  ΓΙΑΝΝΗΣ ΡΙΤΣΟΣ Ρωμιοσύνη Στο δεύτερο μέρος από το συνθετικό ποίημα Ρωμιοσύνη, που έγραψε ο Ρίτσος μετά την Κατοχή (1945-1947), σκιαγραφούνται παραστατικά καθημερινές σκηνές του ελληνικού καλοκαιριού (φυσικό περιβάλλον, αγροτικές εργασίες, καθημερινή ζωή), στις οποίες αποτυπώνεται δραματικά ο πόνος του εθνικού διχασμού, που τα χρόνια εκείνα ταλαιπωρούσε την Ελλάδα.
*τσουρουφλισμένο: καμένο από τον ήλιο *στον κόρφο της πέτρας: το στήθος, εδώ μεταφορικά *μεδούλι: μυελός των οστών *χόβολη: σβησμένη φωτιά, θερμή στάχτη *μαλαματένιο: χρυσό *Αλωνάρης: Ιούλιος *ο λύχνος του αποσπερίτη: αχνό φως από το μακρινό πλανήτη Αφροδίτη (Έσπερος), που εμφανίζεται πρώτος το βράδυ και χάνεται τελευταίος το πρωί (Αυγερινός) *μπρισίμι: μεταξωτή κλωστή *καψαλισμένη: καμένη από τον ήλιο ή τη φωτιά *οργιά: μέτρο μήκους *κόρδες: χορδές *δυοσμαρίνια: αρωματικά φυτά *θα φράξει: θα κλείσει *μπασιά: είσοδος Λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής |
![Αφιέρωμα στον Γιάννη Ρίτσο [πηγή: Εθνικό Κέντρο Βιβλίου]](https://lh3.googleusercontent.com/blogger_img_proxy/AEn0k_snZnfXG54gdyKm5VQhoHw2yF7HB4R6lNjFFTxJW5movFBpOKzZMSlsZlNZ7BLg31gzX9SbzuWZ-NWBrV4rlXkmQcfnqSK1uIavI6KwqteYSnMlSC5xsD8pb5zXXXLp3202KuDs-wNegfPpsXAm_9drOnF0py0U5yiBHrYqQtiOmN1IbaGE6Ef-Q0Cr7bgv5PbcwXNe1Oc3ERVRkfDpnT_t5Q=s0-d "Αφιέρωμα στον Γιάννη Ρίτσο [πηγή: Εθνικό Κέντρο Βιβλίου]"){kind=small}
ΕΡΓΑΣΙΕΣ
ΔΙΑΘΕΜΑΤΙΚΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ
|
Χειρόγραφο του Γιάννη Ρίτσου από την ποιητική σύνθεση Επιτάφιος
ΔΕΣ:https://www.youtube.com/watch?v=4ODFtVqIzTo
Ρίτσος - Ρωμιοσύνη
https://www.youtube.com/watch?v=WBogVFFEu2Q
Τη Ρωμιοσύνη Μη την Κλαις ~ Γιάννης Ρίτσος, Μίκης Θεοδωράκης
https://www.youtube.com/watch?v=iOBe4HmbQRg
ΓΙΑΝΝΗΣ ΡΙΤΣΟΣ-ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΕΡΤ
https://www.youtube.com/watch?v=u4hE7nVFDPo
Προσωπικά–Ο μεγάλος ποιητής Γιάννης Ρίτσος μέσα απ'τα μάτια της μοναχοκόρης τουΈρης(Α΄μέρος)12/2/17
https://www.youtube.com/watch?v=y5oJV69eXes
Προσωπικά – Γιάννης Ρίτσος (Β΄ μέρος)
Γιάννης Ρίτσος - Ρωμιοσύνη
(ἀπὸ τὰ Ποιήματα 1930-1960, B´, Κέδρος 1961)
I - II - III - IV - V - VI - VII
I
Αὐτὰ τὰ δέντρα δὲ βολεύονται μὲ λιγότερο οὐρανό,
αὐτὲς οἱ πέτρες δὲ βολεύονται κάτου ἀπ᾿ τὰ ξένα βήματα,
αὐτὰ τὰ πρόσωπα δὲ βολεύονται παρὰ μόνο στὸν ἥλιο,
αὐτὲς οἱ καρδιὲς δὲ βολεύονται παρὰ μόνο στὸ δίκιο.
Ἐτοῦτο τὸ τοπίο εἶναι σκληρὸ σὰν τὴ σιωπή,
σφίγγει στὸν κόρφο του τὰ πυρωμένα του λιθάρια,
σφίγγει στὸ φῶς τὶς ὀρφανὲς ἐλιές του καὶ τ᾿ ἀμπέλια του,
σφίγγει τὰ δόντια. Δὲν ὑπάρχει νερό. Μονάχα φῶς.
Ὁ δρόμος χάνεται στὸ φῶς κι ὁ ἴσκιος τῆς μάντρας εἶναι σίδερο.
Μαρμάρωσαν τὰ δέντρα, τὰ ποτάμια κ᾿ οἱ φωνὲς μὲς στὸν ἀσβέστη τοῦ ἥλιου.
Ἡ ρίζα σκοντάφτει στὸ μάρμαρο. Τὰ σκονισμένα σκοίνα.
Τὸ μουλάρι κι ὁ βράχος. Λαχανιάζουν. Δὲν ὑπάρχει νερό.
Ὅλοι διψᾶνε. Χρόνια τώρα. Ὅλοι μασᾶνε μία μπουκιὰ οὐρανὸ πάνου ἀπ᾿ τὴν πίκρα τους.
Τὰ μάτια τους εἶναι κόκκινα ἀπ᾿ τὴν ἀγρύπνια,
μία βαθειὰ χαρακιὰ σφηνωμένη ἀνάμεσα στὰ φρύδια τους
σὰν ἕνα κυπαρίσσι ἀνάμεσα σὲ δυὸ βουνὰ τὸ λιόγερμα.
Τὸ χέρι τους εἶναι κολλημένο στὸ ντουφέκι
τὸ ντουφέκι εἶναι συνέχεια τοῦ χεριοῦ τους
τὸ χέρι τους εἶναι συνέχεια τῆς ψυχῆς τους -
ἔχουν στὰ χείλια τους ἀπάνου τὸ θυμὸ
κ᾿ ἔχουνε τὸν καημὸ βαθιὰ-βαθιὰ στὰ μάτια τους
σὰν ἕνα ἀστέρι σὲ μία γοῦβα ἁλάτι.
Ὅταν σφίγγουν τὸ χέρι, ὁ ἥλιος εἶναι βέβαιος γιὰ τὸν κόσμο
ὅταν χαμογελᾶνε, ἕνα μικρὸ χελιδόνι φεύγει μὲς ἀπ᾿ τ᾿ ἄγρια γένειά τους
ὅταν κοιμοῦνται, δώδεκα ἄστρα πέφτουν ἀπ᾿ τὶς ἄδειες τσέπες τους
ὅταν σκοτώνονται, ἡ ζωὴ τραβάει τὴν ἀνηφόρα μὲ σημαῖες καὶ μὲ ταμποῦρλα.
Τόσα χρόνια ὅλοι πεινᾶνε, ὅλοι διψᾶνε, ὅλοι σκοτώνονται
πολιορκημένοι ἀπὸ στεριὰ καὶ θάλασσα,
ἔφαγε ἡ κάψα τὰ χωράφια τους κ᾿ ἡ ἁρμύρα πότισε τὰ σπίτια τους
ὁ ἀγέρας ἔριξε τὶς πόρτες τους καὶ τὶς λίγες πασχαλιὲς τῆς πλατείας
ἀπὸ τὶς τρῦπες τοῦ πανωφοριοῦ τους μπαινοβγαίνει ὁ θάνατος
ἡ γλῶσσα τους εἶναι στυφὴ σὰν τὸ κυπαρισσόμηλο
πέθαναν τὰ σκυλιά τους τυλιγμένα στὸν ἴσκιο τους
ἡ βροχὴ χτυπάει στὰ κόκκαλά τους.
Πάνου στὰ καραούλια πετρωμένοι καπνίζουν τὴ σβουνιὰ καὶ τὴ νύχτα
βιγλίζοντας τὸ μανιασμένο πέλαγο ὅπου βούλιαξε
τὸ σπασμένο κατάρτι τοῦ φεγγαριοῦ.
Τo ψωμὶ σώθηκε, τὰ βόλια σώθηκαν,
γεμίζουν τώρα τὰ κανόνια τους μόνο μὲ τὴν καρδιά τους.
Τόσα χρόνια πολιορκημένοι ἀπὸ στεριὰ καὶ θάλασσα
ὅλοι πεινᾶνε, ὅλοι σκοτώνονται καὶ κανένας δὲν πέθανε -
πάνου στὰ καραούλια λάμπουνε τὰ μάτια τους,
μία μεγάλη σημαία, μία μεγάλη φωτιὰ κατακόκκινη
καὶ κάθε αὐγὴ χιλιάδες περιστέρια φεύγουν ἀπ᾿ τὰ χέρια τους
γιὰ τὶς τέσσερις πόρτες τοῦ ὁρίζοντα.
II
Κάθε ποὺ βραδιάζει μὲ τὸ θυμάρι τσουρουφλισμένο στὸν κόρφο τῆς πέτρας
εἶναι μία σταγόνα νερὸ ποὺ σκάβει ἀπὸ παλιὰ τὴ σιωπὴ ὡς τὸ μεδούλι
εἶναι μία καμπάνα κρεμασμένη στὸ γέρο-πλάτανο ποὺ φωνάζει τὰ χρόνια.
Σπίθες λαγοκοιμοῦνται στὴ χόβολη τῆς ἐρημιᾶς
κ᾿ οἱ στέγες συλλογιοῦνται τὸ μαλαματένιο χνούδι στὸ πάνω χείλι τοῦ Ἁλωνάρη
- κίτρινο χνούδι σὰν τὴ φούντα τοῦ καλαμποκιοῦ καπνισμένο ἀπ᾿ τὸν καημὸ τῆς δύσης.
Ἡ Παναγία πλαγιάζει στὶς μυρτιὲς μὲ τὴ φαρδειά της φοῦστα λεκιασμένη ἀπ᾿ τὰ σταφύλια.
Στὸ δρόμο κλαίει ἕνα παιδὶ καὶ τοῦ ἀποκρίνεται ἀπ᾿ τὸν κάμπο ἡ προβατίνα ποὔχει χάσει τὰ παιδιά της.
Ἴσκιος στὴ βρύση. Παγωμένο τὸ βαρέλι.
Ἡ κόρη τοῦ πεταλωτῆ μὲ μουσκεμένα πόδια.
Ἀπάνου στὸ τραπέζι τὸ ψωμὶ κ᾿ ἡ ἐλιά,
μὲς στὴν κληματαριὰ ὁ λύχνος τοῦ ἀποσπερίτη
καὶ κεῖ ψηλά, γυρίζοντας στὴ σοῦβλα του, εὐωδάει ὁ γαλαξίας
καμένο ξύγκι, σκόρδο καὶ πιπέρι.
Ἅ, τί μπρισίμι ἀστέρι ἀκόμα θὰ χρειαστεῖ
γιὰ νὰ κεντήσουν οἱ πευκοβελόνες στὴν καψαλισμένη μάντρα τοῦ καλοκαιριοῦ «κι αὐτὸ θὰ περάσει»
πόσο θὰ στίψει ἀκόμα ἡ μάνα τὴν καρδιὰ τῆς πάνου ἀπ᾿ τὰ ἑφτὰ σφαγμένα παλληκάρια της
ὥσπου νὰ βρεῖ τὸ φῶς τὸ δρόμο του στὴν ἀνηφόρα τῆς ψυχῆς της.
Τοῦτο τὸ κόκκαλο ποὺ βγαίνει ἀπὸ τὴ γῆς
μετράει ὀργιὰ-ὀργιὰ τὴ γῆς καὶ τὶς κόρδες τοῦ λαγούτου
καὶ τὸ λαγοῦτο ἀποσπερὶς μὲ τὸ βιολὶ ὡς τὸ χάραμα
καημό-καημὸ τὸ λὲν στὰ δυοσμαρίνια καὶ στοὺς πεύκους
καὶ ντιντινίζουν στὰ καράβια τὰ σκοινιὰ σὰν κόρδες
κι ὁ ναύτης πίνει πικροθάλασσα στὴν κοῦπα τοῦ Ὀδυσσέα.
Ἅ, ποιὸς θὰ φράξει τότες τὴ μπασιὰ καὶ ποιὸ σπαθὶ θὰ κόψει τὸ κουράγιο
καὶ ποιὸ κλειδὶ θὰ σοῦ κλειδώσει τὴν καρδιὰ ποὺ μὲ τὰ δυὸ θυρόφυλλά της διάπλατα
κοιτάει τοῦ Θεοῦ τ᾿ ἀστροπερίχυτα περβόλια;
Ὥρα μεγάλη σὰν τὰ Σαββατόβραδα τοῦ Μάη στὴ ναυτικὴ ταβέρνα
νύχτα μεγάλη σὰν ταψὶ στοῦ γανωτζῆ τὸν τοῖχο
μεγάλο τὸ τραγούδι σὰν ψωμὶ στοῦ σφουγγαρᾶ τὸ δεῖπνο.
