ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΑΠΟΤΥΠΩΣΗ ΤΗΣ ΘΕΩΡΙΑΣ Β΄ ΚΑΙ Γ΄ΛΥΚΕΙΟΥ ΑΠΟ ΤΑ ΑΝΤΙΣΤΟΙΧΑ ΣΧΟΛΙΚΑ ΒΙΒΛΙΑ- ΒΑΣΙΚΑ ΣΗΜΕΙΑ
ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΑΠΟΤΥΠΩΣΗ ΤΗΣ ΘΕΩΡΙΑΣ Β΄ ΚΑΙ Γ΄ΛΥΚΕΙΟΥ ΑΠΟ ΤΑ ΑΝΤΙΣΤΟΙΧΑ ΣΧΟΛΙΚΑ ΒΙΒΛΙΑ- ΒΑΣΙΚΑ ΣΗΜΕΙΑ
Η ΕΙΔΗΣΗ Α . Διάκριση γεγονότος – σχολίου (σελ. 14- 15)
α. Το γεγονός : αντικειμενικό
β. Το σχόλιο : υποκειμενικό, εκφράζει επιδοκιμασία, αποδοκιμασία, ενθουσιασμό, αμφισβήτηση, ειρωνεία, δισταγμό κτλ
Β . Μέσα / τρόποι σχολιασμού (ισχύουν και για τα υπόλοιπα αφηγηματικά είδη που εξετάζονται)
α . Σημεία στίξης (σελ. 17) :
|
(!) απορία, επιφύλαξη ; απορία ! θαυμασμός, ακατανόητο, απροσδόκητο |
! θαυμασμός, ακατανόητο, απροσδόκητο
(;) αμφισβήτηση, ειρωνεία… αμφισβήτηση, ειρωνεία, αγανάκτηση, ντροπή, δισταγμός « » ειρωνεία, μεταφορική σημασία, αμφισβήτηση |
β . Σειρά λεκτικών συνόλων (σελ. 43)
(το στοιχείο που τονίζεται - χρόνος , τόπος , πρόσωπο κτλ - μπαίνει πρώτο)
γ . Χρήση ονοματικών προσδιορισμών – ρήματος (σελ. 46)
α . επίθετα : σχολιάζουν , δημιουργούν εντυπώσεις
β . ουσιαστικά , ρήματα : παρέχουν συγκεκριμένες και αντικειμενικές πληροφορίες
δ . Επιλογή Ενεργητικής – Παθητικής σύνταξης (σελ. 45)
α . ενεργητική : προβάλλει το Υποκείμενο που δρα- ζωντάνια ,παραστατικότητα, αληθοφάνεια β . παθητική : προβάλλεται η πράξη του υποκειμένου ή χρησιμοποιείται όταν δεν ξέρουμε ή δεν θέλουμε να πούμε ή δεν έχει σημασία ποιος έκανε μια πράξη- αντικειμενικότητα- σοβαρότητα
ε . Προσωπικά σχόλια του δημοσιογράφου
στ . Παρεμβολή ξένου σχολίου – ξένης γνώμης (σε εισαγωγικά) (σελ. 20)
Γ . Επιπλέον τρόποι σχολιασμού (μόνο για την είδηση)
α . Τρόπος προβολής της είδησης : (τίτλος , έκταση , θέση στο έντυπο)
Εξαρτάται από τα οκτώ «αστέρια της είδησης» (σελ. 63) :
επικαιρότητα , εγγύτητα, σπουδαιότητα, σπανιότητα, εκρηκτικότητα, εκκρεμότητα, συγκίνηση, συνέπειες.
β . Οπτική γωνία δημοσιογράφου – διαφοροποίηση της είδησης (σελ. 18- 19)
Εξαρτάται από : 1 . το είδος της εφημερίδας ή της στήλης (οικονομική, οικολογική, κοινωνική, κοσμική, θρησκευτική κτλ) δηλ. το εξωγλωσσικό πλαίσιο της είδησης
2 . τις πολιτικές, κοινωνικές κτλ πεποιθήσεις του δημοσιογράφου
Δ. Διαγράμματα
Ανεστραμμένη πυραμίδα της είδησης (σελ. 34)
Αυτή βοηθά το δημοσιογράφο να ιεραρχήσει το υλικό του σε τρεις βαθμίδες :
1η βαθμίδα : Τίτλος : συνοψίζει, πιθανόν σχολιάζει (βλ. 2α, 2β, 2γ,2δ) και θέτει την οπτική του γωνία
2η βαθμίδα : Δημοσιογραφική περίληψη : τα εκθέτει περιληπτικά σε 1-2 παραγράφους
3η βαθμίδα : Ανάπτυξη της είδησης : τα εκθέτει αναλυτικά στις επόμενες παραγράφους
Ε. Οργάνωση του λόγου : Ανάπτυξη παραγράφου με παραδείγματα
ΚΕΦΑΛΑΙΟ : ΤΑ ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ ΕΙΔΗ
Α. Ορισμοί και ταξινόμηση
Ομάδα Α΄: ο αφηγητής δε συμμετέχει στα γεγονότα , γ΄ ενικό : αφήγηση με μηδενική εστίαση
1. Βιογραφία : Ο συγγραφέας αναφέρει χαρακτηριστικά γεγονότα από τη ζωή ενός διάσημου προσώπου με σκοπό να αφήσει στους σύγχρονους και τους μεταγενέστερους αξιομνημόνευτο διδακτικό υλικό .
2. Βιογραφικό σημείωμα : Δίνει συνοπτικά πληροφορίες για τη ζωή και το έργο ενός προσώπου με τυπικό και επίσημο ύφος . Συγκροτείται από το πληροφοριακό (=γεγονότα) και το αξιολογικό (=σχόλια) τμήμα
3. Μυθιστορηματική βιογραφία : Αποδίδει τη ζωή και τη δράση ενός διάσημου προσώπου χρησιμοποιώντας πραγματικά και φανταστικά γεγονότα. Σκοπός του είναι να διδάξει και να προσφέρει αισθητική /λογοτεχνική ευχαρίστηση
4. Συστατική επιστολή : σκοπός της είναι να βεβαιώσει αν ένα πρόσωπο διαθέτει τα απαιτούμενα προσόντα για το σκοπό που επιδιώκει (κατάληψη μιας επαγγελματικής θέσης, λήψη υποτροφίας κτλ). Περιέχει γεγονότα και σχόλια και το ύφος της είναι τυπικό /επίσημο.
Ομάδα Β΄ : ο αφηγητής συμμετέχει στα γεγονότα , α΄ ενικό : αφήγηση με εσωτερική εστίαση
5. Αυτοβιογραφία : Ο συγγραφέας της επιδιώκει να δημοσιοποιήσει σημαντικά γεγονότα της ζωής του, αποκαλύπτοντας παράλληλα τις σκέψεις και τα συναισθήματά του για αυτά. Η πρόθεσή της είναιδιδακτική .
6. Μυθιστόρημα με αυτοβιογραφικά στοιχεία : Παραλλαγή τηςαυτοβιογραφίας. Η διαφορά της από αυτήν έγκειται στο ότι, παρόλο που περιέχει πολλές εμπειρίες του συγγραφέα, ο ίδιος ο συγγραφέας κρύβεται πίσω από ένα πρόσωπο του έργου και δεν προβάλλει ξεκάθαρα ως αφηγητής και πρωταγωνιστής, όπως στην αυτοβιογραφία.
7. Αυτοβιογραφικό σημείωμα : Ο συντάκτης του αναφέρει με συντομία , σαφήνεια και τυπικό ύφος βασικά στοιχεία της ζωής και του έργου του · συνήθως χρησιμεύει για την κατάληψη μιας θέσης, για μια υποτροφία κτλ . Περιέχει γεγονότα και σχόλια .
8. Ημερολόγιο : καταγράφει με χρονολογική σειρά και εξομολογητικό /προσωπικό ύφος τα προσωπικά βιώματα (υπάρχει χρονολογική ένδειξη), τις σκέψεις και τις κρίσεις του συντάκτη του για σημαντικά γεγονότα της προσωπικής του ζωής αλλά και για γεγονότα γενικότερου ενδιαφέροντος, με σκοπό να διατηρηθούν στη μνήμη του. Απευθύνεται, συνήθως, στον ίδιο το συντάκτη του, δεν αποκλείεται όμως να απευθύνεται και σε άλλα πρόσωπα / αναγνώστες. Από την άποψη του χρόνου είναι σύγχρονο σε σχέση με τα γεγονότα που καταγράφει.
9. Απομνημονεύματα : παρουσιάζουν τον απολογισμό της δράσης ενός διάσημου προσώπου . Συνήθως μεσολαβεί μεγάλο χρονικό διάστημα ανάμεσα στα γεγονότα και την παρουσίασή τους από το συγγραφέα (= υστερόχρονο, σε σχέση με τα γεγονότα που καταγράφει)
Β . Διαγράμματα Βιογραφικό Σημείωμα (σελ. 78- 79)
α΄ ενότητα : Ζωή του βιογραφούμενου (γεγονότα)
β΄ ενότητα : Έργο του βιογραφούμενου (γεγονότα – σχόλια)
Αυτοβιογραφικό σημείωμα (σελ. 90- 92)
α. γέννηση β. σπουδές γ. προϋπηρεσία /μετεκπαίδευση /συμμετοχή σε συνέδρια /δημοσιεύσεις, δ. ενδιαφέροντα ε. συστάσεις διαθέσιμες εφόσον ζητηθούν
Συστατική επιστολή (σελ. 112- 114)- 1η περίοδος: πώς τον/την γνωρίζω
- 2η – 3η περίοδος : προσόντα /ελαττώματα
- 4η περίοδος : συνιστά /αποτρέπει την πρόσληψη
- Φαίνεται καθαρά η θέση του συντάκτη : θερμή, ουδέτερη, αρνητική, ενθουσιώδης κτλ
- Ύφος επίσημο /τυπικό
Γ. Οργάνωση του λόγου
1. Ο ρόλος της αντίθεσης στη συνοχή του κειμένου (σελ. 132 – 134)
- Αντιθετικοί σύνδεσμοι
α) Παρατακτικοί : αλλά , μα , όμως , μόνο , ωστόσο , εντούτοις , μάλιστα , έπειτα , μολαταύτα, εξάλλου
β) Υποτακτικοί :
1. ενώ, αν και, μολονότι, παρόλο που, μόλο που, και ας : εναντίωση σε κάτι πραγματικό, εισάγουν εναντιωματικές προτάσεις
2. και αν , και να , και που : εναντίωση σε κάτι υποθετικό ή
αδύνατο, εισάγουν παραχωρητικές
προτάσεις
-Απλή αντιθετική σύνδεση
α) Συνδέει κύριες προτάσεις, ημιπεριόδους, περιόδους ή παραγράφους που εκφράζουν αντίθετα νοήματα.
β) Γίνεται με τουςπαρατακτικούς συνδέσμους π.χ. Είναι ρεαλιστής · δεν αντιλήφθηκε ωστόσο τον κίνδυνο.
-Υποτακτική αντιθετική σύνδεση
α) Χρησιμεύει, για να συνδέσει μεταξύ τους μια κύρια πρόταση με μια δευτερεύουσα εναντιωματική ή παραχωρητική.
β) Γίνεται με τους υποτακτικούς συνδέσμους π.χ. Δεν αντιλήφθηκε τον κίνδυνο, παρόλο που είναι ρεαλιστής. -Επιδοτική αντιθετική σύνδεση
α) Χρησιμεύει για να τονίσουμε περισσότερο το δεύτερο μέλος μιας αντίθεσης ή για να κλιμακώσουμε νοήματα.
β) Γίνεται με τους συνδέσμους : όχι μόνο…αλλά και , όχι μόνο δεν…μα ούτε ,όχι μόνο …αλλά και δεν
π.χ. Η πρώιμη εξειδίκευση όχι μόνο δεν εξοπλίζει με επαρκείς γνώσεις τους αποφοίτους, μα ούτε τους εξασφαλίζει επαγγελματικά.
-Παράλειψη αντιθετικού συνδέσμου Συμβαίνει, όταν αντιτίθενται τα νοήματα δυο συνεχόμενων ημιπεριόδων
π.χ. Αυτός δεν ήταν αγώνας · ήταν ντροπή.
- Άλλες λειτουργίες αντιθετικών συνδέσμων : μπορεί να λειτουργούν μεταβατικά ή προσθετικά
2. Ανάπτυξη παραγράφου με σύγκριση και αντίθεση (σελ. 127- 131)
- Προσέχω να υπάρχουν στη Θ.Π. οι αντιτιθέμενες έννοιες.
- Δύο μέθοδοι ανάπτυξης της παραγράφου : α) αντίθεση σημείο προς σημείο β) αντίθεση όλων προς όλα. Καλό θα είναι να υπάρχει και κατακλείδα.
ΚΕΦΑΛΑΙΟ : ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ - ΚΡΙΤΙΚΗ
Α. Ταυτότητα βιβλίου, Βιβλιοπαρουσίαση, Βιβλιοκριτική : Σύγκριση (σελ. 158 – 167)
|
1 . Λογοτεχνική κριτική (σελ. 158, 163- 165 σημειώσεις στο βιβλίο)
α . Η ταυτότητα του βιβλίου
β . Γενική κρίση για το έργο
γ . Πληροφορίες και κρίσεις για το στόχο του συγγραφέα και τον τίτλο
δ . Η «πρώτη ύλη» του έργου : χρόνος , τόπος , υπόθεση , πρόσωπα
ε . Σύνθεση , πλοκή , αφηγηματικά μέσα (αφήγηση , περιγραφή , διάλογος , γλώσσα ,
ύφος)
2 . Θεατρική κριτική (σελ. 192- 195, σημειώσεις στο βιβλίο)
α . Ταυτότητα παράστασης (τίτλος έργου , συγγραφέας , χώρος και χρόνος παράστασης)
β . Υπόθεση του έργου
γ . Συντελεστές παράστασης (σκηνοθέτης, μετάφραση, πρωταγωνιστές, σκηνικά, κοστούμια, κτλ) : παρουσίαση και κριτική
δ . Απήχηση στο κοινό – γενική αξιολόγηση
Γ. Οργάνωση του λόγου
1. Ανάπτυξη παραγράφου με :
α. Ορισμό : προσέχω να υπάρχουν τα στοιχεία του ορισμού (οριστέα έννοια, γένος, ειδοποιός διαφορά) στη Θ.Π. και διατυπώνω αναλυτικό ή συνθετικό ορισμό, συνήθως σύντομο(όχι εκτεταμένο). (σελ. 226- 227)
β. Διαίρεση : προσέχω να υπάρχουν τα στοιχεία της διαίρεσης (διαιρετέα έννοια, διαιρετική βάση, μέλη) στη Θ.Π. (σελ. 231-232)
2. Οι αναφορικές προτάσεις (σελ. 176- 177)Κάθε αναφορική πρόταση είναι :
α) Ονοματική ή Επιρρηματική και συγχρόνως β) Προσδιοριστική ή Παραθετική
Ονοματικές : αυτές που εισάγονται με αναφορικές αντωνυμίες και χρησιμεύουν ως υποκείμενα, αντικείμενα ή ονοματικοί προσδιορισμοί (επεξήγηση, παράθεση, επιθετικός προσδιορισμός κτλ)
Επιρρηματικές : αυτές που εισάγονται με αναφορικά επιρρήματα ή αναφορικούς επιρρηματικούς προσδιορισμούς και προσδιορίζουν ένα επίρρημα ή άλλο επιρρηματικό προσδιορισμό.
Προσδιοριστικές : αποτελούν αναγκαίους προσδιορισμούς στο νόημα της προηγούμενης πρότασης Παραθετικές : δεν αποτελούν αναγκαίο συμπλήρωμα της προηγούμενης πρότασης
Διάκριση Προσδιοριστικών – Παραθετικών αναφορικών προτάσεων :
α) στίξη : οι παραθετικές χωρίζονται με κόμμα
β) νόημα : οι πληροφορίες που περιέχει η παραθετική πρόταση παρουσιάζονται ως ξεχωριστές και δευτερεύουσες, ενώ οι πληροφορίες της προσδιοριστικής αποτελούν απαραίτητο συμπλήρωμα του όρου που προσδιορίζει.
γ) επιτονισμός : οι προσδιοριστικές διαβάζονται μαζί με τον όρο στον οποίο αναφέρονται, ενώ οι παραθετικές χωριστά, με διαφορετικό τόνο της φωνής
ΚΕΦΑΛΑΙΟ : Η ΠΕΙΘΩ
Α . ΤΡΟΠΟΙ ΠΕΙΘΟΥΣ
1 . Τρόποι πειθούς 2 . Μέσα πειθούς
α) Επίκληση στη λογική : Επιχειρήματα :είναι μια ή περισσότερες προτάσεις(προκείμενες) που χρησιμεύουν ως βάση για την αποδοχή μιας άλλης πρότασης(συμπέρασμα), η οποία ακολουθεί λογικά τις προκείμενες.
Τεκμήρια : είναι τα συγκεκριμένα στοιχεία που χρησιμοποιούνται από τον πομπό για την υποστήριξη της θέσης του.
Είδη τεκμηρίων :
Παραδείγματα, Αλήθειες, Γεγονότα, Στατιστικά στοιχεία, Αυθεντίες κτλ
β) Επίκληση στο συναίσθημα : Αφήγηση – Περιγραφή – Χιούμορ – Ειρωνεία – Φορτισμένο λεξιλόγιο – Χρήση Υποτακτικής ή Προστακτικής- Ασύνδετο σχήμα κ.ά.
Μορφές κατάχρησης της συγκριμένης επίκλησης : Κινδυνολογία, Προπαγάνδα, Εκμετάλλευση προκαταλήψεων δέκτη κτλ
γ) Επίκληση στην αυθεντία : Χρησιμοποιείται κυρίως στον επιστημονικό λόγο, αλλά και στοδοκίμιο, το άρθρο, το κήρυγμα κτλ
Προϋποθέσεις για την ορθή χρήση :
α . να μη γίνεται κατάχρησή της
β . να μη χρησιμοποιείται για να καλυφθεί η έλλειψη επιχειρημάτων
γ . να γίνεται αναφορά σε αυθεντίες ειδικές μόνο στο συγκεκριμένο θέμα
δ) Επίκληση στο ήθος του πομπού : Χρησιμοποιείται κυρίως στον πολιτικό λόγο. Ο πομπός, για να κερδίσει την εμπιστοσύνη του δέκτη, μιλά σε πρώτο πρόσωπο και επιχειρεί :
α . να διατυπώσει αξιόπιστο λόγο
β . χρησιμοποιεί λέξεις που δηλώνουν αρετές, προβάλλει τις επιλογές και τις αποφάσεις του
ε) Επίθεση στο ήθος του αντιπάλου : Χρησιμοποιείται κυρίως στον πολιτικό λόγο. Ο πομπός, αντί να κρίνει τα επιχειρήματα του αντιπάλου του ασκεί κριτική :
α . στο χαρακτήρα του αντιπάλου
β . στην ιδιωτική του ζωή (λασπολογία)
2 . Είδη συλλογισμών – συμπεράσματα στα οποία οδηγούν
α) ως προς την πορεία της σκέψης :
1 . Παραγωγικοί : - Από μια γενική και αφηρημένη αρχή καταλήγουμε σε κάτι ειδικό.
- Οδηγεί σε βέβαια συμπεράσματα.
2 . Επαγωγικοί : - Από ειδικές, συγκεκριμένες διαπιστώσεις καταλήγουμε σε μια γενική αρχή.
- Ατελής επαγωγή : οδηγεί σε πιθανά συμπεράσματα .
- Τέλεια επαγωγή : οδηγεί σε βέβαια συμπεράσματα.
3 . Αναλογικοί : - Από μια ειδική διαπίστωση καταλήγουμε πάλι σε μια ειδική διαπίστωση.
- Οδηγεί πάντα σε πιθανά συμπεράσματα.
β) ως προς τις προκείμενες :
1 . Κατηγορικός : ο συλλογισμός του οποίου οι προκείμενες είναι κατηγορικές προτάσεις, δηλ. το Υποκείμενό τους συνδέεται με το κατηγορούμενο μέσω ενός συνδετικού ρήματος
2 . Υποθετικός : ο συλλογισμός του οποίου η μία ή και οι δύο προκείμενες είναι υποθετικές προτάσεις.
3 . Διαζευκτικός : ο συλλογισμός του οποίου μια τουλάχιστον προκείμενη είναι διαζευκτική πρόταση
3 . Η αξιολόγηση του επιχειρήματος
Αξιολόγηση επιχειρήματος : είναι ο έλεγχος τηςαλήθειας και της εγκυρότητας των προκειμένων και του συμπεράσματός του.
Ορθό επιχείρημα = Έγκυρο + Αληθές Ορθό επιχείρημα = Απόδειξη
Έγκυρο επιχείρημα : - Είναι αυτό στο οποίο οι προκείμενες οδηγούν με λογική αναγκαιότητα στο συμπέρασμα, ακολουθώντας τους καθορισμένους κανόνες της λογικής.
- η εγκυρότητα εξαρτάται από τη μορφή του επιχειρήματος.
Αληθές επιχείρημα : - Είναι αυτό στο οποίο οι προκείμενες και το συμπέρασμα ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα, υπάρχει δηλαδή νοηματική σχέση των προκειμένων και του συμπεράσματος με την πραγματικότητα.
- Η αλήθεια εξαρτάται από το περιεχόμενο του επιχειρήματος
- Οι προκείμενες πρέπει να είναι γενικά αποδεκτές αλήθειες.
- Ένα επιχείρημα που βασίζεται μόνο σε προσωπικές γνώμεςδεν έχει απόλυτη ισχύ
Είδος
|
Τι ελέγχουμε και γιατί
|
Παραγωγικός
| Ελέγχουμε την αλήθεια της γενικής αρχής, κρίσης κτλ στην οποία στηρίζεται. |
Επαγωγικός : | - Επιτρεπτή ή βεβιασμένη γενίκευση ; (βεβιασμένη γενίκευση = προκαταλήψεις) (χρονολογική σχέση = προλήψεις) ή / και αναγκαία (= το αποτέλεσμα δεν προκύπτει χωρίς αυτή) ;
- Κυριολεκτική : οι ομοιότητες ανάμεσα στα συγκρινόμενα αντικείμενα είναι επαρκείς σε αριθμό και σχετικές με το θέμα ;
- Μεταφορική : Συνήθως απευθύνεται στο συναίσθημα και επιχειρεί να παραπλανήσει. Σπάνια έχει αποδεικτική αξία λογικού επιχειρήματος
|
Υποθετικός
|
Δεν είναι έγκυρος :
α . αν συμβαίνει «άρση της υπόθεσης» π.χ. «Αν είμαι πρόεδρος, είμαι διάσημος. Δεν είμαι πρόεδρος, άρα δεν είμαι διάσημος»
β . αν συμβαίνει «θέση της απόδοσης» π.χ. «Αν είμαι πρόεδρος, είμαι διάσημος. Είμαι διάσημος, άρα είμαι πρόεδρος»
|
Διαζευκτικός
|
Είναι άκυρος, όταν :
- εγκλωβίζει τη διάζευξη σε ορισμένες μόνο λύσεις
- αποσιωπά τις υπόλοιπες για να αποσπάσει την επιθυμητή απάντηση
|
Είναι τα συλλογιστικά σχήματα που, ενώ αντιβαίνουν στον ορθό λόγο και δεν έχουν αποδεικτική αξία, μπορούν να παραπλανήσουν, γιατί εξωτερικά παρουσιάζουν πολλές ομοιότητες με τους έγκυρους συλλογισμούς.
Είναι οι παραλογισμοί που οφείλονται σε πρόθεση εξαπάτησης, σε λογική παγίδα που στήνει ο πομπός στο δέκτη.
Τα τεκμήρια που στηρίζουν ένα επιχείρημα, για να είναι αξιόπιστα, πρέπει να είναιεπεξεργασμένα επιστημονικά, στατιστικά στοιχεία ή γενικά αποδεκτές αλήθειες. Σε διαφορετική περίπτωση μπορούν να παραπλανήσουν όπως οι παραλογισμοί ή τα σοφίσματα.
1 . Επίκληση στη λογική : α . Συνειρμός ιδεών
β . Αναλυτική περιγραφή και επίδειξη των ιδιοτήτων του προϊόντος
γ . επιχειρήματα υπέρ του προϊόντος, σοφιστικά τεχνάσματα
π.χ. «Keep walking»
3 . Επίκληση στην αυθεντία : παρουσιάζει το προϊόν ένας ειδικός, ένας επιστήμονας, ένα δημοφιλές πρόσωπο
4 . Λανθάνων αξιολογικός χαρακτηρισμός : π.χ. «Μια γυναίκα με πάθος : εσύ», «Loreal γιατί σας αξίζει», «Είσαι γυναίκα ; Τόσο το καλύτερο !»: λειτουργεί δεσμευτικά για το δέκτη
2 . Κατάχρηση επιθέτου και επιρρήματος, κυρίως στον υπερθετικό βαθμό
3 . Εκφράσεις εντυπωσιασμού
4 . Συνθηματικός τόνος
2 . Η πειθώ στον πολιτικό λόγο
|
|
α) Θέματα δοκιμίου : θέματα αισθητικής, κριτικής, κοινωνικά, πολιτικά, ηθικά, επιστημονικά.
β) Απευθύνεται : Σε ένα πλατύ, καλλιεργημένο και όχι εξειδικευμένο κοινό.
γ) Στόχοι δοκιμιογράφου : 1. Να εκλαϊκεύσει, να δώσει δημοσιότητα στις απόψεις του, να κάνει μιαιδεολογική κατάθεση σε επικίνδυνα και ριψοκίνδυνα θέματα
2. Να εκφράσει τις εμπειρίες και τα προσωπικά βιώματά του
3. Να διδάξει, όχι με σωφρονιστική πρόθεση, όπως το κήρυγμα, αλλά με την έννοια ότι :
- πλουτίζει τις γνώσεις,
- οξύνει την κρίση,
- καλλιεργεί την ευαισθησία
4. Δεν επιδιώκει να επηρεάσει εύκολα και άμεσα τον αναγνώστη (όπως ο πολιτικός ή ο εκκλησιαστικός λόγος), αλλά να τον προβληματίσει.
4. Να επικοινωνήσει με τον αναγνώστη
5. Να τέρψει και ενδεχομένως να πείσει τον αναγνώστη
δ) Τρόποι / μέσα πειθούς : Το αποδεικτικό δοκίμιο χρησιμοποιεί τρόπους και μέσα που εξασφαλίζουν την επιτυχία των σκοπών του δοκιμιογράφου, δηλαδή την αποτελεσματικότητά του ως κειμένου. Συγκεκριμένα :
2. Προσεγγίζει ένα θέμα χωρίς να το εξαντλεί
Στο δοκίμιο χρησιμοποιούνται όλοι οι γνωστοί τρόποι πειθούς και τα αντίστοιχα μέσα πειθούς
3. Κινείται μεταξύ επιστήμης και λογοτεχνίας(= «υβρίδιο»)
4. Εκθέτει, διασαφηνίζει και υποστηρίζει τις ιδέες του με
επιχειρήματα, τεκμήρια, παραδείγματα
5. Δε δογματίζει
6. Θεωρεί τα πάντα σε εξέλιξη
7. Δεν εξάγει οριστικά συμπεράσματα
ε) Γλώσσα / Ύφος : Η γλώσσα του αποδεικτικού δοκιμίου εξασφαλίζει την επιτυχία των σκοπών του και το ύφος του ποικίλλει από δοκιμιογράφο σε δοκιμιογράφο (άλλοι δοκιμιογράφοι ακολουθούν πιο επιστημονικό ύφος και άλλοι πιο λογοτεχνικό). Συγκεκριμένα :
1. Κυριαρχεί η αναφορική λειτουργία της γλώσσας, όπως στον επιστημονικό λόγο
2. Χρησιμοποιεί τεχνικές ομαλής μετάβασης και συνοχής(διαρθρωτικές λέξεις κτλ)
3. Χρησιμοποιεί λέξεις που φανερώνουν την οπτική γωνία του συγγραφέα
π.χ. εξετάζει ένα θέμα από «πολιτική», «κοινωνική» και «πολιτιστική» άποψη
4. Στη σύνταξη : κυριαρχεί η υποταγμένη σύνταξη(δευτερεύουσες προτάσεις) γιατί με αυτή δηλώνεται η λογική σχέση μεταξύ των νοημάτων του.
