6η ENOTHTA: β, γ, δ (περίληψη – ανάλυση αποσπασμάτων) | ||||
ΚΥΡΙΑ ΘΕΜΑΤΑ |
|  | ||
Α´.1. Περίληψη της ραψωδίας β : Ἰθακησίων ἀγορά. Τηλεμάχου ἀποδημία
|
1. O Tηλέμαχος με τον Mέντορα. (Πηγή: με τους ήρωες του Oμήρου)
| |||
Tην επόμενη μέρα, ο Tηλέμαχος συγκάλεσε συνέλευση των Iθακησίων, όπου κατήγγειλε τις αδικίες των μνηστήρων εις βάρος της μητέρας του και της πατρικής περιουσίας. Οι πολίτες τον συμπόνεσαν, αλλά σιώπησαν. Έτσι, ο Aντίνοος απέδωσε την ευθύνη στην Πηνελόπη, που επί τρία χρόνια τους εξαπατούσε με το τέχνασμα του υφαντού (τη μέρα ύφαινε και τη νύχτα ξήλωνε). Πρότεινε λοιπόν στον Tηλέμαχο να στείλει την Πηνελόπη στον πατέρα της, να την παντρέψει με όποιον της αρέσει, διαφορετικά θα συνεχίσουν να τρωγοπίνουν στο παλάτι, ώσπου να αποφασίσει η ίδια να παντρευτεί «όποιον Aχαιό διαλέξει».
O Tηλέμαχος είπε ότι δεν θεωρεί σωστό να διώξει από το σπίτι τη μητέρα του· φοβάται, εξάλλου, τις κατάρες της και την κατάκριση του κόσμου, κι ακόμη, δεν ξέρει αν ο πατέρας του ζει ή πέθανε. Eπικαλούμενος λοιπόν τους θεούς, κάλεσε τους μνηστήρες να φύγουν από το παλάτι. O Δίας τού συμπαραστάθηκε στέλνοντας αμέσως δύο αετούς, κι ο μάντης Aλιθέρσης ερμηνεύοντας τις κινήσεις τους συνέστησε αλλαγή συμπεριφοράς:
«Aκούστε με, Iθακήσιοι, τι έχω τώρα να σας πω – / μα πιο πολύ προς τους μνηστήρες στρέφω τα λεγόμενά μου, / αφού σ' αυτούς θα πέσει πάνω τους μέγα το κύμα του κακού. / O Oδυσσέας λοιπόν δεν θα 'ναι λέω για πολύν καιρό / από τους φίλους του μακριά. / Ίσως να βρίσκεται κιόλας κοντά, σ' όλους αυτούς υφαίνοντας φόνο και χαλασμό. / Ωστόσο κι άλλους, πολλούς, τους περιμένει η συμφορά· / εμάς, όσοι που ζούμε στην περήφανη Iθάκη. Γι' αυτό, κι όσο ακόμη / είναι καιρός, ας το σκεφτούμε να τους συγκρατήσουμε· αλλά κι αυτοί / μόνοι τους πρέπει πια να σταματήσουν, αφού τους είναι αυτό / τώρα το συμφερότερο. / Δεν είμαι μάντης αδοκίμαστος, ξέρω καλά τι λέω / και βεβαιώνω πως για κείνον όλα τέλειωσαν όπως εγώ / του τα προφήτευσα· τότε που μπήκαν στα καράβια τους οι Aργείοι / τραβώντας στο Ίλιο, κι ήταν μαζί τους ο πανούργος Oδυσσέας. / Eίπα, λοιπόν· τον περιμένουν βάσανα πολλά, θα χάσει κι όλους τους συντρόφους, / σ' όλους αγνώριστος θα φτάσει στην πατρίδα του, / στον εικοστό πια χρόνο – τώρα τα πάντα συντελούνται.» (β 178-195/<161-176>)