Καὶ νὰ ποὺ ροβολάει τὰ τρόχαλα τὸ κρητικὸ φεγγάρι
γκάπ, γκάπ, μὲ εἴκοσι ἀράδες προκαδούρα στὰ στιβάλια του,
καὶ νάτοι αὐτοὶ ποὺ ἀνεβοκατεβαίνουνε τὴ σκάλα τοῦ Ἀναπλιοῦ
γεμίζοντας τὴν πίπα τους χοντροκομμένα φύλλα ἀπὸ σκοτάδι,
μὲ τὸ μουστάκι τους θυμάρι ρουμελιώτικο πασπαλισμένο ἀστέρι
καὶ μὲ τὸ δόντι τους πευκόρριζα στοῦ Αἰγαίου τὸ βράχο καὶ τὸ ἁλάτι.
Μπῆκαν στὰ σίδερα καὶ στὴ φωτιά, κουβέντιασαν μὲ τὰ λιθάρια,
κεράσανε ρακὶ τὸ θάνατο στὸ καύκαλο τοῦ παππουλῆ τους,
στ᾿ Ἁλώνια τὰ ἴδια ἀντάμωσαν τὸ Διγενῆ καὶ στρώθηκαν στὸ δεῖπνο
κόβοντας τὸν καημὸ στὰ δυὸ ἔτσι ποὺ κόβανε στὸ γόνατο τὸ κριθαρένιο τους καρβέλι.
Ἔλα κυρὰ μὲ τ᾿ ἁρμυρὰ ματόκλαδα, μὲ φλωροκαπνισμένο χέρι
ἀπὸ τὴν ἔγνοια τοῦ φτωχοῦ κι ἀπ᾿ τὰ πολλὰ τὰ χρόνια -
ἡ ἀγάπη σὲ περμένει μὲς στὰ σκοῖνα,
μὲς στὴ σπηλιά του ὁ γλάρος σου κρεμάει τὸ μαῦρο κόνισμά σου
κι ὁ πικραμένος ἀχινιός σου ἀσπάζεται τὸ νύχι τοῦ ποδιοῦ σου.
Μέσα στὴ μαύρη ρῶγα τοῦ ἀμπελιοῦ κοχλάζει ὁ μοῦστος κατακόκκινος,
κοχλάζει τὸ ροδάμι στὸν καμένο πρῖνο,
στὸ χῶμα ἡ ρίζα τοῦ νεκροῦ ζητάει νερὸ γιὰ νὰ τινάξει ἐλάτι
κ᾿ ἡ μάνα κάτου ἀπ᾿ τὴ ρυτίδα της κρατάει γερὰ μαχαῖρι.
Ἔλα κυρὰ ποὺ τὰ χρυσὰ κλωσσᾶς αὐγὰ τοῦ κεραυνοῦ -
πότε μία μέρα θαλασσιὰ θὰ βγάλεις τὸ τσεμπέρι καὶ θὰ πάρεις πάλι τ᾿ ἄρματα
νὰ σὲ χτυπήσει κατακούτελα μαγιάτικο χαλάζι
νὰ σπάσει ρόιδι ὁ ἥλιος στὴν ἀλατζαδένια σου ποδιὰ
νὰ τὸν μοιράσεις μόνη σου σπυρί-σπυρὶ στὰ δώδεκα ὀρφανά σου,
νὰ λάμψει ὁλόγυρα ὁ γιαλὸς ὡς λάμπει ἡ κόψη τοῦ σπαθιοῦ καὶ τ᾿ Ἀπριλιοῦ τὸ χιόνι
καὶ νάβγει στὰ χαλίκια ὁ κάβουρας γιὰ νὰ λιαστεῖ καὶ νὰ σταυρώσει τὶς δαγκάνες του.
III
Δῶ πέρα ὁ οὐρανὸς δὲ λιγοστεύει οὔτε στιγμὴ τὸ λάδι τοῦ ματιοῦ μας
δῶ πέρα ὁ ἥλιος παίρνει πάνω του τὸ μισὸ βάρος τῆς πέτρας ποὺ σηκώνουμε πάντα στὴ ράχη μας
σπᾶνε τὰ κεραμίδια δίχως ἂχ κάτου ἀπ᾿ τὸ γόνα τοῦ μεσημεριοῦ
οἱ ἄνθρωποι πᾶν μπροστὰ ἀπ᾿ τὸν ἴσκιο τους σὰν τὰ δελφίνια μπρὸς ἀπ᾿ τὰ σκιαθίτικα καΐκια
ὕστερα ὁ ἴσκιος τους γίνεται ἕνας ἀϊτὸς ποὺ βάφει τὰ φτερά του στὸ λιόγερμα
καὶ πιὸ ὕστερα κουρνιάζει στὸ κεφάλι τους καὶ συλλογιέται τ᾿ ἄστρα
ὅταν αὐτοὶ πλαγιάζουνε στὸ λιακωτὸ μὲ τὴ μαύρη σταφίδα.
Δῶ πέρα ἡ κάθε πόρτα ἔχει πελεκημένο ἕνα ὄνομα κάπου ἀπὸ τρεῖς χιλιάδες τόσα χρόνια
κάθε λιθάρι ἔχει ζωγραφισμένον ἕναν ἅγιο μ᾿ ἄγρια μάτια καὶ μαλλιὰ σκοινένια
κάθε ἄντρας ἔχει στὸ ζερβί του χέρι χαραγμένη βελονιὰ τὴ βελονιὰ μία κόκκινη γοργόνα
κάθε κοπέλα ἔχει μία φοῦχτα ἁλατισμένο φῶς κάτου ἀπ᾿ τὴ φοῦστα της
καὶ τὰ παιδιὰ ἔχουν πέντε-ἕξι σταυρουλάκια πίκρα πάνου στὴν καρδιά τους
σὰν τὰ χνάρια ἀπ᾿ τὸ βῆμα τῶν γλάρων στὴν ἀμμουδιὰ τὸ ἀπόγευμα.
Δὲ χρειάζεται νὰ θυμηθεῖς. Τὸ ξέρουμε.
Ὅλα τὰ μονοπάτια βγάζουνε στὰ Ψηλαλώνια. O ἀγέρας εἶναι ἁψὺς κεῖ πάνου.
Ὅταν ξεφτάει ἀπόμακρα ἡ μινωικὴ τοιχογραφία τῆς δύσης
καὶ σβήνει ἡ πυρκαϊὰ στὸν ἀχερῶνα τῆς ἀκρογιαλιᾶς
ἀνηφορίζουν ὡς ἐδῶ οἱ γριὲς ἀπ᾿ τὰ σκαμμένα στὸ βράχο σκαλοπάτια
κάθουνται στὴ Μεγάλη Πέτρα γνέθοντας μὲ τὰ μάτια τὴ θάλασσα
κάθουνται καὶ μετρᾶν τ᾿ ἀστέρια ὡς νὰ μετρᾶνε τὰ προγονικὰ ἀσημένια τους κουταλοπήρουνα
κι ἀργὰ κατηφορᾶνε νὰ ταΐσουνε τὰ ἐγγόνια τους μὲ τὸ μεσολογγίτικο μπαροῦτι.
Ναί, ἀλήθεια, ὁ Ἑλκόμενος ἔχει δυὸ χέρια τόσο λυπημένα μέσα στὴ θηλειά τους
ὅμως τὸ φρύδι του σαλεύει σὰν τὸ βράχο ποὺ ὅλο πάει νὰ ξεκολλήσει πάνου ἀπ᾿ τὸ πικρό του μάτι.
Ἀπὸ βαθιὰ ἀνεβαίνει αὐτὸ τὸ κῦμα ποὺ δὲν ξέρει παρακάλια
ἀπὸ ψηλὰ κυλάει αὐτὸς ὁ ἀγέρας μὲ ρετσίνι φλέβα καὶ πλεμόνι ἀλισφακιά.
Ἄχ, θὰ φυσήξει μία νὰ πάρει σβάρνα τὶς πορτοκαλιές της θύμησης
Ἄχ, θὰ φυσήξει δυὸ νὰ βγάλει σπίθα ἡ σιδερένια πέτρα σὰν καψοῦλι
Ἄχ, θὰ φυσήξει τρεῖς καὶ θὰ τρελλάνει τὰ ἐλατόδασα στὴ Λιάκουρα
θὰ δώσει μία μὲ τὴ γροθιά του νὰ τινάξει τὴν τυράγνια στὸν ἀγέρα
καὶ θὰ τραβήξει τῆς ἀρκούδας νύχτας τὸ χαλκὰ νὰ μᾶς χορέψει τσάμικο καταμεσὶς στὴν τάπια
καὶ ντέφι τὸ φεγγάρι θὰ χτυπάει ποὺ νὰ γεμίσουν τὰ νησιώτικα μπαλκόνια
ἀγουροξυπνημένο παιδολόι καὶ σουλιώτισσες μανάδες.
Ἕνας μαντατοφόρος φτάνει ἀπ᾿ τὴ Μεγάλη Λαγκαδιὰ κάθε πρωινὸ
στὸ πρόσωπό του λάμπει ὁ ἱδρωμένος ἥλιος
κάτου ἀπὸ τὴ μασκάλη του κρατεῖ σφιχτὰ τὴ ρωμιοσύνη
ὅπως κρατάει ὁ ἐργάτης τὴν τραγιάσκα του μέσα στὴν ἐκκλησία.
Ἦρθε ἡ ὥρα, λέει. Νάμαστε ἕτοιμοι.
Κάθε ὥρα εἶναι ἡ δικιά μας ὥρα.
IV
Τράβηξαν ὁλόισια στὴν αὐγὴ μὲ τὴν ἀκαταδεξιὰ τοῦ ἀνθρώπου ποὺ πεινάει,
μέσα στ᾿ ἀσάλευτα μάτια τους εἶχε πήξει ἕνα ἄστρο
στὸν ὦμο τους κουβάλαγαν τὸ λαβωμένο καλοκαῖρι.
Ἀπὸ δῶ πέρασε ὁ στρατὸς μὲ τὰ φλάμπουρα κατάσαρκα
μὲ τὸ πεῖσμα δαγκωμένο στὰ δόντια τους σὰν ἄγουρο γκόρτσι
μὲ τὸν ἄμμο τοῦ φεγγαριοῦ μὲς στὶς ἀρβύλες τους
καὶ μὲ τὴν καρβουνόσκονη τῆς νύχτας κολλημένη μέσα στὰ ρουθούνια καὶ στ᾿ αὐτιά τους.
Δέντρο τὸ δέντρο, πέτρα-πέτρα πέρασαν τὸν κόσμο,
μ᾿ ἀγκάθια προσκεφάλι πέρασαν τὸν ὕπνο.
Φέρναν τὴ ζωὴ στὰ δυὸ στεγνά τους χέρια σὰν ποτάμι.
Σὲ κάθε βῆμα κέρδιζαν μία ὀργιὰ οὐρανὸ - γιὰ νὰ τὸν δώσουν.
Πάνου στὰ καραούλια πέτρωναν σὰν τὰ καψαλιασμένα δέντρα,
κι ὅταν χορεῦαν στὴν πλατεῖα,
μέσα στὰ σπίτια τρέμαν τὰ ταβάνια καὶ κουδούνιζαν τὰ γυαλικὰ στὰ ράφια.
Ἄ, τί τραγούδι τράνταξε τὰ κορφοβούνια -
ἀνάμεσα στὰ γόνατά τους κράταγαν τὸ σκουτέλι τοῦ φεγγαριοῦ καὶ δειπνοῦσαν,
καὶ σπάγαν τὸ ἂχ μέσα στὰ φυλλοκάρδια τους
σὰ νάσπαγαν μία ψείρα ἀνάμεσα στὰ δυὸ χοντρά τους νύχια.
Ποιὸς θὰ σοῦ φέρει τώρα τὸ ζεστὸ καρβέλι μὲς στὴ νύχτα νὰ ταΐσεις τὰ ὄνειρα;
Ποιὸς θὰ σταθεῖ στὸν ἴσκιο τῆς ἐλιᾶς παρέα μὲ τὸ τζιτζίκι μὴ σωπάσει τὸ τζιτζίκι,
τώρα ποὺ ἀσβέστης τοῦ μεσημεριοῦ βάφει τὴ μάντρα ὁλόγυρα τοῦ ὁρίζοντα
σβήνοντας τὰ μεγάλα ἀντρίκια ὀνόματά τους;
Τὸ χῶμα τοῦτο ποὺ μοσκοβολοῦσε τὰ χαράματα
τὸ χῶμα ποὺ εἴτανε δικό τους καὶ δικό μας - αἷμα τους - πὼς μύριζε τὸ χῶμα -
καὶ τώρα πὼς κλειδώσανε τὴν πόρτα τους τ᾿ ἀμπέλια μας
πῶς λίγνεψε τὸ φῶς στὶς στέγες καὶ στὰ δέντρα
ποιὸς νὰ τὸ πεῖ πὼς βρίσκονται οἱ μισοὶ κάτου ἀπ᾿ τὸ χῶμα
κ᾿ οἱ ἄλλοι μισοὶ στὰ σίδερα;
Μὲ τόσα φύλλα νὰ σοῦ γνέφει ὁ ἥλιος καλημέρα
μὲ τόσα φλάμπουρα νὰ λάμπει ὁ οὐρανὸς
καὶ τοῦτοι μὲς στὰ σίδερα καὶ κεῖνοι μὲς στὸ χῶμα.
