Όπως όλα τα αυτοβιογραφικά κείμενα, το απομνημόνευμα βασίζεται στην ταύτιση των προσώπων του συγγραφέα, του αφηγητή και του πρωταγωνιστή της ιστορίας. Στο απομνημόνευμα αναπλάθονται εμπειρίες και συμβάντα που έζησε και μαρτυρεί ο συγγραφέας. Aνάμεσα στα κεντρικά χαρακτηριστικά του είδους είναι η υποκειμενικότητα και η αυτοδικαιωτική πρόθεση, δηλαδή η συστηματική προσπάθεια του αφηγητή να παρουσιάσει το παρελθόν με τρόπο που εξαίρει την προσωπική του συμβολή στα γεγονότα ή γενικότερα δικαιώνει και μνημειώνει την προσωπικότητά του, πάντα από την οπτική γωνία του χρόνου και των περιστάσεων της γραφής του έργου. Έτσι, οι αυτοβιογραφίες και τα απομνημονεύματα χρησιμεύουν ως πολύτιμη ιστορική πηγή όχι μόνο για τις επιμέρους πληροφορίες που περιέχουν, αλλά κυρίως για τη γνώση που μας μεταφέρουν αναφορικά με το πώς οι άνθρωποι μιας ορισμένης κοινωνικής ομάδας και εποχής βιώνουν και ερμηνεύουν τη σχέση τους με την πραγματικότητα της εποχής τους. Παράλληλα όμως τα απομνημονεύματα συχνά διαθέτουν λογοτεχνικές αρετές που τα καθιστούν αξιόλογα και κάποτε συναρπαστικά αναγνώσματα, πέραν της αξίας τους ως πηγών για την κατανόηση του παρελθόντος. Στο πλαίσιο του ελληνικού 19ου αιώνα, ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα απομνημονεύματα ανθρώπων —συχνά αγράμματων— που έλαβαν μέρος στον Aγώνα και έγραψαν τη μαρτυρία τους. Στην κατηγορία αυτή ανήκει το εμβληματικής σημασίας έργο του Mακρυγιάννη, όπως και εκείνα των Θ. Kολοκοτρώνη, Xρ. Περραιβού, Φ. Xρυσανθόπουλου ή Φωτάκου κ.ά. Στην ίδια κατηγορία συμπεριλαμβάνεται το απομνημόνευμα του Παναγή Σκουζέ, ο οποίος επέλεξε να επικεντρωθεί στις δραματικές εμπειρίες που έζησαν οι κάτοικοι της τουρκοκρατούμενης Aθήνας στις τελευταίες δεκαετίες του 18ου αιώνα. Mια άλλη εξίσου ενδιαφέρουσα κατηγορία αποτελούν τα απομνημονεύματα λόγιων συγγραφέων. Mια διαφορετική όψη της τελευταίας κατηγορίας δηλώνεται από το κείμενο της Eλ. Mουτζάν-Mαρτινέγκου, το μοναδικό γνωστό αυτοβιογραφικό έργο γυναίκας των αρχών του 19ου αιώνα.
Tα Aπομνημονεύματα του Mακρυγιάννη γράφτηκαν από το 1829 ως το 1850, αλλά εκδόθηκαν πολύ αργότερα, ενώ το κύρος του έργου ως τεκμηρίου εθνικής αυτογνωσίας και, παράλληλα, ως πεζογραφικού επιτεύγματος κατοχυρώθηκε στα μέσα του εικοστού αιώνα. Tα αποσπάσματα που επιλέξαμε προέρχονται από την Εισαγωγή και εκφράζουν τις αρχικές προθέσεις και ορισμένες από τις γενικές αντιλήψεις του Mακρυγιάννη που κατευθύνουν το έργο.
1829 Φλεβαρίου 26, Άργος. Είμαι διορισμένος από την κυβέρνηση του Κυβερνήτη Καποδίστρια Γενικός Αρχηγός της Εκτελεστικής δύναμης της Πελοπόννησος και Σπάρτης. O σταθμός* μου είναι εδώ εις Άργος. Κάθομαι και αγροικιώμαι* με την Κυβέρνηση, και παντού εις τις επαρχίες μ' αρχές κι αξιωματικούς, και όποτε κάνει χρεία φέρνω και γύρα σε όλα τα μέρη αυτά, διά την γενική ησυχία, και ξακολουθώ τα χρέη μου καθήμενος τον περισσότερον καιρόν εδώ. Και για να μην τρέχω εις τους καφενέδες και σε άλλα τοιούτα, και δεν τα συνηθώ – (ήξερα ολίγον γράψιμον, ότι δεν είχα πάγει εις δάσκαλο από τα αίτια οπού θα ξηγηθώ, μην έχοντας τους τρόπους*) περικαλούσα τον έναν φίλον και τον άλλον και μ' έμαθαν κάτι περισσότερον εδώ εις Άργος, οπού κάθομαι άνεργος.
Αφού λοιπόν καταγίνηκα ένα δυο μήνες να μάθω ετούτα τα γράμματα οπού βλέπετε, εφαντάστηκα να γράψω τον βίον μου, όσα έπραξα εις την μικρή μου ηλικία και όσα εις την κοινωνία, όταν ήρθα σε ηλικία, και όσα διά την πατρίδα μου, οπού μπήκα εις της Εταιρείας το μυστήριον διά τον αγώνα της λευτεριάς μας και όσα είδα και ξέρω οπού 'γιναν εις τον Αγώνα, και σε όσα κατά δύναμη συμμέθεξα κι εγώ κι έκαμα το χρέος μου, εκείνο οπού μπορούσα. Δεν έπρεπε να έμπω εις αυτό το έργον ένας αγράμματος, να βαρύνω τους τίμιους αναγνώστες και μεγάλους άντρες και σοφούς της κοινωνίας, και να τους βάλω σε βάρος, να τους κινώ την περιέργειά τους και να χάνουν τις πολύτιμες στιγμές εις αυτά.
Αφού όμως έλαβα και εγώ ως άνθρωπος αυτήνη την αδυναμίαν, σας ζητώ συγγνώμη εις το βάρος οπού θα σας δώσω. Αν είμαι τίμιος άνθρωπος, θέλω γράψει την αλήθεια, καθώς έγιναν τα γραφόμενα, οπού θα σημειώσω. Όλοι οι αναγνώστες έχετε χρέος πρώτα να 'ρευνήσετε διά την διαγωγή μου, πώς φέρθηκα εις την κοινωνία και Αγώνα, και αν τιμίως φέρθηκα, βάλετε βάση και εις τα γραφόμενά μου· αν ατίμως φέρθηκα, μην πιστεύετε τίποτας. Και αφού μάθετε ότι φέρθηκα τιμίως και ιδείτε σημειωμένα έγγραφα και απόδειξες, αρχή και τέλος, από διαφόρους, από κυβέρνησες και από αρχές και από άλλους πολλούς, όθεν χρημάτισα* εγώ με τους αδελφούς μου συναγωνιστάς, οπού μ' αξίωσε ο Θεός να έχω εις την οδηγίαν μου, όλο καλύτερούς μου εις τον αγώνα και εις υπηρεσίες, όθεν διατάχτηκα. […]
Γιάννης Ψυχοπαίδης, Το σπασμένο σπαθί του Μακρυγιάννη
Η πατρίδα του κάθε ανθρώπου και η θρησκεία είναι το παν και πρέπει να θυσιάζει και πατριωτισμόν και να ζει αυτός και οι συγγενείς του ως τίμιοι άνθρωποι εις την κοινωνία. Και τότε λέγονται έθνη, όταν είναι στολισμένα με πατριωτικά αιστήματα· το αναντίον λέγονται παλιόψαθες των εθνών και βάρος της γης. Και διά τούτο, ως πατρίδα γενική του κάθε ενού και έργο των αγώνων του μικρότερου και αδύνατου πολίτη, έχει κι αυτός τα συμφέροντά του εις αυτήνη την πατρίδα, εις αυτήνη την θρησκεία. Δεν πρέπει ο άνθρωπος να βαρύνεται και να αμελεί αυτά· και ο προκομμένος πρέπει να φωνάζει ως προκομμένος την αλήθεια, το ίδιον και ο απλός. Ότι κρικέλα* δεν έχει η γης να την πάρει κανείς εις την πλάτη του, ούτε ο δυνατός ούτε ο αδύνατος· και όταν είναι ο καθείς αδύνατος εις ένα πράμα και μόνος του δεν μπορεί να πάρει το βάρος, και παίρνει και τους άλλους και βοηθούν, τότε να μην φαντάζεται να λέγει ο αίτιος* εγώ· να λέγει εμείς. Ότι βάναμε όλοι τις πλάτες, όχι ένας.
Oι άρχοντές μας, οι αρχηγοί μας έγιναν «Εκλαμπρότατοι», έγιναν «Γενναιότατοι», και οι ντόπιοι και οι φερτικοί*, όμως τίποτας δεν τους αναπεύει*. Ήμασταν φτωχοί, εγίναμεν πλούσιοι. Ήταν ο Κιαμίλμπεγης εδώ εις την Πελοπόννησο και οι άλλοι Τούρκοι πλουσιότατοι, έγινε ο Κολοκοτρώνης και οι άλλοι συγγενείς και φίλοι πλούσιοι από γες*, αργαστήρια, μύλους, σπίτια, σταφίδες και άλλα πλούτη των Τούρκων. Όταν ο Κολοκοτρώνης και οι σύντροφοί του ήρθαν από τη Ζάκυνθο, δεν είχαν ούτε πιθαμή γης· τώρα φαίνεται τι έχουν. Το ίδιον και εις τη Ρούμελη. Γκούρας και Μαμούρης, Κριτζώτης, Γριβαίγοι, Στάικος και οι άλλοι, Τζαβελαίγοι και άλλοι πολλοί. Και τι ζητούνε από το Έθνος; Μιλιούνια* ακόμα διά τις μεγάλες δούλεψες*. Και σε αυτά ποτές δεν αναπεύονται· όλο νόμους και φατρίες διά το καλό της πατρίδος, όλο αυτό πασκίζουν. Όσα έπαθε η πατρίς διά τους «νόμους» και το καλό αυτηνών, και όσα παλικάρια σκοτώθηκαν, δεν τα 'παθε η πατρίς εις τον αγώνα των Τούρκων. Κατοικίσαμεν τους κατοίκους μέσα στα σπήλαια και ζούνε με τα θερία, και 'ρημώσαμε τους τόπους και εγίναμε η παραλυσία του κόσμου.
Όλα αυτά μου δώσαν αφορμή να μάθω γράμματα εις τα γεράματα, να τα σημειώσω όλα. Ένας από αυτούς ήμουν και εγώ. Ας γράψει άλλος διά μένα ό,τι γνωρίζει. Εγώ την αλήθεια θα την ειπώ γυμνή. Ότι έχω το μερίδιό μου· σ' αυτήνη την πατρίδα θα ζήσω εγώ και τα παιδιά μου.
*σταθμός: υπηρεσία *αγροικιώμαι: συννενοούμαι *οι τρόποι: τα μέσα *χρημάτισα: υπηρέτησα *κρικέλα: μεγάλος κρίκος, χαλκάς *ο αίτιος: ο υπεύθυνος *φερτικοί: φερτοί, επείσακτοι *αναπεύει: αρκεί *γες: εκτάσεις γης *μιλιούνια: εκατομμύρια *δούλεψες: υπηρεσίες
ΕΡΓΑΣΙΕΣ
1 Ποιος είναι ο σκοπός των Aπομνημονευμάτων, σύμφωνα με τα εισαγωγικά σχόλια του Mακρυγιάννη;
2 O Mακρυγιάννης αναφέρεται συχνά στα λίγα γράμματα που γνωρίζει. Tι εξυπηρετούν αυτές οι αναφορές; Ποια εντύπωση σχηματίσατε για το χαρακτήρα του, με βάση τη γλώσσα και το ύφος που χρησιμοποιεί;
3 «Eγώ την αλήθεια θα την ειπώ γυμνή». Πώς καταλαβαίνετε αυτή την περίφημη φράση του Mακρυγιάννη;
4 Mε ποιους τρόπους επιχειρεί ο Mακρυγιάννης να κερδίσει την εμπιστοσύνη του αναγνώστη του;
5 Δείτε στο διαδίκτυο το πλούσιο υλικό για το Mακρυγιάννη (http://www.makriyannis.com). Πλοηγηθείτε στο πλήρες κείμενο των Aπομνημονευμάτων (http://www.snhell.gr/testimonies/writers.asp)
ΔΙΑΘΕΜΑΤΙΚΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ
Δείτε πίνακες του Παναγιώτη Zωγράφου που σχεδιάστηκαν απο το 1836 ως το 1839 «κατά στοχασμόν, υπαγόρευσιν και δι' ιδίων εξόδων» του Mακρυγιάννη. Δοκιμάστε να συγκρίνετε την τεχνική αυτών των εικαστικών έργων με το συγγραφικό ύφος των Aπομνημονευμάτων.
ΣΤΡΑΤΗΓΟΥ ΜΑΚΡΥΓΙΑΝΝΗ : "ΑΠΟΜΝΗΜΟΝΕΥΜΑΤΑ" (ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ Γ' ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ)
1.Να αποδώσετε έναν πλαγιότιτλο σε καθεμιά από τις πέντε ενότητες του αποσπάσματος:
2.Γιατί από την εισαγωγή των απομνημονευμάτων του ο Μακρυγιάννης προσδιορίζει ακριβώς το χρόνο σύνθεσης του έργου του;
3.Στην πρώτη ενότητα προβάλλονται οι λόγοι που οδήγησαν το Μακρυγιάννη στη συγγραφή των απομνημονευμάτων του. Να τους εντοπίσετε και να τους καταγράψετε.
4.Γιατί ο Μακρυγιάννης φέρνει το συγγραφικό του εαυτό σε αντίθεση με τους «μεγάλους άντρες και σοφούς της κοινωνίας»; Τι θέλει να πετύχει;
5.Γιατί η τιμιότητα της διαγωγής και της κοινωνικής συμπεριφοράς του Μακρυγιάννη προτείνεται ως τεκμήριο της αξιοπιστίας του; (2η ενότ. «Αν είμαι τίμιος άνθρωπος, θέλω γράψει την αλήθεια»)
6.Ποια είναι, σύμφωνα με το συγγραφέα, τα τρία θεμελιώδη ανθρώπινα ιδεώδη;Συμφωνείτε ή όχι με αυτήν την αντίληψη;
7.Ποιους καταγγέλλει ο στρατηγός Μακρυγιάννης και ποιες κατηγορίες εξαπολύει εναντίον τους; Νιώθετε πως βρισκόμαστε σ’ ένα πεδίο εμφύλιας διαμάχης, όπου καταβάλλονται προσπάθειες για οριστικό ξεκαθάρισμα εκκρεμοτήτων και λογαριασμών;
8.«Ότι κρικέλα δεν έχει η γης να την πάρει κανείς εις την πλάτην του.» Πώς καταλαβαίνετε αυτή τη φράση του Μακρυγιάννη;
9.«Κατοικίσαμεν τους κατοίκους μέσα στα σπήλαια και ζούνε με τα θερία, και ‘ρημώσαμε τους τόπους και εγίναμε η παραλυσία του κόσμου». Σε τι αναφέρεται αυτή η πρόταση;
10.Να περιγράψετε τη γλώσσα και το ύφος του συγγραφέα.
Ιωάννης Μακρυγιάννης - ΑΠΟΜΝΗΜΟΝΕΥΜΑΤΑ(πεζό, απόσπασμα)
ΑΠΟΜΝΗΜΟΝΕΥΜΑΤΑ:Είναι ένα κειμενικό είδος στο οποίο συγγραφέας, αφηγητής και πρωταγωνιστής είναι το ίδιο πρόσωπο. Στα απομνημονεύματα περιέχονται προσωπικές αναμνήσεις του συγγραφέα, γεγονότα τα οποία έζησε ή στα οποία είχα άμεση ή έμμεση συμμετοχή. Εκφράζονται προσωπικές, υποκειμενικές κρίσεις και μπορεί να χρησιμοποιηθούν ως ιστορική πηγή.
.
2. Νόημα
Ο Μακρυγιάννης μας εξηγεί για ποιους λόγους έμαθε γράμματα σε προχωρημένη ηλικία. Δεν μπορεί, λέει, να μείνει άπραγος και αδιάφορος μπροστά στην αδικία που υπάρχει στην κοινωνία. Γι’ αυτό μαθαίνει γράμματα, για να μπορεί να γράφει και να διαλαλεί σ’ όλο τον κόσμο την αδικία που τον πνίγει. `Οταν ο Μακρυγιάννης ήταν παιδί, δεν είχε τη δυνατότητα να σπουδάσει, αλλά ήταν αναγκασμένος να κάνει πολλές δουλειές για να βοηθήσει τη φτωχή οικογένειά του. `Επειτα, αγωνίστηκε κι αυτός για την απελευθέρωση της πατρίδας του. Βέβαια υπεύθυνος για την απελευθέρωση της πατρίδας του από τους Τούρκους ήταν ο Θεός.
Στη συνέχεια ο συγγραφέας αναφέρει ότι πολλοί μορφωμένοι άνδρες, `Ελληνες και ξένοι, έχουν γράψει διάφορα πράγματα για την Ελλάδα. Ωστόσο, ο ίδιος αποφάσισε να γράψει κάτι για την πατρίδα του, θέλοντας και μ’ αυτό τον τρόπο να συνεισφέρει και να βοηθήσει την Ελλάδα. Πιστεύει ακράδαντα ότι η πατρίδα ανήκει σ’ όλους τους πολίτες, πλούσιους και φτωχούς, μορφωμένους και αμόρφωτους, πολιτικούς και στρατιωτικούς. Δεν έχει κανένας το δικαίωμα να λέει «εγώ», αλλά πρέπει όλοι να λένε «εμείς», διότι όλοι μαζί αγωνίστηκαν και συνεργάστηκαν για το καλό της πατρίδας τους. Πάνω απ’ όλα τίθεται το «εμείς» επειδή οι δημιουργίες και τα επιτεύγματα είναι αποτέλεσμα κοινής και συλλογικής εργασίας.
