Οδύσσεια : ΕΝΟΤΗΤΑ 2 (α 26-108)
2η ΕΝΟΤΗΤΑ α 26-108
ΕΝΟΤΗΤΕΣ
1. "Ο Ποσειδώνας στους Αιθίοπες" (26-30)
2. "Οι θεοί συνεδράζουν και πρώτος μιλά ο Δίας" (31-51)
3. "Η Αθηνά απαντά στον Δία" (52-72)
4. "Ο δεύτερος λόγος του Δία" (73-92)
5. "Η πρόταση της Αθηνάς" (93-108)
ΚΑΤΑ ΤΟ ΕΙΚΟΣ ΚΑΙ ΑΝΑΓΚΑΙΟΝ
Κάτι που είναι ανάγκη να γίνει (αναγκαίον) παρουσιάζεται με τρόπο εύλογο, λογικό (εικός) : Εδώ, είναι αναγκαίο να λείπει ο Ποσειδώνας από το συμβούλιο των θεών, προκειμένου να παρθεί ευνοϊκή απόφαση για τον Οδυσσέα (αναγκαίον) κι έτσι ο Όμηρος μας λέει ότι ο Ποσειδώνας βρισκόταν στη γη των Αιθιόπων για κάποιες θυσίες που έκαναν προς τιμήν του (εικός)
Ο ΔΙΑΛΟΓΟΣ μεταξύ Δία και Αθηνάς χαρίζει στο κείμενο θεατρικότητα, το κάνει πιο "ζωντανό".
ΣΧΗΜΑ ΥΒΡΙΣ - ΤΙΣΙΣ - ΝΕΜΕΣΙΣ : Το συναντάμε στο απόσπασμα στην περίπτωση του Αίγισθου : αν και προειδοποιήθηκε, δολοφόνησε τον Αγαμέμνονα (ύβρις), οι θεοί οργίστηκαν (τίσις) και ο Ορέστης πήρε εκδίκηση για τον πατέρα του σκοτώνοντας τόσο τον Αίγιστο, όσο και την Κλυταιμνήστρα (νέμεσις).
ΠΡΟΙΚΟΝΟΜΙΑ
α) Ο Ποσειδώνας βρίσκεται στους Αιθίοπες (26-29)
β) η αναφορά στο πάθημα του Αίγισθου (40-48, 53-55) προικονομεί την τιμωρία των μνηστήρων
γ) η αντιπαράθεση από την Αθηνά των διαφορετικών περιπτώσεων Οδυσσέα-Αίγισθου
δ) η απόφαση του Δία (89-90)
ε) το σχέδιο της Αθηνάς (97-108)ΑΝΘΡΩΠΟΜΟΡΦΙΣΜΟΣ
α) Ο Ποσειδώνας ταξιδεύει και παίρνει μέρος σε θυσίες. Ταυτόχρονα ευχαριστιέται καθώς συμμετέχει σε αυτές (26-29)
β) οι θεοί κάνουν συμβούλιο (31-32)
γ) υπάρχουν συγγενικές σχέσεις μεταξύ των θεών και ιεραρχία (53,61,74, 97-99)
δ) η Αθηνά συμπαθεί τον Οδυσσέα (56)
ε) η Καλυψώ είναι ερωτευμένη με τον Οδυσσέα (64-66)
στ) ο Ποσειδώνας είναι οργισμένος με τον Οδυσσέα (79-81)
ΑΞΙΕΣ ΠΟΥ ΠΡΟΒΑΛΛΟΝΤΑΙ :
α) αυτοδικία (Ορέστης) : νομιμοποιείται λοιπόν κι ο Οδυσσέας να τιμωρήσει τους μνηστήρες
β) αξία πατρίδας και οικογένειας (66-68)
γ) φήμη από τα ταξίδια (106-108)
ΤΥΠΙΚΑ ΕΠΙΘΕΤΑ ΚΑΙ ΤΥΠΙΚΕΣ ΕΚΦΡΑΣΕΙΣ
φημισμένο Αίγισθο (33) : τυπικό επίθετο
στο νου του φέρνοντας, θυμήθηκε (33) : τυπική έκφραση
ξακουστός Ορέστης (34) : τυπικό επίθετο
άγρυπνον αργοφονιά Ερμή (44) : τυπικό επίθετο
τα μάτια λάμποντας (52, 93) : τυπική έκφραση
των δυνατών ο παντοδύναμος (53,94) : τυπική έκφραση
Δία Ολύμπιε (69) : τυπικό επίθετο
που τα σύννεφα συνάζει (73) : τυπική έκφραση
θεϊκό Οδυσσέα (75) : τυπικό επίθετο
της γης κυρίαρχος (79) : τυπική έκφραση