5. Στο λεξιλόγιο : χρησιμοποιείται αφηρημένο λεξιλόγιο
6. Υπάρχει κάποια προφορικότητα στην έκφραση και οικειότητα στο ύφος με τη χρήση :
Ο δοκιμιογράφος επιδιώκει :- να γίνει σαφής
- να κάνει το λόγο του ζωντανό και παραστατικό
- α΄ ενικού, α΄ πληθυντικού
- διαλόγου, ερωτήσεων
- επεξηγήσεων, παραδειγμάτων, διασαφήσεων
- φορτισμένου λεξιλογίου
- μεταφορικού και εικονοπλαστικού λόγου
- κατάλληλων ρημάτων, επιθέτων, κτλ
στ) Δομή : 1 . Πρόλογος : θέμα, κατευθυντήρια ή κύρια ιδέα / θέση του συγγραφέα
2 . Κύριο μέρος : διασαφηνίζει, αποδεικνύει τη θέση του
3 . Επίλογος : συμπυκνώνει, επανεκθέτει τη θέση του
2 . Πώς αναγνωρίζουμε ένα δοκίμιο στοχασμού ;
1. Ο συγγραφέας αντιμετωπίζει το πρόβλημα που τον απασχολεί από καθαρά προσωπική, υποκειμενική σκοπιά
2. Υπάρχει ένα κεντρικό θέμα, αλλά οι επιμέρους ιδέες συνδέονται με αυτό συνειρμικά και διαισθητικά
3. Χρησιμοποιούνται εικόνες και σύμβολα με τα οποία υποβάλλονται ορισμένα νοήματα.
Από την άποψη αυτή στο στοχαστικό δοκίμιο υπάρχει κάποια απόπειρα πειθούς.
4. Γίνεται χρήση της ποιητικής λειτουργίας της γλώσσας.
3 . Πώς ξεχωρίζουμε ένα άρθρο από ένα δοκίμιο ;
α . Το άρθρο έχει επικαιρικό χαρακτήρα ενώ το δοκίμιο δεν έχει.
Ακόμα και όταν αφορμάται από ένα επίκαιρο γεγονός, το ανάγει στο γενικό.
β . Το δοκίμιο κινείται ανάμεσα στην επιστήμη και στη λογοτεχνία
ενώ το άρθρο κινείται στο χώρο της ερμηνευτικής δημοσιογραφίας.
γ . Το δοκίμιο χαρακτηρίζεται από προσωπικό και οικείο τόνο
ενώ στο άρθρο κυριαρχεί η αναφορική λειτουργία της γλώσσας.
δ . Διαφέρουν στην έκταση : το άρθρο είναι συντομότερο.
ε . Στο άρθρο δηλώνεται το έντυπο και ο χρόνος δημοσίευσής του.
στ . Ομοιότητα : Το ύφος και ο εννοιολογικός εξοπλισμός μερικών άρθρων τα κάνει να θεωρούνται δοκίμια.
4 . Πώς ξεχωρίζουμε μια επιφυλλίδα από ένα άρθρο ή ένα δοκίμιο ;
α. Η επιφυλλίδα έχει πολλά κοινά σημεία με το δοκίμιο :
1. Θέματα : Φιλολογικά, επιστημονικά, κοινωνικά, καλλιτεχνικά, πολιτικά
2. Ξεκινά από ένα θέμα επίκαιρου χαρακτήρα, αλλά προχωρεί σε παρατηρήσεις διαχρονικού χαρακτήρα και γενικότερου ενδιαφέροντος
β. Η επιφυλλίδα αποτελεί ένα είδος σύντομου άρθρου, γραμμένο από πρόσωπο ειδικό στο θέμα. Αυτό σημαίνει μεταξύ άλλων ότι δηλώνεται το έντυπο και οχρόνος δημοσίευσής της.
5 . Πώς ξεχωρίζουμε μια πραγματεία από ένα δοκίμιο ;
1. Η πραγματεία επιχειρεί μια διεξοδική, συστηματική παρουσίαση ενός θέματος, επιδιώκοντας να το εξαντλήσει από όλες τις πλευρές του. Γι’ αυτό :
α) έχει μεγάλη έκταση.
β) τεκμηριώνει σχολαστικά κάθε άποψη που υποστηρίζει.
γ) παραπέμπει διαρκώς στη σχετική βιβλιογραφία.
2. Το δοκίμιο επιχειρεί απλώς να προσεγγίσει ένα θέμα, χωρίς να το εξαντλεί. Γι’ αυτό :
α) έχει μέση έκταση
β) γράφεται με βάση τη γενικότερη πνευματική καλλιέργεια του συγγραφέα του.
6 . Πώς ξεχωρίζουμε ένα δοκίμιο με στοιχεία ημερολόγιου ;
α . Το ημερολόγιο :
- καταγράφει σκέψεις, συναισθήματα και γεγονότα της προσωπικής ζωής
- αλλά και ευρύτερου ενδιαφέροντος
- έχει ημερομηνία, τόπο, ακόμη και ώρα
β . Στο δοκίμιο με στοιχεία ημερολογίου ο συγγραφέας δεν καταγράφει πράξεις της ζωής του, αλλά :
- την πνευματική του πορεία
- την πορεία του στοχασμού του- τον εσωτερικό του κόσμο
7 . Πώς ξεχωρίζουμε ένα δοκίμιο με στοιχεία συνομιλίας ;
2. Προσκαλεί τον αναγνώστη να προσθέσει τους δικούς του προβληματισμούς.
3. Αποτελεί συνομιλία του δοκιμιογράφου με τον εαυτό του.
4. Κυριαρχεί το α΄ ενικό, ενώ συναντάμε και το α΄ πληθυντικό ή το β΄ ενικό.
Ωστόσο, είναι γραμμένο πολύ πιο ελευθέρα από το δοκίμιο, αφού ο συγγραφέας :
2. περιπλανάται ελεύθερα από το ένα θέμα στο άλλο
3. αυτοσχεδιάζει
4. κάνει προσωπική ιδεολογική κατάθεση ή εξομολόγηση
Απαντήστε στα γρήγορα
- Σε ό,τι με αφορά, συναισθάνομαι τις βαριές ευθύνες που πέφτουν στους ώμους των πολιτικών ανδρών της χώρας. Δεν έρχομαι ως αρχηγός ενός νέου κόμματος. Έρχομαι απλώς ως σημαιοφόρος νέων πολιτικών ιδεών, και κάτω από τη σημαία αυτή καλώ όλους εκείνους που συμμερίζονται τις ιδέες αυτές.
2 . Αντιστοιχείστε τους περιγραφικούς με τους μονολεκτικούς ορισμούς
<><><><><><>
|
|
α. Οι συλλογισμοί αιτιότητας είναι :
1. παραγωγικοί __2. επαγωγικοί __ β. Οι επαγωγικοί συλλογισμοί κατευθύνονται : 1. από το γενικό στο ειδικό __ 2. από το ειδικό στο γενικό __ γ. Οι αναλογικοί συλλογισμοί είναι : 1. συλλογισμοί αιτιότητας __ 2. συλλογισμοί μεταφορικοί ή κυριολεκτικοί __ |
δ. Οι συλλογισμοί γενίκευσης είναι :
1. παραγωγικοί__2. επαγωγικοί __ ε. Τα σοφίσματα είναι : 1. παραλογισμοί__ 2. τεκμήρια __ |
ΤΥΠΙΚΕΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ – ΤΕΧΝΙΚΗ ΑΠΑΝΤΗΣΗΣ
α) Ποια νοηματική σχέση εκφράζει η χρήση καθεμιάς από τις Χ1 , Χ2 .... λέξεις ;
β) Πώς εξασφαλίζετε η συνοχή μεταξύ των Χ1 , Χ2 .... παραγράφων του κειμένου ;
β) συνοχή à διαρθρωτικές λέξεις + αντωνυμίες + επανάληψη λέξης + νοηματική συγγένεια
Νοηματική σχέση
|
Διαρθρωτικές λέξεις
|
Αντίθεση
|
αλλά, όμως, ωστόσο, αντίθετα, εντούτοις, παρόλα αυτά, μολονότι, αν και
|
Αίτιο – Αποτέλεσμα
|
εξαιτίας, επειδή, γιατί κτλ
|
Χρονική σχέση
|
αρχικά, στη συνέχεια, πρώτα, ύστερα κτλ
|
Όρος ή προϋπόθεση
|
αν, εκτός αν, σε περίπτωση που κτλ
|
Επεξήγηση
|
λόγου χάρη, για παράδειγμα, δηλαδή, με άλλα λόγια, ειδικότερα, συγκεκριμένα κτλ
|
Έμφαση
|
το κυριότερο, πρέπει ακόμη να σημειωθεί, ιδιαίτερα σημαντικό είναι κτλ
|
Προσθήκη
|
ακόμη, επίσης, έπειτα, εκτός απ’ αυτό κτλ
|
Απαρίθμηση
|
πρώτο, δεύτερο, καταρχάς, τελικά, κτλ
|
Συμπέρασμα
|
λοιπόν, τελικά, ανακεφαλαιώνοντας κτλ
|
2 . Σύνταξη παραγράφου
Η άσκηση αυτή δίνεται συνήθως με τις εξής μορφές :
Περίπτωση α : Σε µια παράγραφο 70-80 λέξεων να διατυπώσετε την άποψή σας για το περιεχόµενο του παρακάτω αποσπάσµατος ...
2. Αναπτύσσουμε τη Θ.Π. με τον προσφορότερο τρόπο.
π.χ. Σε παράγραφο 70-80 λέξεων να διατυπώσετε την άποψή σας για το περιεχόµενο του παρακάτω αποσπάσµατος :
«Σήµερα οι πηγές των πληροφοριών έχουν πολλαπλασιαστεί σε βαθµό εκπληκτικό και οι κρουνοί τους (η εφηµερίδα, το περιοδικό, το ραδιόφωνο, η τηλεόραση) ρέουν μέσα στο σπίτι». (Πανελλαδικές 2004)
Απάντηση : Θ.Π. «Οι τεχνολογικές εξελίξεις έχουν επιτρέψει την εύκολη και άμεση πρόσβαση των ανθρώπων σε κάθε είδους πληροφορία».
Ανάπτυξη με παραδείγματα και αίτιο- αποτέλεσμα :
Στα παραδοσιακά έντυπα και ηλεκτρονικά μέσα ενημέρωσης έχει προστεθεί πλέον και το Διαδίκτυο, που προσφέρει εκπληκτικά περισσότερες δυνατότητες συγκέντρωσης πληροφοριών για κάθε τομέα του επιστητού. Ωστόσο, και στις παραδοσιακές πηγές πληροφόρησης και στο Διαδίκτυο η παραπληροφόρηση και η προπαγάνδα επιδιώκουν να διαμορφώσουν και να κατευθύνουν με ύπουλους τρόπους την κοινή γνώμη. Γι’ αυτό ας μην είμαστε αφελείς : ο όγκος της σύγχρονης πληροφόρησης δεν είναι ανάλογος με την ποιότητά της. (86 λέξεις)
Περίπτωση β : Να αναπτύξετε το νόημα της παρακάτω άποψης με 80-100 λέξεις...
- Η εκφώνηση μας ζητά να εξηγήσουμε τι εννοεί ο συγγραφέας στο συγκεκριμένο απόσπασμα, δηλαδή να διασαφηνίσουμε με παραδείγματα, να αιτιολογήσουμε, να δείξουμε τις συνέπειες κτλ της άποψης που έχει διατυπώσει.
- Αποτελεί την πιο συνηθισμένη διατύπωση της άσκησης για σύνταξηπαραγράφου.
Σ’ αυτό θα μας βοηθήσει ο εντοπισμός των λέξεων/ φράσεων – κλειδιώνκαι η κατανόηση της λογικής σχέσης μεταξύ τους.
2. Διατυπώνουμε τη Θεματική Πρόταση με βάση το γενικότερο πλαίσιο που θέτει το απόσπασμα (δηλαδή με βάση το «θεματικό κύκλο» στον οποίο εντάσσεται το ζήτημα που θέτει, όπως «Καταναλωτισμός» ή «Επιστήμη» ή «Περιβάλλον» ή «Κοινωνικοποίηση» κτλ)
3. Αναπτύσσουμε τη Θ.Π. με τον προσφορότερο τρόπο.
π. χ. Να αναπτύξετε με 80-100 λέξεις το νόημα της παρακάτω άποψης του συγγραφέα:
«Η ανάπτυξη, βέβαια, των ανθρώπων αντί για την ανάπτυξη των σκουπιδοπροϊόντων 1 θα απαιτούσε μιαν άλλη οργάνωση της εργασίας, η οποία θα έπρεπε να παύσει να είναι αγγαρεία και να γίνει πεδίο προβολής των ικανοτήτων του ανθρώπου». (Πανελλαδικές 2003)
1 : «σκουπιδοπροϊόντα» ονομάζει υποτιμητικά ο συγγραφέας τα καταναλωτικά προϊόντα που δημιουργούν τεχνητές ανάγκες στους ανθρώπους και καθιστούν τον καταναλωτισμό κέντρο του ενδιαφέροντός τους
2 . Θεματικό πλαίσιο : Καταναλωτική κοινωνία
Απάντηση : Θ.Π. «Η σύγχρονη καταναλωτική κοινωνία έχει θέσει ως σκοπό της την απρόσωπη οικονομική ανάπτυξη και χρησιμοποιεί την ανθρώπινη εργασία ως μέσο για την επιτυχία του.»
Ανάπτυξη με αίτιο – αποτέλεσμα και σύγκριση - αντίθεση
Για τους περισσότερους η εργασία σήμερα ταυτίζεται με τη μηχανική επανάληψη τυποποιημένων διαδικασιών, με σκοπό την παραγωγή, την προώθηση και την πώληση των καταναλωτικών αγαθών. Γι’ αυτό θεωρείται μια από τις αιτίες της αλλοτρίωσης του σύγχρονου ανθρώπου. Ωστόσο, το αληθινό νόημά της είναι διαφορετικό. Εκτός από το βιοπορισμό, οφείλει να εξασφαλίζει στον άνθρωπο την ουσιαστική ένταξή του στο κοινωνικό περιβάλλον που ζει και να αποτελεί μέσο προκειμένου να εκφράζει τις δημιουργικές του δυνάμεις. Επομένως, μόνο αν η εργασία οργανωθεί σε αυτό το πλαίσιο θα συμβάλλει στην ουσιαστική ανάπτυξή του.
(112 λέξεις)
Περίπτωση γ : Να αναπτύξετε την εξής θεματική πρότασησε μια παράγραφο 80 – 100 λέξεων ...
- Η εκφώνηση μας ζητά να αντιγράψουμε τη Θεματική Πρόταση που μας δόθηκε και να την αναπτύξουμε.
- Δουλεύουμε όπως ακριβώς και στην περίπτωση β
- Η περίπτωση αυτή είναι ευκολότερη, γιατί έχουμε έτοιμη τη Θεματική Πρόταση και δεν τη διατυπώνουμε μόνοι μας.
3 . Τρόπος ανάπτυξης παραγράφου – Δομή παραγράφου
α) Τρόποι ανάπτυξης παραγράφου
1. Με παραδείγματα
2. Με αιτιολόγηση
3. Με αίτιο – αποτέλεσμα
4. Με σύγκριση – αντίθεση
5. Με ορισμό (Οριστέα έννοια – Γένος – Ειδοποιός διαφορά)
6. Με διαίρεση (Διαιρετέα έννοια – Διαιρετική βάση – Μέλη της διαίρεσης)
7. Με αναλογία
8. Με συνδυασμό μεθόδων
β) Δομή παραγράφου
1. Θεματική Πρόταση
2. Σχόλια – Ανάπτυξη
3. Πρόταση – κατακλείδα (δεν υπάρχει πάντα)
Εσκέπτετο-καθώς ειδήσεις τον Αύγουστο (πόσο μάλλον το δεκαπενταύγουστο) δεν υπάρχουν-τις διακοπές του !
Και εμακάριζε την εποχή του και τον πλούτο των πληροφοριών του που, χάρις στο θαύμα της επικοινωνίας, έκαναν τις επιλογές του πιο εύκολες.
Το μέρος-νησί για την ακρίβεια το είχε ήδη επιλέξει. Σ’ αυτό συνέκλιναν άλλωστε όλα τα αφιερώματα των περιοδικών που ανελλιπώς διάβαζε.
Αλλά και η ειδική λίστα του υπουργείου που παρουσιάζει τις καθαρές ακτές το περιελάμβανε και μάλιστα στην κορυφή της.
Τύχη αγαθή έκανε να συμπληρώσει τις ημέρες εκείνες και τον αριθμό κουπονιών που προσέφερε η καθημερινή του εφημερίδα και του εξασφάλισαν όχι μόνο δωρεάν εισιτήρια, αλλά και με πολυδιαφημισμένο πλοίο.
Διάλεξε το ξενοδοχείο του από ένα έντυπο που έφτασε με το ταχυδρομείο, μαζί με το λογαριασμό της πιστωτικής του κάρτας, βρίσκοντας ενδιαφέρουσες τις πληροφορίεςκαι, κυρίως τη χρέωση σε οκτώ μηνιαίες δόσεις.
Στο αγαπημένο του περιοδικό είχε ήδη σταμπάρει μια βολική και λουσάτη συνάμα βαλίτσα-θα την αγόραζε αύριο το δίχως άλλο- μαζί με κάποια απαραίτητα αξεσουάρ ένδυσης που προβάλλονταν στο ίδιο αφιέρωμα.
Οργανωμένος και μεθοδικός πάντα- πολλοί του το καταλόγιζαν ως κουσούρι- είχε ήδη κόψει από το γαστρονομικό περιοδικό στο οποίο ήταν συνδρομητής τη σελίδα «Πού θα φάτε» για το συγκεκριμένο νησί, ενώ στο τηλεοπτικό μαγκαζίνο είδε ωραίες εικόνες από μια ντισκοτέκ όπου γινόταν πολύ χάζι και αποστήθισε το όνομά της.
Από το ρεπορτάζ της κυριακάτικής εφημερίδας του αντέγραψε μια λίστα βιβλίων που επέλεξαν ορισμένοι επώνυμοι και που ήταν, ως φαίνεται κατάλληλα για την περίοδο των καλοκαιρινών διακοπών. Το αντηλιακό του, αυτό το νέο που διαφημίζουν τόσο έξυπνα, το είχε ήδη αγοράσει, αλλά, «την εσπέραν εκείνην»,περίμενε με ανυπομονησία μπροστά στην τηλεόραση το ειδικό δελτίο ηλιοθεραπείας, για να ξέρει με ακρίβεια (και με βάση το χρώμα και τον τύπο του δέρματός του) πόση ώρα του επιτρεπόταν να εκτίθεται στον ήλιο.
Χαμογέλασε πάλι, πανευτυχής. «Α, τον Αύγουστο νιώθω πραγματικά ελεύθερος!» μουρμούρισε τραβώντας μια γερή ρουφηξιά απ’ το τσιμπούκι του.
«Εκύκλωσάν με αι του βίου μου ζάλαι, ώσπερ μέλισσαι κηρίον, Παρθένε…»1συμπλήρωσε ο Παπαδιαμάντης. «Αντιλαβού μου και ρύσαι των αιωνίων βασάνων…»1. Ν. Ευσταθιάδης, από τον ημερήσιο τύπο
Επικοινωνιακο πλαισιο : Χρονογράφημα / Σατιρίζει
Θεματικό κέντρο κειμένου : Η εξάρτηση του σύγχρονου ανθρώπου από τη διαφήμιση
Δομη κειμενου : - Σύγκριση
- Δύο αφηγήσεις - Δύο πρωταγωνιστές
- Έμμεσο σχόλιο του αρθογράφου, ενσωματωμένο στο τέλος της δεύτερης αφήγησης
Πληροφορίες : - 1ος πρωταγωνιστής : απολαμβάνει αμέριμνος
- 2ος πρωταγωνιστής : ρυθμίζει κάθε λεπτομέρεια των διακοπών του με βάση τις σχετικές διαφημίσεις
Έμμεσο σχόλιο : Η ψευδαίσθηση της ελευθερίας και η σύγχυση του σύγχρονου καταναλωτή
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Στην αρχή παραθέτει αυτούσιο ένα απόσπασμα του Παπαδιαμάντη, όπου ο ήρωας αμέριμνος απολαμβάνει κάποιο Αυγουστιάτικο απόγευμα έχοντας βυθιστεί στις σκέψεις του.
Στη συνέχεια φέρνει στο προσκήνιο ένα δεύτερο, σύγχρονο ήρωα που προετοιμάζεται για τις Αυγουστιάτικες διακοπές του. Ο ήρωας αυτός έχει επιλέξει τον τόπο, τη διαμονή, το μέσο μεταφοράς, τον εξοπλισμό, τον τρόπο πληρωμής, τα βιβλία που θα διαβάσει στις διακοπές του ακόμη και το είδος του αντηλιακού του με οδηγό τα διαφημιστικά πρότυπα.
Από τη σύγκριση των δυο ηρώων ο χρονογράφος υπαινίσσεται την ψευδαίσθηση ελευθερίας και τη σύγχυση του σύγχρονου καταναλωτή. (108 λέξεις)
ΕΚΘΕΣΗ-Γ-ΛΥΚΕΙΟΥ-ΘΕΩΡΙΑ-ΣΧΕΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΑ-ΕΝΝΟΙΩΝ
ΠΗΓΗ 1. https://www.scribd.com/doc/15281108/%CE%95%CE%9A%CE%98%CE%95%CE%A3%CE%97-%CE%93-%CE%9B%CE%A5%CE%9A%CE%95%CE%99%CE%9F%CE%A5-%CE%98%CE%95%CE%A9%CE%A1%CE%99%CE%91-%CE%A3%CE%A7%CE%95%CE%94%CE%99%CE%91%CE%93%CE%A1%CE%91%CE%9C%CE%9C%CE%91%CE%A4%CE%91-%CE%95%CE%9D%CE%9D%CE%9F%CE%99%CE%A9%CE%9D#fullscreen&from_embed
2.http://lyk-peir-anavr.att.sch.gr/Lessons/02LINGUISTICS/GreekLanguage/General/01_Markantonatos.pdf
3.https://www.kessaris.edu.gr/images/article_images/to_sxoleio/ekdoseis/neoel_glossa_g_lykeiou.pdf
Νεοελληνική γλώσσα Γ’ λυκείου
Επαναληπτικές ασκήσεις σε πέντε παραγράφους (01-05)
στο σύνολο της θεωρίας μαζί με τις απαντήσεις τους
ΠΑΡΑΓΡΑΦΟΣ 01
Στην παράγραφο που ακολουθεί:
α. Να βρεθούν τα δομικά μέρη και ο τρόπος ανάπτυξής της
β. Να βρεθεί ο τρόπος και τα μέσα πειθούς που χρησιμοποιούνται
γ. Να βρεθούν οι τρόποι επίτευξης συνοχής μέσα στην παράγραφο
δ. «εκγυμναστή», «δημοτικότητα», «πανεπιστημίου»: να δικαιολογηθεί η χρήση των εισαγωγικών στις παραπάνω λέξεις
Η αξία ενός «πανεπιστημίου» καθορίζεται σε μεγάλο βαθμό από τη δυσκολία εισόδου των υποψηφίων. Τα πανεπιστήμια Χάρβαρντ και Στάνφορντ, για παράδειγμα, δέχονται μόνον έναν υποψήφιο στους δέκα. Τέτοια ποσοστά προκαλούν την έντονη επιθυμία φοίτησης και εντυπωσιάζουν με την εικόνα αριστείας που μεταδίδουν, αυξάνοντας τη «δημοτικότητά» τους. Μια πραγματική βιομηχανία αναπτύχθηκε, με αυτόν τον τρόπο, στο περιθώριο των πανεπιστημίων, με σκοπό να βοηθήσει τους μελλοντικούς φοιτητές να προετοιμαστούν για τη συνέντευξη εισαγωγής τους στο ίδρυμα της επιλογής τους, η φοίτηση στο οποίο θα κάνει πιο ελκυστικό το βιογραφικό τους. Περίπου το 20% των φοιτητών που γίνονται δεκτοί στα μεγάλα πανεπιστήμια χρειάστηκε να καταφύγει σε προσωπικό «εκγυμναστή», η αμοιβή του οποίου μπορεί να φτάσει τα 30.000 δολάρια (22.102 ευρώ)...
ΠΑΡΑΓΡΑΦΟΣ 02
Στην παράγραφο που ακολουθεί:
α. Να βρεθούν τα δομικά μέρη και ο τρόπος ανάπτυξής της
β. Να γίνει η ετυμολόγηση των υπογραμμισμένων λέξεων
Η αντίληψη της επιβίωσης των ισχυρότερων στον πανεπιστημιακό χώρο (εκπαιδευτικός δαρβινισμός) αντιπροσωπεύει μια υποχώρηση της δημοκρατίας των πανεπιστημίων προς όφελος της χρηματιστηριακής λογικής των ακαδημαϊκών μάνατζερ. Η κυκλοφορία του χρήματος απειλεί να αντικαταστήσει την κυκλοφορία των ιδεών. Η λογική του κύρους εισχωρεί όλο και περισσότερο στα κεφάλαια που διαχειρίζονται ή επιστρατεύουν τα πανεπιστήμια και στον χειρισμό της κατάταξης. Έτσι, επιφέρουμε διπλό χτύπημα, καταργώντας έναν από τους τελευταίους χώρους κριτικής προς την καθεστηκυία τάξη και νομιμοποιώντας για πάντα τα όλο και πιο διευρυμένα κοινωνικά χάσματα.
ΠΑΡΑΓΡΑΦΟΣ 03
Στην παράγραφο που ακολουθεί:
α. Να βρεθούν τα δομικά της μέρη και ο τρόπος ανάπτυξής της
β. Να γραφεί από ένα αντώνυμο για τις υπογραμμισμένες λέξεις
γ. Εκτός αυτού, Ακόμη και, αλλά, Αντίθετα, επομένως: τι δηλώνουν οι διαρθρωτικές λέξεις;
δ. διαδίκτυο, ψυχαγωγία: να δοθεί ο ορισμός των παραπάνω λέξεων
Τα άτομα που διαθέτουν υψηλά εισοδήματα και καλό μορφωτικό επίπεδο έχουν περισσότερες πιθανότητες πρόσβασης στο Διαδίκτυο. Εκτός αυτού, όμως, αποδεικνύονται και πιο επιδέξια στη χρήση του και, επομένως, περισσότερο ικανά να ανακαλύψουν τις πλέον πρόσφατες ειδήσεις που κυκλοφορούν μέσω του Διαδικτύου, αλλά και τις αντίστοιχες ιστοσελίδες ενημέρωσης και τις διαθέσιμες υπηρεσίες. Ακόμη και στην περίπτωση ίδιας ταχύτητας σύνδεσης στο Διαδίκτυο οι υψηλόμισθοι πτυχιούχοι καταλήγουν ευκολότερα στα είδη πληροφόρησης και ψυχαγωγίας που αναζητούν. Αντίθετα, τα λιγότερο μορφωμένα και χαμηλότερα αμειβόμενα άτομα τείνουν να περιορίζουν την πλοήγησή τους στις εμπορικές ιστοσελίδες και στους δικτυακούς τόπους των μεγάλων Μ.Μ.Ε. Το Διαδίκτυο δεν είναι, επομένως, πανταχού παρόν, όπως θέλουν να το παρουσιάζουν τα αφεντικά των μιντιακών συγκροτημάτων που προσβλέπουν στη μεγαλύτερη συγκέντρωσητου ιδιοκτησιακού καθεστώτος των τηλεοπτικών καναλιών και των ραδιοφωνικών σταθμών.
