ΕΡΩΤΟΚΡΙΤΟΣ
Ερωτόκριτος
ΘΕΜΑΤΙΚΑ ΚΕΝΤΡΑ
Οι αξίες της γνώσης και της αρετής
Η αξεπέραστη κοινωνική διαφορά ως εµπόδιο στο γάµο των δύο νέων
Το αποτυχηµένο προξενιό και η δύναµη της βασιλικής βίας
Η πολεµική ορµή και ο επικός χαρακτήρας του Ερωτόκριτου
Για όσους ενδιαφέρονται να διαβάσουν ολόκληρο το έργο βρίσκεται εδώ
ΠΡΩΤΟ ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ (Γ.891-936)
Οι ενέργειες του Πεζόστρατου
Ο ποιητής-αφηγητής παρουσιάζει με αριστοτεχνικό τρόπο [u1] την πορεία και τα στάδια που ακολούθησε ο Πεζόστρατος από τη στιγμή κατά την οποία άρχισε να μιλάει στο βασιλιά ως τη στιγμή που του έκανε την πρόταση για το γάμο των παιδιών τους. Έτσι:
· Στην αρχή ο ποιητής-αφηγητής αναφέρεται συγκεφαλαιωτικά στα επιχειρήματα και στις περιστροφές του Πεζόστρατου, για τις οποίες έχει ήδη μιλήσει παραπάνω: ή φέρνε ξόμπλια απόμακρα, πράματα περασμένακαθώς και παραβολές.
· Ύστερα από το «τι» (από αυτά που έλεγε ο Πεζόστρατος, για να προετοιμάσει το έδαφος), ο ποιητής-αφηγητής έρχεται στο «πώς», στον τρόπο με τον οποίο τα έλεγε ο Πεζόστρατος. Τα έλεγε λοιπόν έναν ένα καιαγάλια αγάλια.
· Στη συνέχεια ο Πεζόστρατος πλησιάζει στην κρίσιμη στιγμή: σώνει, ήρχισε να ξαμώνει.
· Όμως την τελευταία στιγμή ο Πεζόστρατος διστάζει και αμφιταλαντεύεται: ενώ δυο τρεις φορές αποπειράται να μιλήσει, τον συγκρατεί και τον εμποδίζει η εσωτερική φωνή της σύνεσης {οπίσω τον εγιάγερνε κι εκράτειε τον η γνώση. Ο ποιητής σ' αυτό το σημείο προσωποποιεί τη σύνεση, για να υπογραμμίσει τη δύναμη της εσωτερικής αντίστασης του Πεζόστρατου.
· Το προτελευταίο στάδιο των ενεργειών του Πεζόστρατου είναι η οριστική πλέον λήψη της απόφασης για την πρόταση του γάμου, για να αποκαλύψει όσα έκρυβε ως αυτή τη στιγμή (ενίκησεν η αγάπη τον παιδιού τον και φανερώνει τα κουρφά και τα χωστά του νου τον). Η αποκάλυψη του μυστικού παρουσιάζεται πιο ζωηρά και παραστατικά με το δραματικόενεστώτα[u2] του ρήματος φανερώνει.
· Τέλος τολμάει και ξεστομίζει την προξενιά του γάμου.
- Και η αντίδραση του βασιλιά προμηνύεται αφηγηματικά με την παραστατικότητα του δραματικού ενεστώτα: του λέγει ο ρήγας.