ισόθεο Πολύφημο (84) : τυπικό επίθετο
κοσμοσείστης Ποσειδών (86) : τυπικό επίθετο
ψυχοπομπό κι αργοφονιά (97) : τυπικά επίθετα
ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΜΟΙ
1. Οδυσσέας : άδικα βασανισμένος (57-59), απελπισμένος (64), επιθυμεί πολύ να γυρίσει στην πατρίδα και στην οικογένειά του (65-68), ευσεβής (69-71), γνωστικός και συνετός (76)
2. Αίγισθος : ασεβής και υβριστής (40-43), αλαζόνας (44-46)
3. Ποσειδώνας : εκδικητικός, οργισμένος (79-81)
4. Καλυψώ : ερωτευμένη, εγωίστρια (64-65)
5. Αθηνά : φιλεύσπλαχνη, πονηρή (με έξυπνο τρόπο δημιουργεί ευνοϊκό κλίμα για τον Οδυσσέα)
6. Δίας : παντοδύναμος, αυστηρός, δίκαιος
Οδύσσεια : ΕΝΟΤΗΤΑ 3 (α 109-173)
3η ΕΝΟΤΗΤΑ α 109-173
ΕΝΟΤΗΤΕΣ
1. "Η Αθηνά από τον Όλυμπο στα ανάκτορα της Ιθάκης" (109-135)
2. "Υποδοχή και φιλοξενία της Αθηνάς" (136-161)
3. "Είσοδος και των μνηστήρων στο μέγαρο" (162-173)
ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΕΠΟΧΗΣ
α) παλάτι (εξώθυρα που οδηγούσε σε ανοιχτή αυλή, οι πύλες, το μεγάλο δώμα)
β) πολυτελή έπιπλα και σκεύη (κονταροθήκη, θρόνοι, σκαμνιά, καθίσματα, χρυσά κανάτια, ασημένιες λεκάνες, κρατήρες)
γ) πολλοί υπηρέτες ( κελάρισσα, κήρυκας, τραπεζάρχης, παρακόρες)
δ) φιλοξενία
ε) διασκέδαση (παιχνίδι, φαγητό, ποτό, μουσική, τραγούδι)
ΤΟ ΤΥΠΙΚΟ ΤΗΣ ΦΙΛΟΞΕΝΙΑΣ
α) υποδοχή
β) τακτοποίηση οπλισμού και αλόγων
γ) παραχώρηση τιμητικής θέσης
δ) προσφορά ποτού και γεύματος
ε) ερώτηση για το ποιος είναι ο επισκέπτης
στ) ερώτηση για το αίτημα του επισκέπτη
ζ) διαμονή
η) ανταλλαγή δώρων
ΑΝΘΡΩΠΟΜΟΡΦΙΣΜΟΣ
α) Η Αθηνά δένει στα πόδια της σανδάλια και ταξιδεύει προς την Ιθάκη (109)
β) Η Αθηνά κρατάει οπλισμό (κοντάρι) (112-114)
γ) Η Αθηνά στέκεται έξω από την πόρτα του ανακτόρου της Ιθάκης (115-117)
δ) Η Αθηνά τρώει και πίνει όπως όλοι οι άνθρωποι (139-140, 157-161)
ΕΝΑΝΘΡΩΠΙΣΗ ονομάζουμε τη μεταμόρφωση ενός θεού σε άνθρωπο. Στην ενότητά μας, η Αθηνά ενανθρωπίζεται (γίνεται Μέντης)
ΠΡΟΙΚΟΝΟΜΙΑ
α) Η Αθηνά αναχωρεί από τον Όλυμπο μαζί με το δόρυ της προικονομεί τη μνηστηροφονία (112-113, 143)
β) Το όραμα του Τηλέμαχου προοικονομεί την επιστροφή του Οδυσσέα και την τιμωρία των μνηστήρων (129-132)
ΑΝΤΙΘΕΣΗ
Ο Τηλέμαχος κάθεται σεμνός, λυπημένος και ήσυχος, ενώ οι μνηστήρες διασκεδάζουν απολαμβάνοντας με απληστία τα αγαθά του παλατιού. Η αντίθεση αυτή μας κάνει να συμπαθήσουμε τον Τηλέμαχο και να αντιπαθήσουμε τους μνηστήρες, προετοιμάζοντάς μας για την τιμωρία τους.
