ΡΗΜΑΤΑ ΒΑΡΥΤΟΝΑ
Στα βαρύτονα ρήματα (δεν τονίζονται στη λήγουσα) σε -ω ανήκουν στην α' συζυγία και είναι τα:
- Φωνηεντόληκτα: λύ-ω, παιδεύ-ω κ.ά. (Για περισσότερες λεπτομέρειες και ασκήσεις στα φωνηεντόληκτα, πατήστε εδώ)
- Αφωνόληκτα, δηλαδή τα οδοντικόληκτα (τ, δ, θ: χαρακτήρα ή σε -ζω), τα ουρανικόληκτα (κ, γ, χ: χαρακτήρα ή σε -ττω, -σσω) και τα χειλικόληκτα (π, β, φ: χαρακτήρα ή σε -πτω): πείθ-ω, πλέκ-ω, γράφ-ω κ.ά. (Για περισσότερες λεπτομέρειες και ασκήσεις στα αφωνόληκτα, πατήστε εδώ)
- Υγρόληκτα (λ, ρ: χαρακτήρα) και τα Ενρινόληκτα (μ, ν: χαρακτήρα) ἀγγέλλ-ω, σπείρ-ω, νέμ-ω, μέν-ω κ.ά.
- Ενεργητική Φωνή
- Ενεστώτα σε -ω
- Παρατατικό σε -ον
- Μέλλοντα σε -σω
- Αόριστο σε -σα
- Παρακείμενο σε -κα
- Υπερσυντέλικο σε -κειν
- Μέση Φωνή
- Ενεστώτα σε -μαι
- Παρατατικό σε -μην
- Μέλλοντα σε -σομαι
- Αόριστο σε -σάμην
- Παρακείμενο σε -μαι
- Υπερσυντέλικο σε -μην
ΟΡΙΣΤΙΚΗ ΒΑΡΥΤΟΝΩΝ ΡΗΜΑΤΩΝ ΣΤΗ ΜΕΣΗ ΦΩΝΗ
Φωνηεντόληκτα Ρήματα
Απαραίτητες επισημάνσεις
1) Έχουν το δίχρονο της παραλήγουσας τα σε:
3) Γενικά, το ι είναι βραχύχρονο στο τέλος των ρημάτων, π.χ. ἐστί, πράττουσι
1η ΑΣΚΗΣΗ
Συμπληρώστε τους τύπους που ζητούνται:
Α) παιδεύω, ἱδρύω:
β' ενικό οριστικής ενεστώτα: ............................................, ...................................................
γ' ενικό οριστικής ενεστώτα: ............................................, ...................................................
α' ενικό παρατατικού: ......................................................., ...................................................
β' ενικό οριστικής παρατατικού: ......................................., ...................................................
γ' ενικό οριστικής παρατατικού: ......................................., ...................................................
Β) ἀγορεύω:
α' πληθυντικό οριστικής ενεστώτα: ...............................................................
β' πληθυντικό οριστικής ενεστώτα: ...............................................................
γ' πληθυντικό οριστικής ενεστώτα: ...............................................................
Γ) ἐπιλύω:
α' πληθυντικό οριστικής παρατατικού: .........................................................
β' πληθυντικό οριστικής παρατατικού: .........................................................
γ' πληθυντικό οριστικής παρατατικού: ..........................................................
Δ) θύω:
β' ενικό οριστικής μέλλοντα: ........................................................................
γ' ενικό οριστικής μέλλοντα: ........................................................................
α' ενικό αορίστου: .........................................................................................
β' ενικό οριστικής αορίστου: ........................................................................
γ' ενικό οριστικής αορίστου: ........................................................................
Ε) εκπαιδεύω:
β' πληθυντικό οριστικής μέλλοντα: ...............................................................
γ' πληθυντικό οριστικής μέλλοντα: ...............................................................
α' πληθυντικό οριστικής αορίστου: ...............................................................
β' πληθυντικό οριστικής αορίστου: ...............................................................
γ' πληθυντικό οριστικής αορίστου: ...............................................................
Στ) φυτεύω:
β' ενικό οριστικής παρακειμένου: .................................................................
γ' ενικό οριστικής παρακειμένου: .................................................................
α' ενικό υπερσυντέλικου: ..............................................................................
β' ενικό οριστικής υπερσυντέλικου: ..............................................................
γ' ενικό οριστικής υπερσυντέλικου: ..............................................................
2η ΑΣΚΗΣΗ
Γράψτε τα απαρέμφατα που ζητούνται: στρατεύω, ἀγορεύω, θύω
Ενεστώτα: .........................................., .........................................., ..........................................
Μέλλοντα: ........................................., .........................................., ..........................................
Αορίστου: .........................................., .........................................., ..........................................
Παρακειμένου: .................................., .........................................., ..........................................
3η ΑΣΚΗΣΗ
Γράψτε τις μετοχές που ζητούνται: διαλύω, ἀπαγορεύω, καθιδρύω
Ενεστώτα: .........................................., .........................................., ..........................................
Μέλλοντα: ........................................., .........................................., ..........................................
Αορίστου: .........................................., .........................................., ..........................................
Παρακειμένου: .................................., .........................................., ..........................................
1) Έχουν το δίχρονο της παραλήγουσας τα σε:
- -ίω έχουν το ι μακρό. Εξαιρούνται τα ἐπαΐω, ἐσθίω
- -ύω έχουν το υ μακρό. Εξαιρούνται τα ἀνύω, ἀρύω, βρύω, ἐλκύω, ἐρύω, μεθύω, πτύω (π.χ. δακρύω- δεδακρῦσθαι, ἀνύω- ἠνύσθαι)
3) Γενικά, το ι είναι βραχύχρονο στο τέλος των ρημάτων, π.χ. ἐστί, πράττουσι
Συμπληρώστε τους τύπους που ζητούνται:
Α) παιδεύω, ἱδρύω:
β' ενικό οριστικής ενεστώτα: ............................................, ...................................................
γ' ενικό οριστικής ενεστώτα: ............................................, ...................................................
α' ενικό παρατατικού: ......................................................., ...................................................
β' ενικό οριστικής παρατατικού: ......................................., ...................................................
γ' ενικό οριστικής παρατατικού: ......................................., ...................................................
Β) ἀγορεύω:
α' πληθυντικό οριστικής ενεστώτα: ...............................................................
β' πληθυντικό οριστικής ενεστώτα: ...............................................................
γ' πληθυντικό οριστικής ενεστώτα: ...............................................................
Γ) ἐπιλύω:
α' πληθυντικό οριστικής παρατατικού: .........................................................
β' πληθυντικό οριστικής παρατατικού: .........................................................
γ' πληθυντικό οριστικής παρατατικού: ..........................................................
Δ) θύω:
β' ενικό οριστικής μέλλοντα: ........................................................................
γ' ενικό οριστικής μέλλοντα: ........................................................................
α' ενικό αορίστου: .........................................................................................
β' ενικό οριστικής αορίστου: ........................................................................
γ' ενικό οριστικής αορίστου: ........................................................................
Ε) εκπαιδεύω:
β' πληθυντικό οριστικής μέλλοντα: ...............................................................
γ' πληθυντικό οριστικής μέλλοντα: ...............................................................
α' πληθυντικό οριστικής αορίστου: ...............................................................
β' πληθυντικό οριστικής αορίστου: ...............................................................
γ' πληθυντικό οριστικής αορίστου: ...............................................................
Στ) φυτεύω:
β' ενικό οριστικής παρακειμένου: .................................................................
γ' ενικό οριστικής παρακειμένου: .................................................................
α' ενικό υπερσυντέλικου: ..............................................................................
β' ενικό οριστικής υπερσυντέλικου: ..............................................................
γ' ενικό οριστικής υπερσυντέλικου: ..............................................................
2η ΑΣΚΗΣΗ
Γράψτε τα απαρέμφατα που ζητούνται: στρατεύω, ἀγορεύω, θύω
Ενεστώτα: .........................................., .........................................., ..........................................
Μέλλοντα: ........................................., .........................................., ..........................................
Αορίστου: .........................................., .........................................., ..........................................
Παρακειμένου: .................................., .........................................., ..........................................
3η ΑΣΚΗΣΗ
Γράψτε τις μετοχές που ζητούνται: διαλύω, ἀπαγορεύω, καθιδρύω
Ενεστώτα: .........................................., .........................................., ..........................................
Μέλλοντα: ........................................., .........................................., ..........................................
Αορίστου: .........................................., .........................................., ..........................................
Παρακειμένου: .................................., .........................................., ..........................................
Αφωνόληκτα Ρήματα (Α' & Β' Γυμνασίου)
Μερικά γνωστά αφωνόληκτα ρήματα είναι τα ακόλουθα:
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------
ΑΣΚΗΣΕΙΣ (Χειλικόληκτα)
1η ΑΣΚΗΣΗ
Συμπληρώστε τους τύπους που ζητούνται:
Α) συγγράφω, ἀμείβω
β' ενικό οριστικής ενεστώτα: ............................................, ...................................................
γ' ενικό οριστικής ενεστώτα: ............................................, ...................................................
α' ενικό παρατατικού: ......................................................., ...................................................
β' ενικό οριστικής παρατατικού: ......................................., ...................................................
γ' ενικό οριστικής παρατατικού: ......................................., ...................................................
Β) κόπτω
α' πληθυντικό οριστικής ενεστώτα: ...............................................................
β' πληθυντικό οριστικής ενεστώτα: ...............................................................
γ' πληθυντικό οριστικής ενεστώτα: ...............................................................
Γ) ἀποκαλύπτω, διαγράφω
α' πληθυντικό οριστικής παρατατικού: ......................................., ..............................................
β' πληθυντικό οριστικής παρατατικού: ......................................., ..............................................
γ' πληθυντικό οριστικής παρατατικού: ......................................., ..............................................
Δ) περικόπτω, βλάπτω
β' ενικό οριστικής μέλλοντα: ..................................................., .................................................
γ' ενικό οριστικής μέλλοντα: ..................................................., .................................................
α' ενικό αορίστου: ...................................................................., .................................................
β' ενικό οριστικής αορίστου: ..................................................., .................................................
γ' ενικό οριστικής αορίστου: ..................................................., .................................................
Ε) ἀμείβω
β' πληθυντικό οριστικής μέλλοντα: ...............................................................
γ' πληθυντικό οριστικής μέλλοντα: ...............................................................
α' πληθυντικό οριστικής αορίστου: ...............................................................
β' πληθυντικό οριστικής αορίστου: ...............................................................
