ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ Γ΄ ΛΥΚΕΙΟΥ
ΠΗΓΗ http://papatsiros.blogspot.com/2014/09/blog-post_23.html
ΤΡΟΠΟΙ & ΜΕΣΑ ΠΕΙΘΟΥΣ
Πειθώ είναι η ικανότητα του ανθρώπου να πείθει στον λόγο του με διάφορους τρόπους, άλλους περισσότερο και άλλους λιγότερο αποτελεσματικούς. Οι τρόποι πειθούς είναι οι ακόλουθοι:
Α. ΕΠΙΚΛΗΣΗ ΣΤΗ ΛΟΓΙΚΗ
Η επίκληση στη λογική επιτυγχάνεται με:1. Επιχειρήματα: Είναι λογικές προτάσεις που οργανώνονται κλιμακωτά για την απόδειξη μιας θέσης
ή
Λογικοί συλλογισμοί από μια ή περισσότερες προκείμενες και ένα συμπέρασμα.π.χ:
Όλοι οι άνθρωποι αδιακρίτως δικαιούνται να ζουν ελεύθεροι από κάθε εξωτερική καταπίεση.
(α΄ προκείμενη: μείζων)
Και οι Αφγανοί είναι άνθρωποι. (β΄ προκείμενη: ελάσσων)
Άρα και οι Αφγανοί δικαιούνται να ζουν ελεύθεροι από κάθε εξωτερική καταπίεση. (συμπέρασμα)
(τυπική μορφή συλλογισμού)
Κάθε μορφή κρίσης μπορεί να αντιμετωπιστεί, εάν έχουμε επίγνωση των αιτιών που την προκάλεσαν. Όταν γνωρίζουμε τις ιδιαίτερες συνθήκες, που γεννούν τα διάφορα φαινόμενα κρίσης, σε συνδυασμό με κάποιους παράγοντες εποχής, μπορούμε να προβλέψουμε και να αποτρέψουμε την ακολουθία γεγονότων που είναι δυσάρεστα για όλους. Δεν πρέπει να εστιάζουμε την προσοχή μας στο αποτέλεσμα της κρίσης, όσο στις αιτίες, που είναι κυρίως ανθρώπινες αδυναμίες ή επιλογές. Εκεί πρέπει να επιμείνουμε, αν πραγματικά επιθυμούμε να αντιμετωπίσουμε τα μικρά ή μεγάλα προβλήματα της ζωής μας. Γι’ αυτό πρέπει ν’ αρχίσουμε απ’ τον εαυτό μας πρώτα και να μην είμαστε μέρος του προβλήματος.
(παράδειγμα αναλυτικού επιχειρήματος σε παράγραφο).
2. Τεκμήρια: Συγκεκριμένα στοιχεία που αποδεικνύουν την ορθότητα των επιχειρημάτων ή την αλήθεια των λόγων του πομπού, όπως:
· Παραδείγματα (πραγματικά ή φανταστικά ως αποτέλεσμα κοινής εμπειρίας και γνώσης)
· Γεγονότα-μαρτυρίες (ιστορικά στοιχεία, πρόσφατα περιστατικά, ειδήσεις της επικαιρότητας)
· Στατιστικά δεδομένα (μετρήσεις, δειγματοληψίες, αριθμητικά στοιχεία σε αναλογία)
· Πορίσματα ερευνών (μελέτες και καταγραφές από ερευνητικές ομάδες Πανεπιστημίων κοκ)
· Αυθεντίες (πρόσωπα, αρχές & αξιώματα, νόμοι, άρθρα του συντάγματος, συνθήκες κοκ)
· Γενικές αλήθειες, καταστάσεις της πραγματικότητας (ο ήλιος θερμαίνει τη γη κοκ)
· Εποπτείες και αντιλήψεις των αισθήσεων (έχει χαμηλή νέφωση, άρα θα βρέξει)
· Ρητά, γνωμικά, παροιμίες, αποφθέγματα (ως δείγματα λαϊκής σοφίας, βιοσοφίας κοκ)
Β. ΕΠΙΚΛΗΣΗ ΣΤΟ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑ (του δέκτη)
Με την επίκληση στο συναίσθημα του δέκτη ο πομπός επιδιώκει να διεγείρει εκείνα τα συναισθήματα που απαιτούνται για να συγκινήσει τον δέκτη, ώστε να τον κάνει να πειστεί ευκολότερα για τις θέσεις που υποστηρίζει. Χρησιμοποιείται περισσότερο στον ρητορικό, πολιτικό και δικανικό λόγο, τη διαφήμιση και τα στοχαστικά δοκίμια. Η επίκληση στο συναίσθημα κάνει το κείμενο πιο προσιτό κι ενδιαφέρον, μόνο που θα πρέπει να αποφεύγεται η κατάχρηση.
α) Περιγραφή
β) Αφήγηση
γ) Ειρωνεία
δ) Χιούμορ
στ) Μεταφορικός λόγος - συνυποδήλωση
ζ) Συναισθηματικά φορτισμένες λέξεις
η) Ρητορικά ερωτήματα.
Γ. ΕΠΙΚΛΗΣΗ ΣΤΗΝ ΑΥΘΕΝΤΙΑ
Πολλές φορές ο πομπός για να ενισχύσει την αξιοπιστία ενός επιχειρήματος, επικαλείται κάποια αυθεντία δηλαδή ένα πρόσωπο εγνωσμένου κύρους, που θεωρείται ειδήμων ή περισσότερο ειδικός στο συγκεκριμένο θέμα και συχνά παραθέτει ανάλογα αποσπάσματα ή απόψεις του. Η επίκληση στην αυθεντία είναι χρήσιμος τρόπος πειθούς και σε ορισμένες περιπτώσεις απαραίτητος, γιατί έχει αδιάσειστο κύρος και συμπληρώνει ιδανικά τα επιχειρήματα μας. Μόνο που δεν πρέπει να γίνεται κατάχρηση γιατί προέχουν οι δικές μας απόψεις, ούτε βέβαια να επικαλούμαστε αυθεντίες άσχετες με το θέμα μας.
Δ. ΕΠΙΚΛΗΣΗ ΣΤΟ ¨ΗΘΟΣ¨ (του πομπού)
Συχνά ο πομπός για να πείσει επικαλείται το ήθος του, τα προτερήματα και τις ικανότητες του ή τις προθέσεις του για να κερδίσει την εμπιστοσύνη του δέκτη ή του ακροατηρίου του. Η τεχνική αυτή έχει βιωματικό χαρακτήρα περισσότερο και θυμίζει ρητορικούς δικανικούς και πολιτικούς λόγους (δημηγορίες) της αρχαιότητας. Η αξιοπιστία του πομπού απορρέει από τον ίδιο του το λόγο και όχι από την εικόνα που έχει δημιουργήσει ο δέκτης γι’ αυτόν.
Ορισμένες φορές αυτός που επιχειρηματολογεί, αντί να ανασκευάσει τα επιχειρήματα του αντιπάλου, κάνει μια προσωπική επίθεση εναντίον του ή ασκεί κριτική στο χαρακτήρα του και στην ιδιωτική του ζωή. Η τακτική αυτή όμως τις περισσότερες φορές δεν είναι θεμιτή, γιατί αποτελεί δυσφήμηση του άλλου, ενώ αν δεν αναφέρονται συγκεκριμένα στοιχεία είναι καθαρή συκοφαντία. Χρησιμοποιείται κυρίως στον πολιτικό και το δικανικό λόγο, στη διαφήμιση αλλά και σε επιστολές.
ΑΣΚΗΣΗ
Άσκηση: Να βρείτε τον τρόπο και τα μέσα πειθούς στις παραγράφους που ακολουθούν:
1) Ο επιστήμονας των αρχών του τελευταίου αιώνα συγκρούστηκε με το άκαμπτο τοίχωμα όπου γλιστρούσε η χλωμή αχτίδα της αλήθειας. Συνάντησε τη σιγουριά κάποτε σαν εμπόδιο και το φως σαν φόβο. Προσπέρασε χαράζοντας κύκλους γύρω από το μυστήριο. Είδε τις εικασίες να τρέμουν, τις θεωρίες να ριγούν, τις υποθέσεις να κυμαίνονται. Αισθάνθηκε την έκταση του δυνατού κάτω από τα μάτια του ονείρου. Απ' όλες τις μεριές η πυκνότητα των αποτελεσμάτων και των αιτίων, στοιβαγμένα τα μεν πάνω στα δε, τον περιτύλιξαν με ομίχλη. Πέρασε από την τύφλωση στο σκοτάδι. Είχε μόνο την εκλογή του μαύρου. Σε αυτό το μαύρο, που ήταν ως τα τότε όλη η γνώση μας για τον κόσμο, η εμπειρία ψηλάφιζε, η παρατήρηση παραμόνευε και η υπόθεση πηγαινοερχόταν.
(Θ. Παπαβασιλείου εφημ Τo Βήμα, 14-11-1999)
…………………………………………………………………………………………………
2) Το πολεοδομικό και οικολογικό ¨έγκλημα¨ στην Ελλάδα, και κυρίως στην Αθήνα, έγινε μεταπολεμικά με τον περίφημο ¨νόμο της αντιπαροχής¨ και το πνεύμα ¨εκσυγχρονισμού¨, που εξέφραζαν κυνικά την ωφελιμιστική εκδοχή περί εμπορικής αξιοποίησης και εκμετάλλευσης της γης. Έτσι άλλαξε εντελώς η φυσιογνωμία της παλιάς πόλης, νεοκλασικά γκρεμίστηκαν, οικισμοί ιδιαίτερης αισθητικής και κτίσματα εξαιρετικού κάλλους ισοπεδώθηκαν εν ονόματι της ανάπτυξης και του κέρδους. Με την ανοχή ή και τις ευλογίες του κράτους αλλοιώθηκε, υποβαθμίστηκε και κακοποιήθηκε βάναυσα το τοπίο, με νεκρά υλικά όπως το μπετόν, το σίδερο, το ατσάλι, το γυαλί ή η άσφαλτος και φτηνές κατασκευές, ακαλαίσθητες ως επί το πλείστον. Από τη λαίλαπα αυτή δυστυχώς δε γλύτωσαν και αρχαιολογικοί χώροι ή μνημεία που έχασαν την αισθητική τους αρτιότητα στο χώρο και το γλαυκό του ορίζοντα, καθώς ¨πνίγονται¨ στο γκρίζο και νεφελώδες τοπίο.
………………………………………………………………………………………………..
3) Επειδή η τεχνογνωσία των δυτικών στην αντιμετώπιση της τρομοκρατίας δεν μπορεί να αποτελέσει ασπίδα προστασίας για όλο τον κόσμο, πρέπει να αντιμετωπιστεί κάθε περίπτωση τρομοκρατίας ξεχωριστά, από τα ίδια τα κράτη στο εσωτερικό τους. Αν δε γίνεται δραστική παρέμβαση στο επίπεδο αυτό, τότε η τρομοκρατία περνάει τα σύνορα και διεθνοποιείται, βρίσκει διασυνδέσεις στο εξωτερικό και ξεφεύγει από τα όρια ευθύνης του κράτους, οπότε δεν αντιμετωπίζεται, παρά μόνο με τη σύμπραξη κι άλλων χωρών, κι αυτό δεν είναι πάντα εύκολο.
………………………………………………………………………………………………...
4) Περνώντας τον Ειρηνικό δεν μπορείς να μη σταθείς στο δράμα των ανθρώπων που ζουν σε καλύβια ακόμα στις Φιλιππίνες, στο Μπαγκλαντές, στην Ινδονησία ή σε παραπήγματα στην Κίνα, την Κορέα, το Πακιστάν, την Ινδία και αλλού. Κι αν στις πρώτες η δικαιολογία είναι οι τυφώνες που σαρώνουν τις περιοχές τους και οι πλημμύρες, στις δεύτερες δεν είναι ασφαλώς οι τεράστιες δαπάνες που κάνουν οι κυβερνήσεις τους για το πυρηνικό τους οπλοστάσιο. Τι να πει κανείς! Όπου φτωχός και η μοίρα του.
………………………………………………………………………………………………...
5) Η ευτυχία είναι πολλές φορές άγνωστη λέξη, αν σκεφτεί κανείς ότι ολόκληρες κοινωνίες στον τρίτο κόσμο λιμοκτονούν, δεν έχουν πόσιμο νερό, υποφέρουν από επιδημίες, βρίσκονται σε εμπόλεμη ζώνη, βασανίζονται φρικτά από τοπικούς δυνάστες ή αντίπαλες φυλές και είναι στο έλεος του θεού από τις φυσικές καταστροφές που πλήττουν συχνά τις περιοχές που ζουν. Τι να σκέφτονται άραγε τα μικρά παιδιά που γεννιούνται σ’ αυτούς τους άθλιους καταυλισμούς για το μέλλον της ζωής τους; Ποια μπορεί να είναι η ελπίδα στη ζωή τους όταν η πείνα ¨βαθουλώνει¨ τα άδεια βλέμματά τους; Για ποια ευτυχία να μιλήσουν τα παιδιά που τα προσμένει ο θάνατος; Όλες οι λέξεις λοιπόν και οι έννοιες δεν είναι πάντα αυτονόητες, όσο υπάρχουν κόσμοι διαφορετικοί από τον δικό μας! Όσο εμείς οι ευτυχείς πολιτισμένοι κλείνουμε τα μάτια μπροστά στη δυστυχία των άλλων...
………………………………………………………………………………………………...
6) Υπάρχουν δύο μορφές τρομοκρατίας γενικά. Η πρώτη είναι η τρομοκρατία της εξουσίας, όταν το ίδιο το κράτος τρομοκρατεί τους πολίτες του με σκληρά αυταρχικά μέτρα ή μηχανισμούς καταστολής προκειμένου να επιτύχει την επιβολή της κυριαρχίας του. Είναι πολλά τα παραδείγματα στην ιστορία, με τυράννους όπως οι Τριάκοντα στην αρχαία Αθήνα ή οι Ιακωβίνοι μετά τη Γαλλική Επανάσταση, που η θεσμική ή νόμιμη εξουσία τρομοκρατεί εκ του συστήματος. Η δεύτερη μορφή της είναι η αντιεξουσιαστική τρομοκρατία κι εδώ συγκαταλέγονται όλες οι μορφές ιδεολογικής, πολιτικής, ταξικής, φυλετικής, θρησκευτικής ή άλλης τρομοκρατίας που πολεμά την εξουσία και τους φορείς της ή τους θεωρούμενους εχθρούς κι αντιπάλους της. Σ’ αυτή την περίπτωση συγκαταλέγεται και ο φονταμενταλισμός των ισλαμιστών, που επιδίδονται σ’ ένα είδος τρομοκρατίας με αυτοκτονία μέλους της οργάνωσης, που προκαλεί όμως μαζικούς θανάτους από την άλλη.
………………………………………………………………………………………………..
7) Ο δικαστής πρέπει να είναι ο φύλακας των νόμων, ο κριτής και αν χρειαστεί ο αδέκαστος τιμωρός. Καθήκον του η ευθυκρισία και η εντιμότητα! Με την πρώτη θα εφαρμόζει το νόμο και θα ικανοποιεί το κοινό περί δικαίου αίσθημα. Με τη δεύτερη θα εμπνέει σεβασμό και εμπιστοσύνη και θα διδάσκει ήθος. Έτσι θα επιβάλλει το νόμο και την τάξη. Την τάξη και την πειθαρχία.
………………………………………………………………………………………………...