ΕΠΙΚΗ ΕΙΡΩΝΕΙΑ ονομάζουμε την τεχνική κατά την οποία εμείς (οι αναγνώστες) γνωρίζουμε κάτι, που ο ήρωας αγνοεί. Στην ενότητά μας, υπάρχει σε πολλά σημεία (από τον στίχο 118 και μετά), μιας και ο Τηλέμαχος και οι μνηστήρες αγνοούν το ότι έχουν μπροστά τους την Αθηνά, κάτι όμως που εμείς το γνωρίζουμε.
ΤΥΠΙΚΑ ΕΠΙΘΕΤΑ ΚΑΙ ΤΥΠΙΚΕΣ ΕΚΦΡΑΣΕΙΣ
άλκιμο κοντάρι (112) : τυπικό επίθετο
πανίσχυρου Διός (113) : τυπικό επίθετο
αγέρωχους μνηστήρες (119-120, 162) : τυπικό επίθετο
πέταξαν τα λόγια του σαν τα πουλιά (138) : τυπική έκφραση
Αθηνά Παλλάδα (141) : τυπικό επίθετο
λάμποντας τα μάτια (141) : τυπική έκφραση
του καρτερόψυχου Οδυσσέα (145) : τυπικό επίθετο
ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΜΟΙ
1. Αθηνά/Μέντης : δυναμική, αποφασιστική, επιδέξια ως προς τον χειρισμό του σχεδίου της
2. Τηλέμαχος : ευαίσθητος, μοναχικός, δειλός, σκεφτικός (127-128), νοσταλγεί τον πατέρα του (129-132), ονειροπόλος (129-132), φιλόξενος (134-161), ανυπομονεί να μάθει κάποια είδηση για τον πατέρα του (152-153)
3. μνηστήρες : υπερόπτες και αλαζόνες (119, 162), ανόητοι και φαντασμένοι, ενδιαφέρονται μόνο για το παιχνίδι, το φαγητό, το ποτό και το τραγούδι (162-173), αφιλόξενοι (119-127), καθώς αδιαφορούν για τον ξένο που στέκεται στο κατώφλι του παλατιού.
Οδύσσεια : ΕΝΟΤΗΤΑ 4 (α 174-360)
4η ΕΝΟΤΗΤΑ α 174-360
ΕΝΟΤΗΤΕΣ
1. "Ο Τηλέμαχος εξηγεί την κατάσταση του παλατιού και ζητεί πληροφορίες" (174-196)
2. "Η Αθηνά-Μέντης παρουσιάζεται σαν φίλος πατρικός" (197-232)
3. "Η απάντηση του Τηλέμαχου" (236-244)
4. "Η Αθηνά ζητεί πρόσθετες εξηγήσεις" (246-255)
5. "Ο Τηλέμαχος εκθέτει τα προβλήματά του" (256-279)
6. "Η Αθηνά ενθαρρύνει και συμβουλεύει τον Τηλέμαχο" (280-339)
7. "Ο Τηλέμαχος προτείνει λουτρό και δώρο στον ξένο" (340-347)
8. "Η Αθηνά αρνείται το δώρο και εξαφανίζεται με θαυμαστό τρόπο" (348-360)
ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΕΠΟΧΗΣ
α) Ο γάμος και η προίκα : στην ομηρική εποχή ο άντρας αποφάσιζε για τον γάμο της γυναίκας (ο πατέρας αποφάσιζε δηλαδή για το γάμο της ανύπαντρης ή χήρας κόρης του) : 304-306. Υπήρχαν και περιπτώσεις που ο γιος αποφάσιζε αν θα ξαναπαντρευτεί η χήρα μητέρα του (324-325). Ως προς το θέμα της προίκας, η Αθηνά λέει ότι ο πατέρας της νύφης οφείλει να την προικίσει (304-308)
β) Το επάγγελμα του μάντη : ήταν πρόσωπα τιμημένα και θεωρούνταν θεόπνευστα.
