ΘΕΜΑ: Οδηγίες για τη διδασκαλία της Ιστορίας στο Γυμνάσιο για το σχολικό έτος 2017- 2018
Σχετ.: Το με αρ. πρωτ. εισ. ΥΠ.Π.Ε.Θ. 159333/25-09-2017 έγγραφο
Μετά από σχετική εισήγηση του Ινστιτούτου Εκπαιδευτικής Πολιτικής (πράξη 37/21-09- 2017 του Δ.Σ) σας αποστέλλουμε τις παρακάτω οδηγίες για τη διδασκαλία της Ιστορίας στο Γυμνάσιο για το σχολικό έτος 2017-2018.
ΙΣΤΟΡΙΑ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ (HMEΡΗΣΙΟΥ-ΕΣΠΕΡΙΝΟΥ)
Οι οδηγίες που ακολουθούν έχουν την ακόλουθη δομή: Πρώτον, προτείνεται η διδασκαλία των διδακτικών ενοτήτων με δύο τρόπους:
α) «Διδασκαλία με έμφαση στα ακόλουθα σημεία» και β) «συνοπτική παρουσίαση» ή «απλή αναφορά».
Στην πρώτη περίπτωση πρόκειται για επισήμανση των στοιχείων κάθε διδασκόμενης ενότητας στα οποία ο/η εκπαιδευτικός καλείται να επιμείνει και τα οποία οι μαθητές/τριες οφείλουν να εμπεδώσουν και στα οποία εντέλει θα εξεταστούν. Είναι τα σημεία εκείνα που κρίνονται απαραίτητα για την ιστορική κατανόηση της συγκεκριμένης ενότητας, αλλά και αποτελούν προϋπόθεση για την κατανόηση των επομένων.
Στη δεύτερη περίπτωση, η οποία αφορά ενότητες ή σημεία ενοτήτων που δεν θα συμπεριληφθούν στην εξεταστέα ύλη, είτε ο/η εκπαιδευτικός δίνει μια περίληψη, είτε απλώς αναφέρει ιστορικά γεγονότα και φαινόμενα προκειμένου να διασφαλιστεί η ιστορική συνέχεια και κατανόηση, είτε ακόμη, προκειμένου να καταστεί εύληπτη η συνοπτική παρουσίασή τους, τα παρουσιάζει με υποστηρικτικό υλικό, π.χ. γραπτές πηγές, χάρτες, εικόνες κ.ά. Πρόκειται κυρίως για ενότητες με παράθεση γεγονότων, συνήθως στρατιωτικών, που εμπεριέχουν πολλές λεπτομέρειες, αλλά και γεγονότων ή/και στοιχείων που οι μαθητές/τριες έχουν διδαχθεί αναλυτικά σε άλλες τάξεις και σε άλλα μαθήματα.
Στην περίπτωση της Γ΄ Γυμνασίου στην κατηγορία αυτή έχουμε συμπεριλάβει και φαινόμενα σημαντικά για την κατανόηση του ιστορικού γίγνεσθαι με τα οποία όμως οι μαθητές/τριες δεν μπορούν παρά να έχουν μια πρώτη επαφή, λόγω της μεγάλης έκτασης της ύλης στην τάξη αυτή. Δεύτερον, υπάρχει η ένδειξη «Υποστηρικτικό υλικό» και «Προτεινόμενη/ες δραστηριότητα/ες».
Δεν πρόκειται για την παράθεση ενός εξαντλητικού καταλόγου υλικού και δραστηριοτήτων, αλλά για τη συγκέντρωση και πρόταση με τρόπο ενδεικτικό υλικού και δραστηριοτήτων που διευκολύνουν την ενεργητική μάθηση και συμμετοχή των μαθητών/τριών. Έτσι, υλικό και δραστηριότητες τις περισσότερες περιπτώσεις συνθέτουν ένα μικρό σχέδιο μαθήματος, από το οποίο ο/η εκπαιδευτικός επιλέγει ανάλογα με τον χρόνο, τα ενδιαφέροντα και τις δυνατότητες της τάξης του. Είναι προφανές ότι ο/η εκπαιδευτικός μπορεί να αξιοποιήσει δικό του υποστηρικτικό υλικό και να προτείνει δικές του δραστηριότητες.
Οι τελευταίες μπορούν να γίνουν στην τάξη ή να δοθούν, σε κάποιες περιπτώσεις, ως εργασίες στο σπίτι.
Οι εργασίες που προτείνονται στο τέλος των οδηγιών για τη διδασκαλία της ύλης της Α΄ και Β΄ Γυμνασίου αποτελούν και αυτές ενδεικτική παράθεση ιδεών και θεμάτων. Απαιτείται συμπληρωματική βιβλιογραφία και δικτυογραφία από τον/την εκπαιδευτικό για ό,τι επιλεγεί από τους/τις μαθητές/τριες.
Οι παρούσες οδηγίες προβλέπουν τη διάθεση κάποιων ωρών, μετά την ολοκλήρωση της ύλης, στην ανάθεση, καθοδήγηση από τον/την εκπαιδευτικό και παρουσίαση από τους/τις μαθητές/τριες αυτών των εργασιών, ως ολοκλήρωση της διδασκαλίας του μαθήματος στην κάθε τάξη.
Στην περίπτωση της Γ΄ Γυμνασίου πιστεύουμε ότι ο/η εκπαιδευτικός μπορεί να βρει πολύ ενδιαφέρουσες διαθεματικές δραστηριότητες στο σχολικό εγχειρίδιο και να εμπλέξει το τμήμα του με κάποιες από αυτές.
ΑΡΧΑΙΑ ΙΣΤΟΡΙΑ Α΄ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ (Ημερήσιου και Εσπερινού) Διδακτικές ενότητες Ώρες Ι. ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΑ Κεφάλαιο Β΄: Η Εποχή του Χαλκού 1. Ο Κυκλαδικός πολιτισμός Διδασκαλία της ενότητας με έμφαση στα ακόλουθα σημεία: Ταυτότητα - Χώρος - Χρονικά όρια, σ. 21 Λόγοι - Παράγοντες ανάπτυξης, σ. 21 Πολιτική οργάνωση, σ. 21 Κυκλαδική τέχνη, σ.
