http://www.krassanakis.gr/syntax.htm
ΑΠΡΟΣΩΠΑ ΡΗΜΑΤΑ & ΑΠΡΟΣΩΠΗ ΣΥΝΤΑΞΗ
ΑΠΡΟΣΩΠΑ ΡΗΜΑΤΑ & ΑΠΡΟΣΩΠΗ ΣΥΝΤΑΞΗ
Απρόσωπα ρήματα λέγονται αυτά που δε φανερώνουν ποιο από τα πρόσωπα του λόγου (= ομιλητής, ακροατής ή τρίτος) είναι το υποκείμενό τους για τα ενεργητικά ρήματα ή ποιο είναι το ποιητικό τους αίτιο για τα παθητικά. Τέτοια ρήματα είναι αυτά που λέγονται μόνο σε γ' πρόσωπο (άρα έχουν υποκείμενο τους απλώς την αντωνυμία "αυτός,ή,ό") και φανερώνουν:
α) φυσικό γεγονός ή ενέργεια, όπως τα: ξημερώνει, βραδιάζει, χειμωνιάζει, φέγγει, χιονίζει, χαράζει, λιάζει, φυσά, βροντά, λάμπει.. (ως υποκείμενό τους νοείται η φύση, ο Θεός)
_Βρέχει/ χιονίζει/ φυσά/ βροντά/ ξημέρωσε /βράδιασε.. στην Αθήνα.
(Ποιος βρέχει/ χιονίζει..;. = «αυτός = υποκείμενο = ο Θεός/ η φύση»...;)
ενώ: Σήμερα η (μέρα) είναι Κυριακή. (To πράγμα) είναι σίδερο.
β) απρόσωπη έκφραση = (γενική) γνώμη ή είδηση, πεποίθηση...., όπως τα: πρέπει, μέλει, συμφέρει,... πρόκειται, επίκειται, μέλλεται, ...
_Ο Μάκης (υποκ.) πρόκειται/ μέλλεται/ επίκειται.... να έλθει σήμερα.
(από ποιόν,ά,ό; = «από αυτούς = το κοινό» = ποιητικό αίτιο)
_Πρέπει/ συμφέρει να πάω. = Είναι πρέπον/ συμφέρον (εγώ) να πάω
(ποιος πρέπει? = «όλοι και εγώ»)
Παρατήρηση: Όταν τα απρόσωπα ρήματα λέγονται ως ενέργεια ή πάθηση κάποιου, τότε γίνονται προσωπικά και αποκτούν όλα τα πρόσωπα της φωνής, πρβ: Φυσά/ βροντά.. όλη μέρα. ενώ: Φυσώ την φωτιά. Βρόντησα την πόρτα.
Απρόσωπη σύνταξη λέγεται αυτή που δε φανερώνει κάποιο από τα πρόσωπα του λόγου και κ υ ρ ί ω ς αυτόν που ενεργεί την ενέργεια που γίνεται λόγος = το υποκείμενο (στις προτάσεις με ενεργητικό όρο ρήμα ) ή το ποιητικό αίτιο (στις προτάσεις με παθητικό όρο ρήμα). Ειδικότερα η απρόσωπη σύνταξη σχηματίζεται:
1) Με απρόσωπο ρήμα: βρέχει/ πρέπει.... ( βλέπε πιο πριν): Ξημέρωσε/ λιάζει/ βρέχει... στην Αθήνα.
2) Με πρόταση που ο όρος ρήμα της να είναι παθητικής φωνής γ' προσώπου και χωρίς να ειπωθεί το ποιητικό αίτιο ( = το πρόσωπο λόγου απ' όπου προέρχεται πάθηση του υποκειμένου στα παθητικά ρήματα).
_Ο Υπουργός λέγεται/ διαδόθηκε/ ειπώθηκε.. ότι είναι στην Κρήτη.
(από ποιόν,ά,ό; = από όλους/ το κοινό/ τον κόσμο)
_Ο άνθρωπος αυτός ανακηρύχθηκε/ θεωρήθηκε... εθνικός ευεργέτης
(από τι/ ποιους; = από όλους/ το λαό)
* Προσωπική παθητική έκφραση:
_Η είσοδος απαγορεύεται/ επιτρέπεται από μένα/ το νόμο...
_Ο Γ. Παπαδάκης παρακαλείται από το γ. Μόλα να προσέλθει...
_Από το νίκο βρέθηκε λύση/ άκρη/ διέξοδος...
_Οι μαθητές διαδίδουν ότι είσαστε κλέφτες.
_Γίνεται από μένα λάθος.
_Εγώ λέω/ είπα/ άκουσα/ ακούω/ θα πω.. ότι θα πάμε.
* Απρόσωπη παθητική έκφραση:
_Η είσοδος επιτρέπεται/ απαγορεύεται.
_Ο Γ. Παπαδάκης παρακαλείται προσέλθει στο ταμείο.
_Βρέθηκε λύση/ άκρη/ διέξοδος...
_Διαδόθηκε/ διαδίδεται.. ότι είσαστε κλέφτες.
_Ειπώθηκε/ ακούγεται/ ακούστηκε.. ότι θα πάμε.
_Γίνεται λάθος.