γ) Νεκρικές τιμές : στην ομηρική εποχή, οι συγγενείς ή οι συμπολεμιστές του νεκρού, αρχικά τον έλουζαν και τον άλειφαν με αρωματικά έλαια. Στη συνέχεια θρηνούσαν και αφού έκαιγαν το σώμα του νεκρού, τοποθετούσαν τα οστά του σε ειδική θήκη. Τέλος, συγκέντρωναν χώμα πάνω από την πυρά και στην κορυφή του τοποθετούσαν στήλη (επιτύμβια στήλη)
δ) Φιλία : ήταν πολύ σημαντική στην εποχή. Ο Τηλέμαχος περιποιείται τον Μέντη τόσο καλά όχι μόνο επειδή ήταν φιλοξενούμενος, αλλά και επειδή ήταν φίλος του πατέρα του (207)
ε) Ευτυχισμένος θάνατος : Είτε από γεράματα στο σπίτι (241-244), είτε στον πόλεμο ανάμεσα στους συμπολεμιστές σου (262-266)
στ) Αυτοδικία : ήταν (και είναι ακόμα) μια μορφή απόδοσης δικαιοσύνης που δε στηρίζεται σε γραπτούς νόμους. Η Αθηνά προτρέπει τον Τηλέμαχο να σκοτώσει τους μνηστήρες για να πάρει εκδίκηση για τη ξεδιάντροπη συμπεριφορά τους.
ζ) Υστεροφημία : είναι η καλή φήμη που έχει κάποιος μετά τον θάνατό του (262-266, 331-335). Οι αρχαίοι Έλληνες έδιναν πολύ μεγάλη σημασία στην υστεροφημία.
ΕΝΑΝΘΡΩΠΙΣΗ : συνεχίζεται σε αυτή την ενότητα η ενανθρώπιση της Αθηνάς (μεταμόρφωση σε Μέντη)
ΕΠΙΦΑΝΕΙΑ ΘΕΩΝ : Οταν οι θεοί εμφανίζονται και αποκαλύπτουν την ταυτότητά τους μπροστά στους ανθρώπους. Στην ενότητά μας, η Αθηνά αποκαλύφθηκε στον Τηλέμαχο, αφού έφυγε από το παλάτι με θαυμαστό τρόπο (επιφάνεια)
Ο ΑΝΘΡΩΠΟΚΕΝΤΡΙΚΟΣ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑΣ ΤΗΣ ΟΔΥΣΣΕΙΑΣ
Ανθρωποκεντρικό χαρακτήρας ή ανθρωποκεντρισμός οναομάζεται η αντίληψη ότι ο άνθρωπος είναι το κέντρο του κόσμου. Η σωτηρία και η καταστροφή οφείλονται αποκλειστικά και μόνο στον ίδιο τον άνθρωπο.Στην ενότητά μας, ο ανθρωποκεντρισμός φαίνεται από την πεποίθηση της Αθηνάς ότι ο Οδυσσέας θα τα καταφέρει χάρη στην ευστροφία του (226-228).
ΕΠΙΚΗ ΕΙΡΩΝΕΙΑ
α) Ο Τηλέμαχος αγνοεί το ότι συνομιλεί με την Αθηνά, ενώ εμείς το γνωρίζουμε. Την αποκαλεί "ξένο" (176, 237, 341)
β) Ο Τηλέμαχος νομίζει ότι ο πατέρας του δε ζει (179-181), ενώ εμείς γνωρίζουμε ότι είναι ζωντανός.
ΠΑΡΕΚΒΑΣΗ
Είναι μια τεχνική της αφήγησης, κατά την οποία διακόπτεται η ροή των γεγονότων με την παρεμβολή στοιχείων που φαινομενικά είναι άσχετα προς την ιστορία. Στην ενότητά μας έχουμε :
α) την παρέκβαση με την αναφορά στον Λαέρτη, που γίνεται για να δείξει ο Μέντης το πόσο φίλος ήταν με τον Οδυσσέα (207-211)
β) την παρέκβαση με την περγραφή του Οδυσσέα και με την αναφορά στον Ορέστη (284-293 και 331-333). Και οι δύο παρεκβάσεις γίνονται για να λειτουργήσουν ως παραδείγματα προς μίμηση, τόσο ο Οδυσσέας, όσο και ο Ορέστης για τον Τηλέμαχο.
ΠΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΑ
α) Οι πόθοι του Τηλέμαχου (181-183) προικονομούν την επιστροφή του Οδυσσέα.
β) Η μαντεία της Αθηνάς-Μέντη (217-228) προικονομεί την επιστροφή του Οδυσσέα.
γ) Η ευχή της Αθηνάς-Μέντη (294) προοικονομεί την επιστροφή του Οδυσσέα.
δ) Το σχέδιο δράσης της Αθηνάς (300-330) προοικονομεί τις επόμενες κινήσεις του Τηλέμαχου.
ε) Το γεγονός ότι ο Τηλέμαχος αντιλήφθηκε τη θεϊκή φύση του ξένου και το ότι έχει πλέον πάρει θάρρος (360) προικονομεί τη μεταστροφή στη συμπεριφορά του.
ΤΟ ΣΧΕΔΙΟ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΣ-ΜΕΝΤΗ
α) Ο Τηλέμαχος να συγκαλέσει συνέλευση των Αχαιών, για να τους ενημερώσει για τη συμπεριφορά των μνηστήρων (300-302)
β) Ο Τηλέμαχος να διατάξει τους μνηστήρες να φύγουν από το παλάτι (303-304)
γ) Η Πηνελόπη, αν θέλει να ξαναπαντρευτεί, να επιστρέψει στον πατέρα της και αυτός να την προικίσει (305-308)
δ) Ο Τηλέμαχος να ταξιδέψει στην Πύλο και στη Σπάρτη για να συναντήσει τον Νέστορα και τον Μενέλαο και να πάρει πληροφορίες για τον πατέρα του (310-318)
ε) Αν ο Τηλέμαχος μάθει ότι ο πατέρας του είναι ζωντανός, να περιμένει ένα χρόνο την επιστροφή του. Αν όμως μάθει ότι ο πατέρας του πέθανε, να τον τιμήσει και να παντρέψει τη μάνα του (319-325)
στ) Όταν ο Τηλέμαχος κάνει όλα τα παραπάνω, να βρει τρόπο να σκοτώσει τους μνηστήρες για να πάρει εκδίκηση και να κερδίσει υστεροφημία (326-335)
ΑΝΑΧΡΟΝΙΣΜΟΣ
Όταν ο ποιητής μεταφέρει σε παλαιότερη εποχή στοιχεία που ίσχυαν στη δική του, την ομηρική εποχή. Στην ενότητά μας, ο Μέντης λέει πως είναι έμπορος και ταξιδεύει για να ανταλλάξει μέταλλα (201-204). Στη Μυκηναϊκή εποχή όμως, η χρήση σιδήρου θεωρείται αμφίβολη.
ΤΥΠΙΚΑ ΕΠΙΘΕΤΑ ΚΑΙ ΤΥΠΙΚΕΣ ΕΚΦΡΑΣΕΙΣ
γλαυκόματη Αθηνά (174) : τυπικό επίθετο
ανταποκρίθηκε, τα μάτια λάμποντας αμέσως η θεά Αθηνά (197) : τυπική έκφραση
του εμπειροπόλεμου Αγχιάλου (199) : τυπικό επίθετο
τους θαλασσινούς Ταφίους (200) : τυπικό επίθετο
το δασωμένο Νήιο (206) : τυπικό επίθετο
τον ανδρείο Λαέρτη (208) : τυπικό επίθετο
ο θείος Οδυσσέας (217) : τυπικό επίθετο
μα τώρα απάντησε στο ερώτημά μου και μίλησέ μου ειλικρινά (229) : τυπική έκφραση
τότε η θεά Αθηνά, τα μάτια λάμποντας, ανταποκρίθηκε (246) : τυπική έκφραση
της αποκρίθηκε ο Τηλέμαχος, φρόνιμος πάντα και με γνώση (256) : τυπική έκφραση
δασωμένη Ζάκυνθο (273) : τυπικό επίθετο
του αντιμίλησε με πάθος η Αθηνά Παλλάδα (280) : τυπική έκφραση
αναίσχυντους μνηστήρες (283) : τυπικό επίθετο
τους τίμιους Αχαιούς (301) : τυπικό επίθετο
σεβάσμιο Νέστορα (315) : τυπικό επίθετο
ξανθό Μενέλαο (316) : τυπικό επίθετο
θείος Ορέστης (332) : τυπικό επίθετο
τον δόλιο Αίγισθο (333) : τυπικό επίθετο
του ξακουστού πατέρα του (333) : τυπικό επίθετο
αμέσως η Αθηνά, τα μάτια λάμποντας, του απάντησε (354) : τυπική έκφραση
ισόθεος άντρας (360) : τυπικό επίθετο
ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΜΟΙ
1. Τηλέμαχος : σε απόγνωση, ανήμπορος (270-279), άτολμος, ονειροπόλος (176-183), νοσταλγεί τον πατέρα του, τον οποίο θεωρεί νεκρό (184-187, 267-269). Είναι σε ψυχική σύγχυση (241-244, 262-266), ευγενικός και φιλόξενος (341-347), σέβεται και ακούει με προσοχή τις συμβουλές του Μέντη.
