ΟΔΥΣΣΕΙΑ ,ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑΤΑ

https://www.taexeiola.gr/%ce%b4%ce%b9%ce%b1%ce%b3%cf%89%ce%bd%ce%b9%cf%83%ce%bc%ce%b1%cf%84%ce%b1-%ce%bf%ce%bc%ce%b7%cf%81%ce%bf%cf%85-%ce%bf%ce%b4%cf%85%cf%83%cf%83%ce%b5%ce%b9%ce%b1%cf%82-%ce%b1-%ce%b3%cf%85%ce%bc%ce%bd/

file:///C:/Users/Theodwra/Downloads/%CE%9F%CE%9C%CE%97%CE%A1%CE%9F%CE%A3-A-%CE%93%CF%85%CE%BC%CE%BD%CE%B1%CF%83%CE%AF%CE%BF%CF%85-26-%CE%94%CE%B9%CE%B1%CE%B3%CF%89%CE%BD%CE%AF%CF%83%CE%BC%CE%B1%CF%84%CE%B1-taexeiola.gr.pdf

ΟΜΗΡΟΥ ΟΔΥΣΣΕΙΑ 24 Διαγωνίσματα

https://docplayer.gr/11853947-Omiroy-odysseia-24-diagonismata.html

2 Δ1 ΚΕΙΜΕΝΟ : ΟΜΗΡΟΥ «ΟΔΥΣΣΕΙΑ» ραψ. ε στίχοι ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ 1. Να γράψετε 4 χαρακτηριστικά της επικής ποίησης. (μονάδες 4) 2. Να αφηγηθείτε περιληπτικά σε γ πρόσωπο τη συνομιλία ανάμεσα στη Καλυψώ και τον Οδυσσέα. (μονάδες 4) 3. α) Να χωρίσετε το απόσπασμα σε μικρότερες ενότητες και να δώσετε πλαγιότιτλο σε καθεμιά από αυτές. β) Στην ενότητα εναλλάσσεται η αφήγηση με το διάλογο. Να βρείτε τους στίχους όπου μιλά ο ποιητής. (μονάδες 3+3) 4. α) Να χαρακτηρίσετε τον Οδυσσέα λαμβάνοντας υπόψη σας τα λόγια και τη συμπεριφορά του σ αυτή την ενότητα. Να δικαιολογήσετε την απάντησή σας. β) Με ποιους τρόπους προσπαθεί η θεά Καλυψώ να κρατήσει κοντά της τον Οδυσσέα; Τι επέλεξε τελικά ο Οδυσσέας και πως εξηγείτε την επιλογή του; (μονάδες 3+3)

3 Δ2 ΚΕΙΜΕΝΟ : Ομήρου Οδύσσεια, Ραψωδία π, στιχ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ 1) Ποια ήταν η λογοτεχνική και παιδαγωγική αξία των Ομηρικών επών; Ποιά ήταν η επίδρασή τους στη λογοτεχνία και γενικότερα στην τέχνη; (4μον.) 2) Με ποια επιχειρήματα προσπαθεί ο Οδυσσέας να πείσει τον Τηλέμαχο ότι είναι ο πατέρας του; (4μον.) 3) α). Στο απόσπασμα αυτό έχουμε το θεματικό τύπο του αναγνωρισμού. Ποια στάδια αναγνωρισμού παρατηρείτε εδώ; (Να λάβετε υπόψη τη δομή: α εν: στ , β εν:στ , γ εν:στ , δ εν στ ) (3 μον) β) Να αναλύσετε την παρομοίωση στους στίχους (αναφορικό-δεικτικό μέρος- κοινός όρος ). Τι επιδιώκει ο ποιητής; (3 μον) 4α).Ποιά ιδέα των ανθρώπων της εποχής διακρίνετε στους στίχους ; (3μον) β). Ποια είναι η συναισθηματική κατάσταση των δύο προσώπων όπως διακρίνεται από το απόσπασμα; (3μον)

4 Δ3 Α. Κείμενο : Ομ. Οδύσσεια, α 1-25 Ερωτήσεις : 1. α ) Τί ονομάζουμε έπος και σε ποιο είδος επών κατατάσσουμε την Οδύσσεια ; β ) Ποιές μεγάλες αφηγηματικές ενότητες διακρίνουμε στην Οδύσσεια; Να δικαιολογήσετε τις ονομασίες τους. (μον. 4) 2. Να αποδώσετε περιληπτικά το περιεχόμενο του αποσπάσματος (8-10 σ.) (μον. 4) 3. α ) Σε ποιο πρόσωπο γίνεται η αφήγηση των στίχων του κειμένου, ποιός αφηγείται και γιατί επικαλείται τη Μούσα; (μον.3) β ) Ποιά στοιχεία σχετικά με την υπόθεση του έπους περιέχονται στους υπογραμμισμένους στίχους 9 11 & και ποιά προοικονομία διακρίνετε στους στίχους 20 22; (μον. 3) 4. α ) Χαρακτηρίστε τον κεντρικό ήρωα με βάση τους στίχους του κειμένου. (μον. 3) β ) Σε ποιούς θεούς γίνεται αναφορά και ποιά στοιχεία ανθρωπομορφισμού των θεών αυτών μπορείτε να βρείτε στο κείμενο; ( μον.3)

5 Δ4 Ομήρου Οδύσσεια ραψωδία ψ, στίχοι ΘΕΜΑΤΑ 1. Να βρείτε ποιες από τις παρακάτω προτάσεις για την εποχή και τα γνωρίσματα της επικής ποίησης, τους αοιδούς και τους ραψωδούς, ισχύουν. α. Τα επικά ποιήματα εξέφραζαν τις αντιλήψεις και τα συναισθήματα της κοινωνίας. β. Αρχικά τα έπη ήταν ανώνυμες συνθέσεις. γ. Οι αοιδοί πίστευαν ότι τους ενέπνεε κάποιος θεός. δ. Η γλώσσα των επών ήταν η αιολική ανάμεικτη με ιωνικά στοιχεία. ε. Τα έπη δεν απαγγέλλονταν από τους αοιδούς, αλλά τα τραγουδούσαν με συνοδεία κιθάρας. στ. Τα έπη ακούγονταν συνήθως σε συμπόσια που γίνονταν σε παλάτια βασιλιάδων ή σπίτια ευγενών. ζ. Οι αοιδοί έγραφαν τα έπη σε πέτρινες πλάκες για να τα θυμούνται. η. Οι ραψωδοί συνήθως απομνημόνευαν παλιότερα έργα και δεν συνέθεταν καινούρια. θ. Ο Όμηρος ήταν ταξιδιώτης- ποιητής και ίσως πήρε μέρος σε αγώνες ραψωδών. ι. Οι ραψωδοί κρατούσαν στεφάνι ως σύμβολο εξουσίας δοσμένης από τους θεούς. Μονάδες 4 2. Ο Οδυσσέας υποβάλλεται από την Πηνελόπη σε μια δοκιμασία. Ποια είναι αυτή και τι σκοπό έχει; Μονάδες 4 3. α) Στο κείμενο: α. Ο Οδυσσέας θυμωμένος ζητά μέρος για να περάσει τη νύχτα. β. Η Πηνελόπη δοκιμάζει τον άντρα της με μια παγίδα. γ. Ο Οδυσσέας δίνει χειροπιαστά στοιχεία της ταυτότητάς του. Χωρίστε το κείμενο σε τρία μέρη έτσι ώστε κάθε μέρος να αντιστοιχεί σε έναν από τους παραπάνω τίτλους. Μονάδες 3 β) Ποια από τα παρακάτω είδη αφήγησης μπορείτε να εντοπίσετε στο απόσπασμα; Α. μονόλογος Β. διάλογος Γ. περιγραφή

6 Να δικαιολογήσετε την απάντησή σας επικαλούμενοι-ες τμήματα του αποσπάσματος. Μονάδες 3 4. α) Ποια συναισθήματα κατά τη γνώμη σας πλημμυρίζουν την ψυχή του Οδυσσέα και της Πηνελόπης στο απόσπασμα; Μονάδες 3 β) Να εντοπίσετε στο κείμενο αντικείμενα καθημερινής ζωής της εποχής στην οποία αναφέρεται. Μονάδες 3

7 Δ5 Κείμενο : Ομήρου Οδύσσεια Ραψωδία π Ερωτήσεις 1. Ποια είναι τα βασικά γνωρίσματα της επικής ποίησης; 2. Να αποδώσετε περιληπτικά τη σκηνή σ ένα κείμενο περίπου 10 σειρών 3. Α)Να χωρίσετε το απόσπασμα σε μικρότερες θεματικές ενότητες και να δώσετε πλαγιότιτλους σ αυτές Β) Να εντοπίσετε τα στοιχεία επικής ειρωνείας που υπάρχουν στην ενότητα και να τα αναλύσετε. 4. Α) Να χαρακτηρίσετε τον Τηλέμαχο σ αυτήν την ενότητα Β)Το τυπικό της φιλοξενίας στην ομηρική κοινωνία περιλαμβάνει συγκεκριμένες ενέργειες του ξενιστή (εκείνου που φιλοξενεί ένα ξένο). Στην ενότητα αυτή ο Εύμαιος, ως ξενιστής του Τηλέμαχου και του Οδυσσέα σε ποιες ενέργειες προβαίνει;

8 Δ7 ΚΕΙΜΕΝΟ: Ομήρου Οδύσσεια, ραψωδία π, στιχοι ΘΕΜΑΤΑ ΕΡΩΤΗΣΗ 1 α. Τι ονομάζεται έπος και ποιο το περιεχόμενο των ηρωικών επών; β. Τι ήταν οι αοιδοι; Μονάδες 4 ΕΡΩΤΗΣΗ 2 Να αποδώσετε περιληπτικά σε γραμμές το περιεχόμενο των στίχων π Μονάδες 4 ΕΡΩΤΗΣΗ 3 α. Να χωρίσετε το απόσπασμα σε μικρότερες ενότητες και να δώσετε έναν πλαγιότιτλο σε καθεμιά από αυτές. β. Να βρείτε την ομηρική παρομοίωση και να την αναλύσετε. Μονάδες 6 ΕΡΩΤΗΣΗ 4 α. Να περιγράψετε τη συναισθηματική κατάσταση του Τηλέμαχου και να τη δικαιολογήσετε. β. Πως παρουσιάζονται οι θεοί στο συγκεκριμένο απόσπασμα; Να δικαιολογήσετε την απάντησή σας αναφέροντας τα σχετικά χωρία. Μονάδες 6