γ' πληθυντικό οριστικής αορίστου: ...............................................................
Στ) καλύπτω
β' ενικό οριστικής παρακειμένου: .................................................................
γ' ενικό οριστικής παρακειμένου: .................................................................
α' ενικό υπερσυντέλικου: ..............................................................................
β' ενικό οριστικής υπερσυντέλικου: ..............................................................
γ' ενικό οριστικής υπερσυντέλικου: ..............................................................
2η ΑΣΚΗΣΗ
Γράψτε τα απαρέμφατα που ζητούνται: διαγράφω, `ρίπτω, βλάπτω
Ενεστώτα: .........................................., .........................................., ..........................................
Μέλλοντα: ........................................., .........................................., ..........................................
Αορίστου: .........................................., .........................................., ..........................................
Παρακειμένου: .................................., .........................................., ..........................................
3η ΑΣΚΗΣΗ
Γράψτε τις μετοχές που ζητούνται: ἀλείφω, `ρίπτω, βλάπτω
Ενεστώτα: .........................................., .........................................., ..........................................
Μέλλοντα: ........................................., .........................................., ..........................................
Αορίστου: .........................................., .........................................., ..........................................
Παρακειμένου: .................................., .........................................., ..........................................
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------
ΑΣΚΗΣΕΙΣ (Ουρανικόληκτα)
1η ΑΣΚΗΣΗ
Συμπληρώστε τους τύπους που ζητούνται:
Α) ἄρχω, ὑπάρχω
β' ενικό οριστικής ενεστώτα: ............................................, ...................................................
γ' ενικό οριστικής ενεστώτα: ............................................, ...................................................
α' ενικό παρατατικού: ......................................................., ...................................................
β' ενικό οριστικής παρατατικού: ......................................., ...................................................
γ' ενικό οριστικής παρατατικού: ......................................., ...................................................
Β) διώκω
α' πληθυντικό οριστικής ενεστώτα: ...............................................................
β' πληθυντικό οριστικής ενεστώτα: ...............................................................
γ' πληθυντικό οριστικής ενεστώτα: ...............................................................
Γ) ἄγω
α' πληθυντικό οριστικής παρατατικού: .........................................................
β' πληθυντικό οριστικής παρατατικού: .........................................................
γ' πληθυντικό οριστικής παρατατικού: ..........................................................
Δ) διαπράττω
β' ενικό οριστικής μέλλοντα: ........................................................................
γ' ενικό οριστικής μέλλοντα: ........................................................................
α' ενικό αορίστου: .........................................................................................
β' ενικό οριστικής αορίστου: ........................................................................
γ' ενικό οριστικής αορίστου: ........................................................................
Ε) κηρύττω
β' πληθυντικό οριστικής μέλλοντα: ...............................................................
γ' πληθυντικό οριστικής μέλλοντα: ...............................................................
α' πληθυντικό οριστικής αορίστου: ...............................................................
β' πληθυντικό οριστικής αορίστου: ...............................................................
γ' πληθυντικό οριστικής αορίστου: ...............................................................
Στ) τάττω ή τάσσω, ἄγω
β' ενικό οριστικής παρακειμένου: .........................................., .................................................
γ' ενικό οριστικής παρακειμένου: .........................................., .................................................
α' ενικό υπερσυντέλικου: ......................................................., .................................................
β' ενικό οριστικής υπερσυντέλικου: ......................................., .................................................
γ' ενικό οριστικής υπερσυντέλικου: ......................................., .................................................
2η ΑΣΚΗΣΗ
Γράψτε τα απαρέμφατα που ζητούνται: ἀλλάττω, καταδιώκω, ἄρχω
Ενεστώτα: .........................................., .........................................., ..........................................
Μέλλοντα: ........................................., .........................................., ..........................................
Αορίστου: .........................................., .........................................., ..........................................
Παρακειμένου: .................................., .........................................., ..........................................
3η ΑΣΚΗΣΗ
Γράψτε τις μετοχές που ζητούνται: πράττω, τάττω, ἄγω
Ενεστώτα: .........................................., .........................................., ..........................................
Μέλλοντα: ........................................., .........................................., ..........................................
Αορίστου: .........................................., .........................................., ..........................................
Παρακειμένου: .................................., .........................................., ..........................................
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------
ΑΣΚΗΣΕΙΣ (Οδοντικόληκτα)
1η ΑΣΚΗΣΗ
Συμπληρώστε τους τύπους που ζητούνται:
Α) πείθω, ἐκγυμνάζω
β' ενικό οριστικής ενεστώτα: ............................................, ...................................................
γ' ενικό οριστικής ενεστώτα: ............................................, ...................................................
α' ενικό παρατατικού: ......................................................., ...................................................
β' ενικό οριστικής παρατατικού: ......................................., ...................................................
γ' ενικό οριστικής παρατατικού: ......................................., ...................................................
Β) ἁρμόττω (ἁρμόζω)
α' πληθυντικό οριστικής ενεστώτα: ...............................................................
β' πληθυντικό οριστικής ενεστώτα: ...............................................................
γ' πληθυντικό οριστικής ενεστώτα: ...............................................................
Γ) ὁρίζω, καταπείθω
α' πληθυντικό οριστικής παρατατικού: .................................., ...................................................
β' πληθυντικό οριστικής παρατατικού: .................................., ...................................................
γ' πληθυντικό οριστικής παρατατικού: .................................., ...................................................
Δ) ἐλπίζω, ὑβρίζω
β' ενικό οριστικής μέλλοντα: .............................................., ......................................................
γ' ενικό οριστικής μέλλοντα: .............................................., ......................................................
α' ενικό αορίστου: ..............................................................., ......................................................
β' ενικό οριστικής αορίστου: .............................................., ......................................................
γ' ενικό οριστικής αορίστου: ..............................................., ......................................................
Ε) ἐγκωμιάζω, αἰχμαλωτίζω
β' πληθυντικό οριστικής μέλλοντα: ......................................., ...................................................
γ' πληθυντικό οριστικής μέλλοντα: ......................................., ...................................................
α' πληθυντικό οριστικής αορίστου: ......................................., ...................................................
β' πληθυντικό οριστικής αορίστου: ......................................., ...................................................
γ' πληθυντικό οριστικής αορίστου: ......................................., ...................................................
Στ) σπουδάζω, ἐλπίζω
β' ενικό οριστικής παρακειμένου: ........................................., ...................................................
γ' ενικό οριστικής παρακειμένου: ........................................., ...................................................
α' ενικό υπερσυντέλικου: ......................................................, ...................................................
β' ενικό οριστικής υπερσυντέλικου: ......................................, ...................................................
γ' ενικό οριστικής υπερσυντέλικου: ......................................, ...................................................
2η ΑΣΚΗΣΗ
Γράψτε τα απαρέμφατα που ζητούνται: κομίζω, πείθω, ὀνομάζω
Ενεστώτα: .........................................., .........................................., ..........................................
Μέλλοντα: ........................................., .........................................., ..........................................
Αορίστου: .........................................., .........................................., ..........................................
Παρακειμένου: .................................., .........................................., ..........................................
3η ΑΣΚΗΣΗ
Γράψτε τις μετοχές που ζητούνται: ἐκγυμνάζω, πείθω, ὀνομάζω
Ενεστώτα: .........................................., .........................................., ..........................................
Μέλλοντα: ........................................., .........................................., ..........................................
Αορίστου: .........................................., .........................................., ..........................................
Παρακειμένου: .................................., .........................................., ..........................................
βλέπ-ω, δρέπ-ω, ἕρπ-ω, λείπ-ω, πέμπ-ω, πρέπ-ει, ῥέπ-ω, σήπ-ω, τέρπ-ω, ἀμείβ-ω, θλῑβ-ω, λείβ-ω (στάζω), σέβ-ω, τρίβ-ω, ἀλείφ-ω, γλῠφ-ω (σκαλίζω), γρᾰφ-ω, νῑφ-ω (χιονίζω), στέφ-ω, στρέφ-ω, τρέφ-ω, διώκ-ω, εἴκ-ω (υποχωρώ), ἕλκ-ω, πλέκ-ω, τήκ-ω, ἄγ-ω (ᾰ), ἀρήγ-ω (βοηθώ), ἐπείγ-ω (βιάζω, επιταχύνω), λήγ-ω, ὀρέγ-ω, πνῑγ-ω, φεύγ-ω, ἄρχ-ω, βρέχ-ω, ἐλέγχ-ω τρέχ-ω, ψήχ-ω (τρίβω), ψῡχ-ω, ᾄδ-ω, ἐρείδ-ω (στηρίζω), καθεύδ-ω (κοιμούμαι), κυλίνδ-ω (κυλώ), σπένδ-ω (κάνω σπονδή, στάζω), σπεύδ-ω, αἴθ-ω (καίω), κλώθ-ω, πείθ-ω, πλήθ-ω (είμαι γεμάτος) κ.ά.
Είδη αύξησης
(για Παρατατικό, Αόριστο, Υπερσυντέλικο)
- Συλλαβική (ε ή σπάνια η): λύω, έλυον
- Χρονική
ΕνεστώταςΠαρατατικόςᾰ>ηἀγοράζω>ἠγόραζοναι>ῃαἰχμαλωτίζω>ᾐχμαλώτιζοναυ>ηυαὐξάνω>ηὔξανονε>ηἐλπίζω>ἤλπιζονει>ῃεἰκάζω>ᾔκαζονευ>ηυεὑρίσκω>ηὕρισκονο>ωὁρίζω>ὥριζονοι>ῳοἱκίζω>ᾤκιζονῠ>ῡὑφαίνω>ὕφαινονῐ>ῑἱκετεύω>ἱκέτευον - Εσωτερική - Όσα ρήματα είναι σύνθετα με πρόθεση, δεν παίρνουν αύξηση στην αρχή του ρήματος αλλά ανάμεσα στην πρόθεση και το ρήμα, δηλαδή το ρήμα δια-λύω, που είναι σύνθετο με την πρόθεση διά, στον παρατατικό δε θα γίνειἐ διά λυον αλλά δι-έ-λυον. Αυτή η αύξηση λέγεται εσωτερική.
- Η αύξηση στα παρασύνθετα με α' συνθετικό πρόθεση. Το ίδιο συμβαίνει και στα παρασύνθετα.