Σώπα, ὅπου νἄναι θὰ σημάνουν οἱ καμπάνες.
Αὐτὸ τὸ χῶμα εἶναι δικό τους καὶ δικό μας.
Κάτου ἀπ᾿ τὸ χῶμα, μὲς στὰ σταυρωμένα χέρια τους
κρατᾶνε τῆς καμπάνας τὸ σκοινὶ - περμένουνε τὴν ὥρα, δὲν κοιμοῦνται,
περμένουν νὰ σημάνουν τὴν ἀνάσταση. Τοῦτο τὸ χῶμα
εἶναι δικό τους καὶ δικό μας - δὲ μπορεῖ κανεὶς νὰ μᾶς τὸ πάρει.
V
Κάτσανε κάτου ἀπ᾿ τὶς ἐλιὲς τὸ ἀπομεσήμερο
κοσκινίζοντας τὸ σταχτὶ φῶς μὲ τὰ χοντρά τους δάχτυλα
βγάλανε τὶς μπαλάσκες τους καὶ λογαριᾶζαν πόσος μόχτος χώρεσε στὸ μονοπάτι τῆς νύχτας
πόση πίκρα στὸν κόμπο τῆς ἀγριομολόχας
πόσο κουράγιο μὲς στὰ μάτια τοῦ ξυπόλυτου παιδιοῦ ποὺ κράταε τὴ σημαία.
Εἶχε ἀπομείνει πάρωρα στὸν κάμπο τὸ στερνὸ χελιδόνι
ζυγιαζόταν στὸν ἀέρα σὰ μία μαύρη λουρίδα στὸ μανίκι τοῦ φθινοπώρου.
Τίποτ᾿ ἄλλο δὲν ἔμενε. Μονάχα κάπνιζαν ἀκόμα τὰ καμένα σπίτια.
Οἱ ἄλλοι μας ἄφησαν ἀπὸ καιρὸ κάτου ἀπ᾿ τὶς πέτρες
μὲ τὸ σκισμένο τους πουκάμισο καὶ μὲ τὸν ὅρκο τους γραμμένο στὴν πεσμένη πόρτα.
Δὲν ἔκλαψε κανείς. Δὲν εἴχαμε καιρό. Μόνο ποὺ ἡ σιγαλιὰ μεγάλωνε πολὺ
κ᾿ εἴταν τὸ φῶς συγυρισμένο κάτου στὸ γιαλὸ σὰν τὸ νοικοκυριὸ τῆς σκοτωμένης.
Τί θὰ γίνουν τώρα ὅταν θάρθει ἡ βροχὴ μὲς στὸ χῶμα μὲ τὰ σάπια πλατανόφυλλα
τί θὰ γίνουν ὅταν ὁ ἥλιος στεγνώσει στὸ χράμι τῆς συγνεφιᾶς σᾶ σπασμένος κοριὸς στὸ χωριάτικο κρεββάτι
ὅταν σταθεῖ στὴν καμινάδα τοῦ ἀπόβραδου μπαλσαμωμένο τὸ λελέκι τοῦ χιονιοῦ;
Ρίχνουνε ἁλάτι οἱ γριὲς μανάδες στὴ φωτιά, ρίχνουνε χῶμα στὰ μαλλιά τους
ξερρίζωσαν τ᾿ ἀμπέλια τῆς Μονοβασιᾶς μὴ καὶ γλυκάνει μαύρη ρώγα τῶν ἐχτρῶν τὸ στόμα,
βάλαν σ᾿ ἕνα σακκούλι τῶν παππούδων τους τὰ κόκκαλα μαζὶ μὲ τὰ μαχαιροπήρουνα
καὶ τριγυρνᾶνε ἔξω ἀπ᾿ τὰ τείχη τῆς πατρίδας τους ψάχνοντας τόπο νὰ ριζώσουνε στὴ νύχτα.
Θάναι δύσκολο τώρα νὰ βροῦμε μία γλῶσσα πιὸ τῆς κερασιᾶς, λιγότερο δυνατή, λιγότερο πέτρινη -
τὰ χέρια ἐκεῖνα ποὺ ἀπομεῖναν στὰ χωράφια ἢ ἀπάνου στὰ βουνὰ ἢ κάτου ἀπ᾿ τὴ θάλασσα, δὲν ξεχνᾶνε -
θάναι δύσκολο νὰ ξεχάσουμε τὰ χέρια τους
θάναι δύσκολο τὰ χέρια πούβγαλαν κάλους στὴ σκανδάλη νὰ ρωτήσουν μία μαργαρίτα
νὰ ποῦν εὐχαριστῶ πάνου στὸ γόνατό τους, πάνου στὸ βιβλίο ἢ μὲς στὸ μποῦστο τῆς ἀστροφεγγιᾶς.
Θὰ χρειαστεῖ καιρός. Καὶ πρέπει νὰ μιλήσουμε. Ὥσπου νὰ βροῦν τὸ ψωμὶ καὶ τὸ δίκιο τους.
Δυὸ κουπιὰ καρφωμένα στὸν ἄμμο τὰ χαράματα μὲ τὴ φουρτοῦνα. Πούναι ἡ βάρκα;
Ἕνα ἀλέτρι μπηγμένο στὸ χῶμα, κι ὁ ἀγέρας νὰ φυσάει. Καμένο τὸ χῶμα. Πούναι ὁ ζευγολάτης;
Στάχτη ἡ ἐλιά, τ᾿ ἀμπέλι καὶ τὸ σπίτι.
Βραδιὰ σπαγγοραμμένη μὲ τ᾿ ἀστέρια της μὲς στὸ τσουράπι.
Δάφνη ξερὴ καὶ ρίγανη στὸ μεσοντούλαπο τοῦ τοίχου. Δὲν τ᾿ ἄγγιξε ἡ φωτιά.
Καπνισμένο τσουκάλι στὸ τζάκι - καὶ νὰ κοχλάζει μόνο τὸ νερὸ στὸ κλειδωμένο σπίτι. Δὲν πρόφτασαν νὰ φᾶνε.
Ἀπάνω στὸ καμένο τους πορτόφυλλο οἱ φλέβες τοῦ δάσους - τρέχει τὸ αἷμα μὲς στὶς φλέβες.
Καὶ νὰ τὸ βῆμα γνώριμο. Ποιὸς εἶναι;
Γνώριμο βῆμα μὲ τὶς πρόκες στὸν ἀνήφορο.
Τὸ σύρσιμο τῆς ρίζας μὲς στὴν πέτρα. Κάποιος ἔρχεται.
Τὸ σύνθημα, τὸ παρασύνθημα. Ἀδελφός. Καλησπέρα.
Θὰ βρεῖ λοιπὸν τὸ φῶς τὰ δέντρα του, θὰ βρεῖ μία μέρα καὶ τὸ δέντρο τὸν καρπό του.
Τοῦ σκοτωμένου τὸ παγοῦρι ἔχει νερὸ καὶ φῶς ἀκόμα.
Καλησπέρα, ἀδερφέ μου. Τὸ ξέρεις. Καλησπέρα.
Στὴν ξύλινη παράγκα τῆς πουλάει μπαχαρικὰ καὶ ντεμισέδες ἡ γριὰ δύση.
Κανεὶς δὲν ἀγοράζει. Τράβηξαν ψηλά.
Δύσκολο πιὰ νὰ χαμηλώσουν.
Δύσκολο καὶ νὰ ποῦν τὸ μπόι τους.
Μέσα στ᾿ ἁλῶνι ὅπου δειπνῆσαν μία νυχτιὰ τὰ παλληκάρια
μένουνε τὰ λιοκούκουτσα καὶ τὸ αἷμα τὸ ξερό του φεγγαριοῦ
κι ὁ δεκαπεντασύλλαβος ἀπ᾿ τ᾿ ἅρματά τους.
Τὴν ἄλλη μέρα τὰ σπουργίτια φάγανε τὰ ψίχουλα τῆς κουραμάνας τους,
τὰ παιδιὰ φτιάξανε παιχνίδια μὲ τὰ σπίρτα τους ποὺ ἀνάψαν τὰ τσιγάρα τους καὶ τ᾿ ἀγκάθια τῶν ἄστρων.
Κ᾿ ἡ πέτρα ὅπου καθῆσαν κάτου ἀπ᾿ τὶς ἐλιὲς τὸ ἀπομεσήμερο ἀντικρὺ στὴ θάλασσα
αὔριο θὰ γίνει ἀσβέστης στὸ καμίνι
μεθαύριο θ᾿ ἀσβεστώσουμε τὰ σπίτια μας καὶ τὸ πεζοῦλι τῆς Ἁγιὰ-Σωτῆρας
ἀντιμεθαύριο θὰ φυτέψουμε τὸ σπόρο ἐκεῖ ποὺ ἀποκοιμήθηκαν
κ᾿ ἕνα μπουμποῦκι τῆς ροδιᾶς θὰ σκάσει πρῶτο γέλιο τοῦ μωροῦ στὸν κόρφο τῆς λιακάδας.
Κ᾿ ὕστερα πιὰ θὰ κάτσουμε στὴν πέτρα νὰ διαβάσουμε ὅλη τὴν καρδιά τους
σὰ νὰ διαβάζουμε πρώτη φορὰ τὴν ἱστορία τοῦ κόσμου.
VI
Ἔτσι μὲ τὸν ἥλιο κατάστηθα στὸ πέλαγο ποὺ ἀσβεστώνει τὴν ἀντικρυνὴ πλαγιὰ τῆς μέρας
λογαριάζεται διπλὰ καὶ τρίδιπλα τὸ μαντάλωμα καὶ τὸ βάσανο τῆς δίψας
λογαριάζεται ἀπ᾿ τὴν ἀρχὴ ἡ παλιὰ λαβωματιὰ
κ᾿ ἡ καρδιὰ ξεροψήνεται στὴν κάψα σὰν τὰ βατικιώτικα κρεμμύδια μπρὸς στὶς πόρτες.
Ὅσο πᾶνε τὰ χέρια τους μοιάζουνε πιότερο τὸ χῶμα
ὅσο πᾶνε τὰ μάτια τους μοιάζουνε πιότερο τὸν οὐρανό.
Ἀδείασε τὸ κιοῦπι μὲ τὸ λάδι. Λίγη μοῦργα στὸν πάτο. Κι ὁ ψόφιος ποντικός.
Ἀδείασε τὸ κουράγιο τῆς μάνας μαζὶ μὲ τὸ πήλινο κανάτι καὶ τὴ στέρνα.
Στυφίζουν τὰ οὖλα της ἐρμιᾶς ἀπ᾿ τὸ μπαροῦτι.
Ποῦ λάδι τώρα πιὰ γιὰ τὸ καντῆλι τῆς Ἁγιὰ-Βαρβάρας
ποῦ δυόσμος πιὰ νὰ λιβανίσει τὸ μαλαματένιο κόνισμα τοῦ δειλινοῦ
ποῦ μία μπουκιὰ ψωμὶ γιὰ τὴ βραδιά-ζητιάνα νὰ σοῦ παίξει τὴν ἀστρομαντινάδα της στὴ λύρα.
Στὸ πάνου κάστρο τοῦ νησιοῦ στοιχειῶσαν οἱ φραγκοσυκιὲς καὶ τὰ σπερδούκλια.
Τὸ χῶμα ἀνασκαμμένο ἀπὸ τὸ κανονίδι καὶ τοὺς τάφους.
Τὸ γκρεμισμένο Διοικητήριο μπαλωμένο μὲ οὐρανό. Δὲν ἔχει πιὰ καθόλου τόπο
γιὰ ἄλλους νεκρούς. Δὲν ἔχει τόπο ἡ λύπη νὰ σταθεῖ νὰ πλέξει τὰ μαλλιά της.
Σπίτια καμένα ποὺ ἀγναντεύουν μὲ βγαλμένα μάτια τὸ μαρμαρωμένο πέλαγο
κ᾿ οἱ σφαῖρες σφηνωμένες στὰ τειχιὰ
σὰν τὰ μαχαίρια στὰ παΐδια τοῦ Ἁγίου ποὺ τὸν δέσανε στὸ κυπαρίσσι.
Ὅλη τὴ μέρα οἱ σκοτωμένοι λιάζονται ἀνάσκελα στὸν ἥλιο.
