Περιγράψετε την εικόνα του Οδυσσέα. Ο ποιητής δείχνει τη συναισθηματική κατάσταση του ήρωα στο νησί της Καλυψώς.
ΕΝΟΤΗΤΕΣ
Α. "Η συνάντηση της Καλυψώς με τον Οδυσσέα" (165-220)
Η Καλυψώ μεταφέρει την εντολή του Δία (που της την μετέφερε ο Ερμής) στον Οδυσσέα, παραλλάζοντάς την : Η Καλυψώ παρουσιάζει (στον Οδυσσέα) ‘τον νόστο του Οδυσσέα’ ως δική της απόφαση και αποσιωπά εντελώς ότι είναι εντολή των θεών (και ειδικότερα του Δία)
Γιατί : - θέλει να δείξει ότι το κάνει από μεγάλη αγάπη για τον Οδ.
- θέλει να φανεί καλή για να κερδίσει την ευγνωμοσύνη τουλάχιστον του ήρωα. - Ο Οδυσσέας θα πρέπει να ενεργεί αυτόβουλα στηριζόμενος στις δικές του δυνάμεις και δεν πρέπει να γνωρίζει ότι οι θεοί τον ευνοούν, για να θεωρηθεί ο γυρισμός του δικό του κατόρθωμα.
- Πώς αντιδρά ο Οδυσσέας, όταν η Καλυψώ του ανακοινώνει την απόφαση για το γυρισμό του στην πατρίδα; Ενώ γίνεται στον Οδυσσέα η ανακοίνωση της επιστροφής του, κάθε άλλο παρά χαίρεται. Σκέφτεται τα λόγια της Καλυψώς. Ζητάει όρκο για να την πιστέψει. Δεν πανηγυρίζει, φυλάγεται.
- Ποια βασικά στοιχεία του χαρακτήρα του φανερώνει αυτή του η αντίδραση; Δύσπιστος, καχύποπτος, γιατί δεν μπορεί να εξηγήσει την ξαφνική απόφαση της θεάς. Είναι πολυμήχανος και ευφυής, αφού έχει την ικανότητα να αποφασίζει γρήγορα, να απαντά έξυπνα και αστραπιαία, χρησιμοποιώντας την κατάλληλη στιγμή κάποιο τέχνασμα (στην ενότητά μας, χρησιμοποίησε τον όρκο για να δεσμεύσει την Καλυψώ).
- στίχος 190 : Ενώ γίνεται στον Οδυσσέα η ανακοίνωση της επιστροφής του, κάθε άλλο παρά χαίρεται. Έτσι, ο ποιητής εξασφαλίζει δύο πράγματα: α) τη συνέχιση της αγωνίας για την εξέλιξη του μύθου, β) τη διατήρηση του απαραίτητου ψυχολογικού κλίματος για την αφήγηση των προηγούμενων παθών του Οδυσσέα.
Β. "Η τελευταία πρόταση της Καλυψώς και η απάντηση του Οδυσσέα" (221-251)
ΜΕ ΠΟΙΑ ΤΕΧΝΑΣΜΑΤΑ ΚΑΙ ΠΟΙΑ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΑ Η ΚΑΛΥΨΩ ΠΡΟΣΠΑΘΕΙ ΝΑ ΜΕΤΑΠΕΙΣΕΙ ΤΟΝ ΟΔΥΣΣΕΑ;
1. Για να φανεί γενναιόδωρη και καλή, παρουσιάζει την απόφαση για τον νόστο του Οδυσσέα ως δική της. (178)
2. Δεν λέει στον Οδυσσέα ότι είναι σίγουρη η επιστροφή του στην Ιθάκη. Αντίθετα μιλά για τα δεινά του ταξιδιού του και για την αμφίβολη επιτυχία του, προκειμένου να τον φοβίσει. (185-187)
3. Είναι τρυφερή με τον Οδυσσέα και δείχνει να κατανοεί την δυσπιστία του χωρίς να εκνευρίζεται. Φθάνει μάλιστα στο σημείο να ορκιστεί, για να τον πείσει για τις καλές προθέσεις της. (199-201)
4. Προσφέρει στον Οδυσσέα πλούσιο δείπνο, για να του δείξει ότι μπορεί να απολαμβάνει δίπλα της όλα τα υλικά αγαθά (212-216)
5. Δείχνει ότι εκτιμά και σέβεται τον Οδυσσέα, προσφωνώντας τον με επίσημους τίτλους (223)
6. Δείχνει να έχει καλό χαρακτήρα και να αγαπά τον Οδυσσέα με το να του εύχεται καλό ταξίδι (224-226)
7. Αντιπαραβάλλει την ευχάριστη και ξέγνοιαστη ζωή στην Ωγυγία με το δύσκολο και ριψοκίνδυνο ταξίδι που τον περιμένει (227-228)
8. Υπόσχεται να χαρίσει αθανασία στον Οδυσσέα (229-230)
9. Συγκρίνει τον εαυτό της με την Πηνελόπη, για να δελεάσει τον Οδυσσέα με την ομορφιά της. (232-2350Τι επιλέγει και τι απορρίπτει ο Οδυσσέας με την απάντησή του στην πρόταση της Καλυψώς; Ποια ιδανικά-αξίες εκφράζει η επιλογή του αυτή;
1. Αδιαφορεί εντελώς για την προσφορά αθανασίας.