Οι διαφορές δύο πατεράδων στο ζήτημα της «οικογενειακής ευτυχίας»
α. Ο Πεζόστρατος αγαπάει το γιο του, υποφέρει που τον βλέπει να βασανίζεται από τον καημό της αγάπης και θέλει να τον δει ευτυχισμένο. Έτσι, παρακάμπτει όλους τους ενδοιασμούς του και του κάνει το χατίρι να πάει στο βασιλιά και να ζητήσει σε γάμο την Αρετούσα, έχοντας την επίγνωση ότι η κοινωνική διαφορά ανάμεσα στις δύο οικογένειες ήταν μεγάλη. Είναι βέβαιος ότι θα προσκρούσει στην άρνηση αλλά και στην οργή του βασιλιά, ωστόσο νικάει η πατρική αγάπη και τον κάνει τολμηρό. Έτσι, υποβάλλει το αίτημα του, διακινδυνεύοντας ακόμα και τη θέση του μέσα στο παλάτι (εργαζόταν ως σύμβουλος του βασιλιά). Η οικογενειακή λοιπόν ευτυχία για τον Πεζόστρατο δεν είναι συνάρτηση του πλούτου, της εξουσίας ή άλλων εξωτερικών παραγόντων, αλλά συνίσταται στην ευτυχία των μελών της οικογένειας, ενώ οι πιο σημαντικές αξίες για ένα νέο (ή τα πιο σημαντικά προσόντα για έναν υποψήφιο γαμπρό) σύμφωνα με τον Πεζόστρατο είναι η αρετή, η σύνεση να είναι ο νέος «γνωστικός»), η αντρεία και η ομορφιά.
ΔΕΥΤΕΡΟ ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ (Γ. 1003-1038)
Τα επικά στοιχεία του αποσπάσματος
Ολόκληρο το δεύτερο απόσπασμα έχει επικό (= ηρωικό) χαρακτήρα, καθώς κινείται σε μιαν ατμόσφαιρα πολεμικής έντασης, με την προβολή της σφοδρότητας της μάχης, και αναδεικνύει τη γενναιότητα και τον ηρωισμό του Ερωτόκριτου ως πολεμιστή. Τα επικά στοιχεία του αποσπάσματος είναι:
· Οι φράσεις που αποδίδουν το κλίμα του πολέμου με τις αντίστοιχες εικόνες
· Οι οπτικές και ακουστικές πολεμικές εικόνες
· Η ηρωική εμφάνιση του ετοιμοπόλεμου Ερωτόκριτου, που ορμάει στη μάχη καβάλα στο άλογο του
· Οι δυο (στ.1013-1019 και1025-1036) ) πλατιές παρομοιώσεις[u3] , που μας παραπέμπουν σε αντίστοιχες ηρωικές στιγμές της Ιλιάδας
· Το περιεχόμενο του στ. 1020 (οπού όποιος κι αν εγλίτωκε με φόβο το εδηγάτο), που δίνει θρυλική διάσταση στην πολεμική ορμή του Ερωτόκριτου.
Η γενναιότητα του Ερωτόκριτου.
Στη μάχη ανάμεσα στους Αθηναίους και στους Βλάχους προβάλλεται η ξεχωριστή γενναιότητα του Ερωτόκριτου στα παρακάτω σημεία:
· Μόλις άκουσε τις σάλπιγγες της μάχης, χωρίς να περιμένει ειδοποίηση, ανέβηκε στο άλογο του και όρμησε στον κάμπο όπου γινόταν η μάχη.
· Εξολόθρευσε τους εχθρούς κι έτσι έγινε θρύλος: όποιος γλίτωσε από αυτή τη μάχη διηγιόταν στο μέλλον με φόβο αυτή την επέλαση του ήρωα.
· Εκεί που οι Αθηναίοι πιέζονταν από τους Βλάχους, ο Ερωτόκριτος ανέτρεψε την κατάσταση μόλις εμφανίστηκε ορμητικός και άγριοςωσάν αϊτός.
· Επέδειξε πολεμικό μένος και πρωτοφανή αγριότητα, ξαφνιάζοντας έτσι τους εχθρούς, οι οποίοι κατάλαβαν ότι επάψαν τα παιγνίδια!
Τα θλιβερά μαντάτα-Αποχαιρετισμός
Μια πολύ ωραία ερωτική (;) ερμηνεία αυτού του τμήματος του Ερωτόκριτου από τον Γιάννη Χαρούλη!