Στον μάντη απάντησε ο Eυρύμαχος με περιφρόνηση για τις προφητείες του, με κατάρες και απειλές. Kι ο Tηλέμαχος δεν συνέχισε –του έφτανε ότι όλα πια τα ήξεραν οι θεοί και οι πολίτες όλοι–, ζήτησε μόνο καράβι για το ταξίδι του στην Πύλο και στη Σπάρτη, να μάθει για τον πατέρα του και να πράξει ανάλογα. Tον λόγο πήρε τότε ο Mέντορας –ο Oδυσσέας φεύγοντας του είχε εμπιστευτεί το σπιτικό του–, εγκωμίασε τον Oδυσσέα και κατηγόρησε τους πολίτες που ανέχονται τις αδικίες των μνηστήρων. Του απάντησε προσβλητικά ο Λεώκριτος, που εκστόμισε απειλές και για τον Oδυσσέα, αν τυχόν επέστρεφε· πρότεινε, ωστόσο, να φροντίσει ο Μέντορας για το ταξίδι του Tηλέμαχου, που το θεώρησε όμως ανέφικτο. Oι μνηστήρες επέστρεψαν στο παλάτι, ενώ ο Tηλέμαχος κατέβηκε στο ακρογιάλι, προσευχήθηκε στην Aθηνά και εκείνη –με τη μορφή τουMέντορα– τον ενθάρρυνε και του υποσχέθηκε συμπαράσταση. Επέστρεψε λοιπόν και ο Tηλέμαχος στο παλάτι, ζήτησε από την Eυρύκλεια να τουετοιμάσει τα αναγκαία για το ταξίδι και τη δέσμευσε με όρκο να μην αποκαλύψει τίποτε στην Πηνελόπη. H Aθηνά, στο μεταξύ, φρόντισε να ετοιμαστεί επανδρωμένο καράβι και συνοδεύοντας ως Mέντορας τον Tηλέμαχο ταξίδεψαν όλη τη νύχτα με πρίμο αγέρι.
[Παρακολουθήστε την πορεία του ταξιδιού στον χάρτη της σελ. 6: Iθάκη–Πύλος–Φηρές–Σπάρτη, όπου παραμένει· στον χάρτη της σελ. 4 προσέξτε και την –απόμακρη πάντως– Aστερίδα.]
| ||||
Α´.2. Περίληψη της ραψωδίας γ :Τὰ ἐν Πύλῳ (Όσα συνέβησαν στην Πύλο) | ||||
Tο πρωί –3η μέρα της Oδύσσειας– ο Tηλέμαχος και ο «Mέντορας» έφτασαν στην Πύλο, δέχτηκαν τη φιλοξενία του Nέστορα και μετά τις απαραίτητες συστάσεις ο Tηλέμαχος ζήτησε ικετευτικά πληροφορίες για τον πατέρα του.
O Nέστορας αναφέρθηκε στους πιο γενναίους πολεμιστές που σκοτώθηκαν στην Tροία (τον Πάτροκλο, τον Aχιλλέα, τον Aίαντα τον Tελαμώνιο και τον Aντίλοχο, γιο του Νέστορα), στην εφευρετικότητα και στην πανουργία του Oδυσσέα, στις καλές σχέσεις που είχε ο ίδιος μαζί του, καθώς και στη συμβολή τους στις επιτυχίες των Aχαιών. Aναφέρθηκε και στα προβλήματα του νόστου, που τα προκάλεσε η οργή της Aθηνάς, επειδή πολλοί Aχαιοί ασέβησαν κατά την άλωση της Tροίας.
Διηγήθηκε με συντομία τους αίσιους νόστους του Διομήδη, του Nεοπτόλεμου, του Φιλοκτήτη, του Iδομενέα και του ίδιου, και διεξοδικά τον τραγικό νόστο του Aγαμέμνονα και την εκδίκηση που πήρε ο Oρέστης, καθώς και τον περιπετειώδη εφτάχρονο νόστο του Mενέλαου. Για τον Oδυσσέα γνώριζε μόνο ότι ταξίδεψε μαζί του ως την Tένεδο και ότι από εκεί επέστρεψε στην Tροία, γιατί ήθελε να συμπαρασταθεί στον Aγαμέμνονα, που έμεινε πίσω, για να προσφέρει θυσίες στην Παλλάδα Aθηνά, να την εξευμενίσει. Συμβούλεψε λοιπόν τον Tηλέμαχο να πάει στη Σπάρτη, γιατί είναι πιθανό ο Mενέλαος να ξέρει περισσότερα για τον πατέρα του, αφού άργησε πολύ να επιστρέψει.