(Παρασύνθετα είναι τα ρήματα που παράγονται από μια σύνθετη λέξη, π.χ. το ρήμα ἐγκωμιάζω παράγεται από τη λέξη ἐγκώμιον η οποία είναι σύνθετη από την πρόθεση ἐν-κῶμος)
Το ρήμα ἐγκωμιάζω δε θα γίνει ἐγκωμίαζον αλλά ἐν-ε-κωμίαζον
Προσοχή:
- Η πρόθεση ἐκ μπροστά από φωνήεν γίνεται ἐξ, π.χ. πέμπω > ἔ-πεμπον, ἐκ-πέμπω > ἐξ-έ-πεμπον
- Το ν της πρόθεσης συν που τρέπεται σε διάφορα σύμφωνα (δες θεωρία), επανέρχεται μπροστά από το ἐ- της συλλαβικής αύξησης, π.χ. γράφω > ἔγραφον, συγγράφω > συν-έ-γραφον - Η αύξηση στα παρασύνθετα με α' συνθετικό που δεν είναι πρόθεσηΤα παρασύνθετα όμως με πρώτο συνθετικό άλλη λέξη εκτός από πρόθεση παίρνουν τη συλλαβική αύξηση στην αρχή, π.χ. φιλό-σοφος > φιλοσοφῶ > ἐφιλοσόφουν, ἄ-δικος > ἀδικῶ > ἠδίκουν
- Κάποια ρήματα που αρχίζουν από ε έχουν αύξηση ει κι όχι η: ἐθίζω > εἴθιζον, ἑλίττω > εἵλιττον, ἕλκω > εἷλκον, ἕρπω > εἶρπον, ἔχω > εἶχον
Αναδιπλασιασμός
Χαρακτηριστικό του παρακειμένου είναι ο αναδιπλασιασμός που γίνεται στην αρχή του ρήματος. Αναδιπλασιασμό έχουμε τριών ειδών:
- Επανάληψη του αρχικού συμφώνου με ένα -ε-Ποια ρήματα παίρνουν ως αναδιπλασιασμό επανάληψη του αρχικού συμφώνου με ένα -ε-;
- Όσα ρήματα αρχίζουν από ένα σύμφωνο, π.χ. λύω > λέ-λυ-κα.Αρχίζει από ένα σύμφωνο, γι' αυτό ξαναγράφουμε το πρώτο σύμφωνο το -λ- και προσθέτουμε και το -ε-. Έτσι γίνεται -λε-. Μετά προσθέτουμε το θέμα -λυ- και στο τέλος την κατάληξη -καΠροσοχή:Όσα ρήματα αρχίζουν από χ, φ, θ, στον αναδιπλασιασμό τα γράμματα αυτά παθαίνουν ανομοίωση, δηλαδή, μετατρέπονται σε κ, π, τ.- χ > κ = χορεύω > κε-χόρευ-κα,- φ > π = φυτεύω > πε-φύτευ-κα- θ > τ = θύω > τέ-θυ-κα
- Όσα ρήματα αρχίζουν από δύο σύμφωνα, όμως το πρώτο από αυτά είναι ένα από τα άφωνα: (π, β, φ, κ, γ, χ, τ, δ, θ) και το δεύτερο είναι ένρινο (μ, ν) ή υγρό (λ, ρ), π.χ. γράφω > γέ-γρα-φ-α, βλάπτω > βέ-βλα-φ-α
2. Συλλαβική αύξηση
Ποια ρήματα παίρνουν ως αναδιπλασιασμό συλλαβική αύξηση;
- Όσα ρήματα αρχίζουν από δύο σύμφωνα, χωρίς όμως το πρώτο να είναι άφωνο και το δεύτερο ένρινο ή υγρό, π.χ. σπουδάζω > ἐ-σπούδα-κ-α
- Όσα ρήματα αρχίζουν από τρία σύμφωνα, π.χ. στρατεύω > ἐ-στράτευ-κ-α
- Όσα ρήματα αρχίζουν από διπλό σύμφωνο ζ, ξ, ψ, π.χ. ψαύω > ἔ-ψαυ-κ-α
- Τα ρήματα που αρχίζουν από ῥ, τότε παίρνουν ένα -ἐ- ως συλλαβική αύξηση και διπλασιάζουν το ρ, π.χ. ῥίπτω > ἔρ-ρι-φ-α
3. Χρονική αύξηση
Ποια ρήματα παίρνουν ως αναδιπλασιασμό χρονική αύξηση;
- Όσα ρήματα αρχίζουν από φωνήεν, ο,τι αλλαγές είχαμε στον Παρατατικό και στον Αόριστο, οι ίδιες συμβαίνουν και στον Παρακείμενο, π.χ. ἁλιεύω > ἡ-λίευ-κ-α
4. Ο αναδιπλασιασμός στα σύνθετα και παρασύνθετα με πρόθεση
- Στα ρήματα που είναι σύνθετα με πρόθεση ο αναδιπλασιασμός μπαίνει μετά την πρόθεση, π.χ. ἀπο-γράφω > ἀπο-γέ-γραφα, συν-οικῶ > συν-ῴκηκα
5. Ο αναδιπλασιασμός στα παρασύνθετα που το α' συνθετικό δεν είναι πρόθεση
- Στα ρήματα αυτά ο αναδιπλασιασμός μπαίνει στην αρχή, π.χ. δυστυχῶ > δε-δυστύχηκα, ἀδικῶ > ἠδίκηκα
1. Ενεστώτας και παρατατικός ενεργητικής φωνής
Τα περισσότερα αφωνόληκτα ρήματα σχηματίζουν τον ενεστώτα και τον παρατατικό από το ρηματικό θέμα μετασχηματισμένο, δηλαδή:
- Τα χειλικόληκτα ρήματα, για να σχηματίσουν το χρονικό θέμα του ενεστώτα και του παρατατικού στην ενεργητική και μέση φωνή, παίρνουν στο τέλος του ρηματικού θέματος το πρόσφυμα τ και έτσι με την τροπή του χαρακτήρα β ή φ σε π λήγουν σε -πτω:(θ. κοπ-, πβ. κοπ-ὴ) κόπ-τ-ω ἔ-κοπ-τ-ον(θ. βλαβ-, πβ. βλάβ-η, βλάβ-τ-ω) βλάπ-τ-ω ἔ-βλαπ-τ-ον(θ. κρυφ-, πβ. κρύφ-α· κρύφ-τ-ω) κρύπ-τ-ω ἔ-κρυπ-τ-ονΈτσι και τα ρήματα: ἀστράπ-τ-ω, κλέπ-τ-ω, ῥίπ-τ-ω, σκήπ-τ-ω (στηρίζω), τύπ-τ-ω, (καλύβ-τ-ω) καλύπ-τ-ω, (ἅφ-τ-ω) ἅπ-τ-ω, (θάφ-τ-ω) θάπ-τ-ω, (κύφ-τ-ω) κύπ-τ-ω, (ῥάφ-τ-ω) ῥάπ-τ-ω, (σκάφ-τ-ω) σκάπ-τ-ω κ.ά.
- Τα ουρανικόληκτα ρήματα, για να σχηματίσουν το χρονικό θέμα του ενεστώτα και του παρατατικού στην ενεργητική και μέση φωνή, παίρνουν στο τέλος του ρηματικού θέματος το πρόσφυμα j και συγχωνεύουν τον ουρανικό χαρακτήρα κ, γ, χ με το j σε ττ ή σσ έτσι λήγουν σε -ττω, (ή -σσω):
(θ. φυλακ-, πβ. φυλακ-ή· φυλάκ-j-ω) φυλάττ-ω ἐ-φύλαττ-ον
(θ. ἀλλαγ-, πβ. ἀλλαγ-ή· ἀλλάγ-j-ω) ἀλλάττ-ω ἤλλαττ-ον
(θ. ταραχ-, πβ. ταραχ-ή· ταράχ-j-ω) ταράττ-ω ἐ-τάραττ-ον
Έτσι και τα ρήματα: (ἑλίκ-j-ω) ἑλίττω, (κηρύκ-j-ω) κηρύττω, (πτή-κ-j-ω) πτήσσω (ζαρώνω από φόβο), (φρίκ-j-ω) φρίττω, (χαρά-κ-j-ω) χαράττω, (μάγ-j-ω) μάττω (ζυμώνω, δουλεύω κάτι με τα χέρια, σφουγγίζω), (πατάγ-j-ω) πατάσσω, (πλήγ-j-ω) πλήττω, (πράγ-j-ω) πράττω, (σπαράγ-j-ω) σπαράττω, (σφάγ-j-ω) σφάττω, (τάγ-j-ω) τάττω, (φράγ-j-ω) φράττω, (ἀνα-πτύχ-j-ω) ἀναπτύσσω, (ὀρύχ-j-ω) ὀρύττω κ.ά.
- Τα οδοντικόληκτα ρήματα, για να σχηματίσουν το χρονικό θέμα του ενεστώτα και του παρατατικού στην ενεργητική και μέση φωνή, παίρνουν στο τέλος του ρηματικού θέματος το πρόσφυμα j και έπειτα όσα έχουν ρηματικό χαρακτήρα θ ή τ τον συγχωνεύουν με το j σεττ (ή σσ), ενώ όσα έχουν ρηματικό χαρακτήρα δ τόν συγχωνεύουν με το j σε ζ:
(θ. πλαθ-, πλάθ-j-ω) πλάττ-ω ἔ-πλαττ-ον
(θ. πυρετ-, πυρέτ-j-ω) πυρέττ-ω ἐ-πύρεττ-ον
(θ. ἐλπιδ-, ἐλπίδ-j-ω) ἐλπίζ-ω ἤλπιζ-ον
(θ. ὀδ-, ὄδ-j-ω) ὄζ-ω (μυρίζω) χωρίς άλλους χρόνους
(θ. παιδ-, παίδ-j-ω) παίζ-ω ἔ-παιζ-ον
Έτσι και τα ρήματα: (ἐρέτ-j-ω) ἐρέσσω (τραβώ κουπί), (ἐρίδ-j-ω) ἐρίζω, (κομίδ-j-ω) κομίζω, (σφραγίδ-j-ω) σφραγῐζω, (σχίδ-j-ω) σχῐζω, (φροντίδ-j-ω) φροντῐζω, (ψηφίδ-j-ω) ψηφῐζω, (κλύδ-j-ω) κλύζω (περιβρέχω, ορμώ και σκεπάζω με τα κύματα), (φράδ-j-ω) φράζω (λέγω) κ.ά.