ΠΑΡΑΓΡΑΦΟΣ 04
Στην παράγραφο που ακολουθεί:
α. Να βρεθούν τα δομικά της μέρη και ο τρόπος ανάπτυξής της
β. Να βρεθεί οι τρόποι και τα μέσα πειθούς που χρησιμοποιούνται
γ. Να βρεθούν τα επιχειρήματα και να ελεγχθεί η ορθότητά τους
δ. Να αντικατασταθούν οι υπογραμμισμένες λέξεις με άλλες ισοδύναμες
ε. Να βρεθεί από ένα παράδειγμα αναφορικής και ποιητικής λειτουργίας της γλώσσας
στ. Να δικαιολογηθεί η χρήση των εισαγωγικών στην παράγραφο
Εξαιτίας της έλλειψης δημοσιογράφων επιφορτισμένων με την επιβεβαίωση των πληροφοριών, την επιμέλειαάρθρων ή την ενημέρωση ήδη διαμορφωμένων περιεχομένων με νέα στοιχεία, η δικτυακή πληροφόρηση δεν είναι αξιόπιστη. Ο αριθμός ψευδών πληροφοριών που κυκλοφορεί στο ίντερνετ είναι τόσο μεγάλος ώστε οι αναγνώστες έχουν αρχίσει να τις αντιμετωπίζουν γενικά με καχυποψία, εκτός κι αν προέρχονται από κάποιο μέσο ενημέρωσης που κρίνεται αξιόπιστο -σε γενικές γραμμές, δηλαδή, όταν πρόκειται για κάποια καταξιωμένη επιχείρηση τύπου. Ακόμη και ο Νταν Γκίλμορ, του οποίου το βιβλίο «We the Media» («Εμείς, τα μέσα ενημέρωσης») διακηρύττει τις επαναστατικές προοπτικές της «δημοσιογραφίας των πολιτών», παραδέχεται: «Για τους επιτήδειους, τους απατεώνες και τους φαρσέρ κάθε βεληνεκούς, το Διαδίκτυο είναι μάννα εξ ουρανού». Και πιστεύει ότι η καχυποψία που δημιουργούν οι ηλεκτρονικές ψευδο-ειδήσεις παροτρύνει τους χρήστες να αναζητήσουν τις «πραγματικές» ειδήσεις στις ιστοσελίδες των βασικών «επώνυμων» της ενημέρωσης, γεγονός που επαυξάνει την επιρροή των τελευταίων: «Η ροή των μη αξιόπιστων πληροφοριών που βρίσκουμε στο Διαδίκτυο μπορεί να έχει ως παράδοξο αποτέλεσμα την ενίσχυση των μεγάλων μέσων, τουλάχιστον βραχυπρόθεσμα».
ΠΑΡΑΓΡΑΦΟΣ 05
Στην παράγραφο που ακολουθεί:
α. Να βρεθούν τα δομικά της μέρη και ο τρόπος ανάπτυξής της
β. Να αντικατασταθούν οι υπογραμμισμένες λέξεις του κειμένου με άλλες ισοδύναμες
γ. Να βρεθούν οι τρόποι με τους οποίους επιτυγχάνεται η συνοχή μέσα στην παράγραφο
δ. «Η παράδοση δεν πρέπει να τοποθετείται υπεράνω της λογικής»: να σχολιαστεί το περιεχόμενο της παραπάνω φράσης, σε 80-100 λέξεις
Ωστόσο, όπως θα φανεί πιο κάτω, η οικογένεια είναι μια πολύτιμη μορφή ανθρώπινης οργάνωσης που, αν δεν υπήρχε, θα έπρεπε να εφευρεθεί. Αυτό συμβαίνει όχι διότι η οικογένεια είναι μια «κεκτημένη» αξία του παρελθόντος. Η παράδοση δεν πρέπει να τοποθετείται υπεράνω της λογικής. Αντίθετα, η ίδια η εκλογίκευση της κοινωνίας απαιτεί τη διατήρηση της οικογένειας διότι μέσα από αυτήν τα άτομα κοινωνικοποιούνται: δημιουργούν αρχές και κανόνες συμβίωσης και κυρίως εμπιστοσύνης που εφαρμόζονται και κυριαρχούν πέρα από τα όρια της οικογένειας. Και η εξασφάλιση συνθηκών αμοιβαίας εμπιστοσύνης δημιουργεί αυτό που πολλοί κοινωνικοί επιστήμονες ονομάζουν κοινωνικό κεφάλαιο, του οποίου έχει ανάγκη πρωτίστως μια ανεπτυγμένη κοινωνία.
Νεοελληνική γλώσσα Γ’ λυκείου
Επαναληπτικές ασκήσεις σε πέντε παραγράφους (01-05)
στο σύνολο της θεωρίας μαζί με τις απαντήσεις τους
ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ – ΛΥΣΕΙΣ ΤΩΝ ΑΣΚΗΣΕΩΝ 01-05
ΠΑΡΑΓΡΑΦΟΣ 01 - ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ
α. Δομικά μέρη:
Θ.Π: Η αξία … υποψηφίων.
Λ-ΣΧ: Τα πανεπιστήμια … (22.102 ευρώ)...
Κ.Π: Δεν υπάρχει
Τρόπος ανάπτυξης: Η παράγραφος αναπτύσσεται με συνδυασμό μεθόδων. Συγκεκριμένα υπάρχουν
(1) Αίτιο – Αποτέλεσμα (όπου αίτιο είναι «η δυσκολία εισόδου στα πανεπιστήμια» και αποτελέσματα «η αύξησης της δημοτικότητας», «η ανάπτυξη μιας βιομηχανίας προετοιμασίας» κ.λπ) και
(2) Παραδείγματα
β. Τρόπος πειθούς:
Επίκληση στη λογική με τεκμήρια και συγκεκριμένα
(1) παραδείγματα (Τα πανεπιστήμια Χάρβαρντ και Στάνφορντ…) και
(2) στατιστικά στοιχεία – αριθμητικά δεδομένα (Περίπου το 20% … τα 30.000 δολάρια (22.102 ευρώ)...
γ. Τρόποι επίτευξης συνοχής:
- 2η – 1η : επανάληψης λέξης «πανεπιστήμιο-α»
- 3η – 2η : «τέτοια ποσοστά»: αντωνυμία & αναφορά σε προηγούμενο νόημα
- 4η – 3η : «με αυτόν τον τρόπο»: διαρθρωτική έκφραση που δηλώνει αποτέλεσμα
- 5η – 4η : επανάληψης λέξης «φοίτηση – φοιτητών»
δ. Σκοπιμότητα χρήσης των εισαγωγικών
- «πανεπιστημίου»: ειρωνεία + αμφισβήτηση
- «δημοτικότητά»: μεταφορά + ειρωνεία + αμφισβήτηση
- «εκγυμναστή»: μεταφορά + ειρωνεία
ΠΑΡΑΓΡΑΦΟΣ 02 - ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ
α. Δομικά μέρη:
Θ.Π: Η αντίληψη …των ακαδημαϊκών μάνατζερ.
Λ-ΣΧ: Η κυκλοφορία … της κατάταξης.
Κ.Π: Έτσι, επιφέρουμε … κοινωνικά χάσματα.
Τρόπος ανάπτυξης: Η παράγραφος αναπτύσσεται με Αίτιο – Αποτέλεσμα (όπου αίτιο είναι «η αντίληψη της επιβίωσης των ισχυρότερων και η χρηματιστηριακή λογική» και αποτελέσματα η «υποχώρηση της δημοκρατίας» το πλήγμα «στην κυκλοφορία των ιδεών» κ.λπ.)
β. Ετυμολογία
- υποχώρηση < υπό + χώρος
- κυκλοφορία < κύκλος + φέρω
- επιστρατεύουν < επί + στρατεύω (στρατός)
- πανεπιστήμια < παν + επίσταμαι
- καθεστηκυία < κατά + ίσταμαι
- νομιμοποιώντας < νόμιμο (νόμος) + ποιώ
ΠΑΡΑΓΡΑΦΟΣ 03 - ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ
α. Δομικά μέρη:
Θ.Π: Τα άτομα … στο Διαδίκτυο.
Λ-ΣΧ: Εκτός αυτού, … των μεγάλων Μ.Μ.Ε.
Κ.Π: Το Διαδίκτυο …των ραδιοφωνικών σταθμών.
Τρόπος ανάπτυξης: Η παράγραφος αναπτύσσεται με συνδυασμό μεθόδων. Συγκεκριμένα υπάρχουν
(1) Αίτιο – Αποτέλεσμα (όπου αίτια είναι «τα υψηλά εισοδήματα και το καλό μορφωτικό επίπεδο» και αποτελέσματα οι αυξημένες δυνατότητες πρόσβασης στο Διαδίκτυο») και
(2) Σύγκριση – Αντίθεση καθώς συγκρίνονται οι δυνατότητες πρόσβασης στο Διαδίκτυο «των πλούσιων και μορφωμένων με τους με τους λιγότερο μορφωμένους και χαμηλότερα αμειβόμενα άτομα».
β. Αντώνυμα
υψηλά ≠ χαμηλά
επιδέξια ≠ αδέξια
συγκέντρωση ≠ διάσπαση, κατακερματισμός, αποκέντρωση
περιορίζουν ≠ επεκτείνουν, διευρύνουν
πρόσφατες ≠ παλιές, παρωχημένες
γ. Διαρθρωτικές λέξεις
Εκτός αυτού: προσθήκη
Ακόμη και: έμφαση / προσθήκη
Αντίθετα: αντίθεση
επομένως: συμπέρασμα
δ. Ορισμοί
Διαδίκτυο: παγκόσμιο σύστημα διασυνδεδεμένων δικτύων υπολογιστών, οι οποίοι βρίσκονται σε ένα κοινό δίκτυο επικοινωνίας, ανταλλάσσουν μηνύματα (πακέτα) με τη χρήση διαφόρων πρωτοκόλλων (τυποποιημένοι κανόνες επικοινωνίας), τα οποία υλοποιούνται σε επίπεδο υλικού και λογισμικού. Με το διαδίκτυο οι χρήστες ανταλλάσσουν πληροφορίες, επικοινωνούν, ψυχαγωγούνται, διασκεδάζουν, αναπτύσσουν οικονομική δραστηριότητα και αποκτούν πρόσβαση στη γνώση.
Ψυχαγωγία: αγωγή, καλλιέργεια της ψυχής. Ενασχόληση του ανθρώπου με έργα της τέχνης, των γραμμάτων και του πολιτισμού, γεγονός που τον μορφώνει πνευματικά και αισθητικά και τον εξευγενίζει. Παράλληλα το άτομο αποκομίζει ικανοποίηση και απόλαυση από την ενασχόληση αυτή. Η ψυχαγωγία, παρόλο που επιτυγχάνεται με διαφορετικούς τρόπους σε κάθε πολιτισμό, σε όλους συνδέεται με την πνευματική και καλλιτεχνική δημιουργία και, μυώντας τον άνθρωπο κατάλληλα, φέρνει την αρμονία σώματος και ψυχής.
ΠΑΡΑΓΡΑΦΟΣ 04 - ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ
α. Δομικά μέρη:
Θ.Π: Εξαιτίας της έλλειψης …δεν είναι αξιόπιστη.
Λ-ΣΧ: Ο αριθμός ψευδών πληροφοριών … επιρροή των τελευταίων:
Κ.Π: «Η ροή των μη αξιόπιστων πληροφοριών … τουλάχιστον βραχυπρόθεσμα»
Τρόπος ανάπτυξης:
Η παράγραφος αναπτύσσεται με Αίτιο – Αποτέλεσμα, όπου Αίτιο είναι «έλλειψης δημοσιογράφων επιφορτισμένων με την επιβεβαίωση των πληροφοριών» και Αποτελέσματα η αναξιοπιστία της διαδικτυακής πληροφόρησης, η ενίσχυση των μεγάλων μέσων ενημέρωσης κ.λπ.
β. Τρόποι και μέσα πειθούς:
(1) Επίκληση στη λογική με επιχειρήματα και
(2) Επίκληση στην αυθεντία με την παράθεση των λόγων του συγγραφέα Νταν Γκίλμορ
γ. Να βρεθούν τα επιχειρήματα και να ελεγχθεί η ορθότητά τους
(Σημείωση: Η απόδειξη της ορθότητας των επιχειρημάτων θα γίνει μέσα από την ανάδειξη των επιχειρημάτων)
ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑ 1
Π1: Η ύπαρξη δημοσιογράφων που ελέγχουν την εγκυρότητα της πληροφορίας καθιστά την πληροφόρηση αξιόπιστη
Π2: Στις ιστοσελίδες του διαδικτύου δεν υπάρχουν πάντα δημοσιογράφοι για τον έλεγχο εγκυρότητας των πληροφοριών
Σ: Η δικτυακή πληροφόρηση δεν είναι αξιόπιστη
ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑ 2
Π1: Οι άνθρωποι αναζητούν την αξιόπιστη πληροφόρηση
Π2: Αξιόπιστη πληροφόρηση παρέχεται εκεί όπου υπάρχουν δημοσιογράφοι επιφορτισμένοι με την επιβεβαίωση της πληροφορίας
Π3: Δημοσιογράφοι επιφορτισμένοι με την επιβεβαίωση της πληροφορίας υπάρχουν στις μεγάλες καταξιωμένες επιχειρήσεις τύπου
Π4: Στο διαδίκτυο δεν υπάρχει γενικά αξιοπιστία στην πληροφόρηση
Σ: Στο διαδίκτυο οι άνθρωποι καταφεύγουν στις ιστοσελίδες των μεγάλων καταξιωμένων επιχειρήσεων τύπου
ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑ 3
Π1: Όπου υπάρχουν πολλοί αναγνώστες ενισχύονται τα αντίστοιχα μέσα ενημέρωσης
Π2: Αναζητώντας την αξιοπιστία στο διαδίκτυο οι άνθρωποι κατευθύνονται στα μεγάλα μέσα ενημέρωσης
Σ: Τα μεγάλα ΜΜΕ ενισχύονται στο διαδίκτυο
δ. Να αντικατασταθούν οι υπογραμμισμένες λέξεις με άλλες ισοδύναμες
επιμέλεια ≈ φροντίδα, έλεγχος
καχυποψία ≈ δυσπιστία, επιφυλακτικότητα
παραδέχεται ≈ ομολογεί, συμφωνεί
βραχυπρόθεσμα ≈ πρόσκαιρα, προσωρινά
παροτρύνει ≈ ενθαρρύνει, ενισχύει
ε. Να βρεθεί από ένα παράδειγμα αναφορικής και ποιητικής λειτουργίας της γλώσσας
Αναφορική (κυριολεκτική) λειτουργία: «Ο αριθμός ψευδών πληροφοριών που κυκλοφορεί στο ίντερνετ είναι τόσο μεγάλος ώστε οι αναγνώστες έχουν αρχίσει να τις αντιμετωπίζουν γενικά με καχυποψία»
Ποιητική λειτουργία: «Για τους επιτήδειους, τους απατεώνες και τους φαρσέρ κάθε βεληνεκούς, το Διαδίκτυο είναι μάννα εξ ουρανού»
στ. Να δικαιολογηθεί η χρήση των εισαγωγικών στην παράγραφο
- «We the Media»: Τίτλος βιβλίου - πνευματικού έργου
- «δημοσιογραφίας των πολιτών»: ειδικό λεξιλόγιο, ορολογία, αδόκιμος – νεότευκτος όρος
- «Για τους επιτήδειους, … μάννα εξ ουρανού»: αυτούσια μεταφορά των λόγων ενός τρίτου
- «πραγματικές»: έμφαση
- «επώνυμων»: μεταφορική σημασία της λέξης
- «Η ροή των μη αξιόπιστων …τουλάχιστον βραχυπρόθεσμα»: αυτούσια μεταφορά των λόγων ενός τρίτου
ΠΑΡΑΓΡΑΦΟΣ 05 - ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ
α. Να βρεθούν τα δομικά της μέρη και ο τρόπος ανάπτυξής της
Δομικά στοιχεία:
Θ.Π: Ωστόσο, όπως θα φανεί …αξία του παρελθόντος.
Λ-ΣΧ: Η παράδοση δεν πρέπει … μια ανεπτυγμένη κοινωνία.
Κ.Π: Δεν υπάρχει
Τρόπος ανάπτυξης: Η παράγραφος αναπτύσσεται με τη μέθοδο της Αιτιολόγησης, διότι αιτιολογεί με επιχειρήματα τον πολύτιμο χαρακτήρα της οικογένειας
β. Να αντικατασταθούν οι υπογραμμισμένες λέξεις του κειμένου με άλλες ισοδύναμες
πολύτιμη ≈ ανεκτίμητη, ωφέλιμη, σημαντική
εφευρεθεί ≈ ανακαλυφθεί, επινοηθεί
εκλογίκευση ≈ ορθολογικοποίηση, εξορθολογισμός
συμβίωσης ≈ συνύπαρξης
αμοιβαίας ≈ κοινής
πρωτίστως ≈ πρωταρχικά, κυρίως
γ. Να βρεθούν οι τρόποι με τους οποίους επιτυγχάνεται η συνοχή μέσα στην παράγραφο
2η – 1η : Με τη χρήση της αντωνυμίας «Αυτό» (συμβαίνει)
3η – 2η : Με αναφορά σε προηγούμενο νόημα («παράδοση» = «αξία του παρελθόντος»)
- 4η – 3η : Με τη διαρθρωτική λέξη «αντίθετα» που δηλώνει αντίθεση
- 5η – 4η : Με την επανάληψη της λέξης «εμπιστοσύνης»
δ. «Η παράδοση δεν πρέπει να τοποθετείται υπεράνω της λογικής».
Παράδοση είναι τα πολιτισμικά στοιχεία του παρελθόντος που μεταδίδονται από τις προηγούμενες γενιές στις επόμενες. Από την άποψη αυτή διαθέτουν μια αδιαμφισβήτητη αξία, εφόσον αποτελούν έκφραση και αποθησαύρισμα παλαιότερων εποχών και γενεών. Η αξία τους όμως αυτή δεν αποτελεί θέσφατο ούτε είναι κάτι το αδιαμφισβήτητο. Τα πολιτισμικά στοιχεία που μεταφέρει μπορεί να υπήρξαν κάποτε λειτουργικά, δε σημαίνει όμως ότι μπορούν να λειτουργήσουν αποτελεσματικά και σήμερα. Παράδοση δεν είναι ότι μένει, αλλά ότι διαρκεί. Μπορεί λοιπόν να διαθέτει μία συναισθηματική αξία, αλλά αυτό δε την τοποθετεί υπεράνω της λογικής και των αναγκών της πραγματικότητας. Η λογική είναι αυτή που θα καθορίσει τη σημασία και την αναγκαιότητα της οποιασδήποτε παράδοσης. Χαρακτηριστικό παράδειγμα ο θεσμός της προίκας, ο οποίος μπορεί να αποτέλεσε κάποτε παράγοντα ενίσχυσης της κοινωνικής συνοχής, σήμερα όμως, με την αλλαγή των κοινωνικών συνθηκών, κρίνεται άδικος, επικίνδυνος και ξεπερασμένος.
Απαντήσεις των ερωτήσεων: Κ. Καρεμφύλλης
Φιλόλογος, Ελληνογαλλική Σχολή Καλαμαρί, Θεσσαλονίκη
Έκφραση - Έκθεση Γ' Λυκείου: Επαναληπτικές ασκήσεις θεωρίας
1. Να διακρίνετε με βάση τα χαρακτηριστικά τους σε ποιο είδος δοκιμίου ανήκουν τα παρακάτω αποσπάσματα.
Α) Αν προσπαθήσουμε να προσδιορίσουμε τη σχέση ανάπτυξη περιβάλλον ανεξάρτητα από το επίπεδο οικονομικής αναπτύξεως μιας χώρας ή μιας περιοχής, τότε είναι βέβαιο πως θα καταλήξουμε σε βεβιασμένα συμπεράσματα. Επομένως, πρέπει να το εξετάσουμε μέσα στα πλαίσια ενός πίνακα ιεράρχησης αναγκών και προτεραιοτήτων. Είναι δηλαδή ανεδαφικό σε μια περιοχή όπου το βασικό πρόβλημα διαβιώσεως είναι η παραγωγή και διάθεση ικανής ποσότητας τροφίμων, να δοθεί προτεραιότητα στην προστασία του περιβάλλοντος, όπως είναι εξίσου απαράδεκτο σε μια οικονομικά ανεπτυγμένη περιοχή, με μέσο κατά κεφαλή εισόδημα του πληθυσμού μεγαλύτερο από 10.000 δολάρια, να τοποθετηθεί μια βαρέως ρυπαίνουσα βιομηχανική μονάδα στις όχθες μιας καθαρής λίμνης κ.ο.κ. Έτσι βλέπουμε ότι το πρόβλημα επιλογής μεταξύ οικονομικής αναπτύξεως και προστασίας του περιβάλλοντος αν πρέπει να γίνει επιλογ ή είναι σε τελευταία ανάλυση πρόβλημα καθορισμού προτεραιοτήτων καλύψεως αναγκών. Αυτό είναι φυσικό, αφού βελτίωση της ποιότητας ζωής σε μια υποανάπτυκτη περιοχή σημαίνει καλύτερη διατροφή, κατοικία, ιατρική περίθαλψη και εκπαίδευση, ενώ σε μια ανεπτυγμένη και εξελιγμένη περιοχή βελτίωση ποιότητας ζωής σημαίνει λιγότερη ένταση, λιγότερα αυτοκίνητα, λιγότερο θόρυβο, μικρότερη υποβάθμιση περιβάλλοντος κοκ.
Στέλιου Πικούλη, «Οικονομική ανάπτυξη και περιβάλλον»
Β) «Ήσυχο βράδυ Κυριακής με το ανοιχτό βιβλίο, τα σκόρπια χαρτιά∙ στην παραμέσα κάμαρα τα παιδιά γελάνε. Αυτό το γέλιο ξαφνικά με αναστατώνει∙ πλούσιο, πηγαίο, ξέγνοιαστο, σα σπάνιο ρόδο. Αν τη γράψω κάπου, π.χ. σ’ ένα ημερολόγιο, αυτή τη μικρή στιγμή να τη θυμάμαι όχι, δεν θέλω να τη γράψω. Κάποια μέρα ξαναδιαβάζοντάς το θα λυπηθώ, γιατί ο καιρός περνάει και τα παιδιά δεν θα είναι τότε πια παιδιά όχι δεν θέλω να γράψω τίποτε πουθενά, σκέφτομαι και τρομάζω μ’ αυτά που σκέφτομαι και λέω πως είναι η μοναξιά που με κάνει να τα βλέπω όλα μ’ αυτή τη σκληρή ματιά, όλα υπονομευμένα με φθορά, όλα πατιναρισμένα με θάνατο, είναι, λέω, η μοναξιά που καταλύει σιγά σιγά τις καλές μου δυνάμεις, αυτή η φάουσα που δίχως να θέλω με σκέπασε σαν σφικτός κισσός, αμέσως μόλις συνειδητοποίησα την ύπαρξή μου, η λάμια που κουβαλάω στο αίμα μου μέσα η αχόρταγη, ο σκοτεινός μου έρωτας, η άσπρη στέπα που μέσα της χάνομαι, η άλλη όψη της μοίρας μου».
Λένας Παππά, «Ένας λόγος για τη μοναξιά»
Γ) Το αίσθημά μου είναι ότι τούτοι οι αρχαίοι ναοί της Ελλάδας, της Μεγάλης Ελλάδας, της Ιωνίας, είναι με κάποιον τρόπο σπαρτοί, ριζωμένοι στα τοπία τους. Αφού χαλάστηκαν και ερειπώθηκαν οι "καλύβες" αυτές των αθανάτων, οι άστεγοι θεοί γύρισαν εκεί που άρχισαν, χύθηκαν ξανά έξω στο τοπίο και μας απειλούν με πανικούς φόβους ή και με θέλγητρα, παντού: "Πάντα πλήρη θεών" έλεγε ο Μιλήσιος Θαλής. Χρειάζονται καμιά φορά τα παραμύθια.
Γ. Σεφέρης, «Δοκιμές»
Δ) Από τη στιγμή που η ανάπτυξη της τεχνολογίας επιτρέπει και η ανάπτυξη του τριτογενούς τομέα επιβάλλει τη χρησιμοποίηση όχι μόνο των μυϊκών, αλλά και των διανοητικών ικανοτήτων του ανθρώπου, η γυναίκα εισέρχεται πλησίστια στην αγορά εργασίας, που ακόμα και στον 19ο αιώνα κυριαρχείται από τον άντρα. Η επαγγελματοποίηση όμως της γυναίκας σημαίνει και σχετική αυτονόμηση και ανεξαρτητοποίησή της απέναντι στον άντρα. Ένα εξίσου σημαντικό βήμα είναι ότι η γυναίκα ανεβάζει το μορφωτικό της επίπεδο και πάλι κάτω από τις νέες ανάγκες χρησιμοποίησής της, που αναπτύσσονται στην Οικονομία. Με την άνοδο του μορφωτικού επιπέδου της γυναίκας κλονίζεται και τελικά καταλύεται ο μύθος για την δήθεν φυσικά δεδομένη πνευματική κατωτερότητα της γυναίκας.
Βασίλης Φίλιας “Ο κλονισμός του παραδοσιακού γάμου”, Κοινωνιολογικές Προσεγγίσεις,
εκδ. “Σύγχρονη Εποχή”, Αθήνα 1989.
Ε) Θα ζαρώσω στον ίσκιο της μεγάλης τούτης μάνας, τον καθεδρικό ναό, και θα σταθώ ασάλευτος ως το τέλος, περιμένοντας δίχως πια τον τρόμο του θανάτου, γιατί θα έχω θεραπευτεί από την πλάνη του χρόνου. Τίποτα δεν θ’ αλλάζει στο εξής, όλα θα είναι αιώνια, ανεξάντλητα, ένας κυματισμός της θάλασσας, μύρα του ανοιχτού πελάγου, που έρχονται φτεροκοπώντας ρυθμικά, ο ρόγχος στους βράχους, το τραγούδι του ανέμου. Η μια ενσάρκωση είναι να γίνεις ποντοπόρος και να ταξιδεύεις ακόρεστος, με τα σπλάχνα σου πεινασμένα, το μάτι φλογισμένο, όλο για νέες ηπείρους, για νέους θησαυρούς. Η άλλη ενσάρκωση είναι να νιώσεις κύμα κι εσύ της θάλασσας, μια φευγαλέα ανατριχίλα στην απεραντοσύνη, κάτι που δεν αφήνει αχνάρι πίσω του μήτε λείψανο, γιατί δεν είχε ποτέ αυθυπαρξία.
Αγγ. Τερζάκης “Ρεμβασμός του 12ου μήνα”, Ποντοπόροι
Στ) Το δικαίωμα στη ζωή, που συμπίπτει με την ευκαιρία επανόρθωσης είναι φυσικό δικαίωμα κάθε ανθρώπου, ακόμη και του χειρότερου. Χωρίς αυτό το δικαίωμα η ηθική ζωή είναι απολύτως αδύνατη. Ο τελευταίος των εγκληματιών και ο πιο ακέραιος δικαστής ξαναβρίσκονται εδώ πλάι πλάι, εξίσου δύστυχοι και αλληλέγγυοι. Κανείς από μας δεν έχει το δικαίωμα να χάνει τις ελπίδες του για έναν άνθρωπο παρά μόνο μετά το θάνατό του που μετατρέπει τη ζωή σε πεπρωμένο και επιτρέπει την οριστική κρίση. Το να διατυπώνουμε την οριστική κρίση πριν από το θάνατο, το να διατάσσουμε το κλείσιμο των λογαριασμών, όταν ακόμη ο πιστωτής είναι ζωντανός, αυτό δεν ανήκει στη δικαιοδοσία κανενός ανθρώπου. Σε αυτό το όριο τουλάχιστον όποιος κρίνει απόλυτα, καταδικάζεται απόλυτα.
Άλμπερτ Καμύ
2. Να γραφεί η περίληψη του κειμένου που ακολουθεί (100-120 λέξεις)
ΑΠΟΔΕΙΚΤΙΚΟ ΣΤΟΧΑΣΤΙΚΟ
Ένας από τους κυριότερους πλέον προβληματισμούς των νέων είναι η εξασφάλιση καριέρας, η οποία θα τους αποφέρει υλική και ηθική ικανοποίηση. Η αντίληψη ότι η κατοχή ενός οποιουδήποτε πτυχίου θα έχει ως αποτέλεσμα την επιτυχημένη επαγγελματική εξέλιξη έχει ξεπεραστεί,καθώς οι συνθήκες της αγοράς έχουν αλλάξει και στη σκακιέρα της εργασιακής καριέρας επικρατούν ορισμένα επαγγέλματα. Η αυξανόμενη ανεργία σε απόφοιτους πανεπιστημίου και λυκείου είναι ένδειξη ότι οι απαιτήσεις της αγοράς έχουν διαφορετική κατεύθυνση από αυτή των γενικών γνώσεων ή των άκρως θεωρητικών μαθημάτων που κατά κανόνα διδάσκονται στο εκπαιδευτικό σύστημα.