2. Αθηνά/Μέντης : προσεγγίζει εύστροφα τον Τηλέμαχο, χειρίζεται άψογα τον λόγο και πετυχαίνει με εύστοχες ερωτήσεις να εκμαιεύσει από τον Τηλέμαχο τις πληροφορίες που θέλει. Συμπαθεί τον Τηλέμαχο, τον ενθαρρύνει και προσπαθεί να του μεταδώσει αισιοδοξία (247-248). Συμπονά και συμπαραστέκεται στον Τηλέμαχο (281-282) και τον προτρέπει να αναλάβει τις ευθύνες του (329-330) μιμούμενος τον πατέρα του και τον Ορέστη (282-295, 331-333)
3. Μνηστήρες : ανήθικοι, τεμπέληδες, ενδιαφέρονται μόνο για τη διασκέδαση (177-178). Θρασύδειλοι (αν ο Οδυσσέας εμφανιζόταν θα το βαζαν στα πόδια), ξεδιάντροποι και ξιπασμένοι (252-253, 275, 283)
4. Πηνελόπη (αν και δεν εμφανίζεται ακόμα, ο Τηλέμαχος αναφέρεται σε αυτήν) : αποφεύγει με περίτεχνο τρόπο τους μνηστήρες. Αφοσιωμένη στον Οδυσσέα (θεωρεί φρικτό τον γάμο). Είναι όμως αδύναμη και δειλή.
5. Λαέρτης : λυπημένος, ζει πλέον στην απομόνωση (208-211).
Οδύσσεια : ΕΝΟΤΗΤΑ 5 (α 361-497)
5η ΕΝΟΤΗΤΑ α 361-497
ΕΝΟΤΗΤΕΣ
1. "Η Πηνελόπη κατεβαίνει στο μέγαρο" (361-383)
2. "Ο Τηλέμαχος απευθύνεται στη μητέρα του" (384-409)
3. "Διάλογος Τηλέμαχου-μνηστήρων" (410-466)
4. "Ο Τηλέμαχος αποσύρεται στην κάμαρά του" (467-497)
ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΕΠΟΧΗΣ
α) Οι αοιδοί : Ο Φήμιος είναι ο πρώτος από τους δύο αοιδούς που θα δούμε στην Οδύσσεια (ο άλλος είναι ο Δημόδοκος που ζει στο παλάτι των Φαιάκων). Με τα τραγούδια τους, που έχουν ως θέμα τα κατορθώματα των θεών και των ηρώων (374-376) ψυχαγωγούν τους ακροατές (385-386). Οι ομηρικοί άνθρωποι θεωρούν θεόσταλτο το χάρισμα που έχουν οι αοιδοί ν'αυτοσχεδιάζουν και γι'αυτό τους σέβονται και τους τιμούν (361-363).