22
Υποστηρικτικό υλικό: -Χάρτης της Ανατολικής Μεσογείου, ώστε να διαπιστωθεί η θέση των νησιών των Κυκλάδων σε σχέση με τον υπόλοιπο μεσογειακό χώρο και να συναχθεί το γεωγραφικό πλεονέκτημα σε μια εποχή που η ναυσιπλοΐα γινόταν με μικρά πλεούμενα και η δυνατότητα επικοινωνίας και δημιουργίας οικονομικών και πολιτισμικών σχέσεων. -Εικόνες επιλεγμένων έργων κυκλαδικής τέχνης, ώστε να καταγραφούν από τους/τις μαθητές/τριες συμπεράσματα για τα χαρακτηριστικά της τέχνης και 1 ώρα 3 για τη ζωή των Κυκλαδιτών. Για σχετικό υλικό, βλ.: Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης, Εκπαιδευτικό Υλικό: http://www.cycladic.gr/frontoffice/portal.asp?cpage=NODE&cnode=34&clang =0 http://www.cycladic.gr/frontoffice/portal.asp?cpage=NODE&cnode=91&clang =0 Αρχαιολογικό Μουσείο για Κυκλαδικό πολιτισμό και Σαντορίνη: http://www.namuseum.gr/collections/prehistorical/cycladic/cycladic09- gr.html http://www.namuseum.gr/collections/prehistorical/thera-gr.html Κυκλαδικός πολιτισμός, Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης, εκδ. ΄Ιδρυμα Γουλανδρή: http://www.cycladic.gr/appdata/documents/ekpaideysh_pdfs/kykladikos%20p olitismos.pdf Προτεινόμενη δραστηριότητα: -Δραστηριότητα 2, σ. 22 του βιβλίου.
2. Ο Μινωικός πολιτισμός 3. Η θρησκεία και η τέχνη των Μινωιτών Διδασκαλία των ενοτήτων με έμφαση στα ακόλουθα σημεία: Ταυτότητα - Χώρος – Χρονικά όρια, σ.23, 25 Λόγοι-παράγοντες ανάπτυξης, σ. 23 Κέντρα μινωικού πολιτισμού, σ. 23 Ρόλος των ανακτόρων, σ. 23-24 Κοινωνική και πολιτική οργάνωση, σ. 24-25 Γραφή, σ. 25 Καταστροφή μινωικού πολιτισμού –
Η παρουσία των Μυκηναίων στην Κνωσό, σ. 25 Θρησκεία, σ. 26 Τέχνη, σ. 27-28 Υποστηρικτικό υλικό: -Χάρτης της Ανατολικής Μεσογείου, ώστε να διαπιστωθεί η θέση της Κρήτης και ειδικά των ανακτορικών κέντρων σε σχέση με τον υπόλοιπο μεσογειακό χώρο και να συναχθεί το γεωγραφικό πλεονέκτημα σε μια εποχή που η ναυσιπλοΐα γινόταν με μικρά πλεούμενα και η δυνατότητα επικοινωνίας και δημιουργίας οικονομικών και πολιτιστικών σχέσεων. Για χάρτες, βλ. και: http://www.e-yliko.gr/images/istoria/maps/files/mapsn2/Min.jpg Σχέσεις με την Αίγυπτο: http://www.ime.gr/chronos/02/crete/gr/economy/index4a.html -
Εικόνες επιλεγμένων έργων τέχνης, ώστε να καταγραφούν συμπεράσματα για τη θρησκεία, τη ζωή των Μινωιτών και τα χαρακτηριστικά της τέχνης τους. -Εικόνες επιλεγμένων έργων τέχνης, ώστε να διαπιστωθούν οι σχέσεις 2 ώρες 4 μινωικού και κυκλαδικού πολιτισμού (διαφορές και ομοιότητες του μινωικού και κυκλαδικού πολιτισμού, ιδίως με τον πολιτισμό της Θήρας).
Για σχετικό υλικό, βλ. εικόνες σχολικού βιβλίου και : Μόνιμη έκθεση Αρχαιολογικού Μουσείου Ηρακλείου: http://odysseus.culture.gr/h/4/gh42.jsp?obj_id=7844&page=2 Τελετουργίες: http://www.ime.gr/chronos/02/crete/gr/religion/index7.html Θρησκεία: http://www.ime.gr/chronos/02/crete/gr/religion/index.html Δίσκος Φαιστού: http://www.ime.gr/chronos/02/crete/gr/achievments/index.html Προτεινόμενη δραστηριότητα: -Προσπαθήστε να αναπαραστήσετε μία μέρα (καθημερινή ή μέρα γιορτής) στο ανάκτορο της Κνωσού.
4. Ο Μυκηναϊκός κόσμος 5. Μυκηναϊκή θρησκεία και τέχνη Διδασκαλία των ενοτήτων με έμφαση στα ακόλουθα σημεία: Ταυτότητα - Χώρος - Χρονικά όρια, σ. 29 Λόγοι - παράγοντες ανάπτυξης, σ. 29, 30, 32 Κέντρα, σ. 29 Σχέση με Μινωικό πολιτισμό, σ. 29 Κοινωνική οργάνωση, σ. 30-31
Γραφή, σ. 31 Αίτια κατάρρευσης, σ. 32 Θρησκεία, σ. 33 Απλή αναφορά στα χαρακτηριστικά αρχιτεκτονικά δημιουργήματα, σ. 29, 33 Τέχνη, σ. 33-34 Υποστηρικτικό υλικό: -Χάρτης της σ. 32 του βιβλίου, ώστε να καταγραφούν οι οικονομικές και πολιτισμικές σχέσεις των Μυκηναίων Για χάρτες, βλ. και: http://www.chorochronos.gr/?page=educationalactivity ή http://www.e-yliko.gr/images/istoria/maps/files/mapsn2/Mec.jpg -«Μυκηναϊκή κοινωνία και διοίκηση», Εκπαιδευτικά βίντεο, Φωτόδεντρο: http://photodentro.edu.gr/v/item/video/8522/517 -
Εικόνες επιλεγμένων έργων τέχνης, ώστε να συναχθούν συμπεράσματα για τη ζωή των Μυκηναίων και τα χαρακτηριστικά της τέχνης τους και να διαπιστωθούν διαφορές και ομοιότητες του μινωικού και μυκηναϊκού πολιτισμού
Για σχετικό υλικό, βλ: -Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο: http://www.namuseum.gr/collections/prehistorical/mycenian-gr.html -Μυκήνες, εκδ. ΄Ιδρυμα Λάτση: http://www.latsisfoundation.org/ell/electronic-library/the-museum-cycle/mykines] -Μυκηναϊκός πολιτισμός: 2 ώρες 5 https://students.cs.unipi.gr/istoria/mykinaikos/index.php Προτεινόμενη δραστηριότητα -
Συζήτηση με αφορμή τις ερωτήσεις 2 και 3, σ. 32 του βιβλίου. ΙΙ. ΙΣΤΟΡΙΚΟΙ ΧΡΟΝΟΙ Κεφάλαιο Γ΄: Ο ελληνικός κόσμος από το 1100 έως το 800 π.Χ. 1.Οι μεταβατικοί χρόνοι Συνοπτική παρουσίαση της ενότητας
Υποστηρικτικό υλικό: -Χάρτης, ώστε να καταδειχθούν οι μετακινήσεις και η οριστική εγκατάσταση των ελληνικών φύλων στον χώρο και στις δύο πλευρές του Αιγαίου Προτεινόμενη δραστηριότητα: -Σε έναν χάρτη της Ελλάδας και της Μικράς Ασίας να σημειώσετε (χρωματίζοντας με διαφορετικό χρώμα) τις περιοχές της οριστικής εγκατάστασης των ελληνικών φύλων. Για τις μικρασιατικές περιοχές, δημιουργήστε έναν τρίστηλο πίνακα (Αιολίδα-Ιωνία-Δωρική Εξάπολη) και σημειώστε τις σημαντικότερες ελληνικές πόλεις σε κάθε περιοχή.