2. Ενεργητικός μέλλοντας - Ενεργητικός αόριστος α΄
Στον ενεργητικό μέλλοντα και στον ενεργητικό και αόριστο α΄ ο ρηματικός χαρακτήρας των αφωνόληκτων ρημάτων, όταν βρεθεί εμπρός από το χρονικό χαρακτήρα σ, παθαίνει τις κανονικές μεταβολές, δηλαδή:
- Τα χειλικόληκτα (π, β, φ, πτ) ενώνεται με το χρονικό χαρακτήρα σ σε ψ:(τρέπ-ω, θ. τρεπ-) τρέψω ἔτρεψα(τρίβ-ω, θ. τριβ-) τρίψω ἔτριψα(κρύπτω, θ. κρυφ-) κρύψω ἔκρυψα
- Τα ουρανικόληκτα (κ, γ, χ, -ττω, -σσω, -ζω) ενώνεται με το χρονικό χαρακτήρα σ σε ξ:(φυλάττ-ω, θ. φυλακ-) φυλάξω ἐφύλαξα(τάττ-ω, θ. ταγ-) τάξω ἔταξα
- Τα οδοντικόληκτα (τ, δ, θ, μερικά σε -ττω, -τω και -ίζω) ενώνεται με το χρονικό χαρακτήρα σ σε σ:
(ἁρμόττ-ω, θ. ἁρμοτ-) ἁρμόσω ἥρμοσα
(πείθ-ω, θ. πειθ-) πείσω ἔπεισα
Για να σχηματίσουμε τον αόριστο χρησιμοποιούμε το θέμα έτσι όπως διαμορφώθηκε στο μέλλοντα, (δηλαδή με το χρονικό χαρακτήρα -σ- ή -ψ- ή -ξ- ανάμεσα στο θέμα και στην κατάληξη) και προσθέτουμε τις καταλήξεις του αόριστου.
Ο αόριστος έχει αύξηση όπως ο παρατατικός. Όσες αλλαγές έγιναν στον παρατατικό οι ίδιες ισχύουν και για τον αόριστο. Θα έχουμε συνεπώς και συλλαβική και χρονική αύξηση.
Παραδείγματα σχηματισμού ενεργητικού μέλλοντα και ενεργητικού αορίστου α' των αφωνόληκτων ρημάτων τρέπω (θ. τρεπ-), τάττω (θ. ταγ-), πείθω (θ. πειθ-)}ΧρόνοιΟριστικήΑπαρέμφατοΜετοχήΕνεργητικός Μέλλονταςτρέψωτάξωπείσωτρέψειντάξεινπείσειντρέψων, -ουσα, -οντάξωνπείσωνΕνεργητικός Αόριστος α΄ἔτρεψαἔταξαἔπεισατρέψαιτάξαιπεῖσαιτρέψας, -ασα - αντάξαςπείσας
Τα υπερδισύλλαβα ρήματα σε -ίζω, όσα έχουν ρηματικό χαρακτήρα δ, σχηματίζουν τον ενεργητικό και μέσο μέλλοντα χωρίς το χρονικό χαρακτήρα σ, σε -ιῶ και -ιοῦμαι (που κλίνεται κατά τα συνηρημένα σε -έω).
Παράδειγμα του ρήματος κομίζω (θ. κομιδ-):ΧρόνοιΟριστικήΑπαρέμφατοΜετοχήΕνεργητικός Μέλλονταςκομιῶ, -ιεῖς, -ιεῖ,-ιοῦμεν, -ιεῖτε, -ιοῦσι(ν)κομιεῖνκομιῶν, -ιοῦσα, -ιοῦνΌμοια και τα: πορίζω, νομίζω-νομιῶ, φροντίζω-φροντιῶ κ.ά. (αλλά: κτίζω-κτίσω, σχίζω-σχίσω κτλ.).
Για να σχηματίσουμε τον παρακείμενο θα πρέπει να προσέξουμε τις καταλήξεις και τον αναδιπλασιασμό.
Ο χαρακτήρας των αφωνόληκτων ρημάτων ενώνεται με το χρονικό χαρακτήρα του παρακείμενου (-κ) και προκύπτουν διάφορες αλλαγές
Ο χαρακτήρας των αφωνόληκτων ρημάτων ενώνεται με το χρονικό χαρακτήρα του παρακείμενου (-κ) και προκύπτουν διάφορες αλλαγές
- Τα οδοντικόληκτα σχηματίζουν τον ενεργητικό παρακείμενο και υπερσυντέλικο όπως τα φωνηεντόληκτα, δηλαδή με το χρονικό χαρακτήρα κ, αλλά εμπρός από αυτόν αποβάλλουν τον οδοντικό χαρακτήρα του ρηματικού θέματος:ΠαρακείμενοςΥπερσυντέλικοςκομίζω (θ. κομιδ-)κε-κόμι-καἐ-κε-κομί-κεινπείθω (θ. πειθ-)πέ-πει-καἐ-πε-πεί-κεινΟδοντικόληκτα σε- ττωΤο ρήμα ἁρμόττω έχει και παράλληλο τύπο ἁρμόζω με θέμα ἁρμοδ- (πβ. ἁρμόδ-ιος) και ἁρμογ- (πβ. ἁρμογή, ἐφαρμογή). Επίσης, στα οδοντικόληκτα ανήκουν και τα: πυρέττω ή πυρέσσω, πλάττω και πλάθω.
- Τα χειλικόληκτα και ουρανικόληκτα σχηματίζουν τον ενεργητικό παρακείμενο και υπερσυντέλικο με το χαρακτήρα του ρηματικού θέματος. Αν είναι άφωνο ψιλόπνοο ή μέσο, τον τρέπουν στο αντίστοιχό του δασύπνοο (δηλαδή το π ή β σε φ και το κ ή γ σε χ). Πιο συγκεκριμένα: π, β, φ, -πτω, + κ = φ και κ, γ, χ, -ττω, -σσω, και κάποια σε -ζω + κ = χ.ΠαρακείμενοςΥπερσυντέλικοςκόπτω (θ. κοπ-)κέ-κοφ-αἐ-κε-κόφ-ειντρίβω (θ. τριβ-)τέ-τριφ-αἐ-τε-τρίφ-εινγράφω (θ. γραφ-)γέ-γραφ-αἐ-γε-γράφ-εινκηρύττω (θ. κηρυκ-)κε-κήρυχ-αἐ-κε-κηρύχ-ειντάττω (θ. ταγ-)τέ-ταχ-αἐ-τε-τάχ-εινταράττω (θ. ταραχ-)τε-τάραχ-αἐ-τε-ταράχ-ειν
- Όσα έχουν ε εμπρός από τον ρηματικό χαρακτήρα τρέπουν, συνήθως στον ενεργητικό παρακείμενο και υπερσυντέλικο το ε αυτό σε ο:ΠαρακείμενοςΥπερσυντέλικοςκλέπτω (θ. κλεπ-)κέ-κλοφ-α(ἐ-κε-κλόφ-ειν)τρέπω (θ. τρεπ-)τέ-τροφ-α(ἐ-τε-τρόφ-ειν)
Πηγή: Ψηφιακό Σχολείο, Γραμματική (επεξεργασμένο)
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------
ΑΣΚΗΣΕΙΣ (Χειλικόληκτα)
1η ΑΣΚΗΣΗ
Συμπληρώστε τους τύπους που ζητούνται:
Α) συγγράφω, ἀμείβω
β' ενικό οριστικής ενεστώτα: ............................................, ...................................................
γ' ενικό οριστικής ενεστώτα: ............................................, ...................................................
α' ενικό παρατατικού: ......................................................., ...................................................
β' ενικό οριστικής παρατατικού: ......................................., ...................................................
γ' ενικό οριστικής παρατατικού: ......................................., ...................................................
Β) κόπτω
α' πληθυντικό οριστικής ενεστώτα: ...............................................................
β' πληθυντικό οριστικής ενεστώτα: ...............................................................
γ' πληθυντικό οριστικής ενεστώτα: ...............................................................
Γ) ἀποκαλύπτω, διαγράφω
α' πληθυντικό οριστικής παρατατικού: ......................................., ..............................................
β' πληθυντικό οριστικής παρατατικού: ......................................., ..............................................
γ' πληθυντικό οριστικής παρατατικού: ......................................., ..............................................
Δ) περικόπτω, βλάπτω
β' ενικό οριστικής μέλλοντα: ..................................................., .................................................
γ' ενικό οριστικής μέλλοντα: ..................................................., .................................................
α' ενικό αορίστου: ...................................................................., .................................................
β' ενικό οριστικής αορίστου: ..................................................., .................................................
γ' ενικό οριστικής αορίστου: ..................................................., .................................................
Ε) ἀμείβω
β' πληθυντικό οριστικής μέλλοντα: ...............................................................
γ' πληθυντικό οριστικής μέλλοντα: ...............................................................
α' πληθυντικό οριστικής αορίστου: ...............................................................
β' πληθυντικό οριστικής αορίστου: ...............................................................
γ' πληθυντικό οριστικής αορίστου: ...............................................................
Στ) καλύπτω
β' ενικό οριστικής παρακειμένου: .................................................................
γ' ενικό οριστικής παρακειμένου: .................................................................
α' ενικό υπερσυντέλικου: ..............................................................................
β' ενικό οριστικής υπερσυντέλικου: ..............................................................
γ' ενικό οριστικής υπερσυντέλικου: ..............................................................
2η ΑΣΚΗΣΗ
Γράψτε τα απαρέμφατα που ζητούνται: διαγράφω, `ρίπτω, βλάπτω
Ενεστώτα: .........................................., .........................................., ..........................................
Μέλλοντα: ........................................., .........................................., ..........................................
Αορίστου: .........................................., .........................................., ..........................................
Παρακειμένου: .................................., .........................................., ..........................................
3η ΑΣΚΗΣΗ
Γράψτε τις μετοχές που ζητούνται: ἀλείφω, `ρίπτω, βλάπτω
Ενεστώτα: .........................................., .........................................., ..........................................
Μέλλοντα: ........................................., .........................................., ..........................................
Αορίστου: .........................................., .........................................., ..........................................
Παρακειμένου: .................................., .........................................., ..........................................
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------
ΑΣΚΗΣΕΙΣ (Ουρανικόληκτα)
1η ΑΣΚΗΣΗ
Συμπληρώστε τους τύπους που ζητούνται:
Α) ἄρχω, ὑπάρχω
β' ενικό οριστικής ενεστώτα: ............................................, ...................................................
γ' ενικό οριστικής ενεστώτα: ............................................, ...................................................
α' ενικό παρατατικού: ......................................................., ...................................................
β' ενικό οριστικής παρατατικού: ......................................., ...................................................
γ' ενικό οριστικής παρατατικού: ......................................., ...................................................