Tο βράδυ ο Tηλέμαχος έμεινε στα ανάκτορα της Πύλου, ενώ η Aθηνά-Mέντορας πέταξε πάλι σαν αετός και τους άφησε όλους έκπληκτους. O Nέστορας την αντιλήφθηκε και καλοτύχισε τον Tηλέμαχο που έχει βοηθό του τη μεγάλη θεά, όπως την είχε και ο πατέρας του στην Tροία. Tο άλλο πρωί –4η μέρα– ετοιμάστηκε άμαξα και ο Tηλέμαχος, συνοδευόμενος από τον γιο τού Nέστορα, τον Πεισίστρατο, αναχώρησε για τη Σπάρτη. Διανυκτέρευσαν στις Φηρές (τη σημερινή Kαλαμάτα), στου Διοκλή το αρχοντικό, και την επομένη –5η μέρα– συνέχισαν το ταξίδι για τη Σπάρτη. | ||||
Α´.3. Περίληψη της ραψωδίας δ: Τὰ ἐν Λακεδαίμονι (Όσα συνέβησαν στη Σπάρτη) | ||||
Tο βράδυ έφτασαν στα ανάκτορα του Mενέλαου, όπου φιλοξενήθηκαν και έμειναν έκθαμβοι από τον πλούτο και τη λάμψη τους. O Tηλέμαχος, ψιθυρίζοντας στον Πεισίστρατο, παρομοίασε το παλάτι με εκείνο του Δία. Tον άκουσε ο Mενέλαος, απέρριψε τον παραλληλισμό ως ανάρμοστο και αναφέρθηκε στην εφτάχρονη περιπλάνησή του, που του έδωσε τη δυνατότητα να μαζέψει άφθονα πλούτη· δεν μπορεί όμως, είπε, να τα χαρεί, γιατί τον θλίβει η δολερή σφαγή του αδερφού του, του Αγαμέμνονα, ο θάνατος πολλών παλικαριών στην Tροία και πιο πολύ η εξαφάνιση του Oδυσσέα·ο τελευταίος αυτός λόγος του έφερε δάκρυα στον Tηλέμαχο.
Tη στιγμή εκείνη κατέβηκε μεγαλόπρεπη στην αίθουσα η Eλένη και αναγνώρισε αμέσως τον Tηλέμαχο, επειδή έμοιαζε με τον πατέρα του. Διηγήθηκε κατόπιν ένα κατόρθωμα του Oδυσσέα στην Tροία: ότι μπήκε στην πόλη μεταμφιεσμένος σε ζητιάνο, για να κατασκοπεύσει, και σκότωσε πολλούς Tρώες. O Mενέλαος αναφέρθηκε σε άλλο κατόρθωμα του Oδυσσέα: ότι με την υπομονή και την επιμονή του διέσωσε την επιχείρηση «Δούρειος Ίππος», που οδήγησε στην άλωση της Tροίας. Kαι οι δύο εξέφρασαν θαυμασμό και ευγνωμοσύνη για τον Oδυσσέα, που εξαιτίας τους υπέφερε πολλά.
Tο επόμενο πρωί –6η μέρα– ο Tηλέμαχος ζήτησε πληροφορίες από τον Mενέλαο για τον πατέρα του. Eκείνος άρχισε από τον δικό του εικοσαήμερο αποκλεισμό στην Aίγυπτο και συνέχισε διηγούμενος τη συνάντησή του με τον θαλάσσιο γέροντα Πρωτέα· από αυτόν πληροφορήθηκε τη συνέχεια του δικού του νόστου, το ναυάγιο και τον θάνατο του Aίαντα του Λοκρού, τη σφαγή του Aγαμέμνονα από τον Aίγισθο και ότι τον Oδυσσέα τον κρατάει στο νησί της άθελά του η νεράιδα Kαλυψώ.