2.Η πολιτισμική αναγέννηση Διδασκαλία της ενότητας με έμφαση στα ακόλουθα σημεία: Δημιουργία ελληνικού αλφαβήτου, σ. 40 Γεωμετρική τέχνη, σ. 40-41 Υποστηρικτικό υλικό και προτεινόμενη δραστηριότητα: -Εικόνες έργων της γεωμετρικής περιόδου, ώστε να καταγραφούν τα κύρια χαρακτηριστικά της και σύγκριση με έργα του μυκηναϊκού πολιτισμού Για σχετικό υλικό, βλ. Αρχαιολογικό Μουσείο Αθηνών: http://www.namuseum.gr/collections/vases/geom-gr.html 2 ώρες Κεφάλαιο Δ΄ Αρχαϊκή Εποχή (800-479 π.Χ.) 1.Αποικιακή εξάπλωση Διδασκαλία της ενότητας με έμφαση στα ακόλουθα σημεία: Αίτια Β΄ Ελληνικού αποικισμού, σ. 43 Κριτήρια επιλογής τόπου εγκατάστασης, σ. 43 Συνέπειες αποικισμού, σ. 44
Υποστηρικτικό υλικό: -Χάρτες (σ. 44) και ακόμη: http://www.e-yliko.gr/images/istoria/maps/files/mapsn2/2Apoi.jpg), ώστε να διαπιστωθούν οι μετακινήσεις και οι εγκαταστάσεις των αποίκων Προτεινόμενες δραστηριότητες: -Κατάρτιση πίνακα με τις κυριότερες ελληνικές αποικίες στη Μικρά Ασία, Εύξεινο Πόντο, Ιταλία -
Δραστηριότητα 2, σ. 44 του βιβλίου -Συζήτηση για διαφορές Α΄ και Β΄ Ελληνικού αποικισμού -Συζήτηση για λόγους μετανάστευσης από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα. 2 ώρες 6
2.Η πόλη-κράτος και η εξέλιξη του πολιτεύματος Διδασκαλία της ενότητας με έμφαση στα ακόλουθα σημεία: Συστατικά στοιχεία της πόλης-κράτους, σ. 45
Ρόλος της οπλιτικής φάλαγγας στη διαμόρφωση της έννοιας του πολίτη, σ. 45 Σειρά εξέλιξης πολιτευμάτων (απλή αναφορά/ διάγραμμα)
Υποστηρικτικό υλικό: -Χάρτης της αρχαίας Αττικής https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%91%CF%81%CF%87%CE%B1%CE%AF%CE% B1_%CE%91%CE%B8%CE%AE%CE%BD%CE%B1#/media/File:Phyle_map-en.svg και τοπογραφικός χάρτης της αρχαίας Αθήνας http://www.eie.gr/archaeologia/gr/02_DELTIA/Fortification_Walls.aspx, ώστε να γίνουν αντιληπτά: α) τα όρια της πόλης κράτους Αθήνα
, β) να εντοπίσουν την Ακρόπολη, το άστυ, την ύπαιθρο χώρα. Προτεινόμενες δραστηριότητες: -Δραστηριότητες για την οπλιτική φάλαγγα με εικόνες και πηγές: http://photodentro.edu.gr/v/item/ds/8521/9598 http://photodentro.edu.gr/v/item/ds/8521/8974 3.Η Σπάρτη Διδασκαλία της ενότητας με έμφαση στα ακόλουθα σημεία: Οι κοινωνικές τάξεις, σ.48 Τα πολιτειακά όργανα, σ. 48 Η εκπαίδευση των Σπαρτιατών, σ. 48 Υποστηρικτικό υλικό: -Χάρτης ώστε να γίνουν αντιληπτά τα όρια της πόλης- κράτους «Σπάρτη»: https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%91%CF%81%CF%87%CE%B1%CE%AF%CE% B1_%CE%A3%CF%80%CE%AC%CF%81%CF%84%CE%B7#/media/File:Sparta_te rritory.jpg -«Κοινωνική οργάνωση αρχαίας Σπάρτης», Μαθησιακά αντικείμενα, Φωτόδεντρο : http://photodentro.edu.gr/v/item/ds/8521/8829 -«Πολιτειακή οργάνωση της Σπάρτης», Μαθησιακά αντικείμενα, Φωτόδεντρο: http://photodentro.edu.gr/v/item/ds/8521/8828 (όπου περιλαμβάνεται πηγή για την πολιτειακή οργάνωση) -Πηγές του σχ. βιβλίου ώστε να αναδειχτούν βασικά στοιχεία της σπαρτιατικής ζωής
Προτεινόμενες δραστηριότητες: -Ερώτηση 1, σ. 49 του βιβλίου -Αναζητήστε το νόημα των λέξεων-εκφράσεων: λακωνισμός, «δουλεύω σαν είλωτας», «περνώ σπαρτιάτικα». 4.Αθήνα: Από τη βασιλεία στην αριστοκρατία 5. Αθήνα: Πορεία προς τη δημοκρατία
Προτείνεται ενιαία διδασκαλία των δύο ενοτήτων, με έμφαση στα 1 ώρα 2 ώρες 7 ακόλουθα σημεία: Τα πολιτειακά όργανα του αθηναϊκού αριστοκρατικού πολιτεύματος, σ. 50
Τα κοινωνικά προβλήματα στην Αθήνα του 7ου αι. και η πορεία προς την επίλυσή τους, σ. 50, 51 Κυλώνειο άγος, νόμοι του Δράκοντα, σ. 51
Τα μέτρα του Σόλωνα: Σεισάχθεια και αλλαγές στο πολίτευμα, σ. 52
Η τυραννίδα του Πεισίστρατου, σ. 52-53
Οι μεταρρυθμίσεις του Κλεισθένη, σ. 53 Υποστηρικτικό υλικό:
-Πηγές του σχ. βιβλίου και άλλες για τα μέτρα του Σόλωνα και του Κλεισθένη, ώστε να καταγραφούν τα προβλήματα και τα μέτρα του Σόλωνα προς αντιμετώπισή τους, αλλά και οι καινοτομίες του Κλεισθένη.