β) Οι ευγενείς : Στην ομηρική εποχή υπάρχουν δύο τάξεις : οι ευγενείς και ο λαός. Οι μνηστήρες ανήκουν στην τάξη των ευγενών, είναι πλούσιοι γαιοκτήμονες με τοπική εξουσία και πολλούς δούλους. Οι ευγενείς συμμετείχαν συχνά σε συμπόσια και διασκέδαζαν. Ο Τηλέμαχος δε θυμώνει που οι μνηστήρες διασκεδάζουν, αλλά οργίζεται να τους βλέπει να σπαταλούν τα αγαθά του (417-419)
γ) Η κληρονομική βασιλεία : Υπήρχε η αντίληψη ότι το βασιλικό αξίωμα ήταν θεόσταλτο (430-431, 434-437). Φυσικός κληρονόμος του θρόνου της Ιθάκης ήταν ο Τηλέμαχος. Όμως η κατάσταση στην Ιθάκη ήταν μπερδεμένη, μιας και ήταν ακόμα άγνωστο αν ο Οδυσσέας είχε πεθάνει ή ήταν ζωντανός, ενώ ο Τηλέμαχος ακόμα ήταν ανήλικος. Οι μνηστήρες εκμεταλλεύονται την κατάσταση και διεκδικούν την εξουσία. Βλέπουμε λοιπόν, ότι ο θεσμός της βασιλείας, αν και δεν έχει καταργηθεί, βρίσκεται σε παρακμή. (438-441)
δ) Οι δούλοι : Ήταν περιουσιακό στοιχείο του αφέντη τους. Οι αριστοκράτες είχαν πολλούς δούλους. Μια ειδικευμένη σκλάβα κόστιζε 4 βόδια. Καταλαβαίνουμε, λοιπόν την ιδιαίτερα υψηλή αξία της Ευρύκλειας, που αποκτήθηκε από τον Λαέρτη έναντι 20 βοδιών.
ε) ο ρόλος του άντρα και της γυναίκας : Η ομηρική κοινωνία ήταν ανδροκρατούμενη. Ο άνδρας είναι ο κύριος του σπιτιού, που λαμβάνει αποφάσεις και είναι υπεύθυνος για την τήρηση της τάξης (309-400) και την απόκτηση και διατήρηση των υλικών αγαθών (442-444). Καθήκον του άνδρα είναι να προστατεύει την τιμή της οικογένειας (416-418). Αντίθετα, η γυναίκα έχει ως μοναδική υποχρέωση τη φροντίδα του σπιτιού. Οι γυναικείες δουλειές ήταν καθορισμένες με σαφήνεια (397-399). Η γυναίκα υπακούει στον άνδρα, δε συμμετέχει στη λήψη αποφάσεων και δε γλεντάει μαζί με τους άνδρες (397).
στ) χρησμοί : Οι μάντεις κατείχαν σημαντική θέση στην ομηρική εποχή. Πολλοί άνθρωποι τους έδειχναν εμπιστοσύνη (όπως η Πηνελόπη). Υπήρχαν όμως και κάποιοι που δεν πίστευαν τους χρησμούς, όπως ο Τηλέμαχος (462).
ΕΙΚΟΣ ΚΑΙ ΑΝΑΓΚΑΙΟΝ
Είναι ανάγκη να φανεί στο κείμενο η αλλαγή συμπεριφοράς του Τηλέμαχου μετά τη συνομιλία του με την Αθηνά-Μέντη (αναγκαίον). Ο Όμηρος πετυχαίνει να αναδείξει αυτή τη μεταστροφή με εύλογο τρόπο, εμφανίζοντας από τη μια μεριά την Πηνελόπη και δημιουργώντας το διάλογο Τηλέμαχου-μνηστήρων από την άλλη (εικός).
ΠΡΟΙΚΟΝΟΜΙΑ έχουμε στους στίχους 423-424 όταν ο Τηλέμαχος προειδοποιεί τους μνηστήρες πως κάποια μέρα θα τιμωρηθούν για την υβριστική συμπεριφορά τους από τον Δία και θα βρουν τον θάνατο μέσα στο παλάτι.
ΥΒΡΙΣ - ΤΙΣΙΣ - ΝΕΜΕΣΙΣ
Στους στίχους 423-424 διατυπώνεται η άποψη ότι οι θεοί οργίζονται με τους αλαζόνες και τους τιμωρούν για την υβριστική τους συμπεριφορά.