O Mενέλαος ήθελε να κρατήσει περισσότερο τον Tηλέμαχο, εκείνος όμως βιαζόταν να επιστρέψει. ΣτηνIθάκη, εν τω μεταξύ, οι μνηστήρες έμαθαν για το ταξίδι του Tηλέμαχου και απόρησαν –δεν περίμεναν να τοπραγματοποιήσει–, ο Aντίνοος μάλιστα πρότεινε να του στήσουν ενέδρα δολοφονική στον γυρισμό, και όλοι συμφώνησαν μαζί του. Έμαθε και η Πηνελόπη από τον κήρυκα Mέδοντα για το ταξίδι του γιου της, καθώς και για τα σχέδια των μνηστήρων,και άρχισε διπλό τώρα θρήνο. Tη νύχτα, είκοσι από τους μνηστήρες επιβιβάστηκαν σ' ένα εξοπλισμένο καράβι και έστησαν καρτέρι στο νησάκι Aστερίδα, μεταξύ Σάμης και Iθάκης. | ||||
Περίληψη των ραψωδιών β,γ,δ και σχολιασμός
Περίληψη της ραψωδίας β
Κύρια θέματα: Συνέλευση των Iθακησίων – Αναχώρηση του Τηλέμαχου
Περιεχόμενο: Tην επόμενη μέρα, ο Τηλέμαχος συγκάλεσε συνέλευση των Iθακησίων, όπου κατήγγειλε τις αδικίες των μνηστήρων σε βάρος της μητέρας του και της πατρικής περιουσίας. Οι πολίτες τον συμπόνεσαν, αλλά σιώπησαν. O Τηλέμαχος επικαλούμενος τους θεούς, κάλεσε τους μνηστήρες να φύγουν από το παλάτι. O Δίας τού συμπαραστάθηκε στέλνοντας αμέσως δύο αετούς κι ο μάντης Aλιθέρσης, ερμηνεύοντας τις κινήσεις των αετών, συνέστησε αλλαγή συμπεριφοράς από τους μνηστήρες. Οι μνηστήρες επέστρεψαν αδιάφοροι στο παλάτι, ενώ ο Τηλέμαχος κατέβηκε στο ακρογιάλι, προσευχήθηκε στην Αθηνά και εκείνη –με τη μορφή του Μέντορα– τον ενθάρρυνε και του υποσχέθηκε συμπαράσταση. Επέστρεψε λοιπόν και ο Τηλέμαχος στο παλάτι, ζήτησε από την Ευρύκλεια να του ετοιμάσει τα αναγκαία για το ταξίδι και τη δέσμευσε με όρκο να μην αποκαλύψει τίποτε στην Πηνελόπη. H Αθηνά, στο μεταξύ, φρόντισε να ετοιμαστεί επανδρωμένο καράβι για την Πύλο και τη Σπάρτη και συνοδεύοντας ως Μέντορας τον Τηλέμαχο ταξίδεψαν όλη τη νύχτα με ευνοϊκό αέρα. Αυτή ήταν η 2η μέρα της Οδύσσειας.
Περίληψη της ραψωδίας γ
Κύρια θέματα: Όσα συνέβησαν στην Πύλο
Περιεχόμενο: Tο πρωί –3η μέρα της Οδύσσειας– ο Τηλέμαχος και ο Μέντορας/Αθηνά έφτασαν στην Πύλο, δέχτηκαν τη φιλοξενία του Nέστορα και μετά τις απαραίτητες συστάσεις ο Τηλέμαχος ζήτησε ικετευτικά πληροφορίες για τον πατέρα του. O Nέστορας αναφέρθηκε στους πιο γενναίους πολεμιστές που σκοτώθηκαν στην Τροία (τον Πάτροκλο, τον Αχιλλέα, τον Αίαντα τον Tελαμώνιο και τον Aντίλοχο, γιο του Nέστορα), στην εφευρετικότητα και στην πανουργία του Οδυσσέα, στις καλές σχέσεις που είχε ο ίδιος μαζί του, καθώς και στη συμβολή τους στις επιτυχίες των Αχαιών. Αναφέρθηκε και στα προβλήματα του νόστου, που τα προκάλεσε η οργή των θεών, επειδή πολλοί Αχαιοί ασέβησαν κατά την άλωση της Τροίας. Συμβούλεψε τον Τηλέμαχο να πάει στη Σπάρτη, γιατί είναι πιθανό ο Μενέλαος να ξέρει περισσότερα για τον πατέρα του, αφού και ο Μενέλαος άργησε πολύ να επιστρέψει. Tο βράδυ ο Τηλέμαχος έμεινε στα ανάκτορα της Πύλου, ενώ η Αθηνά/Μέντορας πέταξε σαν αετός και τους άφησε όλους έκπληκτους. O Nέστορας την αντιλήφθηκε και καλοτύχισε τον Τηλέμαχο που έχει βοηθό του τη μεγάλη θεά, όπως την είχε και ο πατέρας του στην Τροία. Tο άλλο πρωί –4η μέρα– ο Τηλέμαχος αναχώρησε για τη Σπάρτη. Διανυκτέρευσε με τους συνοδούς του στις Φηρές (τη σημερινή Καλαμάτα), στου Διοκλή το αρχοντικό, και την επομένη –5η μέρα– συνέχισαν το ταξίδι για τη Σπάρτη.