Προτεινόμενες δραστηριότητες: -Άσκηση 4, σ. 53 του βιβλίου. -Κατάρτιση πίνακα αποτίμησης της συμβολής του Σόλωνα και του Κλεισθένη στον εκδημοκρατισμό του αθηναϊκού πολιτεύματος και τη διεύρυνση των δικαιωμάτων -Αγώνας λόγου με θέμα: «Η συμβολή του Σόλωνα ή του Κλεισθένη ήταν πιο καθοριστική στην πορεία προς τη δημοκρατία;» Συγκριτική δραστηριότητα (Σπάρτη - Αθήνα): Κατάρτιση πίνακα στον οποίο να καταγράφονται ομοιότητες και διαφορές του αθηναϊκού και του σπαρτιατικού πολιτεύματος.
6. Οι πανελλήνιοι δεσμοί Συνοπτική παρουσίαση της ενότητας
Υποστηρικτικό υλικό: «Οι πανελλήνιοι αγώνες», Μαθησιακά αντικείμενα, Φωτόδεντρο: http://photodentro.edu.gr/v/item/ds/8521/8960
-Πηγή, σ. 56 του βιβλίου: Η αμφισημία των χρησμών Προτεινόμενες δραστηριότητες: -Ερώτηση 2, σ. 56 του βιβλίου -Με βάση το προτεινόμενο υλικό, παρουσιάστε με τη σειρά σας την ιστορία ενός ολυμπιονίκη: http://www.fhw.gr/olympics/ancient/gr/ariston.html.
7. Πέρσες και Έλληνες: Δύο κόσμοι συγκρούονται 8. Η οριστική απομάκρυνση της περσικής επίθεσης
Προτείνεται ενιαία παρουσίαση των δύο ενοτήτων με έμφαση στα ακόλουθα σημεία: Αίτια, σ. 57 Αφορμή, σ. 57-8
Φάσεις, κυριότερες μάχες, πρωταγωνιστές, σ. 59-62 Συνέπειες, σ. 62 3 ώρες 1 ώρα 8 Υποστηρικτικό υλικό: --«Οι περσικοί πόλεμοι με μια ματιά», Μαθησιακά αντικείμενα, Φωτόδεντρο: http://photodentro.edu.gr/v/item/ds/8521/9548
- «Η μάχη του Μαραθώνα: Η περσική επέκταση στη Δύση», Εκπαιδευτικά βίντεο, Φωτόδεντρο: http://photodentro.edu.gr/v/item/video/8522/467
-Χάρτης της Ελλάδας, ώστε να εντοπιστούν τα σημεία των συγκρούσεων Για χάρτες, βλ: http://www.e-yliko.gr/images/istoria/maps/files/mapsn2/Pers1.jpg http://www.e-yliko.gr/images/istoria/maps/files/mapsn2/Pers2.jpg http://www.e-yliko.gr/images/istoria/maps/files/mapsn2/Pers3.jpg http://www.e-yliko.gr/images/istoria/maps/files/mapsn2/Pers4.jpg -Πηγές του βιβλίου και συμπληρωματικά: Επιλογή αποσπασμάτων από το βιβλίο Αρχαία Ελληνικά (μτφρ.) Ηροδότου Ιστορίες (Α΄ Γυμνασίου): Ενότητα 11: Η μάχη του Μαραθώνα: (http://ebooks.edu.gr/modules/ebook/show.php/DSGYMA113/349/2341,8928/
Ενότητα 13: Η μάχη των Θερμοπυλών: (http://ebooks.edu.gr/modules/ebook/show.php/DSGYMA113/349/2342,8931/ Ενότητα 15: Η ναυμαχία της Σαλαμίνας: http://ebooks.edu.gr/modules/ebook/show.php/DSGYMA113/349/2343,8934/ Ενότητα 15: Η μάχη των Πλαταιών. Το τέλος…: http://ebooks.edu.gr/modules/ebook/show.php/DSGYMA113/349/2344,8937/
Προτεινόμενες δραστηριότητες: -Δημιουργία πίνακα με αναφορά σε κάθε μάχη και τα σχετικά στοιχεία: Χρονολογία, πρωταγωνιστές, έκβαση, κύριοι λόγοι αυτής της έκβασης (προτείνεται ομαδοσυνεργατική εργασία)
- Καταγράψτε τις συνέπειες της νίκης των Ελλήνων επί των Περσών για τον ελληνικό κόσμο και τον ευρωπαϊκό πολιτισμό.