ΠΑΡΕΚΒΑΣΗ
Έχουμε στους στίχους 478-487, όταν ο ποιητής αναφέρεται στην Ευρύκλεια. Η παρέκβαση είναι ταυτόχρονα και επιβράδυνση (απαραίτητο δομικό στοιχείο κάθε έργου).
ΤΥΠΙΚΑ ΕΠΙΘΕΤΑ ΚΑΙ ΤΥΠΙΚΕΣ ΕΚΦΡΑΣΕΙΣ
Αθηνά Παλλάδα (364) : τυπικό επίθετο
θεία γυναίκα (369) : τυπικό επίθετο
θεϊκό αοιδό (373) : τυπικό επίθετο
της μίλησε όμως ο γνωστικός Τηλέμαχος (385) : τυπική έκφραση
τα μάτια λάμποντας (405) : τυπική έκφραση
μετά του αντιμίλησε ο Αντίνοος, γιος του Ευπείθη (427) : τυπική έκφραση
θαλασσοφίλητη Ιθάκη (430) : τυπικό επίθετο
αμέσως τότε κι ο Τηλέμαχος, με τη δική του γνώση, ανταποκρίθηκε (432) : τυπική έκφραση
θείος Οδυσσεύς (441) : τυπικό επίθετο
με σύνεση και γνώση του αντιμίλησε ο Τηλέμαχος (460) : τυπική έκφραση
εμπειροπόλεμου Αγχιάλου (465-466) : τυπικό επίθετο
θαλασσινούς Ταφίους (466) : τυπικό επίθετο
ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΜΟΙ
1. Πηνελόπη : όμορφη (407-409), αρχοντική και επιβλητική γυναίκα (369), πιστή και με ευαίσθητο χαρακτήρα (361-366). Σεμνή, σοβαρή και μεγαλοπρεπής (361-368). Μιλάει με ευγενικό τρόπο στον Φήμιο (372-383). Με αξιοπρέπεια φέρεται και απέναντι στον Τηλέμαχο, καθώς δεν του αντιμιλά. Συνειδητοποιεί ότι ο γιος της ανδρώνεται και αναλαμβάνει πρωτοβουλίες (401-402). Αγαπάει πάρα πολύ τον Οδυσσέα και ξεσπά σε κλάματα γι'αυτόν (403-406).
2. Τηλέμαχος : διαφοροποιημένος στη συμπεριφορά του λόγω των συμβουλών της Αθηνάς. Είναι θαρραλέος και αποφασιστικός. Θυμίζει στην Πηνελόπη ότι αυτός παίρνει αποφάσεις (384-400). Δεν είχε σκοπό να προσβάλει τη μητέρα του, αλλά ήθελε να προειδοποιήσει τους μνηστήρες. Η αποφασιστικότητά του και το επιθετικό του ύφος προκαλούν έκπληξη στους μνηστήρες (425-426). Ο τρόπος με τον οποίο απαντά στον Αντίνοο, δείχνει ψυχραιμία και σοβαρότητα (432-445), ενώ η στάση του προς τον Ευρύμαχο δείχνει σύνεση, αυτοσυγκράτηση και ευελιξία, αφού απαντά χωρίς να αποκαλύψει την πραγματική ταυτότητα του ξένου (461-466).
3. μνηστήρες : εντυπωσιάζονται από την ομορφιά της Πηνελόπης (407-409). Συμπεριφέρονται ξεδιάντροπα και χωρίς σεβασμό (421). Συνεχίζουν το γλέντι τουςαμέριμνοι μετά τη συζήτηση με τον Τηλέμαχο.
4. Αντίνοος : είναι ηγετική φυσιογνωμία, καθώς πρώτος παίρνει τον λόγο. Αλαζόνας, μιλά ειρωνικά στον Τηλέμαχο και προσποαθεί να τον χλευάσει και να τον υποβαθμίσει.
5. Ευρύμαχος : Θέλει να ηρεμήσει τα πνεύματα. Διπλωμάτης, ύπουλος και πονηρός, ρωτά να μάθει τα αίτια της μεταστροφής του Τηλέμαχου (445-451). Προσποιείται τον φίλο για να πάρει πληροφορίες.
6. Ευρύκλεια : αφοσιωμένη (478-481), αγαθή και τρυφερή, φροντίζει σαν μητέρα τον Τηλέμαχο (485-486).