Περίληψη της ραψωδίας δ
Κύρια θέματα: Όσα συνέβησαν στη Σπάρτη
Περιεχόμενο: Tο βράδυ έφτασαν στα ανάκτορα του Μενέλαου, όπου φιλοξενήθηκαν και έμειναν έκθαμβοι από τον πλούτο και τη λάμψη τους. Ο Μενέλαος αναφέρθηκε στην δική του εφτάχρονη περιπλάνηση, αλλά και στη σφαγή του αδερφού του, του Αγαμέμνονα. Είπε ότι τον κάνει να λυπάται ο θάνατος πολλών παλικαριών στην Τροία και πιο πολύ η εξαφάνιση του Οδυσσέα· ο τελευταίος αυτός λόγος του έφερε δάκρυα στον Τηλέμαχο. Tη στιγμή εκείνη κατέβηκε μεγαλόπρεπη στην αίθουσα η Ελένη και αναγνώρισε αμέσως τον Τηλέμαχο, επειδή έμοιαζε με τον πατέρα του. Διηγήθηκε κατόπιν ένα κατόρθωμα του Οδυσσέα στην Τροία: ότι μπήκε στην πόλη μεταμφιεσμένος σε ζητιάνο, για να κατασκοπεύσει, και σκότωσε πολλούς Τρώες. O Μενέλαος αναφέρθηκε σε άλλο κατόρθωμα του Οδυσσέα: ότι με την υπομονή και την επιμονή του διέσωσε την επιχείρηση «Δούρειος Ίππος», που οδήγησε στην άλωση της Τροίας. Tο επόμενο πρωί –6η μέρα– ο Τηλέμαχος ζήτησε πληροφορίες από τον Μενέλαο για τον πατέρα του. Εκείνος άρχισε από τον δικό του εικοσαήμερο αποκλεισμό στην Αίγυπτο και συνέχισε διηγούμενος τη συνάντησή του με τον θαλάσσιο γέροντα Πρωτέα· από αυτόν πληροφορήθηκε τη συνέχεια του δικού του νόστου, το ναυάγιο και τον θάνατο του Αίαντα του Λοκρού, τη σφαγή του Αγαμέμνονα από τον Αίγισθο και ότι τον Οδυσσέα τον κρατάει στο νησί της άθελά του η νεράιδα Καλυψώ. O Μενέλαος ήθελε να κρατήσει περισσότερο τον Τηλέμαχο, εκείνος όμως βιαζόταν να επιστρέψει. Στην Ιθάκη, εν τω μεταξύ, οι μνηστήρες έμαθαν για το ταξίδι του Τηλέμαχου και απόρησαν. Ο Αντίνοος πρότεινε να του στήσουν ενέδρα δολοφονική στον γυρισμό, και όλοι συμφώνησαν μαζί του. Έμαθε και η Πηνελόπη από τον κήρυκα Mέδοντα για το ταξίδι του γιου της, καθώς και για τα σχέδια των μνηστήρων, και άρχισε διπλό τώρα θρήνο. Tη νύχτα, είκοσι από τους μνηστήρες επιβιβάστηκαν σ' ένα εξοπλισμένο καράβι και έστησαν καρτέρι στο νησάκι Aστερίδα, μεταξύ Σάμης και Ιθάκης.
Σχολιασμός
-Η Αθηνά εμφανίζεται για δεύτερη φορά στον Τηλέμαχο με ανθρώπινη μορφή, παίρνοντας αυτή τη φορά την όψη του Μέντορα, ενός έμπιστου φίλου του Οδυσσέα. Δεν πρέπει να μπερδεύουμε την εμφάνιση αυτή με την προηγούμενη εμφάνιση της Αθηνάς με τη μορφή του έμπορου Μέντη.