Καὶ μόνο σὰ βραδιάζει οἱ στρατιῶτες σέρνονται μὲ τὴν κοιλιὰ στὶς καπνισμένες πέτρες
ψάχνουν μὲ τὰ ρουθούνια τὸν ἀγέρα ἔξω ἀπ᾿ τὸ θάνατο
ψάχνουνε τὰ παπούτσια τοῦ φεγγαριοῦ μασουλώντας ἕνα κομμάτι μεντζεσόλα
χτυπᾶν μὲ τὴ γροθιὰ τὸ βράχο μήπως τρέξει ὁ κόμπος τοῦ νεροῦ
μὰ ἀπ᾿ τὴν ἄλλη μεριὰ ὁ τοῖχος εἶναι κούφιος
καὶ ξανακοῦν τὸ χτύπημα μὲ τοὺς πολλοὺς γύρους ποὺ κάνει ἡ ὀβίδα πέφτοντας στὴ θάλασσα
κι ἀκοῦν ἀκόμα μία φορὰ τὸ σκούξιμο τῶν λαβωμένων μπρὸς στὴν πύλη.
Ποῦ νὰ τραβήξεις; Σὲ φωνάζει ὁ ἀδερφός σου.
Χτισμένη ἡ νύχτα ὁλόγυρα ἀπ᾿ τοὺς ἴσκιους ξένων καραβιῶν.
Κλεισμένοι οἱ δρόμοι ἀπ᾿ τὰ ντουβάρια.
Μόνο γιὰ τὰ ψηλὰ εἶναι ἀκόμα δρόμος.
Κι αὐτοὶ μουντζώνουν τὰ καράβια καὶ δαγκώνουνε τὴ γλῶσσα τους
ν᾿ ἀκούσουνε τὸν πόνο τους ποὺ δὲν ἔγινε κόκκαλο.
Ἀπάνω στὰ μεντένια οἱ σκοτωμένοι καπετάνιοι ὀρθοὶ φρουροῦν τὸ κάστρο.
Κάτου ἀπ᾿ τὰ ροῦχα τους λυώνουν τὰ κρέατά τους. Ἐι, ἀδέρφι, δὲν ἀπόστασες;
Μπουμπούκιασε τὸ βόλι μέσα στὴν καρδιά σου
πέντε ζουμπούλια ξεμυτίσαν στὴ μασκάλη τοῦ ξερόβραχου,
ἀνάσα-ἀνάσα ἡ μοσκοβόλια λέει τὸ παραμύθι - δὲ θυμᾶσαι;
δοντιὰ-δοντιὰ ἡ λαβωματιά σου λέει τὴ ζωή,
τὸ χαμομήλι φυτρωμένο μὲς στὴ λίγδα τοῦ νυχιοῦ σου στὸ μεγάλο δάχτυλο τοῦ ποδαριοῦ
σοῦ λέει τὴν ὀμορφιὰ τοῦ κόσμου.
Πιάνεις τὸ χέρι. Εἶναι δικό σου. Νοτισμένο ἀπ᾿ τὴν ἁρμύρα.
Δικιά σου ἡ θάλασσα. Σὰν ξερριζώνεις τρίχα ἀπ᾿ τὸ κεφάλι τῆς σιωπῆς
στάζει πικρὸ τὸ γάλα τῆς συκιᾶς. Ὅπου καὶ νᾶσαι ὁ οὐρανὸς σὲ βλέπει.
Στρίβει στὰ δάχτυλά του ὁ ἀποσπερίτης τὴν ψυχή σου σὰν τσιγάρο
ἔτσι νὰ τὴ φουμάρεις τὴν ψυχή σου ἀνάσκελα
βρέχοντας τὸ ζερβί σου χέρι μὲς στὴν ξαστεριὰ
καὶ στὸ δεξί σου κολλημένο τὸ ντουφέκι-ἀρραβωνιαστικιά σου
νὰ θυμηθεῖς πὼς ὁ οὐρανὸς ποτέ του δὲ σὲ ξέχασε
ὅταν θὰ βγάζεις ἀπ᾿ τὴ μέσα τσέπη τὸ παλιό του γράμμα
καὶ ξεδιπλώνοντας μὲ δάχτυλα καμένα τὸ φεγγάρι θὰ διαβάζεις λεβεντιὰ καὶ δόξα.
Ὕστερα θ᾿ ἀνεβεῖς στὸ ψηλὸ καραοῦλι τοῦ νησιοῦ σου
καὶ βάζοντας καψοῦλι τὸ ἄστρο θὰ τραβήξεις μία στὸν ἀέρα
πάνου ἀπὸ τὰ τειχιὰ καὶ τὰ κατάρτια
πάνου ἀπὸ τὰ βουνὰ ποὺ σκύβουν σὰ φαντάροι πληγωμένοι
ἔτσι μόνο καὶ μόνο νὰ χουγιάξεις τὰ στοιχειὰ καὶ νὰ τρυπώσουν στὴν κουβέρτα τοῦ ἴσκιου -
θὰ ρίξεις μίαν ἴσα στὸν κόρφο τ᾿ οὐρανοῦ νὰ βρεῖς τὸ γαλανὸ σημάδι
σάμπως νὰ βρίσκεις πάνου ἀπ᾿ τὸ πουκάμισο τὴ ρώγα τῆς γυναίκας ποὺ αὔριο θὰ βυζαίνει τὸ παιδί σου
σάμπως νὰ βρίσκεις ὕστερ᾿ ἀπὸ χρόνια τὸ χεροῦλι τῆς ἐξώπορτας τοῦ πατρικοῦ σπιτιοῦ σου.
VII
Τὸ σπίτι, ὁ δρόμος, ἡ φραγκοσυκιά, τὰ φλούδια τοῦ ἥλιου στὴν αὐλὴ ποὺ τὰ τσιμπολογᾶν οἱ κόττες.
Τὰ ξέρουμε, μᾶς ξέρουνε. Δῶ χάμου ἀνάμεσα στὰ βάτα
ἔχει ἡ δεντρογαλιὰ παρατημένο τὸ κίτρινο πουκάμισό της.
Δῶ χάμου εἶναι ἡ καλύβα τοῦ μερμηγκιοῦ κι ὁ πύργος τῆς σφήγκας μὲ τὶς πολλὲς πολεμίστρες,
στὴν ἴδια ἐλιὰ τὸ τσόφλι τοῦ περσινοῦ τζίτζικα κ᾿ ἡ φωνὴ τοῦ φετεινοῦ τζίτζικα,
στὰ σκοῖνα ὁ ἴσκιος σου ποὺ σὲ παίρνει ἀπὸ πίσω σὰ σκυλὶ ἀμίλητο, πολὺ βασανισμένο,
πιστὸ σκυλὶ - τὰ μεσημέρια κάθεται δίπλα στὸ χωματένιον ὕπνο σου μυρίζοντας τὶς πικροδάφνες
τὰ βράδια κουλουριάζεται στὰ πόδια σου κοιτάζοντας ἕνα ἄστρο.
Εἶναι μία σιγαλιὰ ἀπὸ ἀχλάδια ποὺ μεγαλώνουνε στὰ σκέλια τοῦ καλοκαιριοῦ
μία νύστα ἀπὸ νερὸ ποὺ χαζεύει στὶς ρίζες τῆς χαρουπιᾶς -
ἡ ἄνοιξη ἔχει τρία ὀρφανὰ κοιμισμένα στὴν ποδιά της
ἕναν ἀϊτὸ μισοπεθαμένο στὰ μάτια της
καὶ κεῖ ψηλὰ πίσω ἀπὸ τὸ πευκόδασο
στεγνώνει τὸ ξωκκλήσι τοῦ Ἅη-Γιαννιοῦ τοῦ Νηστευτῆ
σὰν ἄσπρη κουτσουλιὰ τοῦ σπουργιτιοῦ σ᾿ ἕνα πλατὺ φύλλο μουριᾶς ποὺ τὴν ξεραίνει ἡ κάψα.
Ἐτοῦτος ὁ τσοπάνος τυλιγμένος τὴν προβιά του
ἔχει σὲ κάθε τρίχα τοῦ κορμιοῦ ἕνα στεγνὸ ποτάμι
ἔχει ἕνα δάσος βελανιδιὲς σὲ κάθε τρῦπα τῆς φλογέρας του
καὶ τὸ ραβδί του ἔχει τοὺς ἴδιους ρόζους μὲ τὸ κουπὶ ποὺ πρωτοχτύπησε τὸ γαλάζιο του Ἑλλήσποντου.
Δὲ χρειάζεται νὰ θυμηθεῖς. Ἡ φλέβα τοῦ πλάτανου
ἔχει τὸ αἷμα σου. Καὶ τὸ σπερδοῦκλι τοῦ νησιοῦ κ᾿ ἡ κάπαρη.
Τὸ ἀμίλητο πηγάδι ἀνεβάζει στὸ καταμεσήμερο
μία στρογγυλὴ φωνὴ ἀπὸ μαῦρο γυαλὶ κι ἀπὸ ἄσπρο ἄνεμο
στρογγυλὴ σὰν τὰ παλιὰ πιθάρια - ἡ ἴδια πανάρχαιη φωνή.
Κάθε νύχτα τὸ φεγγάρι ἀναποδογυρίζει τοὺς σκοτωμένους
ψάχνει τὰ πρόσωπά τους μὲ παγωμένα δάχτυλα νὰ βρεῖ τὸ γιό του
ἀπ᾿ τὴν κοψιὰ τοῦ σαγονιοῦ κι ἀπ᾿ τὰ πέτρινα φρύδια,
ψάχνει τὶς τσέπες τους. Πάντα κάτι θὰ βρεῖ. Κάτι βρίσκουμε.
Ἕνα κλειδί, ἕνα γράμμα, ἕνα ρολόι σταματημένο στὶς ἑφτά. Κουρντίζουμε πάλι τὸ ρολόι. Περπατᾶνε οἱ ὧρες.
Ὅταν μεθαύριο λυώσουνε τὰ ροῦχα τους καὶ μείνουνε γυμνοὶ ἀνάμεσα στὰ στρατιωτικὰ κουμπιά τους
ἔτσι ποὺ μένουν τὰ κομμάτια τ᾿ οὐρανοῦ ἀνάμεσα ἀπὸ τὰ καλοκαιριάτικα ἄστρα
τότε μπορεῖ νὰ βροῦμε τ᾿ ὄνομά τους καὶ μπορεῖ νὰ τὸ φωνάξουμε: ἀγαπῶ.
Τότε. Μὰ πάλι αὐτὰ τὰ πράγματα εἶναι λιγάκι σὰν πολὺ μακρινά.
Εἶναι λιγάκι σὰν πολὺ κοντινά, σὰν ὅταν πιάνεις στὸ σκοτάδι ἕνα χέρι καὶ λὲς καλησπέρα
μὲ τὴν πικρὴ καλογνωμιὰ τοῦ ξενητεμένου ὅταν γυρνάει στὸ πατρικό του
καὶ δὲν τὸν γνωρίζουνε μήτε οἱ δικοί του, γιατὶ αὐτὸς ἔχει γνωρίσει τὸ θάνατο
κ᾿ ἔχει γνωρίσει τὴ ζωὴ πρὶν ἀπ᾿ τὴ ζωὴ καὶ πάνου ἀπὸ τὸ θάνατο
καὶ τοὺς γνωρίζει. Δὲν πικραίνεται. Αὔριο, λέει. Κ᾿ εἶναι σίγουρος
πῶς ὁ δρόμος ὁ πιὸ μακρινὸς εἶναι ὁ πιὸ κοντινὸς στὴν καρδιὰ τοῦ Θεοῦ.
Καὶ τὴν ὥρα ποὺ τὸ φεγγάρι τὸν φιλάει στὸ λαιμὸ μὲ κάποια στεναχώρια,
τινάζοντας τὴ στάχτη τοῦ τσιγάρου του ἀπ᾿ τὰ κάγκελα τοῦ μπαλκονιοῦ, μπορεῖ νὰ κλάψει ἀπὸ τὴ σιγουριά του
μπορεῖ νὰ κλάψει ἀπὸ τὴ σιγουριὰ τῶν δέντρων καὶ τῶν ἄστρων καὶ τῶν ἀδελφῶν.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΡΙΤΣΟΣ Ρωμιοσύνη Στο δεύτερο μέρος από το συνθετικό ποίημα Ρωμιοσύνη, που έγραψε ο Ρίτσος μετά την Κατοχή (1945-1947), σκιαγραφούνται παραστατικά καθημερινές σκηνές του ελληνικού καλοκαιριού (φυσικό περιβάλλον, αγροτικές εργασίες, καθημερινή ζωή), στις οποίες αποτυπώνεται δραματικά ο πόνος του εθνικού διχασμού, που τα χρόνια εκείνα ταλαιπωρούσε την Ελλάδα.