8) Όπως κι αν δούμε τη ζωή, όλα και τα καλά και τα κακά μαζί, πρέπει να καταλάβουμε πως εκείνο που έχει περισσότερη σημασία είναι η δική μας στάση. Ούτε να χαιρόμαστε πολύ, ούτε να λυπούμαστε πολύ μ’ αυτά που ζούμε. Να είμαστε συνειδητοποιημένοι και περισσότερο επιφυλακτικοί γιατί και από τη μεγάλη ευτυχία μπορούμε εύκολα να πέσουμε στη θλίψη και τη δυστυχία. Μπορούμε να ονειρευόμαστε μια καλύτερη ζωή και να ελπίζουμε για έναν καλύτερο κόσμο, αλλά να μη χάνουμε την αίσθηση της πραγματικότητας και να προσπαθούμε διαρκώς να τη βελτιώσουμε, όσο μπορούμε βέβαια. Τουλάχιστον να μην αποτελούμε μέρος του προβλήματος. Γι’ αυτό θα πρέπει να δούμε κριτικά τον εαυτό μας για να αντλήσουμε δυνάμεις και να υπερβούμε με τη βοήθεια των δικών μας τις αντιξοότητες τις ζωής. Θα ήταν μεγάλο λάθος η απομόνωση μας και η εγκατάλειψη της προσπάθειας, γιατί δεν ανήκουμε μόνο στον εαυτό μας, ανήκουμε στους ανθρώπους που μας αγαπούν και στηρίζονται σε μας, αλλά και την κοινωνία που ζούμε η οποία περιμένει από μας.
……………………………………………………………………………………………….
9) Αυτός ο ακόρεστος ευδαιμονισμός είναι η δουλεία της εποχής μας, ο πνευματικός και ηθικός μας εξανδραποδισμός. Άλλοτε για να υποδουλώσουν τους λαούς τους πολεμούσαν, τους κατακτούσαν και μετά τους καταπίεζαν, τώρα όμως τους εξαγοράζουν. Κάθε εποχή άλλωστε έχει τις δικές της ¨δουλείες¨. Η δική μας απλά έχει περισσότερο εύκοσμο όνομα και δυστυχώς δε γίνεται αντιληπτή ως δουλεία, και αυτό είναι το χειρότερο. Το μεγάλο υπαρξιακό κενό του ανθρώπου σήμερα δεν είναι από την έλλειψη αγαθών, αλλά από την έλλειψη των συναισθημάτων.
....................................................................................................................................................
10) Ο κάθε άνθρωπος μεμονωμένα και όλοι μαζί συλλογικά πρέπει να αποβάλλουμε τη σκοτεινή πλευρά του εαυτού μας, να ξεριζώσουμε την κακία που κουβαλάμε μέσα μας και να γίνουμε η ασπίδα προστασίας της κοινωνίας και του πολιτισμού μας. Αν διώξουμε το μίσος και τη μικροψυχία μας και δείξουμε την κατανόησή μας ή το ειλικρινές ενδιαφέρον μας για τους άλλους, τότε θ’ αλλάξουν και οι διαπροσωπικές μας σχέσεις και συνακόλουθα όλη η δομή της κοινωνίας που είμαστε μέλη.
………………………………………………………………………………………………..
11) Η εξυγίανση στο χώρο της οικονομίας θα οδηγήσει σε ευρύτερες αλλαγές κοινωνικού χαρακτήρα στη χώρα μας, καθώς την άνοδο του βιοτικού επιπέδου μπορεί ν’ ακολουθήσει η στροφή προς την ποιότητα ζωής και τις φυσικές ή πολιτιστικές αξίες που αγνοούμε ή συνειδητά παραμελούμε. Όμως εκτός από την αλλαγή της οικονομικής πολιτικής πρέπει ν’ αλλάξουμε και νοοτροπία ως άνθρωποι, να γίνουμε περισσότερο συνεπείς και παραγωγικοί στο χώρο ευθύνης μας και ν’ αποδείξουμε έτσι την κρυφή γοητεία της ψυχής μας και τον αστείρευτο πλούτο του μυαλού μας. Αν θελήσουμε μπορούμε να πετύχουμε! Η δυσκολία είναι να κάνουμε την υπέρβαση του εαυτού μας και να ενώσουμε τις δυνάμεις μας, όπως κάναμε σε δύσκολες καταστάσεις στο παρελθόν. Η ιστορία μας είναι διδακτική και δεν μπορούμε να την αγνοούμε, ούτε να την ξεχνάμε!
…………………………………………………………………………………………………..12) Το συλλογικό μας υποσυνείδητο πρέπει να τροφοδοτείται από εικόνες και μνήμες ελληνικές, που θα μας γοητεύουν πάντα και θα μας συγκινούν με τον ίδιο τρόπο. Είτε θαυμάζουμε τη σφριγηλή ομορφιά ενός δωρικού κίονα, είτε ακούμε ένα παραδοσιακό πολυφωνικό τραγούδι της Ηπείρου για την ξενιτιά, θα νιώθουμε την ίδια περηφάνια για τα έργα του λαού μας, κι αυτό χάρις την τέχνη.
………………………………………………………………………………………………….
13) Κύριοι βουλευτές, δεν απέχω πολύ να χρωστώ χάρη στον κατήγορο, γιατί μου ετοίμασε αυτή εδώ τη δίκη. Γιατί, ενώ πρωτύτερα δεν είχα αφορμή, πάνω στην οποία (στηριγμένος) να δώσω λόγο για τη ζωή μου, τώρα δα εξαιτίας του την έχω λάβει. Και θα προσπαθήσω με το λόγο μου (με την απολογία μου) να αποδείξω ότι αυτός μεν ψεύδεται, ενώ εγώ δε έχω ζήσει ως αυτή τη μέρα άξιος περισσότερο για έπαινο παρά για φθόνο. Γιατί μου φαίνεται ότι αυτός μου ετοίμασε αυτόν εδώ το δικαστικό αγώνα όχι για τίποτα άλλο, παρά από φθόνο. (Λυσία ¨Λόγος υπέρ αδυνάτου¨) (δικανικός λόγος εκτός ύλης).
....................................................................................................................................................
14)"αἰδώς Ἀργεῖοι"·
14)"αἰδώς Ἀργεῖοι"·
...................................................................................................................................................
15)" Ώ παίδες Ελλήνων, ίτε ελευθερούτε πατρίδ’ ελευθερούτε δε παίδας, γυναίκας, θεών τε πατρώων έδη, θήκας τε προγόνων νυν υπέρ πάντων αγών".
15)" Ώ παίδες Ελλήνων, ίτε ελευθερούτε πατρίδ’ ελευθερούτε δε παίδας, γυναίκας, θεών τε πατρώων έδη, θήκας τε προγόνων νυν υπέρ πάντων αγών".
(από την τραγωδία "Πέρσαι")
....................................................................................................................................................
ΑΣΚΗΣΗ
http://tomelectronics.weebly.com/uploads/1/8/4/2/18429165/1o_paketo_askhsevn.pdf
. Να αντιστοιχίσετε τα στοιχεία της στήλης Α με εκείνα της στήλης Β
(ένα περισσεύει),
ΣΤΗΛΗ Α
Α: ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑ ΚΕΙΜΕΝΩΝ
- 1.Όσοι βρίσκονται σ’ αυτή την αίθουσα γνωρίζουν ότι πάντοτε, με όλες μου τις δυνάμεις και με αίσθημα ευθύνης υπηρέτησα τη θέση που μου εμπιστεύθηκε η Πολιτεία.
- 2.Αντισταθείτε. Κρατήστε ψηλά το κεφάλι. Τώρα η φωνή σας μπορεί να ακουστεί. Τέλος στη “σιωπή των αμνών”.
- 3.Φυσικά δεν περιμένουμε από εσάς απάντηση σ’ αυτά τα ερωτήματα, εφόσον πάντοτε είχατε ένδεια ιδεών και φτώχεια επιχειρημάτων.
4. Ο Ηράκλειτος είχε διαγνώσει πως στο Σύμπαν (και στην ανθρώπινη κοινωνία) όλα είναι και δεν είναι ενότητα (συλλάψεις 4 όλα και ουχ όλα), πως ο πόλεμος είναι κοινός και δίκιο είναι η έρις, κι όλα γίνονται με την έριδα και από ανάγκη (...τον πόλεμον εόντα ξυνόν και δίκην έριν και γινόμενα πάντα κατ’ έριν και χρεών). Και βέβαια, ο πολιτισμός έσπευσε να επιβεβαιώσει τη ρήση του μεγάλου Εφέσιου.
ΣΤΗΛΗ Β
Β: ΤΡΟΠΟΙ ΠΕΙΘΟΥΣ
α ) Επίκληση στο συναίσθημα του δέκτη β
β) Επίκληση στο ήθος του πομπού γ
γ) Επίκληση στην αυθεντία δ
δ) Επίθεση στο ήθος του αντιπάλου ε
ε) Επίκληση στο ήθος του δέκτη
Αντιστοίχιση………………………………………………………
ΤΡΟΠΟΙ ΠΕΙΘΟΥΣ-ΑΣΚΗΣΕΙΣ
ΤΡΟΠΟΙ ΠΕΙΘΟΥΣ
1. Ποιος είναι ο τρόπος και τα μέσα πειθούς που χρησιμοποιεί ο συντάκτης στα ακόλουθα κείμενα;
Στο πλαίσιο των κοινωνιών της υπεραφθονίας ιδιαίτερα οδυνηρές είναι οι ψυχολογικές συνέπειες για τον άνθρωπο. Η κατανάλωση γίνεται αυτοσκοπός, με άλλα λόγια ο άνθρωπος ζει για να καταναλώνει. Η αληθινή ευχαρίστηση της χρήσης παίρνει δευτερεύουσα θέση σε σύγκριση με την ίδια την πράξη της αγοράς του καινούργιου και μοντέρνου. Αποσκοπώντας στα υλικά αγαθά ο άνθρωπος απευαισθητοποείται, ενώ μέσω της υπερεντατικοποίησης της εργασίας αναζητά το μέγιστο κέρδος, οπότε ο ελεύθερος χρόνος συρρικνώνεται και η πηγαία απόλαυση εξανεμίζεται. Η κορυφαία αγωνία σήμερα είναι η απόκτηση και διατήρηση των υλικών
αγαθών, οδηγώντας τα άτομα που δεν είναι σε θέση να αποκτήσουν τον υλικό πλούτο στην απογοήτευση, στα συναισθήματα μειονεξίας, στο άγχος, στη νεύρωση και στην ψυχολογική φθορά. Σε αυτές τις συνθήκες υποδούλωσης στα αγαθά, ο σύγχρονος άνθρωπος αδυνατεί να βιώσει την πραγματική ευτυχία.
Ο συντάκτης στη συγκεκριμένη παράγραφο χρησιμοποιεί ως τρόπο πειθούς την επίκληση στη λογική και καταθέτει ως αποδεικτικό μέσο για την ορθότητα των απόψεων του ένα επιχείρημα. Αναλυτικότερα, η θέση του (συμπέρασμα) είναι η πρώτη φράση της παραγράφου: «Στο πλαίσιο των κοινωνιών της υπερα¬φθονίας ιδιαίτερα οδυνηρές είναι οι ψυχολογικές συνέπειες για τον άνθρωπο», ενώ οι υπόλοιπες προτάσεις {«Η κατανάλωση γίνεται αυτοσκοπός ... αδυνατεί να βιώσει την πραγματική ευτυχία») αποτελούν το αποδεικτικό υλικό (προκείμενες) που πιστοποιεί τη θέση του.
Οι κλιματικές αλλαγές στη Γη και ειδικότερα η εμφάνιση τον φαινομένου τον θερμοκηπίου οδήγησαν στη δημιουργία περισσότερου πρασίνου στον πλανήτη μας. Σύμφωνα με νέα έρευνα, σημειώθηκε υπερανάπτυξη στα φυτά κατά 6% στις τροπικές περιοχές, καθώς και τα ψηλότερα σημεία στο Βόρειο Ημισφαίριο να κερδίζουν το 80% αυτής της αύξησης. Μάλιστα, οι εν λόγω αλλαγές συνέβαλαν τα τελευταία 20 χρόνια σε υπερευδοκίμηση των φυτών σε περιοχές όπου ως τότε ήταν πολύ δύσκολη, ή και αδύνατη, η ανάπτυξη τους. Το διοξείδιο του άνθρακος, η μείω¬ση των νεφών που επέτρεψαν μεγαλύτερη ηλιοφάνεια, η αύξηση της θερμοκρασίας και της υγρασίας είναι οι βασικοί παράγοντες της εκδήλωσης τον φαινομένου.
«Το πιο εντυπωσιακό παράδειγμα είναι ο Αμαζόνιος, που απορρόφησε το 40% της αύξησης. Τα τροπικά δάση του ποταμού πλήττονται, μεν, από την αποψίλωση περιμετρικά αλλά στο εσωτερικό υπήρξε πολύ μεγάλη ανάπτυξη των φυτών» δή¬λωσε στο CNN η Ραμακρίσνα Νεμάνι, που εργάζεται στο Πανεπιστήμιο της Μο¬ντάνα και είναι επικεφαλής της ερευνητικής ομάδας. Την έρευνα χρηματοδότησαν η NASA και το υπουργείο Ενέργειας των ΗΠΑ και σε αυτή συμπεριελήφθησαν στοιχεία από διαστημικούς δορυφόρους και επίγειες πηγές των τελευταίων 20 ετών. Η μελέτη και επεξεργασία των δεδομένων διήρκεσε πάνω από 18 μήνες και στην ομάδα συμμετείχαν επιστήμονες διαφόρων ειδικοτήτων από πολλά ερευνητι¬κά και επιστημονικά ιδρύματα, ινστιτούτα, οργανώσεις και πανεπιστήμια.
Από την ανάγνωση του κειμένου αντιλαμβανόμαστε πως ο αρθρογράφος κάνει χρήση της επίκλησης στη λογική, καθώς καταθέτει αρκετά τεκμήρια, για να στηρίξει τη θέση ότι οι κλιματικές αλλαγές στη γη και ειδικότερα η εμφάνιση τον φαινομένου του θερμοκηπίου οδήγησαν στη δημιουργία περισσότερου πράσινου στον πλανήτη μας (α’ περίοδος). Συγκεκριμένα, ως τεκμήρια χρησιμοποιούνται:
• Πορίσματα ερευνών: «Σύμφωνα με νέα έρευνα... του φαινομένου». « Την έρευνα χρηματοδότησαν... οργανώσεις και πανεπιστήμια».
• Στατιστικά στοιχεία: 6%, 80%, 40%.
• Αυθεντία: η αναφορά στη Ραμακρίσνα Νεμάνι, που εργάζεται στο Πανεπιστήμιο της Μοντάνα και είναι επικεφαλής της ερευνητικής ομάδας.
• Παράδειγμα: η αναφορά στον Αμαζόνιο.
Τα τεκμήρια αυτά καταλαμβάνουν το σύνολο του κειμένου και τίθενται αντί επιχειρημάτων, προκειμένου να συνδέσουν το πρόβλημα με την πραγματικό¬τητα και να καταστήσουν σαφέστατο και αξιόπιστο το κείμενο.
2. Στις ακόλουθες παραγράφους να αναγνωρίσετε / επισημάνετε το επιχείρημα που εμπεριέχουν ( επιπλέον παρακάτω στη συλλογιστική πορεία: Ποια είναι η συλλογιστική πορεία;):
Η τέχνη αποτελεί «κοινή γλώσσα» για άτομα, ομάδες και λαούς. Επισημαίνει την κοινή μοίρα των ανθρώπων και ενισχύει το ιδανικό της ειρήνης, στηλιτεύοντας τα σύνορα του μίσους. Συνενώνει τους ανθρώπους, καθώς μοιράζει κοινή καλλιτε¬χνική συγκίνηση, αδελφώνει με τα κοινά αγαπήματα τα άτομα αλλά και τους λαούς. Υμνεί τον άνθρωπο αδιακρίτως φυλής, χρώματος και θρησκείας και κυρίως αντι¬μάχεται το ρατσισμό και τον εθνικισμό. Επομένως, η γνήσια τέχνη κοινωνικοποιεί και δρα ενοποιητικά.