2. Αναγνωρίζει την ανωτερότητα της θεάς (Καλυψώ) απέναντι στη θνητή (Πηνελόπη), αλλά δηλώνει ότι λαχταρά να γυρίσει στην πατρίδα και την οικογένειά του, χωρίς να προσβάλλει την νεράιδα (237-243)
3. Δηλώνει μαθημένος στους κινδύνους και έτοιμος να αντιμετωπίσει όποιον νέο κίνδυνο προκύψει στο ταξίδι (244-248)
ΤΟ ΜΕΓΑΛΕΙΟ ΤΟΥ ΝΑ ΕΙΣΑΙ ΑΝΘΡΩΠΟΣ (Ο ΑΝΘΡΩΠΟΚΕΝΤΡΙΚΟΣ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑΣ ΤΟΥ ΕΠΟΥΣ)
Ο ανθρωποκεντρικός χαρακτήρας του έπους φαίνεται ξεκάθαρα στην απάντηση του Οδυσσέα (242-243), όπου απορρίπτει την πρόταση της Καλυψώς να γίνει αθάνατος ζώντας στην ουσία πάνω σε έναν επίγειο παράδεισο. Ο Οδυσσέας προτιμά να παραμείνει θνητός και δοκιμάσει κι άλλα μεγάλα βάσανα, ελπίζοντας ότι θα φτάσει στην αγαπημένη του πατρίδα. Η απόφασή του πάρθηκε ελεύθερα και υπεύθυνα, χωρίς μάλιστα να γνωρίζει ότι οι θεοί θα τον βοηθήσουν. Ο Οδυσσέας με αυτό τον τρόπο έμεινε σταθερός στα δύο του ιδανικά : την πατρίδα και την οικογένεια.
Την Οδύσσεια τη χαρακτηρίζει ο ανθρωποκεντρισμός, δηλ. η αντίληψη ότι το κέντρο και ο σκοπός του κόσμου είναι ο άνθρωπος, ότι όλα πρέπει να οδηγούν στο καλό του ανθρώπου. Ανθρωποκεντρικός είναι ο πολιτισμός που προβάλλει ως αξία τον άνθρωπο, τις ικανότητές του. Στην ε ραψωδία ο ανθρωποκεντρικός χαρακτήρας φαίνεται: α) από τις συνθήκες κάτω από τις οποίες παίρνει την απόφασή του ο Οδυσσέας (αφήνει την αθανασία για μια θνητή γυναίκα), β) από την κατασκευή της σχεδίας (τις ικανότητές του), γ) από τον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζει ο Οδυσσέας την τρικυμία, δ) από τη θεϊκή κινητοποίηση χάρη ενός (καλού βέβαια) ανθρώπου.
ΠΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΕΣ : α) οι νέες συμφορές του Οδυσσέα κατά τη διάρκεια του ταξιδιού προς την Ιθάκη (227)
β) η επιστροφή του Οδυσσέα στην πατρίδα (228,243)
γ) η άφιξη του Οδυσσέα στο νησί των Φαιάκων (308-310)
ΕΠΙΚΗ ΕΙΡΩΝΕΙΑ : α) Εμείς γνωρίζουμε τα πάντα για την επίσκεψη του Ερμή στην Καλυψώ και την απόφαση των θεών για τον νόστο του Οδυσσέα, κάτι που αγνοεί ο ίδιος ο ήρωας, με αποτέλεσμα να θεωρεί αβέβαιο τον νόστο του (186)
β) Ο Οδυσσέας δυσπιστεί απέναντι στην Καλυψώ, ενώ εμείς γνωρίζουμε ότι η νεράιδα έχει δεσμευτεί στον Ερμή να τηρήσει την απόφαση των θεών (190-194)
ΑΝΘΡΩΠΟΜΟΡΦΙΣΜΟΣ : Η Καλυψώ συμπεριφέρεται σαν θνητή : α) συνάπτει ερωτικές σχέσεις με έναν θνητό (171,251) β) ορκίζεται (202-204) γ) είναι τρυφερή (199-200) δ) θυμώνει (201-202) ε) ζηλεύει (230-233) στ) γευματίζει (215-220) ζ) βοηθά στην κατασκευή της σχεδίας (272) η) έχει τη μορφή θνητής γυναίκας (233) θ) ντύνεται με ρούχα που φορούν θνητές (254-256)
Γ. "Προετοιμασία και κατασκευή της σχεδίας" (252-310)
Βλέπουμε στην ε ραψωδία να συμπυκνώνονται μέσα σε μερικούς στίχους τα γεγονότα 22 ημερών (4 για την κατασκευή της σχεδίας και 18 για το ταξίδι). Αυτό λέγεται συστολή του χρόνου.
Η κατασκευή της σχεδίας : Στους στίχους που περιγράφεται η κατασκευή της σχεδίας βλέπουμε την απήχηση του ναυτικού βίου των Ελλήνων πάνω στο έπος. Η κατασκευή της σχεδίας δείχνει επίσης την κυριαρχία του ανθρώπου πάνω στο περιβάλλον. Ο Οδυσσέας ήταν φυλακισμένος στο νησί της Καλυψώς όχι βέβαια από ανικανότητα να διαφύγει, αλλά γιατί η θεά τον κρατούσε με τη βία. Μόλις του επέτρεψε να φύγει, ο Οδυσσέας ετοίμασε την αναχώρησή του. Άρα το πρόβλημα της εξεύρεσης σκάφους το λύνει μόνος του. Υπάρχει βέβαια και το πρόβλημα της απόστασης (18 ημερών ταξίδι). Κι αυτό το ξεπερνά με την αποφασιστικότητά του. Η στάση του αυτή αντανακλά την επιθυμία του ανθρώπου της εποχής εκείνης για εξερεύνηση και ανακαλύψεις. Ο Όμηρος θριαμβολογεί για τα ναυτικά επιτεύγματα της εποχής του.
ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΜΟΙ
1. Οδυσσέας : αρχικά, στεναχωρημένος, κλαίει και οδύρεται (167-169). Νοσταλγεί την Πηνελόπη (170-172), βρίσκεται σε απόγνωση (173-175). Δεν ενθουσιάζεται εύκολα στο άκουσμα της απόφασης της Καλυψώς, αλλά δείχνει να είναι καχύποπτος, δύσπιστος και πονηρός. Στη συνέχεια φαίνεται ευγενικός, αφού αρνείται με κομψό τρόπο την πρόταση της Καλυψώς να παραμείνει στην Ωγυγία. Είναι πολυμήχανος και ευφυής, αφού έχει την ικανότητα να αποφασίζει γρήγορα, να απαντά έξυπνα και αστραπιαία, χρησιμοποιώντας την κατάλληλη στιγμή κάποιο τέχνασμα (στην ενότητά μας, χρησιμοποίησε τον όρκο για να δεσμεύσει την Καλυψώ). Ακόμη, είναι θαρραλέος, αν και πολυβασανισμένος (246-247) και με την απάντησή του προς την Καλυψώ και την απόρριψη της αθανασίας γίνεται σύμβολο ήθους και αγωνιστικότητας (242-248). Τέλος, είναι εργατικός και έχει εξαιρετικές ναυπηγικές ικανότητες και ναυτικές γνώσεις. (252-299)
2. Καλυψώ : Παρουσιάζεται ανειλικρινής, καθώς κρύβει κάποια πράγματα από τον Οδυσσέα : είναι πονηρή, αφού δεν αποκαλύπτει την απόφαση των θεών και την παρουσιάζει ως δική της. Κρατά τη ψυχραιμία της και δεν οργίζεται με τον Οδυσσέα, όταν αυτός της ζητά να ορκιστεί. Αντίθετα, είναι περιποιητική (215-217), ευγενική και τρυφερή. Εμφανίζεται επίσης, φιλάρεσκη, γιατί τονίζει στον Οδυσσέα την υπεροχή της απέναντι στην Πηνελόπη, ζηλιάρα και ανταγωνιστική. Αγαπάει πολύ τον Οδυσσέα και ακόμα κι όταν αυτός την απορρίπτει, φαίνεται γενναιόδωρη, καθώς τον βοηθά στην κατασκευή της σχεδίας 9254-267, 272, 284-285, 290-295)
Η ΠΑΡΟΜΟΙΩΣΗ είναι σχήμα λόγου κατά το οποίο για να κατανοήσουμε την ιδιότητα ενός προσώπου, ενός πράγματος, μιας ιδέας, το συσχετίζουμε με κάτι άλλο πολύ γνωστό, που έχει την ίδια ιδιότητα σε μεγάλο βαθμό. Η σύγκριση γίνεται με παρομοιαστικές λέξεις: σαν, καθώς, όπως, κτλ.
Όταν αναλύουμε μια παρομοίωση:
1) Προσδιορίζουμε: α) το αναφορικό μέρος τη παρομοίωσης (την εικόνα) που εισάγεται με λέξεις όπως: σαν, όπως, πώς, καθώς, κτλ. Στο αναφορικό μέρος υπάρχουν θέματα από την καθημερινή ζωή των ανθρώπων, τις αγροτικές δουλειές, το κυνήγι, το ψάρεμα ή τη μυθολογία, θέματα πολύ γνωστά και οικεία στους ανθρώπους ώστε να καταλάβουν το νόημα της παρομοίωσης.
β) το δεικτικό μέρος της παρομοίωσης (την αφήγηση) που εισάγεται με λέξεις όπως: έτσι, παρόμοια, κτλ.
γ) τον κοινό όρο ανάμεσα στην εικόνα και την αφήγηση. Κυρίως όμως
2) Επισημαίνουμε τις σχέσεις μεταξύ αναφορικού και δεικτικού μέρους.
1. Οδυσσέας : αρχικά, στεναχωρημένος, κλαίει και οδύρεται (167-169). Νοσταλγεί την Πηνελόπη (170-172), βρίσκεται σε απόγνωση (173-175). Δεν ενθουσιάζεται εύκολα στο άκουσμα της απόφασης της Καλυψώς, αλλά δείχνει να είναι καχύποπτος, δύσπιστος και πονηρός. Στη συνέχεια φαίνεται ευγενικός, αφού αρνείται με κομψό τρόπο την πρόταση της Καλυψώς να παραμείνει στην Ωγυγία. Είναι πολυμήχανος και ευφυής, αφού έχει την ικανότητα να αποφασίζει γρήγορα, να απαντά έξυπνα και αστραπιαία, χρησιμοποιώντας την κατάλληλη στιγμή κάποιο τέχνασμα (στην ενότητά μας, χρησιμοποίησε τον όρκο για να δεσμεύσει την Καλυψώ). Ακόμη, είναι θαρραλέος, αν και πολυβασανισμένος (246-247) και με την απάντησή του προς την Καλυψώ και την απόρριψη της αθανασίας γίνεται σύμβολο ήθους και αγωνιστικότητας (242-248). Τέλος, είναι εργατικός και έχει εξαιρετικές ναυπηγικές ικανότητες και ναυτικές γνώσεις. (252-299)
2. Καλυψώ : Παρουσιάζεται ανειλικρινής, καθώς κρύβει κάποια πράγματα από τον Οδυσσέα : είναι πονηρή, αφού δεν αποκαλύπτει την απόφαση των θεών και την παρουσιάζει ως δική της. Κρατά τη ψυχραιμία της και δεν οργίζεται με τον Οδυσσέα, όταν αυτός της ζητά να ορκιστεί. Αντίθετα, είναι περιποιητική (215-217), ευγενική και τρυφερή. Εμφανίζεται επίσης, φιλάρεσκη, γιατί τονίζει στον Οδυσσέα την υπεροχή της απέναντι στην Πηνελόπη, ζηλιάρα και ανταγωνιστική. Αγαπάει πολύ τον Οδυσσέα και ακόμα κι όταν αυτός την απορρίπτει, φαίνεται γενναιόδωρη, καθώς τον βοηθά στην κατασκευή της σχεδίας 9254-267, 272, 284-285, 290-295)
Η ΠΑΡΟΜΟΙΩΣΗ είναι σχήμα λόγου κατά το οποίο για να κατανοήσουμε την ιδιότητα ενός προσώπου, ενός πράγματος, μιας ιδέας, το συσχετίζουμε με κάτι άλλο πολύ γνωστό, που έχει την ίδια ιδιότητα σε μεγάλο βαθμό. Η σύγκριση γίνεται με παρομοιαστικές λέξεις: σαν, καθώς, όπως, κτλ.