*τσουρουφλισμένο: καμένο από τον ήλιο *στον κόρφο της πέτρας: το στήθος, εδώ μεταφορικά *μεδούλι: μυελός των οστών *χόβολη: σβησμένη φωτιά, θερμή στάχτη *μαλαματένιο: χρυσό *Αλωνάρης: Ιούλιος *ο λύχνος του αποσπερίτη: αχνό φως από το μακρινό πλανήτη Αφροδίτη (Έσπερος), που εμφανίζεται πρώτος το βράδυ και χάνεται τελευταίος το πρωί (Αυγερινός) *μπρισίμι: μεταξωτή κλωστή *καψαλισμένη: καμένη από τον ήλιο ή τη φωτιά *οργιά: μέτρο μήκους *κόρδες: χορδές *δυοσμαρίνια: αρωματικά φυτά *θα φράξει: θα κλείσει *μπασιά: είσοδος Λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής |
ΕΡΓΑΣΙΕΣ
ΔΙΑΘΕΜΑΤΙΚΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ
|
Χειρόγραφο του Γιάννη Ρίτσου από την ποιητική σύνθε
Γιάννης Ρίτσος - Πως γράφω... (1988)
ΓΙΑΝΝΗΣ ΡΙΤΣΟΣ
http://users.sch.gr/ipap/Ellinikos_Politismos/logotexnia/C-romiosini.htm
ΓΙΑΝΝΗΣ ΡΙΤΣΟΣ ![Αφιέρωμα στον Γ. Ρίτσο [πηγή: Εθνικό Κέντρο Βιβλίου]](https://lh3.googleusercontent.com/blogger_img_proxy/AEn0k_uiHjRB2o6kGsxNLMyGqBLP-yPA7_wzxAKHQZ3UXKwhN854CU669GfvqSpcNvGX8TKCGZ5BUENoe7PfBGfsCOse2mW3FWUYUAm7JQyELyRmPa2dFEP_gLSDTRlNaImCu0w9K0AUVzGVXJ0=s0-d "Αφιέρωμα στον Γ. Ρίτσο [πηγή: Εθνικό Κέντρο Βιβλίου]"){kind=small}
![Εποχές και Συγγραφείς. Γιάννης Ρίτσος (βίντεο) [πηγή: Ψηφιακό Αρχείο της ΕΡΤ]](https://lh3.googleusercontent.com/blogger_img_proxy/AEn0k_ueEMBlpsn-RUsVC67k8HbWSVfv9S97rffRmW02rrQoa7yUMvsyIbU1XV_9cVcVpyTz6bLbt5v8jxGMF07NX6Gf1j7p6YYt0_RvQmByWXS-mDOTt5aj51ENEEyTPHEwXkUf6oPF1ptX-W0=s0-d "Εποχές και Συγγραφείς. Γιάννης Ρίτσος (βίντεο) [πηγή: Ψηφιακό Αρχείο της ΕΡΤ]"){kind=small}
Ρωμιοσύνη
![Γ. Ρίτσος, «Ρωμιοσύνη» (ανάγνωση) [πηγή: Σπουδαστήριο Νέου Ελληνισμού]](https://lh3.googleusercontent.com/blogger_img_proxy/AEn0k_vfAIoOZ1Ag6i_y1ywvw2OqiYB94owoolhGTPQNgiV3l_6owSu4aKjFdR8lDh7a9Ro8YxmPVve8Cc1c7VcOnLqX_lfA3th-5ZJuGDwdP9yW6qVFJSZdyBa8muB_S0_ilMHoezpTSI6GMp3B5g=s0-d "Γ. Ρίτσος, «Ρωμιοσύνη» (ανάγνωση) [πηγή: Σπουδαστήριο Νέου Ελληνισμού]"){kind=small}
Στο δεύτερο μέρος από το συνθετικό ποίημα Ρωμιοσύνη, που έγραψε ο Ρίτσος μετά την Κατοχή (1945-1947), σκιαγραφούνται παραστατικά καθημερινές σκηνές του ελληνικού καλοκαιριού (φυσικό περιβάλλον, αγροτικές εργασίες, καθημερινή ζωή), στις οποίες αποτυπώνεται δραματικά ο πόνος του εθνικού διχασμού, που τα χρόνια εκείνα ταλαιπωρούσε την Ελλάδα.
![Η σύγχρονη Ελλάδα 1945-2000 [πηγή: Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού]](https://lh3.googleusercontent.com/blogger_img_proxy/AEn0k_vE9R0CWhrNlNnunUfbvmLaLRbwtS7n-jgWGqzdM_O1vdLlK3B_bno23zPIXqcNk7zspXI4uAAywlPkKS1xQU7EM5D0beOMDq5_6RJ8aSRooyKbm0c0rif76q0ql4vvsXlbDLg3GjsSkO_zXX4=s0-d "Η σύγχρονη Ελλάδα 1945-2000 [πηγή: Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού]"){kind=small}
| Κάθε που βραδιάζει με το θυμάρι τσουρουφλισμένο* στον κόρφο της πέτρας* είναι μια σταγόνα νερού που σκάβει από παλιά τη σιωπή ως το μεδούλι* είναι μια καμπάνα κρεμασμένη στο γερο-πλάτανο που φωνάζει τα χρόνια. Σπίθες λαγοκοιμούνται μες στη χόβολη* της ερημιάς Η Παναγιά πλαγιάζει στις μυρτιές με τη φαρδιά της φούστα λεκιασμένη απ' τα σταφύλια. Ίσκιος στη βρύση. Παγωμένο το βαρέλι. |
190
| Α, τι μπρισίμι* αστέρι ακόμα θα χρειαστεί για να κεντήσουν οι πευκοβελόνες απάνου στην καψαλισμένη* μάντρα του καλοκαιριού «κι αυτό θα περάσει», πόσο θα στίψει ακόμα η μάνα την καρδιά της πάνου απ' τα εφτά σφαγμένα παλικάρια της ώσπου να βρει το φως το δρόμο του στην ανηφόρα της ψυχής της. Τούτο το κόκαλο που βγαίνει από τη γης Α, ποιος θα φράξει* τότες τη μπασιά* και ποιο σπαθί θα κόψει το κουράγιο
Γ. Ρίτσος, Ρωμιοσύνη, Κέδρος |
Λεξιλόγιο
*τσουρουφλισμένο: καμένο από τον ήλιο *στον κόρφο της πέτρας: το στήθος, εδώ μεταφορικά *μεδούλι: μυελός των οστών *χόβολη: σβησμένη φωτιά, θερμή στάχτη *μαλαματένιο: χρυσό *Αλωνάρης: Ιούλιος *ο λύχνος του αποσπερίτη: αχνό φως από το μακρινό πλανήτη Αφροδίτη (Έσπερος), που εμφανίζεται πρώτος το βράδυ και χάνεται τελευταίος το πρωί (Αυγερινός) *μπρισίμι: μεταξωτή κλωστή *καψαλισμένη: καμένη από τον ήλιο ή τη φωτιά *οργιά: μέτρο μήκους *κόρδες: χορδές *δυοσμαρίνια: αρωματικά φυτά *θα φράξει: θα κλείσει *μπασιά: είσοδος
191
ΕΡΓΑΣΙΕΣ
- Φτιάξτε έναν κατάλογο με τα πρόσωπα που εμφανίζονται στο ποίημα, αντιστοιχίζοντάς τα με τις ενέργειες που τους αποδίδει ο ποιητής. Ποιες ομοιότητες και ποιες διαφορές παρατηρείτε στη ζωή τους;
- Ποια γνωρίσματα του ελληνικού τοπίου προβάλλει ο ποιητής και γιατί;
- Τι υποδηλώνει η χρήση του στίχου σε εισαγωγικά στην πέμπτη στροφή;
- Ποιο ρόλο έχουν και σε ποιον φαίνεται να απευθύνονται οι συνεχείς ερωτήσεις στην τελευταία στροφή;
- Συγκρίνετε τη θεματική, τη γλώσσα και τις εικόνες του ποιήματος με τα αποσπάσματα από Το Άξιον Εστί του Ελύτη. Ποιες ομοιότητες και ποιες διαφορές παρατηρείτε ανάμεσα στα δύο συνθετικά ποιήματα;
ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΙΚΕΣ ΕΡΓΑΣΙΕΣ
1. Καταγράψτε τις εικόνες που δηλώνουν την καλοκαιρινή εποχή. Ποια σας προκαλεί ζωηρότερη εντύπωση και γιατί;
2. Πώς εκδηλώνεται ο ανθρώπινος καημός, ο πόνος και το παράπονο;
3. Ποια σημασία αποκτά ο στίχος «κι ο ναύτης πίνει πικροθάλασσα στην κούπα του Οδυσσέα» και τι συμπεραίνουμε γενικότερα για την ψυχολογία του ελληνικού λαού αυτή την ταραγμένη εποχή;
ΔΙΑΘΕΜΑΤΙΚΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ
- Σε ποια χρονική περίοδο της ελληνικής ιστορίας αναφέρεται η Ρωμιοσύνη; Εντοπίστε τους σχετικούς προσδιορισμούς που δίνει στο απόσπασμα ο ποιητής και συζητήστε με τον καθηγητή της Ιστορίας για τον τρόπο που ο ποιητής αναφέρεται στη σύγχρονή του ιστορική πραγματικότητα.
- Μεγάλο μέρος της Ρωμιοσύνης και του Άξιον Εστί έχει μελοποιηθεί από τον Μίκη Θεοδωράκη. Ακούστε τα τραγούδια και παρακολουθήστε τη μουσική απόδοση του ποιημάτων και εξηγήστε τη μεγάλη απήχηση αυτών των έντεχνων τραγουδιών στο ευρύ κοινό. Σχολιάστε επίσης την αναφορά σε μουσικά όργανα στην προτελευταία στροφή του αποσπάσματος της Ρωμιοσύνης.
Χειρόγραφο του Γιάννη Ρίτσου από την ποιητική σύνθεση Επιτάφιος
Σενάριο
1https://blogs.sch.gr/sgkreka/%CF%83%CE%B5%CE%BD%CE%AC%CF%81%CE%B9%CE%BF/
https://www.youtube.com/watch?v=4ODFtVqIzTohttps://www.youtube.com/watch?v=4ODFtVqIzTo
Ρίτσος - Ρωμιοσύνη
3.΄Ακούτε ολόκληρο το έργο μελοποιημένο: https://www.youtube.com/watch?v=q-q1IvwbdPw
4. Εδώ μελοποιημένο ένα απόσπασμα ( το πιο γνωστό): https://www.youtube.com/watch?v=I4B-0Bq3zjo
Σχόλια: 1. Η ποιητική σύνθεση αποτελείται από επτά ενότητες:
Η ενότητα Ι αναδεικνύει την αντιστοιχία , τη συνάρτηση του ήθους τοπίου και ανθρώπων και την εμμονή της αντίστασής τους. Ο χώρος και οι άνθρωποι πολιορκούνται από στεριά και θάλασσα, αλλά η πολιορκία αυτή αναιρείται από ένα θαύμα που εξακοντίζεται στον ορίζοντα.
Η ενότητα ΙΙ αποδίδει εικόνες της Ρωμιοσύνης στην καθημερινότητά τους,αλλά και στη διαχρονική τους σύνθεση. Εδώ το τοπίο καταυγάζετε από την αρχετυπική παρουσία της γυναίκας, την Παναγία με τ’ αργυρά ματόκλαδα, που συνυπάρχει πολύ ανθρώπινα με την κόρη του πεταλωτή αλλά και την ορφική μητέρα, τη Λήδα, που κλωσά τ’ αυγά του κεραυνού, τη Νιόβη , με τα επτά σφαγμένα παλικάρια της, τη Σολωμική ελευθερία, που θα πάρει πάλι τ’ άρματα και την Περσεφόνη που μοιράζει σπορά και γονιμότητα. Όλες αυτές οι γυναικείες μορφές συγκλίνουν στη μορφή της μητέρας Ελλάδας.
Η ενότητα ΙΙΙ τονίζει ιδιαίτερα τη διαχρονικότητα της ρωμαίικης ζωής και τη διαρκή αγωνιστική ετοιμότητά της. Εδώ η ιστορία υφαίνεται μ’ ένα όνομα από τρεις χιλιάδες χρόνια μ’ έναν άγιο, με μια κόκκινη γοργόνα, αλλά και με την μυθική παρουσία του Προμηθέα σ’ ένα ανακυκλούμενο αιώνιο γίγνεσθαι.
Η ενότητα ΙV περιγράφει την αγωνιστική πορεία, δέντρο το δέντρο, πέτρα την πέτρα, πέρασαν τον κόσμο, και την άδοξη κατάληξή της, και τούτοι μεσ’ τα σίδερα και κείνοι μεσ’ το χώμα, αλλά και την πεποίθηση για την τελική απολύτρωση.
Η ενότητα V σκιαγραφεί το αίσθημα της καταστροφής και της ερήμωσης του μαρτυρικού τόπου αλλά και την προσδοκία της παλιννόστησης της ζωής. Τότε, θα διαβάσουμε όλη την καρδιά τους (των μαρτύρων της ελευθερίας) σαν να διαβάζουμε από την αρχή την ιστορία του κόσμου.