Απαραίτητη προϋπόθεση για να επιβιώσει και να μεγαλουργήσει μια χώρα είναι, σύμφωνα με το Μακρυγιάννη, οι πολίτες της να μάθουν γράμματα. Ο ίδιος έγραψε μόνο την αλήθεια για να δουν οι `Ελληνες ότι πρέπει να αγωνίζονται για υψηλά ιδανικά, όπως είναι η πατρίδα, η θρησκεία και η κοινωνία. `Ετσι, οι επερχόμενες γενιές θα δουν το έργο και τις θυσίες των προγόνων τους, θα παραδειγματιστούν από τους αγώνες τους για ελευθερία και θα θελήσουν να τους μιμηθούν.
4. Δομή
1η Ενότητα: «1829….… οπού κάθομαι άνεργος». Πληροφορίες για το συγγραφέα .(αυτοπαρουσίαση)
2η Ενότητα: «Αφού λοιπόν…… πολύτιμες στιγμές εις αυτά». Οι λόγοι που ώθησαν το Μακρυγιάννη να γράψει τα «Απομνημονεύματά» του.
3η Ενότητα: «Αφού όμως έλαβα…… .όθεν διατάχτηκα». Διαβεβαίωση για την εντιμότητα και την αξιοπιστία του συγγραφέα.
4η Ενότητα: «Η πατρίδα του κάθε ανθρώπου….. όχι ένας». Τα ιδεώδη του πατριωτισμού και της συλλογικότητας.
5η Ενότητα: «Οι άρχοντές μας…… παραλυσία του κόσμου». Τα πάθη της πατρίδας από τη συμφεροντολογική στάση των παλιών αγωνιστών ως κίνητρο για τη συγγραφή του έργου»
6η Ενότητα: «Όλα αυτά….. και τα παιδιά μου». Διαβεβαίωση για την αλήθεια των γεγονότων που θα καταγραφούν.
ΘΕΜΑ
Οι αρχικές προθέσεις του Μακρυγιάννη και η προσπάθειά του να πείσει τους αναγνώστες του για την αξιοπιστία του έργου του.
Η απελευθέρωση της πατρίδας είναι έργο του συνόλου και όχι ατομική υπόθεση. «Είμαστε στο εμείς» και όχι στο «εγώ».
ΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ
Ο Μακρυγιάννης αποφασίζει να μάθει γράμματα σε μεγάλη ηλικία, για να υπηρετήσει και μ’ αυτό τον τρόπο την πατρίδα του. Προηγουμένως είχε αγωνιστεί για την ελευθερία της πατρίδας του, πολεμώντας με γενναιότητα και ανδρεία. Τώρα όμως που η Ελλάδα έχει αποκτήσει την ελευθερία της, ο Μακρυγιάννης θεωρεί χρέος του να την υπηρετήσει και στον πνευματικό τομέα. Αποφασίζει, λοιπόν, να γράψει με σκοπό να φανερώσει σ’ όλους το δίκαιο και να χτυπήσει την αδικία .Επίσης, μαθαίνει γράμματα, επειδή θεωρεί ότι ο πνευματικός αγώνας για την πατρίδα ανήκει σ’ όλους, και όχι μόνο στους μορφωμένους. Είναι καθήκον όλων των ανθρώπων να συνεισφέρουν στην πατρίδα τους και να αγωνίζονται γι’ αυτήν με κάθε τρόπο .
Στο απόσπασμα αυτό δηλώνει με κάθε τρόπο πως το έργο του είναι αξιόπιστο επικαλούμενος τη δική του τιμιότητα, την κοινωνική και αγωνιστική του συμπεριφορά. Δεσμεύεται για την ειλικρίνειά του προβάλλοντας την πίστη του στις αξίες της πατρίδας και της θρησκείας και επικαλείται την ισότητα των πολιτών απέναντι σ’αυτές τις αξίες.Τέλος, ο Μακρυγιάννης θέλει να φανερώσει την αλήθεια, μιαν αλήθεια που πρέπει να γνωρίζουν οι επερχόμενες γενιές, για να παραδειγματιστούν από τους αγώνες και τις θυσίες των προγόνων τους και να θελήσουν να τους μιμηθούν.
2. Τι σημαίνει η φράση «είμαστε στο εμείς και όχι στο εγώ»;
Η φράση του Μακρυγιάννη «είμαστε στο εμείς και όχι στο εγώ» είναι πρωταρχικής σημασίας μέσα στο κείμενο. Αυτό που προσπαθεί να επιτύχει ο συγγραφέας είναι να κάνει τους `Ελληνες να συνειδητοποιήσουν ότι ο αγώνας για την πατρίδα, είτε είναι σε καιρό πολέμου είτε σε καιρό ειρήνης, είναι ένας αγώνας κοινός και συλλογικός. `Ολοι μαζί ενωμένοι πρέπει να αγωνιστούν για το καλό και την ευημερία της πατρίδας τους. Το «εγώ» παύει να υπάρχει, ενώ αυτό που έχει σημασία είναι το «εμείς», η γνήσια και ισότιμη συνεργασία μεταξύ των ανθρώπων. Μ’ αυτό τον τρόπο μπορεί να καταπολεμηθεί ο εγωισμός και η φιλαρχία, η αγάπη δηλαδή της εξουσίας, που αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερα και σοβαρότερα ελαττώματα του ελληνικού λαού. Εξάλλου δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι πολλές φορές το ελληνικό έθνος οδηγήθηκε σε εμφύλιες διαμάχες και συγκρούσεις, εξαιτίας ακριβώς αυτής της μανίας για απόκτηση της εξουσίας.
Η «ΓΥΜΝΗ ΑΛΗΘΕΙΑ»
Ο Μακρυγιάννης δεν κατέχει την τέχνη του λόγου ,με την οποία μπορεί κάποιος να παραπλανήσει, να γοητεύσει, να ξεγελάσει αλλά τα λίγα γράμματα που ξέρει τον υποχρεώνουν ,σχεδόν, να πει την αλήθεια.Έτσι, θα την πει γυμνή, χωρίς στολίδια, χωρίς σκοπιμότητες ,απαλλαγμένη από υστερουβουλία, χωρίς να συγκαλύπτει ή να παραλείπει γεγονότα.
Χαρακτηρισμός του συγγραφέα
Μέσα από τα γραφόμενά του, καταλαβαίνουμε πως ο Μακρυγιάννης ήταν άνθρωπος σεμνός ,τίμιος, απλός και ταπεινός ,άνθρωπος που τον διακρίνει η αυτογνωσία και η ειλικρίνεια. Είναι αυθόρμητος και έντιμος, τον χαρακτηρίζει η παρρησία και η τόλμη αφού για να πει την αλήθεια δε διστάζει να φανερώσει πράγματα δυσάρεστα και να στηλιτεύσει τη συμπεριφορά πολύ σημαντικών προσώπων.
Η συμπεριφορά των παλιών αγωνιστών
Ο Μακρυγιάννης αναφέρεται με πολύ καυστικό τρόπο στη συμπεριφορά πολλών παλιών αγωνιστών ,των οποίων οι πράξεις χαρακτηρίζονται από ιδιοτέλεια .Έτσι, όταν αυτοί απόκτησαν εξουσία, αντί να φροντίσουν το κοινό καλό, φρόντισαν μόνο να αυξήσουν τη δύναμη και τον πλούτο τους. Στηλιτεύει, λοιπόν, την απληστία τους και τους κατηγορεί ως υπαίτιους για τα πάθη της πατρίδας.
ΓΛΩΣΣΑ
Λαϊκή, δημοτική, ιδιότυπη, ζωντανή και πηγαία. Χαρακτηριστικά της η λιτότητα και η παρατακτική σύνδεση. ΑΝΑΛΥΣΗ http://eu-mathein.gr/wp-content/uploads/2015/04/%CE%91%CE%A0%CE%9F%CE%9C%CE%9D%CE%97%CE%9C%CE%9F%CE%9D%CE%95%CE%A5%CE%9C%CE%91%CE%A4%CE%91.pdf ΑΠΟΜΝΗΜΟΝΕΥΜΑΤΑ - ΓΙΑΝΝΗΣ ΜΑΚΡΥΓΙΑΝΝΗΣ ΘΕΜΑ: Προβάλλονται οι βασικές αρχές του αυτοβιογραφικού εγχειρήματος. ΔΟΜΗ: 1
η Ενότητα: «1829 Φλεβαρίου 26… όθεν διατάχτηκα. […}» 2
η Ενότητα: «Η πατρίδα… εγώ και τα παιδιά μου». ΠΛΑΓΙΟΤΙΤΛΟΙ: 1
η Ενότητα: Ο συγγραφέας απολογείται για τη συγγραφή του και τονίζει την
αξιοπιστία του. 2
η Ενότητα: Ο συγγραφέας επικαλείται τα ιδεώδη του πατριωτισμού και καταγγέλλει
τη διαγωγή των συναγωνιστών του.
ΓΛΩΣΣΑ: Απλή γλώσσα της εποχής με λαϊκές λέξεις και εκφράσεις (π.χ.
αγροικιώμαι, αιστήματα, παλιόψαθες των εθνών, αυτήνη, κρικέλα,φερτικοί, γες,
αργαστήρια, μιλιούνια κ.λ.π.) αποκτά μια οικειότητα που βρίσκει κατευθείαν
ανταπόκριση στη λαϊκή ψυχή και κατορθώνει να συγκινήσει μέσα από την απλότητά
της. ΥΦΟΣ: Ζωντανό και άμεσο. ΕΚΦΡΑΣΤΙΚΑ ΜΕΣΑ: Στο κείμενο κυριαρχεί το εκφραστικό μέσο της αντίθεσης, που
φαίνεται σε διάφορα σημεία του (αγράμματος – μεγάλους και σοφούς άντρες / τιμίως
– ατίμως / βάλετε βάση – μην πιστεύετε / έθνη – παλιόψαθες των εθνών /
προκομμένος – απλός / δυνατός – αδύνατος / εγώ – ημείς / όλοι – ένας /
φτωχοί – πλούσιοι / Τούρκοι σε αντιπαράθεση με τον Κολοκοτρώνη και τους άλλους
Έλληνες αγωνιστές / κατοικήσαμε – ρημώσαμε). Μέσα από τις αντιθέσεις αυτές,
επιδιώκει όχι μόνο να δείξει τις διαφορές που εντοπίζονται ανάμεσα στα
συγκρινόμενα μέρη, αλλά κυρίως να δηλώσει τη δική του διαφοροποίηση και
ξεχωριστή θέση, ώστε οι αναγνώστες να πειστούν για την εγκυρότητα του έργου του. ΙΔΕΕΣ – ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΑ: - Μέσα από την καθαρότητα της σκέψης προβάλλουν η ειλικρίνεια και η καθαρότητα
του λόγου. - Η φραστική οξύτητα του κειμένου πηγάζει από μια γνήσια λαϊκή ψυχ Απαντήσεις στις ερωτήσεις του σχολικού βιβλίου 1. Ποιός είναι ο σκοπός των Aπομνημονευμάτων, σύμφωνα με τα εισαγωγικά
σχόλια του Mακρυγιάννη; Σύμφωνα με τα όσα λέει ο Μακρυγιάννης στα εισαγωγικά του σχόλια, σκοπός των
Απομνημονευμάτων είναι να καταγράψει τα προσωπικά βιώματα της δικής του ζωής και πορείας αλλά και να συμπεριλάβει μέσα σ’ αυτά και την προσωπική του εμπειρία
από τον Αγώνα του Έθνους για την ελευθερία και την αποτίναξη του τουρκικού
ζυγού. Σκοπός του επομένως είναι να συνδυάσει τα στοιχεία της προσωπικής και
οικογενειακής του ζωής με τα ιστορικά γεγονότα της Επανάστασης και μέσα από
αυτό το συνδυασμό να προκύψει ένα αξιόλογο έργο που θα διέπεται από τις αξίες
της αξιοπιστίας και της τιμιότητας και θα υπηρετεί την αλήθεια. 2. O Mακρυγιάννης αναφέρεται συχνά στα λίγα γράμματα που γνωρίζει. Tι
εξυπηρετούν αυτές οι αναφορές; Ποια εντύπωση σχηματίσατε για το
χαρακτήρα του, με βάση τη γλώσσα και το ύφος που χρησιμοποιεί;
Σε όλο το κείμενο ο Μακρυγιάννης αναφέρεται στις λιγοστές του γνώσεις, γεγονός
που δεν είναι τυχαίο. Οι αναφορές αυτές χρησιμοποιούνται για να προβάλλει την
αγάπη του για την πατρίδα και τον αγώνα, μια αγάπη που τον οδήγησε να μάθει
έστω και σε μεγάλη ηλικία, τα λιγοστά αυτά γράμματα, για να προσφέρει τη δική του
κατάθεση στην πατρίδα και να αφήσει ένα αξιομνημόνευτο έργο αφιερωμένο σ’
αυτήν. Μάλιστα, επιδιώκει να εξασφαλίσει την αξιοπιστία του έργου του και να πείσει
τον αναγνώστη του γι’ αυτήν. Πιστεύει πως τα λιγοστά γράμματα που ξέρει είναι αυτά
που τον ωθούν να πει την αλήθεια γυμνή. Μέσα λοιπόν, από την λιτή του γλώσσα και
το οικείο ύφος, παρακολουθούμε έναν απλό άνθρωπο με αγάπη για την πατρίδα
αλλά και με πάθος για αντικειμενικότητα. Διατηρεί αμείωτο το ενδιαφέρον των
αναγνωστών. Είναι τίμιος άνθρωπος που μέσα από την αμεσότητα του και τις λαϊκές
του εκφράσεις προσπαθεί να μεταδώσει στους αναγνώστες την ατμόσφαιρα της εποχής μιλώντας κατευθείαν στην ψυχή και καρδιά των ανθρώπων. 3. «Eγώ την αλήθεια θα την ειπώ γυμνή». Πώς καταλαβαίνετε αυτή την
περίφημη φράση του Mακρυγιάννη; Η φράση αυτή συνοψίζει όλη το σκεπτικό του Μακρυγιάννη. Η αλήθεια είναι γι’ αυτόν
πρωταρχικός σκοπός των Απομνημονευμάτων του. Από την αρχή του εισαγωγικού
σημειώματος έχει αναφέρει αυτή του την πρόθεση. Ο ίδιος πρόκειται να πει την
αλήθεια γυμνή, δηλαδή πρόκειται να είναι αντικειμενικός στην έκθεση των γεγονότων. Σκοπός του επομένως δεν είναι η ωραιοποίηση των καταστάσεων, αλλά
παρουσιάζοντας τα θετικά και ταυτόχρονα αποκαλύπτοντας τα αρνητικά, να
αποκαλύψει την πάσα αλήθεια. 4. Mε ποιους τρόπους επιχειρεί ο Mακρυγιάννης να κερδίσει την εμπιστοσύνη του αναγνώστη του;
Σε όλο το κείμενο γίνεται φανερή η προσπάθεια που καταβάλλει ο συγγραφέας να
κερδίσει την εμπιστοσύνη του αναγνώστη του .
- Η αναφορά του στα λιγοστά γράμματα που γνωρίζει και η σύγκριση του με τους
σοφούς άνδρες που κατέχουν τους κανόνες της γραφής και κατ’ επέκταση της
απάτης φανερώνει την πρόθεσή του να φανεί αξιόπιστος στα μάτια του αναγνώστη
του. - Η προτροπή του προς τους αναγνώστες του να αξιολογήσουν το έργο του ύστερα
από προσεκτική μελέτη και εξέταση και του προσωπικού του βίου δείχνουν την
προσπάθειά του να προβάλλει την τιμιότητα του βίου του το οποίο φαίνεται και από
την παρακάτω φράση «αν είμαι τίμιος άνθρωπος, θέλει να γράψει την αλήθειαν».
- Παράλληλα, μέσα από τη φράση «ας γράψει άλλος δια μένα ό, τι γνωρίζει» τονίζει
την τιμιότητα του και την έλλειψη φόβου απέναντι σε όσα πρόκειται κανείς να του
προσάψει. Έτσι καλεί τον αναγνώστη να τον εμπιστευτεί για ακόμα μια φορά. ΔΕΣ ΚΑΙ... http://fliphtml5.com/xpqa/efww/basic
“ΓΙΑΝΝΗΣ ΜΑΚΡΥΓΙΑΝΝΗΣ: ΑΠΟΜΝΗΜΟΝΕΥΜΑΤΑ”
1.α. Το κείμενο:
Ο Μακρυγιάννης άρχισε να γράφει τα Απομνημονεύματα
στις 26 Φεβρουαρίου του 1829 στο Άργος
όπου είχε οριστεί “Γενικός Αρχηγός
της Εκτελεστικής Δυνάμεως της Πελοποννήσου”. Η συγγραφή
συνεχίστηκε στο Ναύπλιο και κατόπιν στην Αθήνα.Το έργο του έφτασε χρονολογικά έως το 1850.
Ωστόσο, γύρω στο 1840, οι Αρχές υποψιάστηκαν ότι κατέγραφε γεγονότα τα οποία δεν ήθελαν να
δοθούν στη δημοσιότητα. Η εξέλιξη αυτή τον υποχρέωσε να σταματήσει το γράψιμο και να κρύψει τα
χειρόγραφά του σε ασφαλές μέρος.
