ΕΞΟΔΟΣ 2η σκηνή (στ. 1779-1812)
http://filo-logein.blogspot.com/2016/03/2-1779-1812.html
ΕΥΡΙΠΙΔΗ ΕΛΕΝΗ
ΕΞΟΔΟΣ 2η σκηνή (στ. 1779-1812)
|
ΑΝΤΙΛΑΒΗ: Στο μεγαλύτερο τμήμα της στιχομυθίας (λογομαχία) έχουμε μορφήαντιλαβής (σύντομη φράση που εκτείνεται σε ένα ημιστίχιο, έτσι ώστε ένας στίχος μοιράζεται σε δύο άτομα, χαρίζοντας δραματική ένταση και ζωντάνια)
ΥΠΗΡΕΤΗΣ: ξεπετάγεται σχεδόν από το πουθενά, είναι ανώνυμος και ταπεινός δούλος, που γίνεται όμως ο αντίποδας του βασιλιά. Χαρακτηρίζεται από έναν πηγαίο ηρωισμό, αντίθετο με την κοινωνική του θέση, επιδεικνύει ευγένεια και ήθος. "Μάχεται" με σθένος και τόλμη για τη δικαιοσύνη (από την οποία αντλεί το θάρρος του). Υπερασπίζεται με αυταπάρνηση το σωστό και δε δειλιάζει μπροστά στο θάνατο (το θεωρεί τιμή). Είναι καλός δούλος, αφοσιωμένος και πιστός στην αφέντρα του (Θεονόη).
ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΑ ΥΠΗΡΕΤΗ
1) Η Θεονόη είναι ευσεβής 2) Έπραξε σύμφωνα με το δίκαιο και για το καλό του Θεοκλύμενου 3) Η Ελένη ανήκει στο Μενέλαο. Εκείνος που διατάζει, λέει ο Υπηρέτης, πρέπει πρώτιστα να διακρίνει το δίκαιο από το άδικο. Η εξουσία δίνεται στους βασιλιάδες, όχι για να δρουν αυθαίρετα, αλλά για να εφαρμόζουν τη δικαιοσύνη.
ΔΙΑΝΟΙΑ
Ο Ευριπίδης εξυψώνει τον υπηρέτη (δίνει μαθήματα ήθους και ανωτερότητας στο βασιλιά) και προβάλλει για άλλη μια φορά την άποψη του για τους δούλους (πνευματική ελευθερία σε αντίθεση με τη σωματική δουλεία). Οι ισχυροί απογυμνώνονται, ενώ οι ταπεινοί εξισώνονται αλλά και υπερβαίνουν σε αρετή και ορθολογισμό τους βασιλιάδες
ΘΕΟΚΛΥΜΕΝΟΣ: βρίσκεται σε συναισθηματική σύγχυση. Με την εκδίκηση (θάνατος Θεονόης για προδοσία) ζητά να περισώσει ό,τι απέμεινε από την καταρρακωμένη αξιοπρέπειά του και τον πληγωμένο εγωισμό του. H ντροπή του είναι διπλή: α) ξεγελάστηκε από γυναίκα β) ο ίδιος συνέβαλε στη διαφυγή της Ελένης. Με την προσβλητική στάση του δούλου αρχικά ξαφνιάζεται, ο θυμός του διογκώνεται και είναι έτοιμος να εκραγεί. Είναι αυταρχικός, σκληρός, εκδικητικός, ακολουθεί μόνο το δίκαιο του ισχυρότερου.
ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΑ ΘΕΟΚΛΥΜΕΝΟΥ (αυθαίρετα)
1) Είναι δίκαιο να σκοτώσει τη Θεονόη γιατί τον πρόδωσε.
2) Η τύχη του χάρισε την Ελένη, επομένως έχει δικαίωμα να την κρατήσει.
ΕΥΡΙΠΙΔΗ ΕΛΕΝΗ
ΕΞΟΔΟΣ 3η σκηνή (στ.1813-1864)
|
Ο «από μηχανής θεός» στον Ευριπίδη: Παρόλο που υπάρχει θεολογείο, ο Ευριπίδης σε 7 από τις σωζόμενες τραγωδίες του φέρνει στη σκηνή τους θεούς από τον ουρανό με τη βοήθεια ενός γερανού. Ο «από μηχανής θεός» εμφανίζεται ξαφνικά στην κορύφωση της δράσης για να δώσει λύσει.