Οι καινοτομίες στην τεχνολογία αντιπροσωπεύουν επίσης μια από τις κυριότερες αιτίες αλλαγών, οι οποίες μπορούν να επηρεάσουν την καριέρα ενός εργαζομένου. Η αυτοματοποίηση και η ρομποτική κυριαρχούν όλο και περισσότερο σε όλες τις εκφάνσεις της καθημερινής επαγγελματικής ζωής. Ο αριθμός εργαζομένων στον βιομηχανικό τομέα μειώνεται ενώ αντίθετα αυξάνεται με ραγδαίο ρυθμό ο αριθμός εργαζομένων στον τομέα της πληροφορικής. Οι απαραίτητες δεξιότητες για τη διατήρηση και την εξέλιξη της καριέρας εν όψει της νέας χιλιετηρίδας θα συνεχίσουν να μεταβάλλονται. Πολλές θέσεις εργασίας, οι οποίες ως τώρα μπορούσαν να διατηρηθούν με χαμηλό επίπεδο δεξιοτήτων και χαμηλό επίπεδο εκπαίδευσης, θα εκλείψουν και οι νέες θέσεις εργασίας που θα υπάρχουν θα απαιτούν υψηλή εξειδίκευση και εκπαίδευση. Επίσης, είναι χρήσιμο να επισημανθεί ότι οι παραπάνω συνθήκες επηρέασαν και διαμόρφωσαν διαφορετικά τις συνθήκες και τους νέους άγραφους κανόνες της αγοράς.Παλαιότερα, αν ήσουν υπάλληλος για πολλά χρόνια σε κάποια επιχείρηση υπήρχε η ασφάλεια ότι θα παρέμενες εκεί και τα υπόλοιπα χρόνια της καριέρας σου.
Αντίθετα, οι νέες συνθήκες αγοράς δεν διασφαλίζουν μονιμότητα, μιας και υπάρχουν συνεχείς αλλαγές έτσι ώστε να αντεπεξέλθει η εταιρεία στις καινούργιες συνθήκες. Ως συνέπεια των παραπάνω οι υπάλληλοι καλούνται για να διασφαλίσουν τη θέση τους να επιδείξουν αυτονομία και πρωτοβουλία, αυξημένη δημιουργικότητα, υπευθυνότητα και παραγωγικότητα. Σημειώνεται ότι ανεξαρτήτως ειδικότητας αυτό που απαιτεί η αγορά,κυρίως λόγω των γρήγορων ρυθμών εξέλιξης και της ανταγωνιστικότητας, είναι η συνεχής επιμόρφωση. Ήδη έχει διαφανεί έντονη η τάση μεταξύ των σύγχρονων επαγγελματιών να έχουν ενταχθεί στη δια βίου μάθηση και εκπαίδευση μέσω της οποίας αποκτούν νέες ικανότητες στην προσπάθειά τους να αναπτύσσουν συνεχώς την καριέρα τους.
Τι είδους προσόντα, όμως, πρέπει να κατέχει κάποιος για να δημιουργήσει μια καριέρα στους συγκεκριμένους τομείς που σημειώνουν ζήτηση εκτός των τυπικών προσόντων; Αρχικά, είναι πολύ σημαντικό για κάποιον που επιλέγει τους παραπάνω κλάδους να διακατέχεται από ένα γνήσιο ενδιαφέρον και αγάπη για το αντικείμενο. Συχνά, ιδιαίτερα νεαρά άτομα κατά τη διάρκεια επιλογής επαγγέλματος επηρεάζονται από εξωτερικούς παράγοντες για την επιλογή επαγγέλματος όπως οι οικονομικές απολαβές, οι γνώμες του οικογενειακού περιβάλλοντος, η ζήτηση της αγοράς στη συγκεκριμένη χρονική στιγμή κ.τ.λ. Μέσα σε όλα αυτά συχνά πολλοί ξεχνάνε ότι η απόκτηση μιας οποιασδήποτε εργασίας ως αυτοσκοπός δεν εγγυάται επιτυχία και ότι το σημαντικότερο στοιχείο εξασφάλισης επιτυχίας είναι το πόσο επενδύουν στην καριέρα τους. Πόσο δηλαδή αποφασιστικοί είναι στη συλλογή πληροφοριών και στην εκμετάλλευση των ευκαιριών που τους παρουσιάζονται.
Άρθρο από τον ημερήσιο τύπο της Τόνιας Τσακίρη, από το ΒΗΜΑ
3. Να επισημανθεί η δομή των παρακάτω παραγράφων. Πώς επιτυγχάνεται η συνοχή σε καθεμιά από αυτές και ποιοι είναι οι τρόποι ανάπτυξή τους;
α. Όποιος αδιαφορεί για τα πολιτικά πράγματα του τόπου του είναι, όχι φιλήσυχος, αλλ' άχρηστος, "αχρείος" πολίτης. Ο απολίτικος είναι ο παθητικόςκαι αμέτοχος άνθρωπος που με πρόφαση τη διατήρηση της προσωπικής γαλήνης και ηρεμίας καταλήγει στην αμεριμνησία. Αποδέχεται μοιρολατρικά τις αποφάσεις που άλλοι παίρνουν για αυτόν χωρίς αυτόν. Δεν ενημερώνεται και, επομένως, δεν έχει γνώμη και δεν μπορεί να συμμετέχει στη διαμόρφωση της κοινωνικής εξέλιξης και να προσφέρει στο κοινωνικό σύνολο και στην επίλυση των προβλημάτων μέσα από τη συμμετοχή του στα συλλογικά όργανα. Ένας άνθρωπος, όμως, που δεν προσφέρει με την ενεργητική του στάση δεν μπορεί να είναι χρήσιμος στην κοινωνική ζωή, αλλά μια παθητική και ετεροκαθαριζόμενη οντότητα, ευάλωτη στη χειραγώγηση και την υποταγή.
β.Η ποιοτική παιδεία αποτελεί την προϋπόθεση για την οικονομική ανάπτυξη μιας χώρας. Πέρα από τον παιδευτικό της ρόλο στη διαμόρφωση τηςπροσωπικότητας του ατόμου, η εκπαίδευση αποτελεί και μηχανισμό οικονομικής ανάπτυξης και εκσυγχρονισμού της χώρας. Από την ποιότητα της λειτουργίας της θα καθοριστεί ο βαθμός προετοιμασίας του νέου με όλα εκείνα τα εφόδια που απαιτούνται για να αντεπεξέλθει στον αυξημένο οικονομικό και τεχνολογικό ανταγωνισμό της εποχής μας. Η εξοικείωση με τις νέες τεχνολογίες, ο επαγγελματικός προσανατολισμός, η ειδική κατάρτιση, η παροχή της σύγχρονης τεχνογνωσίας θα διαμορφώσουν άτομα καταρτισμένα, παραγωγικά, ικανά να συμβάλλουν στον εκσυγχρονισμό των παραγωγικών δομών και την αναβάθμιση όλων των οικονομικών δραστηριοτήτων της κοινωνίας.
4. Να εντοπίσετε το είδος των τεκμηρίων που χρησιμοποιούνται
στα παρακάτω αποσπάσματα.
Α) Αποκαλυπτικά, δυσάρεστα για τον εξεταστικό μηχανισμό του λυκείου, είναι τα αποτελέσματα έρευνας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, που δόθηκε πρόσφατα στη δημοσιότητα, με θέμα την αξιολόγηση της Έκθεσης στις Γενικές Εξετάσεις. Η πολύ ενδιαφέρουσα μελέτη, που έγινε για πρώτη φορά, επί των κειμένων της Έκθεσης στις Γενικές Εξετάσεις, ανέδειξε ότι οι υποψήφιοι προβάλλουν, συνειδητά ή ασυνείδητα, ιδέες και αξίες, όχι επειδή πιστεύουν σε αυτές, αλλά επειδή γίνονται αποδεκτές και επιβραβεύονται από το σύνολο των βαθμολογητών.
Β) Οδηγούμαστε επίσης σε αυτό που ο Χάμπερμας αποκαλεί στρεβλή επικοινωνία Μια στρέβλωση που οφείλεται είτε σε μια «κοινή γνώμη» που κατασκευάζεται από αυταρχικές ελίτ είτε σε μια «κοινή γνώμη» που διαμορφώνεται από δογματικές μειοψηφίες.
5. Με ποια συλλογιστική πορεία (επαγωγική-παραγωγική) αναπτύσσει τη σκέψη του ο συγγραφέας στις παραγράφους που ακολουθούν; Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας.
1. Αρκετοί συμμαθητές μου ασχολούνται με τον αθλητισμό, κάποιοι μάλιστα και με τον πρωταθλητισμό. Οι μαθητές αυτοί δεν υστερούν στις σχολικές επιδόσεις. Επομένως, η ενασχόληση με τον αθλητισμό δεν επηρεάζει αρνητικά την επίδοση του μαθητή στο σχολείο.
2. Το νεοελληνικό φροντιστηριακό φαινόμενο έχει προφανώς συμβάλει στη μορφή που έχουν λάβει τα σχολικά μαθήματα τόσο ως προς το περιεχόμενο όσο και ως προς τη διδακτική και τον τρόπο εξέτασης. Είναι άραγε τυχαίο ότι τα περισσότερα φροντιστήρια «πιάνουν» τα θέματα των Πανελλαδικών; Ή ότι όσον αφορά την Έκθεση Ιδεών τα παιδιά έχουν πειστεί ότι «αυτά ζητούν στις εξετάσεις», γιατί «έτσι είναι η Εκθεση», με αποτέλεσμα να διαβάζουμε σχεδόν πανομοιότυπες εκθέσεις;
3. Αν όχι ο βεβαιότερος, ασφαλώς όμως ο παραστατικότερος δείκτης πολιτισμού μιας κοινότητας ανθρώπων είναι ο τρόπος της ψυχαγωγίας της. Λαοί με ένστικτα ανημέρωτα και χαμηλό επίπεδο μόρφωσης διασκεδάζουν βάναυσα. Αντίθετα όσοι ημέρωσαν τα ήθη τους και καλλιέργησαν το πνεύμα τους αγαπούν ευγενείς μορφές και λεπτά μέσα ψυχαγωγίας. Ο ίδιος κανόνας ισχύει και για τον χαρακτηρισμό των ατόμων: «Πες μου πώς διασκεδάζεις να σου πω ποιος είσαι». Ο αβρός στους τρόπους και πνευματικά προικισμένος άνθρωπος είναι και στην ψυχαγωγία του εκλεκτικός και διακριτικός. Ο βάρβαρος και άξεστος αγαπάει τις διασκεδάσεις που τον αποκτηνώνουν. […]
4. Πολλοί κοινωνιοψυχολόγοι ανακάλυψαν ότι οι δημιουργικοί τύποι παιδιών χρησιμοποιούν καινοτόμες συντμήσεις λέξεων και αργκό, διαμορφώνουν ειδικά τις ρυθμίσεις και τους ήχους του κινητού τους με μεγάλη ευκολία. Τα παιδιά που έχουν μέλλον ως δάσκαλοι και υπάλληλοι είναι ορθογράφοι, γνωρίζουν πάντα πού έχουν το κινητό τους και συνηθίζουν να το μαγκώνουν μεταξύ σαγονιού και ώμου. Όσα έχουν μέλλον σε επαγγέλματα εξουσίας (στρατιωτικοί ή νομικοί), χρησιμοποιούν πάντα κεφαλαία γράμματα, δεν κόβουν τις λέξεις, γράφουν με συντομία, έχουν ηχηρά μηνύματα και μιλούν δυνατά στο κινητό μέσα στο λεωφορείο ή στο μετρό. Όσα προδιαγράφονται για κοινωνικό έργο (νοσοκόμοι ή βρεφοκόμοι), χρησιμοποιούν πάντα μικρά γράμματα, χαμηλώνουν την ένταση του ήχου ή ενεργοποιούν τη δόνηση για να μην ενοχλούν και προσθέτουν στα μηνύματά τους πολλά γραφιστικά συμπληρώματα – όπως χαμογελαστά προσωπάκια. Γίνεται, λοιπόν, φανερό ότι τα γραπτά μηνύματα των κινητών είναι πολύ πιο εύγλωττα από ό,τι νομίζουμε και χαρακτηρίζουν τους κατόχους τους.
5. Όταν φοιτούσα στη Β' Λυκείου, σε μια έκθεση, είχαμε θέμα την ανάπτυξη του τουρισμού στην Ελλάδα. Ζήτησα από την καθηγήτρια να με αφήσει να γράψω ελεύθερα, σε πιο δημοσιογραφικό στιλ, να φύγω λίγο από το επιβεβλημένο πλαίσιο. «Εντάξει», μου είπε, «είμαι περίεργη να δω τι θα κάνεις». Όταν μου την επέστρεψε με τον βαθμό, μου είπε: «Αν γράψεις έτσι στις Πανελλήνιες, δεν θα πιάσεις ούτε τη βάση». Διορθώτρια και η ίδια. Καλοί και κακοί, οι καθηγητές είναι εκεί για να προετοιμάσουν τα παιδιά για την εξέταση του Ιουνίου. Όταν το ίδιο το σύστημα τους επιβάλλει συγκεκριμένο τρόπο γραφής, τι μπορούν να κάνουν; Απλά ο ευσυνείδητος καθηγητής, την ώρα που μοιράζει το μάτσο τις φωτοτυπίες, θα ξεκαθαρίσει στην τάξη πως «αυτό είναι, μας αρέσει - δεν μας αρέσει, πρέπει να προετοιμαστείτε έτσι».
6. Αξίζει να σημειωθεί ιδιαίτερα ότι στον αληθινό επαγγελματία υπάρχει η πεποίθηση ότι πέρα από τον απλό βιοπορισμό, πέρα και από την κοινωνική θέση που εξασφαλίζει το επάγγελμα, κάποιος γενικότερος κοινωνικός σκοπός εξυπηρετείται με αυτό. Με την επαγγελματική του δραστηριότητα το άτομο γίνεται οργανικό μέλος της κοινωνίας και εργάζεται για την ευστάθεια και την πρόοδό της. Ο γιατρός, ο δικηγόρος, ο μηχανικός, ο πλοίαρχος δίνονται στο επάγγελμά τους ακόμη και όταν δεν το χρειάζονται για βιοπορισμό ή κοινωνική προβολή, γιατί αισθάνονται ότι δεν είναι μόνο ο χρόνος της ζωής τους που θα αδειάσει, ούτε μόνο η κοινωνική τους υπόσταση που θα γίνει ανάπηρη αν το εγκαταλείψουν, αλλά ότι κάτι μέσα στο κοινωνικό σώμα θα πάει άσχημα, εάν δεν κάνουν όπως εκείνοι ξέρουν και μπορούν τη δουλειά τους.
7. Αν θέλετε να βγάλετε συμπεράσματα για τη φιλία παρατηρήστε πρώτα τους νέους: ο φίλος είναι ο παραστάτης που θα ενθαρρύνει και θα βοηθήσει τον νέο άνθρωπο να μην κάνει σφάλματα (ανοησίες, αστοχίες, απρέπειες), ο οδηγός στο σωστό δρόμο, ο επίκουρος στις κακοτοπιές της ζωής. Έπειτα, τους πολύ ηλικιωμένους: αυτοί χρειάζονται την παρηγοριά, την περίθαλψη, τη φροντίδα του φίλου, επειδή δεν μπορούν να αντιμετωπίσουν τις ανάγκες τους από σωματική ανεπάρκεια ή πνευματική αδυναμία. Τέλος, εκείνους που βρίσκονται στην ακμή της ηλικίας τους, ο φίλος είναι βοηθός στις καλές πράξεις, σύμβουλος και συνεργάτης στα ενάρετα έργα. Η φιλία, επομένως, είναι αναγκαιότατο αγαθό για κάθε ηλικία.
6. Να γράψετε τους τρόπους και τα μέσα πειθούς που χρησιμοποιούνται στις παραγράφους που ακολουθούν:
Ο πόλεμος άρχισε να χάνει ένα μέρος από την ομορφιά του από τότε που ο άνθρωπος μπόρεσε να αντικαταστήσει τα αγχέμαχα με τα εκηβόλα όπλα. Ήδη κατά την πρώτη παγκόσμια σύρραξη οι πολεμιστές που αδρανούσαν μέσα στα χαρακώματα της Ανατολικής Γαλλίας, μέσα στη λάσπη, αυτοί οι τυφλοπόντικοι, οι τρωγλοδύτες, νοσταλγούσαν ένα θάνατο, που θα είχε κάποια ευγενικότερη όψη και θρηνούσαν την απώλεια του προσωπικού ηρωισμού. Το άτομο το έχει αντικαταστήσει η μάζα, αυτός ο φοβερός πολτός.
Εμείς τι κάνουμε; τι μπορούμε να προσθέσουμε ή να αφαιρέσουμε από την σκληρή αυτή πραγματικότητα του νέου βιομηχανικού κράτους; Μήπως μέσα από την απάτη αυτή, σε βάρος μας και σε βάρος των καταναλωτών, συμβάλουμε στη συντήρηση και επιδείνωση του καταπιεστικού μηχανισμού; έχουμε ευκαιρίες για κάτι παρόμοιο; εάν δεν μπορούμε να συμβάλλουμε στην κάθαρση, ας σταματήσουμε το βρόμισμα. Αν συνεχιστεί αυτή η ψυχική εξαθλίωση , δε θα μείνει περιθώριο ούτε γι’ αυτό που σήμερα βαφτίζουμε «αναγκαίο κακό». Μας μάθανε να μεταφράζουμε το στοχασμό σε χρήμα, την εφεύρεση σε χρήμα, την ευτυχία σε χρήμα, τη δυστυχία του γείτονα σε δική μας καλοπέραση. Χάσαμε κάθε εκτίμηση για τον εαυτό μας και κάθε επαφή με τις ανθρώπινες αξίες.
Στη συντριπτική τους πλειονότητα, οι φοιτητές του εξωτερικού επιστρέφουν στη χώρα μας μετά την αποπεράτωση των σπουδών τους, με εξαίρεση ίσως τους πολύ καλούς που μένουν οριστικά ή για μεγάλα διαστήματα έξω. Όλοι αυτοί προστίθενται στον αριθμό των πτυχιούχων των ελληνικών τριτοβάθμιων ιδρυμάτων που ζητούν – μάταια αρκετές φορές – εργασία. Έτσι διογκώνεται η αναντιστοιχία μεταξύ της προσφοράς και της ζήτησης πτυχιούχων και ενισχύονται τα φαινόμενα του κορεσμού των κλάδων ανεργίας.
Σημαντικό είναι το ποσοστό αποφοίτων Λυκείου που στρέφονται, μετά την αποτυχία εισαγωγής τους στα ελληνικά Ανώτερα και Ανώτατα Εκπαιδευτικά ιδρύματα, προς τα ιδρύματα του εξωτερικού. Ορισμένοι μάλιστα προσανατολίζονται από την αρχή προς αυτά. Σύμφωνα με τα στοιχεία της τράπεζας της Ελλάδος οι Έλληνες φοιτητές στο εξωτερικό που έπαιρναν από την Ελλάδα συνάλλαγμα για σπουδές ήταν το 1985 28754, το 1990 32068 και το 1992 29291.
Και βέβαια όποιος μισεί αυτούς που οι άλλοι ευσπλαχνίζονται, από ποια κακία νομίζετε ότι ένας τέτοιος άνθρωπος θα μπορούσε να απέχει; γιατί δε με συκοφαντεί για χρήματα ούτε θέλει να με δεχθεί ως εχθρό του. Εξαιτίας της κακίας του ούτε εχθρό ούτε φίλο μου τον είχα ποτέ ως τώρα. Είναι πλέον φανερό, κύριοι βουλευτές, ότι με φθονεί, γιατί , αν και έχω πέσει σε τέτοια συμφορά, είμαι καλύτερος πολίτης από αυτόν.
7. Να αντιστοιχίσετε τα στοιχεία της στήλης Α με εκείνα της στήλης Β (ένα στοιχείο της στήλης Α αντιστοιχεί σε περισσότερα από ένα στοιχεία της στήλης Β και αντιστρόφως).
Ι: ΔΙΑΦΗΜΙΣΤΙΚΟ ΜΗΝΥΜΑ
|
ΙΙ: ΜΟΡΦΗ ΤΟΥ ΜΗΝΥΜΑΤΟΣ
|
1Α. Η σωστή επιλογή απορροφητήρα για να μη σας πάρουν μυρωδιά.
2Β. Όταν τα ανταλλακτικά δεν είναι γνήσια είναι επικίνδυνα. Γι’ αυτό, όταν αγοράζετε ένα ανταλλακτικό για το αυτοκίνητό σας, κύριο κριτήριο της επιλογής σας δεν πρέπει να είναι μια πρόσκαιρη δελεαστική τιμή αλλά η γνησιότητα και η αυθεντικότητα. Κάθε γνήσιο ανταλλακτικό ERMIS ελέγχεται εξονυχιστικά στα εργαστήρια της εταιρίας πριν τεθεί στη διάθεσή σας. Έτσι, εξασφαλίζεται η ποιότητα, η ασφάλεια, η σωστή λειτουργία και η διατήρηση της υψηλής αξίας μεταπώλησης κάθε αυτοκινήτου ERMIS. Προσοχή λοιπόν στις απομιμήσεις.
3Γ. Είμαι συλλέκτης έργων τέχνης. Προσπαθώ να προστατεύω τα έργα μου από φθορές και αλλοιώσεις. Γιατί αυτά τα πλάσματα είναι πολύ ευαίσθητα. Με τα κλιματιστικά KLIMA μπορώ να τους εξασφαλίζω τις ιδανικές συνθήκες που χρειάζονται.
4 Δ. Κοίταξε το ρολόι της. Ευτυχώς, υπήρχε χρόνος για ένα καλό πρωινό, πριν ξεκινήσει η μέρα, που προβλεπόταν γεμάτη και έντονη -ως συνήθως. Λίγα λεπτά αργότερα το τραπέζι γέμισε με χρώματα και μυρωδιές. Ήταν μια συνήθεια που την απέκτησε από την εποχή που ήταν φοιτήτρια. Μόνο που τώρα μαζί με τα αυγά, τις φρυγανιές και τη μαρμελάδα υπήρχε και η τελευταία της ανακάλυψη: ο νέος χυμός καρότου!
5 Ε.Έπιπλα ΟΙΚΟΣ. Αρμονική συνύπαρξη τέχνης και τεχνικής. Το τελειότερο ΟΙΚΟΣύστημα. Ένα με σας, ένα με τον χώρο σας, ένα με τις απαιτήσεις σας.
|
Μήνυμα που
α1. αναπτύσσεται με μονόλογο / διάλογο
β2. χρησιμοποιεί αφήγηση
γ3. στηρίζεται σε τεχνάσματα / ευρήματα
δ 4. προσφέρει επιχειρήματα
|
8. α. Παρατηρήστε τη συχνότητα με την οποία χρησιμοποιούνται οι ρηματικοί τύποι «πρέπει» και «οφείλει». Εξετάστε αν τα επιχειρήματα που τεκμηριώνουν αυτή τη δεοντολογία είναι ισχυρά και δικαιολογήστε την απάντησή σας.
β. Να τεκμηριώσετε ότι το κείμενο αυτό έχει τα χαρακτηριστικά του πολιτικού λόγου.
Πώς θέλει ο Χίτλερ τη διαπαιδαγώγηση των νέων
Η διαπαιδαγώγησή μου είναι σκληρή. Η αδυναμία πρέπει να διώχνεται με μαστίγιο. Στα σχολεία μου θα ανδρωθεί μια νεολαία που θα αλλάξει τον κόσμο. Θέλω μια νεολαία απότομη και σκληρή. Η νεολαία οφείλει να συγκεντρώνει όλα αυτά τα στοιχεία. Πρέπει να υπομένει τον πόνο. Δεν πρέπει να υπάρχει σ’ αυτήν κανένα ίχνος αδυναμίας ή τρυφερότητας. Το ελεύθερο και υπέροχο αγρίμι πρέπει να ξαναλάμψει στα μάτια της. Δυνατή και όμορφη, έτσι ονειρεύομαι τη νεολαία μου. Θα είναι ικανή να πραγματοποιεί όλες τις φυσικές ασκήσεις. Θέλω να δημιουργήσω μια αθλητική νεολαία. Αυτός είναι ο πρώτος και κυριότερος στόχος. Έτσι θα κατορθώσω να εξαλείψω χιλιετηρίδες ανθρώπινης υποτέλειας. Έτσι θα έχω μπροστά μου τον καθαρό και ευγενικό καρπό της φύσης. Έτσι θα αναδημιουργήσω τον άνθρωπο. Δε θέλω πνευματική καλλιέργεια. Η επιστήμη θα διέφθειρε τη νεολαία μου. Αυτό που θα προτιμούσα είναι ό,τι μαθαίνει να το εφαρμόζει στο παιχνίδι. Αλλά οφείλει να μάθει να αυτοκυριαρχείται. Θέλω να μάθει να νικά, και στις σκληρότερες δοκιμασίες, το φόβο και το θάνατο. Αυτό είναι το ύψιστο κατόρθωμα μιας ηρωικής νεολαίας, απ’ αυτή θα ξεπηδήσει ο ελεύθερος άνθρωπος, μέτρο και κέντρο του κόσμου, ο άνθρωπος δημιουργός, ο άνθρωπος Θεός. Στο σχολείο μου θα λατρεύεται η εικόνα του ωραίου και αυτοκυρίαρχου ανθρώπου.
(Απόσπασμα από το βιβλίο του Ράουσιγκ Συνομιλίες με τον Χίτλερ. Παρατίθεται στο βιβλίο των Σκουλάτου Β., Δημακόπουλου Ν. και Κόνδη Σ., Ιστορία Νεότερη και Σύγχρονη, τεύχος Γ΄, Γ΄ Λυ-κείου, Ο.Ε.Δ.Β., σ. 187)
9. Να διαβάσετε το παρακάτω κείμενο και να απαντήσετε στις ερωτήσεις που ακολουθούν:
Το τελειότερο όργανο που γνωρίζουμε σε ολόκληρο το Σύμπαν είναι τα 1.200 γραμμάρια της πολτώδους ουσίας η οποία βρίσκεται στριμωγμένη ανάμεσα στα οστά του κρανίου μας. Χρειάστηκαν κάπου 4,5 δισεκατομμύρια χρόνια και συνάψεις περίπου 100 δισεκατομμυρίων νευρικών κυττάρων για να φθάσουμε σήμερα στο σημείο να αναρωτιόμαστε τι είναι συνείδηση, πώς σκεφτόμαστε, πώς λειτουργεί η μνήμη, πού και με ποιον τρόπο αποθηκεύονται οι τόσες εικόνες και οι ήχοι που πλημμυρίζουν τη ζωή μας; Τέλος, χρειάστηκαν όλα αυτά για να θέσουμε ίσως το πιο παράδοξο υπαρξιακό ερώτημα στον εαυτό μας: μπορούμε να ερμηνεύσουμε το μυαλό μας χρησιμοποιώντας το ίδιο το μυαλό μας; Είναι δυνατόν το υποκείμενο αυτής της διαδικασίας να αποτελεί ταυτόχρονα και το αντικείμενό της;
Είναι, απαντάει ο Δημήτρης Νανόπουλος, που πιστεύει ότι στον επόμενο αιώνα θα κατανοήσουμε τις λειτουργίες του εγκεφάλου. Τα τελευταία πέντε χρόνια η δουλειά του γνωστού καθηγητή Θεωρητικής Φυσικής στο Πανεπιστήμιο του Τέξας και ακαδημαϊκού έχει επικεντρωθεί στη λειτουργία του εγκεφάλου και ειδικότερα στον μηχανισμό της μνήμης.
«Αυτό που μας διαφοροποιεί από τα ζώα -λέει- είναι η μνήμη. Χωρίς τη μνήμη δεν θα υπήρχε πολιτισμός. Γενικά ξέρουμε πώς λειτουργεί ο μηχανισμός της. Εκείνο όμως που δεν ξέραμε ως τώρα είναι ποια φυσική διεργασία συντελείται μέσα στον εγκέφαλο. Με άλλα λόγια, ξέρουμε ότι για να έχουμε μνήμη είναι σαν να γυρίζουμε προς τα πίσω (rewind) κάποια ταινία, αλλά δεν ξέρουμε ακριβώς πώς αυτή η ταινία γυρίζει προς τα πίσω.»