Μείζων προκείμενη: «Η τέχνη αποτελεί "κοινή γλώσσα" για άτομα, ομά¬δες και λαούς».
Ελάσσονες προκείμενες: (2η - 4η προκείμενες): «Επισημαίνει την κοινή μοίρα των ανθρώπων ... και τον εθνικισμό».
Συμπέρασμα: «Επομένως, η γνήσια τέχνη κοινωνικοποιεί και δρα ενοποιητικά».
Μέσα σε μια κοινωνία ελεύθερων συνειδήσεων το δικαίωμα της διαφωνίας, ως πρωταρχική έκφραση προσωπικής ευθύνης, διατηρείται απαραμείωτο. Οι ελεύθεροι διαφωνούν, συνδιαλέγονται, δέχονται την πολλαπλότητα των απόψεων. Αυτό συμβαίνει γιατί γνωρίζουν καλά πως αυτή η πολλαπλότητα κι αυτή η εναρμόνιση των διαφωνιών είναι το στημόνι όπου υφαίνεται η ελευθερία του κόσμου.
α' προκείμενη: «Οι ελεύθεροι διαφωνούν, συνδιαλέγονται, δέχονται την πολλαπλότητα των απόψεων».
β' προκείμενη: «Αυτό συμβαίνει γιατί γνωρίζουν καλά πως αυτή η πολλαπλότητα κι αυτή η εναρμόνιση των διαφωνιών είναι το στημόνι όπου υφαίνεται η ελευθε¬ρία του κόσμου».
Συμπέρασμα: Άρα, «μέσα σε μια κοινωνία ελεύθερων συνειδήσεων το δικαίω¬μα της διαφωνίας, ως πρωταρχική έκφραση προσωπικής ευθύνης, διατηρείται απαραμείωτο».
Σημείωση:
Στο συλλογισμό της λογικής και στο συλλογιστικό επιχείρημα υπάρχει λογική οργάνωση.
Ωστόσο, η ειδοποιός διαφορά τους είναι η εξής: Ο συλλογισμός της λογικής αποτελείται από προτάσεις που είναι σύντομες, απλές και τυπικές. Αντίθετα, το συλλογιστικό επιχείρημα αποτελείται από περιόδους στις οποίους αναπτύσσουμε τη σκέψη μας με παραδείγματα, αποτελέσματα, διευκρινίσεις, αίτια, κ.ά, για να αποδείξουμε τη θέση μας και κυρίως να πείσουμε.
Η διαφορά ανάμεσα στο συλλογισμό και στο επιχείρημα ή στην απόδειξη είναι ότι ένας συλλογισμός μπορεί να είναι τυπικά σωστός αλλά ουσιαστικά να μη στέκει, ενώ το επιχείρημα έχει αποδεικτική αξία.
Με άλλα λόγια κάθε επιχείρημα είναι συλλογισμός αλλά κάθε συλλογισμός δεν είναι επιχείρημα.
Έτσι για παράδειγμα ο συλλογισμός:
Όλοι οι πλούσιοι είναι ανήθικοι
Ο Χ είναι πλούσιος
Ἀρα ο Χ είναι ανήθικος
1. Ποιος είναι ο τρόπος και τα μέσα πειθούς που χρησιμοποιεί ο συντάκτης στα ακόλουθα κείμενα;
Στο πλαίσιο των κοινωνιών της υπεραφθονίας ιδιαίτερα οδυνηρές είναι οι ψυχολογικές συνέπειες για τον άνθρωπο. Η κατανάλωση γίνεται αυτοσκοπός, με άλλα λόγια ο άνθρωπος ζει για να καταναλώνει. Η αληθινή ευχαρίστηση της χρήσης παίρνει δευτερεύουσα θέση σε σύγκριση με την ίδια την πράξη της αγοράς του καινούργιου και μοντέρνου. Αποσκοπώντας στα υλικά αγαθά ο άνθρωπος απευαισθητοποείται, ενώ μέσω της υπερεντατικοποίησης της εργασίας αναζητά το μέγιστο κέρδος, οπότε ο ελεύθερος χρόνος συρρικνώνεται και η πηγαία απόλαυση εξανεμίζεται. Η κορυφαία αγωνία σήμερα είναι η απόκτηση και διατήρηση των υλικών
αγαθών, οδηγώντας τα άτομα που δεν είναι σε θέση να αποκτήσουν τον υλικό πλούτο στην απογοήτευση, στα συναισθήματα μειονεξίας, στο άγχος, στη νεύρωση και στην ψυχολογική φθορά. Σε αυτές τις συνθήκες υποδούλωσης στα αγαθά, ο σύγχρονος άνθρωπος αδυνατεί να βιώσει την πραγματική ευτυχία.
Ο συντάκτης στη συγκεκριμένη παράγραφο χρησιμοποιεί ως τρόπο πειθούς την επίκληση στη λογική και καταθέτει ως αποδεικτικό μέσο για την ορθότητα των απόψεων του ένα επιχείρημα. Αναλυτικότερα, η θέση του (συμπέρασμα) είναι η πρώτη φράση της παραγράφου: «Στο πλαίσιο των κοινωνιών της υπερα¬φθονίας ιδιαίτερα οδυνηρές είναι οι ψυχολογικές συνέπειες για τον άνθρωπο», ενώ οι υπόλοιπες προτάσεις {«Η κατανάλωση γίνεται αυτοσκοπός ... αδυνατεί να βιώσει την πραγματική ευτυχία») αποτελούν το αποδεικτικό υλικό (προκείμενες) που πιστοποιεί τη θέση του.
Οι κλιματικές αλλαγές στη Γη και ειδικότερα η εμφάνιση τον φαινομένου τον θερμοκηπίου οδήγησαν στη δημιουργία περισσότερου πρασίνου στον πλανήτη μας. Σύμφωνα με νέα έρευνα, σημειώθηκε υπερανάπτυξη στα φυτά κατά 6% στις τροπικές περιοχές, καθώς και τα ψηλότερα σημεία στο Βόρειο Ημισφαίριο να κερδίζουν το 80% αυτής της αύξησης. Μάλιστα, οι εν λόγω αλλαγές συνέβαλαν τα τελευταία 20 χρόνια σε υπερευδοκίμηση των φυτών σε περιοχές όπου ως τότε ήταν πολύ δύσκολη, ή και αδύνατη, η ανάπτυξη τους. Το διοξείδιο του άνθρακος, η μείω¬ση των νεφών που επέτρεψαν μεγαλύτερη ηλιοφάνεια, η αύξηση της θερμοκρασίας και της υγρασίας είναι οι βασικοί παράγοντες της εκδήλωσης τον φαινομένου.
«Το πιο εντυπωσιακό παράδειγμα είναι ο Αμαζόνιος, που απορρόφησε το 40% της αύξησης. Τα τροπικά δάση του ποταμού πλήττονται, μεν, από την αποψίλωση περιμετρικά αλλά στο εσωτερικό υπήρξε πολύ μεγάλη ανάπτυξη των φυτών» δή¬λωσε στο CNN η Ραμακρίσνα Νεμάνι, που εργάζεται στο Πανεπιστήμιο της Μο¬ντάνα και είναι επικεφαλής της ερευνητικής ομάδας. Την έρευνα χρηματοδότησαν η NASA και το υπουργείο Ενέργειας των ΗΠΑ και σε αυτή συμπεριελήφθησαν στοιχεία από διαστημικούς δορυφόρους και επίγειες πηγές των τελευταίων 20 ετών. Η μελέτη και επεξεργασία των δεδομένων διήρκεσε πάνω από 18 μήνες και στην ομάδα συμμετείχαν επιστήμονες διαφόρων ειδικοτήτων από πολλά ερευνητι¬κά και επιστημονικά ιδρύματα, ινστιτούτα, οργανώσεις και πανεπιστήμια.
Από την ανάγνωση του κειμένου αντιλαμβανόμαστε πως ο αρθρογράφος κάνει χρήση της επίκλησης στη λογική, καθώς καταθέτει αρκετά τεκμήρια, για να στηρίξει τη θέση ότι οι κλιματικές αλλαγές στη γη και ειδικότερα η εμφάνιση τον φαινομένου του θερμοκηπίου οδήγησαν στη δημιουργία περισσότερου πράσινου στον πλανήτη μας (α’ περίοδος). Συγκεκριμένα, ως τεκμήρια χρησιμοποιούνται:
• Πορίσματα ερευνών: «Σύμφωνα με νέα έρευνα... του φαινομένου». « Την έρευνα χρηματοδότησαν... οργανώσεις και πανεπιστήμια».
• Στατιστικά στοιχεία: 6%, 80%, 40%.
• Αυθεντία: η αναφορά στη Ραμακρίσνα Νεμάνι, που εργάζεται στο Πανεπιστήμιο της Μοντάνα και είναι επικεφαλής της ερευνητικής ομάδας.
• Παράδειγμα: η αναφορά στον Αμαζόνιο.
Τα τεκμήρια αυτά καταλαμβάνουν το σύνολο του κειμένου και τίθενται αντί επιχειρημάτων, προκειμένου να συνδέσουν το πρόβλημα με την πραγματικό¬τητα και να καταστήσουν σαφέστατο και αξιόπιστο το κείμενο.
2. Στις ακόλουθες παραγράφους να αναγνωρίσετε / επισημάνετε το επιχείρημα που εμπεριέχουν ( επιπλέον παρακάτω στη συλλογιστική πορεία: Ποια είναι η συλλογιστική πορεία;):
Η τέχνη αποτελεί «κοινή γλώσσα» για άτομα, ομάδες και λαούς. Επισημαίνει την κοινή μοίρα των ανθρώπων και ενισχύει το ιδανικό της ειρήνης, στηλιτεύοντας τα σύνορα του μίσους. Συνενώνει τους ανθρώπους, καθώς μοιράζει κοινή καλλιτε¬χνική συγκίνηση, αδελφώνει με τα κοινά αγαπήματα τα άτομα αλλά και τους λαούς. Υμνεί τον άνθρωπο αδιακρίτως φυλής, χρώματος και θρησκείας και κυρίως αντι¬μάχεται το ρατσισμό και τον εθνικισμό. Επομένως, η γνήσια τέχνη κοινωνικοποιεί και δρα ενοποιητικά.
Μείζων προκείμενη: «Η τέχνη αποτελεί "κοινή γλώσσα" για άτομα, ομά¬δες και λαούς».
Ελάσσονες προκείμενες: (2η - 4η προκείμενες): «Επισημαίνει την κοινή μοίρα των ανθρώπων ... και τον εθνικισμό».
Συμπέρασμα: «Επομένως, η γνήσια τέχνη κοινωνικοποιεί και δρα ενοποιητικά».
Μέσα σε μια κοινωνία ελεύθερων συνειδήσεων το δικαίωμα της διαφωνίας, ως πρωταρχική έκφραση προσωπικής ευθύνης, διατηρείται απαραμείωτο. Οι ελεύθεροι διαφωνούν, συνδιαλέγονται, δέχονται την πολλαπλότητα των απόψεων. Αυτό συμβαίνει γιατί γνωρίζουν καλά πως αυτή η πολλαπλότητα κι αυτή η εναρμόνιση των διαφωνιών είναι το στημόνι όπου υφαίνεται η ελευθερία του κόσμου.
α' προκείμενη: «Οι ελεύθεροι διαφωνούν, συνδιαλέγονται, δέχονται την πολλαπλότητα των απόψεων».
β' προκείμενη: «Αυτό συμβαίνει γιατί γνωρίζουν καλά πως αυτή η πολλαπλότητα κι αυτή η εναρμόνιση των διαφωνιών είναι το στημόνι όπου υφαίνεται η ελευθε¬ρία του κόσμου».
Συμπέρασμα: Άρα, «μέσα σε μια κοινωνία ελεύθερων συνειδήσεων το δικαίω¬μα της διαφωνίας, ως πρωταρχική έκφραση προσωπικής ευθύνης, διατηρείται απαραμείωτο».
Σημείωση:
Στο συλλογισμό της λογικής και στο συλλογιστικό επιχείρημα υπάρχει λογική οργάνωση.
Ωστόσο, η ειδοποιός διαφορά τους είναι η εξής: Ο συλλογισμός της λογικής αποτελείται από προτάσεις που είναι σύντομες, απλές και τυπικές. Αντίθετα, το συλλογιστικό επιχείρημα αποτελείται από περιόδους στις οποίους αναπτύσσουμε τη σκέψη μας με παραδείγματα, αποτελέσματα, διευκρινίσεις, αίτια, κ.ά, για να αποδείξουμε τη θέση μας και κυρίως να πείσουμε.
Η διαφορά ανάμεσα στο συλλογισμό και στο επιχείρημα ή στην απόδειξη είναι ότι ένας συλλογισμός μπορεί να είναι τυπικά σωστός αλλά ουσιαστικά να μη στέκει, ενώ το επιχείρημα έχει αποδεικτική αξία.
Με άλλα λόγια κάθε επιχείρημα είναι συλλογισμός αλλά κάθε συλλογισμός δεν είναι επιχείρημα.
Έτσι για παράδειγμα ο συλλογισμός:
Όλοι οι πλούσιοι είναι ανήθικοι
Ο Χ είναι πλούσιος
Ἀρα ο Χ είναι ανήθικος
Έκθεση: Πολύτιμες Οδηγίες για Ασκήσεις σε Τρόπους και Μέσα Πειθούς
Ι. Οι ασκήσεις στους τρόπους και τα μέσα πειθούς
Η επικοινωνία αποτελεί μια διαλογική διαδικασία. H πειθώ είναι μόνο μία περίσταση επικοινωνίας με στόχο τη μεταβολή της σκέψης ή και της συμπεριφοράς ενός δέκτη. Άλλες περιστάσεις θα μπορούσαν να θεωρηθούν η ενημέρωση, η διδασκαλία, η πληροφόρηση. Σε μία ευρύτερη όμως θεώρηση της έννοιας της πειθούς αντιλαμβανόμαστε ότι οποιαδήποτε επικοινωνιακή περίσταση ενέχει στοιχεία πειθούς διότι εκφράζει την πρόθεση ενός πομπού να ασκήσει επίδραση σε έναν δέκτη.
Στη «Ρητορική» του Αριστοτέλη ο ρητορικός λόγος λειτουργεί πειστικά με τρεις τρόπους: μέσω του “ήθους” του πομπού, του «πάθους» του δέκτη και του λογικού επιχειρήματος. Οι σύγχρονες επικοινωνιακές συνθήκες οδήγησαν σε δημιουργία δύο ακόμα τρόπων πειθούς που απορρέουν μέσα από αυτές. Οι επιπλέον αυτοί τρόποι είναι απαραίτητο να διδαχθούν στους μαθητές αν αναλογιστούμε τις σύγχρονες επικοινωνιακές συνθήκες: την επίθεση στο ήθος του αντιπάλου ομιλητή που απορρέει από την επίκληση στο ήθος του πομπού, εφόσον βασίζεται στην εξέταση του ήθους ενός πομπού καθώς και την επίκληση στην αυθεντία που σε μεγάλο βαθμό εντάσσεται στο πλαίσιο της επίκλησης στη λογική.