Όταν αναλύουμε μια παρομοίωση:
1) Προσδιορίζουμε: α) το αναφορικό μέρος τη παρομοίωσης (την εικόνα) που εισάγεται με λέξεις όπως: σαν, όπως, πώς, καθώς, κτλ. Στο αναφορικό μέρος υπάρχουν θέματα από την καθημερινή ζωή των ανθρώπων, τις αγροτικές δουλειές, το κυνήγι, το ψάρεμα ή τη μυθολογία, θέματα πολύ γνωστά και οικεία στους ανθρώπους ώστε να καταλάβουν το νόημα της παρομοίωσης.
β) το δεικτικό μέρος της παρομοίωσης (την αφήγηση) που εισάγεται με λέξεις όπως: έτσι, παρόμοια, κτλ.
γ) τον κοινό όρο ανάμεσα στην εικόνα και την αφήγηση. Κυρίως όμως
2) Επισημαίνουμε τις σχέσεις μεταξύ αναφορικού και δεικτικού μέρους.
Εργαλεία που χρησιμοποιεί:...........................
Μέρη σχεδίας: ……………………………….
Εφόδια:…………………………………….
Σ’ αυτήν την ενότητα σε ποιους στίχους έχουμε παρομοίωση;
ΠΗΓΗ : http://2stav-glossa.blogspot.gr
ύσσεια στίχοι 165-310
Χαρακτηριστικά στοιχεία της Ραψωδίας
1. τόπος: παραλία Ωγυγίας / σπηλιά Καλυψώς / δάσος Ωγυγίας / σχεδία Οδυσσέα
2. πρόσωπα: Καλυψώ, Οδυσσέας
3. Δράση: α. Ο Οδυσσέας θρηνεί στη παραλία - Λόγος Καλυψώς - Απάντηση Οδυσσέα - Βεβαίωση, όρκος της Καλυψώς
β. Ο Οδυσσέας και η Καλυψώ γευματίζουν στην σπηλιά - Τελευταία απόπειρα Καλυψώς να μεταπείσει τον Οδυσσέα - Η απάντηση του Οδυσσέα
γ. Η προετοιμασία και κατασκευή της σχεδίας στο δάσος
δ. Η αναχώρηση του Οδυσσέα και το ταξίδι ως τα ανοιχτά της Φαιακίδας
Αναλυτική παρουσίαση
στίχοι 167-175 η περιγραφή του Οδυσσέα να θρηνεί στην ακρογιαλιά είναι πλούσια σε εικόνες, μεταφορές
177-187 ο λόγος της Καλυψώς, η υπόσχεση ότι θα τον αφήσει να φύγει, η βοήθεια αναλυτικά με τη παροχή εργαλείων για κατασκευή σχεδίας, εφόδια, ούριο άνεμο. Η απόφαση μοιάζει να είναι της θεάς και όχι του Δία, δεν αποκαλύπτεται όλη η αλήθεια στον Οδυσσέα.
190-198 η αντίδραση του Οδυσσέα, δεν πιστεύει ότι θέλει το καλό του, επιστρατεύει τη λογική του για τη σχεδία (τα μεγάλα καράβια δεν μπορούν να περάσουν με ασφάλεια το πέλαγος), δεσμεύει τη θεά με όρκο για να σιγουρευτεί για τις προθέσεις της.
ο όρκος αποτελεί πολιτισμικό στοιχείο- σχόλιο βιβλίου για το κατακόρυφο νερό της Στύγας
199-211 η απάντηση της Καλυψώς, με αγάπη και στοργή υπόσχεται στον Οδυσσέα ότι επιθυμεί το καλό του, είναι ερωτευμένη και δεν θυμώνει με την πονηριά και το πολυμήχανο μυαλό του Οδυσσέα.
212-220 η περιγραφή του δείπνου στην σπηλιά της Καλυψώς, εδώ σχολιάζει ο Όμηρος ότι ο Οδυσσέας δεν ήξερε για τον Ερμή, το γεύμα της Καλυψώς είναι νέκταρ και αμβροσία (η πηγής της αθανασίας και της νεότητας- πολιτισμικό στοιχείο). Οι υπηρέτριες είναι δευτερεύοντα πρόσωπα, ζουν στο νησί και υπηρετούν τη θεά.
221-235 η απελπισμένη προσπάθεια της Καλυψώς να μεταπείσει τον Οδυσσέα, με συναισθηματικά μέσα και λογικά επιχειρήματα, τα πάθη που θα γνωρίσει είναι πολλά, η κατάσταση της Πηνελόπης, η προσφορά της αθανασίας και της νεότητας. Το δίλημμα προβάλλει έντονο για τον Οδυσσέα. Η ερωτευμένη θεά επιστρατεύει τα τελευταία όπλα της για να αλλάξει γνώμη στον Οδυσσέα.
