Τετάρτη 20 Ιουνίου 2018

ΠΩΣ ΓΡΑΦΩ ΑΡΙΣΤΑ ΣΤΗΝ ΕΚΘΕΣΗ ΛΥΚΕΙΟΥ





Έκφραση-Έκθεση: Πώς θα Αριστεύσετε στην Παραγωγή Λόγου

Η παραγωγή λόγου αποτελεί το βασικό πυρήνα της εξέτασης της νεοελληνικής γλώσσας στις πανελλήνιες εξετάσεις. Οι υποψήφιοι καλούνται να δημιουργήσουν πρωτότυπα κείμενα, ενταγμένα σε προκαθορισμένο επικοινωνιακό πλαίσιο, στα οποία θα παρουσιάζουν τις προσωπικές τους θέσεις στο προς εξέταση θέμα. Ο πλούτος των ιδεών, η δομή του κειμένου και η λεξιλογική αρτιότητά τους αποτελούν τους τρεις άξονες της αξιολόγησης. Επιδιώκοντας να βοηθήσουμε τους υποψηφίους στην
προσπάθειά τους παρουσιάζουμε τις ακόλουθες οδηγίες, οι οποίες ευελπιστούμε ότι θα τους συνδράμουν στην προσεχή εξέταση.


Οδηγίες για τη συγγραφή της Έκθεσης

Τα παρακάτω βήματα στοχεύουν στο να βοηθήσουν τους μαθητές να ανταποκριθούν στο πιο απαιτητικό κομμάτι του μαθήματος της Έκφρασης-Έκθεσης, αυτό της Παραγωγής Λόγου.
  1. Το πρώτο βήμα είναι η καλή επεξεργασία του θέματος της Έκθεσης, γιατί αν δεν το καταλάβουμε κινδυνεύουμε να βγούμε εκτός θέματος. Συνήθως το θέμα της Έκθεσης που μας δίνεται χωρίζεται σε δύο μέρη, την εισαγωγή και το/τα ζητούμενο/ζητούμενα. Αυτό που πρέπει να κάνουμε εμείς σε αυτό το στάδιο είναι να παρατηρήσουμε τρία πράγματα: 1) την Εισαγωγή (εφόσον υπάρχει), καθώς μπορεί να μας βοηθήσει να πάρουμε ιδέες για τον Πρόλογο, 2) τα ζητούμενα, προκειμένου να ξέρουμε τι πρέπει να γράψουμε στο Κύριο Μέρος και σε πόσες παραγράφους θα το χωρίσουμε, και 3) το είδος του κειμένου που μας ζητάει να γράψουμε (δοκίμιο, άρθρο, επιστολή, εισήγηση).
  1. Ξεκινάμε να γράφουμε το Σχεδιάγραμμα: Ανάλογα με το είδος του κειμένου που μας ζητάει το θέμα της Έκθεσης (άρθρο, εισήγηση κτλ.) βάζουμε τίτλο, προσφώνηση και αποφώνηση κτλ.

  • Πρόλογος

Βασικά χαρακτηριστικά του Προλόγου:

  • Πρέπει να περιέχει γενικές πληροφορίες που να σχετίζονται με το θέμα.
  • Δεν πρέπει σε καμία περίπτωση να περιέχει πληροφορίες που κανονικά θα έπρεπενα αναφερθούν στο Κύριο Μέρος, πληροφορίες δηλαδή που απαντούν στα ζητούμενα της Έκθεσης.
  • Πρέπει να προετοιμάζει τον αναγνώστη για αυτό που θα ακολουθήσει στο Κύριο Μέρος της Έκθεσης και να συνδέεται με αυτό.
Στην περίπτωση που δυσκολευτούμε, μπορούμε- προαιρετικά πάντα- να χωρίζουμε τον Πρόλογο σε τρία βασικά μέρη (παραγωγικός συλλογισμός-από τη γενική στην ειδική ιδέα): στο πρώτο μέρος αναφερόμαστε στο θέμα της Έκθεσης γενικά, στο δεύτερο κάνουμε μια πιο ειδική αναφορά και στο τρίτο αναφέρουμε πληροφορίες που να προετοιμάζουν κατάλληλα τον αναγνώστη για το τι θα διαβάσει στο Κύριο Μέρος, συνδέοντας με αυτό τον τρόπο τον Πρόλογο με τη παράγραφο του Κυρίου Μέρους που ακολουθεί. Για παράδειγμα:
Θέμα Έκθεσης: Να αναφερθείτε στο ρόλο του εκπαιδευτικού σε ένα παραδοσιακό από τη μία και σε ένα σύγχρονο και δημιουργικό σχολείο από την άλλη.