Φαίνεται περίεργο να καταφεύγει στη θεία δύναμη για τη λύση ένας σκεπτικιστής, όπως ο Ευριπίδης, ο οποίος αμφισβήτησε τη δύναμη και τη σοφία των θεών και κατηγορήθηκε ως άθεος. Επίσης το τέχνασμα κατηγορήθηκε και από την πλευρά της δραματικής τέχνης. Ο Αριστοτέλης λέει πως δεν πρέπει να χρησιμοποιείται πολύ και ο Ευριπίδης διακωμωδήθηκε από τους κωμικούς ποιητές, γιατί κατά την άποψη τους δηλώνει αδυναμία του ποιητή να βρει διέξοδο και επιχειρήματα για να λυτρώσει τους ήρωές του. Γιατί λοιπόν ο Ευριπίδης τον χρησιμοποιεί; Η πιο πιθανή απάντηση είναι ότι έτσι ο Ευριπίδης τονίζει τη σύνδεση του δράματος με τη λατρευτική παράδοση και τη θρησκεία.
Είναι απαραίτητη η εμφάνιση των Διόσκουρων ως από μηχανής θεοί;
Θεωρητικά, όχι καθώς οι ήρωες μας έχουν σωθεί. Ωστόσο :
1) Επιτυγχάνεται η σωτηρία της Θεονόης (και του υπηρέτη)
2) Προβάλλεται το θεϊκό δίκαιο και η μοίρα(1817, 1822,1834,1845,1854)
3) Δικαιώνονται οι ήρωες (θεοποίηση Ελένης-αθανασία Μενέλαου)
4) Η τραγωδία συνδέεται με τη λατρευτική παράδοση (λατρεία Ελένης)
Εξόδιο άσμα: Το βασικό μήνυμα του Ευριπίδη: ο άνθρωπος έχει πολλές ικανότητες και δυνατότητες, όμως τα νήματα της μοίρας του κινούνται από δυνάμεις υπέρτερες του και γι’ αυτό δεν μπορεί ποτέ να είναι βέβαιος (απρόβλεπτη επενέργεια θεών). Υπάρχει αλληλεπίδραση θεικής και ανθρώπινης δράσης. Οι θεοί παρεμβαίνουν στη ζωή των ανθρώπων αλλά υπάρχει και η ελευθερία της ανθρώπινης βούλησης (ευβουλία)
Επήρθε κάθαρση στο τέλος της τραγωδίας και πώς; Ναι, γιατί αποκαθίσταται η ηθική τάξη και η έννοια του δικαίου, ο Θεοκλύμενος γαληνεύει και υποτάσσεται στη θεϊκή βούληση, η Θεονόη γλιτώνει, ο Μενέλαος παίρνει πίσω τη γυναίκα του και η Ελένη δικαιώνεται, η τιμή της αποκαθίσταται. Ένα ευτυχές τέλος. (Διόσκουροι)
CE%A1%CE%99%CE%A0%CE%99%CE%94%CE%97-%CE%95%CE%9B%CE%95%CE%9D%CE%97-%CE%95%CE%9E%CE%9F%CE%94%CE%9F%CE%A3-%CE%A3-1653-1870-%CE%A3%CE%91%CE%92%CE%92%CE%91%CE%AA%CE%94%CE%97%
CE%A3
ΕΞΟΔΟΣ
στ. 779-1812«῾Eλένη [...] βέβηκ' ἔξω χθονὸς»
Έτσι τελειώνει αυτή η ιστορία
2η ΣKHNH, ΣT. 1779-1812
| |||
| ΘΕO. | Αχ! ο δυστυχισμένος, μιας γυναίκας |
H Αντιδραση
του Θεοκλυμενου –H Επεμ βαση του Υπηρετη
| |
| οι πονηριές να με γελάσουν.1 Πάει ο γάμος. Το πλοίο αν θα μπορούσα να προφτάσω, γοργά τους ξένους θα ’πιανα· όμως τώρα θα εκδικηθώ σκληρά τη Θεονόη, που, ενώ έβλεπε η προδότρα στο παλάτι | 1780 | ||