Η ενότητα VI αποδίδει παραστατικότερα την εφιαλτική πραγματικότητα του εμφύλιου σπαραγμού και του θανάτου αλλά και την επιμονή στη συνέχιση της ζωής και του αγώνα. Μόνο για τα ψηλά είναι ακόμα δρόμος.
Τέλος η VII ενότητα προβάλλει και πάλι την ταυτότητα του τόπου και των ανθρώπων, που μέσα από τη γνώση του θανάτου προχωρούν με περισσότερη σιγουριά προς τη ζωή και την αγάπη, πέρα από τους διαχωρισμούς του πολέμου.
Δεν πικραίνεται. Αύριο, λέει. Κ’ είναι σίγουρος πως
ο δρόμος ο πιο μακρινός είναι ο πιο κοντινός στην καρδιά του Θεού.
Το σπουδαίο αυτό έργο μελοποιήθηκε από τον Μ. Θεοδωράκη το 1966, μέσα σ' ένα βράδυ, «μονορούφι» όπως ο ίδιος λέει, μετά από άγριο ξυλοδαρμό του από την Αστυνομία. «Οταν την άλλη μέρα την άκουσε ο Ρίτσος έμεινε άφωνος. Ποτέ άλλοτε δεν τον είδα τόσο χαρούμενο, τόσο συγκλονισμένο, όσο τη μέρα που στο "Κεντρικό", που ήταν γεμάτο με αντιστασιακούς, ο Γρηγόρης Μπιθικώτσης τραγούδησε τη "Ρωμιοσύνη"», σημείωνε αργότερα ο συνθέτης. Το καλοκαίρι του '66 η «Ρωμιοσύνη» πλημμυρίζει το γήπεδο της ΑΕΚ, στη Ν. Φιλαδέλφεια, στην πρώτη λαϊκή συναυλία σε ανοιχτό χώρο. «Τι δεν έκανε η αντίδραση τότε για να εμποδίσει το λαό να 'ρθει να μας ακούσει...». Η «Ρωμιοσύνη» γίνεται ο ύμνος της πάλης ενός λαού που σφαδάζει στη δίνη των καιρών, ανάμεσα στις συμπληγάδες της φανερής και μυστικής τρομοκρατίας.
.jpg)
ΠΑΡΑΛΛΗΛΟ ΚΕΙΜΕΝΟ
Ι´
Τη Ρωμιοσύνη Μην Την Κλαις - Μαρία Δημητριάδη
Τάξη Γ ΄ Γυμνασίου
Γιάννης Ρίτσος
ΡΩΜΙΟΣΥΝΗ
(σελ. 190 -191)
ΕΡΓΑΣΙΑ: ΣΟΦΙΑ ΓΚΡΕΚΑ
ΣΥΝΔΕΣΗ ΜΕ ΤΗ ΣΧΟΛΙΚΗ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ
Το κείμενο περιλαμβάνεται στο σχολικό εγχειρίδιο της Νεοελληνικής λογοτεχνίας της Γ΄ Γυμνασίου στην ενότητα έργων «Η Νεότερη Λογοτεχνία: Η Λογοτεχνία από το 1922 ως το 1945» και το προτεινόμενο σχέδιο διδασκαλίας ανταποκρίνεται πλήρως στο αναλυτικό πρόγραμμα
Μέθοδος: Ομαδοσυνεργατική με τη χρήση ΤΠΕ – Κειμενοκεντρική
Λογισμικά: Internet explorer, Word ,Πύλη για την ελληνική γλώσσα
ΣΤΟΧΟΙ
α. Διδακτικοί
- Να γνωρίσουν οι μαθητές τα βασικά χαρακτηριστικά του κινήματος του υπερρεαλισμού.
- Να αναζητήσουν οι μαθητές πληροφορίες για τη ζωή , την προσωπικότητα και το έργο του Γ. Ρίτσου, προϋπόθεση απαραίτητη για να αντιληφθούν τον αγωνιστικό και αντιστασιακό χαρακτήρα της ποίησης του Ρίτσου.
- Να γνωρίσουν οι μαθητές ένα μέρος από το γνωστό συνθετικό ποίημα Ρωμιοσύνη του Γιάννη Ρίτσου και να έρθουν σε επαφή με τη γλώσσα και την ποιητική τεχνική του νεοέλληνα δημιουργού.
- Να συσχετίσουν την ιστορική με την ποιητική πραγματικότητα, μέσα από την κοινωνικοπολιτική οπτική ενός καταδιωγμένου για τις ιδέες του αριστερού ποιητή.
- Να εστιάσουν την προσοχή τους σε ένα από τα κύρια θέματα των ποιητών της γενιάς του `30, στο θέμα της ελληνικότητας.
- Να παρατηρήσουν μέσα από τη σύγκριση με παράλληλα κείμενα τους δεσμούς του υπερρεαλιστικού αυτού κειμένου με την ελληνική παράδοση.
β. Μαθησιακοί
- Nα αναπτύξουν τα αισθητικά τους κριτήρια.
- Να ευαισθητοποιηθούν σχετικά με το βαθύ πόνο που προκάλεσε ο εμφύλιος διχασμός στη ρωμιοσύνη.
- Να κινητοποιηθούν συναισθηματικά ακούγοντας τη μελοποίηση της σύνθεσης από το Μίκη Θεοδωράκη.
γ. Παιδαγωγικοί
- Να ενισχυθεί ο διάλογος και η συνεργασία μεταξύ των μαθητών με στόχο την επίτευξη θετικού κλίματος στην τάξη.
- Να αναπτύξουν οι μαθητές τις ερευνητικές τους και συνθετικές τους δεξιότητες.
- Να αντιληφθούν τον διερευνητικό – ανακαλυπτικό χαρακτήρα της μάθησης
- Να μάθουν να διακρίνουν το ουσιώδες από το επουσιώδες μέσα σε μια πληθώρα πληροφοριών.
δ. Στόχοι σχετικοί με τη χρήση των νέων τεχνολογιών
- Να εξοικειωθούν με τη χρήση των ΤΠΕ ως μέσου πρόσβασης σε ευρύ πεδίο πληροφοριών και ως μέσου μάθησης, ώστε να εκμεταλλεύονται τις δυνατότητές τους με δημιουργικό τρόπο.
- Να ασκηθούν στη χρήση του λογισμικού παραγωγής γραπτού λόγου (Microsoft Word).
- Να αναζητήσουν και να επιλέξουν πληροφορίες από το διαδίκτυο.
- Να εξοικειωθούν με τις πολυμεσικές εφαρμογές του διαδικτύου για την προσέγγιση και αισθητική απόλαυση της.
Προσδοκώμενη διαδικασία μάθησης
Με τη χρήση των νέων τεχνολογιών και την ομαδοσυνεργατική μάθηση αναμένεται οι μαθητές να αναπτύξουν ομαδικό πνεύμα, να αυτενεργήσουν, να αναπτύξουν την κριτική τους ικανότητα και την παρατηρητικότητά τους. Θα παρουσιάσουν σκέψεις και ιδέες στα μέλη της ομάδας τους και στις άλλες ομάδες, θα συμφωνήσουν και θα διαφωνήσουν αναπτύσσοντας έτσι ένα εποικοδομητικό και δημιουργικό διάλογο .
Εφαρμογή στη σχολική μονάδα
- Εργαστήριο Πληροφορικής.[α)επεξεργαστής κειμένου, β) λογισμικό παρουσίασης, γ) χρήση φυλλομετρητή του παγκόσμιου ιστού, δ) βιντεοπροβολέας ].
- Συνεργασία με τον καθηγητή της Πληροφορικής
- Εξοικείωση του διδάσκοντος και των μαθητών με τις νέες τεχνολογίες
- Διαθεματική αντίληψη της διδασκαλίας
- Πέντε δίωρα (τέσσερα στο εργαστήριο και ένα στην αίθουσα ).
- Τροποποίηση του ωρολογίου σχολικού προγράμματος
Οργάνωση της τάξης-προετοιμασία
Η διδασκαλία έχει διάρκεια πέντε δίωρα και πραγματοποιείται στο εργαστήριο Πληροφορικής και στην αίθουσα διδασκαλίας λόγω στενότητας του εργαστηρίου . Πρέπει να προηγηθεί συνεννόηση και συνεργασία με τον καθηγητή της Πληροφορικής , ο οποίος θα υποστηρίξει τεχνολογικά την εργασία των μαθητών. Ενημερώθηκαν βέβαια οι μαθητές στην αίθουσά τους σχετικά με το νέο είδος διδασκαλίας της λογοτεχνίας μέσω των Η/Υ.
Ο διδάσκων χώρισε τους μαθητές σε ομάδες των δύο ή τριών ατόμων φροντίζοντας ώστε κάθε ομάδα να περιλαμβάνει μαθητές διαφορετικών επιδόσεων. Ορίστηκε συντονιστής της ομάδας. Κάθε ομάδα θα χρησιμοποιήσει έναν υπολογιστή του εργαστηρίου. Τα φύλλα εργασίας θα αποθηκεύονται στους υπολογιστές.
Στάδια εξέλιξης διδακτικής διαδικασίας
ΠΡΩΤΗ ΦΑΣΗ: Οι μαθητές εισήλθαν στο εργαστήριο Πληροφορικής και κάθησαν κατά ομάδες στους υπολογιστές. Ενημερώθηκαν από τον διδάσκοντα για τη μορφή του μαθήματος και τον τρόπο που θα εργαστούν.
Οι ομάδες άνοιξαν το διαδίκτυο και αναζήτησαν στη διεύθυνση www.edutv.gr το σχετικό βίντεο της εκπαιδευτικής τηλεόρασης για τον ποιητή Γιάννη Ρίτσο. Στη συνέχεια βρήκαν την ιστοσελίδα Γιάννης Ρίτσος – Βικιπαίδεια όπου διάβασαν τη βιογραφία του Ρίτσου και κλήθηκαν να γράψουν συνεργαζόμενοι ένα δικό τους βιογραφικό σημείωμα με τα πιο σημαντικά γεγονότα της ζωής του στο πλαίσιο που ακολουθεί. Επίσης χρησιμοποιώντας την ίδια σελίδα εντόπισαν την εργογραφία του και συμπλήρωσαν τον πίνακα που δίνεται με τίτλους έργων του, της επιλογής τους. Ακολούθησε σύντομη συζήτηση για τη ζωή και την πολιτική ιδεολογία του ποιητή καθώς και για το μέγεθος του έργου του.
Τη δεύτερη διδακτική ώρα οι μαθητές γνώρισαν το ιστορικό πλαίσιο κατά το οποίο γράφτηκε η Ρωμιοσύνη, μέσα από μια ιστοσελίδα αρχειοθετημένη http://www.athensinfoguide.com/gr/history/t9-90civilwar.htm. Διάβασαν για τα πρόσωπα, τα γεγονότα, τις οργανώσεις, τις δυνάμεις και τους στόχους που είχαν, την περίοδο του Εμφυλίου στην Ελλάδα. Είδαν επίσης, φωτογραφίες από τον σκληρό αυτό πόλεμο και κλήθηκαν να γράψουν ένα μικρό κείμενο με τις σκέψεις και τα συναισθήματά τους στο πλαίσιο. Οι μαθητές ανταποκρίθηκαν και οι ομάδες διάβασαν τις εργασίες τους με τις οποίες συμφώνησαν όλοι, ότι ο πόνος ήταν κυρίαρχος κατά το διχασμό του 1944. Αξίζει να αναφερθεί ότι τα συναισθήματά τους ήταν έκδηλα βλέποντας τις φωτογραφίες από τον Εμφύλιο.
ΔΕΥΤΕΡΗ ΦΑΣΗ: Το δεύτερο δίωρο οι μαθητές ήλθαν ξανά στο εργαστήριο της Πληροφορικής. Στην οθόνη όλοι οι μαθητές είχαν το 3ο φύλλο εργασίας ,ενεργο- ποίησαν τη σύνδεση Ρωμιοσύνη, άκουσαν και είδαν ένα video με το Γ. Ρίτσο να απαγγέλλει ο ίδιος τη Ρωμιοσύνη. Η δυσκολία κατανόησης των υπερρεαλιστικών στίχων ώθησε στο επόμενο βήμα. Τα παιδιά πληροφορήθηκαν για τη λογοτεχνική γενιά του ΄30 και το κίνημα του υπερρεαλισμού που επηρεάστηκε ο δημιουργός με τη χρήση του περιηγητή Mozilla firefox, στην ιστοσελίδα Βικιπαίδεια. Επίσης αναζήτησαν τον ορισμό του όρου υπερρεαλισμός και τον αντέγραψαν στο πλαίσιο της σελίδας.