9 Δ8 Κείμενο : «Ομήρου Οδύσσεια» ραψ. α Στ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ : 1. Τι γνωρίζετε για τους αοιδούς και ποια γνωρίσματά τους εντοπίζετε στο συγκεκριμένο απόσπασμα; 2. Να αποδώσετε την περίληψη των στίχων (10-12 σειρές) 3. Να χωρίσετε το κείμενο σε ενότητες και να δώσετε τους τίτλους τους. Αφού μελετήσετε τους στ να εντοπίσετε τις μεταφορές. 4. α) Να ηθογραφήσετε τον Τηλέμαχο με βάση τους παραπάνω στίχους. β) Να σχολιάσετε τα δίστιχα στ και στ

10 Δ9 ΚΕΙΜΕΝΟ Ομήρου Οδύσσεια ραψωδία ε, στίχοι Ερωτήσεις 1. Να αφηγηθείτε περιληπτικά τη συνομιλία Καλυψώς Οδυσσέα. 2. Σε ποιο σημείο του λόγου της η Καλυψώ μας προϊδεάζει για τις μελλοντικές περιπέτειες του Οδυσσέα; 3. α) Ποια είναι τα συναισθήματα της Καλυψώς ύστερα από την ανακοίνωση του Ερμή; Με ποια επιχειρήματα προσπαθεί να πείσει τον Οδυσσέα να μείνει κοντά της; β) Στους στίχους ο Οδυσσέας απαντά στην Καλυψώ με ευγένεια, όμως απορρίπτει τις προτάσεις της. Τι είναι αυτό που επιθυμεί ο Οδυσσέας και τι επιλέγει τελικά; Τι συμπέρασμα βγάζουμε για το χαρακτήρα του; 4. Τι γνωρίζετε για τους ραψωδούς;

11 Δ10 ΚΕΙΜΕΝΟ: ΡΑΨΩΔΙΑ Π στίχοι ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ 1. Ποια είναι τα βασικά γνωρίσματα της επικής ποίησης; Μονάδες 4 2. Να αποδώσετε περιληπτικά το περιεχόμενο των στίχων που σας δόθηκαν σε ένα κείμενο περίπου δέκα σειρών. Μονάδες 4 3. α) Να χωρίσετε το απόσπασμα σε μικρότερες θεματικές ενότητες και να δώσετε πλαγιότιτλους σ αυτές. Μονάδες 3 β) Να εντοπίσετε και να αναλύσετε τη σύνθετη παρομοίωση του κειμένου. Μονάδες 3 4. α) Να περιγράψετε τα συναισθήματα και τη συμπεριφορά του Τηλέμαχου στο απόσπασμα που σας δόθηκε κάνοντας αναφορά σε συγκεκριμένα σημεία του κειμένου. Μονάδες 3 β) Ο αναγνωρισμός στην Οδύσσεια πραγματοποιείται με μια ορισμένη διαδικασία, η οποία κάθε φορά μπορεί να παρουσιάζει ορισμένες διαφοροποιήσεις. Ποια στάδια από τη διαδικασία του αναγνωρισμού του Οδυσσέα από τον Τηλέμαχο πραγματοποιούνται στο συγκεκριμένο απόσπασμα και ποιες διαφοροποιήσεις εντοπίζετε; Μονάδες 3

12 Δ11 ΚΕΙΜΕΝΟ Ραψωδία Α ) Ποια είναι τα γνωρίσματα της επικής ποίησης; (Μονάδες 4) 2) Με βάση το απόσπασμα που σας δίνεται, ποιες πληροφορίες μπορούμε να πάρουμε για τον Οδυσσέα και τους συντρόφους του; (Μονάδες 4) 3) α) Να χωρίσετε το κείμενο σε ενότητες και να δώσετε πλαγιότιτλους σε καθεμιά απ αυτές. β) Σε ποιους στίχους υπάρχει προοικονομία; Να τους σχολιάσετε. (Μονάδες 6) 4) α) Στην Οδύσσεια οι άνθρωποι παρουσιάζονται να είναι υπεύθυνοι για τις πράξεις τους στο βαθμό που είναι ελεύθεροι να κάνουν αυτό που θέλουν. Αφού μελετήσετε τους στίχους 9-11 να αναφέρετε αν και οι σύντροφοι του Οδυσσέα είναι υπεύθυνοι για τις πράξεις τους και να δικαιολογήσετε την άποψή σας. β) Για ποιο λόγο ο ποιητής επικαλείται τη Μούσα; (Μονάδες 6)

13 Δ12 ΚΕΙΜΕΝΟ: ΟΜΗΡΟΥ ΟΔΥΣΣΕΙΑ, α Ποιο ήταν το περιεχόμενο των επών; 2. Σε ποιο ιστορικό γεγονός αναφέρονται οι στίχοι 2 και 3; 3. Ποια είναι η θέση του κειμένου, που σας δόθηκε, στην Οδύσσεια; 4. Πώς εξηγείται η αναφορά της Μούσας στον πρώτο στίχο της Οδύσσειας, με βάση τις αντιλήψεις της γεωμετρικής εποχής;

14 Δ13 Α. ΚΕΙΜΕΝΟ: «Ομήρου Οδύσσεια», Ραψωδία Π, Στίχοι 5-36 ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ 1. Στο έργο του Ηρόδοτου εκτός από την ιστορική αφήγηση περιλαμβάνονται και οι παρεκβάσεις. Να δώσετε τον ορισμό των παρεκβάσεων και να αναφερθείτε στο περιεχόμενό τους. (Μονάδες 4). 2. να αποδοθεί περιληπτικά, σε μια παράγραφο 10 γραμμών, το περιεχόμενο των στίχων (Μονάδες 4). 3. Να χωρίσετε το απόσπασμα σε επιμέρους ενότητες και να δώσετε σε πλαγιότιτλο το θέμα της κάθε μίας από αυτές. (Μονάδες 3). 4. Να αναλύσετε την Ομηρική παρομοίωση που περιλαμβάνεται στους στίχους (Μονάδες 3). 5. Να περιγράψετε την συναισθηματική κατάσταση ου Εύμαιου από τα λόγια και τις πράξεις του. (Μονάδες 3). 6. Ποια χαρακτηριστικά στοιχεία της κοινωνικής ζωής, που υπάρχουν στην Οδύσσεια, μπορείτε να εντοπίσετε σε αυτήν την ενότητα; (Μονάδες 3).

15 Δ15 Κείμενο: Ομήρου Οδύσσεια, α στίχοι Ερωτήσεις 1. Ο Φήμιος ήταν περίφημος αοιδός στην Ιθάκη. Τι ήταν οι αοιδοί; 2. Να αφηγηθείτε σε γ πρόσωπο τη σκηνή συνοπτικά σε ένα κείμενο σειρών. 3. α) Να χωρίσετε το απόσπασμα σε μικρότερες νοηματικές ενότητες και να δώσετε έναν πλαγιότιτλο στην καθεμιά. β) Σε ποιους στίχους του αποσπάσματος που σας δίνεται υπάρχει προοικονομία; 4. α) Να χαρακτηρίσετε τον Τηλέμαχο και να δώσετε τη συναισθηματική του κατάσταση στηριζόμενοι στο απόσπασμα που σας δίνεται. β) Με αφορμή τη φιλοξενία που προσφέρει ο Τηλέμαχος στην Αθηνά-Μέντη να αναφέρετε τι γνωρίζετε για το θεσμό της φιλοξενίας. Ακόμη να εντοπίσετε στο απόσπασμα στοιχεία του τυπικού της φιλοξενίας.

16 Δ16 ΚΕΙΜΕΝΟ: Ομήρου Οδύσσεια Ραψωδία π, Στίχοι 5 36 ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ 1. Τι γνωρίζετε για τους ραψωδούς και ποιες οι διαφορές τους από τους αοιδούς; (μονάδες 4) 2. Να αφηγηθείτε σε γ ενικό πρόσωπο τη σκηνή σε ένα κείμενο σειρών (μονάδες 4) 3. α) Να χωρίσετε το κείμενο σε μικρότερες θεματικές ενότητες και να δώσετε έναν π λαγιότιτλο στην καθεμιά. (μονάδες 3) β) Να βρείτε και να αναλύσετε ένα στοιχείο επικής ειρωνείας που υπάρχει στο κείμ ενο καθώς επίσης και το σχήμα λόγου των στίχων (μονάδες 3) 4. α) Να περιγράψετε τη συναισθηματική κατάσταση του Εύμαιου όταν αντίκρισε ξα φνικά τον Τηλέμαχο στο καλύβι του. Πώς τη δικαιολογείτε; (μονάδες 3) β) Να βρείτε και να αναλύσετε τα στοιχεία υλικού πολιτισμού της ενότητας. (μονάδες 3)

17 Δ17 Κείμενο: Ραψωδία ψ, στίχοι ) α) Να αναφέρετε δυο θεματικούς τύπους (ή τυπικές σκηνές) που υπάρχουν στο κείμενο. β) Τι ρόλο παίζουν οι θεματικοί τύποι στη σύνθεση του έπους; (4 μονάδες) 2) Να σχολιάσετε τους στίχους (4 μονάδες) 3) α) Να χωρίσετε το κείμενο σε μικρότερες θεματικές ενότητες και να δώσετε πλαγιότιτλους σε αυτές. (3 μονάδες) β) Στην ενότητα αυτή ο Όμηρος χρησιμοποιεί μια παρομοίωση. Να την εντοπίσετε και να την αναλύσετε. ( 3 μονάδες ) 4) α ) Με ποιόν τρόπο η Πηνελόπη προσπαθεί να δοκιμάσει τον Οδυσσέα; ( 3 μονάδες ) β ) Να βρείτε τρία χαρακτηριστικά στοιχεία της κοινωνικής ζωής και γενικότερα του πολιτισμού που εντοπίζονται σε αυτήν την ενότητα και να τα αναλύσετε. ( 3 μονάδες )