9. Τα γράμματα Απλή αναφορά στα νέα είδη του λόγου (διδακτικό έπος, λυρική ποίηση) και την εμφάνιση του επιστημονικού λόγου από τους φυσικούς φιλόσοφους
10. Η Τέχνη Διδασκαλία της ενότητας με έμφαση στα ακόλουθα σημεία: Κάτοψη αρχαίου ελληνικού ναού, σ. 65 Οι δύο κύριοι αρχιτεκτονικοί ρυθμοί (δωρικός, ιωνικός), σ. 65
Η αρχαϊκή γλυπτική (κούροι, κόρες), σ. 65-66 Οι δύο βασικοί ρυθμοί της αγγειογραφίας (μελανόμορφος, ερυθρόμορφος), σ. 66
Υποστηρικτικό υλικό: -«Ο αρχαίος ελληνικός ναός», Μαθησιακά αντικείμενα, Φωτόδεντρο: 2 ώρες 9 http://photodentro.edu.gr/v/item/ds/8521/8816
-Εικόνες επιλεγμένων παραδειγμάτων οικοδομημάτων και έργων πλαστικής και κεραμικής, ώστε να καταγραφούν τα βασικά χαρακτηριστικά τους.
Για σχετικό υλικό, βλ: Η αρχαϊκή Ακρόπολη: http://www.theacropolismuseum.gr/el/units/i-arhaiki-akropoli Χρωμάτισε την πεπλοφόρο: http://www.theacropolismuseum.gr/peploforos/ «Μια φορά κι έναν καιρό ένας αγγειοπλάστης (αρχαία ελληνική κεραμική)» και «Εποπτικό υλικό (ppt)», Ενημερωτικό υλικό για τις συλλογές του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης: http://www.cycladic.gr/frontoffice/portal.asp?cpage=NODE&cnode=91&clang =
0 Προτεινόμενες δραστηριότητες: Ερωτήσεις-Δραστηριότητες 2 και 3, σ. 67 του βιβλίου. 2 ώρες Κεφάλαιο Ε΄: Η ηγεμονία της Αθήνας
1.Η συμμαχία της Δήλου - Η συμμαχία όργανο της αθηναϊκής ηγεμονίας Διδασκαλία της ενότητας με έμφαση στα ακόλουθα σημεία Σκοπός και τρόπος λειτουργίας της Συμμαχίας, σ. 69 Στοιχεία που δείχνουν τη μετατροπή της συμμαχίας σε όργανο της αθηναϊκής δημοκρατίας, σ. 69-70 Υποστηρικτικό υλικό: -Γραπτές πηγές για την ανάδειξη των παραπάνω σημείων.
Ειδικά για τη μετατροπή της συμμαχίας σε όργανο της αθηναϊκής ηγεμονίας, βλ.: Θουκυδίδου, Ιστορίαι, 1.96-99 (επιλεγμένα αποσπάσματα): http://www.ime.gr/chronos/05/gr/sources/index_pol.html
Προτεινόμενη δραστηριότητα: Παιχνίδι ρόλων: Ένας πολίτης νησιωτικής πόλης της Συμμαχίας της Δήλου επισκέπτεται την Αθήνα ως μέλος της αντιπροσωπείας της πόλης του για τα Μεγάλα Παναθήναια στα μέσα της δεκαετίας του 440 π.Χ. (θυμηθείτε ότι το ταμείο της Συμμαχίας έχει ήδη μεταφερθεί από το 454 στην Αθήνα και ότι από το 447 έχει αρχίσει η ανοικοδόμηση του Παρθενώνα). Στη συνάντησή του με Αθηναίο πολίτη, παλιό του γνώριμο, ο νησιώτης διαμαρτύρεται για την κατάσταση στη Συμμαχία και ο Αθηναίος απαντά υπερασπιζόμενος τις επιλογές της πόλης του.
Προσπαθήστε να αναπαραστήσετε τον διάλογό τους. 2.Το δημοκρατικό πολίτευμα σταθεροποιείται - Ο Περικλής και το δημοκρατικό πολίτευμα 3.Η λειτουργία του πολιτεύματος – Οι λειτουργίες Διδασκαλία των δύο ενοτήτων με έμφαση στα ακόλουθα σημεία : Το πολιτικό πρόγραμμα του Περικλή, σ. 71-72
Τα πολιτειακά όργανα της αθηναϊκής δημοκρατίας και ο ρόλος του καθενός από αυτά, σ. 73 Οι «λειτουργίες»: τι ήταν, ποιες ήταν και ποιος ο ρόλος τους στη λειτουργία 2 ώρες 10 του κράτους, σ. 73-74 Υποστηρικτικό υλικό: -Πηγές του σχ. βιβλίου και άλλες για την ανάδειξη των παραπάνω σημείων
Προτεινόμενες δραστηριότητες: -Κατάρτιση πίνακα με τα πολιτειακά όργανα της αθηναϊκής πολιτείας την εποχή του Περικλή και συζήτηση για τον ρόλο τους -Άσκηση 4, σ. 74 του βιβλίου -Επιλογές από το : Εκπαιδευτικό πρόγραμμα «Αθηναϊκή δημοκρατία: Πολιτειακοί θεσμοί», Ίδρυμα της Βουλής των Ελλήνων για τον Κοινοβουλευτισμό και τη Δημοκρατία: http://foundation.parliament.gr/central.aspx?sId=110I444I1140I. 4.Η συγκρότηση της αθηναϊκής κοινωνίας - Η καθημερινή ζωή 5.Η διαδικασία της μόρφωσης - Ο Αθηναίος και η εργασία - Η Αθήνα γιορτάζει. Διδασκαλία των ενοτήτων με έμφαση στα ακόλουθα σημεία: Κοινωνικές ομάδες, σ. 75 Η αθηναϊκή οικογένεια, σ. 75-76 Η θέση των γυναικών σ. 76-77 Διατροφή-ένδυση, σ. 77 Εκπαίδευση και δάσκαλοι, σ. 78 Επαγγελματικές δραστηριότητες Αθηναίων, σ. 79 Σημαντικότερες γιορτές, σ. 80 Υποστηρικτικό υλικό: - «Εισαγωγή στην κοινωνία της κλασικής Αθήνας», Ελληνική ιστορία στο διαδίκτυο, Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού: http://www.fhw.gr/chronos/05/gr/society/index.html -Λέων και Μελίτη.