Η βασική σκέψη στην οποία στηρίζει το θεωρητικό του μοντέλο ο κ. Νανόπουλος είναι η εξής: οτιδήποτε μπαίνει στο μυαλό μας με τη μορφή εξωτερικού σήματος κάπου εγγράφεται. Είναι το έγγραμμα των νευροβιολόγων. Για να εγγραφεί όμως κάποιο έγγραμμα, κάτι θα πρέπει να αλλάζει φυσικά και δομικά τον εγκέφαλό μας. Αυτές ακριβώς τις φυσικοχημικές αλλαγές του εγκεφάλου προσπαθούν να εντοπίσουν ο κ. Νανόπουλος και οι συνεργάτες του. Πρόκειται βασικά για μια φυσικοχημική αποκωδικοποίηση της λειτουργίας της
μνήμης. Αυτές τις αλλαγές τις έχουν εντοπίσει στα βασικά συστατικά του κυτταροσκελετικού τού εγκεφάλου. Αυτά τα συστατικά είναι κυλινδρικά μικροσωληνίδια που έχει αποδειχθεί ότι είναι δομές διάδοσης πληροφορίας. Μεταξύ τους συνδέονται με κόμβους, όπως τα σύρματα ενός πλέγματος, με τη διαφορά ότι αυτοί οι κόμβοι αλλάζουν συνεχώς θέση δημιουργώντας νέες δομές και άρα σκέψη.
«Μπορούμε να παρομοιάσουμε τα μικροσωληνίδια με τις χορδές μιας κιθάρας. Κάθε φορά η νότα που ακούς εξαρτάται από τη θέση στην οποία θα έχεις βάλει τα δάκτυλά σου. Κάτι ανάλογο συμβαίνει και με τα μικροσωληνίδια. Η πληροφορία που θα μεταδοθεί είναι διαφορετική αν η θέση των κόμβων είναι στη μία ή στην άλλη θέση. Έτσι, κάθε διάταξη αυτών των κόμβων πάνω στο πλέγμα των μικροσωληνιδίων αντιστοιχεί σε συγκεκριμένη πληροφορία. Η διάταξη αυτή αποκτά δομή και παραμένει εκεί ως «μνήμη». Η συγκεκριμένη αυτή μνήμη ανακαλείται κάθε φορά που έρχεται από έξω παρόμοιο σήμα, όχι αναγκαστικά ίδιο. Για να ανακαλέσει μια μνήμη ο ανθρώπινος εγκέφαλος αρκείται σε λίγες πληροφορίες και αυτή είναι η διαφορά του από τους υπολογιστές. Λ.χ., αν σε δω από μακριά, ακόμη και αν δεν σε διακρίνω καλά, ο εγκέφαλός μου χρειάζεται λίγες πληροφορίες για να σε αναγνωρίσει. Ένας υπολογιστής χρειάζεται να «δει» και την τελευταία παραμικρή λεπτομέρεια για να σε αναγνωρίσει.»
(Άρθρο, συντομευμένο και ελαφρά διασκευασμένο, του Ν. Γιώτη με τίτλο «Εγκέφαλος: το απόλυτο μηχάνημα», στην εφημερίδα «Το Βήμα», 23.5.99)
ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ
α) Ο λόγος στο ανωτέρω κείμενο είναι κυρίως περιγραφικός, ερμηνευτικός ή αποδεικτικός; Να δικαιολογήσετε την απάντησή σας.
β) Γιατί, κατά τη γνώμη σας, ο λόγος είναι κυρίως περιγραφικός, ερμηνευτικός ή αποδεικτικός; Στην απάντησή σας να συνυπολογίσετε το είδος και τον σκοπό του κειμένου, το θέμα του, τον τίτλο του, καθώς και το είδος της ερευνητικής δραστηριότητας του επιστήμονα.
γ) Να σημειώσετε τις ειδικές λέξεις (ειδικό λεξιλόγιο) που χρησιμοποιεί ο συγγραφέας.
10. Να διαβάσετε το παρακάτω κείμενο και να απαντήσετε στις ερωτήσεις που ακολουθούν:
ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΨΥΧΡΑΙΜΙΑΣ ΚΑΙ ΧΙΟΥΜΟΡ
Είναι γενικώς αποδεκτό στους γιατρούς και τους ψυχολόγους ότι η συμπεριφορά μας μέσα στο αυτοκίνητο έχει τάσεις προς επιθετικότητα. Επίσης έχει αποδειχθεί πειραματικά σε ανθρώπους, αλλά και σε ζώα, ότι, αν περιοριστεί ο ζωτικός χώρος που τους χρειάζεται, αυξάνεται η επιθετικότητά τους. Και να το πούμε πιο απλά: αν κάποιος σάς κάνει σφήνα με το αυτοκίνητο και βρεθεί μπροστά σας ξαφνικά, αυτός προσβάλλει τον ζωτικό σας χώρο και η αντίδρασή σας θα είναι «φυσιολογικά» επιθετική! Μπορείτε όμως, όπως όλοι μας, να ξεπεράσετε αυτή τη επιθετικότητα. Υπάρχουν πολλοί τρόποι να γίνουμε εμείς καλύτεροι, αλλά και να επηρεάσουμε θετικά το περιβάλλον μας.
Το πρώτο βήμα είναι να παρατηρήσουμε τον εαυτό μας σε συνθήκες οδήγησης στην πόλη. Αν δούμε κάτι που δεν μάς αρέσει καθόλου, θα πρέπει να προβληματιστούμε και να δοκιμάσουμε να το αλλάξουμε! Όχι μόνο για να βελτιώσουμε την κατάσταση στην κυκλοφορία αλλά και για να γίνουμε εμείς οι ίδιοι καλύτεροι. Γιατί δεν είμαστε διαφορετικοί στο τιμόνι απ’ ό,τι στη ζωή μας: ένας ευγενικός οδηγός είναι και ένας καλός και υπομονετικός πατέρας.
Το επόμενο στάδιο είναι να αντιμετωπίσουμε το κυκλοφοριακό χάος ως μία άσκηση ψυχραιμίας και αυτοπειθαρχίας. Δεν χρειάζεται να παρασυρόμαστε από τις συνθήκες που επικρατούν στο περιβάλλον μας. Αν όλοι ουρλιάζουν, κτυπούν τις κόρνες και ανεβαίνουν στα πεζοδρόμια, δεν μας βοηθάει να τους ακολουθήσουμε. Δεν λύνουν το πρόβλημα αυτές οι αντιδράσεις. Αντίθετα, το χειροτερεύουν και διαταράσσουν και την ψυχική μας κατάσταση. Από την άλλη πλευρά, είναι και σπάταλη ενέργειας.
Για να ξεπεράσετε τα δύσκολα, δοκιμάστε το χιούμορ, παίξτε στο κασετόφωνο απαλή μουσική, αποφύγετε να οδηγήσετε όταν είστε από πριν εκνευρισμένοι. Αν κάποιος σας «κλείσει», σας πάρει τη σειρά, σας συμπεριφερθεί ανάγωγα, μη δώσετε σημασία, μην περάσετε στην αντεπίθεση. Μπορεί απλώς να έκανε λάθος εκτίμηση ή να βρίσκεται σε άσχημη ψυχολογική κατάσταση, ή και να σάς προξενήσει ζημιά μεγαλύτερη από όση περιμένατε! Με όλα αυτά δεν σάς συνιστούμε να γίνετε «πρόβατα», δεν ζητάμε να αποδεχθείτε τις κακές συνθήκες που επικρατούν στη χώρα μας, αλλά να διαφυλάξετε τη δική σας ισορροπία απέναντι στο χάος.
Η οδήγηση είναι κοινωνική εμπειρία, εξασκήστε λοιπόν την κοινωνικότητά σας με τον καλύτερο τρόπο. Ένας μόνο οδηγός που σέβεται τον εαυτό του και τους άλλους μπορεί να κάνει τη διαφορά, μπορεί να βελτιώσει τις συνθήκες κίνησης στην πόλη. Ναι! Και ο ένας κάνει τη διαφορά. Δείτε το σαν την προσωπική σας συμβολή στην κοινωνία μας. Εμείς δημιουργούμε το πρόβλημα, μη το ξεχνάτε! Εμείς είμαστε το περιβάλλον που ζούμε, εμείς καθορίζουμε το αποτέλεσμα. Από αύριο θα είναι όλα καλύτερα, έτσι δεν είναι;
(Από άρθρο στην εφημερίδα «Τα Νέα», 19.4.99)
ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ
1. Να εντοπίσετε τα χωρία του κειμένου, όπου ο συντάκτης προσπαθεί
α) να εξηγήσει και β) να πείσει. Να προσδιορίσετε αυτά τα χωρία, σημειώνοντας τις λέξεις ή φράσεις με τις οποίες αρχίζουν και τελειώνουν.
2. Να διακρίνετε τα γλωσσικά μέσα με τα οποία ο συντάκτης επιχειρεί να πείσει (π.χ. έγκλιση ρήματος, σημεία στίξης, επαναλήψεις λέξεων ή και συντακτικών σχημάτων).
3. Σε ποιο σημείο του κειμένου έχουμε επίκληση σε αυθεντία και ποια άλλα είδη τεκμηρίων παρατηρείτε στο κείμενο; Να προσδιορίσετε τα αντίστοιχα χωρία σημειώνοντας τις λέξεις ή φράσεις με τις οποίες αρχίζουν και τελειώνουν.
ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΕΚΘΕΣΗΣ Γ΄ΛΥΚΕΙΟΥ
1) Να εντοπίσετε τον τρόπο ανάπτυξης του αποσπάσματος και να διακρίνετε το σημείο με ειρωνική διάθεση.
« ... κι όμως κανείς δεν θα παραδεχθεί ότι υπάρχει πιθανότητα να μπερδεύει ένα μυθιστόρημα που έχει γραφτεί από άντρα για μυθιστόρημα που έχει γραφτεί από γυναίκα. Κατ’αρχήν υπάρχει η προφανής και τεράστια διαφορά εμπειριών. Η ουσιαστική διαφορά όμως δεν βρίσκεται στο γεγονός ότι οι άντρες περιγράφουν μάχες και οι γυναίκες τοκετούς αλλά στο πώς περιγράφει κάθε φύλο τον εαυτό του.»
2) Ποιος είναι ο τρόπος ανάπτυξης της παραγράφου. Να διατυπώσετε ένα επιχείρημα ,με βάση τα στοιχεία της παραγράφου, το οποίο θα καταλήγει στο συμπέρασμα : «Άρα αναπόφευκτα οι γυναίκες παρουσίασαν μικρότερη λογοτεχνική παραγωγή.»
«Το γεγονός , όπως πιστεύω ότι θα συμφωνήσουμε όλοι, είναι ότι από τα αρχαία χρόνια μέχρι τις μέρες μας οι γυναίκες έχουν γεννήσει ολόκληρο τον πληθυσμό της οικουμένης. Η εργασία αυτή απορρόφησε πολύ χρόνο και δύναμη. Επιπλέον τις έφερε σε θέση εξάρτησης από τους άντρες και παρεμπιπτόντως – αν αυτό είχε κάποια σχέση με το θέμα μας- εμφύσησε στις γυναίκες ορισμένα από τα πιο ελκυστικά και αξιοθαύμαστα χαρακτηριστικά της ανθρώπινης φυλής.»
3) Ποιος είναι ο τρόπος ανάπτυξης του αποσπάσματος; Να δικαιολογήσετε την απάντησή σας.
« Τα βιβλία αν χρειάζονται υποστήριξη από έναν πρόλογο εδώ, μία εισαγωγή εκεί, δεν έχουν δικαίωμα να υπάρχουν περισσότερο από ένα τραπέζι που για να είναι σταθερό χρειάζεται να στηρίξεις το ένα του πόδι με ένα διπλωμένο κομμάτι χαρτί»
4) Ποια λειτουργία της γλώσσας επιλέγει η συγγραφέας για το ακόλουθο χωρίο;
« Ο γιος της επιμένει ότι ξεχνούσε το ρόλο της μόνο όταν υπήρχε κάτι αταίριαστο στα λόγια, όταν έμπαινε κάποιο σκουπιδάκι στη θαυμαστή μηχανή της μεγαλοφυίας της».
( Οι ασκήσεις 1-4 βασίζονται σε αποσπάσματα από το βιβλίο της Βιρτζίνια Γουλφ
« Σκοτώνοντας τον άγγελο του σπιτιού», Μικρά Τσέπης εκδ. Καστανιώτη)
5) Να βρείτε τους τρόπους ανάπτυξης της παραγράφου; Γιατί χρησιμοποιείται το β’ ενικό πρόσωπο;
Θα έλθει η μέρα που θα είσαι ηλικιωμένος και θα νιώθεις ότι έχεις ζήσει χίλιες ζωές, γιατί θα είναι σαν να ήσουν παρών στη Μάχη του Βατερλό, ότι παρακολούθησες τη δολοφονία του Ιούλιου Καίσαρα κι ότι ήσουν πολύ κοντά στο σημείο όπου ο Bertoldo il Nero, αναμιγνύοντας ουσίες σε ένα γουδί για να βρει τον τρόπο να φτιάξει χρυσό, ανακάλυψε κατά λάθος την πυρίτιδα (μπαρούτι) και εκτινάχθηκε στον αέρα (και καλά να πάθει). Αντίθετα, άλλοι φίλοι σου, οι οποίοι δεν θα έχουν καλλιεργήσει τη μνήμη τους, θα έχουν ζήσει μια μόνο ζωή, τη δική τους, που θα πρέπει να ήταν και πολύ μελαγχολική και στερημένη από μεγάλες συγκινήσεις. (http://antikleidi.com/2016/03/16/umberto_eco_grama_egono/#more-100334)
6) Ποια είναι τα δομικά μέρη της παραγράφου;
Εκ φύσεως ο άνθρωπος είχε δύο πηγές δράσης, την επιθυμία και το φόβο. Κάθε του απόφαση, κάθε του βήμα γινόταν είτε με το καρότο, λοιπόν, είτε με το μαστίγιο. Μα φαίνεται πως ξέχασε στην πορεία ο άνθρωπος να θέλει και ξέμεινε να φοβάται. Σαν να περάσαμε τη φύση από σουρωτήρι τόσα χρόνια και κρατήσαμε το κατακάθι. Έτσι, ασυνείδητα έμαθε ο άνθρωπος να αντιδρά, είτε από φόβο είτε από ανάγκη, κι όχι να δρα. (http://www.tovima.gr/opinions/useropinions/article/?aid=786638#.VwDGa5KZ_TU.google_plusone_share)
7) Να εντοπίσετε τη συλλογιστική πορεία της παραγράφου
Η επικράτηση του φόβου δεν ήρθε από μόνη της, αλλά με αιώνες συστηματικής επιβολής. Εν αρχή υπάρχει η ανάγκη του ανθρώπου για προστασία, που τον κάνει να σχηματίζει κοινωνίες, να ‘επιλέγει’ εξουσίες θυσιάζοντας ενστικτωδώς ολίγη ως πολλή από την ελευθερία του με σκοπό την επιβίωσή του. Πέρα από το φόβο του θανάτου, υπάρχει και ο φόβος της απομόνωσης και της περιθωριοποίησης. Είναι ένας φόβος συνομήλικος που κινεί τον άνθρωπο να αναζητά καταφύγιο σε ομάδες, να κυνηγά να τρυπώσει σε κάποιο υποκατάστατο οικογένειας, που αναμφισβήτητα είναι το μοναδικό φυσικό ανθρώπινο σύνολο. Όπου υπάρχει φόβος, είναι εκμεταλλεύσιμος, γιατί ο φόβος φωλιάζει στην αδυναμία. Ο Rousseau (ο οποίος ταυτίζεται με τον Hobbes ότι ο άνθρωπος κινείται από φόβο) στον Εmile δηλώνει ξεκάθαρα την ευθύνη της κοινωνίας στην ανθρώπινη διάβρωση. Ο φόβος του θανάτου δεν είναι φυσικός, αλλά μας επιβάλλεται από κληρικούς, φιλοσόφους, γιατρούς που κάνουν τον άνθρωπο να αποτάξει την κληροδοτημένη γνώση του να υποφέρεις και να πεθαίνεις εν ηρεμία. (http://www.tovima.gr/opinions/useropinions/article/?aid=786638#.VwDGa5KZ_TU.google_plusone_share)
8) Ποιους τρόπους και μέσα πειθούς χρησιμοποιεί ο αρθρογράφος στην παράγραφο;
Χρόνια πριν, ένα βιβλίο του Μενέλαου Λουντέμη που διαδραματιζόταν στη δεκαετία του '30 στάθηκε η αφορμή για να συνειδητοποιήσω πως είναι σταθερή μόδα σε κάθε εποχή οι μεγαλύτεροι να κατακρίνουν τις νέες γενιές και να βαφτίζουν ανώτερες τις παλαιότερες εποχές. Γίνεται να μη συμβαίνει αυτό σε μια εποχή που δοκιμάζεται η κοινωνική συνοχή κι ο κόσμος τρέχει με ιλιγγιώδη ταχύτητα; Σε μια εποχή που νιώθουμε πως όλα γύρω μας καταρρέουν; Αν, δε, αναλογιστούμε και το ότι ο Καβάφης, που τόσο έχει δοξαστεί σε Ελλάδα και εξωτερικό για την ποίησή του εδώ και χρόνια, μετά βίας κατάφερνε να εκδώσει κάποια από τα ποιήματά του όσο ζούσε, τότε θα καταλάβουμε ότι πολλές φορές ένα ξεχωριστό πνεύμα δεν αναγνωρίζεται όσο το σώμα που το φέρει, ζει.
9) Με ποιον/ποιους τρόπο/ους αναπτύσσεται η παράγραφος;
Θα αναρωτηθείς γιατί παλιά οι υπολογιστές ονομάζονταν ηλεκτρονικά μυαλά; Διότι σχεδιάστηκαν με βάση το μοντέλο του εγκεφάλου σου (μας), αλλά ο εγκέφαλος έχει περισσότερες διασυνδέσεις από έναν υπολογιστή, είναι ένα είδος υπολογιστή που κουβαλάς πάντα μαζί σου, ο οποίος μεγαλώνει και δυναμώνει με την άσκηση, ενώ ο υπολογιστής που έχεις πάνω στο γραφείο σου, όσο πιο πολύ τον χρησιμοποιείς, τόσο περισσότερη ταχύτητα χάνει και μετά από μερικά χρόνια θα πρέπει να τον αλλάξεις. Αντίθετα, στην εποχή μας, το μυαλό σου μπορεί να διαρκέσει έως και ενενήντα χρόνια -αν το έχεις εξασκήσει. Και στα ενενήντα του χρόνια θα θυμάται περισσότερα πράγματα από αυτά που θυμάσαι τώρα. Και μάλιστα δωρεάν! (http://antikleidi.com/2016/03/16/umberto_eco_grama_egono/#more-100334)
10) Ποιος είναι ο τρόπος ανάπτυξης της παραγράφου και να δικαιολογήσετε τη χρήση της διπλής παύλας.
Το πρώτο και κύριο εργαστήριο κατασκευής σύμμορφων προς την κοινωνία ατόμων είναι η οικογένεια. Η κρίση της σύγχρονης οικογένειας δεν έγκειται μόνο ούτε κυρίως στη στατιστική της διάλυση· το βασικό είναι ο θρυμματισμός και η αποσύνθεση των παραδοσιακών ρόλων -άντρας, γυναίκα, γονείς, παιδιά- και η συνέπειά τους: ο άμορφος αποπροσανατολισμός των νέων γενεών.
( Κ. Καστοριάδης: Λόμπι και Χόμπι [Πηγή: www.doctv.gr])
11) Ποια είναι η συλλογιστική πορεία της παραγράφου; Να δικαιολογήσετε τη χρήση της άνω κάτω τελείας
To δυτικό όμως εκπαιδευτικό σύστημα έχει μπει εδώ και είκοσι χρόνια σε φάση επιταχυνόμενης διάλυσης. Υφίσταται κρίση περιεχομένου: τι μεταδίδεται, και τι πρέπει να μεταδίδεται, και με βάση ποια κριτήρια; Δηλαδή: κρίση των «προγραμμάτων» και κρίση του στόχου προς τον οποίο καταρτίζονται τα προγράμματα. Διέρχεται επίσης κρίση της εκπαιδευτικής σχέσης: ο παραδοσιακός τύπος της αναντίρρητης αυθεντίας έχει γκρεμιστεί, και νέοι τύποι -ο δάσκαλος-συμμαθητής, για παράδειγμα- δεν καταφέρνουν ούτε να διαμορφωθούν, ούτε να αναγνωριστούν, ούτε να διαδοθούν. ( Κ. Καστοριάδης: Λόμπι και Χόμπι [Πηγή: www.doctv.gr])
12) Ποιο τρόπο και πιοα μέσα πειθούς χρησιμοποιεί η αρθρογράφος στο απόσπασμα:
Κάθε χρόνο, τέτοια μέρα, η επανάληψη είναι απαραίτητη. Χθες, η 8η Μαρτίου γιορτάστηκε κατά τα συνήθη: αφιερώματα, φωτογραφίες, ψηφίσματα, σχόλια, αναφορές σε όλα τα μέσα, έντυπα, ηλεκτρονικά και κοινωνικής δικτύωσης... Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας, με τα απαραίτητα, συνοδευτικά, στοιχεία, όλο και πιο μαύρα, αν σκεφτεί κανείς την πορεία της ανθρωπότητας από το 1909 που καθιερώθηκε έως σήμερα. Και αν η 8η Μαρτίου έχει κάποια χρησιμότητα –γιατί καμία άλλη δεν έχει– είναι γι’ αυτά ακριβώς τα στοιχεία: σε 27 χώρες οι γυναίκες δεν έχουν τα ίδια δικαιώματα με τους άντρες, 3.500 γυναίκες δολοφονούνται κάθε χρόνο από τους άντρες τους στην ενωμένη Ευρώπη, υψηλή ανεργία στο γυναικείο φύλο, αυξημένα ποσοστά για τις γυναίκες πρόσφυγες κ.ο.κ. Την 8η Μαρτίου θριαμβεύουν οι μετρήσεις και οι στατιστικές. Αυτήν τη χρονιά, προστέθηκαν και τα τιμώμενα πρόσωπα: οι γυναίκες πρόσφυγες.
(http://www.kathimerini.gr/852495/opinion/epikairothta/politikh/h-8h-martioy-anhkei-ston-20o-aiwna).
13)Ποιος τρόπος πειθούς κυριαρχεί στις παράγραφους; Να αναφέρεται και τα μέσα πειθούς.
΄Ενας «πόλεμος» που προδίδεται στο μπακλαβαδοκόψιμο της Ευρώπης με τείχη, στα λασπόνερα της Ειδομένης, στα πολύνεκρα ναυάγια στο Αιγαίο, στην πείνα, την οργή, την οδύνη, τον τρόμο, τις αρρώστιες, τον θάνατο, τις καταστάσεις εξαθλίωσης που καταρρίπτουν τους τίτλους πολιτισμού, που εκτραχύνουν τις ψυχές, στη χλαπαταγή απελπισίας που ξεβράζεται καθημερινά στα σαλόνια των σπιτιών αλαφιάζοντας συνειδήσεις. (http://www.kathimerini.gr/852791/opinion/epikairothta/politikh/sygkroysh-oneirwn-kai-apolytwn)
Δεν είναι μια απλή προσθαφαίρεση ανθρώπων η προσφυγιά, το γνωρίζουν καλά όλοι στην Ανατολική Μεσόγειο και τα Βαλκάνια που έζησαν μεγάλες πληθυσμιακές ανακατατάξεις στις αρχές του 20ού αι., με καταλυτικές επιπτώσεις στους ντόπιους πληθυσμούς – σε ορισμένες περιπτώσεις δημιουργήθηκαν εντελώς νέες κοινωνίες. Η παρούσα προσφυγική κρίση είχε αποκαλύψει την έλευσή της. Ομως κανείς δεν ήθελε να το δει. Δεν υπήρξε σχέδιο που θα απέτρεπε ορισμένες από τις συμφορές, οι συζητήσεις εξαντλούσαν χωρίς καρπούς ό,τι ονόμαζαν και περιέγραφαν. Υπήρξαν μόνο φράχτες, που σκοτώνουν από τη μια την ενότητα και από την άλλη την ευρωπαϊκή αίγλη. Που υπονομεύουν τη βάση των κοινών αρχών, των κοινών ειδώλων, των ήδη συρρικνωμένων από τον φόβο. Που περνούν τις νέες συντεταγμένες από το κόσκινο μιας πρακτικής κυνικής σοφίας. Αφόρητα τοπικιστικής αφού πρόσφυγες συνεχίζουν να έρχονται στην αποθήκη - Ελλάδα.
14) Να αναγνωρίσετε το είδος σύνταξης που επέλεξε ο αρθρογράφος στο χωρίο και να δικαιολογήσετε αυτή την επιλογή. Να την μετατρέψετε στην αντίθετή της.
« Όλοι οι κάθε είδους φασισμοί στηρίζονται σε έναν αρχικό μύθο.»
15) Ποια συλλογιστική πορεία διαγράφεται στο ακόλουθο απόσπασμα. Προσπαθήστε να διακρίνετε την αναλογία που υπάρχει στην παράγραφο:
΄ Ολοι οι κάθε είδους φασισμοί στηρίζονται σε έναν αρχικό μύθο.Αυτόν της ανώτερης φυλής που έχει ένα ηρωικό παρελθόν και ιστορική συνέχεια ανά τους αιώνες, με προγόνους σχεδόν ημίθεους που μας καλούν να τους ακολουθήσουμε με αντίστοιχες ηρωικές πράξεις. Στην ουσία αντιγράφουν το θρησκευτικό φαινόμενο, που είναι μεταφυσικό, και δημιουργούν μια επίγεια θρησκεία με θεό τον αρχηγό τους. Και όταν η θρησκεία γίνεται επίγεια και το θρησκευτικό φαινόμενο γίνεται πολιτική ιδεολογία, τότε έχουμε φασισμό.
16) Γιατί χρησιμοποιείται ο μακροπερίοδος λόγος και η διπλή παύλα;
Τα εύλογα ερωτήματα ως προς το κατά πόσον η διογκούμενη τάση λήψεως αυτοφωτογραφιών -των καλούμενων selfies- και εν συνεχεία προβολής τους στο Facebook, αποτελεί ενδεικτικό σημείο ναρκισσιστικής διαταραχής της προσωπικότητας, έχουν προκαλέσει το ενδιαφέρον της επιστημονικής κοινότητας -που διαπραγματεύεται το θέμα με σχετικά άρθρα- και την ανησυχία πολλών γονιών οι οποίοι βλέπουν καθημερινά τα παιδιά τους να «υπέρ-ποστάρουν» τις αυτοφωτογραφίσεις τους στο Διαδίκτυο, συχνά σε βάρος των δραστηριοτήτων και των υποχρεώσεων της πραγματικής τους ζωής. (http://www.kathimerini.gr/849324/article/epikairothta/ellada/ta-koinwnika-diktya-8refoyn-ton-narkissismo-twn-xrhstwn).
17) Ποια είναι τα δομικά μέρη της παραγράφου; Ποιος ο τρόπος ανάπτυξης;
Παράλληλα, τόσο το Facebook, όσο και τα υπόλοιπα ψηφιακά μέσα κοινωνικής δικτύωσης ευνοούν, λόγω των δομικών χαρακτηριστικών τους, την αυτοπροβολή, μέσω αυτοπεριγραφών. Ταυτόχρονα, υποθάλπουν τη ματαιοδοξία μέσω των υπερπροβαλλόμενων φωτογραφιών και ευοδώνουν την ανάπτυξη μεγάλου αριθμού, αλλά ρηχών, σχέσεων. Ολα αυτά αποτελούν χαρακτηριστικά που φέρουν έντονη ναρκισσιστική χροιά. (http://www.kathimerini.gr/849324/article/epikairothta/ellada/ta-koinwnika-diktya-8refoyn-ton-narkissismo-twn-xrhstwn).