| το Μενέλαο, δε μου το ’πε.2 Άλλον κανένα δε θα γελάσει πια με τους χρησμούς της. | 1785 | ||
| YΠΗΡΕΤΗΣ3 | Αφέντη μου, πού πας; Ποιον θα σκοτώσεις; | ||
| ΘΕO. | Όπου το δίκιο θέλει· εσύ τραβήξου. | ||
| YΠH. | Τρανό κακό λογιάζεις· δε σ’ αφήνω.4 | ||
| ΘΕO. | Προστάζεις τον αφέντη εσύ, ένας σκλάβος ; | 1790 | |
| YΠH. | Ναι, γιατί σκέψη έχω σωστή.5 | ||
| ΘΕO. | Σωστή δεν είναι, αν δε μ’ αφήσεις ...6 | ||
| YΠH. | Δε θα σ’ αφήσω.7 | ||
| ΘΕO. | Nα θανατώσω μια αδερφή κακούργα. | ||
| YΠH. | Μεγάλη η ευσέβειά της. | 1795 | |
| ΘΕO. | Με πρόδωσε. | ||
| YΠH. | Για το καλό σου, δίκαια έχει πράξει. | ||
| ΘΕO. | Το ταίρι μου να δώσει σ’ άλλον άντρα; | ||
| YΠH. | Σ’ εκείνον που του ανήκει.8 | ||
| ΘΕO. | Δικαίωμα στη γυναίκα μου ποιος έχει; | 1800 | |
| YΠH. | Αυτός που την επήρε απ’ το γονιό της. | ||
| ΘΕO. | Μα εμένα μου τη χάρισεν η τύχη. | ||
| YΠH. | Η δικαιοσύνη ωστόσο σου την πήρε. | ||
| ΘΕO. | Δικός μου δικαστής εσύ θα γίνεις; | ||
| YΠH. | Αν όμως σου μιλάω μυαλωμένα; | 1805 | |
| ΘΕO. | Λοιπόν θα με προστάζουν, δεν προστάζω; | ||
| YΠH. | Για τ’ άδικο όχι, μόνο για το δίκιο. | ||
| ΘΕO. | Φαίνεται θέλεις να πεθάνεις. | ||
| YΠH. | Ναι, σκότωσέ με, αλλά την αδελφή σου | ||
| δε θα σ’ αφήσω να τη σφάξεις. Είναι για τον καλό το σκλάβο η πιο μεγάλη δόξα, να τον σκοτώσουν οι αφέντες. | 1810 | ||
Σχολια
- O Θεοκλύµενος αισθάνεται την ντροπή µεγαλύτερη, αφού τον κορόιδεψε µια γυναίκα.
- Η οργή του Θεοκλύµενου είναι µεγάλη, γιατί, όπως έχουµε πληροφορηθεί από την ίδια τη Θεονόη (στ. 983-984), ο Θεοκλύµενος της είχε αναθέσει να του ανακοινώσει την άφιξη του Μενέλαου στην Αίγυπτο.
- Μερικοί µελετητές πιστεύουν ότι ο Θεοκλύµενος δε συνοµιλεί µε τον Yπηρέτη αλλά µε την Kορυφαία του Χορού. Ωστόσο, ο Θεοκλύµενος µάλλον φαίνεται να απευθύνεται σε άτοµο αρσενικού γένους. Eπιπλέον είναι πιο φυσικό, καθώς ορµάει εξαγριωµένος στα δώµατα της αδελφής του για να τη σκοτώσει, να εµποδίζεται από τον υπηρέτη της (θεράποντα).
- Στο πρωτότυπο οὐκ ἀφήσοµαι πέπλων. Φαίνεται λοιπόν ότι ο υπηρέτης κρατάει από τα ρούχα το βασιλιά (σκηνοθετικός δείκτης), πράξη πρωτοφανής για ένα δούλο, γι’ αυτό και η µεγάλη κατάπληξη του Θεοκλύµενου.