Η καθημερινή ζωή στην αρχαία Αθήνα, Εκπαιδευτικά προγράμματα, Ίδρυμα Ν.Π. Γουλανδρή-Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης: http://www.cycladic.gr/appdata/documents/ekpaideysh_pdfs/leon%20&%20 meliti_32pp.pdf -«Εκπαίδευση», Κλασική περίοδος, Ελληνική ιστορία στο διαδίκτυο, Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού: http://www.ime.gr/chronos/05/gr/culture/index_100.html
-«Εορτές των αρχαίων Ελλήνων», Μαθησιακά αντικείμενα, Φωτόδεντρο: http://photodentro.edu.gr/v/item/ds/8521/8957 Προτεινόμενη δραστηριότητα: Επιλέξτε έναν εκπρόσωπο της αθηναϊκής κοινωνίας της κλασικής περιόδου (π.χ. έναν μικρό Αθηναίο, μία Αθηναία δέσποινα, έναν μέτοικο, έναν Αθηναίο πολίτη που ασκεί κάποιο επάγγελμα, έναν δούλο παιδαγωγό) και προσπαθήστε να αναπαραστήσετε με βάση τις πληροφορίες των ενοτήτων και πρόσθετο υλικό από τον/την εκπαιδευτικό μία μέρα από τη ζωή του. Ανακεφαλαιωτικές δραστηριότητες: -Παιχνίδι ρόλων: Δύο έφηβοι, ένας Αθηναίος κι ένας Σπαρτιάτης συνομιλούν. 4 ώρες 2 ώρες
11 Ο καθένας τους προβάλει τη δική του πόλη και τον αντίστοιχο τρόπο ζωής. Αναπαραστήστε τη συνομιλία τους. Για όσα λέει ο καθένας τους λάβετε υπόψη τις γνώσεις σας για την οργάνωση της πολιτείας, την εκπαίδευση, την καθημερινή ζωή κ.ά. της Αθήνας και της Σπάρτης. -Αγώνας λόγου με θέμα: «Η συμβολή της Αθήνας ή της Σπάρτης υπήρξε σπουδαιότερη στον παγκόσμιο πολιτισμό;» Κεφάλαιο Στ΄ Ηγεμονικοί ανταγωνισμοί και κάμψη των ελληνικών πόλεων (431-362 π.Χ.)
1.Τα αίτια και οι αφορμές του Πελοποννησιακού πολέμου-Ο Αρχιδάμειος πόλεμος 2.Η εκστρατεία στη Σικελία - Ο Δεκελεικός πόλεμος. Προτείνεται ενιαία παρουσίαση των ενοτήτων, με έμφαση στα ακόλουθα σημεία: Αίτια, σ. 83 Αφορμές, σ. 83 Φάσεις του πολέμου, σ. 83 Τελική έκβαση - Συνθήκη ειρήνης, σ. 87-88 Αποτελέσματα, σ. 88
Υποστηρικτικό υλικό -Επιλεγμένες πηγές από Θουκυδίδη και Ξενοφώντα, ώστε να αναδεικνύονται τα παραπάνω σημεία -Χάρτης για αποτύπωση των πόλεων που συντάχθηκαν με τη Σπάρτη ή την Αθήνα και των κυριότερων συγκρούσεων. Για χάρτες, βλ.: -Διαδραστικός χάρτης, «Πελοποννησιακός Πόλεμος (οι συμμαχίες)», Φωτόδενδρο : http://photodentro.edu.gr/v/item/ds/8521/9314 -Χάρτης Α΄ φάσης Πελοποννησιακού πολέμου, σε σχέδιο μαθήματος: http://goo.gl/BdQshp Χάρτης της σικελικής εκστρατείας: http://www.e-yliko.gr/images/istoria/maps/files/mapsn2/415a.jpg Προτεινόμενη δραστηριότητα: Παιχνίδι ρόλων: Με το τέλος του πολέμου, ένας νικητής Σπαρτιάτης κι ένας ηττημένος Αθηναίος μιλούν για την εμπειρία του πολέμου ο καθένας από τη δική του πλευρά.
Προσπαθήστε να αναπαραστήσετε αυτά που θα έλεγε ο καθένας. 1.Η ηγεμονία της Σπάρτης: Μια κυριαρχία σε αμφισβήτηση 2.Η κυριαρχία της Θήβας στην Ελλάδα Συνοπτική παρουσίαση των ενοτήτων
Υποστηρικτικό υλικό: -Χάρτες Για χάρτες, βλ. και: Η Σπαρτιατική ηγεμονία: 2 ώρες 1 ώρα 12 http://www.e-yliko.gr/images/istoria/maps/files/mapsn2/agi1.jpg Η δράση του Αγησίλαου: http://www.e-yliko.gr/images/istoria/maps/files/mapsn2/agi2.jpg Η άνοδος της Θήβας: http://www.e-yliko.gr/images/istoria/maps/files/mapsn2/boio_1.jpg Κεφάλαιο Ζ΄ Η ανάπτυξη της Μακεδονίας 1.Το κράτος της Μακεδονίας 2.Το κράτος της Μακεδονίας επεκτείνεται Συνοπτική παρουσίαση των ενοτήτων. Αναλυτική διδασκαλία των ακόλουθων σημείων: Η μάχη της Χαιρώνειας, σ. 99 Το Συνέδριο της Κορίνθου, σ. 99
Υποστηρικτικό υλικό: -Χάρτης: Η επέκταση του Μακεδονικού κράτους: http://www.e-yliko.gr/images/istoria/maps/files/mapsn2/Mac_1.jpg -«Μακεδονία. Η χώρα των Μακεδόνων», Μαθησιακά αντικείμενα, Φωτόδεντρο: http://photodentro.edu.gr/v/item/ds/8521/9614 3.Αλέξανδρος: Η κατάκτηση της Ανατολής Διδασκαλία της ενότητας με έμφαση στα ακόλουθα σημεία: Η πορεία του Αλέξανδρου-κυριότερες μάχες, σ. 100-101 Υποστηρικτικό υλικό: -Χάρτης, ώστε να παρακολουθηθεί η πορεία του Αλέξανδρου και οι κυριότερες συγκρούσεις με τους Πέρσες Προτεινόμενη δραστηριότητα: -Δραστηριότητα 1, σ. 101 του βιβλίου