Το χειρόγραφο των Απομνημονευμάτων βρήκε ο Γιάννης Βλαχογιάννης το 1901, μέσα σε έναν
τενεκέ, στο υπόγειο του σπιτιού του Κίτσου Μακρυγιάννη, γιου του Γιάννη Μακρυγιάννη. Αν και τα
Απομνημονεύματα δημοσιεύτηκαν το 1907, έγιναν γνωστά και αναδείχθηκαν μέσα από τη γενιά του '30
και ιδιαίτερα τον ποιητή Γιώργο Σεφέρη. Το χειρόγραφο αποτελείται από 460 σελίδες· δεν έχουν
τόνους και σημεία στίξης, γι' αυτό και ο Γιάννης Βλαχογιάννης κατέβαλε μεγάλη προσπάθεια για να
μπορέσει να αποδώσει με συνέπεια το περιεχόμενό τους.
Τα Απομνημονεύματα του Μακρυγιάννη κατέχουν μια ξεχωριστή θέση στη βιβλιογραφία του
είδους, καθώς δεν αποτελούν απλώς παράθεση πολιτικών και ιστορικών γεγονότων. Πρόκειται για
κατάθεση ψυχής. Ο συγγραφέας τους και αφηγητής έζησε ως πρωταγωνιστής σε μια εποχή που ο
κόσμος γύρω του διαμορφωνόταν μέσα από αιματηρούς αγώνες, έντονους ανταγωνισμούς και σκληρά
πάθη. Μέσα από την αφήγηση του Μακρυγιάννη, αποκαλύπτεται ο απέραντος πόθος του για ελευθερία
και ανεξαρτησία. Η ανιδιοτελής παρουσία του, σε όλες τις φάσεις του Αγώνα, αποτελεί τρανή απόδειξη
για το ότι ο λόγος του στηρίζεται στην αγνότητα της ψυχής του.
1.β. Σχολιασμός της γλώσσας του κειμένου:
Χαρακτηριστικά της γραφής του Μακρυγιάννη
αποτελούν η χρήση παρατακτικής σύνταξης, ο ευθύς
και μαχητικός λόγος καθώς και η ομοιογένεια της γλώσσας. Η περιγραφή των γεγονότων είναι φανερό
πως στηρίζεται στα βιώματα και την προσωπική εμπειρία του αφηγητή.
Το ύφος του κειμένου
διακρίνεται
για τη ζωντάνια, την αμεσότητα αλλά και το πάθος του δίκαιου ανθρώπου που με το λόγο
του άλλοτε νουθετεί και άλλοτε επικρίνει. Η γλώσσα του Μακρυγιάννη είναι η λαϊκή γλώσσα που
μιλούσε ο απλός λαός, η γλώσσα του απλού ανθρώπου που λέει τα πράγματα με το όνομά τους, χωρίς
λεκτικά τεχνάσματα αλλά με λόγο ανεπιτήδευτο που όμως μεταφέρει, όπως ο ίδιος χαρακτηριστικά
αναφέρει,
την αλήθεια γυμνή.
2.α. Τα θεματικά κέντρα του κειμένου:
Το απόσπασμα του βιβλίου προέρχεται από την εισαγωγή του έργου του Μακρυγιάννη. Ο συγγραφέας
παραθέτει συμπυκνωμένα τις βασικές αρχές που θα ακολουθήσει κατά τη συγγραφή των
Απομνημονεύματων του. Επίσης, επισημαίνει ορισμένα στοιχεία που θα θεωρεί απαραίτητα για την
προσέγγιση του έργου του. Στο απόσπασματα από τα Απομνημονεύματα διακρίνονται τα παρακάτω
βασικά θέματα:
α. η αμάθεια του συγγραφέα δεν θα πρέπει να αποτελέσει ανασταλτικό παράγοντα για την ανάγνωση
του κειμένου
β. η συναίσθηση του συγγραφέα ότι γράφει την αλήθεια – η τιμιότητα της διαγωγής του συνεπάγεται
και την εντιμότητα της γραφής του
γ. η πατρίδα και η θρησκεία είναι το παν για τον άνθρωπο
δ. η πίστη του Μακρυγιάννη στην αξία της συλλογικής δράσης
ε. η καταγγελία της στάσης ορισμένων αγωνιστών που πλούτισαν από τον Αγώνα του έθνους για την
ελευθερία
2.β.
Η βασική ιδέα του αποσπάσματος
:
Βασική ιδέα του αποσπάσματος είναι η ανάγκη να ειπωθεί η αλήθεια γυμνή, μια αλήθεια που θα
αφορά:
α. τη ζωή και τη δράση του συγγραφέα, ως πολίτη αλλά και ως αγωνιστή και
β. όσα είδε στη διάρκεια του Αγώνα για την ελευθερία του γένους από τον κατακτητή και όσα ο ίδιος
μπόρεσε να προσερει.
2.γ. Περιληπτική απόδοση του κειμένου:
Ο Μακρυγιάννης, αν και αγράμματος, αποφασίζει να γράψει τα Απομνημονεύματά του, γιατί πιστεύει
ότι όσα είδε, έζησε και έπραξε, οφείλει να τα μεταφέρει στους νεότερους με πάσα αλήθεια. Η
τιμιότητά του αποτελεί τεκμήριο αξιοπιστίας για όσα θα γράψει. Στη συνέχεια αναφέρεται στην
πατρίδα και τη θρησκεία, που είναι το παν για τον άνθρωπο, και στον πατριωτισμό των λαών, στοιχείο
που αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση για τη δημιουργία εθνικής συνείδησης. Τέλος, επικαλούμενος
την αξία της αλληλεγγύης και της συλλογικής δράσης,
στηλιτεύει όσους αγωνιστές πλούτισαν σε
βάρος του Αγώνα και του καλού της πατρίδας.
3. Χωρισμός του κειμένου σε ενότητες:
1
η
ενότητα: από ............................................................ έως .......................................................................
πλαγιότιτλος: ........................................................................................................................................υπηρετούσε.......
......................................................................................................................................................................
Συνοπτική απόδοση του περιεχομένου:
Ο Μακρυγιάννης, στις 26 Φεβρουαρίου του 1829, βρισκόταν στο Άργος, όπου ως Γενικός
Αρχηγός της Εκτελεστικής Δύναμης της Πελοποννήσου. Ήταν, δηλαδή, επιφορτισμένος από τον
Καποδίστρια να τηρεί την τάξη στην περιοχή, να έρχεται σε επαφή με αξιωματούχους για διάφορα
θέματα και να ενημερώνει την Κυβέρνηση. Έδρα της Υπηρεσίας ήταν το Άργος. Φαίνεται ότι ο χρόνος
απασχόλησής του στην Υπηρεσία ήταν λίγος, γι' αυτό και αποφάσισε, στον ελεύθερό του χρόνο, να
βελτιώσει τα λίγα γράμματα που γνώριζε και στη συνέχεια να καταγράψει τη ζωή του. 2
η
ενότητα: από ............................................................ έως .......................................................................
πλαγιότιτλος: ...............................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................
Συνοπτική απόδοση του περιεχομένου:
Σκοπός του Μακρυγιάννη είναι να καταγράψει τα γεγονότα της ζωής του. Καταρχάς, επιθυμεί να
αναφερθεί στα παιδικά του χρόνια, κατόπιν να αφηγηθεί τη ζωή του ως ενήλικος πολίτης και τέλος να εξιστορήσει τη δράση του στον Αγώνα, από την εποχή που μυήθηκε στη Φιλική Εταιρεία μέχρι και
μετά την Απελευθέρωση. Επισημαίνει ότι θέλει να αφηγηθεί κυρίως αυτά που είδε και γνωρίζει ότι
συνέβησαν στη διάρκεια του Αγώνα. Ιδιαίτερη βαρύτητα δίνει στη δική του προσφορά, πιστεύοντας ότι
έκανε το χρέος του για την Πατρίδα και την Ελευθερία. Ο Μακρυγιάννης θεωρεί υποχρέωσή του να
απολογηθεί στους μορφωμένους και σοφούς ανθρώπους, για την απόφασή του να γράψει τα
Απομνημονεύματά του, ενώ δεν γνωρίζει να γράφει όπως αυτοί. 3
η
ενότητα: από ............................................................ έως .......................................................................
πλαγιότιτλος: ...............................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................
Συνοπτική απόδοση του περιεχομένου:
Ο συγγραφέας καλεί τους αναγνώστες να ελέγξουν την αλήθεια όσων εκείνος γράφει με τεκμήρια,
όπως έγγραφα και αποδείξεις από κυβερνητικούς παράγοντες με τους οποίους συνεργάστηκε και από
συναγωνιστές του. Μόνο εφόσον αποδειχθεί η τιμιότητα της διαγωγής του, τότε οι αναγνώστες του να
αποδεχθούν και την εντιμότητα της γραφής του, θεωρώντας αληθινά όσα εκείνος εξιστορεί. 4
η
ενότητα: από ............................................................ έως .......................................................................
πλαγιότιτλος: ...............................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................
Συνοπτική απόδοση του περιεχομένου:
Τα έθνη αποκτούν υπόσταση μόνο όταν στηρίζονται στα πατριωτικά αισθήματα του λαού τους. Για
τον Μακρυγιάννη, η πατρίδα ανήκει σε όλους, πλούσιους και φτωχούς, αδύναμους και δυνατούς,
σοφούς και αμαθείς, πολιτικούς και στρατιωτικούς. Η πατρίδα ανήκει σε όλους όσους αγωνίστηκαν για
την ανεξαρτησία της, σε όσους πάλεψαν για να απαλλαγεί από τα δεινά της. Όλοι μαζί οι Έλληνες
αγωνίστηκαν για την ελευθερία, τοποθετώντας ο καθένας το δικό του λιθαράκι στον αγώνα για τη
βελτίωση της ζωής και την προκοπή του ανθρώπου. Επομένως, θα πρέπει να σεβόμαστε τη συμβολή
όλων στην ανεξαρτησία της πατρίδας· κανένας δεν έχει το δικαίωμα να την εκμεταλλεύεται, κανένας
δεν έχει δικαίωμα να χρησιμοποιεί την προσφορά του στην πατρίδα για προσωπικά του οφέλη,
κανένας δεν μπορεί να λέει “εγώ”. 5
η
ενότητα: από ............................................................ έως .......................................................................
πλαγιότιτλος: ...............................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................
Συνοπτική απόδοση του περιεχομένου:
Ο Μακρυγιάννης, με γλώσσα σκληρή, καταγγέλλει τη στάση πολλών αγωνιστών οι οποίοι
εκμεταλλεύτηκαν την Επανάσταση, και αργότερα το νεοσύστατο ελληνικό κράτος, για να αποκτήσουν αξιώματα και να πλουτίσουν. Όλοι τους απαίτησαν εκατομμύρια ως αντάλλαγμα για τις υπηρεσίες
τους στην πατρίδα, και δεν αρκέστηκαν μόνο σε αυτά αλλά θέλησαν όλο και περισσότερα. Ο
Μακρυγιάννης τους επιρρίπτει ευθύνες για όσα δεινά ταλαιπώρησαν την πατρίδα, για τους
εσωτερικούς ανταγωνισμούς των ηγετών του Αγώνα και για τις φατρίες που αλληλοεξοντώνονταν. Οι
πράξεις τους είναι υπεύθυνες για τις ταλαιπωρίες, τα βάσανα και την πείνα που μαστίζει τον απλό λαό,
που είναι πάντα ο χαμένος στο παιχνίδι της εξουσίας και του εμφύλιου σπαραγμού. Τον απλό, αδύναμο και συχνά ανίδεο λαό, που πληρώνει ακριβά τα σφάλματα των ηγετών του .
6
η
ενότητα: από ............................................................ έως .......................................................................
πλαγιότιτλος: ..................................................................................................... ..........................................
......................................................................................................................................................................
Συνοπτική απόδοση του περιεχομένου:
Στο τέλος του αποσπάσματος, ο Μακρυγιάννης προκαλεί τους αντιπάλους του να αντιπαραθέσουν στα
όσα εκείνος γράφει τις δικές τους θέσεις και απόψεις, τόσο για τα γεγονότα στα οποία ο ίδιος
αναφέρεται όσο και για το άτομό του. Σίγουρος για τις πράξεις και την τιμιότητά του, δηλώνει ότι θα
πει την αλήθεια γυμνή, χωρίς να φοβάται τις συνέπειες.
4. Ο σκοπός συγγραφής των Απομνημονευμάτων, σύμφωνα με το συγγραφέα:
......................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................
5. Χαρακτηρισμός του Μακρυγιάννη με βάση το συγκεκριμένο απόσπασμα:
......................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................
6) Αφηγηματικές τεχνικές ή εκφραστικοί τρόποι ή κειμενικά μέσα: αφήγηση, διάλογος, περιγραφή, μονόλογος, σχόλια
7) Αφηγητής: (ποιος είναι; συμμετέχει στα γεγονότα;) ------
δρων πρόσωπο, ομοδιηγητικός(συμμετέχει), παντογνώστης(γνωρίζει τα πάντα, τι θα συμβεί από την αρχή), ετεροδιηγητικός ( δεν συμμετέχει)
8) Αφήγηση: πρωτοπρόσωπη, τριτοπρόσωπη
9) Είδος αφήγησης: πραγματική, φανταστική
10) Εξέλιξη μύθου: αρχή- ξεκίνημα ιστορίας (δέση), μέση-αγωνία (κορύφωση), τέλος(λύση), στοιχεία πλοκής ( πρόσωπο ή γεγονός που δίνει ώθηση ή νέα τροπή στο μύθο, όταν δημιουργείται αδιέξοδο)
11) Θέμα, θεματικά κέντρα ----Κύρια(κεντρική) και δευτερεύουσες ιδέες
12) Χαρακτηρισμός προσώπων
13) Σχήματα λόγου ή καλολογικά στοιχεία ή εκφραστικά μέσα
·σχήμα αδυνάτου, άστοχα ερωτήματα, τυπικός αριθμός 3, νόμος τριών
·τολμηρές προσωποποιήσεις, παμψυχισμός
·χρήση ουσιαστικού και ρήματος , διαλόγου
Α. Νανουρίσματα – ταχταρίσματα
1. Να μου το πάρεις, ύπνε μου---- 2. Κοιμήσου αστρί
Θέμα: η αγάπη και η τρυφερότητα της μάνας για το παιδί, οι προσδοκίες της μητέρας
Σχόλια:Ένα έθιμο που συναντάται μόνο στην Κάρπαθο είναι τα “εφτά”. Αυτό το έθιμο περιλαμβάνειμία γιορτή που γίνεται επτά μέρες μετά τη γέννηση ενός μωρού, όπου συγκεντρώνονται συγγενείς και φίλοι και φτιάχνουν μία κούνια για το μωρό, αν δεν υπάρχει κούνια, και το νανουρίζουν και του τραγουδούν με ευχές. Σερβίρεται γλυκό και φαγητό και ακολουθεί γλέντι.
Π α ρ ά λ λ η λ α κ ε ί μ ε ν α
1. ΄Ύπνε, που παίρνεις τα μικρά, έλα, πάρε και τοϋτο, μικρό μικρό σου τό δωκα, μεγάλο φέρε μου το, μεγάλο σαν ψηλό βουνό, ίσιο σαν κυπαρίσσι, κ' οι κλώνοι του ν' απλώνωνται 'ς Ανατολή και Δύση.
2. Κοιμήσου συ, μωράκι μου, σε κούνια καρυδένια, σε ρουχαλάκια κεντητά και μαργαριταρένια.
Έλα Χριστέ και Παναγιά και πάρ’ το στους μπαξέδες και γέμισε τους κόρφους του λουλούδια, μενεξέδες.
Κοιμήσου συ, παιδάκι μου, κι η μοίρα σου δουλεύει και το καλό σου ριζικό σου κουβαλεί και φέρνει.
Κοιμάται νιο, κοιμάται νιο, κοιμάται νιο φεγγάρι, κοιμάται το παιδάκι μου στ’ άσπρο το μαξιλάρι.
Ο ύπνος τρέφει τα μωρά κι η υγειά τα μεγαλώνει και η κυρά η Παναγιά τα καλοξημερώνει.
Β. Παραλογές
(πολύστιχα αφηγηματικά τραγούδια, που εξιστορούν μια δραματική περιπέτεια της ανθρώπινης ζωής --- η παραλογή εμπεριέχει κάτι το παράλογο, στην πραγματικότητα κάτι υπέρλογο, υπερβατικό που έρχεται να αποκαλύψει κάθε τι που ανήκει στην πραγματικότητα μιας ανώτερης τάξης που υπερβαίνει το υλικό, το συνηθισμένο, το καθημερινό)
Tου γιοφυριού της Άρτας
Θέμα: Η θυσία της νεαρής και όμορφης γυναίκας του πρωτομάστορα προκειμένου να στερεωθεί το γεφύρι που χτίζει
Ιδέες:-Τα μεγάλα και σπουδαία έργα απαιτούν θυσίες
- Η δύναμη της κατάρας του ετοιμοθάνατου είναι μεγάλη
- Ο άνθρωπος δεν μπορεί να αποφύγει το πεπρωμένο του
Σχόλια: Το τραγούδι αυτό διακρίνεται για την τολμηρή σύλληψη του θέματος , την παραστατικότητα, την πλαστικότητα των εικόνων και τη λιτότητα του λόγου
Η κυπριακή παραλλαγή του «γιοφυριού της Άρτας»:
Ο ΒΑΛΙΑΝΤΗΣ ΤΖ' Η ΜΑΡΟΥ∆ΚΙΑ Κάτω στους πέντε ποταµούς, κάτω στις πέντε βρύσες, κάτω στις άκρες των ακρών κει που τελειώνει ο κόσµος, κάτω στις άκρες των ακρών στη µέση του Μόου, έκτιζαν γεφύρι και είπαν πως είναι του φόβου.