18 Δ18 Κείμενο: Ομήρου «ραψ. Ε, στίχοι Ερωτήσεις 1) Ποιο το περιεχόμενο των επών και από ποιους μυθικούς κύκλους αντλούσαν τα θέματά τους οι επικοί ποιητές; (4 μονάδες) 2) Να αφηγηθείτε περιληπτικά το περιεχόμενο της σκηνής (4 μονάδες ) 3) α. Να χωρίσετε το απόσπασμα σε επιμέρους ενότητες και να τις τιτλοφορήσετε. (3 μονάδες) β. Οι αοιδοί προκειμένου να θυμούνται και να τραγουδούν τα εκτεταμένα επικά τραγούδια χρησιμοποιούσαν ειδικές τεχνικές (λέξεις ή φράσεις που επαναλαμβάνονταν, τυπικές σκηνές).να εντοπίσετε στο απόσπασμα τέτοιου είδους τεχνικές. (3 μονάδες) 4)α. Με ποιο τρόπο αποκαλύπτει ο Ερμής στην Καλυψώ το λόγο της επίσκεψής του; Πώς ερμηνεύετε τη συμπεριφορά του; Ποιες οι σκέψεις και ποια τα συναισθήματά του ; ( 3 μονάδες) β. Να εντοπίσετε και να σχολιάσετε τα ιδεολογικά στοιχεία της ενότητας που αποκαλύπτουν τις αντιλήψεις των ανθρώπων της εποχής εκείνης για το ρόλο των θεών στη ζωή των ανθρώπων. ( 3 μονάδες)

19 Δ19 Κείμενο (Ομήρου Οδύσσεια, Ραψωδία ι, στ ) 1) Για τις παρακάτω προτάσεις να απαντήσετε αν είναι σωστές (Σ) ή λανθασμένες (Λ). (4 μονάδες) α) Η εποχή της μεγάλης ανάπτυξης της επικής ποίησης είναι τα μηκυναϊκά χρόνια. β) Τα επικά ποιήματα μιλούν για γεγονότα που συνέβαιναν στην εποχή του Ομήρου. γ) Τα επικά ποιήματα δεν τα απάγγελναν, αλλά τα τραγουδούσαν οι αοιδοί με συνοδεία φόρμιγγας - κιθάρας. δ) Ο τρωικός κύκλος περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων, την Ιλιάδα και την Ορέστεια. 2) Υποθέστε ότι είστε ένας από τους συντρόφους του Οδυσσέα που βγήκαν ζωντανοί από τη σπηλιά του Κύκλωπα. Να αφηγηθείτε με συντομία (10 σειρές περίπου) σε έναν από τους συντρόφους σας που σας περίμεναν στο καράβι τη σκηνή της τύφλωσης του Πολύφημου, όπως περιγράφεται στο απόσπασμα. (4 μονάδες) 3α) Να χωρίσετε το απόσπασμα σε επιμέρους ενότητες και να δώσετε σε πλαγιότιτλους το θέμα της καθεμίας. (3 μονάδες) β) Να εντοπίσετε και να αναλύσετε τις παρομοιώσεις που χρησιμοποιεί ο Οδυσσέας περιγράφοντας την τύφλωση του Κύκλωπα Πολύφημου. Τι πετυχαίνει ο Οδυσσέας χρησιμοποιώντας τις συγκεκριμένες παρομοιώσεις; (3 μονάδες) 4α) Να περιγράψετε τους χαρακτήρες του Οδυσσέα και τον Πολύφημου με βάση τα λόγια τους στο απόσπασμα. (3 μονάδες) β) Να αναλύσετε τον τρόπο με τον οποίον επιβεβαιώνεται ο ανθρωποκεντρικός χαρακτήρας της Οδύσσειας από τον τρόπο που ο Οδυσσέας αντιμετωπίζει τον Πολύφημο. (3 μονάδες)

20 Δ20 ΚΕΙΜΕΝΟ στίχοι της ραψωδίας α 1. Τι είναι έπος και ποια τα είδη του; Η Οδύσσεια, κατά τη γνώμη σας, σε ποιο είδος συγκαταλέγεται; 2. Τι είναι η εκατόμβη με ταύρους και κριάρια (στίχος 29); Ποια είναι η προσφορά προς τους θεούς και ποια η ενδεχόμενη ανταπόκριση; 3. α. Να χωρίσετε το απόσπασμα σε ενότητες και να δώσετε πλαγιότιτλους. β. Μπορείτε να εντοπίσετε κάποιο στοιχείο προοικονομίας; 4. α. Πώς θα κρίνατε τον Αίγισθο; β. Ποιος είναι ο ρόλος των θεών στη ζωή των ανθρώπων;

21 Δ21 ΚΕΙΜΕΝΟ : Ραψωδία ε, στίχοι ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ : 1)Ποιες είναι οι πηγές και η θεματογραφία της Οδύσσειας ; 4 μονάδες 2)στιχ.111 και «Ο Δίας μ έστειλε,αυτός με πρόσταξε να ρθω,δίχως εγώ να το θελήσω...» «Αλλά το ξέρεις, την εντολή του Δία...άλλος θεός δεν τόλμησε να παραβεί ποτέ και να χαλάσει...» Ποια θέση διακρίνετε στους παραπάνω στίχους ως προς τη στάση ανθρώπων και θεών προς το Δία ; 4 μονάδες 3.α)Να χωρισθούν σε ενότητες οι στίχοι και να γραφούν οι πλαγιότιτλοί τους. 3 μονάδες β)να εντοπίσετε στο απόσπασμα που σας δόθηκε προοικονομία και ανθρωπομορφισμό. 3 μονάδες 4.α)Χαρακτηρίστε την Καλυψώ από την αντίδρασή της στα λόγια του Ερμή. 3 μονάδες β) στιχ «Όμως καθώς ξεκίναγαν να φύγουν...χάθηκαν...» Ποια αντίληψη της ομηρικής κοινωνίας διαφαίνεται στους παραπάνω στίχους ως προς την παραβατική συμπεριφορά των ανθρώπων και την αντίδραση των θεών; 3 μονάδες

22 Δ22 ΚΕΙΜΕΝΟ: ραψωδία α στίχοι ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ 1. Τι γνωρίζετε για τους ραψωδούς; 2. α. Σε ποια σημεία της ενότητας έχουμε ενανθρώπιση και σε ποια σημεία επιφάνεια της θεάς; β. Που αποσκοπεί η επιφάνεια της θεάς; 3. Ποιες πληροφορίες μας δίνει ο ποιητής στην ενότητα αυτή για τα έθιμα ταφής και φιλοξενίας; 4. α. Για ποιο λόγο η Αθηνά- Μέντης αναφέρει το παράδειγμα του Ορέστη στη συνομιλία της με τον Τηλέμαχο; β. Να χαρακτηρίσετε τον Τηλέμαχο με βάση τα στοιχεία της ενότητας

23 Δ23 ΚΕΙΜΕΝΟ. ΟΜΗΡΟΥ «ΟΔΥΣΣΕΙΑ» ραψ. ε στ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ 1. Ποιους ονομάζουμε ραψωδούς και ποιες οι διαφορές τους από τους αοιδούς; 2. Με ποια επιχειρήματα προσπαθεί η Καλυψώ να πείσει τον Οδυσσέα να παραμείνει κοντά της; 3. α) Να χωρίσετε το κείμενο σε μικρότερες ενότητες και να δώσετε πλαγιότιτλους σ αυτές. β) Ποιον αφηγηματικό τρόπο παρατηρείτε στους στίχ ;Για ποιο λόγο τον χρησιμοποιεί ο ποιητής; 4. α) Πώς παρουσιάζεται ο Οδυσσέας σ αυτήν την ενότητα; β) Ποια στοιχεία πολιτισμού εντοπίζετε στο κείμενο;

24 Δ24 ΚΕΙΜΕΝΟ Ομήρου Οδύσσεια Ραψωδία Α στ Τι ήταν οι αοιδοί και οι ραψωδοί; (4 μονάδες) 2. Να γράψετε το νόημα των στίχων σε γραμμές. (4 μονάδες) 3. α) Πως χαρακτηρίζει η Αθηνά τους μνηστήρες; Πως αντιδρά με τα όσα βλέπει στο παλάτι; Ποιες ερωτήσεις κάνει στον Τηλέμαχο; β) Να σχολιάσετε το ιδεολογικό στοιχείο στο στ α) Να χαρακτηρίσετε τον Τηλέμαχο απ τα λόγια του. β) Ποια η αντίληψη του Τηλέμαχου για τη δόξα και την υστεροφημία; Απηχεί τη γενικότερη αντίληψη της εποχής;

25 Δ25 ΚΕΙΜΕΝΟ: Ομήρου Οδύσσεια, ραψ. Ε, στχ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ: 1. Για ποια θέματα μας μιλά ο ποιητής στην Οδύσσεια; (μον. 4) Να αποδώσετε το περιεχόμενο του αποσπάσματος σε 8-10 σειρές (μον. 4) 2. α) Να χωρίσετε το κείμενο σε ενότητες και να δώσετε ένα πλαγιότιτλο για κάθε ενότητα (μον. 3) β) Στους στίχους κυριαρχεί ως αφηγηματική τεχνική η περιγραφή Να αναφέρετε : i) τρεις τουλάχιστον εικόνες αυτής της τεχνικής και ii)τις αισθήσεις που κινητοποιούνται κάθε φορά (μον. 3) 3. α) Να εντοπίσετε ένα παράδειγμα ανθρωπομορφισμού των θεών μέσα στο κείμενο και να το σχολιάσετε (μον. 3) β) να περιγράψετε τη συμπεριφορά και τη ψυχική κατάσταση του Ερμή, της Καλυψώς και του Οδυσσέα, λαμβάνοντας υπ όψη και το χώρο μέσα στον οποίο κινούνται και δρουν τα πρόσωπα αυτά (νησί-σπηλιά Καλυψώς) (μον. 3)