- Για το δούλο, αυτό που µετράει δεν είναι η κοινωνική θέση αλλά η σωστή γνώµη, άποψη που θυµίζει αντίστοιχες των σοφιστών του 5ου αι. π.Χ.
- Για το Θεοκλύµενο αντίθετα, σωστή σκέψη για ένα δούλο είναι η τυφλή υποταγή στη θέληση του αφέντη.
- Η µορφή του κειµένου απηχεί τα συναισθήµατα των προσώπων που διαλέγονται [Θεοκλύµενος – Υπηρέτης]. ∆έκα από τους είκοσι ένα στίχους παρουσιάζουν το φαινόµενο της αντιλαβής.
- Η συζήτηση σχετικά µε το δικαίωµα της ιδιοκτησίας, σε ποιον δηλαδή «ανήκει» η Ελένη,
- προσδίδει στο διάλογο νοµική χροιά, στοιχείο που άρεσε πολύ στους θεατές.
Ας Γινουμε Θεα
τες
τες
H αφήγηση του Aγγελιαφόρου ολοκληρώθηκε. Tα νέα φαίνεται να εξοργίζουν το Θεοκλύμενο.
|
Ας Εμβαθυνου
με
με
| 
Yπηρέτης – Θεοκλύ
μενος (K. Ίτσιος – Δ. Bάγιας , K.Θ.B.E., 1982, σκη ν. A. Bουτσινάς) |
Παραλληλο Κειμενο
1
1
Eυριπιδη
ς και Δουλεια | |||||
Ένα σοβαρό κοινωνικό πρόβλημα της εποχής του Ευριπίδη ήταν το πρόβλημα της δουλείας.
Μέσα στη δουλεία οι άνθρωποι όχι μόνο καταπιέζονταν και γίνονταν αντικείμενο εκμετάλ λευσης, αλλά κι έχαναν σαν άνθρωποι και την προσωπικότητά τους. Γι' αυτό και ο Ευριπί δης όχι μόνο δεν έμεινε αδιάφορος μπροστά στο θεσμό της δουλείας, που με τόλμη τον κατα δίκασε σαν ξεπερασμένο, αλλά και πολλές φορές εκδήλωνε στα έργα του τη συμπάθειά του για τους δούλους και συχνά το θαυμασμό του για τις αρετές που κατόρθωσαν να διαφυ λάξουν. [...] Γι' αυτό και παρουσιάζει στα έργα του δούλους ή δούλες σαν τις πιο πιστές παραμάνες είτε σαν τίμιους και αφοσιωμένους βοσκούς, σαν πιστούς φίλους που διακρί νονται για τις αρετές τους και τις πνευματικές τους ικανότητες [...]. Φτάνει μάλιστα και ως τα άκρα και βάζει στα χείλη δούλων τέτοιες αντιλήψεις και γνώμες που συνηθίσαμε να συναντάμε στους φιλοσόφους.
Σ. Ζορ
μπαλάς (Aπό το Σ. Zορμπαλάς, O ουμανισμός στο έργο του Eυριπίδη, Παπα δήμας)
2η σκηνή Σκηνική παρουσίαση( όψις)
Ο Θεοκλύμενος οργισμένος από τα νέα τρέχει στην πόρτα
του δωματίου της Θεονόης να τη σκοτώσει. Ένας υπηρέτης προ σπαθεί να τον εμποδίσει. Ο Θοκλύμενος απειλεί τον υπηρέτη. Το ήθος των ηρώων
Ο Θεοκλύμενος συμπεριφέρεται σαν δούλος: σπρώχνει, φωνά
ζει, απειλεί, καταπατεί κάθε έννοια δικαίου και τυφλωμένος από το πάθος του για εκδίκηση δεν ελέγχει τον εαυτό του. Θεωρεί καθή κον του δούλου να υπακούσει στις εντολές του.
Ο Θεοκλύμενος προβάλλει το δίκαιο του ισχυρότερου. Αντί
θετα ουπηρέτης αγωνίζεται για το δίκαιο που η Θεονόη υπερασπίστη κε.