Η κατηγορία του αντιπάλου ομιλητή είναι ισχυρός τρόπος πειθούς, μια και η διάδοση αρνητικής φήμης πάντα προκαλεί βλάβη για κάποιο χρονικό διάστημα, αφήνει ερωτηματικά ή και πλήττει την αξιοπιστία του αντιπάλου πομπού, μέχρι να διαψευσθεί. Άρα, ο τρόπος της επίθεσης στο ήθος του αντιπάλου ομιλητή χρησιμοποιείται συχνά εξαιτίας του ανταγωνιστικού κλίματος της σύγχρονης εποχής που επικρατεί σε όλα τα επίπεδα όπως η πολιτική αντιπαράθεση, η καθημερινότητα, οι επιχειρήσεις. Να σημειωθεί ότι η επίθεση στο ήθος του αντιπάλου ομιλητή ενέχει συχνά και την πρόθεση να επηρεαστεί συναισθηματικάο δέκτης εναντίον ενός αντιπάλου πομπού.
Η επίκληση στην αυθεντία απορρέει περισσότερο από την επίκληση στη λογική.Στην προσπάθειά του ο πομπός να γίνει πειστικός, ταυτίζει τη θέση του με μία αυθεντία ώστε να αποκτήσει το ανάλογο κύρος. Πρόκειται για έναν λογικό τρόπο άσκησης πειθούς, ο οποίος καταγράφεται ξεχωριστά πιθανόν εξαιτίας του τεράστιου πλήθους απόψεων προσώπων που μπορούν να λειτουργήσουν ως αυθεντίες. Αποτέλεσμα στη σύγχρονη εποχή είναι συχνά να μη διαχωρίζεται με σαφήνεια η πρόθεση του δέκτη από την ίδια την αυθεντία, αλλά η αναφορά στην αυθεντία αποκτά ξεχωριστή δυναμική που εμπεριέχει αυτονόητα την πρόθεση του πομπού που τη χρησιμοποιεί. Να σημειωθεί πως η επίκληση στην αυθεντίασε κάποιο βαθμό επικοινωνεί και με την επίκληση στο ήθος του πομπούσύμφωνα και με το σχολικό βιβλίο (σελ. 7) εφόσον με τη χρήση της ενισχύεται η αξιοπιστία ενός πομπού.
Το κεφάλαιο της θεωρίας της πειθούς, αν και εντάσσεται στη Γ΄ Λυκείου, στην πραγματικότητα παρουσιάζεται έμμεσα και σταδιακά στην ύλη από τις προηγούμενες τάξεις. Οι λειτουργίες της γλώσσας, τα σημεία στίξεως, τα ρηματικά πρόσωπα, τα παραδείγματα, η συλλογιστική πορεία, η περιγραφή και η αφήγηση, όλα αυτά τα παραπάνω στοιχεία υφολογικών επιλογών αξιοποιούνται στο Λύκειο ώστε ο μαθητής να εξοικειωθεί με τα εκφραστικά μέσα που θα του δώσουν τη δυνατότητα να εκφράσει πειστικό λόγο.
Οι μαθητές καλούνται να διακρίνουν τρόπους και μέσα πειθούς μέσα σε κείμενο. Στην εισαγωγή του σχολικού βιβλίου υπάρχουν τρεις τρόποι πειθούς με το ήθοςτου πομπού να εμπεριέχει την επίκληση στην αυθεντία και την επίθεση στο ήθοςτου αντιπάλου πομπού. Ωστόσο, στις εξετάσεις έχει παγιωθεί να υπάρχουν πέντε τρόποι πειθούς:
α) Επίκληση στη λογική, οπότε ως μέσα χρησιμοποιούνται επιχειρήματα και τεκμήρια.
β) Επίκληση στο συναίσθημα, οπότε ως μέσα αξιοποιούνται η περιγραφή, η αφήγηση, το χιούμορ, η ειρωνεία και ο συναισθηματικά φορτισμένος λόγος.
γ) Επίκληση στην αυθεντία, με βασικό μέσο τα ίδια τα λόγια μιας αυθεντίας, τα οποία συνήθως μεταφέρονται είτε άμεσα σε ευθύ λόγο, είτε έμμεσα σε πλάγιο.
δ) Επίκληση στο ήθος του πομπού, με μέσα συνήθως περιγραφικά και αφηγηματικά που αναδεικνύουν την αξιοπιστία του πομπού.
ε) Επίθεση στο ήθος του αντιπάλου ομιλητή με μέσα πειθούς τα ίδια με αυτά που χρησιμοποιούνται στην επίκληση στο συναίσθημα. Η διαφορά πλέον είναι ότι δε χρησιμοποιούνται απλά για να συγκινήσουν τον δέκτη, αλλά για να διαβάλουν έναν αντίπαλο πομπό, δηλαδή να υποβαθμίσουν το ήθος του ώστε να καταστήσουν αρνητικά διακείμενο τον δέκτη προς αυτόν.
Στα Ημερήσια Λύκεια η άσκηση αυτή τέθηκε πέντε φορές:
Πανελλήνιες 2003
Β3. Ποιους τρόπους και ποια μέσα πειθούς χρησιμοποιεί ο συγγραφέας στην τέταρτη και πέμπτη παράγραφο του κειμένου; Να δώσετε ένα παράδειγμα για κάθε περίπτωση. Μονάδες 5
Ενδεικτική απάντηση: Ο συγγραφέας κάνει επίκληση στη λογική, με την παράθεση επιχειρημάτων και τεκμηρίων στατιστικών στοιχείων, αλλά και επίκληση στην αυθεντία.
Παραδείγματα
α) Επίκληση στη λογική με τεκμήρια: «και να παραιτηθούν…3% το χρόνο».
β) Επίκληση στη λογική με επιχείρημα: «Η ανάπτυξη βέβαια…Αριστοτέλη».
1η προκείμενη: «Η ανάπτυξη βέβαια…του ανθρώπου»,
2η προκείμενη: «μιαν αληθινή δημοκρατία…των αποφάσεων»,
3η προκείμενη: «μιαν άλλη οργάνωση παιδείας»
Συμπέρασμα: «ώστε να διαπλάθονται…νόμων».
γ) Επίκληση στην αυθεντία: «ώστε να διαπλάθονται … τον Αριστοτέλη».
Σχόλιο: Τα τεκμήρια αποτελούν ευδιάκριτα στατιστικά στοιχεία και τo επιχείρημα είναι σαφές με συγκεκριμένες προκείμενες και συμπέρασμα. Σε ό,τι αφορά στην επίκληση στην αυθεντία, αυτή ενσωματώνεται στην πραγματικότητα στο συμπέρασμα του επιχειρήματος και θα μπορούσε να θεωρηθεί ότι ταυτίζεται με αυτό. Σε αυτό το σημείο είναι δυνατόν δικαιολογημένα να προκληθεί σύγχυση σε έναν μαθητή.
Διαβάστε Επίσης: Πώς Διαχειριζόμαστε το Άγχος στις Πανελλήνιες; Απαραίτητες Συμβουλές για Μαθητές και Γονείς
Πανελλήνιες 2006
Β2. «Η μεγάλη αντοχή […] στη χαρά της νίκης». Στη συγκεκριμένη παράγραφο να διερευνήσετε:
α. Ποιον τρόπο πειθούς επιστρατεύει ο συγγραφέας; (Μονάδες 2)
β. Ποια μέσα πειθούς χρησιμοποιεί; Να αναφέρετε ένα παράδειγμα για κάθε περίπτωση. (Μονάδες 3) Μονάδες 5
Ενδεικτική απάντηση:
α. Ο τρόπος πειθούς που χρησιμοποιείται στο απόσπασμα είναι η επίκληση στη λογική με επιχείρημα και τεκμήριο. Ο συγγραφέας στο επιχείρημά του αναφέρεται στους τρόπους με τους οποίους ο πνευματικός άνθρωπος εξασφαλίζει την αντοχή του, θεωρώντας πως η δύναμή του απορρέει από την θέληση που έχει για να επιτύχει το σκοπό του.
β. Τα μέσα πειθούς που χρησιμοποιεί ο συγγραφέας είναι τα επιχειρήματα και τα τεκμήρια. Συγκεκριμένα χρησιμοποιεί επιχείρημα στα εξής χωρία:
Πρώτη προκείμενη: «Η φλογερή αγάπη…δροσερό»
Δεύτερη προκείμενη: «Και επειδή την αγάπη…ηθικό πόνο»
Συμπέρασμα: «H μεγάλη αντοχή….από την ψυχή του». Ο συγγραφέας χρησιμοποιεί και τεκμήρια. Ως τεκμήρια φέρει παραδείγματα της κοινωνικής πραγματικότητας («ο κοινός…υγεία του») που φανερώνουν πως η ποιότητα του ήθους του πνευματικού ανθρώπου είναι ανώτερη του απλού ανθρώπου, καθώς ο πνευματικός άνθρωπος έχει μεγαλύτερες ηθικές αντιστάσεις.
Σχόλιο:
Υπήρξε αρχικά σύγχυση, καθώς αρκετοί πίστευαν ότι πρόκειται για επίκληση στο συναίσθημα εξαιτίας του συναισθηματικά φορτισμένου σε ορισμένα σημεία λόγου. Παρά το συναισθηματικά φορτισμένο λόγο, επειδή υπάρχει σαφής και δομημένη συλλογιστική πορεία, πρόκειται για επίκληση στη λογική. Τελικά, όμως, είχαν αποδεχθεί και τους δύο τρόπους πειθούς.
Διαβάστε Επίσης: Οδηγός Πανελλαδικών: Πώς Γράφουμε Καλή Έκθεση;
Πανελλήνιες 2007
Β2. Ο συγγραφέας χρησιμοποιεί ως τρόπο πειθούς, εκτός των άλλων, και την επίκληση στην αυθεντία. Να εντοπίσετε δύο περιπτώσεις επίκλησης στην αυθεντία. Μονάδες 5
Ενδεικτική απάντηση: Μία περίπτωση επίκλησης στην αυθεντία είναι η άποψη του Ντοστογιέφσκι «Όλοι στον αιώνα μας….απ’ αυτούς», όπου σχολιάζεται η κρίση των ανθρωπίνων σχέσεων και η απομόνωση των ανθρώπων.
Μια δεύτερη περίπτωση επίκλησης στην αυθεντία είναι η θέση του Οδυσσέα Ελύτη «Το καίριο στη ζωή…υπερβεί», στην οποία επισημαίνεται η αδυναμία του σύγχρονου ανθρώπου να οδηγηθεί στην ολοκλήρωση. Εξαιρετικά απλοποιημένο λοιπόν το ζητούμενο της άσκησης πιθανόν κάτω από την πίεση της ασάφειας και της σύγχυσης που προκλήθηκε την προηγούμενη χρονιά.
Σχόλιο: Η ερώτηση είναι αρκετά συγκεκριμένη και απλοποιημένη καθώς δε ζητείται από το μαθητή να «ανιχνεύσει» και να κατανοήσει την πρόθεση του γράφοντος ως προς τον τρόπο πειθούς, αλλά του ξεκαθαρίζεται ότι πρόκειται για έναν συγκεκριμένο, την επίκληση στην αυθεντία. Τα ονόματα των αυθεντιών ήταν μάλιστα σε παρενθέσεις μέσα στο κείμενο, γεγονός που απλοποιεί εξαιρετικάτην άσκηση.
Πανελλήνιες 2009
Β2. α) Ο συγγραφέας χρησιμοποιεί ως τρόπο πειθούς και την επίκληση στην αυθεντία. Να εντοπίσετε το συγκεκριμένο τρόπο πειθούς στο κείμενο και να αιτιολογήσετε τη χρήση του. Μονάδες 4
Ενδεικτική απάντηση: Ο συγγραφέας χρησιμοποιεί την αυθεντία στο χωρίο: «Ο Βολταίρος…τα βιβλία». Η άποψη του συγγραφέα για την αξία του βιβλίου στην άνοδο του πνευματικού επιπέδου της κοινωνίας αποκτά κύρος και αντικειμενικότητα μέσα από την άποψη του Βολταίρου. Πρόκειται για ιστορικό πρόσωπο, πρωτοστάτη του Διαφωτισμού που προσδίδει βαρύτητα και δεν επιδέχεται αμφισβήτηση.
Πανελλήνιες 2012
Β2. α) Να βρείτε τους δύο τρόπους πειθούς που χρησιμοποιεί η συγγραφέας στην τελευταία παράγραφο και να τεκμηριώσετε την απάντησή σας με μία αναφορά για κάθε τρόπο. Μονάδες 6
Ενδεικτική απάντηση: Η συγγραφέας χρησιμοποιεί ως τρόπο πειθούς την επίκληση στο συναίσθημα («Ιδού η απαρχή…αέναο γίγνεσθαι») ενεργοποιώντας το συναίσθημα του αναγνώστη με τη χρήση συγκινησιακά φορτισμένου (το συντροφικό συναπάντημα») και μεταφορικού λόγου («πλάστης αθάνατου έργου», «δάμασε η ελληνική τέχνη το ζώο», «η αυγή του μυστηρίου», «να αιχμαλωτίσει την τέλεια μορφή»). Ακόμη, αξιοποιείται χρήση ασύνδετου σχήματος, επανάληψη («ιδού η απαρχή…ιδού το πρώτο ερωτηματικό…ιδού η αυγή του μυστηρίου») και υπερβολή («δημιουργός θεών»). Συναισθηματικό ύφος διαμορφώνεται και μέσα από τη χρήση επιθέτων («συντροφικό, τέλεια, μετέωρη, τεταμένη, ιδεατή, αέναο»).
Η συγγραφέας χρησιμοποιεί και τη μέθοδο της επίκλησης στη λογική. Στο χωρίο: «Να γιατί η αρχαία τέχνη…τη δημιουργία ελευθερίας» διακρίνεται επιχείρημα με στόχο την ανάδειξη τη διαχρονική αξία της κλασσικής τέχνης.
Σχόλιο: Οι δύο τρόποι είναι εμφανείς και ο εντοπισμός τους δε δημιουργεί σύγχυση σε καλά προετοιμασμένους μαθητές.
Το κεφάλαιο της Πειθούς έχει αρκετά σημεία που χρειάζονται διευκρίνιση και δημιουργούν απορίες στους μαθητές:
1) Ποια είναι η διαφορά ανάμεσα στην επίκληση στη λογική με τεκμήριο –αυθεντία και στην επίκληση στην αυθεντία;
Στην πραγματικότητα η επίκληση στην αυθεντία εντάσσεται σε μια λογικήπροσπάθεια να πείσουμε το δέκτη. Στις εξετάσεις ο μαθητής διευκολύνεται αν αρχικά εντοπίσει την αυθεντία μέσα στο κείμενο και έπειτα αναρωτηθεί πώς χρησιμοποιείται η αυθεντία μέσα σε αυτό. Αν είναι εμφανές ότι η αυθεντίαχρησιμοποιείται για να τεκμηριώσει μια άλλη άποψη – συνήθως του συγγραφέα – τότε κάνουμε λόγο για επίκληση στη λογική με τεκμήριο-αυθεντία. Αν όμως η αυθεντία αναφέρεται δίχως να εντοπίζουμε μέσα στο κείμενο κάποια άλλη άποψη, τότε ο συγγραφέας έχει επιλέξει να εκφράσει ουσιαστικά τη δική του άποψή μέσα από τα λόγια της αυθεντίας. Άρα, παραλείπει τη δική του άποψη που συμπίπτει βέβαια με αυτήν της αυθεντίας. Σε αυτή την περίπτωση που τα λόγιατης αυθεντίας δεν τεκμηριώνουν εμφανώς την άποψη του συγγραφέα κάνουμε λόγο για επίκληση στην αυθεντία.