18) Να εντοπίσετε τις φράσεις συνυποδηλωτικής σημασίας και να τις αποδώσετε κυριολεκτικά
Καμιά χώρα δεν θα μπορούσε να επιτύχει μόνη τον περιορισμό των ροών. Ομως η βαριά διαλυτική σκιά του πολυπρόσωπου εφιάλτη (έκρηξη της μισαλλοδοξίας, τρομοκρατικές επιθέσεις) που έχει πέσει πάνω στην κουρασμένη από την οικονομική κρίση Ευρώπη καταστρέφει τον καταλύτη που έθεσε σε κίνηση τη σύγχρονη ευρωπαϊκή ιστορία, την ενότητα. Εθνικισμοί, εσωστρέφεια, φράχτες σχίζουν την ευρωπαϊκή βεντάλια. (http://www.kathimerini.gr/847735/opinion/epikairothta/politikh/8hriwdes-provlhma-isxnes-lyseis)
19) Ποιος είναι ο τρόπος ανάπτυξης της παραγράφου; Να σχολιάσετε το ύφος της αρθρογράφου; Γιατί υιοθετεί το συγκεκριμένο ύφος;
Με τους διεθνείς διαγωνισμούς υπάρχει πάντα ο... κίνδυνος να εμφανίσει ρωγμές ο πελατειακός χαρακτήρας του ελληνικού Δημοσίου και να εδραιωθεί ο αυτοματισμός της αξιοκρατικής οδού. Οτιδήποτε δεν ελέγχεται και δεν προσφέρεται για εξυπηρετήσεις και ασκήσεις εξουσίας, υπακούει δηλαδή σε κανόνες που αναπροσαρμόζονται διαρκώς στις ανάγκες και στις απαιτήσεις των καιρών, υποχρεώνει σε επίπονες (για όλες τις πλευρές) αξιολογήσεις. Το ερώτημα είναι αν θα συνεχίσουμε να επιβραβεύουμε τα «πλαστά πτυχία» και τις «αλλοιώσεις βαθμών», σαν να μην πέρασε μια μέρα... (http://www.kathimerini.gr/845966/opinion/epikairothta/politikh/enas-allos-kosmos-einai-efiktos)
20) Να εντοπίσετε το επιχείρημα στο ακόλουθο απόσπασμα:
Με αυτή την έννοια είμαστε όλοι ξένοι. Επιτομή της ανθρώπινης κατάστασης, περιστασιακά άρνηση ή επιβεβαίωσή της. Αντιφατικά όντα που αναζητούν διαρκώς ταυτότητα, που ψάχνουν εναγωνίως το «εμείς», που μαθαίνουν να το βρίσκουν στην ομοιότητα και να απορρίπτουν τη διαφορά.( http://www.efsyn.gr/arthro/o-xenos-mesa-mas).
21) Ποια είναι η συλλογιστική πορεία που ακολουθείται στην παράγραφο:
Οι ξένοι προσφέρουν μια μοναδική ευκαιρία σ΄ εμάς τους (συγκυριακά) προνομιούχους, στους βολεμένους: να δούμε μια εκδοχή της δικής μας κατάστασης, να εκπαιδευτούμε να βλέπουμε τον κόσμο με τα μάτια των άλλων, να μάθουμε να μπαίνουμε στη θέση τους. ( http://www.efsyn.gr/arthro/o-xenos-mesa-mas).
Η έκθεση στις Πανελλαδικές: Η συλλογιστική πορεία - Θεωρία, μεθοδολογία και ασκήσεις
Δημοσιεύτηκε: Παρασκευή, 1 Απρίλιος, 2016 - 13:28 | Στην Κατηγορία:
Εκπαιδευτήρια "Νέα Παιδεία"
ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΡΙΑ «ΝΕΑ ΠΑΙΔΕΙΑ»
ΤΟΜΕΑΣ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ & ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ
Η ΣΥΛΛΟΓΙΣΤΙΚΗ ΠΟΡΕΙΑ ΣΤΙΣ ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ[1]
Γιάννης Ι. Πασσάς, M.Ed. Φιλόλογος
Η άσκηση που αφορά τον εντοπισμό της συλλογιστικής πορείας μιας παραγράφου ή ενός κειμένου έχει εξεταστεί εννέα φορές στις Πανελλαδικές Εξετάσεις και εμφανίζεται πολύ περισσότερες στην Τράπεζα Θεμάτων Διαβαθμισμένης Δυσκολίας της Α’ και Β’ Λυκείου. Παρ’ όλα αυτά, παραμένει ένα από τα «σκοτεινά σημεία» της ύλης, κυρίως εξαιτίας των αντιφάσεων που παρουσιάζονται στα Βιβλία του Μαθητή της Α’ και Γ’ Λυκείου όπου το αντικείμενο αυτό εμφανίζεται θεωρητικά. Το αποτέλεσμα ήταν να δημιουργηθεί μία σύγχυση σχετικά τόσο με τον διδακτικό στόχο της άσκησης (να κατανοήσει ο μαθητής τη δομή μιας παραγράφου ή του επιχειρήματος που υπάρχει σε αυτή;), όσο και με τον τρόπο επίλυσής της (εξετάζουμε τη σχέση της θεματικής πρότασης με τις λεπτομέρειες ή των προκέιμενων προτάσεων του συλλογισμού με το συμπέρασμά του;). Φτάσαμε έτσι ακόμα και στο σημείο να θεωρούμε διαφορετικές έννοιες τη «συλλογιστική πορεία» με το «είδος του συλλογισμού ως προς την πορεία της σκέψης». Η απουσία συμφωνίας πάνω στα ζητήματα αυτά ήταν που, κατά πάσα πιθανότητα, οδήγησαν την Κεντρική Επιτροπή Εξετάσεων να αποσύρει μετά το 2008 από τις Πανελλαδικές Εξετάσεις μία πολύ συχνά εμφανιζόμενη μέχρι τότε άσκηση.
Στη συνέχεια επιχειρούμε να «φωτίσουμε» το θέμα της συλλογιστικής πορείας και υπό το πρίσμα της γνωμοδότησης του Ινστιτούτου Εκπαιδευτικής Πολιτικής (506/16-01-2015) που δόθηκε μετά από σχετικό αίτημα των μελών της διαδικτυακής κοινότητας agathi.pbworks.com.
Ι. ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΘΕΩΡΙΑΣ - ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ
A. Η συλλογιστική πορεία στους συλλογισμούς της Λογικής (το είδος των συλλογισμών ως προς την πορεία της σκέψης)
1) Παραγωγικός
α. Ορισμός: Από μια γενική διαπίστωση και μέσω ενός ακόμη δεδομένου καταλήγει σε ένα ειδικότερο συμπέρασμα (Όλα τα Α είναι Β. Το Γ είναι Α. Άρα, το Γ είναι Β).
β. Παράδειγμα: Π1 (Π = προκείμενη): Οι άνθρωποι είναι θνητοί. Π2: Ο Σωκράτης είναι άνθρωπος. Σ (= συμπέρασμα): Ο Σωκράτης είναι θνητός.
γ. Μέθοδος εντοπισμού: i. Εντοπίζω την Π1 (αρχή του συλλογισμού) και το Σ (πέρας του συλλογισμού): βλ. Π1 & Σ. ii. Εντοπίζω τον κοινό τους όρο (ο μείζων όρος του συλλογισμού): «θνητός». iii. Εντοπίζω τους εναπομείναντες δύο όρους (ο μέσος όρος και ο ελάσσων όρος του συλλογισμού): άνθρωπος - Σωκράτης. iv. Τους συγκρίνω (γενικός - ειδικότερος): άνθρωπος = γενικός - Σωκράτης = ειδικότερος (για τη σύγκριση χρησιμοποιώ εκείνη την Π στην οποία συνυπάρχουν, εδώ την Π2)
δ. Ενδεικτική απάντηση: Η συλλογιστική πορεία (το είδος της συλλογισμού ως προς την πορεία της σκέψης) είναι παραγωγική, διότι από μία γενική διαπίστωση (όλοι οι άνθρωποι είναι θνητοί) καταλήγει σε ένα ειδικότερο συμπέρασμα (ένας από τους ανθρώπους, ο Σωκράτης, είναι θνητός).
2) Επαγωγικός
α. Ορισμός: Από μία σειρά ειδικών προτάσεων και μέσω ενός ακόμη δεδομένου που τις συνδέει καταλήγει σε ένα γενικότερο συμπέρασμα (Τα Α, Β, Γ … ν είναι Χ. Τα Α, Β, Γ … ν είναι Ψ. Άρα, Τα Ψ είναι Χ).
β. Παράδειγμα: Π1: Ο χρυσός θερμαινόμενος διαστέλλεται. Π2: Ο άργυρος θερμαινόμενος διαστέλλεται. Π3: Ο σίδηρος θερμαινόμενος διαστέλλεται. Π4: Ο χρυσός, ο άργυρος και ο σίδηρος είναι μέταλλα. Σ: Τα μέταλλα θερμαινόμενα διαστέλλονται.
γ. Μέθοδος εντοπισμού (όπως πριν): i. Π1: Ο χρυσός θερμαινόμενος διαστέλλεται - Σ: Τα μέταλλα θερμαινόμενα διαστέλλονται. ii. Μείζων όρος: θερμαινόμενα διαστέλλονται. iii. (τμήμα) μέσου όρου: χρυσός - Ελάσσων όρος: μέταλλα. iv. χρυσός = ειδικό - μέταλλα = γενικότερο.
δ. Ενδεικτική απάντηση: Η συλλογιστική πορεία (το είδος του συλλογισμού ως προς την πορεία της σκέψης είναι επαγωγική, διότι από μία ειδική πρόταση (ή από μια σειρά ειδικών προτάσεων, εδώ Π1, Π2, Π3) (ένα από τα μέταλλα, ο χρυσός, θερμαινόμενος διαστέλλεται) καταλήγει σε ένα γενικότερο συμπέρασμα (όλα τα μέταλλα θερμαινόμενα διαστέλλονται).
Σημείωση: ο αναλογικός συλλογισμός (ως υποκατηγορία του επαγωγικού) δεν ανήκει στην εξεταστέα ύλη των Πανελληνίων Εξετάσεων.
Β. Η συλλογιστική πορεία σε παράγραφο
1) Μέθοδος εντοπισμού: Εξάγω από το επιχείρημα της παραγράφου τον συλλογισμό της Λογικής ως εξής: το Σ βρίσκεται κανονικά στην κατακλείδα ή, αν αυτή απουσιάζει στη θεματική πρόταση (καθώς ως αποδεικτέα θέση της παραγράφου κανονικά ταυτίζεται με το συμπέρασμα). Οι Π βρίσκονται στις βασικές λεπτομέρειες της παραγράφου (Π1 η 1η βασική λεπτομέρεια κ.ό.κ.).
2) Παράδειγμα (από τις Επαναληπτικές Πανελλήνιες Εξτάσεις 2008)
Η Δημοκρατία περνάει στον καιρό μας και δοκιμασία και κρίση. Το πρόβλημά της είναι σύνθετο. Δοκιμασία για τη Δημοκρατία είναι η ανάγκη να κυβερνήσει ανθρώπινα σύνολα τεράστια, που ξεπερνάνε τα φυσικά της μέτρα. Γιατί το δημοκρατικό πολίτευμα είναι εφικτό εκεί όπου όλα βρίσκονται στα μέτρα του ανθρώπου, όπου η άσκηση της εξουσίας κι ο έλεγχός της είναι άμεσα ή σχεδόν άμεσα, όπου το άτομο έχει υπόσταση, δεν μεταβάλλεται σ’ απρόσωπη μονάδα μέσα σε αστρονομικό αριθμό. Το αν θα μπορέσει να περισωθεί η Δημοκρατία μέσα στα ωκεάνια ανθρώπινα σύνολα της σημερινής και της αυριανής εποχής, είναι κάτι που θα το ιδούν όσοι επιζήσουν κι αυτοί που θα ’ρθουν. Κρίση όμως περνάει η Δημοκρατία στην αναμέτρησή της με την εσωτερική πραγματικότητα. Πόσοι και πού είναι ώριμοι να τη δεχτούν; Πόσοι έχουν το ανάστημα να τη δικαιώσουν;
α. Εντοπισμός Π1 & Σ: Η παράγραφος δεν έχει κατακλείδα. Επομένως, θα χρησιμοποιήσουμε αντί του συμπεράσματος που απουσιάζει την αποδεικτέα θέση της θεματικής: «Η Δημοκρατία περνάει στον καιρό μας και δοκιμασία και κρίση. Το πρόβλημά της είναι σύνθετο». Η Π1 είναι η πρώτη βασική λεπτομέρεια: «Δοκιμασία για τη Δημοκρατία είναι η ανάγκη να κυβερνήσει ανθρώπινα σύνολα τεράστια, που ξεπερνάνε τα φυσικά της μέτρα».
β. Συγκρίνοντας τις δύο αυτές προτάσεις, αντιλαμβανόμαστε ότι η Π1 είναι ειδικότερη του Σ (η Π1 αναφέρεται μόνο σε «δοκιμασία» ενώ το Σ και σε «δοκιμασία» και «κρίση».
γ. Ενδεικτική απάντηση: Η συλλογιστική πορεία του επιχειρήματος είναι επαγωγική, διότι από μία ειδική πρόταση (η δημοκρατία βρίσκεται σε δοκιμασία) καταλήγει σε ένα γενικότερο συμπέρασμα (η δημοκρατία περνά στις μέρες μας και δοκιμασία και κρίση).
ΣΗΜΕΙΩΣΗ: η σύγκριση γίνεται πάντοτε μεταξύ Π1 & Σ και όχι μεταξύ θεματικής και λεπτομερειών, όπως ακούγεται συχνά. Η θέση δηλαδή του Σ στην παράγραφο (αν βρίσκεται στην κατακλείδα ή τη θεματική) δεν επηρεάζει το είδος του συλλογισμού (βλ. και σχετική γνωμοδότηση του ΙΕΠ).
ΙΙ. ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΕΞΑΣΚΗΣΗ ΑΠΟ ΤΙΣ ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ
Με ποια συλλογιστική πορεία (παραγωγική - επαγωγική) αναπτύσσει τη σκέψη του ο συγγραφέας στις παραγράφους που ακολουθούν[2];
[1] Η Ελευθερία, καθώς αισθάνεται πως βρίσκεται αδιάκοπα σε κίνδυνο, είναι γρηγορούσα. ∆εν επαναπαύεται σ’ όσα απόχτησε. ∆εν εθελοτυφλεί μπροστά στις δυνάμεις που την απειλούν. ∆ε βυθίζεται στη βλάσφημη απόλαυση των αγαθών. Ανησυχεί, διαλογίζεται, προβληματίζεται. Κρατεί πάντα γυμνό και πάντα όρθιο το τρομερό της σπαθί γιατί αν το σπαθί χαμηλώσει, αν δισταγμός ή ατολμία την κυριέψουν, η Ελευθερία θα ’χει χαθεί. (Επαναληπτικές Πανελλήνιες Εξετάσεις 2007)
[2] Ἡ συνηθισμένη, ὡστόσο, μορφὴ τοῦ φανατισμοῦ εἶναι ἀληθινὰ ἀποκρουστική. Ὁ φανατικός, σ’ ὅλες τὶς ἐποχές, εἶναι στενοκέφαλος καὶ στενόκαρδος. Τὸ ὀπτικό του πεδίο εἶναι περιορισμένο καὶ τὸ πείσμα του ἀκατανίκητο. Ἀγνοεῖ τοὺς συμβιβασμούς, ἀλλ’ ἀγνοεῖ καὶ τὶς καλόπιστες κ’ εὐγενικὲς παραχωρήσεις. Φρουρὸς συχνὰ ἑνὸς δόγματος ποὺ ὑποστηρίζει τὶς ἐξοχότερες ἀρετές, ὅσο προχωρεῖ τὶς χάνει ὁ ἴδιος. Γίνεται ἀπάνθρωπος, ὠμός, σκαιός, ἀποθηριώνεται, γιὰ νὰ ἐξανθρωπίσει τοὺς ἀνθρώπους. Ὁ φανατισμὸς δημιουργεῖ καταστάσεις βρασμοῦ. Ἀλλὰ βρασμοῦ ἀπὸ ἐμπάθεια, μίσος, ἀκόμη κ’ ἐγκληματικὴ διάθεση. (Επαναληπτικές Πανελλήνιες Εξετάσεις 2006)
[3] Ιδού λοιπόν γιατί αμφισβητείται ο «πολιτισμός» μας. Με το κυνηγητό των ανέσεων, τη δίψα της πολυτέλειας, την επιδειξιομανία υποδούλωσε τον δημιουργό στα δημιουργήματά του, το πνεύμα στις επινοήσεις και στις κατασκευές του. Έκανε τον άνθρωπο δυστυχή (σωματικά και ψυχικά τσακισμένο, νευρικά εξαντλημένο, πρόωρα γερασμένο – ή ηθικά ανάπηρο, κοινωνικά απόβλητο, αποθηριωμένο) μ’ εκείνα ακριβώς τα μέσα που περίμενε να του αλαφρώσουν το βάρος της ζωής. (Ομογενείς 2005)
[4] Όσο προχωρεί ο άνθρωπος στην ηλικία και αποκτά μεγαλύτερη πείρα της ζωής, τόσο τείνει να παραδεχτεί (άλλο θέμα, αν τελικά το καταφέρνει) ότι πρέπει να περιορίζει τις αξιώσεις του και να μη περιμένει από τούτο τον κόσμο περισσότερα από όσα είναι δυνατόν να του παραχωρηθούν. Σ’ αυτή τη δυσάρεστη αλλά σώφρονα παραδοχή έχουν από την ανώνυμη και την επώνυμη θυμοσοφία1 δοθεί πολλές αποφθεγματικές διατυπώσεις που χάρη στη λακωνικότητά τους μένουν στη μνήμη και εύκολα περνούν από στόμα σε στόμα − απόδειξη ότι εκφράζουν ένα πολύτιμο θησαύρισμα της ανθρώπινης συνείδησης: «Βέλτιον το μη χείρον», «Το καλύτερο είναι εχθρός του καλού», «Στέργε τα παρόντα», «Μηδέν άγαν» κτλ. κτλ. (Επαναληπτικές Πανελλήνιες Εξετάσεις 2005)
[5] Θεσμοί που δοκιμάστηκαν στο παρελθόν επί αιώνες, που καθιερώθηκαν με αίμα πολύ, έχουν πια διαβρωθεί. Η οικογένεια, που ήταν η ζεστή φωλιά όπου πλάθονταν κι οπλίζονταν ο άνθρωπος, κάθε μέρα γίνεται και πιο σκιώδης. Ο τρόπος ζωής που είχε το παρελθόν κληροδοτήσει από γενιά σε γενιά – τιμιότητα, ντροπή, αξιοπρέπεια και κοινωνική συνεργασία – κινδυνεύει και αναιρείται καθημερινά από την πρακτική της εποχής μας. Το παρελθόν, ως αυθεντία, ως πηγή κανόνων βίου, υποφέρει από δεινή αμφισβήτηση. (Επαναληπτικές Πανελλήνιες Εξετάσεις 2004)
[6] «όπου απουσιάζει ο ανταγωνισμός, ο άνθρωπος δεν πλουτίζει τα εφόδιά του» - «σε παλαιές εποχές απουσίαζε ο ανταγωνισμός» - «Άρα, ο άνθρωπος σε παλιές εποχές δεν πλούτιζε τα εφόδιά του».
[7] Ενόψει της νέας χιλιετίας, το ανθρώπινο γένος είναι υποχρεωμένο να σχεδιάσει ένα νέο εκπαιδευτικό σύστημα και να διαμορφώσει τους όρους ενός νέου πολιτισμού. Και είναι υποχρεωμένο να το πράξει τούτο -επιτρέψτε μου να επισημάνω- όχι γιατί το εκπαιδευτικό σύστημα και ο πολιτισμός του παρελθόντος απέτυχαν, αλλά διότι άλλαξε η κοινωνία. Τίποτε από όσα ο άνθρωπος μπορεί να σκεφθεί και να δημιουργήσει -αν πρόκειται να καταστεί βιώσιμο- δεν είναι δυνατό να υπάρξει ερήμην της κοινωνίας. Αλλάζουν οι κοινωνικές συνθήκες; Αλλάζουν, επίσης, οι ιδέες, οι πεποιθήσεις, οι μορφές της τέχνης, οι επιστημονικές αντιλήψεις και ούτω καθεξής. (Επαναληπτικές Πανελλήνιες Εξετάσεις 2003)
[8] O εικοστός αιώνας δικαίως χαρακτηρίζεται ως αιώνας των μεγαλύτερων και σημαντικότερων κοινωνικο-οικονομικών αλλαγών. Με τη ραγδαία εξέλιξη της τεχνολογίας, ο μέσος "∆υτικός άνθρωπος" ζει στο κατώφλι του 21ου αιώνα μία πολύ διαφορετική καθημερινή ζωή από τον αντίστοιχο άνθρωπο των αρχών του 20ου αιώνα. Ένα σημαντικό ποσοστό ευθύνης γι' αυτές τις δραματικές αλλαγές στην καθημερινή ζωή φέρει και η πρόοδος στις λεγόμενες βιοϊατρικές επιστήμες. Η ανακάλυψη της δομής του DNA, πριν από 45 περίπου χρόνια, και η επακόλουθη "έκρηξη γνώσης" στους τομείς της Μοριακής Βιολογίας και της Γενετικής φέρνουν την ανθρωπότητα αντιμέτωπη με μια νέα τάξη πραγμάτων. (Πανελλήνιες Εξετάσεις 2002)
* Ενδεικτικές Απαντήσεις θα αναρτηθούν στον ίδιο χώρο την Παρασκευή, 11 Απριλίου
ΣΥΝΤΟΜΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ: 1-5=Επαγωγικοί & 6-8=Παραγωγικοί
[1] Προδημοσίευση από το βιβλίο «Νεοελληνική Γλώσσα - Τράπεζα Θεμάτων για τη Γ’ Λυκείου» του συντάκτη του άρθρου από τις Εκδόσεις Πατάκη.
[2] Ενδεικτική εκφώνηση από τις Πανελλήνιες Εξετάσεις του 2002. Παρόμοιες είναι οι εκφωνήσεις όλων των σχετικών ασκήσεων.
ΟΙ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ
Διαβάστε περισσότερα: http://www.alfavita.gr/arthron/panelladikes-i-syllogistiki-poreia-theoria-methodologia-kai-askiseis#ixzz5Q4mxgtaD
Follow us: @alfavita on Twitter | alfavita.gr on Facebook
Έκθεση – θεωρία – Γ΄ Λυκείου
Έκθεση – θεωρία – Γ΄ Λυκείου: Αφουγκραζόμενοι τη δυσκολιά των μαθητών της Γ’ Λυκείου για τον τρόπο που θα κινούνται, προκειμένου να απαντήσουν ολοκληρωμένα στις ασκήσεις του μαθήματος Έκθεσης, οργανώσαμε τη θεωρία της Έκθεσης για τη Γ΄ Λυκείου με εκφώνηση και την αντίστοιχη απάντηση.Παρακάτω, μπορείτε να δείτε μέρος της θεωρίας, ενώ για να την δείτε ολοκληρωμένη κάνετε δωρεάν εγγραφή στο ksefteri.edu.gr
Έκθεση – θεωρία – Γ΄ Λυκείου
Α. ΟΙ ΜΟΡΦΕΣ ΠΕΙΘΟΥΣ
1. Να αναλύσετε το είδος του συλλογισμού ως προς το είδος των προτάσεων (υποθετικός-διαζευκτικός-κατηγορικός).
Βρίσκουμε την απάντηση και τεκμηριώνουμε .
Όταν οι προτάσεις/προκείμενες είναι κατηγορικές ( δηλαδή έχουν ρήμα και κατηγορούμενο ), ο συλλογισμός είναι κατηγορικός.
Όταν οι προκείμενες διαθέτουν τουλάχιστον μία υποθετική πρόταση, τότε ο συλλογισμός είναι υποθετικός.
Όταν οι προκείμενες διαθέτουν τουλάχιστον μια διαζευκτική πρόταση, τότε ο συλλογισμός είναι διαζευκτικός.
Βρίσκουμε την απάντηση και τεκμηριώνουμε .
Όταν οι προτάσεις/προκείμενες είναι κατηγορικές ( δηλαδή έχουν ρήμα και κατηγορούμενο ), ο συλλογισμός είναι κατηγορικός.
Όταν οι προκείμενες διαθέτουν τουλάχιστον μία υποθετική πρόταση, τότε ο συλλογισμός είναι υποθετικός.
Όταν οι προκείμενες διαθέτουν τουλάχιστον μια διαζευκτική πρόταση, τότε ο συλλογισμός είναι διαζευκτικός.
2. Να αναλύσετε το είδος του επιχειρήματος/συλλογισμού ως προς την πορεία σκέψης του συγγραφέα (παραγωγικός –επαγωγικός-αναλογικός συλλογισμός).
Για να εξετάσουμε το είδος ενός συλλογισμού με βάση την πορεία της σκέψης του συγγραφέα ,ελέγχουμε τη σχέση μέρους/συνόλου μεταξύ της προκείμενης και του συμπεράσματος. Καταγράφουμε στην απάντηση μας ποιο είναι το γενικό και ποιο το ειδικό.
Όταν ο συγγραφέας οδηγείται από κάτι ειδικό/ επιμέρους στο γενικό σύνολο ,τότε έχουμε επαγωγικό συλλογισμό.
Όταν οδηγείται από ένα γενικό/ σύνολο προς το ειδικό/ επιμέρους, τότε έχουμε παραγωγικό συλλογισμό.
Όταν ξεκινά από κάτι ειδικό, και καταλήγει σε πιθανολογικό συμπέρασμα για κάποιο άλλο ειδικό, με βάση τις ομοιότητες που εντοπίζει ανάμεσα τους ,τότε έχουμε αναλογικό συλλογισμό.
Για να εξετάσουμε το είδος ενός συλλογισμού με βάση την πορεία της σκέψης του συγγραφέα ,ελέγχουμε τη σχέση μέρους/συνόλου μεταξύ της προκείμενης και του συμπεράσματος. Καταγράφουμε στην απάντηση μας ποιο είναι το γενικό και ποιο το ειδικό.
Όταν ο συγγραφέας οδηγείται από κάτι ειδικό/ επιμέρους στο γενικό σύνολο ,τότε έχουμε επαγωγικό συλλογισμό.
Όταν οδηγείται από ένα γενικό/ σύνολο προς το ειδικό/ επιμέρους, τότε έχουμε παραγωγικό συλλογισμό.
Όταν ξεκινά από κάτι ειδικό, και καταλήγει σε πιθανολογικό συμπέρασμα για κάποιο άλλο ειδικό, με βάση τις ομοιότητες που εντοπίζει ανάμεσα τους ,τότε έχουμε αναλογικό συλλογισμό.
3. Να αναλύσετε τη συλλογιστική πορεία του συγγραφέα (επαγωγική-παραγωγική) σε ολόκληρο το κείμενο.
Για να ελέγξουμε το είδος της συλλογιστικής πορείας, εξετάζουμε όλα τα μέρη του κειμένου (πρόλογο, πλαγιότιτλους παραγράφων του κύριου μέρους ,επίλογο).Στη συνέχεια, δηλώνουμε το είδος της συλλογιστικής πορείας ( παραγωγική –επαγωγική) και αιτιολογούμε την απάντηση μας με βάση τα χωρία του κειμένου.
Όταν ο συγγραφέας ξεκινά από την γενική ιδέα και καταλήγει σε ειδικό συμπέρασμα, παρουσιάζοντας το θέμα και τη βασική του θέση στον πρόλογο, τότε έχουμε παραγωγική συλλογιστική πορεία.
Όταν ο συγγραφέας εξάγει ένα γενικό συμπέρασμα στον επίλογο, ως απόρροια επιμέρους στοιχείων και παραδειγμάτων που έχει εξετάσει στο κύριο μέρος ,τότε έχουμε επαγωγική συλλογιστική πορεία.
Όταν ο συγγραφέας ξεκινά από την γενική ιδέα και καταλήγει σε ειδικό συμπέρασμα, παρουσιάζοντας το θέμα και τη βασική του θέση στον πρόλογο, τότε έχουμε παραγωγική συλλογιστική πορεία.
Όταν ο συγγραφέας εξάγει ένα γενικό συμπέρασμα στον επίλογο, ως απόρροια επιμέρους στοιχείων και παραδειγμάτων που έχει εξετάσει στο κύριο μέρος ,τότε έχουμε επαγωγική συλλογιστική πορεία.