Προβάλλει το ηθικό ή νομικό δίκαιο. Η λογική και η δικαιο
σύνη είναι τα δύο όπλα του υπηρέτη. Η στάση του υπηρέτη και η τάση για αυτοθυσία για να σώσει τη Θεονόη δείχνουν το ελεύ θερο φρόνημα του. Έτσι ο Ευριπίδης ξεπερνά τις γνωστές κοινω νικές διακρίσεις ανάμεσα σε ελεύθερους και δούλους και μέσα από τα έργα του προσπαθεί να εξυψώσει τους δού λους , αναδεικνύοντας τις αρετές και τις πνευματικές τους ικανό τητες.
3η σκηνή Σκηνική παρουσίαση( όψις)
Εμφανίζεται ο από μηχανής θεός, οι Διόσκουροι, τα αδέλφια
της Ελένης. Οι Διόσκουροι παρεμβαίνουν για να ηρεμήσουν τον Θεοκλύμενου που στέφεται εναντίον της Θεονόης. Οι Διό σκουροι επιφέρουν τη λύση της τραγωδίας και την κάθαρση. 
Θεοκλύμενος
Στην τελευταία αυτή σκηνή υπάρχει μεταστροφή του ήθους
του Θεοκλύμενου. Ο εξαγριωμένος βασιλιάς. Ο σκληρός αφέντης που διψά για εκδίκηση μεταβάλλεται σε έναν ταπεινωμένο άν θρωπο που υπακούει στη θέληση των θεών χωρίς καμιά αντίδρα ση. Αλλάζει γνώμη σχετικά με το θάνατο της Θεονόης και αποκαθι στά την Ελένη. Έτσι συμβάλλει στην κάθαρση και το έργο οδη γείται στη λύση του. Ο Θεοκλύμενος υποχωρεί γιατί πιστεύει ότι έχει άδικο και σε αυτό συνέβαλε η θεϊκή επέμβαση. Ο Θεοκλύμε νος δεν είχε σαφή γνώση του δίκαιου και του άδικου. Η παρουσία του θείου στοιχείου τον βοήθησε να το γνωρίσει.
Η Ελένη σύμφωνα με τον αριστοτελικό ορισμό είναι
τραγωδία, διότι:
Το τέλος αυτής της τραγωδίας πραγµατοποιείται µετά την εµφάνιση του « από µηχανής θεού», µε τον τρόπο δηλαδή που τελειώνουν οι περισσότερες τραγωδίες του Ευριπίδη. Εδώ, θα πρέπει να σηµειωθεί ότι οι εµφανίσεις αυτές των θεών στο τέλος των τραγωδιών έχουν µια αρκετά σηµαντική θρησκευτική αποστολή. Συγκεκριµένα, ο Αριστοτέλης έχει αναφερθεί στην αναγκαιότητα του « από µηχανής θεού », λέγοντας πως η χρήση αυτού του τεχνάσµατος πρέπει να περιορίζεται σε θέµατα έξω του δράµατος, τα οποία ή έχουν ήδη συµβεί ή πρόκειται να συµβούν. Στην Ελένη το ρόλο του « από µηχανής θεού »αναλαµβάνουν οι ∆ιόσκουροι, τα δύο θεοποιηµένα αδέλφια της ηρωίδας. Πολλοίµελετητές του έργου αυτού θεωρούν πως η σκηνή αυτή είναι περιττή και θα µπορούσε ναπαραλειφθεί, µιας και οι δύο σύζυγοι έχουν ήδη φύγει για την πατρίδα. Άλλοι όµωςθεωρούν τη θεωρούν σηµαντική, αφού µέσα από αυτήν µαθαίνουµε το µέλλον των δύοπρωταγωνιστών.