2) Ποια είναι η διαφορά ανάμεσα σε τρόπους και μέσα πειθούς; Είναι δυνατόν να έχουμε τα μέσα πειθούς δίχως τους τρόπους πειθούς;
Οι τρόποι πειθούς εκφράζουν την πρόθεση του πομπού-ομιλητή-συγγραφέα να επηρεάσει με κάποια συγκεκριμένη μέθοδο το δέκτη. Τα μέσα πειθούς είναι οι εκφραστικές επιλογές με τις οποίες αυτή η πρόθεση λαμβάνει «σάρκα και οστά» μέσα στο λόγο. Τα μέσα πειθούς είναι αυτά που τελικά διαμορφώνουν και το ύφος ενός συγγραφέα. Ο εντοπισμός ενός μέσου πειθούς σημαίνει αυτομάτως ότι εξυπηρετεί και μια ανάλογη πρόθεση, δηλαδή αρκεί και μία παρομοίωση, μια μεταφορά ή ακόμα και ένα σημείο στίξεως για να πούμε ότι γίνεται επίκληση στο συναίσθημα. Ο κυρίαρχος τρόπος πειθούς εντοπίζεται εφόσον ο μαθητής αναζητήσει πρώτα όλα τα μέσα και τους τρόπους που υπάρχουν και στη συνέχεια κρίνει ποιος είναι ο πιο σημαντικός τρόπος πειθούς. Στην περίπτωση που εντοπίσουμε, για παράδειγμα, ένα σχήμα λόγου εντός των προκειμένων ή του συμπεράσματος ενός επιχειρήματος, αυτό δε συνιστά ολοκληρωμένα επίκληση στο συναίσθημα, αλλά προσδίδει μια συναισθηματική χροιά στο επιχείρημα.
Διαβάστε Επίσης: Οδηγός Απαντήσεων στην Ιστορία Προσανατολισμού Γ’ Λυκείου
3) Πώς απαντάμε για να μη «χάσουμε» μονάδες σε αυτές τις ασκήσεις; Να γράψουμε και τα μέσα πειθούς παρόλο που η άσκηση μας ζητάει να γράψουμε μόνο τους τρόπους;
Όπως και στις περισσότερες ασκήσεις θεωρίας, έτσι και στις ασκήσεις εντοπισμού τρόπων και μέσων πειθούς ακολουθούμε το τρίπτυχο: άμεση επιγραμματική απάντηση – επαναδιατύπωση του κειμένου με τρόπο που να αποδίδουμε το νόημά του ώστε να καταδείξουμε την απάντησή μας – τεκμηρίωσημε παράθεση χωρίων κειμένου. Στην περίπτωση βέβαια που το ζητούμενο είναι απλός εντοπισμός περιπτώσεων, όπως για παράδειγμα το 2007, τότε αρκεί απλή παράθεση χωρίων.
Σε περίπτωση που ζητούνται μόνο οι τρόποι πειθούς είναι καλό να αναφέρονται και τα μέσα πειθούς για να είναι πιο ολοκληρωμένη η απάντησή μας. Προσοχή όμως χρειάζεται στη διατύπωση της απάντησης, ώστε να μη φανεί ότι υπάρχει σύγχυση ανάμεσα σε τρόπους και μέσα πειθούς. Πρέπει με σαφήνεια πρώτα να δίνεται απάντηση σε αυτό που μας ζητείται και έπειτα να εμπλουτίζεται και να ολοκληρώνεται η απάντηση με τα απαραίτητα στοιχεία, τα οποία φανερώνουν πλήρη γνώση της θεωρίας.
4) Είναι δυνατόν στην επίκληση στο ήθος του πομπού, ο πομπός να αναφέρει μειονεκτήματα του χαρακτήρα του;
Ναι είναι δυνατόν κάποιος να επικαλείται αρνητικά στοιχεία του χαρακτήρα του για να αιτιολογήσει αντίστοιχα την αδυναμία του να εκπληρώσει έναν στόχο. Για παράδειγμα η Ισμήνη επικαλείται την αδυναμία της ως γυναίκα στην Αντιγόνη για να τη βοηθήσει να θάψουν τα δύο τους αδέλφια παρακούοντας την εντολή του Κρέοντα.
5) Είναι δυνατόν η αυθεντία να μην είναι πρόσωπο;
Συχνά στα κείμενα έννοιες όπως η Ιστορία, η Επιστήμη, το Σύνταγμα, η Φύση, αλλά και οργανισμοί όπως για παράδειγμα το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο λαμβάνουν το ρόλο μιας αυθεντίας.
6) Σε τι διαφέρουν τα επιχειρήματα από τα τεκμήρια; Είναι τα τεκμήρια μέρος ενός επιχειρήματος;
Το επιχείρημα αποτελείται από προκείμενες και συμπέρασμα. Τα τεκμήριαχρησιμοποιούνται για να επαληθεύσουν ένα επιχείρημα και δεν αποτελούν τμήματου επιχειρήματος. Δεν είναι όμως απόλυτο ότι γράφονται μετά το επιχείρημα, αλλά είναι δυνατόν να βρίσκονται πριν τις προκείμενες, μετά το συμπέρασμα ή και στο ενδιάμεσο αυτών. Ο ρόλος τους και σε αυτή την περίπτωση δε μεταβάλλεται, καθώς, όπου και να εντοπίζονται, λειτουργούν ως αποδεικτικά στοιχεία άποψης ή επιχειρήματος.
7) Σε πόσες μορφές είναι δυνατόν να συναντήσουμε την επίκληση στη λογική;
Σε τρεις: α) επιχείρημα, β) επιχείρημα και τεκμήριο, γ) άποψη και τεκμήριο.
ΙΙ. Η άσκηση αναζήτησης της συλλογιστικής πορείας
Από την Α’ Λυκείου οι μαθητές εξοικειώνονται με την έννοια της συλλογιστικής πορείας καθώς κρίνεται απαραίτητο οι σκέψεις τους να τεθούν σε μια πιο «αυστηρή», λογική σειρά που θα οδηγεί σε βέβαιο συμπέρασμα κατά την αποδεικτική πορεία του λόγου τους. Αυτή η οργάνωση της σκέψης χρησιμεύει στις ασκήσεις παραγωγής λόγου (περίληψη, ανάπτυξη παραγράφου και έκθεση). Η θεωρία της συλλογιστικής πορείας κειμένου και των συλλογισμών διδάσκεται βέβαια αναλυτικότερα στη Γ’ Λυκείου.
Αποκτήστε Δωρεάν: Ολοκληρωμένες Σημειώσεις για την Έκθεση της Α’ Λυκείου
Στα Ημερήσια Λύκεια η άσκηση αυτή τέθηκε δύο φορές:
Πανελλήνιες 2002: Β2. Με ποια συλλογιστική πορεία (επαγωγική-παραγωγική) αναπτύσσει τη σκέψη του ο συγγραφέας στην πρώτη παράγραφο του κειμένου; Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας.
H άσκηση αυτή, βαθμολογικής αξίας πέντε μονάδων, ζητάει από τον μαθητή να εντοπίσει τη συλλογιστική πορεία σε ένα σχετικά ευρύ κειμενικό πλαίσιο, όπως μια ολοκληρωμένη παράγραφο, χωρίς να απομονώνει προκείμενες και συμπέρασμα.
«O εικοστός αιώνας δικαίως χαρακτηρίζεται ως αιώνας των μεγαλύτερων και σημαντικότερων κοινωνικο-οικονομικών αλλαγών. Με τη ραγδαία εξέλιξη της τεχνολογίας, ο μέσος «Δυτικός άνθρωπος» ζει στο κατώφλι του 21ου αιώνα μία πολύ διαφορετική καθημερινή ζωή από τον αντίστοιχο άνθρωπο των αρχών του 20ου αιώνα. Ένα σημαντικό ποσοστό ευθύνης γι’ αυτές τις δραματικές αλλαγές στην καθημερινή ζωή φέρει και η πρόοδος στις λεγόμενες βιοϊατρικές επιστήμες. Η ανακάλυψη της δομής του DNA, πριν από 45 περίπου χρόνια, και η επακόλουθη «έκρηξη γνώσης» στους τομείς της Μοριακής Βιολογίας και της Γενετικής φέρνουν την ανθρωπότητα αντιμέτωπη με μια νέα τάξη πραγμάτων.»
Ενδεικτική απάντηση: Ο συγγραφέας αναπτύσσει τη σκέψη του με παραγωγική συλλογιστική πορεία. Συγκεκριμένα, η σκέψη του πορεύεται από γενικές σκέψεις σε σχέση με τις σημαντικές κοινωνικοοικονομικές εξελίξεις που συντελέστηκαν κατά τον 20ο αιώνα χάρη στην ραγδαία τεχνολογική εξέλιξη («Ο εικοστός αιώνας… κοινωνικοοικονομικές αλλαγές.», «Με τη ραγδαία εξέλιξη της τεχνολογίας… του 20ου αιώνα…») προς ειδικότερες σκέψεις σε σχέση με την εξέλιξη των βιοϊατρικών επιστημών («…η πρόοδος στις λεγόμενες βιοϊατρικές επιστήμες.») και συγκεκριμένα την εξέλιξη της Γενετικής(«…στους τομείς της Μοριακής Βιολογίας και της Γενετικής…») και τις συνέπειες αυτής για τον άνθρωπο.(«…φέρνουν την ανθρωπότητα… πραγμάτων.»)
Σχόλιο: Να σημειωθεί ότι στη συγκεκριμένη απάντηση προκλήθηκε διχογνωμίαδιότι υπήρξε ισχυρός αντίλογος ως προς την ορθότητά της. Μάλιστα, η άποψη ότι η σκέψη του συγγραφέα αναπτύσσεται με επαγωγική και όχι παραγωγικήσυλλογιστική πορεία τεκμηριώνεται λαμβάνοντας υπόψη ότι η αποδεικτέα θέσητου συλλογισμού αυτού βρίσκεται στην αρχή του ως γενικότερο συμπέρασμα που στηρίζεται σε προκείμενες που έπονται. Στην περίπτωση αυτή λοιπόν, αλλάζει η τυπική και λογική σειρά παρουσίασης προκειμένων-συμπεράσματος, όπου νοηματικά οι προκείμενες προηγούνται του συμπεράσματος. Αυτό βέβαια δεν αναιρεί την πορεία της σκέψης του γράφοντος. Αν και η αποδεικτέα θέση βρίσκεται στην αρχή (“Ο εικοστός αιώνας…κοινωνικοοικονομικές αλλαγές”), εξακολουθεί να νοείται λογικά στο τέλος του συλλογισμού, ως συμπέρασμα αυτού. Η άποψη αυτή στηρίζεται και από την διευκρίνιση που δόθηκε από το Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής (έγγραφο ΥΠ.ΑΙ.Θ.,αρ.πρ.204414/Δ2/16-12-2014) μετά από σχετικό αίτημα των μελών της διαδικτυακής κοινότητας agathi.pbworks.com.
Ίσως θα έπρεπε να επισημανθεί και η σχετική ασάφεια της συγκεκριμένης συλλογιστικής πορείας. Αποτελεί περισσότερο μία άποψη που τεκμηριώνεται με παραδείγματα παρά μια σαφή συλλογιστική πορεία όπου οι προκείμενες έχουν λογική συνοχή μεταξύ τους ώστε να οδηγούν σε συμπέρασμα.
Πανελλήνιες 2004: B3) Ποια είναι η συλλογιστική πορεία (παραγωγική – επαγωγική) του παρακάτω συλλογισμού; Να δικαιολογήσετε την απάντησή σας.
– όπου απουσιάζει ο ανταγωνισμός, ο άνθρωπος δεν πλουτίζει τα εφόδιά του.
– σε παλαιές εποχές απουσίαζε ο ανταγωνισμός.
Άρα, ο άνθρωπος σε παλιές εποχές δεν πλούτιζε τα εφόδιά του.
Να αξιολογήσετε τον παραπάνω συλλογισμό ως προς την αλήθεια, την εγκυρότητα και την ορθότητά του. (Να θεωρήσετε ότι οι προκείμενες ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα).
Ενδεικτική απάντηση: Η συλλογιστική πορεία του συλλογισμού είναι παραγωγική. Η πρώτη προκείμενη εκφράζει ένα γενικότερο πλαίσιο σκέψης που συσχετίζει τον ανταγωνισμό με τον πλουτισμό των εφοδίων του ανθρώπου. Η δεύτερη προκείμενη είναι ειδικότερη σκέψη διότι αναφέρεται μόνο σε παλαιότερες εποχές. Το συμπέρασμα απορρέει από τη δεύτερη προκείμενη γιατί αναφέρεται μόνο σε παλαιότερες εποχές, επομένως είναι ειδικότερο σε σχέση με την αρχική προκείμενη.
Διαβάστε Επίσης: 9+1 Αποτελεσματικές Τεχνικές Μελέτης για Εμπέδωση και Απομνημόνευση!
Οι προκείμενες και το συμπέρασμα έχουν εγκυρότητα διότι υπάρχει λογική αλληλουχία μεταξύ τους. Οι προκείμενες και το συμπέρασμα έχουν αλήθεια διότι ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα και δεν αποτελούν υποκειμενικές κρίσεις. Άρα ο συλλογισμός είναι ορθός.
Σχόλιο: Η άσκηση αυτή, βαθμολογικής αξίας 8 μονάδων, έχει αυξημένο βαθμόδυσκολίας γιατί ο μαθητής καλείται όχι μόνο να εντοπίσει τη συλλογιστική πορεία του συλλογισμού, αλλά και να τον αξιολογήσει. Ως προς το κριτήριο αξιολόγησης της αλήθειας, ο μαθητής πρέπει να θεωρήσει ότι οι προκείμενες προτάσεις δεν είναι υποκειμενικές κρίσεις. Να σημειωθεί βέβαια, ότι η εκφώνηση καλεί το μαθητή να θεωρήσει δεδομένο ότι οι προκείμενες ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα. Άρα ο συλλογισμός είναι αληθής. Ως προς το κριτήριο της εγκυρότητας είναι εμφανές ότι υπάρχει λογική αλληλουχίαμεταξύ προκειμένων και συμπεράσματος εφόσον ο «ανταγωνισμός» λειτουργεί ως κοινός όρος μεταξύ των δύο προκειμένων προτάσεων.
Το κεφάλαιο των συλλογισμών στο Λύκειο δικαιολογημένα ίσως αποτελεί ένα από τα δυσκολότερα, αν όχι το πιο δύσκολο κεφάλαιο θεωρίας, εφόσον δοκιμάζει τη λογική μας σκέψη και τη δυνατότητά της να κατανοήσει τον τρόπο που καταστρώνεται η πορεία μιας σκέψης.
Η εφαρμογή όμως στις εξετάσεις έχει δημιουργήσει μια σειρά από ερωτήματα που προβληματίζουν διδάσκοντες και μαθητές:
- Μπορεί μια έννοια να θεωρείται εξ ορισμού «γενική» ή «ειδική»;
Προφανώς όχι. Η καθολικότητα μιας έννοιας είναι μέγεθος σχετικό και προσδιορίζεται κυρίως από τη σύγκριση αυτής με μια άλλη έννοια. Άρα, για να μπορέσει ο μαθητής να το κρίνει αυτό θα πρέπει να συγκρίνει την έννοια που απορρέει από τις προκείμενες με την έννοια του συμπεράσματος.
- Πώς απαντάμε στις ασκήσεις που εξετάζουν τους συλλογισμούς για να μη «χάσουμε μονάδες»;
Όπως και στις περισσότερες ασκήσεις θεωρίας, έτσι και στις ασκήσεις των συλλογισμών ακολουθούμε το τρίπτυχο: άμεση επιγραμματική απάντηση-επαναδιατύπωση του κειμένου με τρόπο που να αποδίδουμε το νόημά του ώστε να καταδείξουμε την απάντησή μας – τεκμηρίωση με παράθεση χωρίωνκειμένου. Στην περίπτωση βέβαια που το κειμενικό πλαίσιο που μας δίνεται είναι περιορισμένο (δηλαδή δύο μόνο προκείμενες και συμπέρασμα) όπως το 2004, τότε αρκεί απλή αναφορά στις προκείμενες, όπως απαριθμούνται.