Μια πιο αυστηρή αλλά οπωσδήποτε κλασική ερμηνεία του ίδιου αποσπάσματος από το Νίκο Ξυλούρη
Τα θλιβερά μαντάτα-Αποχαιρετισμός
Μια πιο αυστηρή αλλά οπωσδήποτε κλασική ερμηνεία του ίδιου αποσπάσματος από το Νίκο Ξυλούρη
[u1]. Ο ποιητής, παρακολουθώντας από κοντά τις μελετημένες κινήσεις του ήρωα, καταγράφει την ψυχική του αναστάτωση και την πάλη ανάμεσα στην αγάπη για το γιο του και στο φόβο του για την αντίδραση του βασιλιά. Θα λέγαμε ότι ο ποιητής αποδίδει την πιο δύσκολη στιγμή για τον ήρωα του. Είναι η στιγμή κατά την οποία εκείνος βγαίνει από τη δύσκολη θέση υποβάλλοντας στο βασιλιά το επίμαχο αίτημα του προξενιού (και φανερώνει τα κουρφά και τα χωστά του νου του).Ωστόσο, τα λόγια που δυσκολεύτηκε τόσο να ξεστομίσει ο Πεζόστρατος ο ποιητής-αφηγητής, με πολλή τέχνη, δεν τα βάζει στο στόμα του ούτε αναλαμβάνει ο ίδιος να τα μεταφέρει αυτολεξεί, αλλά τα παρουσιάζει σε έμμεση αφήγηση (ως ενεχάσκισε να πει την προξενιά του γάμου
[u2]Με το δραματικό ενεστώτα παρουσιάζονται τα γεγονότα σα να γίνονται τη στιγμή της αφήγησης, μπροστά στον αναγνώστη. Μ’ αυτό το τον τρόπο δίνεται στο λόγο δραματικότητα , παραστατικότητα και ζωντάνια.
[u3]Ιδιαίτερο γνώρισμα της επικής αφήγησης είναι οι διεξοδικές πολύστιχες παρομοιώσεις, που παρεμβάλλονται συχνά μέσα στην κύρια διήγηση σαν ξεχωριστές ιστορίες ή εικόνες. Αυτές οι παρομοιώσεις, με τις οποίες παρομοιάζονται οι ενέργειες του ανθρώπου κυρίως με τα φαινόμενα και τα στοιχεία της φύσης, δίνουν επική διάσταση σε κάποιες πράξεις ή ιδιότητες ενός ήρωα, καθώς τις παρουσιάζουν πάνω από τα ανθρώπινα όρια και με εντυπωσιακές εικόνες. Οι «πλατιές παρομοιώσεις», που ανήκουν στα κύρια εκφραστικά μέσα της ομηρικής Ιλιάδας, χρησιμοποιούνται και στα επικά μέρη τουΕρωτόκριτου.
ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ > Γ' ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ > ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ > Κρητική Λογοτεχνία (17ος αιώνας) > Ερωτόκριτος
|
Α. ΑΝΑΛΥΣΗ ΠΟΙΗΜΑΤΟΣ
1. ΕισαγωγήΟ «Ερωτόκριτος» είναι ένα πολύστιχο αφηγηματικό ποίημα, ένα έμμετρο μυθιστόρημα. Αποτελείται από δέκα χιλιάδες περίπου δεκαπεντασύλλαβους ομοιοκατάληκτους στίχους και είναι χωρισμένο σε πέντε μέρη. Ως θέμα του έχει τον περιπετειώδη έρωτα του Ερωτόκριτου και της Αρετούσας. Ο ποιητής του μας διηγείται με γνήσια αφηγηματική τέχνη και βαθύ λυρισμό τις φάσεις που πέρασε ο έρωτας των δύο νέων, ώσπου να καταλήξει στο ευτυχισμένο τέλος, το γάμο. Ως πρότυπο του ο Κορνάρος είχε το μεσαιωνικό γαλλικό μυθιστόρημα «Παρίσης και Βιέννα». Ο «Ερωτόκριτος» πρωτοτυπώθηκε στα 1713. Από τότε το έργο γνώρισε πολλές εκδόσεις, διασκευές και μεταφράσεις σε ξένες γλώσσες, γεγονός που φανερώνει τη μεγάλη του δημοτικότητα. Η γλώσσα του ποιήματος είναι απλή, αλλά συγχρόνως και έντεχνη και λογοτεχνική. Πρόκειται για το κρητικό ιδίωμα και μάλιστα αυτό της Σητείας. 2. Νόημα
Απόσπασμα 1:
Β. ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ
(Κείμενα Νεοελληνική Λογοτεχνίας, Γ` Γυμνασίου, σελ. 59)
1. Στο απόσπασμα 1 ο ποιητής ορίζει το θέμα του. Ποιο είναι αυτό;Το θέμα αυτού του ποιήματος είναι ο έρωτας δύο νέων, του Ερωτόκριτου και της Αρετούσας. Πρόκειται για μια αγνή και αμόλυντη αγάπη, χωρίς ασχήμιες και ψεγάδια. Οι αέναες και αναπάντεχες μεταβολές της τύχης ήταν αυτές που παρακίνησαν τον ποιητή να διηγηθεί αυτή την ερωτική ιστορία ανάμεσα στους δύο νέους. 2. Πώς χαρακτηρίζει ο ποιητής την αγάπη των δυο νέων; Η αγάπη των δυο νέων χαρακτηρίζεται από τον ποιητή ως μια αγάπη «αμάλαγη», δηλαδή αγνή και αμόλυντη. Σύμφωνα με τον ποιητή, η γνήσια και πραγματική αγάπη είναι αυτή που δεν έχει μολυνθεί και που παραμένει αγνή και αψεγάδιαστη. Δε χωράει στην πραγματική αγάπη κανένα ψεγάδι και καμιά ασχήμια. Πρόκειται για μια αγάπη ανώτερη και ιδανική. Αυτού του είδους η αγάπη, λοιπόν, είναι η μόνη που αξίζει να ονομάζεται πραγματική αγάπη. 3. Στα αποσπάσματα 2 και 3 έχουμε το χαρακτηρισμό της Αρετούσας και του Ερωτόκριτου. Ποια γνωρίσματα τονίζει ο ποιητής και με ποιες εκφράσεις; Στο απόσπασμα 2 μας δίνονται οι χάρες και αρετές της Αρετούσας. Η κοπέλα διακρίνεται για την ομορφιά και τη γνώση της, τη χάρη και την ευγένειά της. Με σύνεση αντιμετωπίζει τις δυσκολίες και τις αντιξοότητες της ζωής, ενώ η γλυκύτητα, η ζωντάνια και η καλοσύνη είναι αυτά που προπαντός τη χαρακτηρίζουν. Τα γνωρίσματα αυτά της Αρετούσας δίνονται με τις εξής εκφράσεις: «Επλήθαινε στην ομορφιά, στη γνώση και