26 Δ26 Κείμενο (Ομήρου Οδύσσεια, α ραψωδία, στίχοι ) Ερωτήσεις: 1. Τι σήμαινε αρχικά η λέξη έπος και ποια σημασία πήρε η λέξη τον 5ο αιώνα π.χ.; (4 μονάδες) 2. Mε ποια μορφή εμφανίζεται εδώ η Αθηνά και ποιος την υποδέχεται; Σε ποιο σημείο βρισκόμαστε ως προς την εξέλιξη της υπόθεσης; (4 μονάδες) 3.α).Καταγράψτε τουλάχιστον πέντε στερεότυπα επίθετα ή φράσεις της ενότητας. β).ποια ποιητική λειτουργικότητα έχει η παρουσία των κονταριών του Οδυσσέα στην κονταροθήκη του παλατιού; (3+3= 6 μονάδες) 4.α).Οι μνηστήρες στην ενότητα αυτή (στ. α 150) χαρακτηρίζονται ξιπασμένοι (=αλαζονικοί, υπερβολικά υπερήφανοι). Να δικαιολογήσετε τον χαρακτηρισμό αυτό με βάση τη συμπεριφορά που εμφανίζονται να έχουν γενικά στην Οδύσσεια. β).να επισημάνετε ποιες από τις ενέργειες του τυπικού της φιλοξενίας αναφέρονται στην ενότητα αυτή. (3+3 = 6 μονάδες)

http://14gym-laris.lar.sch.gr/drupal/sites/default/files/Ergasies_kathhghtwn/test_odysseia.pdf

https://app.box.com/s/wv83hn664xpj2l2lryleodjb5ja16ssa

Α ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ -ΟΜΗΡΟΥ ΟΔΥΣΣΕΙΑ

1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ -ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ
2. https://blogs.sch.gr/mtrianti/%CE%B1%CF%81%CF%87%CE%B1%CE%B9%CE%B1-%CE%B5%CE%BB%CE%BB%CE%B7%CE%BD%CE%B9%CE%BA%CE%B7-%CE%B3%CF%81%CE%B1%CE%BC%CE%BC%CE%B1%CF%84%CE%B5%CE%B9%CE%B1/%CE%B1%CF%81%CF%87%CE%B1%CE%AF%CE%B1-%CE%B5%CE%BB%CE%BB%CE%B7%CE%BD%CE%B9%CE%BA%CE%AE-%CE%B3%CF%81%CE%B1%CE%BC%CE%BC%CE%B1%CF%84%CE%B5%CE%AF%CE%B1/

1. ΕΝΟΤΗΤΑ 1η    α  στίχοι 1-25                ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 1
2. ΕΝΟΤΗΤΑ 2η    α   στίχοι 26-108         ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 2
3. ΕΝΟΤΗΤΑ 3η    α  στίχοι 109-173
4. ΕΝΟΤΗΤΑ  4η   α  στίχοι 174-360
5. ΕΝΟΤΗΤΑ  5η   α  στίχοι 361-497        ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 3 
6. ΕΝΟΤΗΤΑ  7η   ε  στίχοι 50-165
7. ΕΝΟΤΗΤΑ  8η   ε   στίχοι 165-251
8. ΕΝΟΤΗΤΑ 11η   ζ  στίχοι  139-259
9. ΕΝΟΤΗΤΑ 22η  π στίχοι 185-336

ΟΔΥΣΣΕΙΑ ,ΡΑΨΩΔΙΕΣ μ ,ν1-209

Oι ναύτες αποθέτουν κοιμισμένον τον Oδυσσέα στο λιμάνι του Φόρκυνα.

(Αντίγραφο από γιαπωνέζικη έκδοση)
ΠΗΓΗ https://e-didaskalia.blogspot.com/2016/04/odysseia.html
μ (Σειρήνες, Σκύλλα, Χάρυβδις, βόες Ηλίου): Φεύγοντας από την Κίρκη συναντούν τις γοητευτικές Σειρήνες, το τραγούδι των οποίων μόνο ο Οδυσσέας ακούει δεμένος στο κατάρτι του πλοίου του. Ύστερα πέφτουν στη Σκύλλα και τη Χάρυβδη και χάνονται πολλοί σύντροφοί του. Όσοι επιζούν βγαίνουν στο νησί του Ήλιου, όπου παρακούοντας την εντολή του θεού σκοτώνουν τα βόδια του, γεγονός που προκαλεί την οργή του. Στην κακοκαιρία που ακολουθεί, ο Οδυσσέας χάνει όλους τους συντρόφους του και μόνος του ναυαγός φτάνει στην Ωγυγία, στο νησί της Καλυψώς. 


ν (Oδυσσέως απόπλους παρά Φαιάκων και άφιξις εις Ιθάκην): Ο Οδυσσέας φορτωμένος δώρα μεταφέρεται από τους Φαίακες στην Ιθάκη. Τον αποθέτουν κοιμισμένο στην ακτή και όταν ξυπνά δεν αναγνωρίζει την πατρίδα του, μέχρι τη στιγμή που επεμβαίνει η Αθηνά. Μαζί καταστρώνουν το σχέδιο ενάντια στους μνηστήρες και τελικά η θεά τον μεταμορφώνει σε ζητιάνο. 

ΠΗΓΗ http://users.sch.gr/ipap/Ellinikos%20Politismos/Yliko/OMHROS%20ODYSSEIA/Odysseia/Didaskontas-Odysseia18.htm

18η ενότητα: μ και ν 1-209/<1-187> (περίληψη)

  ΕΝΟΤΗΤΕΣ  01η εν. α περίληψη, α 1-25: ανάλυση  02η εν. α 26-108  03η εν. α 109-173  04η εν. α 174-360  05η εν. α 361-497, Ανακεφαλαίωση της α ραψ.  06η εν. β, γ, δ: περίληψη, ανάλυση αποσπ.  07η εν. ε περίληψη, ε 1-165: ανάλυση  08η εν. ε ε 165-310  09η εν. ε 311-420  10η εν. ε 421-552  11η εν. ζ περίληψη, 139-259: ανάλυση  12η εν. η, θ, ι 1-41 περίληψη, θ 102-302, 434-461  13η εν. θ 550-688, ι 1-41  14η εν. ι 42 κ.ε. ι 240-512  15η εν. ι 513-630  16η εν. κ, λ περίληψη – λ 99–249 ανάλυση  17η εν. λ 376-433, 522-604  18η εν. μ και ν 1-209 περίληψη  19η εν. ν 2Ι0–494 περίληψη– ν 210–464 ανάλυση  20η εν. ξ ο, π περιληπτική αναδιήγηση  21η εν. π 1-172  22η εν. π 185-336  23η εν. ρ, σ περίληψη – ρ 331-376 ανάλυση  24η εν. τ, υ περίληψη – ανάλυση αποσπασμάτων  25η εν. φ περίληψη – φ 303-473 ανάλυση  26η εν. χ περίληψη – ανάλυση αποσπασμάτων  27η εν. ψ περίληψη –ανάλυση αποσπασμάτων  28η εν. ω περίληψη – ανάλυση αποσπασμάτων 

  ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ  ΠΕΡΙΛΗΨΗ μ  ΠΕΡΙΛΗΨΗ ν  ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ  Β' ΠΑΡΑΛΛΗΛΟ  Γ' ΕΡΓΑΣΙΕΣ  Δ' ΑΝΑΚΕΦΑΛΑΙΩΣΗ  ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 

  ΠΡΟΣΩΠΑ  Αλκίνοος  Αρήτη  Φαίακες  Σκύλλα  Σειρήνες  Ήλιος  Τειρεσίας  Τειρεσίας  Συμπληγάδες  

Ερωτήσεις κατανόησης Ερωτήσεις κατανόησης  Το παιχνίδι της Οδύσ
σειας Επιπλέον υλικό Οι περιπλανήσεις Αντιγραφή εικόνων

ΚΥΡΙΑ ΘΕΜΑΤΑ:

● Oι τελευταίες περιπέτειες του Oδυσσέα

● H αναχώρηση από τη Σχερία και ο νόστος

Η Οδύσσεια διαρκεί 41 ημέρες. Στην ενότητα διανύουμε την 33η ως
 την 35η ημέρα:

Α.1 Περιληπτική αναδιήγηση της ραψωδίας μ: Ἀλκίνου Ἀπόλογοι:
Τὰ περὶ Σειρῆνας, Σκύλλαν, Χάρυβδιν, βόας Ἡλίου

O Oδυσσέας και οι Σειρήνες.

Ερυθρόμορφος στάμνος του Ζωγράφου των Σειρήνων, περίπου 480 π.Χ.

(Λονδίνο, Bρετανικό Mουσείο)

O Oδυσσέας και οι Σειρήνες.

Πίνακας του Γ. Γαΐτη (1923-1984).

Aναπαράσταση του καραβιού του Oδυσσέα στο λιμάνι της Iθάκης.

(Πηγή: Oδύσσεια Kεφαλλονιάς – Iθάκης/1999)

Οι Φαίακες εναποθέτουν τον κοιμισμένο Οδυσσέα στην Ιθάκη.

Χαρακτικό, Flaxman, John

      
 

Η Σκύλλα. Πήλινο ανάγλυφο από τη Μήλο, 465-435 π.χ.

Λονδίνο, Βρετανικό Μουσείο

1. Η Σχερία θεωρείται χώρα μυθική, όπως και όλες σχεδόν οι άλλες
 χώ
ρες της περιπλάνησης του Οδυσσέα· στην αρχαιότητα πάντως – ήδη
 α
πό τον 6ο αι. π.Χ. – είχε ταυτιστεί με την Κέρκυρα και η παράδοση αυ
τή διατηρείται μέχρι τώρα.

2. Το πέτρωμα του καραβιού ανήκει στους λεγόμενους αιτιολογικούς
 μύθους, που επιχειρούν να εξηγήσουν απλοϊκά διάφορα «παιχνίδια»
της φύσης, όπως έναν βράχο στη θάλασσα που μοιάζει με καράβι (βλ.
το 1ο «παράλληλο κείμενο»). Δείτε και ένα παράδειγμα νεότερου αιτι
ο
λογικού μύθου που θέλει να εξηγήσει τους «λεκέδες» του φεγγαριού:
«Γιατί το φεγγάρι έχει λεκέδες; Μια φορά εμάλωναν ο Ήλιος με το
 Φεγ
γάρι ποιος είναι ομορφότερος. Εθύμωσε ο Ήλιος, άρπαξε μια χούφτα
 λάσπη και την έριξε στο πρόσωπο του Φεγγαριού. Και από τότε έμει
νε».