  • Πρόλογος

1ο μέρος (αναφορά στις αλλαγές που συντελούνται γενικά και στην επιρροή που ασκούν στην εκπαίδευση): Οι αλλαγές που συντελούνται τα τελευταία χρόνια σε τεχνολογικό- και όχι μόνο- επίπεδο επηρεάζουν πολλούς τομείς της σύγχρονης ζωής. Ένας από αυτούς είναι και η εκπαίδευση.
2ο μέρος (ειδική αναφορά στο ρόλο του δασκάλου): Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, δεν είναι δυνατό να μείνει ανεπηρέαστος ούτε και ο ρόλος του εκπαιδευτικού.
3ο μέρος (σύνδεση με το Κύριο Μέρος): Έτσι, τα χαρακτηριστικά που διέθετε ο εκπαιδευτικός στο πλαίσιο του παραδοσιακού σχολείου αναμένεται να αλλάξουν, μια και αλλάζουν και οι απαιτήσεις που συνοδεύουν το ρόλο του μέσα σε ένα σύγχρονο και δημιουργικό σχολείο.
Άλλος ένας τρόπος με τον οποίο μπορούμε να ξεκινήσουμε τον Πρόλογο είναι ο ορισμός, αλλά αυτός ενδείκνυται κυρίως για τις περιπτώσεις που μιλάμε για ένα θέμα που χρήζει διασαφήνισης, όπως για παράδειγμα η προπαγάνδα, η μαζοποίηση κτλ. Επιπλέον, μπορούμε να ξεκινήσουμε με μια ιστορική αναδρομή ή με μια αναφορά στη σημερινή εποχή, πάντα ανάλογα με το θέμα και τι μας επιτρέπει να κάνουμε. Εφόσον πρόκειται για εισήγηση, μπορούμε να ξεκινήσουμε, αναφέροντας το λόγο που συγκεντρωθήκαμε και που εκφωνούμε την εν λόγω ομιλία. Τέλος, στην περίπτωση που πρόκειται για άρθρο, μπορούμε να ξεκινήσουμε μέσα από ένα συγκεκριμένο παράδειγμα ως αφόρμηση και έπειτα να συνεχίσουμε με μια πιο γενική αναφορά (επαγωγικός συλλογισμός).
Σε κάθε περίπτωση, εμείς είμαστε υπεύθυνοι να κρίνουμε με ποιον τρόπο είναι καλύτερα να αναπτύξουμε τον πρόλογό μας.

  • Κύριο Μέρος

Έπειτα συνεχίζουμε με το Κύριο Μέρος. Στο Σχεδιάγραμμα μπορούμε να ξεκινήσουμε από το Κύριο Μέρος (προαιρετικά) που είναι το πιο σημαντικό αλλά και το πιο «σίγουρο», ως προς το τι θα απαντήσουμε, κομμάτι της Έκθεσης, καθώς με βάση το θέμα της Έκθεσης ξέρουμε τι πρέπει να γράψουμε και σε πόσες παραγράφους θα το χωρίσουμε.
Κρίνεται σκόπιμο να ξεκινήσουμε από το Κύριο Μέρος και έπειτα να περάσουμε στον Πρόλογο κι αυτό, γιατί πολλοί μαθητές δυσκολεύονται να βρουν τις κατάλληλες ιδέες για τον Πρόλογο. Έτσι, λοιπόν, έχοντας γράψει το Κύριο Μέρος,γνωρίζουν τι να αποφύγουν να γράψουν στον Πρόλογο, προκειμένου να μην αναφέρουν ιδέες που κανονικά πρέπει να αναφερθούν στο Κύριο Μέρος, και τι να αναφέρουν, προκειμένου να προετοιμάσουν κατάλληλα τον αναγνώστη για το τι θα ακολουθήσει στο Κύριο Μέρος.
Χωρίζουμε το Κύριο Μέρος σε παραγράφους και γράφουμε από έναν ενδεικτικό πλαγιότιτλο. Ο πλαγιότιτλος θα μας βοηθήσει να έχουμε κατά νου το θέμα της κάθε παραγράφου του Κυρίου Μέρους, προκειμένου να μην αναφέρουμε ιδέες που δεν σχετίζονται με αυτό.