Β) διώκω
α' πληθυντικό οριστικής ενεστώτα: ...............................................................
β' πληθυντικό οριστικής ενεστώτα: ...............................................................
γ' πληθυντικό οριστικής ενεστώτα: ...............................................................
Γ) ἄγω
α' πληθυντικό οριστικής παρατατικού: .........................................................
β' πληθυντικό οριστικής παρατατικού: .........................................................
γ' πληθυντικό οριστικής παρατατικού: ..........................................................
Δ) διαπράττω
β' ενικό οριστικής μέλλοντα: ........................................................................
γ' ενικό οριστικής μέλλοντα: ........................................................................
α' ενικό αορίστου: .........................................................................................
β' ενικό οριστικής αορίστου: ........................................................................
γ' ενικό οριστικής αορίστου: ........................................................................
Ε) κηρύττω
β' πληθυντικό οριστικής μέλλοντα: ...............................................................
γ' πληθυντικό οριστικής μέλλοντα: ...............................................................
α' πληθυντικό οριστικής αορίστου: ...............................................................
β' πληθυντικό οριστικής αορίστου: ...............................................................
γ' πληθυντικό οριστικής αορίστου: ...............................................................
Στ) τάττω ή τάσσω, ἄγω
β' ενικό οριστικής παρακειμένου: .........................................., .................................................
γ' ενικό οριστικής παρακειμένου: .........................................., .................................................
α' ενικό υπερσυντέλικου: ......................................................., .................................................
β' ενικό οριστικής υπερσυντέλικου: ......................................., .................................................
γ' ενικό οριστικής υπερσυντέλικου: ......................................., .................................................
2η ΑΣΚΗΣΗ
Γράψτε τα απαρέμφατα που ζητούνται: ἀλλάττω, καταδιώκω, ἄρχω
Ενεστώτα: .........................................., .........................................., ..........................................
Μέλλοντα: ........................................., .........................................., ..........................................
Αορίστου: .........................................., .........................................., ..........................................
Παρακειμένου: .................................., .........................................., ..........................................
3η ΑΣΚΗΣΗ
Γράψτε τις μετοχές που ζητούνται: πράττω, τάττω, ἄγω
Ενεστώτα: .........................................., .........................................., ..........................................
Μέλλοντα: ........................................., .........................................., ..........................................
Αορίστου: .........................................., .........................................., ..........................................
Παρακειμένου: .................................., .........................................., ..........................................
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------
ΑΣΚΗΣΕΙΣ (Οδοντικόληκτα)
1η ΑΣΚΗΣΗ
Συμπληρώστε τους τύπους που ζητούνται:
Α) πείθω, ἐκγυμνάζω
β' ενικό οριστικής ενεστώτα: ............................................, ...................................................
γ' ενικό οριστικής ενεστώτα: ............................................, ...................................................
α' ενικό παρατατικού: ......................................................., ...................................................
β' ενικό οριστικής παρατατικού: ......................................., ...................................................
γ' ενικό οριστικής παρατατικού: ......................................., ...................................................
Β) ἁρμόττω (ἁρμόζω)
α' πληθυντικό οριστικής ενεστώτα: ...............................................................
β' πληθυντικό οριστικής ενεστώτα: ...............................................................
γ' πληθυντικό οριστικής ενεστώτα: ...............................................................
Γ) ὁρίζω, καταπείθω
α' πληθυντικό οριστικής παρατατικού: .................................., ...................................................
β' πληθυντικό οριστικής παρατατικού: .................................., ...................................................
γ' πληθυντικό οριστικής παρατατικού: .................................., ...................................................
Δ) ἐλπίζω, ὑβρίζω
β' ενικό οριστικής μέλλοντα: .............................................., ......................................................
γ' ενικό οριστικής μέλλοντα: .............................................., ......................................................
α' ενικό αορίστου: ..............................................................., ......................................................
β' ενικό οριστικής αορίστου: .............................................., ......................................................
γ' ενικό οριστικής αορίστου: ..............................................., ......................................................
Ε) ἐγκωμιάζω, αἰχμαλωτίζω
β' πληθυντικό οριστικής μέλλοντα: ......................................., ...................................................
γ' πληθυντικό οριστικής μέλλοντα: ......................................., ...................................................
α' πληθυντικό οριστικής αορίστου: ......................................., ...................................................
β' πληθυντικό οριστικής αορίστου: ......................................., ...................................................
γ' πληθυντικό οριστικής αορίστου: ......................................., ...................................................
Στ) σπουδάζω, ἐλπίζω
β' ενικό οριστικής παρακειμένου: ........................................., ...................................................
γ' ενικό οριστικής παρακειμένου: ........................................., ...................................................
α' ενικό υπερσυντέλικου: ......................................................, ...................................................
β' ενικό οριστικής υπερσυντέλικου: ......................................, ...................................................
γ' ενικό οριστικής υπερσυντέλικου: ......................................, ...................................................
2η ΑΣΚΗΣΗ
Γράψτε τα απαρέμφατα που ζητούνται: κομίζω, πείθω, ὀνομάζω
Ενεστώτα: .........................................., .........................................., ..........................................
Μέλλοντα: ........................................., .........................................., ..........................................
Αορίστου: .........................................., .........................................., ..........................................
Παρακειμένου: .................................., .........................................., ..........................................
3η ΑΣΚΗΣΗ
Γράψτε τις μετοχές που ζητούνται: ἐκγυμνάζω, πείθω, ὀνομάζω
Ενεστώτα: .........................................., .........................................., ..........................................
Μέλλοντα: ........................................., .........................................., ..........................................
Αορίστου: .........................................., .........................................., ..........................................
Παρακειμένου: .................................., .........................................., ..........................................
21ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ
ΡΗΜΑΤΑ ΤΗΣ Α΄ ΣΥΖΥΓΙΑΣ (ΣΕ -Ω) ΒΑΡΥΤΟΝΑ
276. Στα βαρύτονα ρήματα της α΄ συζυγίας, όπως είδαμε (§ 264 και § 265), ανήκουν: α) τα φωνηεντόληκτα ασυναίρετα: λύ-ω, παιδεύ-ω κ.ά.· β) τα αφωνόληκτα (δηλ. όσα έχουν χαρακτήρα κ, γ, χ - π, β, φ - τ, δ, θ): πλέκ-ω, γράφ-ω, πείθ-ω κ.ά.· γ) τα υγρόληκτα και ενρινόληκτα (δηλ. όσα έχουν χαρακτήρα λ, ρ - μ, ν): ἀγγέλλ-ω, σπείρ-ω, νέμ-ω, μέν-ω κ.ά.
Παρακάτω δίνεται ως παράδειγμα η κλίση του ρ. λύω - λύομαι (βαρύτονο ρήμα, φωνηεντόληκτο). Με βάση το ρήμα αυτό και με ορισμένες διαφορές κλίνεται καθεμιά από τις παραπάνω κατηγορίες ρημάτων.
277. ΒΑΡΥΤΟΝΟ ΦΩΝΗΕΝΤΟΛΗΚΤΟ ΡΗΜΑ ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗΣ ΦΩΝΗΣ
(λύ-ω, θ. λῡ- και λῠ-)
Χρόνοι
|
Αριθμοί
|
ΟΡΙΣΤΙΚΗ
|
ΥΠΟΤΑΚΤΙΚΗ
|
ΕΥΚΤΙΚΗ
|
ΠΡΟΣΤΑΚΤΙΚΗ
| ΑΠΑΡ. | ΜΕΤΟΧΗ |
Ενεστ.
|
Ενικ.
|
λῡ΄-ω λύ-εις λύει
|
λύ-ω λύ-ῃς λύ-ῃ
|
λύ-οιμι λύ-οις λύοι
|
— λῦ-ε λυ-έτω
|
λύ-ειν
|
λύ-ων
|
Πληθ.
|
λύ-ομεν λύ-ετε λύ-ουσι(ν)
|
λύ-ωμεν λύ-ητε λύ-ωσι(ν)
|
λύ-οιμεν λύ-οιτε λύ-οιεν
|
— λύ-ετε λυ-όντων²
ή λυ-έτωσαν
|
λύ-ουσα
| ||
Δυϊκ.
|
— λύ-ετον λύ-ετον
|
— λύ-ητον λύ-ητον
|
— λύ-οιτον λυ-οίτην
|
— λύ-ετον λυ-έτων
|
λῦ-ον
| ||
Παρατ.
|
Ενικ.
|
ἔ-λῡ-ον ἔ-λυ-ες ἔ-λυ-ε
| |||||
Πληθ.
|
ἐ-λύ-ομεν ἐ-λύ-ετε ἔ-λυ-ον
| ||||||
Δυϊκ.
|
— ἐ-λύ-ετον ἐ-λυ-έτην
| ||||||
Μέλλοντ.
|
Ενικ.
|
λῡ΄-σω λύ-σεις λύ-σει
|
λύ-σοιμι λύ-σοις λύ-σοι
|
λύ-σειν
|
λύ-σων
| ||
Πληθ.
|
λύ-σομεν λύ-σετε λύ-σουσι(ν)
|
λύ-σοιμεν λύ-σοιτε λύ-σοιεν
|
λύ-σουσα
| ||||
Δυϊκ.
|
— λύ-σετον λύ-σετον
|
— λύ-σοιτον λυ-σοίτην
|
λῦ-σον
| ||||
Αόριστος
|
Ενικ.
|
ἔ-λῡ-σα ἔ-λυ-σας ἔ-λυ-σε(ν)
|
λύ-σω λύ-σῃς λύ-σῃ
|
λύ-σαιμι λύ-σαις ή λύ-σει-ας λύ-σαι ή λύ-σειε(ν)¹
|
— λῦ-σον λυ-σάτω
|
λῦ-σαι
|
λύ-σας
|
Πληθ.
|
ἐ-λύ-σαμεν ἐ-λύ-σατε ἔ-λυ-σαν
|
λύ-σωμεν λύ-σητε λύ-σωσι(ν)
|
λύ-σαιμεν λύ-σαιτε
λύ-σαιεν ή λύ-σειαν
|
— λύ-σατε λυ-σάντων²
ή λυ-σάτωσαν
|
λύ-σασα
| ||
Δυϊκ.
|
— ἐ-λύ-σατον ἐ-λυ-σάτην
|
— λύ-σητον λύ-σητον
|
— λύ-σαιτον λυ-σαίτην
|
— λύ-σατον λυ-σάτων
|
λῦ-σαν
|
1. Οι τύποι της ευκτικής του αορ. σε -ειας, -ειε(ν), -ειαν λέγονται αιολικοί και είναι πιο εύχρηστοι από τους άλλους. 2. Οι τύποι του γ΄ πληθυντικού της προστακτικής σε -ντων είναι πιο εύχρηστοι από τους τύπους σε -τωσαν.