(Ν. Πολίτης, Παραδόσεις, αρ. 228)

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

1. Κάτω απ’ το βουνό του Παντοκράτορα, αντίκρυ στο μοναστήρι της
Παλαιοκαστρίτσας, είναι στην άκρη του πελάγου ένα καράβι μαρμαρω
μένο με τα κατάρτια του και όλα του τα ξάρτια. Αυτό ήταν καράβι Αλτζε
ρίνικο και ερχόταν να κουρσέψει το μοναστήρι. Σαν το είδαν από μακρι
ά οι καλόγεροι, βγήκαν και τ’ αγνάντευαν και ο Γούμενος με το θυμιατό
 και το σταυρό στα χέρια παρακάλεσε το θεό κι είπε: «Θεέ μου, αν αυ
τό το καράβι έρχεται για καλό, καλώς να ’ρθει, αν για κακό, μάρμαρο ε
κεί να μείνει». Και ο θεός τον άκουσε κι εμαρμάρωσε το καράβι και στέ
κεται κει από τότε.

κι αυτά κι εκείνα ήταν της μοίρας – αναπόφευκτα, που λένε.

Πήγανε, μια φορά, χορτάτοι – ποιος θα τους κατηγορήσει;

(Γ. Ρίτσος, Μαρτυρίες Β΄, εκδ. Κέδρος, Αθήνα
 1966)

(Ν. Πολίτης, Παραδόσεις, αρ. 286)

2. α. Οι σύντροφοι στον Άδη

Αφού μας μέναν παξιμάδια

τι κακοκεφαλιά

να φάμε στην ακρογιαλιά

του ήλιου τ’ αργά γελάδια

που το καθένα κι ένα κάστρο

για να το πολεμάς

σαράντα χρόνους και να πας

να γίνεις ήρωας κι άστρο!

Πεινούσαμε στης γης την πλάτη,

σα φάγαμε καλά

πέσαμε εδώ στα χαμηλά

ανίδεοι και χορτάτοι.

(Γ. Σεφέρης, Ποιήματα, εκδ. Ίκαρος, Αθήνα 1981)

β. Συγγνώμη

Τι να σου κάνουν; – άνθρωποι ήταν. Μόλις σώθηκε

στου καραβιού τ’ αμπάρι το κρασί και το αλεύρι, υπομονέψαν κάμποσο,

κάτι ψαρέψαν με τ’ αγκίστρια – ψιλοπράματα – πού να χορτάσεις; Τέλος

βάλαν τις πλατυμέτωπες γελάδες του Ήλιου στο μαχαίρι· κι ας βελάζαν

σα βόδια αληθινά τα κρέατα στις σούβλες, κι ας περπάταγαν

τα γδαρμένα τομάρια· ο Ευρύλοχος και οι άλλοι τα γλεντήσανε.

Ο πολυμήχανος γλυκοκοιμόταν στο γρασίδι. Δεν τους πρόλαβε.

Οι προειδοποιήσεις δε χρησίμεψαν σε τίποτε.

Τα πάρα πέρα, τα μετά τη θρινακία, τα ξέρουμε. Άλλωστε

1. 
   
2. 
   
   
   
   
   
   

Ανακεφαλαιωτικά σχόλια σχετικά με τους «Απολόγους» και τη «Φαια
κίδα»:

1. Οι «Αλκίνου Απόλογοι» (Κίκονες – Λωτοφάγοι – Κύκλωπες / Αίολος
– Λαιστρυγόνες – Κίρκη / Άδης / Σειρήνες – Σκύλλα – Θρινακία – ναυά
γιο – Χάρυβδη - Ωγυγία) εντάχθηκαν/εγκιβωτίστηκαν στη δεύτερη νύ
χτα της παραμονής του Οδυσσέα στη Σχερία και στη ραψωδική απαγ
γελία πρέπει να κράτησαν περίπου τρεις ώρες, δίνουν όμως την εντύ
πωση ότι διήρκεσαν πολύ περισσότερο, αφού χώρεσαν τόσα πολλά.
Με την άφιξη του Οδυσσέα στην Ιθάκη, την επόμενη νύχτα, ο ρόλος
της «Φαιακίδας» τελείωσε.

2. Δυο λόγια για την τεχνική του εγκιβωτισμού:

Με τον όρο εγκιβωτισμός εννοούμε τη μετακίνηση μιας μεγάλης ενότη
τας από την αρχή στη μέση μιας ιστορίας, με τη μορφή της αναδρομι
κής διήγησης σε πρώτο πρόσωπο.

Οι δεκάχρονες περιπέτειες του Οδυσσέα, δηλαδή, δεν δίνονται με χρο
νολογική σειρά, αλλά παρουσιάζονται ζωντανές οι τελευταίες 41 μέρες
 του νόστου και με την τεχνική του εγκιβωτισμού εντάσσονται στις δυο
 νύχτες των Φαιάκων οι δύο προγενέστερες περίοδοι (βλ. τους επόμε
νους πίνακες). Όπως φαίνεται στο πιο κάτω σχήμα, η «Φαιακίδα» απο
τελεί ένα μεγάλο κεντρικό πλαίσιο της Οδύσσειας (ένα κιβώτιο, ας πού
με), όπου ο ποιητής τοποθετεί το μικρό κιβώτιο της επτάχρονης Ωγυγί
ας με τον «Αρήτης Απόλογο» (το πρώτο βράδυ) και το μεγάλο κιβώτιο
των πρώτων δίχρονων περιπετειών του Οδυσσέα με τους «Αλκίνου Α
πολόγους» (το δεύτερο).

Δες εδώ για τις περιπέτειες του Οδυσσέα κατά χρονολογική διάταξη ή
με την αναδιάταξη στο πλαίσιο της Οδύσσειας

3. Oι δεκάχρονες περιπέτειες του Oδυσσέα με χρονολογική διάταξη

2 χρόνια περιπετειών: από τους Kίκονες ως την Ωγυγία

7 χρόνια και πλέον παραμονής στην Ωγυγία

25 μέρες πο ρείας προ ς τον νόστο : από την Ωγυγία ως τη Σχερία

3 μέρες στη Σχερία και άφιξη στην Iθάκη

7 μέρες στην Iθάκη (εκδίκηση και αποκατάσταση)

4. Aναδιάταξη των περιπετειών του Oδυσσέα (με πρόταξη της «Tηλε
μάχειας») μέσα στο χρονικό πλαίσιο των σαράντα μιας (41) ημερών
 της Oδύσσειας

1η-6η μέρα: «Tηλεμάχεια»	7η-31η μέρα: νόστος	32η-34η μέρα: «Φαιακίδα»	5η-41η μέρα: Iθάκη
(1ο συμβούλιο των θεών και δραστηριοποίηση του Tηλέμαχου)	(2ο συμβούλιο των θεών και πορεία του Oδυσσέα προς τον νόστο ως τη Σχερία)	(φιλοξενία και «Aπόλογοι» – άφιξη στην Iθάκη)	(μνηστηροφονία και αποκατάσταση του Oδυσσέα)
ραψωδίες α-δ	ραψωδία ε	ραψωδίες ζ-ν 209	ραψωδίες ν 210-ω

"Φαιακίδα": ζ - η - θ - ι - κ - λ - μ - ν - <1-187> Αρήτης Απόλογος (η <244-266>) Αλκίνου Απόλογοι (ι <39 κ.ε.> - κ - λ - μ)

→ Συζητήστε τι πέτυχε ο ποιητής με τις τεχνικές in medias res και εγκιβωτισμός και με την αναδιάταξη, επομένως, της αφηγηματικής ύλης

Ερμηνευτικές επισημάνσεις

1. Για τα κυριότερα θέματα της ραψωδίας μ:

• H εφαρμογή της οδηγίας της Κίρκης για την αντιμετώπιση των Σειρή
νων με τη συνεργασία όλων τούς εξασφάλισε ανώδυνο πέρασμα από
εκεί· η επιλογή, βέβαια, να πλησιάσουν προς τη Σκύλλα τούς στοίχισε
έξι συντρόφους, απέφυγαν όμως έτσι μια πιθανή ολοκληρωτική κατα
στροφή από τη Xάρυβδη

• Eνώ η απειθαρχία των συντρόφων στη Θρινακία ήταν ολέθρια γι’ αυ
τούς: παρά την προειδοποίηση του Oδυσσέα για τη συμφορά που τους
 περιμένει, αν αγγίξουν τα βόδια του Ήλιου –με ένορκη μάλιστα δέ
σμευ
ση–, οι σύντροφοι, όταν έμειναν μόνοι, αθέτησαν τον λόγο και τον όρ
κο τους. Έχει βέβαια ελαφρυντικά η σφαγή των βοδιών (τη βιολογική
ανάγκη της πείνας κυρίως), δεν παύει όμως να αποτελεί ύβρη, που με
γεθύνεται με την επιμονή τους στο φαγοπότι επί εξαήμερο, παρά τις ε
πιπλήξεις του Oδυσσέα και, κυρίως, παρά τα σημεία και τέρατα που
 τους έδειχναν οι θεοί, ώστε να ακολουθήσει επαρκώς δικαιολογημένη
η τιμωρία. Έτσι, τα πράγματα εξελίχτηκαν σύμφωνα με την προοιμιακή
 πρόληψή τους στο α 7-11, με την απόφαση του Δία στο ι 615-8 και με
τις πιθανές προβλέψεις του Tειρεσία και της Kίρκης πριν λίγο, ο τρόπος
 απόμεινε μόνο να γίνει γνωστός: η διαμαρτυρία του Ήλιου και η άμε
ση ανταπόκριση του Δία με το κεραυνοβόλημα του καραβιού στέρησε
 τη ζωή, και βέβαια τον νόστο, από τους συντρόφους, όχι όμως και από
 τον Oδυσσέα, γιατί αυτός και την οργή των θεών δεν προκάλεσε αυτή
τη φορά, αλλά και γιατί πολύτροπος και πολύτλας καθώς είναι, «μπόρε
σε να χρησιμοποιήσει ακόμη και τα συντρίμμια για να σωθεί», όπως πα
ρατηρεί ο Mαρωνίτης (5, σ. 141, Γ΄).