Ας δούµε όµως αναλυτικότερα τα κυριότερα σηµεία αυτής
της σκηνής :
Οι δύο αδερφοί της Ελένης µιλούν µε το Θεοκλύµενο και τον πείθουν να συγκρατήσει το θυµό του, αφού ήταν γραπτό η Ελένη να φύγει από το παλάτι του και του ζητούν να µην τιµωρήσει την αδερφή του Θεονόη, αφού αυτή εκτέλεσε θεϊκές εντολές και για αυτό δεν του πρόδωσε τους δύο συζύγους. Μετά αναφέρουν πως σαν θεοί θα µπορούσαν εδώ και καιρό να σώσουν την αδερφή τους, αλλά δεν το έκαναν γιατί ανώτερες θεότητες από αυτούς ( αλλά και το Πεπρωµένο) δεν ήθελαν να τη σώσουν, και η σωτηρία της ήρθε µόνο µετά από την απόφαση αυτών των ανώτερων θεών πως έπρεπε πια να γυρίσει στην πατρίδα της. Ακόµα, οι ∆ιόσκουροι προφητεύουν το µέλλον της αδερφής τους, λέγοντας πως θα γίνει και αυτή θεά και πως οι άνθρωποι θα την τιµούν µε θυσίες. Όσον αναφορά το Μενέλαο, αυτός θα κερδίσει την αθανασία. Όπως αναφέραµε και πιο πριν ο Θεοκλύµενος πείθεται µετά την παρέµβαση των ∆ιόσκουρων να µην τιµωρήσει την αδερφή του και ο ίδιος αποκαθιστά ηθικά την Ελένη. Στο τέλος αυτής της σκηνής, ο χορός ψέλνει το « εξόδιο άσµα », στο οποίο εκφράζεται µια γενική αντίληψη, ότι οι θεοί είναι ρυθµιστές της ανθρώπινης ζωής και ότι η τύχη των ανθρώπων εξαρτάται απόλυτα από αυτούς, όπως συνέβη και στην περίπτωση της Ελένης. Αρκετές τραγωδίεςτελειώνουν µε τον ίδιο τρόπο, γιατί ο ποιητής θέλει να δώσει ένα παρόµοιο µήνυµα που προκύπτει από την όλη παρουσίαση και επεξεργασία του µύθου στα έργα αυτά .
Ποιος καθορίζει τελικά τη ζωή των ανθρώπων
Πάνω από τη θέληση των θεών στέκεται η μοίρα και τα γραμμένα της. Η δύναμη των θεών δεν είναι απεριόριστη. Ακόμη και οι θεοί υποτάσσονται σε αυτήν την αόρατη δύναμη.( μοίρα). Ο Χορός υποστηρίζει ότι οι Θεοί είναι ρυθμιστές των ανθρώπινων πραγμάτων και καθορίζουν το πεπρωμένο.
Το έργο μοιάζει να ισορροπεί ανάμεσα στις θεϊκές αποφάσεις που λαμβάνονται ερήμην των ανθρώπων και στη δυνατότητα του ανθρώπου να καθορίσει τη μοίρα του. Στην Ελένη υπάρχει μια αλληλεπίδραση θεϊκής καιανθρώπινης βούλησης.
Οι θεατές στο τέλος της παράστασης εκδήλωναν πολύ έντονα τα συναισθήματά τους: σφύριζαν, φώναζαν, χτυπούσαν τα πόδια, χτυπούσαν δυνατά τα χέρια, μερικές φορές πετούσαν τα αποφάγια τους στην ορχήστρα. Θορυβούσαν για να δείξουν την ευχαρίστηση ή τη δυσαρέσκειά τους από το έργο αλλά και για να επηρεάσουν τους κριτές στην απόφασή τους. 2η σκηνή – 3η σκηνή
https://taenoikwkaiendimw.blogspot.com/
2013/03 /1653-1870.html– εξόδιο άσμα (στ. 1779 -1870) Το ήθος των ηρώ ων
Η ειρωνική μέθοδος του Ευριπίδη – η στάση του υπηρέτη / δούλου
Ο «από μηχανής θεός» – η εμφάνιση των Διο σκούρων
Σκηνική παρουσία
Ο λειτουργικός της ρόλος
Η ανθρώπινη βούληση, οι θεοί, η μοίρα
Η κάθαρ ση
Η Ελένη σύμφωνα με τον αριστοτελικό ορισμό είναι τραγωδία, διότι:
ΕΞΟΔΟΣ(2η ΚΑΙ 3η ΣΚΗΝΗ ΣΤΙΧΟΙ 1780-1870)
2η σκηνή Σκηνική παρουσίαση( όψις)
Ο Θεοκλύμενος οργισμένος από τα νέα τρέχει στην πόρτα του δωματίου της Θεονόης
να τη σκοτώσει. Ένας υπηρέτης προσπαθεί να τον εμποδίσει. Ο Θοκλύμενος απειλεί τον υπηρέτη.