Χρόνοι
|
Αριθμοί
|
ΟΡΙΣΤΙΚΗ
|
ΥΠΟΤΑΚΤΙΚΗ
|
ΕΥΚΤΙΚΗ
|
ΠΡΟΣΤΑΚΤΙΚΗ
| ΑΠΑΡ. | ΜΕΤΟΧΗ | |
Παρακείμενος
|
Μονολεκτ.
|
Ενικ.
|
λέ-λῡ-κα λέ-λυ-κας λέ-λυ-κε
|
λε-λύ-κω λε-λύ-κῃς λε-λύ-κῃ
|
λε-λύ-κοιμι λε-λύ-κοις
λε-λύ-κοι |
(εύχρηστος ο περι-
φραστικός) |
λε-λυ-κέναι
|
λε-λυ-κὼς
|
Πληθ.
|
λε-λύ-καμεν λε-λύ-κατε
λε-λύ-κασι(ν) |
λε-λύ-κωμεν λε-λύ-κητε
λε-λύ-κωσι(ν) |
λε-λύ-κοιμεν λε-λύ-κοιτε
λε-λύ-κοιεν |
λε-λυ-κυῖα
| ||||
Δυϊκ.
|
— λε-λύ-κατον λε-λύ-κατον
|
— λε-λύ-κητον λε-λύ-κητον
|
— λε-λύ-κοιτον λε-λυ-κοίτην
|
λε-λυ-κὸς
| ||||
Περιφραστ.
|
Ενικ.
|
λε-λυ-κὼς -κυῖα -κὸς ὦ ᾖς ᾖ³
|
λελυκὼς κτλ. εἴην εἴης
εἴη³ |
λελυκὼς κτλ. — ἴσθι
ἔστω | ||||
Πληθ.
|
λε-λυ-κότες -κυῖαι -κότα ὦμεν ἦτε ὦσι
|
λελυκότες κτλ. εἴημεν
(εἶμεν) εἴητε (εἶτε) εἴησαν (εἶεν) |
λελυκότες κτλ. — ἔστε ἔστων
| |||||
Δυϊκ.
|
λε-λυ-κότε -κυία -κότε — ἦτον
|
λελυκότε κτλ. — εἴητον
(εἶτον) εἰήτην (εἴτην) |
λελυκότε κτλ. — ἔστον
ἔστων | |||||
Υπερ-
συντέλ. |
Ενικ.
|
ἐ-λε-λύ-κειν¹ ἐ-λε-λύ-κεις¹ ἐ-λε-λύ-κει¹
| ||||||
Πληθ.
|
ἐ-λε-λύ-κεμεν² ἐ-λε-λύ-κετε² ἐ-λε-λύ-κεσαν²
| |||||||
Δυϊκ.
|
-- ἐ-λε-λύ-κετον ἐ-λε-λυ-κέτην
| |||||||
Συντελ.
Μέλλοντας |
Ενικ.
|
λε-λυ-κὼς κτλ. ἔσομαι ἔσει (-ῃ) ἔσται
|
λελυκὼς ἐσοίμην ἔσοιο ἔσοιτο
|
λελυκὼς ἔσεσθαι
| λελυκὼς ἐσόμενος | |||
Πληθ.
|
λε-λυ-κότες κτλ. ἐσόμεθα ἔσεσθε ἔσονται
|
λελυκότες ἐσοίμεθα
ἔσοισθε ἔσοιντο | ||||||
Δυϊκ.
|
λε-λυ-κότε κτλ. — ἔσεσθον ἔσεσθον
|
λελυκότε — ἔσοισθον
ἐσοίσθην | ||||||
1. Αρχαιότεροι τύποι: ἐλελύκη(ν), ἐλελύκης, ἐλελύκη. 2. Μεταγενέστεροι τύποι: ἐλελύκειμεν, ἐλελύκειτε, ἐλελύκεισαν. 3. Ο περιφραστικός παρακείμ. στην υποτακτική και την ευκτική της ενεργητικής φωνής είναι πιο εύχρηστος από το μονολεκτικό· στην προστακτική της ενεργητικής φωνής κανονικά σχηματίζεται μόνο περιφραστικός παρακείμενος (σπάνια μονολεκτικός: λέ-λυ-κε, λε-λυ-κέ-τω κτλ.).
278. ΒΑΡΥΤΟΝΟ ΦΩΝΗΕΝΤΟΛΗΚΤΟ ΡΗΜΑ ΜΕΣΗΣ ΦΩΝΗΣ (§ 258, β) ΜΕ ΜΕΣΗ ΔΙΑΘΕΣΗ (§ 247, β) (λύ-ομαι = λύνω τον εαυτό μου)
Χρόνοι
|
Αριθμοί
|
ΟΡΙΣΤΙΚΗ
|
ΥΠΟΤΑΚΤΙΚΗ
|
ΕΥΚΤΙΚΗ
|
ΠΡΟΣΤΑΚΤΙΚΗ
|
ΑΠΑΡ.
|
ΜΕΤΟΧΗ
|
Ενεστ.
|
Ενικ.
|
λῡ΄-ομαι λύ-ῃ(-ει)¹ λύ-εται
|
λύ-ωμαι λύ-ῃ λύ-ηται
|
λυ-οίμην λύ-οιο λύ-οιτο
|
— λύ-ου λυ-έσθω
|
λύ-εσθαι
|
λυ-όμενος
|
Πληθ.
|
λυ-όμεθα λύ-εσθε λύ-ονται
|
λυ-ώμεθα λύ-ησθε λύ-ωνται
|
λυ-οίμεθα λύ-οισθε λύ-οιντο
|
— λύ-εσθε λυ-έσθων²
ή λυ-έσθωσαν |
λυ-ομένη
| ||
Δυϊκ.
|
— λύ-εσθον λύ-εσθον
|
— λύ-ησθον λύ-ησθον
|
— λύ-οισθον λυ-οίσθην
|
— λύ-εσθον λυ-έσθων
|
λυ-όμενον
| ||
Παρατ.
|
Ενικ.
|
ἐ-λῡ-όμην ἐ-λύ-ου ἐ-λύ-ετο
| |||||
Πληθ.
|
ἐ-λυ-όμεθα ἐ-λύ-εσθε ἐ-λύ-οντο
| ||||||
Δυϊκ.
|
— ἐ-λύ-εσθον ἐ-λυ-έσθην
| ||||||
Μέσος
Μέλλ. |
Ενικ.
|
λύ-σομαι λύ-σῃ(-ει)¹ λύ-σεται
|
λυ-σοίμην λύ-σοιο λύ-σοιτο
|
λύ-σεσθαι
|
λυ-σόμενος
| ||
Πληθ.
|
λυ-σόμεθα λύ-σεσθε λύ-σονται
|
λυ-σοίμεθα λύ-σοισθε λύ-σοιντο
|
λυ-σομένη
| ||||
Δυϊκ.
|
— λύ-σεσθον λύ-σεσθον
|
— λύ-οισθον λυ-οίσθην
|
λυ-σόμενον
| ||||
Μέσος
Αόριστος α΄ |
Ενικ.
|
ἐ-λῡ-σάμην ἐ-λύ-σω ἐ-λύ-σατο
|
λύ-σωμαι λύ-σῃ λύ-σηται
|
λυ-σαίμην λύ-σαιο
λύ-σαιτο |
— λῦ-σαι λυ-σάσθω
|
λύ-σασθαι
|
λυ-σάμενος
|
Πληθ.
|
ἐ-λυ-σάμεθα ἐ-λύ-σασθε
ἐ-λύ-σαντο |
λυ-σώμεθα λύ-σησθε λύ-σωνται
|
λυ-σαίμεθα λύ-σαισθε
λύ-σαιντο |
— λύ-σασθε λυ-σάσθων²
ή λυ-σάσθωσαν |
λυ-σαμένη
| ||
Δυϊκ.
|
— ἐ-λύ-σασθον ἐ-λυ-σάσθην
|
— λύ-σησθον λύ-σησθον
|
— λύ-σαισθον λυ-σαίσθην
|
— λύ-σασθον λυ-σάσθων
|
λυ-σάμενον
| ||
Παρακείμ.
|
Ενικ.
|
λέ-λῠ-μαι λέ-λυ-σαι λέ-λυ-ται
|
λελυμένος -η -ον ὦ ᾖς ᾖ
|
λελυμένος -η -ον εἴην
εἴης εἴη |
— λέ-λυ-σο λε-λύ-σθω³
|
λε-λύ-σθαι
|
λε-λυ-μένος
|
Πληθ.
|
λε-λύ-μεθα λέ-λυ-σθε
λέ-λυ-νται |
λελυμένοι -αι α ὦμεν ἦτε
ὦσι(ν) |
λελυμένοι -αι -α εἴημεν (εἶμεν) εἴητε (εἶτε) εἴησαν (εἶεν)
|
— λέ-λυ-σθε λε-λύ-σθων² ή -σθωσαν
|
λε-λυ-μένη
| ||
Δυϊκ.
|
— λέ-λυ-σθον λέ-λυ-σθον
|
— λελυμένω -α -ω — ἦτον ἦτον
|
λελυμένω -α -ω — εἴητον (εἶτον) εἰήτην (εἴτην)
|
— λέ-λυ-σθον λε-λύ-σθων
|
λε-λυ-μένον
| ||
Υπερ-
συντέλ. |
Ενικ.
|
ἐ-λε-λῠ΄-μην ἐ-λέ-λυ-σο ἐ-λέ-λυ-το
| |||||
Πληθ.
|
ἐ-λε-λύ-μεθα ἐ-λέ-λυ-σθε ἐ-λέ-λυ-ντο
| ||||||
Δυϊκ.
|
— ἐ-λέ-λυ-σθον ἐ-λε-λύ-σθην
| ||||||
1. Οι τύποι του β΄ ενικού της μέσης φωνής σε -ει έγιναν αργότερα πιο εύχρηστοι από τους αρχαιότερους τύπους σε -ῃ. Αλλά γράφεται πάντα με -ει το β΄ εν. των ρ. βούλομαι, οἴομαι,ὄψομαι: βούλει, οἴει, ὄψει.
2. Οι τύποι του γ´ πλ. της προστακτικής σε -σθων είναι πιο εύχρηστοι από τους τύπους σε -σθωσαν.