→ Oι σύντροφοι λοιπόν (μόνο του προσωπικού καραβιού του Oδυσ
σέα όμως), πέρα από τις θεϊκές προδιαγραφές, «χάθηκαν απ’ τα δικά
 τους τα μεγάλα σφάλματα».

Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι σε όλα έφταιγαν οι σύντροφοι και ο Οδυσ
σέας ήταν άψογος. «Κάποτε η αυτοσυντηρητική φρόνηση των εταί
ρων» υποδείκνυε χειρισμούς σωτήριους όπως στη σπηλιά του Πολύφη
μου (ι 248-54 <224-9>) και κατά την απομά-κρυνσή τους από κει (ι 551
-8/<494-500>), όταν ο ασυγκράτητος αρχηγός τους έφτασε ως την ύ
βρη, που καθόρισε, ωστόσο, τη δική τους καταστροφή. Τα σφάλματά
 τους όμως δεν εξομοιώνονται γιατί, ενώ οι σύντροφοι δεν φαίνεται να 
τα συναισθά-νονται, ο αρχηγός τους τα ομολογεί και τα καταδικάζει, α
φού στο μεταξύ βρήκε τον καιρό και να τα πληρώσει.

Επιβεβαιώνεται έτσι εκ των πραγμάτων, θετικά και αρνητικά, η ηθική
αρχή της Οδύσσειας, ότι, σε μεγάλο βαθμό, οι άνθρωποι, ορίζουν τη
μοίρα τους.

2. Για τα κυριότερα θέματα της ραψωδίας ν 1-209:

α. H μαγεμένη, πάλι, σιωπή των Φαιάκων, επιβεβαιώνει τη γοητεία
που άσκησε ο Οδυσσέας τόσο ως αφηγητής όσο και ως ήρωας πολλών
 και φοβερών· ο πριν λίγο άγνωστος και ανώνυμος ναυαγός κέρδισε
 βάθος και υψώθηκε σε μορφή που έδωσε συγκεκριμένο περιεχόμενο
σε όσα προοιμιακά τού απέδωσε ο ποιητής (α1-7)· τιμήθηκε έτσι ακό
μη περισσότερο (με πρόσθετα δώρα, αποχαιρετιστήριο γεύμα κτλ.).

β. O νυχτερινός πλους με τον Oδυσσέα να κοιμάται έναν ύπνο βαθύ
σαν τον θάνατο μέχρι και την εναπόθεσή του στην αμμουδιά, για να
προκύψει προφανώς η έγερσή του στην πατρίδα σαν ανάσταση. Τόσο
 γρήγορα και αινιγματικά συντελέστηκε το με αγωνία αναμενόμενο μέ
γα γεγονός της Οδύσσειας!

γ. H εξυμνητική παρουσίαση του Oδυσσέα στους στίχους 102-5 ανακα
λεί λέξεις και φράσεις ή έννοιες του προοιμίου (α 2-5), για να κλείσει
εδώ (στη μέση του έπους) ο κύκλος του εξωτερικού νόστου του ήρωα
 με τα πάθη της θάλασσας, πριν ανοίξει ο κύκλος του εσωτερικού νό
στου με τα πάθη της πατρίδας (που προαναγγέλλεται και αυτός στο
α 22)· έτσι, «ο “ύπνος-νόστος”, ο “ύπνος-θάνατος” λειτουργεί ως από
σβεση όλων των προηγούμενων παθών του».

δ. Ενδιαφέρον παρουσιάζει και ο υποτροπιασμός του Ποσειδώνα: αν
και παραιτήθηκε από την καταδίωξη του μισητού του ήρωα μετά το τε
λευταίο ναυάγιο (ε 415-420), δεν μπόρεσε να ανεχθεί τον εύκολο και
τιμημένο νόστο του μέσα απ’ τη θάλασσά (του) με τη βοήθεια μάλιστα
 των απογόνων του (βλ. η <61> κ.ε.). Παραπονέθηκε λοιπόν γι’ αυτό
 στον Δία και με την άδειά του πήρε μια τελευταία ικανοποίηση μαρμα
ρώνοντας το γοργό καράβι των Φαιάκων· η σοβαρότερη, ωστόσο, απει
λή του θεού (η περιβράχωση της Σχερίας) δεν πραγματοποιήθηκε, για
τί οι Φαίακες, με επικεφαλής τον Aλκίνοο, υποσχέθηκαν στον Ποσειδώ
να ότι θα σταματήσουν το ξεπροβόδισμα των ξένων, του πρόσφεραν
 πλούσια θυσία και όρθιοι γύρω στον βωμό του προσεύχονταν· έτσι,
το θέμα αυτό έμεινε ανοιχτό, για να αποτελεί, φαίνεται, παράδειγμα
αποτροπής του μοιραίου λόγω ευσέβειας, σύμφωνα με το γενικότερο
 πνεύμα της Οδύσσειας που θέλει τον άνθρωπο συμμέτοχο στη διαμόρ
φωση της μοίρας του.

3. Οι περιπέτειες της ραψωδίας μ παρουσιάζουν αντιστοιχίες προς
 εκεί
νες των ραψωδιών ι και κ ως προς τη διάταξη των επεισοδίων και την
εναλλαγή και επιτρέπουν σχηματοποίηση της δομής των «Απολόγων»
16 και σχετικά σχόλια (οι στίχοι με βάση το αρχαίο κείμενο):

ι	Κίκονες: σύντομο επεισόδιο, με απώλειες (<39-66>: 28 στ.)	Λωτοφάγοι: σύντο μο, χωρίς απώλει ες (<83-104>: 22 στ.)	Κύκλωπες: εκτεταμένο, με φριχτές απώλειες (<106-566>: 461 στ.)
κ	Αίολος: σύντομο, χωρίς απώλειες· το αρχικό καλό όμως γυρίζει σε κακό (<1-76>)	Λαιστρυγόνες: σύ ντομο, με τε ρά στιες, φρι χτές απώλει ες (<81-132>: 52 στ.)	Κίρκη: εκτενές και ευχάριστο γενικά·το αρχικό κακό γυρίζει εδώ σε καλό (<135-574>: 440 στ.)
λ	Νέκυια: εκτενέστατο (640 στ.) και πολύστοχο επεισόδιο με δική του σύμμετρη οργάνωση. H παρεμβολή του ανάμεσα στις 6 πρώτες και 6 τελευταίες περιπέτειες του Οδυσσέα υπογραμμίζει, συν τοις άλλοις, την εξαιρετική σημασία του.
μ	Σειρήνες: σύντομο, χωρίς απώλειες (<166-200>: 35 στ.)	Σκύλλα: σύ ντομο, με απώ λειες (<201-259>:  59 στ.)	Θρινακία: εκτενές, με προβλήματα αλλά χωρίς απώλειες (<201-259>: 59 στ.)
	ναυάγιο: σύντομο, καταστροφή (<403-425>: 23 στ.)	Χάρυβδη: σύντομο, χωρίς απώλει ες (<426- 446>: 21 στ.)	Ωγυγία: εκτενές χρονικά/σύντομο αφηγηματικά, με προβλήματα αλλά αίσιο τέλος (<447-450>: 4 στ.· πρβλ. η <244-466>)

α. Τη δομή των «Απολόγων» καθόρισαν ποιητικοί κυρίως λόγοι: η τρια
δική διάταξη των επεισοδίων με εκτε¬νέστερο το τρίτο (βλ. τη σημ. 16
 της προηγούμενης διδ. Ενότητας), η εναλλαγή των συνεπειών, η ποικι
λία, για να χωρέσουν πολλές μορφές κοινωνικής οργάνωσης, από τη
ρεαλιστική για την εποχή κοινωνία των Κικόνων ως την πρωτόγονη των
 Κυκλώπων, από τη μια μεριά, και την υπερπολιτισμένη της Σχερίας, α
πό την άλλη, αλλά και μορφές μαγισσών και μυθικών τεράτων και η ει
κόνα του Άδη. Και όλα αυτά συνδεδεμένα με τον πολύτροπον ήρωα
 της Τροίας, που έγινε έτσι και πολύτλας.

β. Ο χαρακτήρας των «Απολόγων»: Οι «Απόλογοι» είναι διηγήσεις του
Οδυσσέα σε πρώτο πρόσωπο για τα δύο πρώτα κυρίως χρόνια των πε
ριπετειών του, όταν αγωνιζόταν να νοστήσει μαζί με τους συντρόφους,
εγκιβω-τίζονται όμως στον τελευταίο σταθμό της μοναχικής πορείας
του προς την Ιθάκη τον δέκατο χρόνο. Κυριαρχεί σ' αυτούς ένας φαντα
στικός και παραμυθιακός κόσμος σε αντίθεση με τον ρεαλιστικό, σε γε
νικές γραμμές, κόσμο των σαράντα μιας ημερών του παρόντος της Ο
δύσσειας..

γ. Οι «Απόλογοι» δίνουν την ευκαιρία να συζητηθεί και το θέμα της δια
στολής του χρόνου, ο οποίος τη δεύτερη νύχτα στη Σχερία πήγε να ξεχα
στεί· η γοητεία των αφηγήσεων του Οδυσσέα, που συναρπάζει όλους,
 συναρπάζει και τον ίδιο και τον κάνει να ξεχάσει την αναχώρηση. θα
 τη θυμηθεί πάλι το πρωί και θα αδημονεί μέχρι τη βραδινή αναχώρη
ση, γιατί τα μαγικά πλοία των Φαιάκων δεν ταξιδεύουν στο φως (<θ
562>).19 Ας σημειωθεί ακόμη ότι οι Αλκίνοο Απόλογοι, μαζί με τον Αρή
της Απόλογον, διαγράφουν έναν μεγάλο κύκλο: με την Ωγυγία άρχισε
τη διήγησή του ο Οδυσσέας το προηγούμενο βράδυ και με την Ωγυγία
 την κλείνει τώρα.