Στη συνέχεια στο 4ο φύλλο εργασίας για την ομάδα Α και το 5ο φύλλο εργασίας για την ομάδα Β, ενεργοποιώντας τη διεύθυνση www.snhell.gr και ακολουθώντας τα βήματα ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΝΑΓΝΩΣΕΩΝ – ΓΙΑΝΝΗΣ ΡΙΤΣΟΣ – ΡΩΜΙΟΣΥΝΗ οι μαθητές άκουσαν μια νέα απαγγελία του ποιητή.
Έπειτα η ομάδα Α ασχολήθηκε με το 4ο φύλλο εργασίας και είχε ως αντικείμενο να αναζητήσει μέσα στο ΡΩΜΙΟΣΥΝΗΣ-ΚΕΙΜΕΝΟ φράσεις με υπερρεαλιστικές εικόνες που προβάλλουν το ελληνικό τοπίο και ιδιαίτερα το καλοκαίρι και να τις γράψουν στον πίνακα που τους δίνεται καθώς επίσης να χρησιμοποιήσουν και φράσεις του ποιήματος ως επεξηγηματικά κείμενα στις απλές εικόνες (ελληνική φύση),που τους δίνονται.
Η ομάδα Β ταυτόχρονα , ασχολήθηκε με το 5ο φύλλο εργασίας και κλήθηκε να εντοπίσει φράσεις στο ποιητικό απόσπασμα με σκηνές πόνου από τον εθνικό σπαραγμό και να τις υπογραμμίσει πάνω στο κείμενο με χρώματα της αρεσκείας της. Κατόπιν να βρουν τα πρόσωπα και τις αντίστοιχες ενέργειές τους με τα οποία ο ποιητής υποδηλώνει τις συνέπειες του Εμφυλίου πολέμου και να τις γράψουν στον πίνακα του φύλλου εργασίας.
Οι εργασίες δεν ολοκληρώθηκαν, γι’ αυτό οι μαθητές τις αποθήκευσαν με τα ονόματά τους και τις τοποθέτησαν σε έναν φάκελο.
ΤΡΙΤΗ ΦΑΣΗ: Στο εργαστήριο το τρίτο δίωρο οι μαθητές τις Α και Β ομάδας τελείωσαν τις εργασίες τους ,και επικοινωνώντας μεταξύ τους συμπλήρωσαν τις εικόνες της ελληνικής φύσης και τις σκηνές με τον ανθρώπινο πόνο, άξονες που κινείται το κείμενο. Οι μαθητές και με τη βοήθεια της διδάσκουσας, σχολίασαν και εντόπισαν την αντίθεση των δύο αξόνων. Στη συνέχεια τους δόθηκε το 6ο φύλλο εργασίας και ζητήθηκε να βρουν στίχους που διαφαίνεται η ψυχική αντοχή και το κουράγιο του λαού να αντέξει τη δοκιμασία και να συνεχίσει να υπάρχει. Οι μαθητές ανταποκρίθηκαν, τουλάχιστον οι πιο συνεργάσιμοι, και βρήκαν τους στίχους όπου εμπεριέχεται η αποφασιστικότητα και η ελπίδα του ελληνικού λαού ότι « κι αυτό θα περάσει». Εδώ κλήθηκαν να συνδέσουν τους στίχους της αισιοδοξίας με τον τίτλο του ποιήματος Ρωμιοσύνη και να τον δικαιολογήσουν. Οι μαθητές αναζήτησαν την ερμηνεία του όρου Ρωμιοσύνη στη διεύθυνση http://www.greek-language.gr/greekLang/index.html και ενεργοποίησαν βέβαια και το σχετικό αρχείο ΡΩΜΙΟΣΥΝΗ . Έγραψαν στο πλαίσιο τις σκέψεις τους και έγινε στο σύνολο κατανοητός ο τίτλος της σύνθεσης και το μήνυμα του δημιουργού, ότι ο λαός θα αντέξει και θα ξεπεράσει τα δεινά παίρνοντας δύναμη, όπως εντόπισαν οι μαθητές , από την ελληνική φύση με το ζωογόνο ήλιο της αλλά και από την ιστορική του παράδοση.
ΤΕΤΑΡΤΗ ΦΑΣΗ: Κατ΄αυτή τη φάση οι μαθητές βρέθηκαν στην αίθουσά τους. Δόθηκε το 7ο φύλλο εργασίας με το οποίο επιχειρήθηκε να γίνει η σύγκριση της ποιητικής σύνθεσης του Διονύσιου Σολωμού «Ελεύθεροι Πολιορκημένοι» στο δεύτερο απόσπασμα από το Β΄ Σχεδίασμα με το ποιητικό απόσπασμα από τη Ρωμιοσύνη του Γιάννη Ρίτσου, του σχολικού βιβλίου, προκειμένου να εντοπιστεί η διαφορετική επίδραση της φύσης στους ανθρώπους σε καιρό πολέμου .Εδώ κατευθύνθηκε η συζήτηση από τη διδάσκουσα και έπειτα έγραψαν τις σκέψεις τους στο πλαίσιο που δίνεται.
Επίσης οι μαθητές έλεγξαν κάποιες γνώσεις τους από την επαφή τους με το ποίημα και το δημιουργό απαντώντας σε ένα σταυρόλεξο που τους δόθηκε ενεργοποιώντας τη δραστηριότητα Σταυρόλεξο Ρίτσου. Τα παιδιά ανταποκρίθηκαν με ιδιαίτερη ευχαρίστηση.
ΠΕΜΠΤΗ ΦΑΣΗ :Στο εργαστήριο Πληροφορικής τα παιδιά έχοντας στην οθόνη το 8ο φύλλο εργασίας ενεργοποίησαν την υπερσύνδεση ΜΕΛΟΠΟΙΗΣΗ ΡΩΜΙΟΣΥΝΗΣ και διάβασαν το πώς και το πότε μελοποιήθηκε το ποίημα του Γιάννη Ρίτσου, Ρωμιοσύνη από το συνθέτη Μίκη Θεοδωράκη. Έπειτα άκουσαν το Γρηγόρη Μπιθικώτση να τραγουδά αποσπάσματα από τη Ρωμιοσύνη, κάνοντας χρήση της σύνδεσης youtube.com : Όταν σφίγγουν το χέρι και Αυτό το χώμα . Οι περισσότεροι θυμήθηκαν τους στίχους και σιγοτραγούδησαν.
Στη συνέχεια δημιουργήθηκε blog όπου ανέβηκαν οι εργασίες των μαθητών καθώς και ολόκληρο το σενάριο.
ΕΠΕΚΤΑΣΗ ΣΕΝΑΡΙΟΥ
Επειδή η μελοποίηση της ποίησης του Γιάννη Ρίτσου από το Μίκη Θεοδωράκη είχε απήχηση στους μαθητές και κέντρισε το ενδιαφέρον τους, προτείνεται η συνεργασία των καθηγητών της Λογοτεχνίας, της Μουσικής και της Πληροφορικής για τη δημιουργία ενός project που μπορεί να περιλαμβάνει μελέτη του ποιητικού έργου, συγκέντρωση των μελοποιημένων τραγουδιών, το ιστορικό των μελοποιήσεων, αναζήτηση πολυμεσικών παρουσιάσεων αναρτημένων στο διαδίκτυο, καθώς και δημιουργία πρωτότυπων από τους μαθητές, σύσταση χορωδίας, πρόσκληση λογοτεχνών και καλλιτεχνών σε συζητήσεις με θέμα το έργο του Γιάννη Ρίτσου και τελική παρουσίαση της εργασίας με διοργάνωση μουσικοποιητικής εκδήλωσης .
1
Τάξη Γ ΄ Γυμνασίου
Γιάννης Ρίτσος
ΡΩΜΙΟΣΥΝΗ
(σελ. 190 -191)
ΕΡΓΑΣΙΑ: ΣΟΦΙΑ ΓΚΡΕΚΑ
ΣΥΝΔΕΣΗ ΜΕ ΤΗ ΣΧΟΛΙΚΗ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ
Το κείμενο περιλαμβάνεται στο σχολικό εγχειρίδιο της Νεοελληνικής λογοτεχνίας της Γ΄ Γυμνασίου στην ενότητα έργων «Η Νεότερη Λογοτεχνία: Η Λογοτεχνία από το 1922 ως το 1945» και το προτεινόμενο σχέδιο διδασκαλίας ανταποκρίνεται πλήρως στο αναλυτικό πρόγραμμα
Μέθοδος: Ομαδοσυνεργατική με τη χρήση ΤΠΕ – Κειμενοκεντρική
Λογισμικά: Internet explorer, Word ,Πύλη για την ελληνική γλώσσα
ΣΤΟΧΟΙ
α. Διδακτικοί
- Να γνωρίσουν οι μαθητές τα βασικά χαρακτηριστικά του κινήματος του υπερρεαλισμού.
- Να αναζητήσουν οι μαθητές πληροφορίες για τη ζωή , την προσωπικότητα και το έργο του Γ. Ρίτσου, προϋπόθεση απαραίτητη για να αντιληφθούν τον αγωνιστικό και αντιστασιακό χαρακτήρα της ποίησης του Ρίτσου.
- Να γνωρίσουν οι μαθητές ένα μέρος από το γνωστό συνθετικό ποίημα Ρωμιοσύνη του Γιάννη Ρίτσου και να έρθουν σε επαφή με τη γλώσσα και την ποιητική τεχνική του νεοέλληνα δημιουργού.
- Να συσχετίσουν την ιστορική με την ποιητική πραγματικότητα, μέσα από την κοινωνικοπολιτική οπτική ενός καταδιωγμένου για τις ιδέες του αριστερού ποιητή.
- Να εστιάσουν την προσοχή τους σε ένα από τα κύρια θέματα των ποιητών της γενιάς του `30, στο θέμα της ελληνικότητας.
- Να παρατηρήσουν μέσα από τη σύγκριση με παράλληλα κείμενα τους δεσμούς του υπερρεαλιστικού αυτού κειμένου με την ελληνική παράδοση.
β. Μαθησιακοί
- Nα αναπτύξουν τα αισθητικά τους κριτήρια.
- Να ευαισθητοποιηθούν σχετικά με το βαθύ πόνο που προκάλεσε ο εμφύλιος διχασμός στη ρωμιοσύνη.
- Να κινητοποιηθούν συναισθηματικά ακούγοντας τη μελοποίηση της σύνθεσης από το Μίκη Θεοδωράκη.
γ. Παιδαγωγικοί
- Να ενισχυθεί ο διάλογος και η συνεργασία μεταξύ των μαθητών με στόχο την επίτευξη θετικού κλίματος στην τάξη.
- Να αναπτύξουν οι μαθητές τις ερευνητικές τους και συνθετικές τους δεξιότητες.
- Να αντιληφθούν τον διερευνητικό – ανακαλυπτικό χαρακτήρα της μάθησης
- Να μάθουν να διακρίνουν το ουσιώδες από το επουσιώδες μέσα σε μια πληθώρα πληροφοριών.
δ. Στόχοι σχετικοί με τη χρήση των νέων τεχνολογιών
- Να εξοικειωθούν με τη χρήση των ΤΠΕ ως μέσου πρόσβασης σε ευρύ πεδίο πληροφοριών και ως μέσου μάθησης, ώστε να εκμεταλλεύονται τις δυνατότητές τους με δημιουργικό τρόπο.
- Να ασκηθούν στη χρήση του λογισμικού παραγωγής γραπτού λόγου (Microsoft Word).
- Να αναζητήσουν και να επιλέξουν πληροφορίες από το διαδίκτυο.
- Να εξοικειωθούν με τις πολυμεσικές εφαρμογές του διαδικτύου για την προσέγγιση και αισθητική απόλαυση της.
Προσδοκώμενη διαδικασία μάθησης
Με τη χρήση των νέων τεχνολογιών και την ομαδοσυνεργατική μάθηση αναμένεται οι μαθητές να αναπτύξουν ομαδικό πνεύμα, να αυτενεργήσουν, να αναπτύξουν την κριτική τους ικανότητα και την παρατηρητικότητά τους. Θα παρουσιάσουν σκέψεις και ιδέες στα μέλη της ομάδας τους και στις άλλες ομάδες, θα συμφωνήσουν και θα διαφωνήσουν αναπτύσσοντας έτσι ένα εποικοδομητικό και δημιουργικό διάλογο .
Εφαρμογή στη σχολική μονάδα
- Εργαστήριο Πληροφορικής.[α)επεξεργαστής κειμένου, β) λογισμικό παρουσίασης, γ) χρήση φυλλομετρητή του παγκόσμιου ιστού, δ) βιντεοπροβολέας ].
- Συνεργασία με τον καθηγητή της Πληροφορικής
- Εξοικείωση του διδάσκοντος και των μαθητών με τις νέες τεχνολογίες
- Διαθεματική αντίληψη της διδασκαλίας
- Πέντε δίωρα (τέσσερα στο εργαστήριο και ένα στην αίθουσα ).