Γιοφύρι είναι που χτίζανε µε δώδεκα καµάρες και όλη µέρα το έχτιζαν, τη νύχτα πάλι χαλούσε. Και το Στοιχειό του ποταµού από κάτω κελαηδούσε : - Α! Βαλιαντή πρωτοµάστορα και µάστορα στους µαστόρους, από τη γενιά σου αν δε βάλεις γιοφύρι δε στέκει. Στέκεται διερωτάται και εκείνος ποιον να βάλει. - Άντε να πω τη µάνα µου, άλλη πια µάνα πού’ναι; Άντε να πω τον πατέρα µου, άλλο πια πατέρα πού’ναι; Και αν βάλω από τα αδέλφια µου, αδέλφια δε βρίσκω.
Χαπάρια και µηνύµατα πηγαίνει στη Μαρουδκιά. - Έλα να πάε Μαρουδκιά και ο Βαλιαντής σε θέλει. Κακό στο νου της δεν έβαλε, καλό στο νου της βάζει και έπιασε τη χρυσή ρόκα και το χρυσό ροδάνι, χρυσή κλωστή εκρέµασε και στο Βαλιαντή πηγαίνει. Μόλις τη βλέπει ο Βαλιαντής σφάχτηκε από το καηµό του -Τι µε θέλεις, µάστορα µου, και µου µήνυσες και ήρθα;
-Επέστρεψε στο σπίτι, Μαρουδκιά, και τίποτα δε σε θέλω. Μέχρι να πάει η Μαρουδκιά χαπάρια έρχονται πίσω της. -Έλα να πάµε, Μαρουδκιά και ο Βαλιαντής σε θέλει. -Τώρα ήµουν στου Βαλιαντή και µου είπε πως δε µε θέλει. -Έλα να πάµε, Μαρουδκιά και ο Βαλιαντής σε θέλει.
Έβγαλε τα χρυσά ρούχα και εφόρεσε τα µαύρα και έδωσε ένα γύρω των σπιτιών και τα αποχαιρέτισε. -Σε κοιµίζω, µωρό µ ου, και άλλη θα σε ξυπνήσει, σε ζυµώνω ζυµάρι µ ου και άλλη θα σε κόψει. Έχετε γεια σπίτια ου και στρώµα όπου κοιµόµουν, αυλή που τριγύριζα και τραπέζι όπου δειπνούσα. Έπιασε τη µαύρη ρόκα και το µαύρο ροδάνι, µαύρη κλωστή εκρέµασε και στο Βαλιαντή πηγαίνει.
Όταν τη βλέπει ο Βαλιαντής, λούστηκε στο κλάµα. -Α! σιταρένιο µου ψωµί, σιµιγδαλένια πίτα, τι µε θέλεις, Βαλιαντή, και ου µήνυσες και ήρθα; Πάντα έστελνες και µε έφερναν και λουζόσουνα το γέλιο, τώρα έστειλες και µε έφεραν και λούστηκες το κλάµα. -Κάτω στις άκρες των ακρών, στη καµάρα που είναι στο µέσον η αρραβώνα µου έπεσε και ποιος θα µου την εύρει; - Μη κλαις έτσι, Βαλιαντή, και εγώ θα σου την εύρω. Φέρε καρέκλα που να αρµόζει, φέρε χρυσό ψαλίδι, κόψε τα µαλλιά µου που είναι εξήντα πιθαµές και κάµε ένα σκοινί χοντρό, ένα χοντροπλεγµένο και από τη µέση δέσε µε κατέβασέ µε ως κάτω. Φέρνει καρέκλα που να αρµόζει, φέρνει χρυσό ψαλίδι, και έκοψε τα µαλλιά της που είναι εξήντα πιθαµές έκαµε ένα σκοινί χοντρό, ένα χοντροπλεγµένο και από τη µέση τη δένει να κατεβεί ως κάτω.
Κοιτάζει από εκεί, κοιτάζει από ’δω, τίποτα δε βρίσκει, µόνο φαρµακερά φίδια έχουν το στόµα ανοιχτό να τη ρουφήσουν. -Τράβα µε πάνω, Βαλιαντή, τίποτα δε βρίσκω, µόνο φαρµακερά φίδια έχουν το στόµα ανοιχτό να µε ρουφήσουν. -Και ξανακάνε το γύρο, µακάρι να πετύχεις να τη βρεις. Ξανακάνει το γύρο τίποτα δεν πετυχαίνει -Τράβα µε πάνω, Βαλιαντή και το µωρό µου κλαίει και τα βυζιά τα µυροδόχα είναι φουσκωένα από το γάλα. -Φέρτε χαλίκια και πηλό τη Μαρουδκιά να χτίσω. Ανάθε µ α τη µ άνα της και την καρδιά που είχε, ανάθεα τη άνα της την πικρογαλατούσα. Τρεις κόρες που τις έκαµε, τρία γεφύρια έχτισαν, η µια έχτισε το Γαλατά, η άλλη τον Ευφράτη και η τρίτη η καλύτερη της Τρίχας το γιοφύρι.
Επίσης βλέπε: http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%93%CE%B5%CF%86%CF%8D%CF%81%CE%B9_%CF%84%CE%B7%CF%82_%CE%86%CF%81%CF%84%CE%B1%CF%82 καθώς και : http://ofisofi.blogspot.gr/2012/04/3.html
Κ Ρ Η Τ Ι Κ Η Λ Ο Γ Ο Τ Ε Χ Ν Ι Α
Ερωτόκριτος
Βιτσέντζος Κορνάρος
( πολύστιχο αφηγηματικό ποίημα, ένα έμμετρο μυθιστόρημα με πλοκή παραμυθιού- αποτελείται από 10.052 ομοιοκατάληκτους δεκαπεντασύλλαβους στίχους και διαιρείται σε πέντε μέρη)
Η υπόθεση του έργου:ΟΕρωτόκριτος χωρίζεται σεπέντε μέρη και τα γεγονότα διαδραματίζονται στηναρχαία Αθήνα, μια πόλη μυθική και συμβατική και όχι όπως είναι γνωστή από την ιστορία: Ο βασιλιάς της Αθήνας Ηράκλης έχει μια πανέμορφη μοναχοκόρη, την Αρετούσα, την οποία ερωτεύεται ο Ερωτόκριτος, γιος του συμβούλου του βασιλιά Πεζόστρατου, και η βασιλοπούλα ανταποκρίνεται στην αγάπη του* ο βασιλιάς, για να διασκεδάσει την κόρη του, οργανώνει μια γιόστρα (κονταρομαχίες), στην οποία τελικός νικητής αναδεικνύεται ο Ερωτόκριτος. Σε μιαν από τις συναντήσεις τους οι δύο νέοι παίρνουν την απόφαση να ζητηθεί από το βασιλιά να παντρευτούν. Όταν όμως ο Πεζόστρατος τολμάει να κάνει λόγο στο βασιλιά για το γάμο των παιδιών τους, εκείνος εξοργίζεται με το θράσος του και εξορίζει τον Ερωτόκριτο, ενώ παράλληλα φυλακίζει την Αρετούσα, επειδή αρνήθηκε να τον υπακούσει και να παντρευτεί το πριγκιπόπουλο του Βυζαντίου. Στη συνέχεια ο βασιλιάς των Βλάχων εισβάλλει στη χώρα του Ηράκλη και όταν το μαθαίνει ο Ερωτόκριτος, πηγαίνει μεταμφιεσμένος στο πεδίο της μάχης, όπου σε μια αποφασιστική μονομαχία σώζει το βασίλειο της Αθήνας από τη σκλαβιά και το βασιλιά από την ήττα και την αιχμαλωσία. Ο Ηρακλής από ευγνωμοσύνη προσφέρει στον άγνωστο σωτήρα του όλο το βασίλειο και τα πλούτη του. Ο Ερωτόκριτος όμως δεν τα δέχεται* ζητάει την Αρετούσα για γυναίκα του και πηγαίνει και τη βρίσκει στη φυλακή. Αλλά εκείνη, πιστή στον αγαπημένο της, αρνείται* όταν όμως ο Ερωτόκριτος αποκαλύπτεται, όλα τελειώνουν με αίσιο τρόπο θριαμβεύει ο έρωτας.
·Η αξεπέραστη κοινωνική διαφορά ως εµπόδιο στο γάµο των δύο νέων
·Το αποτυχηµένο προξενιό και η δύναµη της βασιλικής βίας
Θέμα (Γ. 891-936. Διάλογος ρήγα Ηράκλη και Πεζόστρατου): η πρόταση γάμου του Ερωτόκριτου από τον πατέρα του, Πεζόστρατο, στο βασιλιά και η οργισμένη αντίδραση του δεύτερου Ιδέες:η αρετή, η ανδρεία και η προσωπική αξία είναι σπουδαιότερες από την κοινωνική καταγωγή
Ενότητες
1η(891-898): απόφαση Πεζόστρατου για συνομιλία με βασιλιά
2η(899-910): παράθεση επιχειρημάτων από Πεζόστρατο
3η(911-919): ο Πεζόστρατος προξενεύει το γιο του στο βασιλιά
4η(920-936): οργισμένη αντίδραση βασιλιά
Σχόλια: Για όσους ενδιαφέρονται να διαβάσουν ολόκληρο το έργο, βρίσκεται εδώ
Γιάννη Τσαρούχη
ΕΡΩΦΙΛΗ –ΥΠΟΘΕΣΗ ΕΡΓΟΥ
O Πανάρετος και η βασιλοπούλα Ερωφίλη ήταν φίλοι από παιδιά. Καθώς μεγάλωναν, το αίσθημά τους εξελίχθηκε σε έρωτα, χωρίς να γνωρίζει και να εγκρίνει ο βασιλιάς τη σχέση τους. Ύστερα από νικηφόρο πόλεμο εναντίον των Περσών εισβολέων, στον οποίο διακρίθηκε ο Πανάρετος, ο δεσμός των δύο νέων ολοκληρώθηκε «με όρκους και δαχτυλίδι», όπως εξομολογείται μυστικά ο Πανάρετος στο φίλο του Καρπόφορο, στην πρώτη πράξη του έργου.
Στο μεταξύ ο βασιλιάς δέχεται προξενιές από τους βασιλιάδες της Μικράς Ασίας και της Περσίας και αποφασίζει να παντρέψει την κόρη του με τον ισχυρότερο. Η Ερωφίλη αρνείται το γάμο, με την πρόφαση ότι δε θέλει να φύγει μακριά του. Η αγωνία της για το μέλλον κυριαρχεί στη δεύτερη πράξη, γι' αυτό εμπιστεύεται τον πόνο της στην παραμάνα της.
Στην τρίτη πράξη, στο απόσπασμα που επιλέγουμε, ο ίδιος ο Πανάρετος, σταλμένος από το βασιλιά, μεταφέρει στην Ερωφίλη το μήνυμα του βασιλιά για τις προξενιές, ενώ παράλληλα της μιλά με θέρμη για τον έρωτά του αλλά και για το φόβο του μήπως τη χάσει.Στην τέταρτη πράξη αποκαλύπτεται πως ο βασιλιάς ανακάλυψε την κρυφή σχέση της Ερωφίλης και του Πανάρετου. Ο σύμβουλος προσπαθεί να τον ηρεμήσει και η Ερωφίλη αντιστέκεται απέναντί του προσπαθώντας να τον στρέψει με το μέρος της. Παρά τις παροτρύνσεις του χορού και του συμβούλου ο βασιλιάς ανακοινώνει την απόφασή του να θανατώσει τον Πανάρετο, τον οποίο συναντά στην τελευταία σκηνή της πράξης. Ο Πανάρετος επιχειρεί να κερδίσει την εύνοια του βασιλιά και επιμένει για τη βασιλική καταγωγή του χωρίς να γίνεται πιστευτός. Στο χορικό οι γυναίκες παρακαλούν τον Ήλιο να βοηθήσει το ζευγάρι.
Στην πέμπτη πράξη ανακοινώνεται από τον μαντατοφόρο στον Χορό η σκληρή τιμωρία του Πανάρετου: ο βασιλιάς τον σκότωσε, του έκοψε το κεφάλι, τη γλώσσα και τα χέρια και του ξερίζωσε την καρδιά, με σκοπό να τα προσφέρει ως δήθεν γαμήλιο δώρο στην Ερωφίλη. Η συνάντηση πατέρα και κόρης γίνεται στην επόμενη σκηνή και ο βασιλιάς προσποιείται πως αποδέχεται το γάμο και προσφέρει μία λεκάνη με τα κομμένα μέλη του Πανάρετου στην Ερωφίλη. Εκείνη αυτοκτονεί και στο τέλος του έργου ο χορός σκοτώνει το Βασιλιά.
Ν Ε Ο Ε Λ Λ Η Ν Ι Κ Ο Σ Δ Ι Α Φ Ω Τ Ι Σ Μ Ο Σ
1.Θούριος
Ρήγας Βελεστινλής
Ποιητής, πολιτικός, στοχαστής, επαναστάτης, εθνομάρτυρας, πρόδρομος της Ελληνικής Επανάστασης, από τους κυριότερους εκπροσώπους του Νεοελληνικού Διαφωτισμού
όποιος συλλογάται ελεύθερα , συλλογάται καλά
(Βλέπε ταινία σε εκπαιδευτική Τηλεόραση)
·Ο ποιητής γεννήθηκε στο Βελεστίνο(αρχ. Φερές).
·Το ποίημα είναι ένας πατριωτικός ύμνος που προτρέπει σε απελευθερωτικό αγώνα και περιλαμβάνει 126 στίχους.
·Η λέξη Θούριος σημαίνει ορμητικός, πολεμικός και δηλώνει το επαναστατικό περιεχόμενο του έργου
Θέμα: η προτροπή του ποιητή προς τους σκλαβωμένους Έλληνες για επανάσταση κατά των Τούρκων Βασικές ιδέες: αγάπη για ελευθερία, ισονομία, δικαιοσύνη, η αξία της ελευθερίας και η αναγκαιότητα της επανάστασης Ενότητες 1η ( 1-8): δυσκολίες ζωής κλεφτών 2η (9-20): συνέπειες δουλείας 3η (21-30): προτροπή προς υποδούλους για απελευθερωτικό αγώνα 4η (31-40): όρκος για κοινό αγώνα Γλώσσα: δημοτική εκφραστική με λόγιες λέξεις , π.χ. κάμωμεν Ύφος: ζωηρό, προτρεπτικό, συμβουλευτικό
1. Ο Θούριος τελειώνει με τους στίχους:
Έτζι κ' ημείς, αδέλφια, ν' αρπάξωμεν για μια, τ' άρματα και να βγούμεν, απ' την πικρή σκλαβιά. Να σφάξωμεν τους λύκους, που στον ζυγόν βαστούν, και Χριστιανούς, και Τούρκους, σκληρά τους τυραννούν. Στεργιάς, και του πελάγου, να λάμψη ο Σταυρός, και στην δικαιοσύνην, να σκύψη ο εχθρός. O Kόσμος να γλυτώση, απ' αύτην την πληγή, κ' ελεύθεροι να ζώμεν, αδέλφια εις την Γη.
2. 'Ορκος της Φιλικής Εταιρείας
«Τέλος πάντων, ορκίζομαι εις Σε, ω Ιερά πλην τρισαθλία Πατρίς! Ορκίζομαι εις τας πολυχρονίους βασάνους Σου, ορκίζομαι εις τα πικρά δάκρυα, τα οποία τόσους αιώνας έχυσαν και χύνουν τα ταλαίπωρα τέκνα Σου, εις τα ίδια μου τα δάκρυα, χυνόμενα κατά ταύτην την στιγμήν και εις την μέλλουσαν ελευθερίαν των ομογενών μου, ότι αφιερώνομαι όλως εις Σε. Εις το εξής Συ θέλεις είσαι η αιτία και ο σκοπός των διαλογισμών μου. Το όνομά Σου ο οδηγός των πράξεών μου και η ευτυχία Σου η ανταμοιβή των κόπων μου.»
ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΙΑ ΕΡΓΑΣΙΑ
1. ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ:Βλέπε: http://www.eoellas.org/2014/03/16/viografiarigasfereos/ και https://antexoume.wordpress.com/2014/06/12 2. ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ
«Σύνταγμα » Βιέννη όραμα
πρόδρομος επανάστασης ΡΗΓΑΣ ΦΕΡΑΙΟΣ «Χάρτα της Ελλάδας»
Εδώ βλέπουμε όλο το κείμενο του Θούριου: http://night-flights.pblogs.gr/2007/02/olos-o-thoyrios-rhgas-feraios.html
2. Παπατρέχας
Αδαμάντιος Κοραής
(27 Απριλίου 1748, Σμύρνη – 6 Απριλίου 1833 Παρίσι, Γαλλία), Έλληνας φιλόλογος με βαθιά γνώση του ελληνικού πολιτισμού.
Συνέβαλε αποφασιστικά στη διαμόρφωση του κινήματος του Νεοελληνικού Διαφωτισμού. Από το Παρίσι επεδίωξε την πνευματική αφύπνιση των συμπατριωτών του τόσο με την εκδοτική και εν γένει συγγραφική του παραγωγή, όσο και με την συντονισμένη του δράση στην παιδευτική προσπάθεια των συγχρόνων του Ελλήνων λογίων.
Θέμα: η προάσπιση της εθνικής κληρονομιάς, στην οποία στηρίζονται τα αγαθά της παιδείας
Ιδέες: η αξία της γνώσης και της παιδείας, το ζήτημα της γλώσσας,η απελευθέρωση της σκέψης
Α Π Ο Μ Ν Η Μ Ο Ν Ε Υ Μ Α Τ Α Γιάννης Μακρυγιάννης
Κειμενικό είδος στο οποίο συγγραφέας, αφηγητής και πρωταγωνιστής είναι τοίδιοπρόσωπο. Στα απομνημονεύματα περιέχονται προσωπικές αναμνήσεις του συγγραφέα, γεγονότα τα οποία έζησε ή στα οποία είχε άμεση ή έμμεση συμμετοχή. Εκφράζονται προσωπικές, υποκειμενικές κρίσεις και μπορεί να χρησιμοποιηθούν ως ιστορική πηγή.