236-248 η απάντηση του Οδυσσέα, διπλωμάτης και πονηρός, ωστόσο ειλικρινής, δεν θέτει τέμα σύγκρισης Πηνελόπης-Καλυψώς, αλλά θέλει να δεί τη μέρα της επιστροφής (νοστιμον ημαρ). Όσο για τα πάθη, έχει εμπειρία και θα αντέξει. Έδω ο Όμηρος αναδεικνύει τον ήρωα σε σύμβολο ανθρώπου που αντέχει τα δεινά της ζωής, η αξία της υπομονής και της καρτερικότητας (αντίθετα στην Ιλιάδα ο Αχιλλέας παρασύρεται από τα πάθη του, ο θυμός, η μήνις τον κυβερνά και τον ορίζει)
252-256 πολιτιστικό στοιχείο η μόδα της εποχής για άνδρες και γυναίκες
260-288 η κατασκευή της σχεδίας γίνεται με ταχύ ρυθμό (υπερβολή από τον Όμηρο) οι ειδικές γνώσεις για την ναυπηγική τέχνη δείχνει ότι ο Όμηρος ίσως κατοικούσε κοντά σε θάλασσα ή σε νησί, δηλαδή είχε έρθει σε επαφή με τη ναυπηγική τέχνη.
290- 310 η Καλυψώ τηρεί όλες τις υποσχέσεις της και, πριν αναχωρήσει ο ήρωας, τον λούζει (στοιχείο πολιτισμού). Πολλά χρήσιμα στοιχεία προσφέρουν τα σχόλια του βιβλίου για το ταξίδι του Οδυσσέα με βάση τα αστέρια, η πλοήγηση με οδηγό αστέρια (στοιχείο πολιτισμού). Το ταξίδι έγινε με πορεία από δυτικά ανατολικά, σύμφωνα με τις οδηγίες της Καλυψώς.
Χαρακτηριστικά στοιχεία της Ραψωδίας
1. τόπος: παραλία Ωγυγίας / σπηλιά Καλυψώς / δάσος Ωγυγίας / σχεδία Οδυσσέα
2. πρόσωπα: Καλυψώ, Οδυσσέας
3. Δράση: α. Ο Οδυσσέας θρηνεί στη παραλία - Λόγος Καλυψώς - Απάντηση Οδυσσέα - Βεβαίωση, όρκος της Καλυψώς
β. Ο Οδυσσέας και η Καλυψώ γευματίζουν στην σπηλιά - Τελευταία απόπειρα Καλυψώς να μεταπείσει τον Οδυσσέα - Η απάντηση του Οδυσσέα
γ. Η προετοιμασία και κατασκευή της σχεδίας στο δάσος
δ. Η αναχώρηση του Οδυσσέα και το ταξίδι ως τα ανοιχτά της Φαιακίδας
Αναλυτική παρουσίαση
στίχοι 167-175 η περιγραφή του Οδυσσέα να θρηνεί στην ακρογιαλιά είναι πλούσια σε εικόνες, μεταφορές
177-187 ο λόγος της Καλυψώς, η υπόσχεση ότι θα τον αφήσει να φύγει, η βοήθεια αναλυτικά με τη παροχή εργαλείων για κατασκευή σχεδίας, εφόδια, ούριο άνεμο. Η απόφαση μοιάζει να είναι της θεάς και όχι του Δία, δεν αποκαλύπτεται όλη η αλήθεια στον Οδυσσέα.
190-198 η αντίδραση του Οδυσσέα, δεν πιστεύει ότι θέλει το καλό του, επιστρατεύει τη λογική του για τη σχεδία (τα μεγάλα καράβια δεν μπορούν να περάσουν με ασφάλεια το πέλαγος), δεσμεύει τη θεά με όρκο για να σιγουρευτεί για τις προθέσεις της.
ο όρκος αποτελεί πολιτισμικό στοιχείο- σχόλιο βιβλίου για το κατακόρυφο νερό της Στύγας
199-211 η απάντηση της Καλυψώς, με αγάπη και στοργή υπόσχεται στον Οδυσσέα ότι επιθυμεί το καλό του, είναι ερωτευμένη και δεν θυμώνει με την πονηριά και το πολυμήχανο μυαλό του Οδυσσέα.
212-220 η περιγραφή του δείπνου στην σπηλιά της Καλυψώς, εδώ σχολιάζει ο Όμηρος ότι ο Οδυσσέας δεν ήξερε για τον Ερμή, το γεύμα της Καλυψώς είναι νέκταρ και αμβροσία (η πηγής της αθανασίας και της νεότητας- πολιτισμικό στοιχείο). Οι υπηρέτριες είναι δευτερεύοντα πρόσωπα, ζουν στο νησί και υπηρετούν τη θεά.
221-235 η απελπισμένη προσπάθεια της Καλυψώς να μεταπείσει τον Οδυσσέα, με συναισθηματικά μέσα και λογικά επιχειρήματα, τα πάθη που θα γνωρίσει είναι πολλά, η κατάσταση της Πηνελόπης, η προσφορά της αθανασίας και της νεότητας. Το δίλημμα προβάλλει έντονο για τον Οδυσσέα. Η ερωτευμένη θεά επιστρατεύει τα τελευταία όπλα της για να αλλάξει γνώμη στον Οδυσσέα.
236-248 η απάντηση του Οδυσσέα, διπλωμάτης και πονηρός, ωστόσο ειλικρινής, δεν θέτει τέμα σύγκρισης Πηνελόπης-Καλυψώς, αλλά θέλει να δεί τη μέρα της επιστροφής (νοστιμον ημαρ). Όσο για τα πάθη, έχει εμπειρία και θα αντέξει. Έδω ο Όμηρος αναδεικνύει τον ήρωα σε σύμβολο ανθρώπου που αντέχει τα δεινά της ζωής, η αξία της υπομονής και της καρτερικότητας (αντίθετα στην Ιλιάδα ο Αχιλλέας παρασύρεται από τα πάθη του, ο θυμός, η μήνις τον κυβερνά και τον ορίζει)
252-256 πολιτιστικό στοιχείο η μόδα της εποχής για άνδρες και γυναίκες
260-288 η κατασκευή της σχεδίας γίνεται με ταχύ ρυθμό (υπερβολή από τον Όμηρο) οι ειδικές γνώσεις για την ναυπηγική τέχνη δείχνει ότι ο Όμηρος ίσως κατοικούσε κοντά σε θάλασσα ή σε νησί, δηλαδή είχε έρθει σε επαφή με τη ναυπηγική τέχνη.