- Τροποποίηση του ωρολογίου σχολικού προγράμματος
Οργάνωση της τάξης-προετοιμασία
Η διδασκαλία έχει διάρκεια πέντε δίωρα και πραγματοποιείται στο εργαστήριο Πληροφορικής και στην αίθουσα διδασκαλίας λόγω στενότητας του εργαστηρίου . Πρέπει να προηγηθεί συνεννόηση και συνεργασία με τον καθηγητή της Πληροφορικής , ο οποίος θα υποστηρίξει τεχνολογικά την εργασία των μαθητών. Ενημερώθηκαν βέβαια οι μαθητές στην αίθουσά τους σχετικά με το νέο είδος διδασκαλίας της λογοτεχνίας μέσω των Η/Υ.
Ο διδάσκων χώρισε τους μαθητές σε ομάδες των δύο ή τριών ατόμων φροντίζοντας ώστε κάθε ομάδα να περιλαμβάνει μαθητές διαφορετικών επιδόσεων. Ορίστηκε συντονιστής της ομάδας. Κάθε ομάδα θα χρησιμοποιήσει έναν υπολογιστή του εργαστηρίου. Τα φύλλα εργασίας θα αποθηκεύονται στους υπολογιστές.
Στάδια εξέλιξης διδακτικής διαδικασίας
ΠΡΩΤΗ ΦΑΣΗ: Οι μαθητές εισήλθαν στο εργαστήριο Πληροφορικής και κάθησαν κατά ομάδες στους υπολογιστές. Ενημερώθηκαν από τον διδάσκοντα για τη μορφή του μαθήματος και τον τρόπο που θα εργαστούν.
Οι ομάδες άνοιξαν το διαδίκτυο και αναζήτησαν στη διεύθυνση www.edutv.gr το σχετικό βίντεο της εκπαιδευτικής τηλεόρασης για τον ποιητή Γιάννη Ρίτσο. Στη συνέχεια βρήκαν την ιστοσελίδα Γιάννης Ρίτσος – Βικιπαίδεια όπου διάβασαν τη βιογραφία του Ρίτσου και κλήθηκαν να γράψουν συνεργαζόμενοι ένα δικό τους βιογραφικό σημείωμα με τα πιο σημαντικά γεγονότα της ζωής του στο πλαίσιο που ακολουθεί. Επίσης χρησιμοποιώντας την ίδια σελίδα εντόπισαν την εργογραφία του και συμπλήρωσαν τον πίνακα που δίνεται με τίτλους έργων του, της επιλογής τους. Ακολούθησε σύντομη συζήτηση για τη ζωή και την πολιτική ιδεολογία του ποιητή καθώς και για το μέγεθος του έργου του.
Τη δεύτερη διδακτική ώρα οι μαθητές γνώρισαν το ιστορικό πλαίσιο κατά το οποίο γράφτηκε η Ρωμιοσύνη, μέσα από μια ιστοσελίδα αρχειοθετημένη http://www.athensinfoguide.com/gr/history/t9-90civilwar.htm. Διάβασαν για τα πρόσωπα, τα γεγονότα, τις οργανώσεις, τις δυνάμεις και τους στόχους που είχαν, την περίοδο του Εμφυλίου στην Ελλάδα. Είδαν επίσης, φωτογραφίες από τον σκληρό αυτό πόλεμο και κλήθηκαν να γράψουν ένα μικρό κείμενο με τις σκέψεις και τα συναισθήματά τους στο πλαίσιο. Οι μαθητές ανταποκρίθηκαν και οι ομάδες διάβασαν τις εργασίες τους με τις οποίες συμφώνησαν όλοι, ότι ο πόνος ήταν κυρίαρχος κατά το διχασμό του 1944. Αξίζει να αναφερθεί ότι τα συναισθήματά τους ήταν έκδηλα βλέποντας τις φωτογραφίες από τον Εμφύλιο.
ΔΕΥΤΕΡΗ ΦΑΣΗ: Το δεύτερο δίωρο οι μαθητές ήλθαν ξανά στο εργαστήριο της Πληροφορικής. Στην οθόνη όλοι οι μαθητές είχαν το 3ο φύλλο εργασίας ,ενεργο- ποίησαν τη σύνδεση Ρωμιοσύνη, άκουσαν και είδαν ένα video με το Γ. Ρίτσο να απαγγέλλει ο ίδιος τη Ρωμιοσύνη. Η δυσκολία κατανόησης των υπερρεαλιστικών στίχων ώθησε στο επόμενο βήμα. Τα παιδιά πληροφορήθηκαν για τη λογοτεχνική γενιά του ΄30 και το κίνημα του υπερρεαλισμού που επηρεάστηκε ο δημιουργός με τη χρήση του περιηγητή Mozilla firefox, στην ιστοσελίδα Βικιπαίδεια. Επίσης αναζήτησαν τον ορισμό του όρου υπερρεαλισμός και τον αντέγραψαν στο πλαίσιο της σελίδας.
Στη συνέχεια στο 4ο φύλλο εργασίας για την ομάδα Α και το 5ο φύλλο εργασίας για την ομάδα Β, ενεργοποιώντας τη διεύθυνση www.snhell.gr και ακολουθώντας τα βήματα ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΝΑΓΝΩΣΕΩΝ – ΓΙΑΝΝΗΣ ΡΙΤΣΟΣ – ΡΩΜΙΟΣΥΝΗ οι μαθητές άκουσαν μια νέα απαγγελία του ποιητή.
Έπειτα η ομάδα Α ασχολήθηκε με το 4ο φύλλο εργασίας και είχε ως αντικείμενο να αναζητήσει μέσα στο ΡΩΜΙΟΣΥΝΗΣ-ΚΕΙΜΕΝΟ φράσεις με υπερρεαλιστικές εικόνες που προβάλλουν το ελληνικό τοπίο και ιδιαίτερα το καλοκαίρι και να τις γράψουν στον πίνακα που τους δίνεται καθώς επίσης να χρησιμοποιήσουν και φράσεις του ποιήματος ως επεξηγηματικά κείμενα στις απλές εικόνες (ελληνική φύση),που τους δίνονται.
Η ομάδα Β ταυτόχρονα , ασχολήθηκε με το 5ο φύλλο εργασίας και κλήθηκε να εντοπίσει φράσεις στο ποιητικό απόσπασμα με σκηνές πόνου από τον εθνικό σπαραγμό και να τις υπογραμμίσει πάνω στο κείμενο με χρώματα της αρεσκείας της. Κατόπιν να βρουν τα πρόσωπα και τις αντίστοιχες ενέργειές τους με τα οποία ο ποιητής υποδηλώνει τις συνέπειες του Εμφυλίου πολέμου και να τις γράψουν στον πίνακα του φύλλου εργασίας.
Οι εργασίες δεν ολοκληρώθηκαν, γι’ αυτό οι μαθητές τις αποθήκευσαν με τα ονόματά τους και τις τοποθέτησαν σε έναν φάκελο.
ΤΡΙΤΗ ΦΑΣΗ: Στο εργαστήριο το τρίτο δίωρο οι μαθητές τις Α και Β ομάδας τελείωσαν τις εργασίες τους ,και επικοινωνώντας μεταξύ τους συμπλήρωσαν τις εικόνες της ελληνικής φύσης και τις σκηνές με τον ανθρώπινο πόνο, άξονες που κινείται το κείμενο. Οι μαθητές και με τη βοήθεια της διδάσκουσας, σχολίασαν και εντόπισαν την αντίθεση των δύο αξόνων. Στη συνέχεια τους δόθηκε το 6ο φύλλο εργασίας και ζητήθηκε να βρουν στίχους που διαφαίνεται η ψυχική αντοχή και το κουράγιο του λαού να αντέξει τη δοκιμασία και να συνεχίσει να υπάρχει. Οι μαθητές ανταποκρίθηκαν, τουλάχιστον οι πιο συνεργάσιμοι, και βρήκαν τους στίχους όπου εμπεριέχεται η αποφασιστικότητα και η ελπίδα του ελληνικού λαού ότι « κι αυτό θα περάσει». Εδώ κλήθηκαν να συνδέσουν τους στίχους της αισιοδοξίας με τον τίτλο του ποιήματος Ρωμιοσύνη και να τον δικαιολογήσουν. Οι μαθητές αναζήτησαν την ερμηνεία του όρου Ρωμιοσύνη στη διεύθυνση http://www.greek-language.gr/greekLang/index.html και ενεργοποίησαν βέβαια και το σχετικό αρχείο ΡΩΜΙΟΣΥΝΗ . Έγραψαν στο πλαίσιο τις σκέψεις τους και έγινε στο σύνολο κατανοητός ο τίτλος της σύνθεσης και το μήνυμα του δημιουργού, ότι ο λαός θα αντέξει και θα ξεπεράσει τα δεινά παίρνοντας δύναμη, όπως εντόπισαν οι μαθητές , από την ελληνική φύση με το ζωογόνο ήλιο της αλλά και από την ιστορική του παράδοση.
ΤΕΤΑΡΤΗ ΦΑΣΗ: Κατ΄αυτή τη φάση οι μαθητές βρέθηκαν στην αίθουσά τους. Δόθηκε το 7ο φύλλο εργασίας με το οποίο επιχειρήθηκε να γίνει η σύγκριση της ποιητικής σύνθεσης του Διονύσιου Σολωμού «Ελεύθεροι Πολιορκημένοι» στο δεύτερο απόσπασμα από το Β΄ Σχεδίασμα με το ποιητικό απόσπασμα από τη Ρωμιοσύνη του Γιάννη Ρίτσου, του σχολικού βιβλίου, προκειμένου να εντοπιστεί η διαφορετική επίδραση της φύσης στους ανθρώπους σε καιρό πολέμου .Εδώ κατευθύνθηκε η συζήτηση από τη διδάσκουσα και έπειτα έγραψαν τις σκέψεις τους στο πλαίσιο που δίνεται.
Επίσης οι μαθητές έλεγξαν κάποιες γνώσεις τους από την επαφή τους με το ποίημα και το δημιουργό απαντώντας σε ένα σταυρόλεξο που τους δόθηκε ενεργοποιώντας τη δραστηριότητα Σταυρόλεξο Ρίτσου. Τα παιδιά ανταποκρίθηκαν με ιδιαίτερη ευχαρίστηση.
ΠΕΜΠΤΗ ΦΑΣΗ :Στο εργαστήριο Πληροφορικής τα παιδιά έχοντας στην οθόνη το 8ο φύλλο εργασίας ενεργοποίησαν την υπερσύνδεση ΜΕΛΟΠΟΙΗΣΗ ΡΩΜΙΟΣΥΝΗΣ και διάβασαν το πώς και το πότε μελοποιήθηκε το ποίημα του Γιάννη Ρίτσου, Ρωμιοσύνη από το συνθέτη Μίκη Θεοδωράκη. Έπειτα άκουσαν το Γρηγόρη Μπιθικώτση να τραγουδά αποσπάσματα από τη Ρωμιοσύνη, κάνοντας χρήση της σύνδεσης youtube.com : Όταν σφίγγουν το χέρι και Αυτό το χώμα . Οι περισσότεροι θυμήθηκαν τους στίχους και σιγοτραγούδησαν.
Στη συνέχεια δημιουργήθηκε blog όπου ανέβηκαν οι εργασίες των μαθητών καθώς και ολόκληρο το σενάριο.
ΕΠΕΚΤΑΣΗ ΣΕΝΑΡΙΟΥ
Επειδή η μελοποίηση της ποίησης του Γιάννη Ρίτσου από το Μίκη Θεοδωράκη είχε απήχηση στους μαθητές και κέντρισε το ενδιαφέρον τους, προτείνεται η συνεργασία των καθηγητών της Λογοτεχνίας, της Μουσικής και της Πληροφορικής για τη δημιουργία ενός project που μπορεί να περιλαμβάνει μελέτη του ποιητικού έργου, συγκέντρωση των μελοποιημένων τραγουδιών, το ιστορικό των μελοποιήσεων, αναζήτηση πολυμεσικών παρουσιάσεων αναρτημένων στο διαδίκτυο, καθώς και δημιουργία πρωτότυπων από τους μαθητές, σύσταση χορωδίας, πρόσκληση λογοτεχνών και καλλιτεχνών σε συζητήσεις με θέμα το έργο του Γιάννη Ρίτσου και τελική παρουσίαση της εργασίας με διοργάνωση μουσικοποιητικής εκδήλωσης .
![Εποχές και Συγγραφείς. Γιάννης Ρίτσος (βίντεο) [πηγή: Ψηφιακό Αρχείο της ΕΡΤ]](https://lh3.googleusercontent.com/blogger_img_proxy/AEn0k_v8M_0gWXVi-u-MTSG_fwGp-tFynW4yZ51MEX25K1fyRvV1f0yR6xQVOGYtlQ362aNpwxzDtdCeB1CrAzuyGRB949luujCNxHGTeGCr6ln0Ojhwzs6xSAVjyFF_Aix3CX8v66DpXcEH=s0-d "Εποχές και Συγγραφείς. Γιάννης Ρίτσος (βίντεο) [πηγή: Ψηφιακό Αρχείο της ΕΡΤ]"){kind=small}