Α. Γ. ΜΑΚΡΥΓΙΑΝΝΗ: Θέμα: Οι αρχικές προθέσεις του Μακρυγιάννη και η προσπάθειά του να πείσει τους αναγνώστες του για την αξιοπιστία του έργου του.
Η απελευθέρωση της πατρίδας είναι έργο του συνόλου και όχι ατομική υπόθεση. «Είμαστε στο εμείς» και όχι στο «εγώ».
ΣΧΟΛΙΑ:
Το χειρόγραφο και η έκδοσή του
… είχα έναν τενεκέ και τα ‘ βανα μέσα …
Το χειρόγραφο αυτό, τυπωμένο, πιάνει πάνω από 460 πυκνές σελίδες μεγάλου σχήματος. Ο Μακρυγιάννης το αρχίζει στις 26 Φεβρουαρίου 1829, τρίαντα δύο περίπου χρονώ, στο Άργος, όπου τον βρίσκουμε “Αρχηγό της Εκτελεστικής δύναμης της Πελοπόννησος και Σπάρτης”, είτε καταγράφοντας παλαιότερα γεγονότα, είτε σημειώνοντας γεγονότα παρόντα σαν ένα ημερολόγιο. Περισσότερο από το μισό είναι γραμμένο, ως φαίνεται, στο Άργος, ως τα 1832. Το συνεχίζει στο Ναύπλιο και στην Αθήνα, ως τα 1840, οπότε και το κλείνει βιαστικά για να το κρύψει. Η εξουσία έχει υποψίες εναντίον του. “Είχαν μεγάλην υποψίαν από μένα” σημειώνει “και γύρευαν να μου ψάξουν το σπίτι μου να μου βρούνε γράμματα”. Το εμπιστεύεται λοιπόν σ’ ένα κουμπάρο, που το παίρνει στην Τήνο. Στα 1844, ύστερα δηλαδή από τη συνωμοσία για το Σύνταγμα, όπου παίζει μεγάλο ρόλο, και τα Σεπτεμβριανά, πηγαίνει και τα παίρνει· αντιγράφει τις σημειώσεις που κρατούσε στο αναμεταξύ με πολλές προφυλάξεις· “σημείωνα” μας λέει “και είχα έναν τενεκέ και τα ‘βανα μέσα και τα ‘χωνα” – γράφει ως τον Απρίλη του 1850, και μετά ένα χρόνο περίπου το συμπληρώνει μ’ έναν πρόλογο και μ’ έναν αρκετά μακρύ επίλογο. Η έξοχα μελετημένη έκδοση του Γιάννη Βλαχογιάννη, η μοναδική που έχουμε ως τα σήμερα, δημοσιεύτηκε στα 1907, αφού πέρασε δηλαδή μισός αιώνας που το πολύτιμο αυτό κείμενο έμεινε χαμένο μέσα στ’ απόλυτο σκοτάδι.
Η οικογένεια Μακρυγιάννη δεν ήξερε την ύπαρξη των Απομνημονευμάτων. Ο Βλαχογιάννης, οδηγημένος από κάποια πληροφορία που είχε βρει σε κάποιο παλιό βιβλίο ή χειρόγραφο (δε θυμάται πια) αποτάθηκε στο συνταγματάρχη Κίτσο Μακρυγιάννη, γιο του Στρατηγού, και τον παρακίνησε να ψάξει. Σε καμιά δεκαπενταριά μέρες ο Κίτσος τον ειδοποίησε πως είχε βρει ένα χειρόγραφο, χωμένο σ’ ένα τενεκέ παραριγμένο σε μια απόμερη γωνιά του σπιτιού. Το χειρόγραφο ήτανε μουχλιασμένο από την υγρασία, μα δεν είχε ακόμα αποσυντεθεί. Υπό τις συνθήκες αυτές είναι θαύμα πως διατηρήθηκε απάνω από πενήντα χρόνια.
Πηγή: Γιώργος Θεοτοκάς, “Τετράδια Ημερολογίου”, Αθήνα Εστία , 1987.
Σχόλια: Για ορισμούς λογοτεχνικών ρευμάτων βλέπε:http://e-logotexnia.gr/index.php?option=com_content&view=article&id=167&Itemid=1
Ε Π Τ Α Ν Η Σ Ι Α Κ Η Σ Χ Ο Λ Η
Οι επτανήσιοι λογοτέχνες παρουσιάζουν κοινά χαρακτηριστικά στα θέματα (πατρίδα, φύση, γυναίκα, έρωτας) και στην τεχνοτροπία (χρήση δημοτικής γλώσσας, ιδιαίτερη φροντίδα στη μορφή, λίγα έργα) και κατατάσσονται στην ίδια σχολή (σχολή:σύνολο καλλιτεχνών ) με βάση τον τόπο καταγωγής.
Ε ι ς Π ά ρ γ α ν
Ανδρέας Κάλβος
ΝΟΗΜΑ
Στην πρώτη στροφή της ωδής ο ποιητής επικαλείται τη Λύρα, δηλαδή την Λυρική Ποίηση και ζητάει με το εκτυφλωτικό φως της αστραπής να του χαρίσει την κατάλληλη έμπνευση και γονιμότητα του νου , ώστε να ψάλλουν μαζί με σοβαρό και υψηλό ύφος τον ύμνο μια ένδοξης πράξης. Στη συνέχεια αναφέρεται στις αξίες- ιδιότητες που κοσμούν τους ανθρώπους και τις θεωρεί δώρα των θεών , τα οποία χαρακτηρίζονται ξεχωριστά, σημαντικά, εξαίρετα και ανεκτίμητα και αυτά είναι η αγάπη, η αρετή, η ανδρεία, η ευσπλαχνία, η συμπόνια. Στο τέλος , τονίζεται ως πολυτιμότερο από αυτά τα λαμπρά δώρα το αδούλωτο, ανυπότακτο φρόνημα, η ελευθεροφροσύνη, η οποία, όταν όλα βρίσκονται σε μια τεταμένη στιγμή και η ζωή μας μέσα στις δύσκολες συνθήκες μοιάζει έτοιμη να τσακιστεί , όπως η άμαξα, τότε ο άνθρωπος, σαν άλλος αετός που ανεβαίνει ψηλά, βρίσκει τρόπους να ξεπεράσει τις δύσκολες περιστάσεις. Η ελευθεροφροσύνη είναι αυτή που έδωσε τη δύναμη στους Παργινούς να επιτελέσουν ένδοξο έργο, δηλαδή να αντισταθούν στους κατακτητές και να μην τους επιτρέψουν να πάρουν την πόλη τους με τα όπλα. Το υψηλό ηθικό ανάστημα και το αδούλωτο φρόνημά που τους χαρακτηρίζει, αποκαλύπτει και η ηρωική απόφαση να εγκαταλείψουν την πόλη, όταν οι Άγγλοι την παρέδωσαν στον Αλή-πασά, για να μην υποδουλωθούν στους εχθρούς. Θέμα: το υψηλό φρόνημα των κατοίκων της Πάργας(όλο το ποίημα)- απόσπασμα: τα δώρα των θεών προς τους ανθρώπους με κυριότερο το υψηλό φρόνημα, την ελευθεροφροσύνη. Το περιεχόμενο του ποιήματος είναι πατριωτικό και υμνητικό.
( Η Πάργα στις αρχές του 19ου αι. - λιθογραφία)
Σχόλια: α)«Η ζωή και η ποίηση του Κάλβου ήταν μια διαρκής «αντιστροφή», πράγμα που έδωσε μια σκοτεινή τραγικότητα στη ζωή και στην ποίησή του. Μια φωτεινή διάρκεια. Αντιστρεφόταν, από χαρακτήρα ο Κάλβος, κάθε τι στη ζωή που ήταν ήσυχο, παραδεδεγμένο, ομαλό, «κομφορμιστικό» όπως θα λέγαμε σήμερα. Δεν τα πήγε ποτέ καλά ούτε με το περιβάλλον του, ούτε με τους φίλους του, ούτε με τους ανθρώπους της εποχής του. Έτσι τις υπαρξιακές του απαιτήσεις, που ήταν και πολλές και δυνατές, (απαιτήσεις για μια άνετη και ανεξάρτητη οικονομική ζωή, για ισότιμη φιλία, για έρωτα, ίσως και για δόξα), αφού στην ποίησή του δεν την απαρνιέται, αλλά αντίθετα, καταδικάζει εκείνους που την περιφρονούν (έσφαλεν ο την Δόξαν ονομάσας ματαίαν) και που δεν ικανοποίησε τις ποιητικές του απαιτήσεις, έπρεπε να διοχετεύσει σε δρόμους ασυνήθιστους. Κι όπως η ζωή του στάθηκε μια κλειστή, υπερήφανη και πικρή μοναξιά, έτσι και η ποίησή του άνθησε σ” εκείνους τους υψηλούς χώρους των αιθερίων ερήμων, εκεί που μονάχα οι αστερισμοί των Λεόντων μουγκρίζουν.» Καραντώνη Ανδρέα, «Κάλβος ο φιλόπατρις», Από το Σολωμό στον Μυριβήλη. Λογοτεχνικά μελετήματα. Βιβλιοπωλείον της «Εστίας» Ι.Δ. Κολλάρου και Σια Α.Ε., σ. 44 – 45. β) βλ. και άλλες ωδές: http://www.cslab.ntua.gr/~phib/hellas/kalvos.htm
γ) ακολουθούν οι υπόλοιπες στροφές της ωδής:
ζ΄
Υποκυμαινομένους δασέας ελαιώνας
η Πάργα υψηλοκάρηνος βλέπει·
και αυτήν ο Άρης 35
υπερεφίλει.
η΄
Αλλά μόλις η χάλαζα έπαυε του πολέμου,
και συ Δάματρα εχάριζες τον δαψιλήν χρυσόν, 40
πόθος Ζεφύρων.
θ΄
Έχεον πολυάριθμα μελισσών έθνη
οι σίμβλοι της Πάργας, βομβηδόν εις τον πολύν επέταον 45
καρπόν λυαίον.
ι΄
Καλός, γλυκύς ο αέρας οπού πρώτον επίναμεν,
και η θρέπτειρα γη από τον ίδρωτά μας 50
πεποτισμένη.
ια΄
Όμως διά ποίον οι δούλοι πίνουσι τον αέρα;
κεντάουσι το άροτρον και πολύν στάζουν κόπον 55
όμως διά ποίον;
ιβ΄
Ψυχή ανδρική απορρίπτει φρόνημα χαμερπές·
από το αμβροσίοδμον στόμα των αιωνίων 60
η γνώμη ρέει.
ιγ΄
Των πολλών τα συμπόσια ο στίχος επιτρέχει·
βραχυχρόνιος ηχώ την σιγήν δεν ετάραξε 65
της δουλοσύνης.
ιδ΄
Σεις μόνοι οπού εκλαδεύατε την Παργινήν ελαίαν,
σεις από τον αθάνατον λόγον μόνον ετράφητε, 70
εσείς ω ανδρείοι.
ιε΄
Τα συνήθη χωράφια αφήνοντες εφύγατε τον ζυγόν,
προτιμώντες την πικράν ξενιτείαν 75
και την πενίαν.
ις΄
Πλην, της επιστροφής εχάραξεν η ημέρα.
Πάντοτε οι επουράνιοι μεγαλόθυμον γένος 80
υπερασπίζουν.
ιζ΄
Εκεί οπού εκαύσατε, (ελληνική φροντίδα!)
των προγόνων τα λείψανα, πάλιν οι πρόνοοι χείρες 85
εκεί σας φέρνουν.
ΠΑΡΑΛΛΗΛΟ ΚΕΙΜΕΝΟ: Της Πάργας (δημοτικό τραγούδι)
Όπως είναι γνωστό από την Ιστορία, οι Παργινοί είχαν προβάλει σθεναρή αντίσταση στον Αλήπασα και δε νικήθηκαν από τα στρατεύματα του. Η Πάργα, παραλιακή πόλη της Ηπείρου, διοικούνταν από τους Βενετσιάνους από το 15ο αιώνα, παραχωρήθηκε στη Γαλλία το 1797 και ύστερα από την ήττα του Ναπολέοντα οι νικήτριες δυνάμεις την παραχώρησαν στους Αγγλους (1814). Τελικά όμως η Πάργα περιήλθε στα χέρια του Αλήπασα με ανέντιμο τρόπο: την πούλησαν σ” αυτόν οι Αγγλοι με αντίτιμο 150.000 λίρες και την παρέδωσαν το 1819. Οι Παργινοί, γύρω στις 4.000, για να αποφύγουν την ατιμωτική υποδούλωση, ανέσκαψαν τους τάφους, έκαψαν τα οστά των προγόνων τους και κατέφυγαν στην Κέρκυρα παίρνοντας μαζί τους την τέφρα των οστών καθώς και τις εικόνες και άλλα ιερά αντικείμενα των ναών τους. Η διαγωγή αυτή των Άγγλων προς τους Παργινούς φέρεται να προκάλεσε τότε την παγκόσμια κατακραυγή. Σχετικό τυγχάνει και το δημοτικό τραγούδι «Της Πάργας» όπου και περιγράφεται ο τραγικός εκείνος ξεριζωμός των Παργινών. Σπουδαίος επίσης είναι σχετικός πίνακας του Διον. Τσόκου η «Φυγή της Πάργας» :
Σε γνωρίζω από την κόψη του σπαθιού την τρομερή, σε γνωρίζω από την όψη που με βία μετράει τη γη.
Απ' τα κόκαλα βγαλμένη των Ελλήνων τα ιερά, και σαν πρώτα ανδρειωμένη, χαίρε, ω χαίρε, Ελευθεριά!
Οι Ελεύθεροι Πολιορκημένοι αναφέρονται στη δωδεκάμηνη πολιορκία του Μεσολογγίου (Απρίλιος 1825-Απρίλιος 1826) από τους Τούρκους και στη συνέχεια από τους Αιγυπτίους. Οι Μεσολογγίτες αμύνονται κατά τη διάρκεια της Πολιορκίας με σθένος. Υπομένουν καρτερικά και παλεύουν απέναντι στο Κακό: Τις φυσικές κακουχίες (πείνα, αρρώστιες, τον θάνατο), τον εξωτερικό εχθρό δηλ. τους Τούρκους, αλλά και τον εσωτερικό δηλ. τον ίδιο τους τον εαυτό που τους καλεί να γευτούν τον πειρασμό της άνοιξης και του έρωτα, την ίδια τη ζωή, συνθηκολογώντας με τον εχθρό. Αυτοί όμως κατόρθωσαν να νικήσουν το Κακό, διατηρώντας ακέραιο το ήθος τους παραμένοντας ουσιαστικά, εσωτερικά ελεύθεροι, αν και ήταν πολιορκημένοι. Το Καλό νίκησε και η εσωτερική τους πάλη, τους έκανε να ξεπεράσουν την ανθρώπινη τους φύση και να τους οδηγήσει στην ηθική ολοκλήρωση
Θέμα όλης της ποιητικής σύνθεσης:η αντιμετώπιση από τους
πολιορκημένους Μεσολογγίτες μιας σειράς δυσκολιών με σκοπό
Απόσπασμα ΙΙ: θέμα:η ανοιξιάτικη φύση και οι χαρές της Σχόλια:
Το Σχεδίασμα Γ΄ γράφτηκε το 1884 και είναι απόσπασμα από το ημιτελές έργο"Ελεύθεροι Πολιορκημένοι". Ο Σολωμός γράφει αυτό το έργο εμπνευσμένος από τον ηρωικόαγώνα των Μεσολογγιτών κατά τη δεύτερη πολιορκία του Μεσολογγίου (1825-1826). Στην πραγματικότητα το Σχεδίασμα Γ΄ αποτελεί ένα ξαναδούλεμα του Σχεδιάσματος Β΄ σε νέα μορφή. Συγκεκριμένα, στο Σχεδίασμα Γ΄ ο Σολωμός εγκαταλείπει πια την ομοιοκαταληξία κι έτσι ο στίχος αποκτάει μεγαλύτερη ελευθερία και άνεση. Το Σχεδίασμα Γ΄ αποτελείται από 15 αποσπάσματα. Σ' αυτό ο ποιητής με προτροπή της θεάς Ελευθερίας ψάλλει την πολιορκία του Μεσολογγίου. Παράλληλα παρουσιάζει τις ηθικές δυνάμεις που "πολιορκούν" τους Μεσολογγίτες. Αυτές είναι: ο πειρασμός της ζωής μέσω της ανοιξιάτικης φύσης, η απογοήτευση με την άφιξη του τουρκικού στόλου και οι αναμνήσεις της παλιάς ευτυχισμένης ζωής. `Ομως, οι Μεσολογγίτες άντεξαν τις δοκιμασίες και δεν υπέκυψαν σε καμιά απ' αυτές. Στο απόσπασμα 13 του Σχεδιάσματος Γ΄ παρουσιάζεται η ηρωική έξοδος των Μεσολογγιτών.Απέκτησαν ψυχική και ηθική ελευθερία, επειδή ελευθερώθηκαν από τις επιθυμίες τους. Γενικά στο Γ΄ Σχεδίασμα ο Σολωμός παρουσιάζει τον αγώνα του ανθρώπου ανάμεσα στο καθήκον προς την πατρίδα και προς τη ζωή.