290- 310 η Καλυψώ τηρεί όλες τις υποσχέσεις της και, πριν αναχωρήσει ο ήρωας, τον λούζει (στοιχείο πολιτισμού). Πολλά χρήσιμα στοιχεία προσφέρουν τα σχόλια του βιβλίου για το ταξίδι του Οδυσσέα με βάση τα αστέρια, η πλοήγηση με οδηγό αστέρια (στοιχείο πολιτισμού). Το ταξίδι έγινε με πορεία από δυτικά ανατολικά, σύμφωνα με τις οδηγίες της Καλυψώς.
1. τόπος: παραλία Ωγυγίας / σπηλιά Καλυψώς / δάσος Ωγυγίας / σχεδία Οδυσσέα
2. πρόσωπα: Καλυψώ, Οδυσσέας
3. Δράση: α. Ο Οδυσσέας θρηνεί στη παραλία - Λόγος Καλυψώς - Απάντηση Οδυσσέα - Βεβαίωση, όρκος της Καλυψώς
β. Ο Οδυσσέας και η Καλυψώ γευματίζουν στην σπηλιά - Τελευταία απόπειρα Καλυψώς να μεταπείσει τον Οδυσσέα - Η απάντηση του Οδυσσέα
γ. Η προετοιμασία και κατασκευή της σχεδίας στο δάσος
δ. Η αναχώρηση του Οδυσσέα και το ταξίδι ως τα ανοιχτά της Φαιακίδας
Αναλυτική παρουσίαση
στίχοι 167-175 η περιγραφή του Οδυσσέα να θρηνεί στην ακρογιαλιά είναι πλούσια σε εικόνες, μεταφορές
177-187 ο λόγος της Καλυψώς, η υπόσχεση ότι θα τον αφήσει να φύγει, η βοήθεια αναλυτικά με τη παροχή εργαλείων για κατασκευή σχεδίας, εφόδια, ούριο άνεμο. Η απόφαση μοιάζει να είναι της θεάς και όχι του Δία, δεν αποκαλύπτεται όλη η αλήθεια στον Οδυσσέα.
190-198 η αντίδραση του Οδυσσέα, δεν πιστεύει ότι θέλει το καλό του, επιστρατεύει τη λογική του για τη σχεδία (τα μεγάλα καράβια δεν μπορούν να περάσουν με ασφάλεια το πέλαγος), δεσμεύει τη θεά με όρκο για να σιγουρευτεί για τις προθέσεις της.
ο όρκος αποτελεί πολιτισμικό στοιχείο- σχόλιο βιβλίου για το κατακόρυφο νερό της Στύγας
199-211 η απάντηση της Καλυψώς, με αγάπη και στοργή υπόσχεται στον Οδυσσέα ότι επιθυμεί το καλό του, είναι ερωτευμένη και δεν θυμώνει με την πονηριά και το πολυμήχανο μυαλό του Οδυσσέα.
212-220 η περιγραφή του δείπνου στην σπηλιά της Καλυψώς, εδώ σχολιάζει ο Όμηρος ότι ο Οδυσσέας δεν ήξερε για τον Ερμή, το γεύμα της Καλυψώς είναι νέκταρ και αμβροσία (η πηγής της αθανασίας και της νεότητας- πολιτισμικό στοιχείο). Οι υπηρέτριες είναι δευτερεύοντα πρόσωπα, ζουν στο νησί και υπηρετούν τη θεά.
221-235 η απελπισμένη προσπάθεια της Καλυψώς να μεταπείσει τον Οδυσσέα, με συναισθηματικά μέσα και λογικά επιχειρήματα, τα πάθη που θα γνωρίσει είναι πολλά, η κατάσταση της Πηνελόπης, η προσφορά της αθανασίας και της νεότητας. Το δίλημμα προβάλλει έντονο για τον Οδυσσέα. Η ερωτευμένη θεά επιστρατεύει τα τελευταία όπλα της για να αλλάξει γνώμη στον Οδυσσέα.
236-248 η απάντηση του Οδυσσέα, διπλωμάτης και πονηρός, ωστόσο ειλικρινής, δεν θέτει τέμα σύγκρισης Πηνελόπης-Καλυψώς, αλλά θέλει να δεί τη μέρα της επιστροφής (νοστιμον ημαρ). Όσο για τα πάθη, έχει εμπειρία και θα αντέξει. Έδω ο Όμηρος αναδεικνύει τον ήρωα σε σύμβολο ανθρώπου που αντέχει τα δεινά της ζωής, η αξία της υπομονής και της καρτερικότητας (αντίθετα στην Ιλιάδα ο Αχιλλέας παρασύρεται από τα πάθη του, ο θυμός, η μήνις τον κυβερνά και τον ορίζει)
252-256 πολιτιστικό στοιχείο η μόδα της εποχής για άνδρες και γυναίκες
260-288 η κατασκευή της σχεδίας γίνεται με ταχύ ρυθμό (υπερβολή από τον Όμηρο) οι ειδικές γνώσεις για την ναυπηγική τέχνη δείχνει ότι ο Όμηρος ίσως κατοικούσε κοντά σε θάλασσα ή σε νησί, δηλαδή είχε έρθει σε επαφή με τη ναυπηγική τέχνη.
290- 310 η Καλυψώ τηρεί όλες τις υποσχέσεις της και, πριν αναχωρήσει ο ήρωας, τον λούζει (στοιχείο πολιτισμού). Πολλά χρήσιμα στοιχεία προσφέρουν τα σχόλια του βιβλίου για το ταξίδι του Οδυσσέα με βάση τα αστέρια, η πλοήγηση με οδηγό αστέρια (στοιχείο πολιτισμού). Το ταξίδι έγινε με πορεία από δυτικά ανατολικά, σύμφωνα με τις οδηγίες της Καλυψώς.