Χαρακτήρας προσώπων
Ο Θεοκλύμενος συμπεριφέρεται σαν δούλος: σπρώχνει, φωνάζει, απειλεί, καταπατεί κάθε έννοια δικαίου και τυφλωμένος από το πάθος του για εκδίκηση δεν ελέγχει τον εαυτό του. Θεωρεί καθήκον του δούλου να υπακούσει στις εντολές του. Ο Θεοκλύμενος προβάλλει το δίκαιο του ισχυρότερου. Αντίθετα ο υπηρέτης αγωνίζεται για το δίκαιο που η θεονόη υπερασπίστηκε. Προβάλλει το ηθικό ή νομικό δίκαιο. Η λογική και η δικαιοσύνη είναι τα δύο όπλα του υπηρέτη. Η στάση του υπηρέτη και η τάση για αυτοθυσία για να σώσει τη Θεονόη δείχνουν το ελεύθερο φρόνημα του. Έτσι ο Ευριπίδης ξεπερνά τις γνωστές κοινωνικές διακρίσεις ανάμεσα σε ελεύθερους και δούλους και μέσα από τα έργα του προσπαθεί να εξυψώσει τους δούλους , αναδεικνύοντας τις αρετές και τις πνευματικές τους ικανότητες.
3η σκηνή Σκηνική παρουσίαση( όψις)
Εμφανίζεται ο από μηχανής θεός, οι Διόσκουροι, τα αδέλφια της Ελένης. Οι Διόσκουροι παρεμβαίνουν για να ηρεμήσουν τον θεοκλύμενο που στέφεται εναντίον της Θεονόης. Οι Διόσκουροι επιφέρουν τη λύση της τραγωδίας και την κάθαρση.
Θεοκλύμενος
Στην τελευταία αυτή σκηνή υπάρχει μεταστροφή του ήθους του Θεοκλύμενου. Ο εξαγριωμένος βασιλιάς. Ο σκληρός αφέντης που διψά για εκδίκηση μεταβάλλεται σε έναν ταπεινωμένο άνθρωπο που υπακούει στη θέληση των θεών χωρίς καμιά αντίδραση. Αλλάζει γνώμη σχετικά με το θάνατο της Θεονόης και αποκαθιστά την Ελένη. Έτσι συμβάλλει στην κάθαρση και το έργο οδηγείται στη λύση του. Ο Θεοκλύμενος υποχωρεί γιατί πιστεύει ότι έχει άδικο και σε αυτό συνέβαλε η θεϊκή επέμβαση. Ο Θεοκλύμενος δεν είχε σαφή γνώση του δίκαιου και του άδικου. Η παρουσία του θείου στοιχείου τον βοήθησε να το γνωρίσει.
Ποιος καθορίζει τελικά τη ζωή των ανθρώπων
Πάνω από τη θέληση των θεών στέκεται η μοίρα και τα γραμμένα της. Η δύναμη των θεών δεν είναι απεριόριστη. Ακόμη και οι θεοί υποτάσσονται σε αυτήν την αόρατη δύναμη.( μοίρα). Ο Χορός υποστηρίζει ότι οι Θεοί είναι ρυθμιστές των ανθρώπινων πραγμάτων και καθορίζουν το πεπρωμένο.
Το έργο μοιάζει να ισορροπεί ανάμεσα στις θεϊκές αποφάσεις που λαμβάνονται ερήμην των ανθρώπων και στη δυνατότητα του ανθρώπου να καθορίσει τη μοίρα του. Στην Ελένη υπάρχει μια αλληλεπίδραση θεϊκής και ανθρώπινης βούλησης.
|