4. Να εξετάσετε το είδος του συλλογισμού σε μία παράγραφο.
Για να απαντήσουμε σε αυτή την ερώτηση επισημαίνουμε:
Το είδος του συλλογισμού με βάση την πορεία σκέψης του συγγραφέα (παραγωγική- επαγωγική- αναλογική).
Το είδος του συλλογισμού με βάση το είδος των προτάσεων (κατηγορικός-υποθετικός-διαζευκτικός).
Για να απαντήσουμε σε αυτή την ερώτηση επισημαίνουμε:
Το είδος του συλλογισμού με βάση την πορεία σκέψης του συγγραφέα (παραγωγική- επαγωγική- αναλογική).
Το είδος του συλλογισμού με βάση το είδος των προτάσεων (κατηγορικός-υποθετικός-διαζευκτικός).
Έκθεση – θεωρία – Γ΄ Λυκείου
5. Να εντοπίσετε τον επαγωγικό συλλογισμό, να βρείτε το είδος του και να τον αξιολογήσετε.
Εντοπίζουμε τον επαγωγικό συλλογισμό και ερευνούμε το είδος του. Στη συνέχεια εξετάζουμε αν η επαγωγή είναι τέλεια ή ατελής. Η τέλεια επαγωγή δίνει βέβαιο συμπέρασμα και αποτελεί απόδειξη ενώ η ατελής επαγωγή δίνει πιθανό συμπέρασμα.
Τα είδη ενός επαγωγικού συλλογισμού είναι:
Εντοπίζουμε τον επαγωγικό συλλογισμό και ερευνούμε το είδος του. Στη συνέχεια εξετάζουμε αν η επαγωγή είναι τέλεια ή ατελής. Η τέλεια επαγωγή δίνει βέβαιο συμπέρασμα και αποτελεί απόδειξη ενώ η ατελής επαγωγή δίνει πιθανό συμπέρασμα.
Τα είδη ενός επαγωγικού συλλογισμού είναι:
Έκθεση – θεωρία – Γ΄ Λυκείου
αίτιο-αποτέλεσμα: Σε αυτή την περίπτωση ελέγχουμε αν υπάρχει λογική ή απλώς χρονολογική σχέση ανάμεσα στο αίτιο και το αιτιατό .Εξετάζουμε αν η αιτία είναι επαρκής και αναγκαία για να προκληθεί το αποτέλεσμα. Τέλος προσέχουμε μήπως μια ειδικότερη αιτία παρουσιάζεται ως κύρια και μοναδική γιατί τότε έχουμε υπεραπλούστευση της σχέσης αιτίου-αποτελέσματος.
γενίκευση: Ελέγχουμε εάν έχουμε τέλεια επαγωγή, δηλαδή αν η γενίκευση είναι επιτρεπτή και ασφαλής ή αν έχουμε ατελής επαγωγή ,δηλαδή αν η γενίκευση είναι βεβιασμένη και επισφαλής.
αναλογία: Στη περίπτωση της αναλογίας ελέγχουμε εάν οι ομοιότητες ανάμεσα στα 2 μέρη της αναλογίας είναι σχετικές με το θέμα και επαρκείς.
γενίκευση: Ελέγχουμε εάν έχουμε τέλεια επαγωγή, δηλαδή αν η γενίκευση είναι επιτρεπτή και ασφαλής ή αν έχουμε ατελής επαγωγή ,δηλαδή αν η γενίκευση είναι βεβιασμένη και επισφαλής.
αναλογία: Στη περίπτωση της αναλογίας ελέγχουμε εάν οι ομοιότητες ανάμεσα στα 2 μέρη της αναλογίας είναι σχετικές με το θέμα και επαρκείς.
6. Ποια αποδεικτικά μέσα χρησιμοποιεί ο συγγραφέας στο κείμενο;
Αυτό το ζητούμενο αναφέρεται μόνο σε έναν τρόπο πειθούς ,την επίκληση στη λογική. Αποδεικτικά μέσα θεωρούνται μόνο:
Τα επιχειρήματα
Τα τεκμήρια
Αυτό το ζητούμενο αναφέρεται μόνο σε έναν τρόπο πειθούς ,την επίκληση στη λογική. Αποδεικτικά μέσα θεωρούνται μόνο:
Τα επιχειρήματα
Τα τεκμήρια
7. Ποια είδη τεκμηρίων χρησιμοποιεί ο συγγραφέας;
Για να απαντήσουμε σε αυτή την ερώτηση παραθέτουμε τα αποσπάσματα του κειμένου στα οποία εμπεριέχονται τεκμήρια και τα χαρακτηρίζουμε ως προς το είδος τους. Τεκμήρια θεωρούνται:
Τα παραδείγματα
Τα γεγονότα
Τα αποτελέσματα/πορίσματα ερευνών
Τα στατιστικά στοιχεία
Οι αυθεντίες
Τα γνωμικά
Οι γενικές αλήθειες
Για να απαντήσουμε σε αυτή την ερώτηση παραθέτουμε τα αποσπάσματα του κειμένου στα οποία εμπεριέχονται τεκμήρια και τα χαρακτηρίζουμε ως προς το είδος τους. Τεκμήρια θεωρούνται:
Τα παραδείγματα
Τα γεγονότα
Τα αποτελέσματα/πορίσματα ερευνών
Τα στατιστικά στοιχεία
Οι αυθεντίες
Τα γνωμικά
Οι γενικές αλήθειες
8. Να επισημάνετε το λόγο που ο συγγραφέας χρησιμοποιεί αποτελέσματα ερευνών και στατιστικών στοιχείων.
Τα στατιστικά στοιχεία και τα αποτελέσματα ερευνών ανήκουν στην κατηγορία των τεκμηρίων και εξυπηρετούν στο να ενισχύουν την αποδεικτική δύναμη των θέσεων του συγγραφέα καθώς και την πειστικότητα των επιχειρημάτων του.
Τα στατιστικά στοιχεία και τα αποτελέσματα ερευνών ανήκουν στην κατηγορία των τεκμηρίων και εξυπηρετούν στο να ενισχύουν την αποδεικτική δύναμη των θέσεων του συγγραφέα καθώς και την πειστικότητα των επιχειρημάτων του.
4.https://latistor.blogspot.com/2015/06/blog-post_26.html
Έκθεση Λυκείου: Σχεδιαγράμματα εννοιών - Θεωρία - Ασκήσεις
Design Turnpike
Έκθεση Λυκείου: Σχεδιαγράμματα εννοιών - Θεωρία - Ασκήσεις
Σχεδιαγράμματα Εννοιών
Θεωρία
[ενεργητικής ή παθητικής φωνής / συγκεκριμένου ρηματικού τύπου (προσώπου/χρόνου/έγκλισης) / μακροπερίοδου ή μη λόγου / παρατακτικού ή υποτακτικού λόγου / ρηματικών ή ονοματικών συνόλων / αναφορικής ή ποιητικής λειτουργίας της γλώσσας]
Ασκήσεις
Γλωσσικές Ασκήσεις Λυκείου
Τράπεζα Θεμάτων Β΄ Λυκείου
Οι ρίζες του μίσους
Πώς μπορούμε να ζήσουμε ειρηνικά σε μια πολυπολιτισμική κοινωνία
Πώς παρουσιάζουν τα ΜΜΕ τα άτομα με αναπηρία
Το παρασκήνιο της επιλογής επαγγέλματος και η σχέση επαγγέλματος και ζωής
Το πρόσκομμα των παραδοσιακών προτύπων
Υπερβαίνοντας τα στερεότυπα
Υψηλή τέχνη για τους πολλούς
Τράπεζα Θεμάτων Α΄ Λυκείου
Πανελλήνιες
Επαναληπτικές Πανελλήνιες 2012 [Συναίσθημα τιμής]
Εξετάσεις Ομογενών 2012 [Νεανική αμφισβήτηση]
Επαναληπτικές Πανελλήνιες 2011 [Ελεύθερος χρόνος]
Επαναληπτικές Πανελλήνιες 2009 [Γλώσσα]
Εξετάσεις Ομογενών 2008 [Ευρωπαϊκή εκπαίδευση]
Επαναληπτικές Πανελλήνιες 2006 [Φανατισμός]
Εξετάσεις Ομογενών 2005
Θέματα Εσπερινών, Επαναληπτικές 2004 [Γέλιο – Χιούμορ]
Επαναληπτικές Εξετάσεις 2001 (Θανατική ποινή)
Καθορισμός εξεταστέας ύλης για το έτος 2017 για τα μαθήματα που εξετάζονται πανελλαδικά για την εισαγωγή στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση αποφοίτων Γ΄ τάξης Γενικού Λυκείου
ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ (Γενικής Παιδείας)
Στην εξεταστέα ύλη του μαθήματος της Νεοελληνικής Γλώσσας της Γ’ τάξης Ημερησίου Γενικού Λυκείου περιλαμβάνεται η ύλη των σχολικών εγχειριδίων:
1. Έκφραση-Έκθεση Τεύχος Γ’ της Γ’ τάξης Γενικού Λυκείου των Χ. Τσολάκη κ.ά., εκτός από τα εξής:
• Η ενότητα: Η πειθώ στο δικανικό λόγο
• Η ενότητα: Η Ιστορία του δοκιμίου
• Το κεφάλαιο: Ερευνητική Εργασία
2. Έκφραση-Έκθεση για το Γενικό Λύκειο – Θεματικοί Κύκλοι των Α, Β, Γ τάξεων Γενικού Λυκείου των Γ. Μανωλίδη κ.ά.
3. Γλωσσικές Ασκήσεις για το Γενικό Λύκειο των Γ. Κανδήρου κ.ά.
Στόχος της αξιολόγησης του μαθητή στο πλαίσιο του μαθήματος της Νεοελληνικής Γλώσσας είναι γενικότερα η συνολική αποτίμηση των γλωσσικών του δεξιοτήτων (ως πομπού και ως δέκτη).
Συγκεκριμένα:
Ι. ΔΙΑΒΑΖΩ / ΚΑΤΑΝΟΩ ΚΑΙ ΓΡΑΦΩ
1. Ο μαθητής απαντά γραπτά σε ερωτήσεις που αφορούν ένα κείμενο.
α) Όσον αφορά το περιεχόμενο ενός κειμένου, επιδιώκεται ο μαθητής να είναι σε θέση να κατανοεί το περιεχόμενο του κειμένου, και συγκεκριμένα:
• να διακρίνει:
- τους τρόπους πειθούς (επίκληση στη λογική, επίκληση στο συναίσθημα του δέκτη, επίκληση στο ήθος, επίκληση στην αυθεντία)
- τα μέσα πειθούς (επιχειρήματα, τεκμήρια κ.ά.)
- το είδος της συλλογιστικής πορείας (παραγωγική - επαγωγική) μιας παραγράφου ή ενός κειμένου
• να διακρίνει τους τρόπους και τα μέσα πειθούς:
- στη διαφήμιση
- στον πολιτικό λόγο
- στον επιστημονικό λόγο
• να αξιολογεί τα μέσα πειθούς, και συγκεκριμένα:
- να ελέγχει την αλήθεια, την εγκυρότητα και την ορθότητα ενός επιχειρήματος
- να ελέγχει την αξιοπιστία των τεκμηρίων
• να διακρίνει την πειθώ από την προπαγάνδα
• να διακρίνει το είδος του δοκιμίου, με βάση:
- την οργάνωση / δομή (συνειρμική-λογική)
- το σκοπό (απόδειξη μιας θέσης - ελεύθερος στοχασμός)
- την οπτική (υποκειμενική-αντικειμενική)
- τη γλώσσα του (ποιητική, αναφορική λειτουργία) κ.ά.
• να αναγνωρίζει ορισμένα χαρακτηριστικά του δοκιμίου, όπως είναι ο υποκειμενισμός, ο αντιδιδακτισμός, ο κοινωνικός χαρακτήρας, ο εξομολογητικός τόνος κ.ά.
• να διακρίνει το δοκίμιο από άλλα συγγενή είδη του λόγου, όπως το άρθρο και την επιφυλλίδα
• να εντοπίζει σε ένα κείμενο (δοκίμιο/άρθρο /επιφυλλίδα κ.ά.):
- το θέμα
- την άποψη του συγγραφέα
- τα μέσα πειθούς που χρησιμοποιεί για να τεκμηριώσει την άποψή του
- τις προτάσεις του για την αντιμετώπιση του προβλήματος κ.ά.
• να διακρίνει σε ένα κείμενο το καίριο και το ουσιώδες από τη λεπτομέρεια και το επουσιώδες.
β) Όσον αφορά την οργάνωση / δομή ενός κειμένου επιδιώκεται ο μαθητής να είναι σε θέση:
• να εντοπίζει τα βασικά μέρη (πρόλογο, κύριο μέρος, επίλογο) ενός κειμένου
• να χωρίζει το κείμενο σε παραγράφους/νοηματικές ενότητες
• να αναγνωρίζει τα μέσα με τα οποία επιτυγχάνεται η συνεκτικότητα και η συνοχή ενός κειμένου (διαρθρωτικές λέξεις, φράσεις κ.ά.)
• να επισημαίνει τους τρόπους με τους οποίους οργανώνονται οι παράγραφοι π.χ. με αιτιολόγηση, με σύγκριση και αντίθεση, με ορισμό, με διαίρεση, με παράδειγμα κ.ά.
• να διακρίνει την οργάνωση/δομή ενός κειμένου (λογική ή συνειρμική οργάνωση, παραγωγική ή επαγωγική συλλογιστική πορεία κ.ά.).
γ) Όσον αφορά τη γλώσσα ενός κειμένου (λεξιλόγιο, στίξη, μορφοσυντακτικά φαινόμενα, γλωσσικές ποικιλίες, λειτουργίες της γλώσσας, ύφος κ.ά.) επιδιώκεται ο μαθητής να είναι σε θέση:
• να εντοπίζει και να αιτιολογεί επιλογές του πομπού οι οποίες αφορούν τη χρήση:
- ενεργητικής ή παθητικής φωνής
- συγκεκριμένου ρηματικού τύπου (προσώπου/χρόνου/έγκλισης)
- μακροπερίοδου ή μη λόγου
- παρατακτικού ή υποτακτικού λόγου
- ρηματικών ή ονοματικών συνόλων
- αναφορικής ή ποιητικής λειτουργίας της γλώσσας
- των σημείων της στίξης
- λόγιων ή λαϊκών λέξεων, ειδικού λεξιλογίου, όρων κ.ά.
• να αιτιολογεί την ορθογραφία λέξεων
• να ερμηνεύει λέξεις
• να αξιολογεί την ακρίβεια και τη σαφήνεια του λεξιλογίου
• να βρίσκει συνώνυμα, αντώνυμα, ομόρριζα, να αντικαθιστά λέξεις ή φράσεις του κειμένου με άλλες, να σχηματίζει με ορισμένες λέξεις φράσεις ή περιόδους λόγου κ.ά.
• να χαρακτηρίζει το ύφος του κειμένου, λαμβάνοντας υπόψη την επικοινωνιακή περίσταση (σκοπό, δέκτη, είδος λόγου κ.ά.).
2. Ο μαθητής -με βάση συγκεκριμένο κείμενο- παράγει γραπτό κείμενο. Συγκεκριμένα, επιδιώκεται ο μαθητής να είναι σε θέση:
• να πυκνώνει ένα κείμενο, να κάνει την περίληψή του
• να δίνει τίτλο στο κείμενο ή πλαγιότιτλους σε παραγράφους/νοηματικές ενότητες ενός κειμένου
• να οργανώνει το διάγραμμα του κειμένου
• να αναπτύσσει ένα κειμενικό απόσπασμα (μια φράση ή ένα επιχείρημα του κειμενογράφου)
• να ανασκευάζει τα επιχειρήματα του κειμενογράφου και να αναπτύσσει την αντίθετη άποψη
• να μετασχηματίζει ένα κείμενο π.χ. από ένα επίπεδο ύφους σε άλλο κ.ά.
ΙΙ. ΓΡΑΦΩ
Ο μαθητής παράγει κείμενο, ενταγμένο σε επικοινωνιακό πλαίσιο, το θέμα του οποίου σχετίζεται άμεσα ή έμμεσα με οικείους θεματικούς κύκλους από τη γλωσσική διδασκαλία.
Από τα διάφορα είδη γραπτού λόγου δίνεται έμφαση στην παραγωγή κριτικού-αποφαντικού λόγου, δηλαδή στην παραγωγή κειμένου στο οποίο κυριαρχούν η πειθώ, η λογική οργάνωση, η αναφορική λειτουργία της γλώσσας, π.χ. άρθρου, επιστολής, γραπτής εισήγησης κ.ά.
Στο πλαίσιο της παραγωγής κειμένου θα πρέπει να επιδιώκεται από τον μαθητή:
Α. Ως προς το περιεχόμενο του κειμένου
• η συνάφεια των εκτιθέμενων σκέψεων με τα ζητούμενα του θέματος
• η επαρκής τεκμηρίωση των σκέψεών του με την παράθεση κατάλληλων επιχειρημάτων
• η ανάπτυξη όλων των θεματικών κέντρων
• η πρωτοτυπία των ιδεών
• ο βαθμός επίτευξης του στόχου που επιδιώκεται με το παραγόμενο κείμενο κ.ά.
Β. Ως προς την έκφραση/μορφή του κειμένου
• η σαφής και ακριβής διατύπωση
• ο λεκτικός και εκφραστικός πλούτος
• η επιλογή της κατάλληλης γλωσσικής ποικιλίας ανάλογα με το είδος του κειμένου
• η τήρηση των μορφοσυντακτικών κανόνων
• η ορθογραφία και η σωστή χρήση των σημείων στίξης κ.ά.
Γ. Ως προς τη δομή/διάρθρωση του κειμένου
• η λογική αλληλουχία των νοημάτων
• η συνοχή του κειμένου (ομαλή σύνδεση προτάσεων, παραγράφων και ευρύτερων μερών του κειμένου)
• η ένταξη του κειμένου στο ζητούμενο επικοινωνιακό πλαίσιο κ.ά.
Τύποι και είδη ασκήσεων με ενδεικτικές απαντήσεις στη θεωρία της Νεοελληνικής Γλώσσας της Γ' Λυκείου
ΤΥΠΟΙ ΚΑΙ ΕΙΔΗ ΑΣΚΗΣΕΩΝ
ΜΕ ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΗ ΘΕΩΡΙΑ ΤΗΣ ΕΚΘΕΣΗΣ Γ' ΛΥΚΕΙΟΥ
Α. ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟΥ
1. Να βρεθούν οι τρόποι και τα μέσα πειθούς στην παράγραφο / στο κείμενο
1. Επίκληση στη λογική
Μέσα πειθούς:
α. Επιχειρήματα (λογικές κατασκευές)
β. Τεκμήρια (αποδεικτικά στοιχεία)
i. παραδείγματα ii. ιστορικά γεγονότα iii. στατιστικά στοιχεία – αριθμητικά δεδομένα iv. επιστημονικά πορίσματα v. ντοκουμέντα, μαρτυρίες κ.λπ.
2. Επίκληση στο συναίσθημα
Μέσα πειθούς:
α. Χρήση συναισθηματικά φορτισμένων λέξεων
β. Αφήγηση γεγονότων - Περιγραφή καταστάσεων
γ. Χιούμορ - ειρωνεία
δ. Κινδυνολογία & καταστροφολογία
3. Επίκληση στην αυθεντία
Μέσα πειθούς:
α. παροιμίες, γνωμικά, ρητά (λαϊκή σοφία)
β. αποφθέγματα, λόγια μεγάλων διανοητών
4. Επίκληση στο ήθος του ομιλητή:
Μέσα πειθούς:
α. προβολή των ηθικοπνευματικών αρετών του ομιλητή, των θετικών στοιχείων της προσωπικότητάς του
β. παρουσίαση της επιτυχίας, της υπεροχής, των επιτευγμάτων του
5. Επίθεση στο ήθος του αντιπάλου:
Μέσα πειθούς:
α. προβολή των ελαττωμάτων, των αδυναμιών, των αρνητικών της προσωπικότητας του αντιπάλου,
β. των προκλητικών ή προσβλητικών για τα «χρηστά ήθη» στοιχείων της ιδιωτικής του ζωής.
2. Να βρεθεί η συλλογιστική πορεία / το είδος του συλλογισμού μέσα στην παράγραφο
Για να βρούμε το είδος του συλλογισμού σε μία παράγραφο, διατυπώνουμε τις περιόδους λόγου με τον πιο απλό τρόπο, στα βασικά τους νοήματα. Λειτουργούμε δηλαδή αφαιρετικά, ώστε να συγκεντρώσουμε απλές προτάσεις της τυπικής λογικής.
Προσέχουμε κυρίως τη μετάβαση από τη θεματική περίοδο στις αμέσως επόμενες περιόδους λόγου.
Αν έχουμε παραγωγή θα δείξει από τις (δύο) πρώτες προτάσεις.
Αν έχουμε επαγωγή οι πρώτες περίοδοι λόγου θα είναι μερικές και εξειδικευμένες και θα χρειαστεί να δούμε και τη (γενικευτική) συνέχεια ή κατακλείδα. Έχουμε τα ακόλουθα είδη συλλογισμών:
Α. Ως προς την πορεία προς το συμπέρασμα
1. Παραγωγικός: Μετάβαση από το Γενικό στο Ειδικό [Γ > Ε]
2. Επαγωγικός: Μετάβαση από το Ειδικό στο Γενικό [Ε > Γ]
α. Τέλεια επαγωγή
β. Ατελής επαγωγή
3. Αναλογικός:
Μετάβαση από ένα Ειδικό σε ένα άλλο Ειδικό [Ε1 > Ε2]
Β. Ως προς το είδος των προτάσεων που αποτελούν τις προκείμενες
1. Κατηγορικοί
2. Υποθετικοί
3. Διαζευκτικοί
3. Να ελεγχθεί η ορθότητα ενός επιχειρήματος ή ενός συλλογισμού
Για να καταδειχθεί η ορθότητα ενός επιχειρήματος – συλλογισμού, θα πρέπει αυτό (αυτός) να διατυπωθεί και να αναδειχθεί στην απλότητά του, δίχως περιττούς προσδιορισμούς. Η κατάδειξη της ορθότητας του συλλογισμού θα γίνει μέσα από την ανάδειξή του. Γι’ αυτό το επιχείρημα – συλλογισμός θα πρέπει να διατυπωθεί στα βασικά του νοήματα, με απλές προτάσεις της τυπικής λογικής.
α. Ορθότητα = εγκυρότητα + αλήθεια
β. Εγκυρότητα: σωστή λογική πορεία
γ. Αλήθεια: ανταπόκριση του επιχειρήματος (του συμπεράσματος και των προκείμενων) προς την πραγματικότητα
Όταν ο συλλογισμός δείχνει έγκυρος, αλλά δεν είναι αληθής, τότε είναι παραλογισμός. Αν διαπιστώνεται και πρόθεση εξαπάτησης τότε είναι και σόφισμα.
4. Με ποια αποδεικτικά μέσα προσπαθεί να πείσει ο συγγραφέας για την αλήθεια των απόψεων του;
Με επιχειρήματα ή με τεκμήρια (παραπομπές στο κείμενο κατά περίπτωση για κάποια επιχειρήματα ή για τεκμήρια)
5. Ποια είναι η διαφορά της πειθούς από την προπαγάνδα; Ποια στοιχεία πειθούς βλέπετε μέσα στο κείμενο;
1. Πειθώ είναι η ικανότητα ενός ανθρώπου να κάνει αποδεκτή τη γνώμη, την άποψη, την κρίση του χρησιμοποιώντας κυρίως ορθά επιχειρήματα και αξιόπιστα τεκμήρια. Μπορεί βέβαια να επιστρατεύσει και άλλα μέσα (συναίσθημα, αυθεντία κ.λπ.), αλλά βασικά η πειθώ στηρίζεται στη λογική, την πραγματικότητα και την κοινά αποδεκτή αλήθεια.
2. Προπαγάνδα είναι η συστηματική και μεθοδευμένη προσπάθεια επηρεασμού και χειραγώγησης των ανθρώπινων στάσεων, συμπεριφορών και γνωμών. Ευρύτερα σημαίνει τη διάδοση ιδεών, αντιλήψεων και θεωριών που έχουν ως σκοπό την καθοδήγηση των ανθρώπων, τη διαμόρφωση συγκεκριμένων τρόπων θεώρησης και αντίληψης του κόσμου. Η προπαγάνδα στηρίζεται βασικά στην πλύση εγκεφάλου, την παραπληροφόρηση και τη διαστρέβλωση της σημασίας των λέξεων και των εννοιών.
1. Είδος πεζού λόγου
2. Με μέση συνήθως έκταση (μικρότερο από πραγματείες, μελέτες, μονογραφίες)
3. Ασχολείται με θέματα κριτικής, επιστήμης, τέχνης, γραμμάτων, ηθών, πολιτικής, κοινωνίας, πολιτισμού
4. Έχει συγκεκριμένο βαθμό εμβάθυνσης και αναλύει χωρίς να εξαντλεί
5. Ο δοκιμιογράφος εκφράζει τις παρατηρήσεις, τα συναισθήματα, τις σκέψεις για τη ζωή ή περιπλανιέται ελεύθερα στο χώρο των ιδεών
6. Πληροφορεί, διδάσκει, τέρπει, πείθει.
7. Βρίσκεται στο ενδιάμεσο μεταξύ φιλοσοφίας, επιστήμης, λογοτεχνίας, (ερμηνευτικής) δημοσιογραφίας
8. Είναι παράδειγμα ιδεολογικής ομολογίας για θέματα και προβλήματα επίμαχα και ριψοκίνδυνα
9. Συνυπάρχουν στο δοκίμιο η αναφορική και η ποιητική λειτουργία της γλώσσας
10. Είναι κατά βάση λόγος διδακτικός
7. Να βρεθεί το είδος του δοκιμίου, να αναφερθούν τα χαρακτηριστικά του και να αναγνωριστούν μέσα στο κείμενο.
1. Αποδεικτικό
α. Προβάλλει μια βασική θέση /άποψη /κρίση πάνω σε ένα θέμα και προσπαθεί να την αποδείξει και να τη στηρίξει με λογικά επιχειρήματα και τεκμήρια.
β. Έχει αυστηρή λογική δομή: ι. Αρχικά προβάλλεται το θέμα ιι. Έπειτα η θέση το συγγραφέα ιιι. Ακολουθούν τα επιχειρήματα και τα τεκμήρια ιν. Επαναδιατυπώνεται η θέση του συγγραφέα, εμπλουτισμένη με τον προβληματισμό που προηγήθηκε
γ. Κυριαρχεί η αναφορική λειτουργία της γλώσσας.
δ. Κυριαρχεί η επίκληση στη λογική ως τρόπος πειθούς, δίχως να αποκλείονται οι άλλοι τρόποι πειθούς.
ε. Προσεγγίζει περισσότερο την επιστήμη και τη φιλοσοφία και λιγότερο τη λογοτεχνία.
ς. Έχει διδακτικό τόνο, ο οποίος προκύπτει από την προσπάθεια πειθούς διαμέσου της λογικής.
ζ. Χαρακτηρίζεται από αυστηρότητα, επισημότητα και επιμελημένη έκφραση
2. Στοχαστικό
α. Περιστρέφεται γύρω από ένα θέμα, δίχως να μεριμνά ιδιαίτερα για τη λογική οργάνωση των ιδεών.
β. Δεν έχει αυστηρή λογική δομή - διάγραμμα. Οι επιμέρους ιδέες συνδέονται περισσότερο ή λιγότερο συνειρμικά. Ο συγγραφέας περιδιαβάζει ελεύθερα στο χώρο των ιδεών (=γενική θεώρηση, δίχως πληρότητα ή συστηματική διερεύνηση).
γ. Κυριαρχεί η μεταφορική (συνυποδηλωτική) χρήση της γλώσσας.
δ. Κυριαρχεί η επίκληση στο συναίσθημα ως τρόπος πειθούς, δίχως να αποκλείονται οι άλλοι τρόποι πειθούς.
ε. Προσεγγίζει τη λογοτεχνία.