3) Με απρόσωπη έκφραση, δηλ.:
α) Με το γ’ πρόσωπο του ρήματος «είμαι» και ένα άναρθρο ρηματικό ουσιαστικό σε πτώση ονομαστική, ουδέτερο ή θηλυκό, ως κατηγορούμενο, όπως: Είναι κρίμα/ ψέμα/ έγκλημα/ κακούργημα... να λες τέτοια πράγματα. Είναι γνωστό/ φυσικό/ λυπηρό/ βλαβερό/ σκληρό/ αδύνατο... Είναι ώρα > ωραίο/ ανάγκη > αναγκαίο...... να πάμε
Είναι άξιο/ συμφέρον /πρέπον/ ευχάριστο/ δυσάρεστο... = Αξίζει/ συμφέρει/ πρέπει/ ευχαριστεί....
Είναι κακό/ τίμιο/ άτιμο/ ανόητο/ δύσκολο/ ευχάριστο.. = Είναι κακία/ τιμή/ ατιμία/ ανοησία/ δυσκολία/ ευχαρίστηση..
Είναι αληθές/ ψευδές/ βλακώδες/ αγενές/ σύνηθες/ σαφές... = Είναι αλήθεια/ ψευτιά/ βλακεία/ συνήθεια...= Αληθεύει/ συνηθίζεται ...
Είναι τρελό/ πονηρό/ γλυκό/ πικρό/.. = Είναι τρέλα/ πονηριά/ γλύκα/ πίκρα.. = Τρελαίνει/ πονηρεύει/ γλυκαίνει/ πικραίνει..
Είναι φανερό/ επικείμενο/ προκείμενο.. = Φαίνεται/ επίκειται/ πρόκειται..
* Προσωπική έκφραση:
_Ο Μηνάς είναι βέβαιος/ σίγουρος.. ότι θα πάνε.
_Εγώ νομίζω ότι είναι λάθος/ κρίμα/ ανόητο.. αν θα πάμε.
_Σε/μας/τον.. συμφέρει να πάμε.
_Εγώ/ εσύ.. συμφέρει/ πρέπει να το δούμε.
* Απρόσωπη έκφραση:
_Είναι βέβαιον/ σίγουρο.. ότι θα πάνε.
_Είναι λάθος/ κρίμα/ ανόητο.. αν θα πάμε.
_Είναι συμφέρον > συμφέρει να πάμε.
_Είναι συμφέρον/ πρέπον.. να το δούμε.
β) Με το γ’ πρόσωπο του ρήματος «έχω» ή του «υπάρχω» και ένα άναρθρο ρηματικό ουσιαστικό, θηλυκό ή αρσενικό, σε πτώση ονομαστική ως κατηγορούμενο, όταν μιλούμε ( όταν το υποκείμενο είναι) κοινός ενδοιασμός ή ενδεχόμενο:
* Προσωπικά:
_Ο Γιάννης έχει συμφέρον που λέει αυτά.
_Ο Γιάννης ισχυρίζεται ότι (δεν) θα πάμε.
_Φοβούμαι ότι δεν θα το δούμε.
_Ο φύλακας είπε ότι θα γίνει έκρηξη > κινδυνεύει να.
_Εμείς σκεφτόμαστε/ προτείνουμε ... να (μην) πάμε.
* Απρόσωπα:
_Υπάρχει συμφέρον που λέγονται αυτά.
_Υπάρχει ισχυρισμός ότι (δεν) θα.....
_Υπάρχει φόβος ότι δεν θα/ να μην το δούμε
_Υπάρχει κίνδυνος να γίνει έκρηξη > κινδυνεύει να εκραγεί.
_Υπάρχει σκέψη/ πρόταση.. να (μην) πάμε.
4) Με παράλειψη του αντικειμένου στα ρήματα βλάβης ή ωφέλειας:
Προσωπικά:
_Το ποτό/ το κάπνισμα σε/με βλάπτει.
_Η άσκηση/ το βάδισμα/ ο ήλιος/ η θάλασσα...... με/σε ωφελεί.
Απρόσωπα:
_Το ποτό/ το κάπνισμα βλάπτει.
_Η άσκηση/ το βάδισμα/ ο ήλιος/ η θάλασσα..... ωφελεί.
5) Με παράλειψη της γενικής προσδιοριστικής στις ειδικές προτάσεις, δηλ. του ονόματος του προσώπου που αναφέρουμε την πρόταση, γνώμη... = η απάντηση στο ερώτημα "ποιος το λέει, τίνος, ποιανού γνώμης/ λόγος..", π.χ.:
Προσωπικά (λέμε την πηγή πληροφορίας):
_Ο ισχυρισμός του Γιάννη, σχετικά με το Νίκο, είναι λάθος.
_Η πληροφορία/ η γνώμη του Γιάννη, ότι υπάρχει εδώ νερό, είναι σωστή.
_Η πρόταση του Γιάννη, σχετικά με την εταιρεία, είναι καλή.
_Ο ορισμός που έδωσε ο Γιάννης, σχετικά με το τι είναι γραφή, είναι λάθος.
_Η πρόταση που ειπώθηκε από το Γιάννη, σχετικά με την εταιρεία, είναι καλή.
Απρόσωπα (δεν λέμε τον πληροφοριοδότη):
_Ο ισχυρισμός, σχετικά με το Νίκο, είναι λάθος.
_Η πληροφορία/ η γνώμη, ότι υπάρχει εδώ νερό, είναι σωστή.
_Η πρόταση, σχετικά με την εταιρεία, είναι καλή.
_Ο ορισμός, σχετικά με το τι είναι γραφή, είναι λάθος.
_Η πρόταση που ειπώθηκε, σχετικά με την εταιρεία, είναι καλή. //www.krassanakis.gr/syntax.htm