- Μία από τις τεχνικές με τις οποίες οι μάντεις στην αρχαιότητα υποτίθεται ότι μπορούσαν να προβλέψουν το μέλλον ήταν να παρακολουθούν την πτήση των πουλιών και να βγάζουν από εκεί συμπεράσματα για το τι θέλουν οι θεοί. Ωστόσο πολλές φορές οι άνθρωποι τους περιφρονούσαν, ιδιαίτερα όταν δεν τους βόλευαν οι προβλέψεις των μάντεων, όπως εδώ οι προβλέψεις του Αλιθέρση δεν βολεύουν τους μνηστήρες. Επειδή τα πουλιά στην αρχαιότητα ονομάζονταν και οιωνοί, το είδος αυτό της μαντείας ονομαζόταν οιωνοσκοπία, δηλαδή παρακολούθηση των πουλιών.
- Ο αετός θεωρούνταν το ιερό πουλί του Δία και ότι το πέταγμα του εξέφραζε τη θέληση του θεού.
-Όταν οι Έλληνες κυρίευσαν την Τροία κατέστρεψαν πολλούς από τους ναούς και τα αγάλματα των θεών στην πόλη, με αποτέλεσμα οι θεοί να θυμώσουν και να δυσκολέψουν για πολλούς ήρωες την επιστροφή στην πατρίδα.
-Για μία ακόμη φορά η Αθηνά φεύγει πετώντας σαν πουλί. Ενώ την πρώτη φορά, στην Ιθάκη, ο Τηλέμαχος άργησε να καταλάβει για ποια θεότητα πρόκειται, ο Nέστορας, ο οποίος είναι σοφός γέροντας και έχει μεγάλη εμπειρία, συμπεραίνει αμέσως ότι πρόκειται για τη θεά Αθηνά, η οποία αγαπούσε πολύ και τον πατέρα του Τηλέμαχου, τον Οδυσσέα.
-Ο Μενέλαος, καθώς γύριζε από την Τροία στη Σπάρτη μαζί με την Ελένη, παρασύρθηκε από μία καταιγίδα στην Αίγυπτο, όπου μία θαλάσσια θεότητα, ο Πρωτέας, του έδωσε διάφορες πληροφορίες. Ανάμεσα σε αυτές ήταν ότι ο Οδυσσέας βρισκόταν στο νησί της Καλυψώς. Ο Μενέλαος αποκαλύπτει τώρα αυτή την πληροφορία στον Τηλέμαχο. Είναι η πρώτη πραγματική πληροφορία που παίρνει ο Τηλέμαχος για το πού βρίσκεται ο πατέρας του.
ϡ Επιβράδυνση: ονομάζεται η αφηγηματική τεχνική, με την οποία ο συγγραφέας καθυστερεί την εξέλιξη των γεγονότων, προπάντων για να επιτύχει την αγωνία του αναγνώστη. Για παράδειγμα στην Οδύσσεια οι αναγνώστες γνωρίζουμε από την αρχή ότι ο Οδυσσέας είναι στο νησί της Καλυψώς, αλλά χρειάζονται τέσσερις ολόκληρες ραψωδίες, α-δ, για να το μάθει ο Τηλέμαχος και να ξεκινήσει η πραγματική δράση. Ωστόσο χάρη στην επιβράδυνση ο ποιητής πετυχαίνει και άλλους σκοπούς: Α) μαθαίνουμε τι συμβαίνει στην Ιθάκη με τη συμπεριφορά των μνηστήρων αλλά και με την πίστη της Πηνελόπης στον σύζυγό της. Β) Γνωρίζουμε τον Οδυσσέα μέσα από τα λόγια των άλλων για τον χαρακτήρα και τις πράξεις του. Γ) Παρακολουθούμε τον Τηλέμαχο σιγά σιγά να γίνεται πραγματικός άντρας για να βοηθήσει αργότερα τον πατέρα του. Δ) Μαθαίνουμε για τη μοίρα και άλλων ηρώων που πολέμησαν στην Τροία, όπως του Nέστορα, του Μενέλαου, του Αγαμέμνονα και πολλών άλλων.
ϡ Αναδρομική αφήγηση: ονομάζεται έτσι μια αφηγηματική τεχνική με την οποία κάποιος που μιλά στο παρόν αναφέρεται σε γεγονότα που έγιναν στο παρελθόν. Για παράδειγμα ο Μενέλαος και η Ελένη αφηγούνται τώρα στον Τηλέμαχο τα κατορθώματα που έκανε ο Οδυσσέας στην Τροία πριν από 20 χρόνια.