στη χάρη», «οι ομορφιές τς ήσαν πολλές, τα κάλλη τς ήσαν πλούσα», «χαριτωμένο θηλυκό», «μ’ όλες τσι χάρες κι αρετές ήτονε στολισμένη», «ευγενική και τακτική, πολλά χαριτωμένη». Το απόσπασμα 3 μας παρουσιάζει τα κύρια χαρακτηριστικά του Ερωτόκριτου. Παρόλο που ο Ερωτόκριτος είναι μικρός στην ηλικία, εντούτοις διακρίνεται για τη σύνεση και τη σοφία του. Είναι ώριμος, έξυπνος και έχει την ικανότητα να δίνει στους άλλους χρήσιμες συμβουλές. Επίσης, διακρίνεται για την καλοσύνη και την αρχοντιά του. Τέλος, ο ποιητής αναφέρει ότι ο ήρωάς του είναι στολισμένος με όλες τις χάρες του κόσμου. Οι εκφράσεις του αποσπάσματος που δηλώνουν αυτά τα γνωρίσματα του Ερωτόκριτου είναι οι εξής: «`Ητονε δεκαοκτώ χρονώ, μα’ χε γερόντου γνώση», «τα λόγια ντου’ σανε θροφή κι η αρμηνειά του βρώση», «ήτονε τς αρετής πηγή και τς αρχοντιάς η φλέγα». 4. Στο απόσπασμα 4 ο ποιητής παρουσιάζει την εξέλιξη της αγάπης. Να παρακολουθήσετε τα στάδια της και να επισημάνετε τα εκφραστικά μέσα, με τα οποία απεικονίζεται. Η αγάπη των δύο νέων περνά από διάφορα στάδια μέχρι να φτάσει στην τελική ολοκλήρωσή της. Τα στάδια της αγάπης δίνονται εδώ με διαφορετικά εκφραστικά μέσα. `Ετσι, με μια λυρική και παραστατική μεταφορά ο ποιητής περιγράφει το ξεκίνημα του έρωτα, την πρώτη εμφάνιση της «πεθυμιάς». Ο έρωτας είναι σαν το σπόρο που σιγά-σιγά βγάζει από τις ρίζες του κλαδιά, βλαστούς, φύλλα και άνθη. Χαρακτηριστική εδώ είναι και η χρήση του πολυσύνδετου σχήματος. Στη συνέχεια, το μεγάλωμα και το φούντωμα της αγάπης δίνεται με την προσωποποίηση του έρωτα, καθώς και με τη μεταφορά «κι ήβανε … τα ξύλα στο καμίνι». Ο έρωτας αποκτά πρόσωπο και αρχίζει να ρίχνει ξύλα στη φωτιά, για να την ανάψει ακόμη περισσότερο, κι έτσι να φουντώσει περισσότερο κι η αγάπη. Το τελευταίο στάδιο της αγάπης των δύο νέων περιγράφεται πολύ παραστατικά με τη χρήση μιας παρομοίωσης. Ο έρωτας παρουσιάζεται σαν μικρό πουλί που βγαίνει από το αυγό του και μεγαλώνει σιγά - σιγά, θεριεύει, δυναμώνει και τελικά αποκτά φτερά που θα το βοηθήσουν να πετάξει μακριά. Με τον ίδιο τρόπο και ο έρωτας αναπτύσσεται σιγά-σιγά, και σταδιακά δυναμώνει και φτάνει στην ωρίμανση και την ολοκλήρωσή του. 5. Στο απόσπασμα 5 μιλάει ο φίλος του Ερωτόκριτου, ο Πολύδωρος. Ποια είναι τα αισθήματά του και ποιοι στίχοι κυρίως τα εκφράζουν; Τα φιλικά και γνήσια αισθήματα που τρέφει ο Πολύδωρος για το φίλο του φαίνονται καθαρά μέσα από τα λόγια του στο απόσπασμα 5. Στους στίχους 1-4, ο Πολύδωρος παρουσιάζεται πιστός και αφοσιωμένος φίλος, καθώς εκφράζει την επιθυμία του να ακολουθήσει τον Ερωτόκριτο όπου κι αν πάει, ακόμη και στην εξορία. Ο Πολύδωρος ενδιαφέρεται και ανησυχεί πολύ για το φίλο