Παράδειγμα: Η συνηθισμένη, ωστόσο, μορφή του φανατισμού είναι αληθινά αποκρουστική. Ο φανατικός, σ’ όλες τις εποχές, είναι στενοκέφαλος και στενόκαρδος. Το οπτικό του πεδίο είναι περιορισμένο και το πείσμα του ακατανίκητο. Αγνοεί τους συμβιβασμούς, αλλ’ αγνοεί και τις καλόπιστες κ’ ευγενικές παραχωρήσεις. Φρουρός συχνά ενός δόγματος που υποστηρίζει τις εξοχότερες αρετές, όσο προχωρεί τις χάνει ο ίδιος. Γίνεται απάνθρωπος, ωμός, σκαιός, αποθηριώνεται, για να εξανθρωπίσει τους ανθρώπους. Ο φανατισμός δημιουργεί καταστάσεις βρασμού. Αλλά βρασμού από εμπάθεια, μίσος, ακόμη κ’ εγκληματική διάθεση. (Επαναληπτικές Πανελλήνιες Εξετάσεις 2006)
Ενδεικτική απάντηση: Ο συλλογισμός είναι επαγωγικός. Οι προκείμενεςπροτάσεις αποτελούν ειδικά χαρακτηριστικά του φανατικού τύπου ανθρώπου που συνδέονται με τον τρόπο σκέψης του («…στενοκέφαλος και στενόκαρδος…»), τη στάση του απέναντι στους συνομιλητές του («…οπτικό πεδίο περιορισμένο…», «…πείσμα ….», «…αγνοεί …παραχωρήσεις», «…φρουρός ενός δόγματος»), τις επιπτώσεις αυτής της συμπεριφοράς στον εαυτό του («…απάνθρωπος , ωμός, σκαιός, αποθηριώνεται…»). Μέσα από τα παραπάνω χαρακτηριστικά συνάγεται το συμπέρασμα σε σχέση με την ευρύτερη κατάσταση που δημιουργεί ο φανατισμός, δηλαδή το μίσος και την ένταση.(« Ο φανατισμός…εγκληματική διάθεση»).
Διαβάστε Επίσης: Πανελλήνιες Εξετάσεις: Αναβαθμολόγηση και Επίδειξη Γραπτών
- Σε τι διαφέρει ο συλλογισμός από τη συλλογιστική πορεία.
Κατά την αναζήτηση της συλλογιστικής πορείας σε μια παράγραφο, τα πράγματα δεν είναι τόσο απλά, αφού δεν υπάρχει πάντοτε ομοφωνία ούτε μεταξύ φιλολόγων. Έχουμε να κάνουμε με μια σύνθετη θεωρία, η οποία είναι χρήσιμη μεν στους μαθητές, θα έπρεπε όμως να διδάσκεται συστηματικά και με πολλά παραδείγματα, ώστε να γίνει σαφέστερη, από την Α’ τάξη αναλυτικά και με εμπέδωση στη Β’ και τη Γ’.
Αν και ως προς την εκφώνηση των ασκήσεων δίνεται η εντύπωση πως διαφοροποιείται το ζητούμενο της άσκησης, στην πραγματικότητα πρόκειται για την ίδια άσκηση. Καταρχάς, χρειάζεται να καθορίσουμε το κειμενικό πλαίσιο εντός του οποίου αναπτύσσεται η συλλογιστική πορεία. Συγκεκριμένα, στη συλλογιστική πορεία ενός επιχειρήματος ελέγχουμε τη σχέση προκείμενων-συμπεράσματος, στη συλλογιστική πορεία μιας παραγράφου ελέγχουμε τη σχέση θεματικής πρότασης – συμπεράσματος, ενώ στη συλλογιστική πορεία ενός ολόκληρου κειμένου ελέγχουμε τη σχέση θέματος και θέσης του συγγραφέως. Επομένως, η έννοια του συλλογισμού συνδέεται με το πλαίσιο σκέψης(επιχείρημα), ενώ η έννοια της συλλογιστικής πορείας αναφέρεται στην αποδεικτική πορεία της σκέψης του συγγραφέα.
- Πόσο είναι πιθανόν να προηγείται το συμπέρασμα των προκειμένων προτάσεων;
Σε αυτό το θέμα οι μαθητές καλύτερα να είναι υποψιασμένοι καθώς είναι αρκετά πιθανόν να προτάσσεται το συμπέρασμα και να ακολουθούν οι προκείμενές του μέσα στο κείμενο (αναστροφή συμπεράσματος και προκειμένων). Αν αναλογιστούμε ότι αρκετές παράγραφοι δεν έχουν κατακλείδα, όπου τυπικά θα διατυπωνόταν η αποδεικτέα θέση, αυτό σημαίνει ότι η αποδεικτέα θέσημετατίθεται στη θεματική περίοδο. Ωστόσο, αυτό δεν είναι κανόνας. Χρειάζεται πάντα προσεκτική ανάγνωση του κειμένου με στόχο τον εντοπισμό προκείμενωνκαι συμπεράσματος.
Παράδειγμα: Ιδού λοιπόν γιατί αμφισβητείται ο «πολιτισμός» μας. Με το κυνηγητό των ανέσεων, τη δίψα της πολυτέλειας, την επιδειξιομανία υποδούλωσε τον δημιουργό στα δημιουργήματά του, το πνεύμα στις επινοήσεις και στις κατασκευές του. Έκανε τον άνθρωπο δυστυχή (σωματικά και ψυχικά τσακισμένο, νευρικά εξαντλημένο, πρόωρα γερασμένο – ή ηθικά ανάπηρο, κοινωνικά απόβλητο, αποθηριωμένο) μ’ εκείνα ακριβώς τα μέσα που περίμενε να του αλαφρώσουν το βάρος της ζωής. (Ομογενείς 2005)
Ενδεικτική απάντηση: Η συλλογιστική πορεία είναι επαγωγική. Συγκεκριμένα, η σκέψη του συγγραφέα πορεύεται από ειδικές προκείμενες σκέψεις σε σχέση με χαρακτηριστικά φαινόμενα σήψης και παρακμής του πολιτισμού μας ( «…το κυνηγητό ανέσεων, τη δίψα της πολυτέλειας….κατασκευές του») και το σημείο παρακμής του σύγχρονου ανθρώπου («…άνθρωπο δυστυχή….αποθηριωμένο»), για να καταλήξει στην αμφισβήτηση του πολιτισμού μας («Ιδού λοιπόν…ο πολιτισμός μας»). Δηλαδή η σκέψη πορεύεται από τα επιμέρους αίτια της αμφισβήτησης του πολιτισμού μας στο συμπέρασμα, όπου διαπιστώνεται η αμφισβήτηση αυτή.
Σχόλιο: είναι εμφανής η αναστροφή συμπεράσματος στην περίπτωση αυτή.
Η Ομάδα του filologika.gr
1. Άλλος χαρακτηριστικός αριθμός είναι τα ποσοστά των αποφοίτων της μέσης εκπαίδευσης. Εκτός από την Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη, δύο μονάχα νομοί έχουν ποσοστό μεγαλύτερο από το 10%, που σημαίνει πως μόνο ένας στους δέκα κατοίκους έχει αποφοιτήσει από τα παλιά Γυμνάσια ή τα σημερινά Λύκεια. Και ένας τελευταίος αριθμός: οι γυναίκες αναλφάβητες αποτελούσαν το 79,2% του συ νολικού πληθυσμού των αναλφάβητων, τοποθετώντας έτσι τη χώρα μας ανάμεσα στις 5 χώρες που η αναλογία αυτή ξεπερνά το 75%.
Απάντηση: Στη συγκεκριμένη παράγραφο ακολουθείται ως τρόπος πειθούς η επίκληση στη λογική, καθώς ο πομπός επιχειρεί να πείσει τον δέκτ η με λογικά κριτήρια. Ειδικότερα, χρησιμοποιεί ως μέσα πειθούς τεκμήρια,
όπως στατιστικά δεδομένα ερευνών τα οποία αφορούν τους αποφοίτους
της Μέσης Εκπαίδευσης (10% σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη) αλλά και το
ποσοστό αναλφάβητων γυναικών της χώρας στο παρελθ όν (79,2%).
2. Εγώ, λοιπόν, πρώτα, αν και δε μου απέμεινε μεγάλη περιουσία εξαιτίας των συμφορών του πατέρα μου και της πόλης, πάντρεψα τις δύο αδερφές μου, αφού έδωσα στην καθεμιά τους προίκα. Με τον αδερφό μου έτσι μοίρασα την πατρική περιουσία, ώστε εκείν ος να ομολογεί ότι έχει περισσότερα από μένα από την πατρική περιουσία. Και σε σχέση με όλους τους άλλους έχω ζήσει έτσι, ώστε να μην έχω δώσει καμιά αφορμή παραπόνου εναντίον μου ποτέ ως τώρα , ούτε σε έναν από τους συμπολίτες.
Απάντηση:
Στη συγκεκριμένη παράγραφο ακολουθείται ως τρόπος πειθούς η
επίκληση στο ήθος του πομπού, καθώς ο πομπός επιχειρεί να ενισχύσει
την αξιοπιστία του , προκειμένου να πείσει τον δέκτη για τους
ισχυρισμούς του. Ειδικότερα, χρησιμοποιούνται ως μέσα πειθούς η χρήση
του πρώτου ενικού ρηματικού προσώπου ( πάντρεψα, έδωσα) αλλά και
έμμεσοι θετικοί αξιολογικοί χαρακτηρισμοί ( έχω ζήσει … συμπολίτες)
3. Μην επιτρέψετε να σας εξανδραποδίσουν. Διατηρήστε, μέσα στους ζοφερούς και άρρωστους καιρούς, άγρυπνη και ανυπόταχτη τη σκέψη σας, περιφρουρήστε την άγια υγεία και ρωμαλεότητα της ψυχής σας, κρατήστε στητό και αγέρωχο το ωραίο ανάστημά σας. Και αν η Εξουσία, που την συμφέρει να έχει παθητικούς και πολιτικά αδιάφορους υπηκόους, σας πει ότι, έτσι κάνοντας, δεν είστε φρόνιμοι και νομοταγείς πολίτες, αποδείξτε της ότι καλός πολίτης είναι μόνον ο ελεύθερος πολίτης, ο συνειδητός, ενεργός και υπεύθυνος πολίτης.
Απάντηση: Στη συγκεκριμένη παράγραφο ακολουθείται ως τρόπος πειθούς η
επίκληση στο ήθος του δέκτη, καθώς γίνεται προσπάθει α για
κινητοποίηση του δέκτη ώστε να ενστερνιστεί τις απόψεις και τις θέσεις
του πομπού. Ειδικότερα, χρησιμοποιούνται ως μέσα πειθούς η ποιητική
λειτουργία της γλώσσας (διατηρήστε … άγρυπνη κι ανυπότακτη τη
σκέψη σας) , ο έντονος συγκινησιακός λόγος ( κρατήστε στητό και
αγέρωχο το ανάστημα σας) αλλά και ο προτρεπτικός-παραινετικός μέσα
από τη χρήση της προστακτικής ( διατηρήστε, αποδείξτε).
4. Οι κλιματικές αλλαγές στη Γη και ειδικότερα η εμφάνιση του φαινομένου τον θερμοκηπίου οδήγησαν στη δημιουργία περι σσότερου πρασίνου στον πλανήτη μας. Σύμφωνα με νέα έρευνα, σημειώθηκε υπερανάπτυξη στα φυτά κατά 6% στις τροπικές περιοχές, καθώς και τα ψηλότερα σημεία στο Βόρειο Ημισφαίριο να κερδίζουν το 80% αυτής της αύξησης. Μάλιστα, οι εν λόγω αλλαγές συνέβαλαν τα τελευταία 20 χρόνια σε υπερευδοκίμηση των φυτών σε περιοχές όπου ως τότε ήταν πολύ δύσκολη, ή και αδύνατη, η ανάπτυξη τους. Το διοξείδιο του άνθρακος, η μείωση των νεφών που επέτρεψαν μεγαλύτερη ηλιοφάνεια, η αύξηση της θερμοκρασίας και της υγρασίας είναι οι βασικοί παράγοντες της εκδήλωσης τον φαινομένου. Το πιο εντυπωσιακό παράδειγμα είναι ο Αμαζόνιος, που απορρόφησε το 40% της αύξησης
Απάντηση: Στη συγκεκριμένη παράγραφο ακολουθείται ως τρόπος πειθούς η επίκληση στη λογική, καθώς ο πομπός επιχειρεί να π είσει τον δέκτη με λογικά κριτήρια. Ειδικότερα, χρησιμοποιούνται ως μέσα πειθούς τεκμήρια, όπως στατιστικά στοιχεία και πορίσματα ερευνών ( υπερανάπτυξη φυτών 6% στις τροπικές περιοχές) αλλά και παραδείγματα (Αμαζόνιος) με στόχο να ενισχυθεί η θέση του πο μπού ότι στον πλανήτη έχει δημιουργηθεί περισσότερο πράσινο.
5. Έπειτα, ένας όρος, μια λέξη, μια έκφραση, που βρίσκεται ολοένα στο στόμα μας, σιγά σιγά φτωχαίνει, αδειάζει, αποστεώνεται, αυτοακυρώνεται. Φοβούμαι πως ίσια ίσια αυτό έχει συμβεί με την ανθρωπιά. Αρκεί μια ματιά ολόγυρά μας, για να το νιώσουμε καλύτερα τούτο. Η καθημερινή ζωή ολοένα και περισσότερο χάνει τη θαλπωρή, τη γλυκιά ζεστασιά της. Είναι ένας χειμώνας χωρίς αλκυονίδες. Η «καλημέρα», αυτό το χαρούμενο άνοιγ μα παραθύρου προς τον αίθριο ουρανό, μεταβάλλεται σιγά σιγά σε μορφασμό. Η ανθρώπινη λαιμαργία, η δίψα της ευζωίας δεν αφήνει τόπο για ευγενικά αισθήματα. Κάτι περισσότερο: τα ευγενικά αισθήματα θεωρούνται ξεπερασμένα.
Απάντηση: Στη συγκεκριμένη παράγραφο ακολουθείται ως τρόπος πειθούς η επίκληση στο συναίσθημα, καθώς γίνεται προσπάθεια από τον πομπό να προκληθεί η συναισθηματική κινητοποίηση του δέκτη. Ειδικότερα,χρησιμοποιούνται ως μέσα πειθούς η χρήση της ποιητικής λειτουργίας της γλώσσας (γλυκιά ζεστασιά, χειμώνας χωρίς αλκυονίδες) και η χρήση συγκινησιακού λόγου (ευγενικά συναισθήματα), προκειμένου να προκληθεί η συναισθηματική διέγερση και ο προβληματισμός του δέκτη.
6. Είναι σφάλμα να πιστεύουμε ότι το φαινόμενο ξεκιν άει και σταματάει στα σχολεία. Έχει βαθιές ρίζες και μακροπρόθεσμα καταστρεπτικές για την κοινωνία συνέπειες. Οι συμπεριφορές παγιώνονται και επαναλαμβάνονται στην οικογένεια, στον στρατό, στον εργασιακό χώρο. Εγκληματολογικές έρευνες δείχνουν ότι το επιθετικό παιδί στο σχολείο είναι ο αυριανός άντρας που θα κακοποιεί τη σύζυγό του. Αλλά και οι θύτες, σύμφωνα με έρευνες του Αμερικανικού Ιατρικού Συλλόγου, είναι πολλές φορές θύματα σωματικής τιμωρίας, οικογενειακής βίας και βλαπτικών επιρροών της τηλεόρασης.