Οδύσσεια : ΕΝΟΤΗΤΑ 8 (ε 165-310)
8η ΕΝΟΤΗΤΑ ε 165-310
πηγή
πηγή
ΕΝΟΤΗΤΕΣ
1. "Η συνάντηση της Καλυψώς με τον Οδυσσέα" (165-220)
2. "Η τελευταία πρόταση της Καλυψώς και η απάντηση του Οδυσσέα" (221-251)
3. "Προετοιμασία και κατασκευή της σχεδίας" (252-310)
ΟΙ ΔΙΑΦΟΡΕΣ ΑΝΑΜΕΣΑ ΣΤΗΝ ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΩΝ ΘΕΩΝ ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΗΣ ΚΑΛΥΨΩΣ
α) Η Καλυψώ δεν είπε τίποτα στον Οδυσσέα για την επίσκεψη του Ερμή.
β) Παρουσίασε στον Οδυσσέα την απόφαση για τον νόστο ως δική της (στ.178)
γ) Δήλωσε πρόθυμη να βοηθήσει με κάθε τρόπο το ταξίδι του Οδυσσέα, ενώ στην πραγματικότητα θα βοηθήσει υπακούοντας τις οδηγίες του Ερμή (179-184)
δ) Η Καλυψώ δεν αποκάλυψε στον Οδυσσέα ότι οι θεοί είχαν αποφασίσει τον νόστο του. (185-187)
ΜΕ ΠΟΙΑ ΤΕΧΝΑΣΜΑΤΑ ΚΑΙ ΠΟΙΑ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΑ Η ΚΑΛΥΨΩ ΠΡΟΣΠΑΘΕΙ ΝΑ ΜΕΤΑΠΕΙΣΕΙ ΤΟΝ ΟΔΥΣΣΕΑ;
1. Για να φανεί γενναιόδωρη και καλή, παρουσιάζει την απόφαση για τον νόστο του Οδυσσέα ως δική της. (178)
2. Δεν λέει στον Οδυσσέα ότι είναι σίγουρη η επιστροφή του στην Ιθάκη. Αντίθετα μιλά για τα δεινά του ταξιδιού του και για την αμφίβολη επιτυχία του, προκειμένου να τον φοβίσει. (185-187)
3. Είναι τρυφερή με τον Οδυσσέα και δείχνει να κατανοεί την δυσπιστία του χωρίς να εκνευρίζεται. Φθάνει μάλιστα στο σημείο να ορκιστεί, για να τον πείσει για τις καλές προθέσεις της. (199-201)
4. Προσφέρει στον Οδυσσέα πλούσιο δείπνο, για να του δείξει ότι μπορεί να απολαμβάνει δίπλα της όλα τα υλικά αγαθά 9212-216)
5. Δείχνει ότι εκτιμά και σέβεται τον Οδυσσέα, προσφωνώντας τον με επίσημους τίτλους (223)
6. Δείχνει να έχει καλό χαρακτήρα και να αγαπά τον Οδυσσέα με το να του εύχεται καλό ταξίδι (224-226)
7. Αντιπαραβάλλει την ευχάριστη και ξέγνοιαστη ζωή στην Ωγυγία με το δύσκολο και ριψοκίνδυνο ταξίδι που τον περιμένει (227-228)
8. Υπόσχεται να χαρίσει αθανασία στον Οδυσσέα (229-230)
9. Συγκρίνει τον εαυτό της με την Πηνελόπη, για να δελεάσει τον Οδυσσέα με την ομορφιά της. (232-2350
Η ΕΥΓΕΝΙΚΗ ..."ΧΥΛΟΠΙΤΑ" ΤΟΥ ΟΔΥΣΣΕΑ
1. Αδιαφορεί εντελώς για την προσφορά αθανασίας.
2. Αναγνωρίζει την ανωτερότητα της θεάς (Καλυψώ) απέναντι στη θνητή (Πηνελόπη), αλλά δηλώνει ότι λαχταρά να γυρίσει στην πατρίδα και την οικογένειά του, χωρίς να προσβάλλει την νεράιδα (237-243)
3. Δηλώνει μαθημένος στους κινδύνους και έτοιμος να αντιμετωπίσει όποιον νέο κίνδυνο προκύψει στο ταξίδι (244-248)
ΤΟ ΜΕΓΑΛΕΙΟ ΤΟΥ ΝΑ ΕΙΣΑΙ ΑΝΘΡΩΠΟΣ (Ο ΑΝΘΡΩΠΟΚΕΝΤΡΙΚΟΣ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑΣ ΤΟΥ ΕΠΟΥΣ)
Ο ανθρωποκεντρικός χαρακτήρας του έπους φαίνεται ξεκάθαρα στην απάντηση του Οδυσσέα (242-243), όπου απορρίπτει την πρόταση της Καλυψώς να γίνει αθάνατος ζώντας στην ουσία πάνω σε έναν επίγειο παράδεισο. Ο Οδυσσέας προτιμά να παραμείνει θνητός και δοκιμάσει κι άλλα μεγάλα βάσανα, ελπίζοντας ότι θα φτάσει στην αγαπημένη του πατρίδα. Η απόφασή του πάρθηκε ελεύθερα και υπεύθυνα, χωρίς μάλιστα να γνωρίζει ότι οι θεοί θα τον βοηθήσουν. Ο Οδυσσέας με αυτό τον τρόπο έμεινε σταθερός στα δύο του ιδανικά : την πατρίδα και την οικογένεια.