3. Στην προστακτική της μέσης φωνής ο μονολεκτικός παρακείμενος είναι πιο εύχρηστος από τον περιφραστικό (λελυμένος -η -ον ἴσθι, ἔστω κτλ.).
Χρόνοι
|
Αριθμοί
|
ΟΡΙΣΤΙΚΗ
|
ΥΠΟΤΑΚΤΙΚΗ
|
ΕΥΚΤΙΚΗ
|
ΠΡΟΣΤΑΚΤΙΚΗ
|
ΑΠΑΡ.
|
ΜΕΤΟΧΗ
| |
Συντελεσμένος Μέλλ.
|
Μονολεκτ.
|
Ενικ.
|
λε-λῡ΄-σομαι -σῃ (-σει)¹ -σεται
|
λε-λυ-σοίμην -σοιο -σοιτο
|
λε-λύ-σεσθαι
|
λε-λυ-σόμενος
| ||
Πληθ.
|
λε-λυ-σόμεθα -σεσθε -σονται
|
λε-λυ-σοίμεθα -σοισθε -σοιντο
|
λε-λυ-σομένη
| |||||
Δυϊκ.
|
— λε-λύ-σεσθον -σεσθον
|
— λε-λύ-σοισθον -σοίσθην
|
λε-λυ-σόμενον
| |||||
Περιφραστ.
|
Ενικ.
|
λελυμένος -η -ον ἔσομαι ἔσει ἔσται
|
λελυμένος -η -ον ἐσοίμην
ἔσοιο ἔσοιτο
|
λελυμένος ἔσεσθαι
|
λελυμένος
ἐσόμενος κτλ.
| |||
Πληθ.
|
λελυμένοι -αι -α ἐσόμεθα ἔσεσθε ἔσονται
|
λελυμένοι -αι -α ἐσοίμεθα ἔσοισθε ἔσοιντο
| ||||||
Δυϊκ.
|
λελυμένω -α -ω — ἔσεσθον ἔσεσθον
|
λελυμένω -α -ω — ἔσοισθον ἐσοίσθην
| ||||||
1. Βλ. υποσ. 1 σελ. 168.
279. ΒΑΡΥΤΟΝΟ ΦΩΝΗΕΝΤΟΛΗΚΤΟ ΡΗΜΑ ΜΕΣΗΣ ΦΩΝΗΣ ΜΕ ΠΑΘΗΤΙΚΗ ΔΙΑΘΕΣΗ (§ 247, γ) (§ 258, β) (λύ-ομαι = λύνομαι από άλλον)
Χρόνοι
|
Αριθμοί
|
ΟΡΙΣΤΙΚΗ
|
ΥΠΟΤΑΚΤΙΚΗ
|
ΕΥΚΤΙΚΗ
|
ΠΡΟΣΤΑΚΤΙΚΗ
|
ΑΠΑΡ.
|
ΜΕΤΟΧΗ
|
Ενεστ.
|
Ενικ.
|
λύ-ομαι λύῃ(-ει) λύ-εται κτλ.
(όπως στη μέση διάθεση)
|
λύ-ωμαι λύ-ῃ
λύ-ηται κτλ.
|
λυ-οίμην λύ-οιο λύ-οιτο κτλ.
(όπως στη μέση διάθεση)
|
λύ-ου λυ-έσθωκτλ.
|
λύ-εσθαι
|
λυόμενος
|
Παρατ.
|
Ενικ.
|
ἐ-λυ-όμην ἐ-λύ-ου ἐ-λύ-ετο κτλ.
(όπως στη μέση διάθεση)
| |||||
Παθητ. Μέλλοντας ά
|
Ενικ.
|
λυ-θήσομαι λυ-θήσῃ(-σει) λυ-θήσεται
|
λυ-θησοίμην λυ-θήσοιο
λυ-θήσοιτο
|
λυ-θήσεσθαι
|
λυ-θησόμενος
λυ-θησομένη
λυ-θησόμενον
| ||
Πληθ.
|
λυ-θησόμεθα λυ-θήσεσθε λυ-θήσονται
|
λυ-θησοίμεθα λυ-θήσοισθε λυ-θήσοιντο
| |||||
Δυϊκ.
|
— λυ-θήσεσθον λυ-θήσεσθον
|
— λυ-θήσοισθον λυ-θησοίσθην
| |||||
Παθητ. Αόριστος ά
|
Ενικ.
|
ἐ-λύ-θην ἐ-λύ-θης ἐ-λύ-θη
|
λυ-θῶ λυθῇς λυθῇ
|
λυ-θείην² λυ-θείης λυ-θείη
|
— λύ-θητι⁴ λυ-θήτω
|
λυ-θῆναι5
|
λυ-θεὶς
λυ-θεῖσα
λυ-θὲν6
|
Πληθ.
|
ἐ-λύ-θημεν ἐ-λύ-θητε ἐ-λύ-θησαν
|
λυθῶμεν λυθῆτε λυθῶσι(ν)
|
λυ-θείημεν (-θεῖμεν) λυ-θείητε (-θεῖτε) λυ-θείησαν (-θεῖεν)³
|
— λύ-θητε λυ-θέντων ή λυ-θήτωσαν
| |||
Δυϊκ.
|
— ἐ-λύ-θητον ἐ-λυ-θήτην
|
— λυ-θῆτον λυ-θῆτον¹
|
— λυ-θεῖτον λυ-θείτην
|
— λύ-θητον λυ-θήτων
| |||
Παρακ.
|
Ενικ.
|
λέ-λυ-μαι λέ-λυ-σαι λέ-λυ-ται
κτλ.
(όπως στη μέση διάθεση)
|
λελυμένος ὦ ᾖς ᾖ κτλ.
|
λελυμένος -η -ον εἴην εἴης
εἴη κτλ.
|
— λέ-λυ-σο λε-λύ-σθω
κτλ.
|
λε-λύ-σθαι
|
λε-λυ-μένος
|
Υπερσ.
|
Ενικ.
|
ἐ-λε-λύ-μην ἐ-λέ-λυ-σο
ἐ-λέ-λυ-το κτλ.
(όπως στη μέση διάθεση)
| |||||
Συντελ. Μέλλοντας
|
Ενικ.
|
λε-λύ-σομαι λε-λύ-σῃ(-ει)
λε-λύ-σεται κτλ.
|
λε-λυ-σοίμην λε-λύ-σοιο
λε-λύ-σοιτο
(όπως στη μέση διάθεση)
|
λε-λύ-σεσθαι
|
λε-λυ-σόμενος
| ||
1. Οι τύποι αυτοί σχηματίστηκαν με συναίρεση από τους τύπους λυ-θή-ω, λυ-θή-ῃς, λυ-θή-ῃκτλ.
2. Από τους τύπους λυ-θε-ίη-ν, λυ-θε-ίη-ς, λυ-θε-ίη, λυ-θε-ίη-μεν ή λυ-θε-ῖ-μεν κτλ. (βλ. § 283).
3. Οι τύποι λυθεῖμεν, λυθεῖτε, λυθεῖεν είναι πιο εύχρηστοι από τους τύπους λυθείημεν, λυθείητε, λυθείησαν. 4. Από αρχικό τύπο λύθηθι. 5. Με συναίρεση από αρχικό τύπο λυ-θη-έναι. 6. Από αρχικούς τύπους λυ-θέ-ντ-ς, λυ-θέ-ντ-ια, λυ-θὲ-ντ (βλ. § 64, 6, § 67, 2 γ και § 64, 7).
Γενικές παρατηρήσεις στο σχηματισμό των ρηματικών τύπων της α΄ συζυγίας
1. Συστατικά μέρη των μονολεκτικών τύπων
280. Οι διάφοροι μονολεκτικοί τύποι των ρημάτων της α΄ συζυγίας δε σχηματίζονται μόνο από ένα γυμνό θέμα και μια κατάληξη, παρά και από άλλα στοιχεία. Έτσι συστατικά μέρη των μονολεκτικών τύπων στα ρήματα της α΄ συζυγίας είναι: η προσωπική κατάληξη, το θεματικό φωνήεν, το εγκλιτικόφωνήεν, ο χρονικός χαρακτήρας και το χρονικό πρόσφυμα. Αυτά μαζί με το αρχικό θέμα και την αύξηση και τον αναδιπλασιασμό (όπου υπάρχουν) απαρτίζουν κανονικά τον κάθε ρηματικό τύπο.
α) Προσωπική κατάληξη
281. Προσωπική κατάληξη είναι η αρχική κατάληξη του ρηματικού τύπου που φανερώνει το πρόσωπο κάθε αριθμού σε κάθε φωνή. Έτσι π.χ. στους τύπους της ενεργ. φωνής λύει-ς, λύο-μεν, λύε-τε, ἔ-λυο-ν, λύοι-μι κτλ. προσωπικές καταλήξεις είναι το -ς, -μεν, -τε, -ν, -μι κτλ.· επίσης οι τύποι της μέσης φωνής έχουν προσωπικές καταλήξεις -μαι, -σαι, -ται, -μεθα, -σθε, -νται (στους αρχικούς χρόνους της οριστικής και στην υποτακτική) και -μην, -σο, -το, -μεθα, -σθε, -ντο (στους ιστορικούς χρόνους της οριστικής και στην ευκτική). Πολλές προσωπικές καταλήξεις στους διάφορους ρηματικούς τύπους είναι συγχωνευμένες με άλλα στοιχεία που βρίσκονται πριν από αυτές. Οι προσωπικές καταλήξεις που μένουν ασυγχώνευτες στα ρήματα της α΄ συζυγίας είναι:
I. ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗΣ ΦΩΝΗΣ
Αριθμ.
|
Πρόσ.
|
Οριστ. αρχ.
χρ. και υποτ.
|
Οριστ. ιστ.
χρόνοι
|
Ευκτ.
|
Προστακτ.
|
Ενικ.
|
α΄
|
(συγχων.) ή -α
|
-ν ή -α
|
-μι ή -ν
|
—
|
β΄
|
(-σι), -ς
|
-ς
|
-ς
|
—
| |
γ΄
|
(συγχων.)
|
—
|
—
|
-τω
| |
Πληθ.
|
α΄
|
-μεν
|
-μεν
|
-μεν
|
—
|
β΄
|
-τε
|
-τε
|
-τε
|
-τε
| |
γ΄
|
(-ντι, -νσι)
|
-ν ή -σαν
|
-εν ή -σαν
|
-ντων ή -τωσαν
| |
Δυϊκ.
|
β΄
|
-τον
|
-τον
|
-τον
|
-τον
|
γ΄
|
-τον
|
-την
|
-την
|
-των
|
Απαρέμφατο
|
Μετοχή
| ||
κατάλ.