Απάντηση: Στη συγκεκριμένη παράγραφο ακολουθείται ως τρόπος πειθούς η επίκληση στη λογική, καθώς ο πομπός επιχειρεί να πείσει τον δέκτη με λογικά κριτήρια. Ειδικότερα, χρησιμοποιούνται ως μέσα πειθούς τεκμήρια, όπως εμπειρικές αλήθειες που βασίζονται στην πραγματικότητα (οι συμπεριφορές παγιώνονται … εργασιακό χώρο) αλλά και πορίσματα ερευνών ( σύμφωνα με έρευνες του Αμερικανικού Ιατρικού Συλλόγου) με σκοπό να ενισχυθεί η θέση του πομπού ότι η βία είναι ένα πολυσύνθετο φαινόμενο.
7. Φυσικά, το πολίτευμα της Δημοκρατίας δεν είναι τέλειο. Όχι με την έννοια ότι δεν παράγει άριστα αποτελέσματα. Το πρόβλημα με τη δημοκρατία είναι και ως διαδικασία, όπως λέει ο Ντεμπρέ, «έχει κι αυτό τα όριά του, τις σκιές του, τις μαύρες τρύπες του». Γι’ α υτό και το αίτημα για περισσότερη δημοκρατία είναι πάντα ζωντανό. Eίναι το μόνο πολίτευμα που έχει μηχανισμούς αυτοαξιολόγησης και διαρκούς αναθεώρησης. Έχει διαδικασίες αναθεώρησης του Συντάγματος, πλην φυσικά των θεμελιωδών ατομικών δικαιωμάτων.
Απάντηση: Στη συγκεκριμένη παράγραφο ακολουθείται ως τρόπος πειθούς η επίκληση στην αυθεντία, καθώς επιχειρείται να τεκμηριωθεί η αξιοπιστία των λεγομένων του πομπού μέσα από τη σοφία μιας καταξιωμένης προσωπικότητας. Ειδικότερα, χρησιμοποιείται ως μέσο πειθούς η αναφορά στην άποψη του Ντεμπρέ για το δημοκρατικό πολίτευμα, προκειμένου να ενισχύσει τη θέση του ότι η δημοκρατία δεν είναι το τέλειο πολίτευμα, αλλά το πιο δίκαιο.
8. 0 εικοστός αιώνας δικαίως χαρακτηρίζεται ως αιώνας των μεγαλύτερων και σημαντικότερων κοινωνικο-οικονομικών αλλαγών. Με τη ραγδαία εξέλιξη της τεχνολογίας, ο μέσος "Δυτικός άνθρωπος" ζει στο κατώφλι του 21ου αιώνα μία πολύ διαφορετική καθημερινή ζωή από τον αντίστοιχο άνθρωπο των αρχών του 20ου αιώνα. Ένα σημαντικό ποσοστό ευθύνης γι' αυτές τις δραματικές αλλαγές στην καθημερινή ζωή φέρει και η πρόοδος στις λεγόμενες βιοϊατρικές επιστήμες. Η ανακάλυψη της δομής του DNA, πριν από 45 περίπου χρόνια, και η επακόλουθη "έκρηξη γνώσης" στους τομείς της Μοριακής Βιολογίας και της Γενετικής φέρνουν την ανθρωπότητα αντιμέτωπη με μια νέα τάξη πραγμάτων.
Απάντηση: Στη συγκεκριμένη παράγραφο ακολουθείται ως τρόπος πειθούς η επίκληση στη λογική, καθώς ο πομπός επιχειρεί να πείσει τον δέκτη με λογικά κριτήρια. Ειδικότερα, χρησιμοποιούνται ως μέσα πειθού ς επιχειρήματα, όπως ο παραγωγικός συλλογισμός που προβάλλει τη γενική θέση ότι ο 20ος αιώνας είναι ο αιώνας με τις σημαντικότερες οικονομικές και κοινωνικές αλλαγές , εστιάζοντας ειδικότερα στην αλλαγή της καθημερινότητας του μέσου ανθρώπου εξαιτίας της επιστημονικής προόδου. Ακόμη, γίνεται χρήση τεκμηρίων, όπως πραγματικά ιστορικά γεγονότα της επιστήμης (ανακάλυψη της δομής του DNA).9. Σημασία επομένως δεν έχει να συναντηθούμε –αν ποτέ συναντηθούμε– στο πολύ μακρινό μέλλον με κάποια όμοια ή ανόμοια με μας δημιουργήματα της εξελίξεως. Το σπουδαίο θα ήταν να μπορούμε τότε να υπερηφανευθούμε, σε χιλιάδες ή εκατομμύρια χρόνια, ότι το ανθρώπινο είδος έχει κατακτήσει υψηλά επίπεδα ισότητας και αξιών, και ότι οι πόλεμοι έχουν εκλείψει και ότι η Γη, το λίκνο της ανθρώπινης ζωής, έχει επουλώσει τις πληγές στις θάλασσες, τα δάση ή την ατμόσφαιρά της, και είναι πάλι ένας πανέμορφος πλανήτης. Διάσπαρτα άλλωστε, εδώ ή εκεί, θα βρίσκονται πάντοτε τα επιτεύγματα των σπουδαίων πολιτισμών, που αιώνες τώρα συνοδεύουν τη διαδρομή του ανθρώπου.
Απάντηση: Στη συγκεκριμένη παράγραφο ακολουθείται ως τρόπος πειθούς η επίκληση στο συναίσθημα, καθώς γίνεται προσπάθεια από τον πομπό να προκληθεί η συναισθηματική κινητοποίηση του δέκτη. Ειδικότερα, χρησιμοποιούνται ως μέσα πειθούς ο συγκινησιακά φορτισμένος λόγος (να μπορούμε να υπερηφανευθούμε) και η ποιητική λειτουργία της γλώσσας ( έχει επουλώσει τις πληγές στις θάλασσες), προκειμένου να προκληθεί ο προβληματισμός και η συναισθηματική διέγερση του δέκτη για το μέλλον του πλανήτη.
10. Κάποτε πρέπει στη θέση του καυγά να μπει ο διάλογος, στη θέση της προπαγάνδας η ενημέρωση, στη θέση του πάθους η νηφαλιότητα. Αλλιώς πηγαίνουμε νομοτελειακά σε αδιέξοδο, στην αναπαραγωγή και στην ανατροφοδότηση των αντιπαραθέσεων. Ακόμη κι αν είναι ιστορικά και ψυχολογικά δικαιωμένες, η επανάληψη και η καλλιέργειά τους δεν οδηγούν παρά μόνο σε νέες οδύνες. Δεν είναι τυχαίο ότι ο Εζάν Ναράγκι τονίζει πως η πρόκληση που αντιμετωπίζουμε και θα αντιμετωπίσουμε στο μέλλον είναι να δεχθούμε τις ιδέες και τις προτιμήσεις των άλλων.
Απάντηση: Στη συγκεκριμένη παράγραφο ακολουθείται ως τρόπος πειθούς η επίκληση στην αυθεντία, καθώς επιχειρείται να τεκμηριωθεί η αξιοπιστία των λεγομένων του πομπού μέσα από τη σοφία μιας καταξιωμένης προσωπικότητας. Ειδικότερα, χρησιμοποιείται ως μέσο πειθούς η αναφορά στην άποψη του Εζάν Ναράγκι ότι η σύγχρονη αλλά και μελλοντική πρόκληση της κοινωνίας είναι η αποδοχή της διαφορετικότητας και των αντίθετων απόψεων, προκειμένου να ενισχύσει τη θέση του για την αξία του διαλόγου για την ανθρώπινη συνύπαρξη και επικοινωνία.
Ασκήσεις στους τρόπους και στα μέσα πειθούς
Κριτήριο αξιολόγησης
Να βρείτε στα παρακάτω παραδείγματα τους τρόπους και τα μέσα πειθούς που χρησιμοποιεί ο συγγραφέας:
Α. Αν ληφθεί υπόψη, όμως, η άποψη του Jacob Bronowski ότι «το να αδιαφορεί [1]μια κοινωνία ή ένας λαός για την επιστήμη είναι σαν να περπατά με ανοιχτά μάτια προς τη σκλαβιά», τίθεται ως ζητούμενο οι επιστήμονες να αναδέχονται την κοινωνική ευθύνη και να υπηρετούν με την ερευνητική εργασία τους ό,τι ανεβάζει το επίπεδο (πνευματικό και βιοτικό) του λαού .
Β. Ο δικός μας χαρακτήρας είναι ζυμωμένος με το αίμα μιας μνήμης που δε[2]διαθέτουν οι άλλοι ευρωπαϊκοί λαοί. Φέρνουμε εμείς οι Έλληνες μια διάσταση ιστορίας μέσα μας με γεγονότα που μας πονούν, με νίκες κι αποτυχίες που μας φτερώνουν ή μας τυραγνούν. Πολιτιστικά είμαστε Ευρωπαίοι, ιστορικά νιώθουμε πριν απ’ όλα Έλληνες. Η πτώση της Πόλης μας δένει κόμπο το λαρύγγι ενώ τον Άγγλο ή το Γερμανό τον αφήνει σχεδόν αδιάφορο.
Γ. Στην εποχή μας σκάνδαλο είναι ότι πέφτει το χρηματιστήριο και όχι ότι κάθε [3]λεπτό πεθαίνουν 25 παιδιά από ασιτία. Ότι 250 εκατομμύρια αγοράκια και κοριτσάκια σε όλον τον κόσμο ηλικίας 5 – 14 χρόνων δουλεύουν 14 – 16 ώρες την ημέρα δένοντας κόμπους σε χαλιά, στρίβοντας φύλλα καπνού, κόβοντας σπίρτα. Ότι παιδάκια παραμορφώνουν τα χέρια τους ράβοντας μπάλες, κόβοντας διαμάντια, παραμορφώνουν τα πόδια τους δουλεύοντας σε υαλουργίες, σε νταμάρια ή κάνοντας τους βαστάζους στις αγορές (...) ότι παιδάκια ξεφορτώνουν τούβλα στο Νεπάλ για 70 δρχ. σε κάθε 100 διαδρομές μεταξύ του φορτηγού και του γιαπιού.
Ε. Όμορφος ο κόσμος της ελεύθερης αγοράς, ο κόσμος της παγκοσμιοποίησης [4]που «προάγει τον πλούτο των εθνών και την ευημερία των ατόμων». Υπάρχουν στον πλανήτη ένα δισεκατομμύριο φτωχά παιδιά και οι στατιστικές της Unicef λένε ότι ένα στα δύο εργάζεται στην κυριολεξία για ένα πιάτο φαί στις βιομηχανίες που παράγουν προϊόντα made in ... που πωλούνται στις αγορές της Δύσης. Οι στατιστικές επίσης λένε ότι το ένα στα δύο παιδιά των φτωχών και απόκληρων του πλανήτη είναι πλεονάζον. Οι αγορές δεν το χρειάζονται. Δεν είναι παραγωγικό. Και όποιος δεν παράγει, ως γνωστόν, δε χρειάζεται. Γι’ αυτό καλύτερα να πεθαίνουν προτού μεγαλώσουν και γίνουν επικίνδυνα.
Στ. Η Διεθνής Αμνηστία αναφέρει ότι στο Μεξικό κάποιοι κρατούμενοι τυγχάνουν [5]κακής μεταχείρισης. [Άρα, στο Μεξικό κάποιοι κρατούμενοι τυγχάνουν κακής μεταχείρισης]
[1]Επίκληση στη λογική (χρησιμοποιεί έναν υποθετικό συλλογισμό του τύπου: Αν α τότε β )
Επίκληση στην αυθεντία: ουσιαστικά στηρίζει το συλλογισμό του στην άποψη του Bronowski.
[2]Επίκληση στο συναίσθημα: λέξεις συναισθηματικά φορτισμένες (εμείς οι Έλληνες, α΄ πληθυντικό πρόσωπο), αναφορά σε συγκινητικά γεγονότα (νίκες, αποτυχίες, πτώση της Πόλης) με σκοπό να προκληθούν αισθήματα εθνικής περηφάνιας και συγκίνησης. Μεταφορική/ συγκινησιακή χρήση της γλώσσας (ζυμωμένος…/μας φτερώνουν/κόμπο στο λαρύγγι)
Επίκληση στη λογική: Χρησιμοποιεί ένα παράδειγμα ως τεκμήριο της θέσης του ότι οι Έλληνες είναι «ζυμωμένοι με το αίμα μιας μνήμης που δε διαθέτουν οι άλλοι λαοί (πτώση της Πόλης)
[3]Επίκληση στη λογική: τεκμήρια (αριθμητικά δεδομένα: π.χ. κάθε λεπτό πεθαίνουν 25 παιδιά…
Επίκληση στο συναίσθημα: ειρωνεία: σκάνδαλο είναι ότι πέφτει το χρηματιστήριο
Συναισθηματική γλώσσα: υποκοριστικά (παιδάκια, αγοράκια, κοριτσάκια)
Περιγραφή δύσκολων συνθηκών εργασίας και κακομεταχείρισης παιδιών.
[4]Επίκληση στη λογική; Στατιστικά στοιχεία, αριθμητικά δεδομένα.
Κυρίως: Επίκληση στο συναίσθημα:
Ειρωνεία; «όμορφος κόσμος» αντίθεση σε αυτό που λέγεται με αυτό που πιστεύει ο πομπός. «Όποιος δεν παράγει… επικίνδυνα»
[5]Επίκληση στην αυθεντία. Στηρίζει το επιχείρημά του στις αναφορές της Διεθνούς Αμνηστίας που θεωρούνται αυθεντία στο πεδίο των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Έκθεση Γ΄ Λυκείου: Ασκήσεις για τους τρόπους πειθούς
Να διακρίνετε τους τρόπους και τα μέσα πειθούς που επιστρατεύονται στα ακόλουθα αποσπάσματα:
¶1. Αυτά τα δύο θετικά στοιχεία δεν είναι αρκετά για να εξηγήσουν τη μανία των Ελλήνων να έχουν και να μιλούν στα κινητά τους. Όπου και να σταθείτε, στα πιο απίθανα μέρη, κάποιο κινητό θα χτυπήσει: στο πεζοδρόμιο, στο καφενείο, στον κινηματογράφο, στην αίθουσα διδασκαλίας, στο αυτοκίνητο, στα συμβούλια, στα λεωφορεία, στην εκκλησία (αν και δεν πάω συχνά), στο δικαστήριο, παντού. Οι Ελληνες μιλούν στο κινητό τους πάντα, όταν τρώνε, όταν οδηγούν, όταν κολυμπάνε, όταν περπατάνε... Μου έχει τύχει να δω οδηγό μοτοσικλέτας με το ένα χέρι στο τιμόνι και στο άλλο τσιγάρο και κινητό! Πώς τα κατάφερνε ο άτιμος;
Θεόδωρος Π. Λιανός
¶2. Μην επιτρέψετε να σας εξανδραποδίσουν. Διατηρήστε, μέσα στους ζοφερούς και άρρωστους καιρούς, άγρυπνη και ανυπόταχτη τη σκέψη σας, περιφρουρήστε την άγια υγεία και ρωμαλεότητα της ψυχής σας, κρατήστε στητό και αγέρωχο το ωραίο ανάστημά σας. Και αν η Εξουσία, που την συμφέρει να έχει παθητικούς και πολιτικά αδιάφορους υπηκόους, σας πει ότι, έτσι κάνοντας, δεν είστε φρόνιμοι και νομοταγείς πολίτες, αποδείξτε της ότι καλός πολίτης είναι μόνον ο ελεύθερος πολίτης, ο συνειδητός, ενεργός και υπεύθυνος πολίτης. Και θυμίστε της ότι ο Περικλής είχε πει στον «Επιτάφιο»: όποιος αδιαφορεί για τα πολιτικά πράγματα του τόπου του είναι, όχι Φιλήσυχος, αλλ’ άχρηστος, «αχρείος» πολίτης. Και μη ξεχνάτε, στις σημερινές δύσκολες για την Πατρίδα μας και το Λαό μας περιστάσεις, τα λόγια του ποιητή – και θέλω μ’ αυτά να σας αποχαιρετήσω: «Όσοι το χάλκεον χέρι // βαρύ του φόβου αισθάνονται, // ζυγόν δουλείας ας έχωσι· // Θέλει αρετήν και τόλμην η Ελευθερία»
Αριστόβουλος Μάνεσης
¶3. Η υπεροχή του οπτικού σήματος απέναντι στο γλωσσικό γίνεται ολοένα εμφανέστερη και τείνει να επιβληθεί σε όλους τους τομείς. Το «Απαγορεύεται το κάπνισμα» ή η «διέλευση» δηλώνεται σχεδόν παντού με το γνωστό κόκκινο κύκλο και την εικόνα του τσιγάρου στην πρώτη περίπτωση ή με το ανάλογο οδικό σήμα στη δεύτερη. Στις βρύσες του νερού παλαιότερα υπήρχε η γλωσσική δήλωση «ζεστό» - «κρύο» (στη γλώσσα της χώρας κατασκευής), στη συνέχεια περιορίστηκε στην αναγραφή του αρχικού γράμματος. Τώρα πια αντικαταστάθηκε από το χρώμα: κόκκινο για το ζεστό, γαλάζιο για το κρύο. Και το πιο ισχυρό χτύπημα της εικόνας αποτελούν η τηλεόραση και τα βίντεο.