4.Το έργο του Αλέξανδρου Διδασκαλία της ενότητας με έμφαση στα ακόλουθα σημεία: Η πολιτική του Αλέξανδρου για τη διακυβέρνηση της αυτοκρατορίας του Τα ενοποιητικά στοιχεία της οργάνωσης του κράτους του Υποστηρικτικό υλικό: -Πηγές σχ. βιβλίου (σ.100, 102) ή άλλες, ώστε να αναδειχθεί η σημασία των μέτρων και των θεσμών που εφάρμοσε ο Αλέξανδρος για τη διακυβέρνηση του κράτους του - «Διαδραστικός χάρτης – χρονολόγιο της εκστρατείας του Μ. Αλεξάνδρου», Φωτόδενδρο: http://photodentro.edu.gr/v/item/ds/8521/9315 -Βίντεο: «Ο Μ. Αλέξανδρος στην Ινδία» (03.44΄), Εκπαιδευτικά Βίντεο, Φωτόδεντρο: http://photodentro.edu.gr/v/item/video/8522/510
Προτεινόμενες δραστηριότητες: -Ερωτήσεις 2 και 3, σ. 103 του βιβλίου 1 ώρα 2 ώρες Κεφάλαιο Η΄ Οι Τέχνες και τα Γράμματα την Κλασική εποχή 13 1.Τα Γράμματα Απλή αναφορά στα νέα είδη του λόγου (ιστορία, φιλοσοφία, ρητορική, δραματική ποίηση) και τους κυριότερους εκπροσώπους 2. Οι τέχνες 3. Η αρχιτεκτονική των κλασικών χρόνων 4. Η γλυπτική και η ζωγραφική των κλασικών χρόνων Διδασκαλία των ενοτήτων με έμφαση στα ακόλουθα σημεία: Οι τρεις περίοδοι της κλασικής τέχνης (απλή αναφορά) Η εμφάνιση του κορινθιακού ρυθμού, σ. 111 Τα έργα της Ακρόπολης, σ. 111 Το αρχαίο θέατρο, σ. 112 Η γλυπτική, σ. 113-115
Υποστηρικτικό υλικό: -Εικόνες οικοδομημάτων και γλυπτών, ώστε να αναγνωριστούν και να καταγραφούν τα βασικά χαρακτηριστικά τους, αλλά και να συγκριθούν με έργα της αρχαϊκής περιόδου.
Για σχετικό υλικό, βλ: «Η Αρχαία ελληνική τέχνη και η ακτινοβολία της», στο Αρχαιογνωσία και αρχαιογλωσσία στη Μέση Εκπαίδευση, Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας: http://www.greeklanguage.gr/digitalResources/ancient_greek/history/art/page_133.html Η ζωφόρος του Παρθενώνα: http://www.parthenonfrieze.gr/#/view Εικονική περιήγηση στην Ακρόπολη: http://acropolis-virtualtour.gr/ Αρχαία ελληνικά θέατρα: http://www.diazoma.gr/200-Stuff-03- Diazoma/TheatroPedia-004.pdf
Προτεινόμενες δραστηριότητες: -Επιλέξτε έναν αρχαιολογικό χώρο της περιοχής σας και παρουσιάστε τον υποθέτοντας ότι ξεναγείτε σε αυτόν συνομήλικούς σας μαθητές/τριες από άλλο μέρος. -Αναζητήστε στο Αρχαιολογικό Μουσείο της περιοχής σας γλυπτά της κλασικής περιόδου και παρουσιάστε τα. 3 ώρες Κεφάλαιο Θ΄ Ελληνιστικοί και ρωμαϊκοί χρόνοι 1.Τα ελληνιστικά βασίλεια 2.Η κατάσταση στον ελλαδικό χώρο Συνοπτική παρουσίαση των δύο ενοτήτων Υποστηρικτικό υλικό -Χάρτης ώστε να αναδειχτεί η ελληνιστική Ανατολή, αλλά και οι νέοι σχηματισμοί στον ελλαδικό χώρο -Διαδραστικός χάρτης «Τα ελληνιστικά βασίλεια»,
Μαθησιακά αντικείμενα, Φωτόδεντρο: http://photodentro.edu.gr/lor/handle/8521/924 Προτεινόμενη δραστηριότητα: Συζήτηση με αφορμή το ποίημα του Κ.Π. Καβάφη «Στα 200 π.Χ.», για τα χαρακτηριστικά και το περιεχόμενο του καινούργιου ελληνικού κόσμου και των αξιών του. 1 ώρα 14 3.Το ρωμαϊκό κράτος αποκτά μεγάλη δύναμη Συνοπτική παρουσίαση της ενότητας. Αναλυτική διδασκαλία των ακόλουθων σημείων: Θέση της Ρώμης, σ. 123 Πολίτευμα και πολιτειακά όργανα, σ. 123 Κοινωνικές τάξεις, σ. 123 4.Η υποταγή του ελληνικού κόσμου Συνοπτική παρουσίαση της ενότητας
Υποστηρικτικό υλικό -Διαδραστικός χάρτης « Ο ελληνιστικός κόσμος και η Ρώμη, 200 π.Χ.», Φωτόδενδρο, http://photodentro.edu.gr/v/item/ds/8521/9573 -Χάρτης με τα κυριότερα στάδια εξάπλωσης του ρωμαϊκού κράτους μέχρι το 30 π.Χ. http://www.vox.com/2014/8/19/5942585/40-maps-that-explain-the-romanempire -Πηγή της σ. 126 του βιβλίου για την στάση των Ελλήνων απέναντι στη ρωμαϊκή πολιτική του «διαίρει και βασίλευε» 2 ώρες Κεφάλαιο Ι΄ Από τη Ρώμη στο Βυζάντιο 1.Η Ρωμαϊκή ειρήνη Διδασκαλία της ενότητας με έμφαση στα ακόλουθα σημεία: Η αυτοκρατορία ως νέο πολιτειακό σύστημα, σ. 138-139 Η ολοκλήρωση των κατακτήσεων (εντοπισμός στον χάρτη), σ. 138 Διοίκηση επαρχιών-στρατός, σ. 139 Η Ρωμαϊκή ειρήνη και η απόκτηση του δικαιώματος του ρωμαίου πολίτη, σ. 139