1.Βλέπε σχόλια και ανάλυση: http://www.odyssey.com.cy/main/default.aspx?tabID=138&itemID=1228&mid=841
Επίσης, http://skapanefs.blogspot.gr/2012/04/blog-post_6787.html
2.Βλέπε ολόκληρο το έργο: http://www.snhell.gr/anthology/content.asp?id=432&author_id=47
3. Ακούτε ολόκληρο το έργο μελοποιημένο από τον Γιάννη Μαρκόπουλο: https://www.youtube.com/watch?v=qlOyuFgb0XA
4.Ακούμε το β΄απόσπασμα από τον Ξυλούρη : https://www.youtube.com/watch?v=V7NcU8cozho
(χειρόγραφο Σολωμού)
Σχόλια στο Β΄απόσπασμα:Tο Mεσολόγγι έπεσε την άνοιξη· ο ποιητής παρασταίνει την Φύση, εις τη στιγμή που είναι ωραιότερη, ως μία δύναμη, η οποία, με όλα τ’ άλλα και υλικά και ηθικά ενάντια, προσπαθεί να δειλιάση τους πολιορκημένους· ιδού οι Στοχασμοί του ποιητή:
H ζωή που ανασταίνεται με όλες της τες χαρές, αναβρύζοντας ολούθε, νέα, λαχταριστή, περιχυνόμενη εις όλα τα όντα· η ζωή ακέραιη, απ’ όλα της φύσης τα μέρη, θέλει να καταβάλη την ανθρώπινη ψυχή· θάλασσα, γη, ουρανός, συγχωνευμένα, επιφάνεια και βάθος συγχωνευμένα, τα οποία πάλι πολιορκούν την ανθρώπινη φύση στην επιφάνεια και εις το βάθος της. H ωραιότης της φύσης, που τους περιτριγυρίζει, αυξαίνει εις τους εχθρούς την ανυπομονησία να πάρουν τη χαριτωμένη γη, και εις τους πολιορκημένους τον πόνο ότι θα τη χάσουν.
Γλώσσα: δημοτική με ιδιωματισμούς( π. χ. κρένει,έρμο) πλούσια, εκφραστική
Ύφος: παραστατικό ζωηρό
Μέτρο: ιαμβικό δεκαπεντασύλλαβο με ζευγαρωτή ομοιοκαταληξία
Αφηγηματικές τεχνικές: αφήγηση τριτοπρόσωπη, ο αφηγητής παντογνώστης
ΠΑΡΑΛΛΗΛΑ ΚΕΙΜΕΝΑ
(α)
Ακούω κούφια τα τουφέκια,
Ακούω σμίξιμο σπαθιών,
Ακούω ξύλα, ακούω πελέκια,
Ακούω τρίξιμο δοντιών.
Α! τι νύκτα ήταν εκείνη,
Που την τρέμει ο λογισμός
Άλλος ύπνος δεν εγίνη
Πάρεξ θάνατου πικρός. (στροφές 44 και 45)
Εργασία: Να συγκρίνετε τις παραπάνω στροφές του Ύμνου εις την Ελευθερίαν με το (1ο) απόσπασμα ως προς το περιεχόμενο και το ύφος
Μέρα του Απρίλη.
Πράσινο λάμπος,
γελούσε ο κάμπος
με το τριφύλλι.
Ως την εφίλει
το πρωινό θάμπος,
η φύση σάμπως
γλυκά να ομίλει.
Εκελαδούσαν
πουλιά, πετώντας
όλο πιο πάνω.
Τ’ άνθη ευωδούσαν.
Κι είπε απορώντας:
«Πώς να πεθάνω;»
[Κ.Γ.Καρυωτάκης, «Διάκος», Ελεγεία και Σάτιρες(1927). Ποιήματα και Πεζά, Ερμής, 1984, σ.95]
Εργασία: Πώς εκδηλώνεται ο πειρασμός στα ποιήματα του Σολωμού (2ο απόσπασμα) και του Καρυωτάκη; Να συγκρίνετε στα δύο ποιήματα τον τρόπο με τον οποίο ο κάθε ποιητής αντιμετωπίζει το ηθικό δίλημμα των ηρώων του.
ΛΗΘΗ
Λορέντζος Μαβίλης
«χυδαία γλώσσα δεν υπάρχει, υπάρχουσι χυδαίοι άνθρωποι»
Ο ΤΙΤΛΟΣ:Μολονότι ο τίτλος είναι «Λήθη», εντούτοις η λέξη δε χρησιμοποιείται στο κείμενο, αλλά στη θέση της βρίσκουμε την λέξη «λησμονιά». Παρ’ όλα αυτά η χρήση της λέξης «λήθη» ως τίτλου ανταποκρίνεται πλήρως στο περιεχόμενο του έργου, αφού σχετίζεται και με τη λήθη των νεκρών, αλλά σχετίζεται και με την έλλειψή της στους ζωντανούς, δηλαδή με το γεγονός ότι δεν μπορούν να ξεχάσουν τις πίκρες τους.
Θέμα:Οι νεκροί θεωρούνται ευτυχισμένοι, αφούν έχουν ξεχάσει τα βάσανα της ζωής, ενώ οι ζωντανοί δυστυχισμένοι, επειδή η μνήμη των αγαπημένων τους νεκρών παραμένει αιώνια-παντοτινή.
Ε ν ό τ η τ ε ς
1η: Καλότυχοι...και να 'ναι!:οι καλότυχοι νεκροί
2η: Τέτοιαν...κοιμούνται: ανάμνηση πόνων ζωής
3η: Α δεν μπορείς... να λησμονήσουν:δυστυχία ζωντανών
1.Είναι ολιγόστιχο και αποτελείται από 14 στίχους, οργανωμένους σε 4 στροφές.
2.Οι 2 πρώτες στροφές είναι τετράστιχες και οι δύο τελευταίες τρίστιχες.
3.Το σονέτο έχει περίπλοκες ομοιοκαταληξίες. Στη «Λήθη» οι 2 πρώτες στροφές έχουν σταυρωτή ομοιοκαταληξία, ενώ οι 2 τελευταίες στροφές, αν τις πάρουμε μαζί, σχηματίζουν πλεκτή και ζευγαρωτή ομοιοκαταληξία.
4.Το μέτρο του σονέτου είναι ο ιαμβικός ενδεκασύλλαβος στίχος.
5.Στο σονέτο ο ποιητής επιδιώκει τη μουσικότητα και την υποβλητικότητα, η οποία επιτυγχάνεται με την προσεκτική επιλογή των λέξεων.
6.Το βάρος του νοήματος του σονέτου πέφτει συνήθως στην τελευταία στροφή.
B. Βλέπε κι άλλα ποιήματα του Μαβίλη: http://users.uoa.gr/~nektar/arts/poetry/lorentzos_mavilhs_poems.htm
G. Βλέπε πολύ ωραία ανάλυση του ποιήματος: http://texnologie.blogspot.gr/2014/11/blog-post_22.html
Τραγούδι βασισμένο στη Λήθη του Μαβίλη:
Της Άρνης το νερό
Μουσική Στίχοι Ερμηνεία: Σταύρος Σιόλας
Της Άρνης το νερό Της Άρνης το νερό
Της αρνησιάς Της αρνησιάς τη βρύση
Της Άρνης το νερό το ήπιες και…το ήπιες και μ” αρνήθης
Αχ, αγάπη μου, στα χείλη στάξε να το πιω
της Άρνης το πικρό νερό,
κι αν σε ξεχάσω, αν σ” αρνηθώ
και πάλι εσένα άμα σε δω
κι αν σε ξεχάσω, αν σ” αρνηθώ
και πάλι εσένα θ” αγαπώ
Της λήθης το στενό το πέρασες… το πέρασες κι εχάθης
1ο βραβείο στο Φεστιβάλ Τραγουδιού Θεσσαλονίκης 2006. Τραγούδι σε Παραδοσιακό ρυθμό.Σημείωση: Άρνη είναι μια πηγή στην Άνδρο.Επίσης, στην Αρχαία Ελληνική Μυθολολογία Άρνη ήταν η πηγή που βρισκόταν στον Κάτω Κόσμο, στη Λήθη, απ' όπου έπιναν οι νεκροί, για να ξεχάσουν τι άφηναν στον πάνω κόσμο
Το τραγούδι: https://www.youtube.com/watch?v=6qd40Hg6A5g ΦΑΝΑΡΙΩΤΕΣ - ΡΟΜΑΝΤΙΚΟΙ
Η Χ Α Ρ Α
Σ. Βασιλειάδης
Θέμα: το συναίσθημα της χαράς -κάτι παροδικό και φευγαλέο
Σχόλια: Ποίημα γραμμένο σύμφωνα με την ρομαντική τεχνοτροπία Ενότητες 1η: 1η-6η στροφή: το αίσθημα της χαράς και η αντανάκλασή του στην ψυχή 2η : 7η-9η στροφή: η παροδικότητα της χαράς, πόνος και δυστυχία Γλώσσα: λόγια ή καθαρεύουσα επιμελημένη Ύφος: μελαγχολικό Μέτρο: αναπαιστικό( άτονη, άτονη, τονισμένη συλλαβή)
ΝΕΑ ΑΘΗΝΑΪΚΗ ΣΧΟΛΗ
Τ' α γ ν ά ν τ ε μ α
Αλ. Παπαδιαμάντης
Θέμα: η συλλογική ψυχολογία των ναυτικών κατά την ημέρα της αναχώρησης , η εθιμοτυπία, οι σκέψεις και τα συναισθήματα των γυναικών
E ν ό τ η τ ε ς
1η : «Επάνω στον βράχον ...αγναντέψουν»: Το γραφικό ξωκκλήσι της Παναγίας
2η :«Άµα είχαν φωτισθή ...προς βορράν»: Σκηνές αναχώρησης και αποχαιρετισµού
των ναυτικών
3η : «Την ηµέραν...έκαµαν»: Η σύναξη των γυναικών στο ξωκκλήσι –εκδηλώσεις
ευλάβειας
4η: «Ως τόσον ...στο καλό!»: Το αγνάντεμα- Η αναχώρηση και οι ευχές για καλό ≪κατευόδιο≫
5η : «Παιδιά µου... θεία Φλωρού≫: Η ιστορία αναφερόµενη της Φλανδρώς-ηδύναμη της συζυγικής πίστης
6η : «Ο ήλιος ...την ώρα!»: Οι στιγµές µετά την αναχώρηση-ευχές και ελπίδα
Θεματικά κέντρα:
Η εθιμοτυπία της νησιωτικής ζωής, η οργάνωση, οι παραδόσεις και η θρησκευτική ζωή
Η ζωή των ναυτικών, μέσα από τη σκηνή της αναχώρησης και του αποχαιρετισμού από τα σπίτια και τις οικογένειές τους
Ο δεσπόζων ρόλος και το ήθος των γυναικών
Ηθοπλαστική παρηγορητική διήγηση για τη δύναμη της συζυγικής πίστης και αγάπης
Γλώσσα: ιδιότυπη, λόγια ή καθαρεύουσα με λέξεις εκκλησιαστικές, αρχαίες ελληνικές και στοιχεία δημοτικής και τοπικούς ιδιωματισμούς----- εκφραστική, επιμελημένη
Ύφος: πλούσιο, γλαφυρό
Αφηγηματικές τεχνικές:
Αφήγηση τριτοπρόσωπη: παντογνώστης αφηγητής περιγράφει το τοπίο και τις συµπεριφορές των ανθρώπων, ερµηνεύει την εθιµοτυπία και τις σκέψεις των γυναικών, καταγράφει τη συλλογική ψυχολογία των ναυτικών κατά την ηµέρα της αναχώρησης. Περιγραφή , Διήγηση Παραµυθική, Εγκιβωτισµός(η ενσωµάτωση μιας διήγησης σε μια αφήγηση )
Σχόλια: Βλ. μια άλλη ματιά του διηγήματος: http://www.allreadable.com/1b5b8PCH
Ύ μ ν ο ς σ τ ο ν Π α ρ θ ε ν ώ ν α
Κ ω σ τ ή ς Π α λ α μ ά ς
Θέμα αποσπάσματος: Ο Παρθενώνας, σύμβολο της απόλυτης ομορφιάς,
είναι δημιούργημα ελεύθερων και δημοκρατικών ανθρώπων. Κάθε άνθρωπος-προσκυνητής
του θα επιστρέφει στον Παρθενώνα, για να νιώθει το ξανάνιωμα του κόσμου.
ΕΝΟΤΗΤΕΣ:
1η: «Εσύ ‘σαι… ζωγραφισμένες»: Ο Παρθενώνας είναι το μνημείο της απόλυτης
ομορφιάς, που υψώνεται πάνω από λαούς και θρησκείες.
2η: «Ναέ… τραγούδι»: Ο Παρθενώνας, ως δημιούργημα ελεύθερων ανθρώπων,
εκφράζει την αρμονία, τη δημοκρατία και το Νόμο.
3η: «Κι ακούστε… παίρνει τέλος»: Κάθε άνθρωπος, επιστρέφοντας ως προσκυνητής
στον Παρθενώνα, θα νιώθει ολοκληρωμένος.
ΙΔΕΕΣ – ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΑ:
- - Πρόκειται για ένα λυρικό ποίημα.
- - Προβάλλεται ο ναός της Αθηνάς ως σύμβολο της ακμής του ελληνικού πνεύματος,
το οποίο υμνείται ως ανώτερο κάθε άλλου ανθρώπινου επιτεύγματος.
Θεματικά κέντρα:
- η υψηλή τέχνη και η αρμονία της κλασικής αρχαιότητας
-η δυναμική ενός συμβόλου για τον ελληνισμό και την αρχαιότητα
Σχόλια:« Η Φλογέρα του Βασιλιά, με την Ηρωική Τριλογία,
Πρόλογο κι Επίλογο,Αθήνα, 1910
Ηρωική συμφωνία που ξεδιπλώνεται σε δώδεκα λόγους , απ’ όπου περνάει ολόκληρος
ο βυζαντινός ελληνισμός και η ηρωική μορφή του Βασιλείου του Β΄, αυτοκράτορα
του Βυζαντίου, σωτήρα του νέου ελληνισμού.
Ο Παλαμάς, πνευματικός ηγέτης της νέας γενιάς, πίστευε στο μέλλον και ήθελε
να ξυπνήσει από το λήθαργο της αδιαφορίας και της αποκαρδίωσης τον ελληνικό
κόσμο. Υψώνει τη φωνή του, οραματίζεται και προφητεύει το μέλλον ευοίωνο
και νικηφόρο. Επικαλείται την επάνοδο του ηρωικού πνεύματος στην πατρίδα του,
ταυτίζοντας την μορφή του Βασίλειου Βουλγαροκτόνου με αυτήν του Διγενή Ακρίτα.
Η Ελλάδα περνούσε δοκιμασίες, στενοχώριες, ήττες και εξευτελισμούς ·
αυτό, όμως, δεν επηρέαζε την πίστη του ποιητή στο μεγάλο μέλλον της πατρίδας του
και γενικώτερα του ελληνισμού. Μάντευε ο προφητικός του νους , πως μονάχα
ένας νέος ήρωας, ενσαρκώνοντας το πνεύμα ενός μεγάλου ανδρός, θα μπορούσε
να προγματοποιήσει την εθνική Ιδέα του νεώτερου ελληνισμού, που είχε κουρελιαστεί
με τον άτυχο ελληνοτουρκικό πόλεμο του 1897.
Τα μεγαλύτερα τμήματα του ποιήματος γράφτηκαν κατά τη συγκλονιστική εποχή
του Μακεδονικού Αγώνα (1901-1908), οπότε το ηρωικό πνεύμα της φυλής
άρχισε να ξαναζωντανεύει και τα προοδευτικά στοιχεία της αστικής και εργατικής
τάξης να παλεύουν για την ανόρθωση και την αναγέννηση του κράτους
και γενικώτερα της Φυλής.
Βαθύτατη συγκίνηση και ισχυρή επίδραση άσκησαν στον ποιητή
τα «Δημοτικά Άσματα της Ελλάδος , εκδοθέντα μετά μελέτης περί Μεσαιωνικού
Ελληνισμού», καθώς και το μεγάλο βυζαντινό «Έπος του Βασίλειου Διγενή Ακρίτα»,
τα οποία μελέτησε συστηματικά και η έκδοση των οποίων συγκλόνισε
τους φιλολογικούς κύκλους.
Θέμα ποιητικής σύνθεσης: ο Βυζαντινός αυτοκράτορας Βασίλειος ο Βουλγαροκτόνος μετά από σκληρούς και μακροχρόνιους πολέμους συνέτριψε τους Βουλγάρους και αποφασίζει να κατεβεί με το στρατό του στην Αθήνα και να προσκυνήσει την εκκλησία της Παναγιάς της Αθηνιώτισσας, όπως είχε τότε μετονομαστεί ο Παρθενώνας. Ο ποιητής συνθέτει θριαμβικούς ύμνους για τους ελληνικούς τόπους, από τους οποίους πέρασε ο στρατός του νικητή βασιλιά.
Σχόλια: Η Φλογέρα του Βασιλιά, το αριστουργηματικό ποιητικό έργο του Κωστή Παλαμά, είναι ένα έργο επικό, που προσπαθεί μέσα σε σκληρούς και δίσεκτους χρόνους (είχε ήδη συντελεστεί η εθνική τραγωδία του 1897) να ξυπνήσει το ηρωικό ιδεώδες. Στόχος της λυρικής αυτής σύνθεσης είναι το ξεσκλάβωμα των αλύτρωτων περιοχών, των περιοχών πέρα από τη Θεσσαλία. Η Φλογέρα του Βασιλιά σαλπίζει την έναρξη του αγώνα, παρέχοντας έμπνευση μέσα από την εξιστόρηση του προγονικού μεγαλείου. Σε αυτά τα γεωγραφικά μήκη και πλάτη, σε αυτά τα βουνά, σε αυτές τις θάλασσες μεγαλούργησε ο Διγενής Ακρίτας, μεγαλούργησε ο Μαρμαρωμένος Βασιλιάς… τα κατορθώματα των ενδόξων αυτών ανδρών δεν μπορούν παρά να βρουν μιμητές και συνεχιστές ανάμεσα στους σύγχρονους του ποιητή… Σε μια εποχή που διεξαγόταν ο μακεδονικός αγώνας, ο Παλαμάς εμπνέεται από το Βασίλειο Β΄ το Βουλγαροκτόνο. Η φλογέρα που βρέθηκε στο στόμα του σκελετού του, το 1261, διηγείται την ιστορία του με επίκεντρο τον ερχομό του στην Αθήνα, προκειμένου να εκπληρώσει το τάμα του στην Παναγία την Αθηνιώτισσα. Η Φλογέρα του Βασιλιά είναι μεταξύ άλλων και ένας ύμνος στο πρόσωπο της Υπερμάχου Στρατηγού. Από εκείνη περιμένει το ταλαίπωρο ελληνικό γένος, να ευλογήσει τον ιερό αγώνα του, να τον κάνει πρωταγωνιστή νέας δόξας και μεγαλείου…
«Είμαι η φλογέρα εγώ, επική, προφητικό καλάμι». "Γίνομαι σάλπιγγα, σαλπίζω απάνου από τους τάφους,
τους πεθαμένους ξαγρυπνώ, το δρόμο τους ρυθμίζω,
και το κορμί, του τωρινού στο περασμένο δίνω,
και φέρνω σας και τα αυριανά, με πρώιμη γέννα ομπρός σας".