4. Με την τεχνική του εγκιβωτισμού και την αναδιάταξη, έτσι, της αφη
γηματικής ύλης ο ποιητής πέτυχε:

• να δείξει πρώτα (με την «Tηλεμάχεια») την κατάσταση της Ιθάκης
 και, εμμέσως, τον Oδυσσέα μέσω θεών, συγγενών, φίλων, εχθρών,
συμπολεμιστών·

• να δραματοποιήσει τις τελευταίες μέρες του νόστου (και της αποκα
τάστασης του ήρωα), να αφήσει δε τον ίδιο να διηγηθεί τις περιπέτειες
 των προηγούμενων 10 χρόνων του (βλ. και τη σημ. 7 της 17ης διδ.ενό
τητας)·

• να δώσει ίσο βάρος με τον νόστο (μαζί με την «Tηλεμάχεια») στο θέ
μα της αποκατάστασης.

→ Έτσι προκύπτει αβίαστα ότι η επιλογή του Oμήρου είναι μεγαλοφυ
ής.

5. O λειτουργικός ρόλος και ο ιδιαίτερος χαρακτήρας της «Φαιακί
δας»

H τριήμερη «Φαιακίδα» έχει διπλό ρόλο στο σώμα της Οδύσσειας: απο
τελεί ένα σημαντικό επεισόδιο στην εξέλιξη του νόστου και λειτουργεί
ως χώρος έκθεσης των δεκάχρονων περιπετειών του Oδυσσέα. O δι
πλός αυτός ρόλος καθορίζει και τον ιδιαίτερο χαρακτήρα του επεισο
δίου: συνιστά μετάβαση του ήρωα από τον νεραϊδένιο κόσμο της Ωγυ
γίας στην ανθρώπινη (αν και ιδεατή) Σχερία και επαναπροσδιορισμό
του προσώπου του, αλλά και αποκάλυψη της ταυτότητας και της θαυ
μαστής «ιστορίας» του, με αποτέλεσμα να κερδίσει θαυμασμό, δώρα,
τον ίδιο τον νόστο, και να είναι πια έτοιμος για όσα τον περιμένουν
στην Iθάκη.

Tο όλο επεισόδιο της «Φαιακίδας» φαίνεται να ανήκει στον φανταστι
κό χώρο του μύθου και του ονείρου. Aυτό, κατά τον Γ. Aναστασίου, ση
μαίνουν οι δύο ύπνοι του ήρωα: «Καθώς ο Οδυσσέας φτάνει θαλασσο
δαρμένος στο νησί των Φαιάκων, πέφτει σε βαθύ ύπνο, για να ξυπνή
σει μπροστά στη Nαυσικά (να εισέλθει δηλαδή στον χώρο του ονεί
ρου). Κοιμισμένος φεύγει επίσης από το νησί, για να ξυπνήσει στην Ιθά
κη (να βγει δηλαδή από το όνειρο και να εισέλθει στην “ιστορική” ζωή
 του νόστου). Tο επεισόδιο λοιπόν της “Φαιακίδας” περικλείνεται από
δύο ύπνους ή, σε μια άλλη έννοια, είναι το περιεχόμενο ενός ύπνου
 σαν μια ονειρική περιπέτεια του ήρωα».

Αποσπάσματα από τη σχετική βιβλιογραφία / αρθογραφία

1. Η νηπιότητα των εταίρων και η παράτολμη υπερβολή του αρχηγού
 τους

«Αν [...] η νηπιότητα αποτελεί το ένα άκρο της αρνητικής συμπεριφο
ράς, η παράτολμη υπερβολή ορίζει το άλλο άκρο της· στο σχήμα όμως
 της κοινής κυκλικής συμφοράς τα δύο άκρα, κάπου και κάποτε, συμπί
πτουν. [...]

Τούτο δεν σημαίνει ότι τελικώς εξομοιώνονται μεταξύ τους στη διάπρα
ξη μοιραίων σφαλμάτων οι νήπιοι εταίροι και ο σχέτλιος αρχηγός τους,
 γιατί τους διακρίνει σαφώς μια διπλή διαφορά. Στην περίπτωση των
συντρόφων η καταγγελία γίνεται κατά κάποιον τρόπο εξ αντικειμένου-
την προκαταβάλλει ο ίδιος ο ποιητής στο προοίμιο του έπους του, εκεί
 ακριβώς που εξαίρει τη φιλέταιρη συμπεριφορά του Οδυσσέα. Ενώ τα
 σφάλματα του σχέτλιου αρχηγού δηλώνονται εξ υποκειμένου, και μά
λιστα από τον ίδιο τον σφάλλοντα· που, αναδρομικώς έστω (στη διήγη
ση της κυκλώπειας περιπέτειάς του προς τους Φαίακες) τα ομολογεί και
 τα καταδικάζει. Ακόμη κι αν πρέπει η αυτοκριτική αυτή ομολογία του Ο
δυσσέα να εκτιμηθεί ως ελιγμός της πολύτροπης φύσης του, παραμέ
νει ισχυρή ως σήμα αυτογνωσίας, έστω και με κάποια δόση ποιητικής
 ειρωνείας.» (Μαρωνίτης 5, σ. 138, Γ').

2. Η εξέλιξη του Οδυσσέα μέσα στους «Απολόγους»

«Μέσα στους Απολόγους ο Οδυσσέας εξελίσσεται: αν συγκριθεί η προ
κλητική του αισιοδοξία στην Κυκλώπεια με την ώριμη σύνεσή του στη
θρινακία, η διαφορά είναι τόσο μεγάλη, που θα μπορούσε κανείς με
 σύγχρονη ορολογία να μιλήσει για πνευματική πορεία και περιπέτεια.
Τίποτε αντίστοιχο δεν παρατηρείται στη συμπεριφορά των εταίρων. Ε
νώ ο Οδυσσέας ωριμάζει, οι σύντροφοι σταθμεύουν κατά κάποιον τρό
πο παθητικά μέσα στον κίνδυνο και στην απειλή, κι αυτή η πανομοιότυ
πη σχεδόν κάθε φορά στασιμότητά τους είναι εντέλει μια μορφή βαθύ
τερης νηπιότητας.»

3. Η ανιδιοτελής φιλανθρωπία των Φαιάκων

«Αν ο Οδυσσέας είναι φιλέταιρος, μόλο που η τόλμη του στοιχίζει κάποτε ανθρώπινες ζωές, οι Φαίακες όμως είναι όχι απλώς φιλόξενοι, αλλά φιλάνθρωποι, μια που βοηθούν τόσο πολύ ανθρώπους ξένους, που τους βλέπουν πρώτη φορά, αψηφώντας μάλιστα την απειλή του Ποσειδώνα. Κι όταν εκείνοι τιμωρούνται με το μαρμάρωμα του καραβιού και την απειλή να περικλειστεί με βουνό η θαλασσινή τους πολιτεία, αυτός μετράει τα πλούτη και τα δώρα του (ν 215-218), πάντα καχύποπτος, χωρίς να ξεχνάει την αγάπη του στα υλικά αγαθά.» (Ζερβού 2, σ. 255, Β').

«Φαίνεται πως στην Οδύσσεια οι άνθρωποι ωριμάζουν νωρίτερα από τους θεούς τους, ή γενικότερα η ποίηση πάει πολύ πιο μπροστά από τη θρησκεία. Ο ίδιος ο ποιητής φαίνεται να ξεπερνά συχνά τις θρησκευτικές αντιλήψεις της εποχής του. H φιλάνθρωπη πολιτεία των Φαιάκων, μακριά από κάθε άγνοια, με πολλαπλασιασμένη τώρα την, τελικά, ενσυνείδητη αυτοθυσία της υπερβαίνει την απλοϊκή χρησιμοθηρική αντίληψη ότι το "κακό" τιμωρείται και ότι το "καλό" αμείβεται. Ο ποιητής σπάει τα δεσμά της παράδοσης [...], για να αναδείξει την έννοια της εθύνης του ανθρώπου. Μιλούμε για μια ευθύνη αποδεσμευμένη από την αμοιβή, ακόμα και την ηθική επιβράβευση. H άποψη αυτή ενοφθαλμίζεται υπομονετικά στο σχέδιο της Οδύσσειας διαφωνώντας κατά κάποιον τρόπο με το κεντρικό νήμα που καταλήγει στη δικαίωση του φιλέταιρου και σε γενικές γραμμές δίκαιου και ευσεβούς βασιλιά. [Κι αν δεν ξέρουμε τι συμβαίνει μετά, κι αν ο ποιητής δεν θέλησε ή δεν μπόρεσε να δώσει απάντηση και τέλος, αυτό "σημαίνει πως δεν υπάρχει απάντηση" κι όλα τα ενδεχόμενα μένουν ανοιχτά και κυρίως το ίδιο το κείμενο ανοιχτό σ' όλες τις αναγνώσεις].» (Ό.π., σσ. 257-8).

4. Ο «νόστιμος ύπνος» του Οδυσσέα

«Στον κρίσιμο [...] αρμό της Οδύσσειας, που δένει το πρώτο με το δεύτερο μέρος του έπους, ο νόστος του ήρωα συμπλέκεται με τον ύπνο του. Έτσι ύπνος και νόστος προβάλλονται ως δίδυμο θέμα: ο νόστος αναδύεται μέσα από τον ύπνο, φαίνεται να γεννιέται μέσα από τον ύπνο.

Το ίδιο όμως αυτό δίδυμο θέμα με αντίστροφη τώρα διάταξη (νόστος - ύπνος) βρίσκεται και σε κάποιον άλλο κρίσιμο αρμό της Οδύσσειας, στο τέλος της πέμπτης ραψωδίας. [...] Ο ήρωας βυθίζεται [εκεί] στον ύπνο [...] σαν τον μισοσβημένο δαυλό [...]. Πολλά στοιχεία της πέμπτης ραψωδίας [...] δείχνουν ότι η άφιξη του Οδυσσέα στο νησί των Φαιάκων αποτελεί τον πρώτο σταθμό του νόστου του.