Υποστηρικτικό υλικό: -«Ο Αύγουστος και το νέο πολίτευμα της Ρώμης», Μαθησιακά αντικείμενα, Φωτόδεντρο: http://photodentro.edu.gr/v/item/ds/8521/8827 -Χάρτης, ώστε να διαπιστωθεί η έκταση της αυτοκρατορίας και η ποικιλία των λαών και πολιτισμών που περιείχε -«Η καθημερινή ζωή στην αρχαία Ρώμη», Μαθησιακά αντικείμενα, Φωτόδεντρο: http://photodentro.edu.gr/v/item/ds/8521/9669 Προτεινόμενη δραστηριότητα -Συζήτηση με θέμα: Σύγκριση της ρωμαϊκής πολιτικής προς τους υπηκόους της με την πολιτική του Μ. Αλέξανδρου προς τους λαούς της δικής του αυτοκρατορίας. 2.Ο χριστιανισμός και η διδασκαλία του. Η πρώτη εκκλησία 3. Η διάδοση του Χριστιανισμού Συνοπτική παρουσίαση των ενοτήτων 1 ώρα 15 4. 3ος αι.: Η ρωμαϊκή αυτοκρατορία σε κρίση Διδασκαλία της ενότητας με έμφαση στα ακόλουθα σημεία: Αίτια της κρίσης του ρωμαϊκού κράτους, σ. 144 Το σύστημα της τετραρχίας, σ. 144-145
Υποστηρικτικό υλικό: -Χάρτης, ώστε να σημειωθούν οι εισβολές στην αυτοκρατορία και να κατανοηθεί από τους/τις μαθητές/τριες το σύστημα της τετραρχίας. Για χάρτη, βλ. και: http://photodentro.edu.gr/v/item/ds/8521/8591 Προτεινόμενες δραστηριότητες: -Ερώτηση 2, σ. 145 του βιβλίου -Σχολιασμός του γλυπτού συμπλέγματος της τετραρχίας προκειμένου να συναχθούν συμπεράσματα για το πνεύμα και τους στόχους του συστήματος αυτού. 1 ώρα Σύνολο 42
ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΑ ΘΕΜΑΤΑ ΕΡΓΑΣΙΩΝ Α. Ερευνητικές εργασίες-project: Θέματα ερευνητικών εργασιών με βάση επιλεγμένη προτεινόμενη βιβλιογραφία και δικτυογραφία από τον/την εκπαιδευτικό θα μπορούσαν να αποτελέσουν όλα τα θέματα που παρουσιάστηκαν, σε μεγαλύτερο όμως βάθος ή χρονική διάρκεια. Παραδειγματικά: Πολιτειακοί θεσμοί, Η αρχαία Μεσόγειος (οικονομικές και πολιτισμικές σχέσεις), Η εξέλιξη των Γραμμάτων, Η επιστημονική πρόοδος, (εστιάζοντας και ειδικότερα σε επιστημονικό πεδίο, πχ. «Η συμβολή των αρχαίων Ελλήνων στην ανάπτυξη της επιστήμης των μαθηματικών»), η αρχαία ελληνική τέχνη (συνολικά, κατά είδος [αρχιτεκτονική, πλαστική, αγγειογραφία, μικροτεχνία], κατά περίοδο), Η καθημερινή ζωή, Η εκπαίδευση, Η διατροφή, Η ενδυμασία, Η ζωή των παιδιών, Πόλεμοι, Όπλα και τακτικές κ.ά. B. Δημιουργία ιστοριογραμμών-χρονολογίων Τοποθέτηση στον χρόνο γεγονότων της αρχαίας ελληνικής ιστορίας συνολικά, ή κατά περίοδο ή κατά τομέα. Γ. Αφηγηματική ανασύνθεση ιστορικών γνώσεων Απόδοση μιας φανταστικής ιστορίας που στηρίζεται σε ελεγμένες ιστορικά πληροφορίες. Με βάση προτεινόμενη από τον/την εκπαιδευτικό βιβλιογραφία και δικτυογραφία, ζωντανεύουμε ένα φανταστικό πρόσωπο και του δίνουμε τον λόγο, αναπαριστώντας στοιχεία του βίου της εποχής, γεγονότα, σκέψεις. Δ. Με οδηγό την τέχνη: Ο αρχαίος ελληνικός κόσμος στην τέχνη. Π.χ. Πτυχές της καθημερινής ζωής των αρχαίων Ελλήνων σε έργα της αρχαίας ελληνικής αγγειογραφίας Ο αθλητισμός στην αρχαία Ελλάδα μέσα από απεικονίσεις αθλητών και αθλημάτων σε αρχαία αγγεία Ο Μέγας Αλέξανδρος στην τέχνη: Συγκέντρωση και παρουσίαση ενδεικτικών έργων της παγκόσμιας τέχνης με θέμα τον Μ. Αλέξανδρο τις εκστρατείες του και την πρόσληψή του στην παγκόσμια μνήμη. Ε. Δημιουργία σύντομων αρχαιολογικών οδηγών για χώρους-μνημεία της περιοχής σας. Π.χ. Οδηγός της Κνωσού για παιδιά Οδηγός της Ακρόπολης της Αθήνας για παιδιά Οδηγός της Αρχαίας Αγοράς της Αθήνας για παιδιά. 16 ΣΤ. «Η αρχαιότητα στον λόγο μας». Αναζήτηση της σχέσης των παρακάτω λέξεων και φράσεων που χρησιμοποιούνται σήμερα στον λόγο μας με θεσμούς, συνήθειες, στιγμές του αρχαίου ελληνικού και ρωμαϊκού κόσμου, καταγράφοντας ενδεχόμενη αλλαγή στη χρήση τους. (Ενδεικτικά): μητρόπολη, «αριστίνδην και πλουτίνδην», αριστοκρατία, ολιγαρχία, τύραννος, Μητρώο Αρρένων, λακωνισμός, «δουλεύω σαν είλωτας», «περνώ σπαρτιάτικα», «μέλας ζωμός», «δρακόντεια μέτρα», «σεισάχθεια», «μηδισμός», «μολών λαβέ», Εφιάλτης, «φυλάω Θερμοπύλες», «πάταξον μεν, άκουσον δε», «Αριστείδης ο δίκαιος», δημαγωγός, Ιερός Λόχος, κλασικός, επίγονος, «διαίρει και βασίλευε», «πύρρειος νίκη», «πατρίκιοι και πληβείοι», «Ο Αννίβας προ των πυλών» κ.ά.