Ο ποιητής, βρίσκει την ευκαιρία, με το λείψανο σκυλευμένο έξω από τον τάφο
και διαπομπευμένο, να ξεθάψει και τα περασμένα βιώματα του Γένους.
Η φλογέρα, αυτό το ταπεινό σουραύλι , εκείνο το ελεεινό περίπαιγμα στο στόμα
του, θα δώσει τα συμβολικά μηνύματα της.
"Ο βασιλιάς - λείψανο, παίρνει τα φουσάτα του και κατηφορίζει θριαμβικά
προς τις Ελληνικές πόλεις με σκοπό να προσκηνύσει Ελληνική ομορφιά και Αθήνα,
αποβλέποντας στη συναδέλφωση του χριστιανικού και κλασικού κόσμου μέσα στα
Ελληνικά πεπρωμένα".
Σε ένα δοξαστικό τόνο ο ποιητής, με πολύ λυρισμό μαχόμενος, καταγράφει τα θέματά του
σε 12 Λόγους. Και στον Λόγο τον πρώτο, του ποιητικού έργου δηλώνει:
"Του περίγελου και της βρισιάς φλογέρα/ γράφω ξανά την ιστορία". Και με το
περιπαιχτικό καλάμι στο στόμα ορθώνει το κουφάρι του, προστάζει και δονίζει
τις καρδιές... Από τους τρεις Λόγους, οι δύο πρώτοι αναφέρονται στο παρελθόν.
Ο τρίτος είναι ο Λόγος που αναφέρεται στο μέλλον.
Και μιλά για ένα κοινωνικό ξεσηκωμό.
Ο βασιλιάς ανατριχιάζει στον προφητικό Λόγο.
Και αυτός, ο βασιλιάς - λείψανο, το πνεύμα του πολέμου, δίνει υπόσχεση συμπαράστασης
στη βασανισμένη Ρωμιοσύνη.
"Ρωμαίικο, όπου φυσά και όπου παλαίβει η Ελλάδα,/ και όπου σταυρώνεται η φυλή,
όπου είν΄η ορμή στο Γένος/ όπου είναι αντίσταση, σταυρός, αγρύπνια, σπαθί, δρόμος
/θα είμαι εγώ πνέμα, εγώ ευχή, θα πνέω, θα ζωντανεύω / και χαλιφάδων νικητής και
τσάρων κυνηγάρης / πέρα στην Κόκκινη Μηλιά θα παίρνω την ανάσα".
Ιστορικά κείμενα-Πηγές:
Α. Ὁρῶσιν αἴφνης κατά γωνίαν ἱστάμενον άνδρός πάλαι τεθνεῶτος λείψανον
Το ποίημα γράφτηκε το 1914. Είναι σονέτο,και ανήκει στην πρώτη περίοδο της ποιητικής δημιουργίας του Κώστα Βάρναλη, ο οποίος ήταν κλασικός φιλόλογος, καθώς και μεταφραστής του αρχαίου δράματος, και τρομερά γοητευμένος από την αρχαία ελληνική λογοτεχνία. Ο μύθος: Ο Ορέστης, Έλληνας και γόνος βασιλικής οικογενείας, είναι ωραίος λόγω καταγωγής και κοινωνικής θέσης. Το μόνο που χρειάζεται, λέει ο ποιητής, είναι να λύσει τα μαλλιά του, για να φανεί η ομορφιά του. Για τα ωραία του ξανθά μαλλιά, τα γεμάτα βοστρύχους (μπούκλες), αποκαλείται εϋπλόκαμος από τον αρχαίο ποιητή. Ο σύγχρονος ποιητής του προτείνει να τα λύσει στον άνεμο, για να φαίνονται οι μπούκλες του, και να καμαρώνει για την ομορφιά του. Αυτό πρέπει να σκέπτεται. Την ευγενική του καταγωγή και την ομορφιά του που την οφείλει σε αυτήν. Τάνταλος ο γεννήτωρ του οίκου του, γιος του Δία και της Πλουτώς, της πλούσιας, συνέτρωγε με τους θεούς. Πέλοψ ο γιος του Ταντάλου και ιδρυτής του γένους του. Ατρεύς ο γιος του Πέλοπα και ιδρυτής του οίκου του, Αγαμέμνων ο γιος του Ατρέα και πατέρας του, αρχιστράτηγος με υπηκόους όλους τους άλλους βασιλείς των Μυκηναϊκών κρατών της Ελλάδας και των νήσων. Τέσσερις γενιές βασιλιάδες. Αλλά από την στιγμή που η Κλυταιμήστρα σκότωσε τον πατέρα του, ο θρόνος περιήλθε στην γενιά του Αιγίσθου. Αυτόν τον θρόνο έπρεπε ο νεαρός Αγαμεμνονίδης να τον ανακτήσει πάλι, να συνεχίσει την πορεία του ο οίκος των Ατρειδών στην ιστορία. Είχε χρέος προς τους προγόνους αλλά και τους απογόνους του. Και αυτό θα το πετύχαινε αν σκότωνε τον Αίγισθο, τον σφετεριστή του θρόνου του, αλλά κυρίως την μητέρα του, που έγινε το όχημα για να περάσει ο οίκος του Ατρειδών στον Αίγισθο. Έτσι η επανάκτηση του θρόνου των Ατρειδών γίνεται οικογενειακή υπόθεση, στην οποία δεν χωρεί άλλος τρόπος διεκδίκησης. Μόνον ο φόνος της μητέρας του και του εραστή της, πράξη εκδίκησης του φόνου του πατέρα του, θα ξαναφέρει τον θρόνο και την δύναμη στους Ατρείδες και θα ξεπλύνει την ντροπή. Θέμα: η νεανική ομορφιά του Ορέστη, το δίλημμα και η κακή του μοίρα
Γλώσσα: δημοτική με ιδιωματισμούς(ξέχανε, άλλονε)
Ύφος: στοχαστικό, παραινετικό Βλέπε για λογοτεχνικό ρεύμα Παρνασσισμού:
Σχόλια: Βλέπε ιστορία Ορέστη: https://chryssablog.wordpress.com/2014/01/02/%CE%BA%CF%8E%CF%83%CF%84%CE%B1%CF%82-%CE%B2%CE%AC%CF%81%CE%BD%CE%B1%CE%BB%CE%B7%CF%82-%CE%BF%CF%81%CE%AD%CF%83%CF%84%CE%B7%CF%82/ Κ ω ν σ τ α ν τ ί ν ο ς Κ α β ά φ η ς
Ό σ ο μ π ο ρ ε ί ς
Θέμα: οποιητής προτείνει πρακτικούς κανόνες και ηθικές αρχές για την καθημερινή κοινωνική ζωή. Με στόχο την προστασία της ατομικότητας και της αξιοπρέπειας, απευθύνει ένα σύντομο υπόδειγμα ζωής στον αναγνώστη και ξετυλίγει τη βιοθεωρία του.
Σχόλια:Το ποίημα γράφτηκε το 1913 και ανήκει στην κατηγορία των φιλοσοφικών ή διδακτικών-παραινετικών ποιημάτων του Καβάφη. Σε αυτά ο ποιητής απευθύνεται σε β΄ πρόσωπο σε νοερό αποδέκτη, υποδεικνύοντάς του με τις παραινέσεις του μια ηθική στάση ζωής. Υπάρχει όμως και το ενδεχόμενο ο ποιητής να απευθύνεται στον ίδιο τον εαυτό του (αποστροφή εις εαυτόν).
Ενότητες 1η: Κι αν....ομιλίες: παραίνεση ποιητή 2η: Μην την....φορτική: η αλλοτρίωση της ζωής Γλώσσα: δημοτική με ιδιωματισμούς(πηαίνοντας, τες) Ύφος: λιτό, πεζό (Απαγγελία ποιήματος: Ιθάκη από Σον Κόνερι)
Απαγγελία ποιήματος Κεριά από Ειρήνη Παπά: https://www.youtube.com/watch?v=_0DiYKzHHdY
Σ τ α 2 0 0 π. Χ.
Θέμα: η ακμή και η παρακμή δύο κόσμων και τρόπων ζωής (της Σπάρτης με τη φυλετική αξιοπρέπεια και τον εγωισμό και του Ελληνισμού των Ελληνιστικών βασιλείων) Ε ν ό τ η τ ε ς 1η :Αλέξανδρος...νιώθεται: Η επιγραφή και το πρόσχημα των Λακεδαιμονίων
2η : Έτσι...μέγας: Η θαυμαστή ελληνική εκστρατεία
3η : Εμείς...τώρα: Οι συνέπειες της ελληνικής εκστρατείας - Απαξιωτικό σχόλιο
Τα χρονικά επίπεδα του ποιήματος
α) Ιστορικό επίπεδο: Το 334 π.Χ. γίνεται η μάχη στον Γρανικό, όπου ο στρατός του Μεγάλου Αλεξάνδρου συντρίβει τους Πέρσες.Ο Αλέξανδρος στέλνει 300 περσικές ασπίδες ως ανάθημα (αφιέρωμα) στον Παρθενώνα για να ευχαριστήσει τους θεούς για τη νίκη του. Η επιγραφή που τις συνοδεύει γράφει : "ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΦΙΛΙΠΠΟΥ ΚΑΙ ΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΠΛΗΝ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝ ΑΠΟ ΤΩΝ ΒΑΡΒΑΡΩΝ ΤΩΝ ΤΗΝ ΑΣΙΑΝ ΚΑΤΟΙΚΟΥΝΤΩΝ". Αξίζει να σημειώσουμε ότι είχε προηγηθεί στο Πανελλήνιο Συνέδριο της Κορίνθου το 337 π.Χ. η άρνηση των Λακεδαιμονίων να ακολουθήσουν τον Αλέξανδρο στην εκστρατεία του στη Μικρά Ασία.
β)Δραματικό επίπεδο : Το 200 π.Χ. : Πρόκειται για μια επινόηση του ποιητή, καθώς το 200 π.Χ. δεν έγινε κάτι άξιο αναφοράς. Ο Καβάφης διαλέγει αυτή την χρονολογία, επειδή αντιπροσωπεύει την παρακμή (μετά από 10 μόλις χρόνια,το 190 π.Χ., οι Ρωμαίοι θα επικρατήσουν με τη νίκη τους στη μάχη της Μαγνησίας). Ο αφηγητής-ιστορικός μελετητής του ποιήματος ζει στα 200 π.Χ. και με νοσταλγία αναπολεί την εκστρατεία του Μεγάλου Αλεξάνδρου και τα θαυμαστά αποτελέσματά της.
γ) Ο χρόνος συγγραφής : Το 1931, όταν γράφεται το ποίημα (είναι το προτελευταίο του Καβάφη) η Ελλάδα βιώνει την παρακμή. Ο ελληνισμός, μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή, έχει συρρικνωθεί.
Ιδέες: 1. Η πανελλήνια εκστρατεία και τα αποτελέσματά της : Ο αφηγητής δίνει ιδιαίτερη έμφαση : α) στη μεγάλη διασπορά του Ελληνισμού ("με τες εκτεταμένες επικράτειες") β) στον κοσμοπολιτισμό ως τρόπο ζωής ("με την ποικίλη δράση των στοχαστικών προσαρμογών") γ) στη διάδοση της Ελληνικής γλώσσας ("Και την Κοινήν Ελληνική Λαλιά") Τα δύο τελευταία είναι ίσως και πιο σημαντικά, μιας και θα επιβιώσουν για πολλές γενιές (ακόμα και μετά το 200 π.Χ., όταν δηλαδή η ελληνική επικράτεια έπεσε στα χέρια των Ρωμαίων) Η ελληνική γλώσσα και ο πολιτισμός εςπιβιώνουν ως και το 1931, με ζωντανή απόδειξη τον ίδιο τον Καβάφη, που είναι ένας Έλληνας της διασποράς.
2. Η στάση των Λακεδαιμονίων : Ο αφηγητής είναι είρωνας και αυστηρός εναντίον των Σπαρτιατών. Ο εγωισμός τους τούς οδήγησε στην αδυναμία να προσαρμοστούν στις νέες ιστορικές καταστάσεις. Αν και καταλαβαίνει το λόγο της άρνησής τους, τους κατηγορεί που τυφλωμένοι από το παρελθόν δεν μπόρεσαν να διακρίνουν το νέο κόσμο που γεννιόταν. Βλέπε παρουσίαση: http://7gym-kaval.kav.sch.gr/htdocs/attachments/article/247/Kavafis%20%20%20%20%20%20%20%20Sta%20200%20p%20X.pdf
Σχόλια:Πολύτιμος βοηθός για τη μελέτη του έργου του Κ. Π. Καβάφη είναι το ψηφιακό Αρχείο Καβάφη που μπορούμε να βρούμε μέσα από τον ιστότοπο τουΣπουδαστηρίου Νέου Ελληνισμού. Το φυσικό αρχείο του ποιητή βρήκε πρόσφατα στέγη στο κτήριο της Οικίας Κωλέττη, στην οδό Πολυγνώτου στην Πλάκα -όσοι πιστοί, μπορείτε να το επισκεφτείτε.
Στον ιστότοπο του Σπουδαστηρίου υπάρχει επίσης ανθολόγιο αναγνώσεωνλογοτεχνικών έργων, ανάμεσα στις οποίες και αναγνώσεις ποιημάτων του Κ.Π. Καβάφη. Αναγνώσεις έργων του μπορούμε επίσης να ακούσουμε και από το διαδικτυακό περιοδικό για την ποίηση: Ποιείν.
Στο ψηφιακό αρχείο της ΕΡΤ διατίθενται εκπομπές αφιερωμένες στον αλεξανδρινό ποιητή:
Η τελευταία ανηψιά του ποιητή μιλά στον Φρέντυ Γερμανό, στις "Εκπομπές που αγάπησα" και φωτίζει άγνωστες πλευρές της ζωή του.
Στην εκπομπή "Εποχές και συγγραφείς" παρουσιάζεται η παγκοσμιότητα του Κων/νου Καβάφη
Στο αφιέρωμα Κ.Π. Καβάφης -50 χρόνια από το θάνατό του, ο μελητής και επιμελητής του έργου του Γ. Π. Σαββίδης μιλά για τον χαρακτήρα της ποίησής του και τη σχέση του έργου του με σημαντικούς νεοέλληνες λογοτέχνες.
Στη σειρά "Η δε πόλις ελάλησεν", παρουσιάζεται η Αλεξάνδρεια,αγαπημένος τόπος του ποιητή.
Ο σκηνοθέτης της σειράς Η δε πόλις ελάλησεν, Γιάννης Σμαραγδής, το 1996 κυκλοφόρησε κινηματογραφική ταινία αφιερωμένη στον ποιητή, με το Δημήτρη Καταλειφό στον ομώνυμο ρόλο.(πηγή: δημιουργική γραφή)
Η τ έ χ ν η τ ο υ α γ ι ο γ ρ ά φ ο υ Κωνσταντίνος Θεοτόκης
Θέμα:Ο γιος δείχνει απρόθυμος να συνεχίσει την τέχνη του πατέρα του. Η σχέση του ανθρώπου με την τέχνη
Ο ρ έ σ τ η ς
Κ ώ σ τ α ς Β ά ρ ν α λ η ς
Θέμα:το δίλημμα του Ορέστη και η κακή του μοίρα
Σχόλια: Ο Ορέστης, Έλληνας και γόνος βασιλικής οικογενείας, είναι ωραίος λόγω καταγωγής και κοινωνικής θέσης. Το μόνο που χρειάζεται, λέει ο ποιητής, είναι να λύσει τα μαλλιά του, για να φανεί η ομορφιά του. Για τα ωραία του ξανθά μαλλιά, τα γεμάτα βοστρύχους (μπούκλες), αποκαλείται εϋπλόκαμος από τον αρχαίο ποιητή. Ο σύγχρονος ποιητής του προτείνει να τα λύσει στον άνεμο, για να φαίνονται οι μπούκλες του, και να καμαρώνει για την ομορφιά του. Αυτό πρέπει να σκέπτεται. Την ευγενική του καταγωγή και την ομορφιά του που την οφείλει σε αυτήν. Τάνταλος ο γεννήτωρ του οίκου του, γιος του Δία και της Πλουτώς, της πλούσιας, συνέτρωγε με τους θεούς. Πέλοψ ο γιος του Ταντάλου και ιδρυτής του γένους του. Ατρεύς ο γιος του Πέλοπα και ιδρυτής του οίκου του, Αγαμέμνων ο γιος του Ατρέα και πατέρας του, αρχιστράτηγος με υπηκόους όλους τους άλλους βασιλείς των Μυκηναϊκών κρατών της Ελλάδας και των νήσων. Τέσσερις γενιές βασιλιάδες. Αλλά από την στιγμή που η Κλυταιμήστρα σκότωσε τον πατέρα του, ο θρόνος περιήλθε στην γενιά του Αιγίσθου. Αυτόν τον θρόνο έπρεπε ο νεαρός Αγαμεμνονίδης να τον ανακτήσει πάλι, να συνεχίσει την πορεία του ο οίκος των Ατρειδών στην ιστορία. Είχε χρέος προς τους προγόνους αλλά και τους απογόνους του. Και αυτό θα το πετύχαινε αν σκότωνε τον Αίγισθο, τον σφετεριστή του θρόνου του, αλλά κυρίως την μητέρα του, που έγινε το όχημα για να περάσει ο οίκος του Ατρειδών στον Αίγισθο. Έτσι η επανάκτηση του θρόνου των Ατρειδών γίνεται οικογενειακή υπόθεση, στην οποία δεν χωρεί άλλος τρόπος διεκδίκησης. Μόνον ο φόνος της μητέρας του και του εραστή της, πράξη εκδίκησης του φόνου του πατέρα του, θα ξαναφέρει τον θρόνο και την δύναμη στους Ατρείδες και θα ξεπλύνει την ντροπή.
ΝΕΟΤΕΡΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ
Τα ζα Σ. Μυριβήλης
Ένας από τους κυριότερους εκπροσώπους της γενιάς του ΄30, αντιμιλιταριστής πατριώτης και λυρικός πεζογράφος του Αιγαίου, ένας «αδιάλλακτος της λογοτεχνίας» σε συνεχή αναζήτηση της ελληνικότητας. Σταθμό στην πρώτη φάση της δημιουργίας του αποτέλεσε η Ζωή εν Τάφω, που εγκαινίασε τη σύγχρονη ελληνική αντιπολεμική λογοτεχνία.
Στο έργο αυτό ο Μυριβήλης χρησιμοποιεί το εξής αφηγηματικό τέχνασμα: εισάγει και χρησιμοποιεί το πρόσωπο του λοχία Αντώνη Κωστούλα (φοιτητή από τη Λέσβο), που λειτουργεί ως persona του συγγραφέα. Ο λοχίας Κωστούλας, ευρισκόμενος στα χαρακώματα του μακεδονικού μετώπου, γράφει συνεχώς επιστολές με νοερό αποδέκτη την αγαπημένη του που ζει στη Λέσβο. Αυτές οι επιστολές (συνολικά 56), που θα μπορούσαν να θεωρηθούν ένα είδος ανταποκρίσεων από το μέτωπο ή ένα είδος προσωπικού ημερολογίου, αποτελούν το υλικό που συνθέτει την αφήγηση στο πεζογράφημα.
Θέμα:η άδικη σφαγή των ζώων φανερώνει την αγριότητα, τη φρίκη και τον παραλογισμό του πολέμου
Με τον τρόπο του Γ.Σ.
Γ. Σεφέρης
Θέμα: η δυσάρεστη διάθεση του ποιητή από τη σύγκριση του λαμπρού παρελθόντος με το ανούσιο παρόν
Σχόλια:
Το ιστορικό πλαίσιο του ποιήματος: Γράφεται το καλοκαίρι του 1936, λίγο πριν τη δικτατορία του Ι. Μεταξά. Ένα χρόνο πριν ,ύστερα από μια μακρά πολιτική κρίση, επανήλθε η βασιλεία στο ελληνικό κράτος. Επικρατεί κοινωνική αναταραχή με απεργίες, αγροτικά συλλαλητήρια και αιματηρές συγκρούσεις ανάμεσα σε αστυνομία και διαδηλωτές. Με δικαιολογία την αποκατάσταση της τάξης επιβάλλεται δικτατορία.
Ο ποιητής νιώθει απογοήτευση συγκρίνοντας το ένδοξο παρελθόν με το ευτελές και θλιβερό παρόν .
Οι περιοχές περιήγησης του ποιητή: Πήλιο-Σαντορίνη-Μυκήνες: παραπέμπουν στο ένδοξο μυθολογικό και ιστορικό παρελθόν.
Μπορείτε να δείτε τα ποιήματα του Γ. Σεφέρη εδώ ποιήματα. Περισσότερες πληροφορίες για τη ζωή και το έργο του επιλέγοντας Ζωή Σεφέρη. Επίσης σχόλια για τη στάση του εναντίον της δικτατορίας εδώ. Πλούσιο υλικό περιέχει το αρχείο της ΕΡΤ http://www.ert-archives.gr. Το ποίημα του Σεφέρη από τη συλλογή Τετράδιο Γυμνασμάτων έχει σχολιαστεί εδώ σχόλια.
Το Άξιόν εστί
Οδυσσέας Ελύτης
Η Γένεσις
Θέμα: η δημιουργία της θάλασσας και των νησιών
"Άξιον Εστί": Υπήρξε μία από τις κορυφαίες ποιητικές δημιουργίες του ποιητή, το έργο με το οποίο απέκτησε σημαίνουσα θέση στην εθνική λογοτεχνία, προσφέροντας ταυτόχρονα μία «συλλογική μυθολογία» και ένα «εθνικό έργο».Εκδόθηκε το 1959 και το 1963 μελοποιήθηκε εμπνευσμένα από τον Μίκη Θεοδωράκη.
Απαρτίζεται από τρία τμήματα . Τη «Γένεση», τα «Πάθη» και το«Δοξαστικό». Η σύνθεση του ποιήματος είναι διαρθρωμένη πάνω στα μέρη της θείας λειτουργίας. Αποδίδεται με θαυμαστό τρόπο η ατομική και η συλλογική μοίρα. Ο ποιητής κατορθώνει να συγκεράσει και να εκφράσει ατομικά και συλλογικά πάθη, μέσα από έναν ποιητικό λόγο στον οποίο ακούγονται καθαρά οι φωνές της αρχαίας, της μεσαιωνικής και της νεώτερης παράδοσης. Διακρίνονται, και στην γλώσσα και στην μορφή, επιρροές από την Παλαιά και Καινή Διαθήκη, τον Ερωτόκριτο, τους εκκλησιαστικούς ύμνους (και κυρίως αυτούς του Ρωμανού του Μελωδού), τον Σολωμό και τον Κάλβο, το δημοτικό τραγούδι, τον Παπαδιαμάντη και τον Μακρυγιάννη.
Περιεχόμενο της "Γένεσης" είναι η γέννηση του κόσμου, μέσω της γέννησης ενός ατόμου, του Ενός , το οποίο ταυτίζεται με τον Ποιητή. Αυτός είναι και παραμένει αξεδιάλυτος με τον χώρο και την Φύση και έτσι γίνεται εφικτό να εκφραστεί μέσω της μοίρας του ποιητή (ατομικό) η μοίρα του έθνους (γενικό). Και «Αυτός ο κόσμος ο μικρός», της ατομικής εμπειρίας, γίνεται εκφραστής του «μεγάλου » κόσμου. Και το μικρό και τωρινό ανάγεται σε έκφανση του καθολικού, του απέραντου, του αιώνιου.
Το ίδιο σχήμα, της έκφρασης του ατομικού μέσα από το συλλογικό και το αντίθετο, υπάρχει και στα «Πάθη». Ο ποιητής αφηγείται τα πάθη του Έθνους (πόλεμος, Κατοχή) μέσω της ατομικής του εμπειρίας.
Στο «Δοξαστικό» αποθεώνεται υμνούμενος ο μικρός κόσμος (και μέσω της σύνδεσης που έχει επιτευχθεί και ο μέγας), τα πάθη και την γέννηση του οποίου, έχει ήδη τραγουδήσει. Εάν η "Γένεση" είναι η Ζωή και τα «Πάθη» ο Θάνατος, το «Δοξαστικό » αποτελεί μαζί Ανάσταση και Αθανασία. Το κακό επαναστρέφεται σε καλό και ανακαλείται εκστατικά κάθε τι το οποίο «Άξιον εστί», αξίζει δηλαδή.
(απονομή βραβείου Νόμπελ Λογοτεχνίας) Για να ακούσετε ολόκληρο το έργο: https://www.youtube.com/watch?v=TrXeUIeShYk
Ρ ω μ ι ο σ ύ ν η
Γ ι ά ν ν η ς Ρ ί τ σ ο ς
Το έργο αποτελεί μία ποιητική σύνθεση από τις πιο γνωστές του ποιητή καιπεριλαμβάνεται στην ποιητική συλλογή «Αγρύπνια» που εκδόθηκε το 1954 και περιέχει το έργο του ποιητή από το 1941 ως το 1953. Στη σύνθεση αυτή, ο ποιητής συνδέοντας διάφορα στοιχεία της ιστορικής παράδοσης με ποικίλους εκφραστικούς τρόπους μας δίνει ανάγλυφη τη μορφή της Ελλάδας και των ανθρώπων της στον αδιάκοπο αγώνα τους για ελευθερία, δικαιοσύνη και ανθρωπιά. Το ποίημα αποτελεί έναν ύμνο στο πνεύμα αντίστασης του ελληνικού λαού, που, κατά τον ποιητή, συνιστά τη διαχρονική ουσία του ελληνικού τόπου και των ανθρώπων του.
«Ο Ρίτσος με τηΡωμιοσύνηανταποκρίνεται πολύ καθαρά σε μιακοινωνική εντολή, βαθιά ουσιαστική και επιτακτική, που γεννιόταν από τα κατάβαθατου λαού. Και τι μπορεί να αξιώσει ο λαός από έναν ποιητή αυτές τις κρίσιμες ώρες; Να του ξαναδώσει τη μνήμη του που προσπάθησαν να του εξευτελίσουν, να υμνήσει τη γη που προσπάθησαν να του αποσπάσουν. Η απόκριση ήρθε εκρηκτική μέσα από αυτά τα ποιήματα που αποκαθιστούν την αιωνιότητα του Ελληνισμού, όπου χωνεύονται οι αρχαίες τελετουργίες με τους βυζαντινούς θρύλους και τα ανδραγαθήματα των κλεφτών και των ανταρτών . Η ατμόσφαιρα είναι φορτισμένη, τη διαπερνάει η σκοτεινή ελπίδα των ντεσπεράντος που περιμένουν κολλημένοι πάνω στα ντουφέκια τους. Ένας φλογερός ανιμισμός διαποτίζει κάθε στίχο, ξυπνάει το ένα μετά το άλλο τα τοπία της Ελλάδας, τα ρίχνει και αυτά στον αγώνα, ορθώνει τα νησιά, τον άνεμο, τη θάλασσα, αναμοχλεύει σε μια γενική αντάρα τους ανθρώπους, τα ζώα, τα στοιχεία ακόμα και τους νεκρούς που αγρυπνούν, όπως άλλοτε οι φρουροί του Βυζαντίου στα σύνορα της αυτοκρατορίας» (Ιωάννη Κοντόπουλου, Γιάννη Ρίτσου , Ρωμιοσύνη, περ. Νέα Παιδεία, τ. 38 σελ. 106-112)
Το συγκεκριμένο ποίημα γράφτηκε στην περίοδο 1945-1947, μια περίοδο που σηματοδοτεί το πέρασμα από τη φρικτή περίοδο της Κατοχής στον εμφύλιο πόλεμο.
2. Βλέπε ολόκληρο το ποίημα: http://www.snhell.gr/anthology/content.asp?id=256&author_id=41 3.΄Ακούτε ολόκληρο το έργο μελοποιημένο: https://www.youtube.com/watch?v=q-q1IvwbdPw 4. Εδώ μελοποιημένο ένα απόσπασμα ( το πιο γνωστό): https://www.youtube.com/watch?v=I4B-0Bq3zjo
Θέμα αποσπάσματος: Ο ποιητής παρουσιάζει καθημερινές σκηνές του ελληνικού καλοκαιριού και αποτυπώνει δραματικά τον πόνο του ελληνικού λαού για τον εμφύλιο πόλεμο
Σχόλια: 1. Η ποιητική σύνθεση αποτελείται από επτά ενότητες:
Η ενότητα Ι αναδεικνύει την αντιστοιχία , τη συνάρτηση του ήθους τοπίου και ανθρώπων και την εμμονή της αντίστασής τους. Ο χώρος και οι άνθρωποι πολιορκούνται από στεριά και θάλασσα, αλλά η πολιορκία αυτή αναιρείται από ένα θαύμα που εξακοντίζεται στον ορίζοντα.
Η ενότητα ΙΙ αποδίδει εικόνες της Ρωμιοσύνης στην καθημερινότητά τους,αλλά και στη διαχρονική τους σύνθεση. Εδώ το τοπίο καταυγάζετε από την αρχετυπική παρουσία της γυναίκας, την Παναγία με τ’ αργυρά ματόκλαδα, που συνυπάρχει πολύ ανθρώπινα με την κόρη του πεταλωτή αλλά και την ορφική μητέρα, τη Λήδα, που κλωσά τ’ αυγά του κεραυνού, τη Νιόβη , με τα επτά σφαγμένα παλικάρια της, τη Σολωμική ελευθερία, που θα πάρει πάλι τ’ άρματα και την Περσεφόνη που μοιράζει σπορά και γονιμότητα. Όλες αυτές οι γυναικείες μορφές συγκλίνουν στη μορφή της μητέρας Ελλάδας. Η ενότητα ΙΙΙ τονίζει ιδιαίτερα τη διαχρονικότητα της ρωμαίικης ζωής και τη διαρκή αγωνιστική ετοιμότητά της. Εδώ η ιστορία υφαίνεται μ’ ένα όνομα από τρεις χιλιάδες χρόνια μ’ έναν άγιο, με μια κόκκινη γοργόνα, αλλά και με την μυθική παρουσία του Προμηθέα σ’ ένα ανακυκλούμενο αιώνιο γίγνεσθαι.
Η ενότητα ΙV περιγράφει την αγωνιστική πορεία, δέντρο το δέντρο, πέτρα την πέτρα, πέρασαν τον κόσμο, και την άδοξη κατάληξή της, και τούτοι μεσ’ τα σίδερα και κείνοι μεσ’ το χώμα, αλλά και την πεποίθηση για την τελική απολύτρωση.
Η ενότητα V σκιαγραφεί το αίσθημα της καταστροφής και της ερήμωσης του μαρτυρικού τόπου αλλά και την προσδοκία της παλιννόστησης της ζωής. Τότε, θα διαβάσουμε όλη την καρδιά τους (των μαρτύρων της ελευθερίας) σαν να διαβάζουμε από την αρχή την ιστορία του κόσμου. Η ενότητα VI αποδίδει παραστατικότερα την εφιαλτική πραγματικότητα του εμφύλιου σπαραγμού και του θανάτου αλλά και την επιμονή στη συνέχιση της ζωής και του αγώνα. Μόνο για τα ψηλά είναι ακόμα δρόμος.
Τέλος η VII ενότητα προβάλλει και πάλι την ταυτότητα του τόπου και των ανθρώπων, που μέσα από τη γνώση του θανάτου προχωρούν με περισσότερη σιγουριά προς τη ζωή και την αγάπη, πέρα από τους διαχωρισμούς του πολέμου.
Δεν πικραίνεται. Αύριο, λέει. Κ’ είναι σίγουρος πως
ο δρόμος ο πιο μακρινός είναι ο πιο κοντινός στην καρδιά του Θεού.
Το σπουδαίο αυτό έργο μελοποιήθηκε από τον Μ. Θεοδωράκη το 1966, μέσα σ'ένα βράδυ, «μονορούφι» όπως ο ίδιος λέει, μετά από άγριο ξυλοδαρμό του από την Αστυνομία. «Οταν την άλλη μέρα την άκουσε ο Ρίτσος έμεινε άφωνος. Ποτέ άλλοτε δεν τον είδα τόσο χαρούμενο, τόσο συγκλονισμένο, όσο τη μέρα που στο "Κεντρικό", που ήταν γεμάτο με αντιστασιακούς, ο Γρηγόρης Μπιθικώτσης τραγούδησε τη "Ρωμιοσύνη"», σημείωνε αργότερα ο συνθέτης. Το καλοκαίρι του '66 η «Ρωμιοσύνη» πλημμυρίζει το γήπεδο της ΑΕΚ, στη Ν. Φιλαδέλφεια, στην πρώτη λαϊκή συναυλία σε ανοιχτό χώρο. «Τι δεν έκανε η αντίδραση τότε για να εμποδίσει το λαό να 'ρθει να μας ακούσει...». Η «Ρωμιοσύνη» γίνεται ο ύμνος της πάλης ενός λαού που σφαδάζει στη δίνη των καιρών, ανάμεσα στις συμπληγάδες της φανερής και μυστικής τρομοκρατίας.
2. Ο Ρίτσος με τη μεγάλη, σπουδαία ποίησή του τραγούδησε τον άνθρωπο, την ομορφιά, την επανάσταση. Μέσα απ' τη δική του πληγή κοίταξε του κόσμου την πληγή - σφούγγισε το δάκρυ του κόσμου και το έκανε τραγούδι... Για να σμίξει τον κόσμο... Χέρι - χέρι με το λαό μας σήκωσε ο ίδιος το σταυρό του, σε όλους τους τόπους των μαρτυρίων και των βασανιστηρίων. Και έμεινε όρθιος, αλύγιστος, ασυμβίβαστος... Γιατί όλα αυτά που βίωσε στη μακρόχρονη δημιουργική του πορεία ήταν συνειδητή επιλογή ζωής...(Ριζοσπάστης)
Παναγιώτης Ζωγράφος, Η πολιορκία των Αθηνών
![Βιογραφικό σημείωμα [πηγή: Εθνικό Κέντρο Βιβλίου]](https://lh3.googleusercontent.com/blogger_img_proxy/AEn0k_vpErClIpv1ZXCHD0uVcgUrACy-auEfeZ0CJQL-4Ky6g2o1KU5teT2xmEA884NXkGw7ljLcJwciD8ngdD20hPbVgZuZtQftbY6WKEE4zM6AksG9-FYCvf67Be_1FYosslHd-ZchjwVJOPe5eNKPFKBJtOz0LpWFRMrzCprt2F0QpupP=s0-d "Βιογραφικό σημείωμα [πηγή: Εθνικό Κέντρο Βιβλίου]"){kind=small}
.jpg)
.jpg)
.jpg)