ς. Με την ανάγνωσή του εμπλουτίζεται και βαθαίνει ο προβληματισμός μας
ζ. Έχει ύφος οικείο, προσωπικό, ποιητικό και συχνά προφορικό
3. Συνειρμικό (στοχαστικό)
Ιδιαίτερη μορφή του στοχαστικού δοκιμίου, με πολύ χαλαρή σχέση προς το θεματικό κέντρο. Η μία βασική ιδέα οδηγεί στην άλλη και όλες μαζί άλλοτε απομακρύνονται και άλλοτε επιστρέφουν στο θέμα ή το γεγονός που πυροδότησε τη διανοητική περιδιάβαση.
Συνόψιση για τα είδη του δοκιμίου
Α. ΑΠΟΔΕΙΚΤΙΚΟ
1. Αποδεικνύει μια θέση
2. Έχει ξεκάθαρη – αυστηρή δομή: θέμα – θέση – απόδειξη (επιχειρήματα + τεκμήρια) – συνόψιση ή αναδιατύπωση της θέσης
3. Πλεονάζει η αναφορική λειτουργία της γλώσσας
4. Προσεγγίζει την επιστήμη
5. Έχει ύφος σοβαρό, αυστηρό, τυπικό, αντικειμενικό, ορθολογικό
6. Πλουτίζουμε στη λογική μας συγκρότηση
Β. ΣΤΟΧΑΣΤΙΚΟ
1. Στοχάζεται, παραθέτει δηλ. σκέψεις πάνω σε ένα θέμα
2. Δεν έχει ξεκάθαρη δομή: ο συγγραφέας περιδιαβάζει ελεύθερα στο χώρο των ιδεών
3. Πλεονάζει η ποιητική λειτουργία της γλώσσας
4. Προσεγγίζει τη λογοτεχνία
5. Έχει ύφος οικείο, προσωπικό, υποκειμενικό, ποιητικό
6. Πλουτίζουμε σε ιδέες
8. Να γραφούν οι διαφορές δοκιμίου και άρθρου και να αναγνωριστούν κάποια από τα χαρακτηριστικά του άρθρου μέσα στο κείμενο που δίνεται.
1. Το άρθρο έχει επικαιρικό χαρακτήρα, ενώ το δοκίμιο μόνιμο, γενικό και διαχρονικό. Ακόμη και αν το δοκίμιο αφορμάται από ένα επίκαιρο και συγκεκριμένο γεγονός, ανάγεται στο μόνιμο και διαχρονικό.
2. Το δοκίμιο αποτελεί «υβρίδιο» διαθέτει δηλαδή στοιχεία φιλοσοφίας, λογοτεχνίας, επιστήμης, δημοσιογραφίας, ενώ το άρθρο ανήκει στην ερμηνευτική δημοσιογραφία.
3. Το δοκίμιο έχει τόνο οικείο και προσωπικό, ενώ το άρθρο έχει τόνο τυπικό και αντικειμενικό.
4. Στο άρθρο επικρατεί η αναφορική λειτουργία της γλώσσας, ενώ στο δοκίμιο μπορεί να συνυπάρχει η αναφορική με την ποιητική.
5. Το άρθρο έχει μικρότερη έκταση από το δοκίμιο.
9. Να γραφούν οι διαφορές του άρθρου από την επιφυλλίδα.
1. Η επιφυλλίδα έχει θέμα περισσότερο εξειδικευμένο και συγκεκριμένο, σε σχέση με το άρθρο.
2. Γράφεται από ένα πρόσωπο ειδικό, που διαθέτει ιδιαίτερη γνώση πάνω σε ένα θέμα, εισφέροντας γνώση και πληροφορία πάνω στο θέμα αυτό. Το άρθρο γράφεται από κάποιον αναλυτή της κοινωνικής ή πολιτικής πραγματικότητας και έχει γενικότερο χαρακτήρα σε σχέση με την επιφυλλίδα
3. Το θέμα της επιφυλλίδας έχει θεωρητική βάση και μπορεί να είναι εγκυκλοπαιδικό, καλλιτεχνικό, επιστημονικό, πολιτικό. Το άρθρο από την άλλη, πραγματεύεται θέματα τρέχουσας κοινωνικοπολιτικής πραγματικότητας και επικαιρότητας.
4. Η επιφυλλίδα μπορεί να ξεκινά από ένα θέμα της επικαιρότητας, αλλά ανάγεται σε παρατηρήσεις και σκέψεις γενικότερου χαρακτήρα και ενδιαφέροντος. Το άρθρο αφορμάται από ένα επίκαιρο και συγκεκριμένο γεγονός και περιστρέφεται αποκλειστικά γύρω από αυτό αναλύοντας και φωτίζοντάς το.
5. Με την εννοιολογική και θεωρητική της συγκρότηση η επιφυλλίδα προσεγγίζει συχνά το δοκίμιο.
5. Η επιφυλλίδα δημοσιεύεται σε συγκεκριμένη θέση μέσα στην εφημερίδα και χωρίζεται από την υπόλοιπη ύλη με οριζόντια ή κάθετη γραμμή
Α. Λειτουργούμε πρώτα στο πρόχειρο
1. Συνήθως στη φράση που τίθεται προς σχολιασμό – ανάπτυξη απαιτείται η απόδειξη – στήριξή της. Από την άποψη αυτή η παράγραφος αναπτύσσεται συνήθως με τη μέθοδο της αιτιολόγησης, χωρίς να αποκλείονται οι άλλοι τρόποι, ειδικά αν κάτι τέτοιο υποβάλλει η δομή της προς σχολιασμό φράσης.
2. Στην περίπτωση συμβολικής-μεταφορικής διατύπωσης, ερμηνεύουμε – αποκωδικοποιούμε τη συγκεκριμένη φράση, πάντα σε σχέση με τα νοήματα και το θεματικό κέντρο του ευρύτερου κειμένου.
3. Συλλέγουμε επιχειρήματα στήριξής της (θετικά από την ισχύ της, αρνητικά από την έλλειψή της). Η παράγραφος θα πρέπει να είναι πυκνή και περιεκτική στα επιχειρήματά της
Β. Συγγραφή
1. Θεματική Περίοδος: παρατίθεται η προς σχολιασμό φράση, με αναδιατύπωση του νοήματός της ή –σε έσχατη περίπτωση - σε παράφραση.
2. Ανάπτυξη: Καταγραφή των επιχειρημάτων στήριξης της πρότασης, σε παράθεση ή στη μεταξύ τους αλληλουχία (εφόσον είναι δυνατόν). Η έμφαση δίνεται στα επιχειρήματα. Αν υπάρχει και κάποιο ισχυρό τεκμήριο μπορεί να προβληθεί.
3. Κατακλείδα: Η κατακλείδα συνήθως απουσιάζει. Κάποτε μπορεί στη θέση της να εκφραστεί μία κριτική αντίρρηση ή ένσταση στο περιεχόμενο της προς ανάπτυξη φράσης.
Γ. Παρατηρήσεις
1. Αν η διατύπωση της ερώτησης είναι «αναπτύξτε», τότε αυτό που χρειάζεται είναι διερεύνηση, εμπλουτισμός και στήριξη της προς παράθεση άποψης. Αν η διατύπωση της ερώτησης είναι «σχολιάστε», τότε, εκτός από τη στήριξη, είναι αποδεκτή (ίσως και επιβεβλημένη) η διατύπωση της προσωπικής άποψης του μαθητή.
2. Οι λέξεις ανάπτυξης μπορούν να είναι περίπου 100
3. Εξακολουθεί να ισχύει ότι τον τρόπο ανάπτυξης θα τον καθορίσει η φύση της πρότασης που καλούμαστε να σχολιάσουμε.
4. Αφού τροποποιήσουμε και διορθώσουμε την έκφραση και τη δομή, μεταφέρουμε – τότε και μόνο τότε - στο καθαρό.
11. Σε τι αποβλέπει ο συγγραφέας με τη χρήση παραδειγμάτων
α. Ισχυροποιούν την πειθώ μέσα από την επίκληση στη λογική (παραδείγματα = τεκμήρια)
β. Τα παραδείγματα δίνουν συνήθως αμεσότητα, παραστατικότητα και ζωντάνια στο λόγο του συγγραφέα. Κάνουν το λόγο του περισσότερο οικείο και προσιτό.
γ. Αποτελούν μία σύνδεση με την οικεία, καθημερινή, εμπειρική πραγματικότητα, στην οποία μπορεί να έχει πρόσβαση και έλεγχο ο καθένας.
δ. Βοηθούν στην επεξήγηση και τελικά στην κατανόηση των ιδεών και των προβληματισμών.
ε. Ο συγγραφέας δε μένει στην υψηλή θεωρία˙ συνδέεται διαρκώς με την ανθρώπινη ζωή και την καθημερινή πράξη
ς. Με επαγωγικό τρόπο εξάγονται γενικότερα συμπεράσματα
[Το παράδειγμα δεν υποκαθιστά το επιχείρημα αλλά το συμπληρώνει. Από την άποψη αυτή δεν πρέπει να γίνεται κατάχρηση παραδειγμάτων, ειδικά αν είναι άκαιρα, άστοχα και περιττά.]
12. Σε τι αποβλέπει ο συγγραφέας με τη χρήση στατιστικών στοιχείων
α. Ισχυροποίηση της πειθούς μέσα από την επίκληση στη λογική (στατιστικά στοιχεία = τεκμήρια)
β. Τα στατιστικά στοιχεία και τα αριθμητικά δεδομένα περιβάλλονται με την ισχύ και την αίγλη των αριθμών και της επιστήμης. Άρα θεωρητικά διαθέτουν εγκυρότητα και αντικειμενικότητα και δύσκολα αμφισβητούνται
γ. Κάποτε τα στατιστικά στοιχεία χρησιμοποιούνται παραπλανητικά («Οι αριθμοί λεν αυτό που θέλεις εσύ να σου πουν» - Ι. Στάλιν)
Β. ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΟΥ ΚΕΙΜΕΝΟΥ
1. Εντοπισμός των βασικών μερών (πρόλογος, κύριο μέρος, επίλογος) και των νοηματικών ενοτήτων ενός κειμένου
Για να βρεθούν τα βασικά μέρη ενός κειμένου θα πρέπει να δούμε το κείμενο συνολικά, στην ολότητά του και με ματιά αφαιρετική. Μόνο τότε θα δούμε τις νοηματικές του ενότητες και τα κύρια μέρη του
2. Να βρεθούν τα δομικά στοιχεία της παραγράφου.
α. Θεματική περίοδος
o H Θ.Π. βρίσκεται συνήθως στην αρχή της παραγράφου. Σπάνια, δεν είναι η πρώτη περίοδος της παραγράφου.
o Η Θεματική Περίοδος δηλώνει το θέμα που θα απασχολήσει την παράγραφο, το περιεχόμενο και το σκοπό ύπαρξης της παραγράφου.
o Περιέχει ένα ολοκληρωμένο νόημα (άρα δε σταματάει απαραίτητα σε άνω ή άνω και κάτω τελεία).
β. Λεπτομέρειες – σχόλια: αναπτύσσουν τη Θεματική Περίοδο. Αποτελούν τα επιχειρήματα στήριξης και τις προτάσεις επαλήθευσης της Θ.Π.
γ. Κατακλείδα πρόταση
o Πρόκειται συνήθως για την τελευταία περίοδο λόγου της παραγράφου
o Συμπεραίνει – συμπυκνώνει και ταυτόχρονα διευρύνει το περιεχόμενο της Θεματικής Περιόδου
o Συχνά μπορεί να απουσιάζει
o Σημαίνεται συχνά από συμπερασματικές διαρθρωτικές λέξεις π.χ. έτσι, λοιπόν, άρα, επομένως
o Όταν η τελευταία περίοδος μιας παραγράφου συνεχίζει τις λεπτομέρειες – σχόλια, ολοκληρώνει το συλλογισμό που προηγήθηκε ή συμπληρώνει παρατιθέμενα στοιχεία και ιδέες, τότε δεν υπάρχει κατακλείδα πρόταση στην παράγραφο.
3. Να βρεθεί ο τρόπος /η μέθοδος ανάπτυξης της παραγράφου
α. Ορισμός
β. Παραδείγματα
γ. Σύγκριση – Αντίθεση
δ. Διαίρεση
ε. Αιτιολόγηση
ς. Αίτιο – Αποτέλεσμα
ζ. Αναλογία
η. Συνδυασμός μεθόδων
4. Να βρεθούν οι τρόποι με τους οποίους επιτυγχάνεται η συνοχή ανάμεσα στις παραγράφους του κειμένου
α. Με επανάληψη λέξεων
β. Με αναφορά σε προηγούμενο νόημα
γ. Με χρήση αντωνυμιών
δ. Με χρήση διαρθρωτικών λέξεων ή εκφράσεων και των νοηματικών σχέσεων που αυτές εκφράζουν.
5. Να βρεθούν οι τρόποι με τους οποίους επιτυγχάνεται η συνοχή μέσα στην παράγραφο
Οι τρόποι είναι ίδιοι όπως παραπάνω
6. Να βρεθούν οι διαρθρωτικές λέξεις και οι νοηματικές σχέσεις που αυτές εκφράζουν
α. Προσθήκη: ακόμη, επίσης, επιπλέον, επιπρόσθετα, πέρα από αυτά, εξάλλου, άλλωστε, παράλληλα, εκτός των άλλων…
β. Αντίθεση: ωστόσο, όμως αντίθετα, αλλά, παρόλ’ αυτά, από την άλλη πλευρά, μολονότι, απεναντίας…
γ. Αιτιολόγηση: διότι, επειδή, εξαιτίας, ο λόγος/ ο παράγοντας/ η αιτία που… για το λόγο ότι…
δ. Αποτέλεσμα: συνέπεια, αποτέλεσμα, απόρροια, απότοκο, επίπτωση, για το λόγο αυτό [συνεπώς, κατά συνέπεια]…
ε. Συμπέρασμα: έτσι, λοιπόν, ώστε, άρα, επομένως, συμπερασματικά, συγκεφαλαιώνοντας, συνεπώς, κατά συνέπεια…
ζ. Διασάφηση – επεξήγηση: δηλαδή, με άλλα λόγια, συγκεκριμένα, ειδικότερα, αυτό σημαίνει, λόγου χάρη, για παράδειγμα…
η. Χρονική σχέση: κατ’ αρχάς, αρχικά, πρώτα, έπειτα, ύστερα, τέλος, πριν…
θ. Έμφαση: αξίζει να σημειωθεί/να τονιστεί, να επισημανθεί, το κυριότερο, το σημαντικότερο, είναι αναγκαίο, ιδιαίτερα, είναι γεγονός, βέβαια…
ι. ιεράρχηση – απαρίθμηση: πρώτον, δεύτερον, τρίτον κ.λπ
ια. προϋπόθεση: αν, εφόσον, σε περίπτωση που…
7. Να γραφούν οι πλαγιότιτλοι παραγράφων ή νοηματικών ενοτήτων
α. Ο πλαγιότιτλος αποδίδει με συνοπτικό τρόπο το περιεχόμενο – βασική ιδέα μιας παραγράφου ή ενότητας. Από την άποψη αυτή είναι σύντομος, συχνά ελλειπτικός (δεν ξεπερνά τη μία γραμμή) και κυριολεκτικός. Μπορεί να εξαχθεί με τη βοήθεια της θεματικής περιόδου ή της κατακλείδας.
β. Οι πλαγιότιτλοι της άσκησης αυτής έχουν τον πραγματικό χαρακτήρα του τίτλου, δηλαδή προσπαθούν μέσα σε 8-10 λέξεις να αποδώσουν το κεντρικό θέμα συνήθως μιας παραγράφου.
γ. Μπορεί να αναπαράγει αυτούσια τη φρασεολογία του κειμένου
δ. Διαφοροποιείται από τους διευρυμένους - εργαλειακούς πλαγιότιτλους, με τους οποίους εξάγουμε την περίληψη. Οι πλαγιότιτλοι για την περίληψη είναι συμπυκνωμένα νοήματα μιας παραγράφου ή μιας ενότητας παραγράφων, τα οποία πρόκειται να γίνουν μελλοντικές περίοδοι λόγου στην περίληψη.
8. Να γίνει το σχεδιάγραμμα του κειμένου
Πρόκειται για την αντίστροφη διαδικασία από αυτή που ακολουθείται στην παραγωγή λόγου. Διαβάζουμε την κάθε παράγραφο και βρίσκουμε
α. τη βασική ιδέα, η οποία βρίσκεται συνήθως στη θεματική περίοδο και
β. τις δευτερεύουσες ιδέες – επιχειρήματα, με τις οποίες αναπτύσσεται – στηρίζεται η βασική ιδέα.
Δημιουργούμε μια ταξινόμηση του τύπου:
Α, Β, Γ… για κάθε βασική ιδέα,
1, 2, 3… για κάθε δευτερεύουσα ιδέα και
α, β, γ… για κάθε επιμέρους - εξειδικευμένη ιδέα, που συμπληρώνει και επιμερίζει τις δευτερεύουσες
Γ. ΓΛΩΣΣΑ ΤΟΥ ΚΕΙΜΕΝΟΥ
1. Εντοπισμός και αιτιολόγηση της χρήσης ενεργητικής ή παθητικής σύνταξης
1. Η ενεργητική σύνταξη χρησιμοποιείται όταν θέλουμε να δοθεί έμφαση στο πρόσωπο που ενεργεί, δηλαδή στο υποκείμενο της πρότασης.
2. Αντίθετα, η παθητική σύνταξη χρησιμοποιείται όταν θέλουμε να δοθεί έμφαση στην επιτελούμενη πράξη ή την ενέργεια, δηλαδή στο ρήμα της πρότασης.
π.χ. Ενεργητική σύνταξη: Ο Νίκος έλυσε την άσκηση
Παθητική σύνταξη: Η άσκηση λύθηκε από το Νίκο
Συνήθης τύπος ασκήσεων είναι αυτές που ζητούν τη μετατροπή της ενεργητικής σύνταξης σε παθητική (ή και το αντίθετο). Οι αλλαγές που παρατηρούνται κατά τη μετατροπή αυτή είναι:
α. Το αντικείμενο της ενεργητικής γίνεται υποκείμενο στην παθητική
β. Το υποκείμενο της ενεργητικής γίνεται ποιητικό αίτιο (=ψυχολογικό υποκείμενο) στην παθητική
γ. Το ρήμα αποκτά παθητική διάθεση
2. Να βρεθούν στο κείμενο παραδείγματα αναφορικής ή ποιητικής λειτουργίας της γλώσσας.
Δύο είναι οι βασικές λειτουργίες της γλώσσας από την άποψη του τρόπου και της αμεσότητας μετάδοσης του μηνύματος. Ο ένας αφορά τη λογική μας (αναφορική λειτουργία) και ο άλλος αφορά τις συγκινήσεις μας (ποιητική λειτουργία). Έτσι έχουμε:
α. Αναφορική – δηλωτική – κυριολεκτική λειτουργία: η γλώσσα κυριολεκτεί, αυτά που λέγει αυτά εννοεί
β. Ποιητική – μεταφορική – συνυποδηλωτική - συγκινησιακή λειτουργία: η γλώσσα που άλλα λέει και άλλα εννοεί, η γλώσσα των μεταφορών, των αλληγοριών και των παρομοιώσεων. Πίσω από τη ορατή σημασία των λέξεων κρύβονται και άλλες σημασίες που δε δηλώνονται φανερά.
3. Να δοθεί η ερμηνεία, ο ορισμός, το περιεχόμενο συγκεκριμένων εννοιών του κειμένου
Για τον ορισμό μιας έννοιας
α. Αρχικά δίνουμε την ετυμολογία της π.χ. δημοκρατία, το «κράτος», δηλαδή η κυριαρχία του λαού…
β. Έπειτα θα πρέπει να υπάρξει ένα κατάλληλο κατηγορούμενο, για να αποδοθεί στην έννοια, μια λέξη που θα την εντάσσει σε μια ευρύτερη κατηγορία π.χ. παράδοση είναι το σύνολο των στοιχείων του παρελθόντος
γ. Παραθέτουμε, εφόσον υπάρχει, το σκοπό που αυτή εξυπηρετεί
δ. Καταγράφουμε τα βασικά χαρακτηριστικά ή τα αποτελέσματα με τα οποία υπάρχει η έννοια π.χ. Μαζοποίηση σημαίνει τη μετατροπή του ανθρώπου σε «μάζα», την απώλεια των ιδιαίτερων στοιχείων της προσωπικότητάς του…
Βασικά θα πρέπει να υπάρχουν απαντήσεις στα ερωτήματα «δικαστικής διαλεύκανσης»: τι, πού, πότε, ποιος, γιατί, με τι τρόπο, τι μέσα, τι σκοπό, τι αποτελέσματα;
4. Να γραφούν συνώνυμα ή αντώνυμα για συγκεκριμένες λέξεις του κειμένου.
α. Πριν καταγραφούν τα συνώνυμα ή τα αντώνυμα θα πρέπει να εντοπιστούν οι ζητούμενες λέξεις μέσα στο κείμενο καθώς και η σημασία τους. Με βάση αυτή τη σημασία θα πρέπει να βρεθούν τα συνώνυμα ή τα αντώνυμα.
β. Σε περίπτωση που υπάρχει δυστοκία στην εξεύρεση συνωνύμων ή αντωνύμων καλό θα είναι να καταγραφούν αρκετές εναλλακτικές λύσεις, ώστε να επιλεγεί η καλύτερη δυνατή.
γ. Επίσης, αν εξακολουθεί η δυσκολία, προσπαθούμε να βάλουμε τις ζητούμενες λέξεις μέσα σε προτάσεις, ώστε να διακρίνουμε τη σημασία τους.
5. Να αντικατασταθούν συγκεκριμένες λέξεις του κειμένου με άλλες ισοδύναμες
α. Εντοπίζουμε τις προς αντικατάσταση λέξεις μέσα στο κείμενο και προσπαθούμε να βρούμε λέξεις με την εγγύτερη δυνατή σημασία προς αυτές, ώστε να μην αλλάζει το νόημα του κειμένου. β. Πρόκειται για ανεύρεση ταυτόσημων συνωνύμων. Δεν αντικαθιστούμε με οτιδήποτε μπορεί να βγάλει νόημα.
6. Να σχηματιστούν φράσεις με συγκεκριμένες λέξεις του κειμένου
Στο σχηματισμό των φράσεων θα πρέπει οι υποδεικνυόμενες λέξεις να χρησιμοποιούνται με τρόπο, ώστε να αναδεικνύεται η σημασία τους. Το ύφος των προτάσεων θα πρέπει να είναι σχετικά επίσημο, δίχως αυτό να σημαίνει ότι αν μια λέξη χρησιμοποιείται σωστά σε ανεπίσημο, οικείο και προφορικό λόγο δεν θα πρέπει
να εκληφθεί ως σωστή.
να εκληφθεί ως σωστή.
Νεοελληνική Γλώσσα Γ' Λυκείου - Χρήσιμες οδηγίες για τις Πανελλαδικές εξετάσεις
7. Να χαρακτηριστεί το ύφος του κειμένου
Το ύφος ενός κειμένου μπορεί να είναι (χαρακτηρισμοί):
o απλό, λιτό, φυσικό
o πυκνό, περιεκτικό, λακωνικό
o κατανοητό, σαφές, εναργές
o γλαφυρό, ζωντανό, παραστατικό
o δυσνόητο, σκοτεινό, υπαινικτικό
o προσωπικό, οικείο, φιλικό, προσιτό, εξομολογητικό
o απρόσωπο, ψυχρό, τυπικό, αντικειμενικό
o χιουμοριστικό, ανάλαφρο, περιπαικτικό, παιγνιώδες
o ειρωνικό, καυστικό, σαρκαστικό, δηκτικό
o επιθετικό, πολεμικό, καταγγελτικό, εριστικό
o επίσημο, σοβαρό, αυστηρό, μεγαλόπρεπο
o πομπώδες, ρητορικό, μεγαλόστομο
o λογοτεχνικό, περίτεχνο, επιτηδευμένο, επιδεικτικό
o λυρικό, δραματικό, συναισθηματικό
o μεταφορικό, αλληγορικό, ποιητικό, υπαινικτικό
o διδακτικό, προτρεπτικό
o στοχαστικό, φιλοσοφικό, ερευνητικό
o επιστημονικό, τεχνοκρατικό, εγκεφαλικό, ορθολογικό
o σύνθετο, περίπλοκο, με ειδικό λεξιλόγιο
8. Σε τι αποβλέπει ο συγγραφέας με τη χρήση λέξεων ή φράσεων σε εισαγωγικά;
α. Μεταφέρει με ακρίβεια, αυτολεξεί τα λόγια ενός τρίτου
β. Προσδίδει ειρωνεία στη χρήση μιας συγκεκριμένης λέξης ή φράσης π.χ. τα «σωφρονιστήρια» = οι φυλακές
γ. Χρησιμοποιεί μία λέξη ή φράση με μεταφορική σημασία π.χ. οι «καταραμένοι» = οι περιθωριακοί, οι απόβλητοι
δ. Χρησιμοποιεί το τίτλο ενός πνευματικού (καλλιτεχνικού – επιστημονικού) έργου (βιβλίου, μιας εργασίας, μιας ταινίας, ενός τραγουδιού κ.λπ.)
ε. Μεταφέρει μία λέξη ή φράση του προφορικού καθημερινού λόγου μέσα στο γραπτό κείμενο – αδυναμία κυριολεκτικής γραπτής αποτύπωσης π.χ. «λαμόγια» = απατεώνες
ς. Χρησιμοποιεί μια αδόκιμη λέξη, κατανοητή όμως ευρύτατα στο περιεχόμενό της π.χ. «τηλεδημοκρατία»
ζ. Δίνει έμφαση στη συγκεκριμένη χρήση μιας λέξης
η. Χρησιμοποιεί μια λέξη ή φράση ενός ειδικού λεξιλογίου, γλωσσικού ιδιώματος ή ορολογίας, που μεταφέρει κάποιο ειδικό νοηματικό φορτίο μέσα στα πλαίσια μια επιστήμης, ιδεολογίας, φιλοσοφίας κ.λπ. π.χ. «θέωση», «υπεραξία», «ψυχαγωγική ενημέρωση» ((info-tainment), «το του κρείττονος συμφέρον» κ.λπ
9. Σε τι αποβλέπει ο συγγραφέας με τη χρήση ερωτημάτων
α. Κάνει τον αναγνώστη κοινωνό – συμμέτοχο του όποιου προβληματισμού
β. Δεν αφήνει τον αναγνώστη να εφησυχάσει. Τον διατηρεί σε εγρήγορση και κρατάει αυξημένο το ενδιαφέρον του
γ. Η χρήση ερωτημάτων προσδίδει ζωντάνια, αμεσότητα και παραστατικότητα στο λόγο
δ. Κάποτε τα ερωτήματα μπορεί να είναι ρητορικά και εμπεριέχουν τα ίδια, με αρνητικό και αφοριστικό τρόπο, την απάντησή τους.
ε. Σε κάποιες περιπτώσεις τα ερωτήματα χρησιμεύουν σε μεταβατική παράγραφο ή στην αρχή μιας παραγράφου για τη μετάβαση σε μία νέα νοηματική ενότητα
10. Σε τι αποβλέπει ο συγγραφέας με τη χρήση του α’ πληθυντικού προσώπου;
α. Ο συγγραφέας μετέχει στα ίδια προβλήματα, στον ίδιο προβληματισμό, στις ίδιες αγωνίες και ανησυχίες με τον αναγνώστη
β. Ο λόγος γίνεται οικείος, προσιτός και άμεσος.
γ. Ο λόγος γίνεται περισσότερο εμπειρικός και καθημερινός: ο συγγραφέας μοιράζεται την ίδια καθημερινή εμπειρία με τον αναγνώστη. Έτσι δεν αποστασιοποιείται ως αυθεντία από τον αναγνώστη και ο τελευταίος γίνεται πιο δεκτικός.
Περισσότερο εκπαιδευτικό υλικό για τη Νεοελληνική Γλώσσα της Γ' Λυκείουεδώ.
Περισσότερο εκπαιδευτικό υλικό για όλα τα μαθήματα του Λυκείου εδώ.
112 κριτήρια αξιολόγησης με απαντήσεις για την Έκθεση Γ' Λυκείου
https://e-didaskalia.blogspot.com/2018/05/kritiria-aksiologisis.html
Περισσότερο εκπαιδευτικό υλικό για το Λύκειο εδώ.