»
»
|
-εν (λύ-ε-εν = λύ-ειν)
-ι (λῦ-σα-ι = λῦσαι)
-έναι (λε-λυκ-έναι)
|
χωρίς
κατάλ.
»
|
κατ. (λύ-ωντ = λύων
και λύ-οντ- = λῦ-ον)
-ς (λύσ-αντ-ς = λύσας)
-ς (λε-λυ-κ-ὼτ-ς = λελυκώς)
|
II. ΜΕΣΗΣ ΦΩΝΗΣ
Αριθμ.
|
Προσ.
|
Οριστ. αρχ. χρ.
και Υποτακτ.
|
Οριστ. ιστ.
χρ. και ευκτ.
|
Προστακτική
| ||
Ενικ.
Πληθ.
Δυϊκ.
|
α΄
β΄
γ΄
α΄
β΄
γ΄
β΄
γ΄
|
-μαι
-σαι
-ται
-μεθα
-σθε
-νται
-σθον
-σθον
|
-μην
-σο
-το
-μεθα
-σθε
-ντο
-σθον
-σθην
|
—
-σο ή -ι
-σθω
—
-σθε
-σθων ή -σθωσαν
-σθον
-σθων
| ||
Απαρέμφ.
|
Μετοχή
| |||||
κατάλ.
»
|
-σθαι (λύ-ε-σθαι)
-ναι (λυ-θῆ-ναι)
|
κατάλ.
»
|
-ς (λυ-ό-μενος)
-ς (λυ-θὲντ-ς = λυθείς)
| |||
β) Θεματικό φωνήεν
282. Θεματικό φωνήεν είναι το φωνήεν που έχουν ορισμένοι ρηματικοί τύποι ανάμεσα στο χρονικό θέμα (βλ. § 262, β) και την προσωπική κατάληξη. Στους τύπους λ.χ. λύ-ο-μεν, βλάπτ-ε-τε, λύσ-ο-μεν, βλάψ-ε-τε θεματικά φωνήεντα είναι το οκαι το ε.
1) Όλοι σχεδόν οι τύποι του ενεστώτα, του παρατατικού και του μέλλοντα (ενεργ. και μέσης φωνής) σε όλες τις εγκλίσεις, εκτός από την υποτακτική, καθώς και στο απαρέμφατο και τη μετοχή, έχουν το θεματικό φωνήεν ε και ο: λύ-ο-μεν, λύ-ο-νται, ἔ-λυ-ο-ν, ἐ-λύ-ο-ντο, λύ-ο-ι-μεν, λυ-ό-μενος, λύσ-ο-μεν, λύ-ε-τε, λύ-ε-σθε, λύσ-ε-τε, λύσ-ε-σθε κτλ.
2) Ο ενεργητικός και μέσος αόριστος α΄ σε όλες τις εγκλίσεις, εκτός από την υποτακτική, και το απαρέμφατο και τη μετοχή, καθώς και ο ενεργ. παρακείμενος στην οριστική έχουν θεματικό φωνήεν α: ἐ-λύσ-α-τε, ἐ-λύσ-α-σθε, λύσ-α-ι-τε, λύσ-α-ι-σθε, λύσ-α-τε, λύσ-α-σθε, λύσ-α-σθαι, λύ-σ-α-ς, λυσ-ά-μενος, λε-λύκ-α-μεν κτλ.
3) Ο ενεργ. υπερσυντέλικος έχει θεματικό φωνήεν στον ενικό ει και στον πληθυντικό (και δυϊκό) ε: ἐ-λε-λύκ-ει-ν, ἐ-λε-λύκ-ε-μεν (ἐ-λε-λύκ-ε-τον, ἐ-λε-λυκ-έ-την).
4) Η υποτακτική όλων των χρόνων της ενεργητικής και μέσης φωνής στους μονολεκτικούς τύπους έχει θεματικά φωνήεντα η και ω: λύ-ω-μεν, λύσ-ω-μεν, λυσ-ώ-μεθα, λύ-η-τε, λύσ-η-τε, λύσ-η-σθε κτλ.
γ) Εγκλιτικό φωνήεν
283. Μερικοί ρηματικοί τύποι έχουν ιδιαίτερα φωνήεντα που φανερώνουν την έγκλιση και λέγονται εγκλιτικά φωνήεντα. Έτσι η ευκτική έχει εγκλιτικά φωνήεντα ιη και ι. Από αυτά το ι συναιρείται με το προηγούμενο φωνήεν και σχηματίζει μαζί του δίφθογγο ει, οι ή αι: (λυ-θε-ίη-μεν =) λυθείημεν, (λυθέ-ι-μεν =) λυθεῖμεν, (λύ-ο-ι-μεν =) λύοιμεν, (λύσ-α-ι-τε =) λύσαιτε κτλ.
δ) Χρονικός χαρακτήρας (βλ. § 263, β)
284. 1) Ο απλός μέλλοντας (ενεργητικός και μέσος), καθώς και ο μονολεκτικός συντελεσμένος μέλλοντας, σε όλες τις εγκλίσεις και το απαρέμφατο και τη μετοχή παίρνουν στο θέμα το χρονικό χαρακτήρα σ (και έχουν τις ίδιες καταλήξεις με τον ενεστώτα): λύ-σ-ω, λύ-σ-εις, λύ-σ-ει, λύ-σ-ομεν κτλ., λύ-σ-ομαι κτλ., λελύ-σ-ομαι κτλ.
2) Ο παθητ. μέλλοντας παίρνει το χρον. χαρακτ. σ μετά το χρονικό πρόσφυμα -θη- (βλ. § 286) και έχει επίσης τις καταλήξεις του ενεστώτα: λυ-θή-σ-ομαι, λυ-θή-σ-ῃ(-ει), λυ-θή-σ-εται κτλ., λυ-θη-σ-οί-μην, λυ-θή-σ-εσθαι κτλ.
3) Ο ενεργητικός και μέσος αόρ. α΄ παίρνει επίσης παντού το χρονικό χαρακτήρα σ: ἔ-λυ-σ-α, ἐ-λυ-σ-άμην, λύ-σ-αιμι, λύ-σ-ασθαι, λυ-σ-άμενος κτλ.
285. Ο ενεργητ. παρακείμενος και υπερσυντέλικος όλων των ρημάτων, εκτός από τα ουρανικόληκτα και χειλικόληκτα, έχουν χρον. χαρακτήρα κ, και έτσι ο ενεργητ. παρακείμενος σχηματίζεται σε -κα και ο υπερσυντέλικος σε -κειν: (παιδεύω) πε-παίδευ-κα, ἐ-πε-παιδεύ-κειν· (πείθω) πέ-πει-κα, ἐ-πε-πεί-κειν· (ἀγγέλλω) ἤγγελ-κα, ἠγγέλ-κειν· (καθαίρω, θ. καθαρ-) κε-κάθαρ-κα, ἐ-κε-καθάρ-κειν κτλ.
ε) Χρονικό πρόσφυμα
286. Ο παθητ. μέλλοντας α΄ και ο παθητ. αόρ. α΄ σε όλες τις εγκλίσεις και στο απαρέμφατο και τη μετοχή παίρνουν στο θέμα τους τη συλλαβή -θη-, που λέγεται χρονικό πρόσφυμα: λυ-θή-σομαι, λυ-θη-σοίμην, λυ-θή-σεσθαι, λυ-θη-σόμενος· ἐ-λύ-θην, ἐ-λύ-θη-μεν, λύ-θη-τι, λυ-θῆ-ναι κτλ.
2. Σχηματισμός περιφραστικών χρόνων
287. Μερικοί τύποι των ρημάτων είναι περιφραστικοί, εκφέρονται δηλ. με δύο λέξεις (βλ. § 256, γ και § 274). Έτσι:
1) Ο ενεργ. παρακείμενος στην υποτακτική και στην ευκτική σχηματίζεται και μονολεκτικά (λελύκω, λελύκοιμι), αλλά συχνότερα περιφραστικά με τη μετοχή του και με την αντίστοιχη έγκλιση του ενεστώτα του ρ. εἰμὶ (υποτ. λελυκὼς ὦ, ευκτ. λελυκὼς εἴην)· στην προστακτική σχηματίζεται σχεδόν πάντοτε περιφραστικά με τη μετοχή του και την προστακτική του ρ. εἰμί: λελυκὼς ἴσθι, λελυκὼς ἔστω κτλ., εκτός από το γ΄ ενικό που σπάνια σχηματίζεται μονολεκτικά: λελυκέτω.
2) Ο μέσος και παθητ. παρακείμενος στην υποτακτική και την ευκτική σχηματίζεται πάντοτε περιφραστικά με τη μετοχή του και με την αντίστοιχη έγκλιση του ενεστώτα του ρ. εἰμί: υποτ. λελυμένος ὦ, ᾖς, ᾖ κτλ. - ευκτ. λελυμένος εἴην, εἴης, εἴη κτλ.· απεναντίας στην προστακτική σχηματίζεται σχεδόν πάντοτε μονολεκτικά (λέλυσο, λελύσθω κτλ.) και σπάνια περιφραστικά (λελυμένος ἴσθι, λελυμένος ἔστωκτλ.).
3) Ο συντελεσμένος μέλλοντας στην ενεργητ. φωνή σχηματίζεται περιφραστικά με τη μετοχή του ενεργ. παρακειμένου και το μέλλοντα του ρ. εἰμί: λελυκὼς ἔσομαι(= θα έχω λύσει)· αλλά στη μέση φωνή σχηματίζεται και μονολεκτικά και περιφραστικά: λελύσομαι και λελυμένος ἔσομαι (= θα έχω λυθεί ή θα είμαι λυμένος).
Ολικές ή φαινομενικές καταλήξεις
288. Οι ρηματικοί τύποι, όπως είδαμε παραπάνω, απαρτίζονται από διάφορα συστατικά μέρη. Αλλά για πιο εύκολη απομνημόνευση, ολόκληρο το τελικό τμήμα του τύπου που βρίσκεται μετά το ρηματικό θέμα το λογαριάζομε ως κατάληξη (ιδίως στα φωνηεντόληκτα ρήματα). Οι τέτοιες καταλήξεις λέγονται ολικές ή φαινομενικές (πβ. § 87 και § 95). Έτσι π.χ. φαινομενική κατάληξη του ἐλελύ-κεινείναι το -κειν, του λυ-θησοίμην είναι το -θησοίμην κτλ.