Η ΣΥΣΤΟΛΗ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ (ΕΠΙΤΑΧΥΝΣΗ)
Συστολή του χρόνου έχουμε όταν σε λίγους στίχους ο ποιητής αφηγείται γεγονότα που είχαν μεγάλη διάρκεια (το αντίθετο της επιβράδυνσης). Στην ενότητά μας, ο Όμηρος αφηγείται τα γεγονότα 22 ημερών μέσα σε 146 στίχους. Για παράδειγμα, το δείπνο συνοψίζεται σε ένα μόνο στίχο (220), οι τρεις από τις τέσσερις μέρες κατασκευής της σχεδίας σε ένα στίχο (289) και το ταξίδι του Οδυσσέα που κράτησε 17 μέρες πάλι συνοψίζεται σε ένα στίχο (306)
ΠΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΕΣ
α) οι νέες συμφορές του Οδυσσέα κατά τη διάρκεια του ταξιδιού προς την Ιθάκη (227)
β) η επιστροφή του Οδυσσέα στην πατρίδα (228,243)
γ) η άφιξη του Οδυσσέα στο νησί των Φαιάκων (308-310)
ΕΠΙΚΗ ΕΙΡΩΝΕΙΑ
α) Εμείς γνωρίζουμε τα πάντα για την επίσκεψη του Ερμή στην Καλυψώ και την απόφαση των θεών για τον νόστο του Οδυσσέα, κάτι που αγνοεί ο ίδιος ο ήρωας, με αποτέλεσμα να θεωρεί αβέβαιο τον νόστο του (186)
β) Ο Οδυσσέας δυσπιστεί απέναντι στην Καλυψώ, ενώ εμείς γνωρίζουμε ότι η νεράιδα έχει δεσμευτεί στον Ερμή να τηρήσει την απόφαση των θεών (190-194)
ΑΝΘΡΩΠΟΜΟΡΦΙΣΜΟΣ
Η Καλυψώ συμπεριφέρεται σαν θνητή :
α) συνάπτει ερωτικές σχέσεις με έναν θνητό (171,251)
β) ορκίζεται (202-204)
γ) είναι τρυφερή (199-200)
δ) θυμώνει (201-202)
ε) ζηλεύει (230-233)
στ) γευματίζει (215-220)
ζ) βοηθά στην κατασκευή της σχεδίας (272)
η) έχει τη μορφή θνητής γυναίκας (233)
θ) ντύνεται με ρούχα που φορούν θνητές (254-256)
ΤΥΠΙΚΑ ΕΠΙΘΕΤΑ ΚΑΙ ΤΥΠΙΚΕΣ ΕΚΦΡΑΣΕΙΣ
κρατερός Αργοφονιάς (165) : τυπικό επίθετο
σεβαστή θεά (237) : τυπικό επίθετο
μεγαλόψυχο Οδυσσέα (166, 257) : τυπικό επίθετο
αρχοντική θεά (176, 199, 212, 222) : τυπικό επίθετο
πολύπαθος και θείος, ύστερα μίλησε ο Οδυσσέας (188-189, 218) : τυπική έκφραση
μίλησε ο Οδυσσεύς, και πέταξαν τα λόγια του σαν τα πουλιά (189) : τυπική έκφραση
τον λόγο πήρε η Καλυψώ, αρχοντική θεά, του είπε (222) : τυπική έκφραση
Λαερτιάδη διογέννητε, πολύτροπε Οδυσσέα (223) : τυπική έκφραση
Ανταποκρίθηκε μιλώντας ο Οδυσσέας πολύγνωμος (236) : τυπική έκφραση
η Καλυψώ θεόμορφη (267, 272, 290) : τυπικό επίθετο
θείο κύμα (288) : τυπικό επίθετο
ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΜΟΙ
1. Οδυσσέας : αρχικά, στεναχωρημένος, κλαίει και οδύρεται (167-169). Νοσταλγεί την Πηνελόπη (170-172), βρίσκεται σε απόγνωση (173-175). Δεν ενθουσιάζεται εύκολα στο άκουσμα της απόφασης της Καλυψώς, αλλά δείχνει να είναι καχύποπτος, δύσπιστος και πονηρός. Στη συνέχεια φαίνεται ευγενικός, αφού αρνείται με κομψό τρόπο την πρόταση της Καλυψώς να παραμείνει στην Ωγυγία. Είναι πολυμήχανος και ευφυής, αφού έχει την ικανότητα να αποφασίζει γρήγορα, να απαντά έξυπνα και αστραπιαία, χρησιμοποιώντας την κατάλληλη στιγμή κάποιο τέχνασμα (στην ενότητά μας, χρησιμοποίησε τον όρκο για να δεσμεύσει την Καλυψώ). Ακόμη, είναι θαρραλέος, αν και πολυβασανισμένος (246-247) και με την απάντησή του προς την Καλυψώ και την απόρριψη της αθανασίας γίνεται σύμβολο ήθους και αγωνιστικότητας (242-248). Τέλος, είναι εργατικός και έχει εξαιρετικές ναυπηγικές ικανότητες και ναυτικές γνώσεις. (252-299)
2. Καλυψώ : Παρουσιάζεται ανειλικρινής, καθώς κρύβει κάποια πράγματα από τον Οδυσσέα : είναι πονηρή, αφού δεν αποκαλύπτει την απόφαση των θεών και την παρουσιάζει ως δική της. Κρατά τη ψυχραιμία της και δεν οργίζεται με τον Οδυσσέα, όταν αυτός της ζητά να ορκιστεί. Αντίθετα, είναι περιποιητική (215-217), ευγενική και τρυφερή. Εμφανίζεται επίσης, φιλάρεσκη, γιατί τονίζει στον Οδυσσέα την υπεροχή της απέναντι στην Πηνελόπη, ζηλιάρα και ανταγωνιστική. Αγαπάει πολύ τον Οδυσσέα και ακόμα κι όταν αυτός την απορρίπτει, φαίνεται γενναιόδωρη, καθώς τον βοηθά στην κατασκευή της σχεδίας 9254-267, 272, 284-285, 290-295)
Επιμέλεια : Νίκος Μελιγκώνης