Μανόλης Ανδρόνικος
¶4. Κάποιοι ανθρωπολόγοι χαρακτηρίζουν το ποδόσφαιρο «συναισθηματική πληγή» ή «χολέρα του ντελίριου». Όμως ο περισσότερος κόσμος θεωρεί ότι πρόκειται για το ωραιότερο σπορ-θέαμα, χωρίς να αγνοεί τα προβλήματά του. Προβλήματα, τα οποία χειροτερεύουν από την παγκοσμιοποίηση, που εκμεταλλεύεται την οικονομική πλευρά του. Για το φετινό πρωτάθλημα οι σπόνσορες πλήρωσαν περισσότερα από 400 εκατ. ευρώ. Τα δε δικαιώματα για την τηλεόραση και τα κινητά τηλέφωνα πουλήθηκαν σε περίπου 170 χώρες για ένα δισ. ευρώ. Η Διεθνής Ομοσπονδία Ποδοσφαίρου (FIFA) απέκτησε έτσι προϋπολογισμό μεγαλύτερο από της Γαλλίας. Οι σπόνσορες με τη σειρά τους γεμίζουν τον πλανήτη με τα προϊόντα-φετίχ τους: παπούτσια, φανέλες, μπάλες, κατασκευασμένα κατά κανόνα στις φτωχότερες περιοχές του κόσμου από εργάτες που υφίστανται άγρια εκμετάλλευση και τα οποία κατόπιν πουλιούνται χρυσά στις πλούσιες χώρες. Μια φανέλα στην Ευρώπη κοστίζει περίπου 70 ευρώ, ποσό που αντιπροσωπεύει μισθό πολλών μηνών για το παιδί-εργάτη που την κατασκευάζει στην Ινδία.
Ignacio Ramonet
¶5. Δεύτερον, είναι πλάνη να υποθέτομε ότι οι εκπληκτικές κατακτήσεις της επιστήμης και της τεχνικής, για τις οποίες δικαιολογημένα υπερηφανεύεται ο πολιτισμός μας, δεν έχουν καμιάν ουσιαστικήν αξία, επειδή τάχα δεν έκαναν «ευτυχέστερο» τον άνθρωπο – άρα δεν αποτελούν «πρόοδο». «Άχ! τι ωραία που ζούσαν άλλοτε οι άνθρωποι στις πρωτόγονες κοινωνίες τους, χωρίς το τηλέφωνο, το ραδιόφωνο, το αυτοκίνητο, το αεροπλάνο» . . Δεν πρέπει, νομίζω, να παίρνομε στα σοβαρά αυτό τον ψευτορομαντισμό της υποκριτικής νοσταλγίας του παρελθόντος. Πρώτα – πρώτα γιατί δογματίζει «εκ του ασφαλούς» και «με το αζημίωτο»: δεν εγνώρισα ακόμη κανένα οπαδό του δόγματος να διακόψει το ηλεκτρικό ρεύμα στο σπίτι του για να ζήσει ευτυχέστερος. Και έπειτα, γιατί είναι τουλάχιστο γελοίο να υποστηρίζει κανείς ότι ζούσαν «καλύτερα» οι άνθρωποι τότε που οι γιατροί καίγανε με πυρωμένο σίδερο τις μολυσμένες πληγές (χωρίς φυσικά, να μεταχειρίζονται αναισθητικά ή αναλγικά φάρμακα) ή που πέθαιναν τα μωρά κατά εκατομμύρια από εντερίτιδα . . . ή τότε που σοφοί και υψηλής ευαισθησίας άνθρωποι καταδέχονταν να θεωρούν τη δουλεία αναπόφευκτη, επειδή έπρεπε να μένουν ώρες και δυνάμεις σ’ αυτούς και στους οικείους των ελεύθερες για να διαβάζουν και να ψυχαγωγούνται. . .ή τότε που η ανάγνωση και η γραφή ήταν προνόμιο των ολίγων και των «ισχυρών» και ο μεγάλος αριθμός έπρεπε να πιστεύει μοίρα του αδυσώπητη να μένει εσαεί βυθισμένος στην άγνοια, στη δεισιδαιμονία και στο σκότος. Έχομε άραγε όλοι συνειδητοποιήσει τις τεράστιες προόδους που έχει πραγματοποιήσει στα μέσα και στον τρόπο της ζωής μας αυτός ο πολιτισμός που τον αποκαλούμε με περιφρόνηση «απλώς τεχνικό»; Ιδού μια λεπτομέρεια διατυπωμένη με αριθμούς που αξίζει να τη σκεφτούμε πολύ: Στο Λίβερπουλ (της Μεγ. Βρετανίας) ο μέσος όρος ζωής των κατοίκων το 1846 ήταν το 26ο έτος της ηλικίας· στο Μπόστον (των Ηνωμένων Πολιτειών) ο μέσος όρος ήταν πέρσι το 66,7 της ηλικίας. Και δεν είναι μόνο η διάρκεια που μεγάλωσε· έγινε και το ποιόν της ζωής διαφορετικό. Σήμερα ο άνθρωπος των προχωρημένων στον πολιτισμό χωρών έχει άπειρες ευκαιρίες να «εντείνει» και να «υψώσει» (να ευγενίσει με τα αγαθά της παιδείας) τη ζωή του. Να την εκτιμήσει και να τη χαρεί. Ότι ζει «καλύτερα», «ανετότερα», «τελειότερα», «ανθρωπινότερα», δεν μπορεί να αμφισβητηθεί. Είναι άραγε και ευτυχέστερος; Η απάντηση εξαρτάται από το τι ονομάζεται «ευτυχία». Θα αναγνωρίσετε πάντως ότι όταν πεθαίνει κανείς πολύ νέος, αφού έχει ζήσει μια περιορισμένη, κουτή και τυραννισμένη ζωή – δεν προλαβαίνει τουλάχιστο να ευτυχήσει.
Ευάγγελος Παπανούτσος
¶6. Οι κλιματικές αλλαγές στη Γη και ειδικότερα η εμφάνιση του φαινομένου του θερμοκηπίου οδήγησαν στη δημιουργία περισσότερου πρασίνου στον πλανήτη μας. Σύμφωνα με νέα έρευνα, σημειώθηκε υπερανάπτυξη στα φυτά κατά 6% στις τροπικές περιοχές, καθώς και τα ψηλότερα σημεία στο Βόρειο Ημισφαίριο να κερδίζουν το 80% αυτής της αύξησης. Μάλιστα, οι εν λόγω αλλαγές συνέβαλαν τα τελευταία 20 χρόνια σε υπερευδοκίμηση των φυτών σε περιοχές όπου ως τότε ήταν πολύ δύσκολη, ή και αδύνατη, η ανάπτυξή τους. Το διοξείδιο του άνθρακος, η μείωση των νεφών που επέτρεψαν μεγαλύτερη ηλιοφάνεια, η αύξηση της θερμοκρασίας και της υγρασίας είναι οι βασικοί παράγοντες της εκδήλωσης του φαινομένου. «Το πιο εντυπωσιακό παράδειγμα είναι ο Αμαζόνιος, που απορρόφησε το 40% της αύξησης. Τα τροπικά δάση του ποταμού πλήττονται, μεν, από την αποψίλωση περιμετρικά αλλά στο εσωτερικό υπήρξε πολύ μεγάλη ανάπτυξη των φυτών» δήλωσε στο CNN η Ραμακρίσνα Νεμάνι, που εργάζεται στο Πανεπιστήμιο της Μοντάνα και είναι επικεφαλής της ερευνητικής ομάδας. [...]
Από τον Τύπο
¶7. Ο άνθρωπος σήμερα, ή καλύτερα η ύπαρξη του ανθρώπου έχει διχοτομηθεί, έχει σχιστεί στα δύο και ανάμεσα σ’αυτά τα διχοτομημένα της ύπαρξής της υπάρχει ένα χάος, που βρίσκεται ανάμεσα στην εξωτερικά αναπτυγμένη τελειότητα και την εσωτερική αδυναμία και πτώχευση του ανθρώπου. Από το χάσμα αυτό ανεβαίνει ο φόβος και η αγωνία που επισκιάζουν κατά αινιγματώδη τρόπο τον κόσμο των χιλίων ασφαλειών.
Ιωάννης Ξηροτύρης
¶8. [...] Θα υποστηρίξω ότι τα δικαιώματα του ανθρώπου διαθέτουν καθολική αξία και δεσμευτικότητα γιατί από πουθενά δεν έχει διατυπωθεί κάποιο πειστικό επιχείρημα που να θίγει τον κανονιστικό τους πυρήνα. Με άλλα λόγια, τα δικαιώματα του ανθρώπου θα πλήττονταν μόνο στην περίπτωση που κάποιος κατόρθωνε να μας πείσει για την καρδιά του ζητήματος: για το ότι δεν διαθέτουν όλοι οι άνθρωποι αξία, για το ότι η ανθρώπινη ζωή δεν είναι παντού άξια σεβασμού. Όσο λοιπόν κανείς δεν έχει κατορθώσει να μας πείσει με αυτόν τον τρόπο για την απαξία των δικαιωμάτων του ανθρώπου, όλα τα άλλα είναι είτε υπεκφυγές είτε παρανοήσεις είτε αντιφάσεις είτε ενσυνείδητη παραδοξολογία. Μια παραδοξολογία που κάνει τη σύγχρονη ακαδημαϊκή μόδα να εμφανίζεται ως φιλοπαιγμοσύνη αλλά εν ου παικτοίς.
Παύλος Σούρλας
¶9. Μέσα όμως σ' αυτό το μεταβατικό και ρευστό τοπίο λάμπει η ελπίδα ότι ο άνθρωπος θα τιθασεύσει τον εαυτό του και θα χρησιμοποιήσει τη νέα γνώση για να ζεσταθεί και όχι να αυτοπυρποληθεί. Αυτή η ελπίδα ξεπηδά μέσα από τις άπειρες προσπάθειες ερευνητών και στοχαστών, διανοουμένων και απλών πολιτών που βλέπουν μιαν άλλη κοινωνία να αναδύεται τελικά και να υπερνικά κάθε «προκρούστεια» προσπάθεια.
Σταμάτης Αλαχιώτης
¶10. O πόλεμος άρχισε να χάνει ένα μέρος από την ομορφιά του από τότε που άνθρωπος μπόρεσε να αντικαταστήσει τα αγχέμαχα με τα εκηβόλα όπλα. Ήδη κατά την πρώτη παγκόσμια σύρραξη οι πολεμιστές που αδρανούσαν μέσα στα χαρακώματα της Ανατολικής Γαλλίας, μέσα στη λάσπη, αυτοί οι τυφλοπόντικοι, οι τρωγλοδύτες, νοσταλγούσαν ένα θάνατο, που θα είχε κάποια ευγενικότερη όψη και θρηνούσαν την απώλεια του προσωπικού ηρωισμού. Το άτομο το έχει αντικαταστήσει η μάζα, αυτός ο φοβερός πολτός.
Ι. Μ. Παναγιωτόπουλος
¶11. Στο πλαίσιο της κοινωνίας της αφθονίας ιδιαίτερα οδυνηρές είναι οι ψυχολογικές συνέπειες για τον άνθρωπο. Η κατανάλωση γίνεται αυτοσκοπός, με άλλα λόγια ο άνθρωπος ζει για να καταναλώνει. Η αληθινή ευχαρίστηση της χρήσης παίρνει δευτερεύουσα θέση σε σύγκριση με την ίδια την πράξη της αγοράς του καινούργιου και μοντέρνου. Αποσκοπώντας στα υλικά αγαθά ο άνθρωπος απευαισθητοποιείται, ενώ μέσω της υπερεντατικοποίησης της εργασίας αναζητά το μέγιστο κέρδος, οπότε ο ελεύθερος χρόνος συρρικνώνεται και η πηγαία απόλαυση εξανεμίζεται. Η κορυφαία αγωνία σήμερα είναι η απόκτηση και διατήρηση των υλικών αγαθών, οδηγώντας τα άτομα που δεν είναι σε θέση να αποκτήσουν τον υλικό πλούτο στην απογοήτευση, στα συναισθήματα μειονεξίας, στο άγχος, στη νεύρωση και στην ψυχολογική φθορά. Σε αυτές τις συνθήκες υποδούλωσης στα αγαθά, ο σύγχρονος άνθρωπος αδυνατεί να βιώσει την πραγματική ευτυχία...
©Πένη Αποστολοπούλου
ΔΕΣ ΚΑΙ
ΤΡΟΠΟΙ ΠΕΙΘΟΥΣ –ΜΟΡΦΕΣ ΠΕΙΘΟΥΣ επιμέλεια: Μαρία Κάππου
http://lyk-evsch-n-smyrn.att.sch.gr/wordpress/wp-content/uploads/Ekpaideutiko_Yliko/Asimakopoulou/TheoriaAskiseis.pdf
ΕΚΦΡΑΣΗ – ΕΚΘΕΣΗ Γ΄ΛΥΚΕΙΟΥ ΘΕΩΡΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΚΦΡΑΣΗ – ΕΚΘΕΣΗ Γ΄ ΛΥΚΕΙΟΥ Η ΠΕΙΘΩ- ΕΙΔΗ ΚΕΙΜΕΝΩΝ - ΜΟΡΦΟΣΥΝΤΑΚΤΙΚΑ ΦΑΙΝΟΜΕΝΑ
Πιθανά ερωτήματα θεωρίας στο μάθημα της Έκφρασης-έκθεσης Γ΄Λυκείου :
ΙΙ. ΤΡΟΠΟΙ ΠΕΙΘΟΥΣ
ΙΙ. Α. Επίκληση στη λογική
ΙΙ.Α.1.
Επιχειρήµατα και τεκµήρια ΙΙ.Α.1.1.
Ερώτηση ελεύθερης ανάπτυξης..............
Επιχειρήµατα και τεκµήρια ΙΙ.Α.1.1.
Ερώτηση ελεύθερης ανάπτυξης..............