  • Επίλογος

Στο τέλος του Σχεδιαγράμματος γράφουμε και τον Επίλογο. Σε αυτό το κομμάτι αναφέρουμε ιδέες που θεωρούμε κατάλληλες για το κλείσιμο της Έκθεσής μας. Στον επίλογο μπορούμε 1) να αναφέρουμε γενικά συμπεράσματα, 2) να ανακεφαλαιώσουμε συνοπτικά ό,τι προηγήθηκε, 3) να προτείνουμε σύντομα(απλή αναφορά και όχι ανάλυση) λύσεις κ.ά.
Συνήθως, μας εξυπηρετεί να γράφουμε τον επίλογο, αφού έχουμε ολοκληρώσειτην Έκθεση και έχοντας πλήρη εικόνα του γραπτού μας και τι έχουμε αναφέρει σε αυτό, προκειμένου και ο επίλογός μας να είναι εύστοχος. Είναι, λοιπόν, στη κρίσητου κάθε μαθητή ξεχωριστά το πότε θα γράψει και πώς θα δομήσει τον επίλογο της έκθεσής του.
  1. Αφού τελειώσουμε το Σχεδιάγραμμα, ξεκινάμε να γράφουμε την Έκθεση. Κατά τη συγγραφή της Έκθεσης φροντίζουμε να χρησιμοποιούμε τις κατάλληλες συνδετικέςλέξεις που εξασφαλίζουν τη σωστή σύνδεση των ιδεών μας και να ξεκινάμε με μια θεματική περίοδο τις παραγράφους του κυρίου μέρους, ενώ μπορούμε να χρησιμοποιούμε και μεταβατικές παραγράφους ανάμεσα σε αυτές, προκειμένου να τις συνδέσουμε καλύτερα. Τέλος, προσέχουμε να μη ξεφύγουμε από το όριο των λέξεων που μας δίνεται.
Είναι πολύ σημαντικό να δούμε εξαρχής το χρόνο που διαθέτουμε για όλη αυτή τη διαδικασία (Σχεδιάγραμμα και Έκθεση). Έτσι, δε θα ξεφύγουμε από τον αρχικό υπολογισμό και θα αποφύγουμε είτε να τελειώσουμε βιαστικά και πρόχειρα την Έκθεση, είτε στη χειρότερη περίπτωση να μην προλάβουμε να την ολοκληρώσουμε.

ΠΡΟΣΟΧΗ:

Πολλοί θεωρούν το Σχεδιάγραμμα χάσιμο χρόνου, ειδικά στον περιορισμένο χρόνο που δίνεται στους μαθητές στο πλαίσιο ενός τεστ ή ενός διαγωνίσματος, κάποιες φορές ακόμη και στις Πανελλήνιες εξετάσεις. Ωστόσο, γνωρίζοντας πως η Έκθεση βαθμολογείται για το Περιεχόμενο, τη Γλωσσική Έκφραση και τη Δομή, ήδη μέσα από το Σχεδιάγραμμα οι μαθητές έχουν βρει το Περιεχόμενο και τη Δομή της Έκθεσής τους και μένει μόνο το «δέσιμο» των ιδεών με τις κατάλληλες συνδετικές λέξεις και ο τρόπος που θα τις αποδώσουν μέσα από την κατάλληλη γλωσσική έκφραση. Επιπλέον, το Σχεδιάγραμμα μάς βοηθά να «ξεσκαρτάρουμε» τις ιδέες μας, κρατώντας τις πιο σημαντικές, και να τις βάλουμε στη σειρά που θεωρούμε εμείς σωστή. Με αυτόν τον τρόπο αποφεύγουμε και τις μουτζούρες,πράγμα σημαντικό, μια και στην Έκθεση αξιολογείται και η αισθητική του γραπτού μας.
Διαβάστε Επίσης: Συνοχή Παραγράφου
Ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να δώσουμε στον πρόλογο, γιατί είναι η πρώτη εντύπωση που αποκομίζει ο βαθμολογητής από την Έκθεσή μας και θέλουμε αυτή η εντύπωση να είναι θετική (χωρίς υπερβολές και προσπάθειες εντυπωσιασμού). Ομοίως και στον επίλογο, γιατί θέλουμε η Έκθεσή μας να αφήσει μια εξίσου θετική εικόνα στον βαθμολογητή.
Τα προαναφερόμενα βήματα είναι ενδεικτικά και στοχεύουν να δώσουν ιδέες σε μαθητές που δεν έχουν βρει ένα δικό τους πετυχημένο μοντέλο συγγραφής έκθεσης.

Τις παραπάνω οδηγίες επιμελήθηκε η Κυριακή Θεοδοσιάδου
Φιλόλογος, Υπ. Διδάκτωρ Παιδαγωγικής ΠΔΜ και ιδιοκτήτρια στο Φιλολογικό Διδασκαλείο

Η ομάδα του filologika.gr


Αναρτήθηκε στις