του, γι’ αυτό και θέλει να βρίσκεται πάντα δίπλα του και να του συμπαραστέκεται. Στη συνέχεια, στους στίχους 6-8, βλέπουμε τον Πολύδωρο να συμμερίζεται την αγωνία του Ερωτόκριτου και να του υπόσχεται ότι θα εκτελέσει τις εντολές του, ενημερώνοντάς τον για ότι συμβαίνει στο παλάτι. Τέλος, στους στίχους 11-13, ο Πολύδωρος προσπαθεί να παρηγορήσει το φίλο του, να τον εμψυχώσει και να του δώσει ψυχική δύναμη και θάρρος. Του μιλάει με τρόπο τρυφερό, τον συμβουλεύει και προσπαθεί να τον στηρίξει ηθικά, προτρέποντάς τον να μη στενοχωριέται, αλλά να είναι αισιόδοξος
|
ΒΙΤΣΕΝΤΖΟΣ ΚΟΡΝΑΡΟΣ ![Βιογραφικό σημείωμα [πηγή: e-Alexandria. Η ελληνική Γραμματεία στον υπολογιστή σας]](https://ebooks.edu.gr/modules/ebook/show.php/DSGYM-C113/351/2362,8975/extras/images/link_ext.png "Βιογραφικό σημείωμα [πηγή: e-Alexandria. Η ελληνική Γραμματεία στον υπολογιστή σας]")
Ερωτόκριτος
Τα δύο επιλεγμένα αποσπάσματα από τον Ερωτόκριτο, το πιο γνωστό και δημοφιλές έργο της κρητικής λογοτεχνίας, προέρχονται από το τρίτο και τέταρτο μέρος του ποιήματος. Το πρώτο απόσπασμα τοποθετείται στη μέση περίπου του έργου και θίγει το πρόβλημα της κοινωνικής διαφοράς ανάμεσα στην οικογένεια της Αρετούσας και του Ερωτόκριτου. Έχουν προηγηθεί ο έρωτας του Ερωτόκριτου και η ανταπόκριση της Αρετούσας (Α' Μέρος), καθώς και το κονταροκτύπημα και η νίκη του Ερωτόκριτου (Β' Μέρος). Μετά τη νίκη το αίσθημα των δύο νέων γίνεται σφοδρότερο, αρχίζουν οι ερωτικές συνομιλίες τους στο δώμα του παλατιού, οι οποίες οδηγούν στην κοινή απόφαση να παρακαλέσει ο Ερωτόκριτος τον πατέρα του να μιλήσει στο βασιλιά για το γάμο. O πατέρας του Ερωτόκριτου Πεζόστρατος, παρά τις αντιρρήσεις του, πείθεται και τολμά, με σύνεση και διστακτικότητα, να μιλήσει στο βασιλιά, όμως εκείνος τον διώχνει από το παλάτι με ύβρεις και απειλές. Δίνει επίσης διαταγή να εξοριστεί ο Ερωτόκριτος, ο οποίος με σπαραγμό ψυχής αποχαιρετά την αγαπημένη του, τον τόπο του και τους δικούς του, και πηγαίνει στην Έγριπο. Στο τέταρτο μέρος, ο βασιλιάς επιμένει να παντρέψει την κόρη του με το βασιλόπουλο του Βυζαντίου, η Αρετούσα αρνείται και ο πατέρας της τη φυλακίζει. Ενώ μπαίνει ο τέταρτος χρόνος από τη φυλάκιση της Αρετούσας, ο βασιλιάς των Βλάχων εισβάλλει στο βασίλειο των Αθηνών, παρουσιάζεται όμως ο Ερωτόκριτος, αγνώριστος, μαυρισμένος από ένα μαγικό υγρό, και σώζει την Αθήνα, τόσο με τα ανδραγαθήματά του όσο και με την τελική μονομαχία του με τον Άριστο, το καλύτερο παλικάρι των Βλάχων. Το δεύτερο απόσπασμα έχει επικό χαρακτήρα και είναι η αρχή της δικαίωσης του Ερωτόκριτου, η οποία θα οδηγήσει σταδιακά στο ευτυχισμένο τέλος, στο γάμο των δύο νέων και στην ανάληψη της βασιλείας.
|