Στους δύο σταθμούς του νόστου εμπλέκεται ο ύπνος με διαφορετικό ρόλο κάθε φορά: την πρώτη φορά αναπαύει τον ήρωα από τη δεκάχρονη θαλασσινή περιπέτειά του [...]- τη δεύτερη φορά ο ύπνος γίνεται ήρεμη κοίτη που μεταφέρει τον ήρωα από τη Σχερία στην Ιθάκη. Έτσι "Φαιακίδα" και "Απόλογοι" κυκλώνονται από το θέμα "ύπνος - νόστος": η άφιξη στην Ιθάκη παραπέμπει στην άφιξη στη Σχερία, και αντίστροφα- τα ενδιάμεσα ακούγονται (όπως και είναι) σαν τεράστια παρενθήκη.»

(Μαρωνίτης σσ. 284-5, Β' - βλ. και Όψις ενυπνίου, σσ. 12 κ.ε., Β'- Μαρωνίτης - Πόλκας, σσ. 107-8, Β').

© Γιάννης Παπαθανασίου

 

Α'2. Περιληπτική αναδιήγηση του αποσπάσματος ν 1-209:
Ὀδυσσέως ἀπόπλους παρά Φαιάκων καί ἄφιξις εἰς Ἰθάκην

Οι Φαίακες μαγεύτηκαν πάλι από τη διήγηση του Οδυσσέα και τον τίμησαν με πρόσθετα δώρα. Την επομένη τα τακτοποίησαν όλα στο καράβι, δόθηκε στα ανάκτορα και γεύμα αποχαιρετιστήριο με σπονδές στους θεούς και ευχαριστήριες ευχές του Οδυσσέα, και το βράδυ το καράβι απέπλευσε από τη Σχερία :

Έτρεχε το καράβι σταθερό και σίγουρο· μήτε γεράκι,
100 το γοργότερο πετούμενο, δεν θα μπορούσε να το φτάσει.
Σαν το γεράκι και το πλοίο πετώντας έσχιζε το θαλάσσιο κύμα,
τον άντρα ταξιδεύοντας που η στόχασή του έμοιαζε θεού·
103 ένας που τόσα πάθη πόνεσε η γενναία ψυχή του,
που πέρασε ανδρείους πολέμους, άγρια κύματα της θάλασσας,
τώρα ατάραχος κοιμόταν, λησμονώντας τ’ αμέτρητα παθήματά του

Όλη τη νύχτα ταξίδευαν και την αυγή (35η μέρα τώρα της Οδύσσειας) έφτασαν στην Ιθάκη. Οι ναύτες απόθεσαν στο λιμάνι του Φόρκυνα βυθισμένον ακόμη στον ύπνο τον Οδυσσέα, άφησαν παράμερα και τα δώρα και πήραν τον δρόμο της επιστροφής.

Ο Ποσειδώνας όμως παραπονέθηκε στον Δία για τους Φαίακες που, αν και απόγονοί του, τον αψήφησαν και πραγματοποίησαν τόσο εύκολα και τιμημένα τον νόστο του Οδυσσέα· απέσπασε έτσι το δικαίωμα να τους εκδικηθεί. Πέτρωσε, λοιπόν, το καράβι τους τη στιγμή που πλησίαζε  στη Σχερία και σκόπευε να περικλείσει την πόλη τους με ψηλό βουνό. Οι Φαίακες απόρησαν βλέποντας το καράβι να γίνεται βράχος, ο Αλκίνοος όμως είδε στο πέτρωμα του καραβιού την επαλήθευση μιας παλαιάς μαντείας και ζήτησε από όλους να σταματήσουν στο εξής το ξεπροβόδισμα των ξένων. Ζήτησε επίσης να προσφέρουν θυσία στον Ποσειδώνα, μήπως τους λυπηθεί και δεν περικλείσει την πόλη με βουνό. Οι Φαίακες ανταποκρίθηκαν και όρθιοι γύρω στον βωμό του θεού προσεύχονταν.

Φεύγοντας από τον Άδη επιστρέψαμε στην Αία και ενταφιάσαμε το σώ
μα του Ελπήνορα. Η Κίρκη στο μεταξύ μάς αντιλήφθηκε και
με προειδοποίησε για τους κινδύνους που μας περιμένουν και πώς
να τους αντιμετωπίσουμε: για τις Σειρήνες που μαγεύουν
τους περαστικούς με το τραγούδι τους· για τις Συμπληγάδες Πέτρες
 που ανοιγοκλείνουν ασταμάτητα· για τους αντικριστούς βράχους
της Σκύλλας με τα έξι κεφάλια και της Χάρυβδης, που τρεις φορές τη μέ
ρα ρουφά και ξερνά το νερό της θάλασσας· και για τα βόδια του Ή
λιου στη Θρινακία, για τα οποία μού προφήτεψε όσα και ο μά
ντης Τειρεσίας.

Όταν αποπλεύσαμε, άρχισα να ενημερώνω τους συντρόφους για όσα
μας περιμένουν, αλλά μόλις πρόλαβα να τους πω για τις Σειρήνες, είχα
με κιόλας φτάσει εκεί. Εφαρμόζοντας τότε τις οδηγίες της Κίρ
κης, βούλωσα τα αυτιά των συντρόφων με κερί και εκείνοι με έδε
σαν σφιχτά στο κατάρτι, ώστε να ακούσω εγώ το ακόλουθο μαγευτι
κό κάλεσμά τους, αλλά να μην μπορώ να ανταποκριθώ:

212 «Έλα, Οδυσσέα περίφημε, δόξα των Αχαιών, πλησίασε,
άραξε εδώ το πλοίο, ν’ ακούσεις τη φωνή μας [...]
[τη μελιστάλακτη και να κερδίσεις καινούρια γνώση].
218 Γιατί τα πάντα εμείς γνωρίζουμε, όσα τραβήξανε στης Τροίας
τον κάμπο Αργείοι και Τρώες – θέλημα των θεών.
220 Κι ακόμη ξέρουμε τα όσα συμβαίνουν πάνω σ’ ολόκληρη τη γη [...].»

Έτσι αποφύγαμε αυτόν τον κίνδυνο. Αποφύγαμε και τις Συμπληγάδες
και, για να γλιτώσουμε από τη Χάρυβδη, πλησιάσαμε στον βράχο
 της Σκύλλας, που μας στοίχισε έξι συντρόφους.

Φτάσαμε έπειτα στο νησί του Ήλιου κι εγώ, αναλογιζόμενος
τις προφητείες του Τειρεσία και της Κίρκης, ζήτησα από τους συντρό
φους να μην αράξουμε εκεί, γιατί μας περιμένει συμφορά, βρήκα ό
μως αντιμέτωπο τον Ευρύλοχο. Οι άλλοι, κατάκοποι καθώς ήταν, πή
ραν το μέρος του, κι εγώ αναγκάστηκα να υποχωρήσω, αφού πρώτα
τους δέσμευσα με όρκο να μην αγγίξουν τα ιερά ζώα του θεού. Νο
τιάς όμως μας κράτησε έναν μήνα στο νησί και τα τρόφιμα τελείω
σαν. Απομακρύνθηκα τότε, για να προσευχηθώ στους θεούς να δώ
σουν λύση στο πρόβλημά μας, εκείνοι όμως μου έστειλαν ύπνο γλυ
κό. Έτσι, βρήκε ευκαιρία ο Ευρύλοχος και, με το επιχείρημα ότι
 ο χειρότερος θάνατος είναι ο θάνατος από πείνα, έπεισε τους άλλους
να σφάξουν τα καλύτερα βόδια – ως θυσία πάντως προς τους θεούς
– και να τάξουν στον Ήλιο όμορφο ναό, όταν νοστήσουν. Τα θυσία
σαν λοιπόν και άρχισαν να τα ψήνουν και να τα τρώνε. Ξύπνησα τότε
και, όταν κατάλαβα τι είχε συμβεί, αναστέναξα διαμαρτυρόμενος
στους θεούς για τον ύπνο που μου είχαν στείλει.

Ο Ήλιος, μόλις πληροφορήθηκε τη σφαγή των βοδιών του, απείλησε
 ότι θα κατεβεί στον Άδη και δεν θα φέγγει πια, αν δεν τιμωρηθούν
οι σύντροφοί μου· απέσπασε έτσι την υπόσχεση του Δία ότι
θα κεραυνοβολήσει το καράβι μας.

Επέπληξα βέβαια τους συντρόφους, το κακό όμως είχε γίνει και οι θε
οί έδειξαν τη δυσαρέσκειά τους με σημεία και τέρατα: «σάλευαν
τα τομάρια καταγής· στις σούβλες μούγκριζαν τα κρέατα, / τα ωμά και
τα ψημένα· κι ανέβαινε φωνή σαν από βόδια ζωντανά». Αλλά
οι σύντροφοι συνέχισαν το φαγοπότι έξι μέρες, και όταν την έβδο
μη κόπασαν οι άνεμοι και αποπλεύσαμε, ο Δίας μάς περίμενε· σήκω
σε θύελλα μεσοπέλαγα, κεραυνοβόλησε το καράβι και οι σύντρο
φοι καταποντίστηκαν· «έτσι ο θεός τούς στέρησε τον νόστο». Σώθη
κα μόνο εγώ πιασμένος από την καρίνα και αφέθηκα στα κύματα, που
 με γύρισαν στη Χάρυβδη την ώρα που ρουφούσε τη θάλασσα. Πηδώ
ντας τότε στον αέρα κρεμάστηκα σαν νυχτερίδα από την αγριοσυκιά
που σκίαζε το τέρας και κρεμασμένος περίμενα ώσπου να ξεράσει μαζί
 με το νερό και την καρίνα· κατάφερα τότε να καθίσω πάνω
στο καραβόξυλο και, έπειτα από παραδαρμό εννέα ημερών στη θάλασ
σα, να φτάσω στο νησί της Καλυψώς – αλλά γι’ αυτό σάς μίλησα
 το προηγούμενο βράδυ.

Τα βόδια του Ήλιου