Εστίαση στη λογοτεχνια

Χ. ΣΤΨΗΣ Χρίστος Σιψής: Το βλέμμα  Εστίαση

https://latistor.blogspot.com/2010/09/blog-post_3398.html

Η εστίαση σχετίζεται με την απόσταση που παίρνει ο αφηγητής από τα πρόσωπα της αφήγησης.

Αφήγηση χωρίς εστίαση (μηδενική εστίαση): 
Σε μια τέτοια αφήγηση ο αναγνώστης έχει πρόσβαση σε κάθε πιθανή πληροφορία είτε αυτή αφορά τις σκέψεις των ηρώων είτε των γεγονότων. 
Ο αφηγητής είναι παντογνώστης και γνωρίζει περισσότερα από οποιοδήποτε πρόσωπο της ιστορίας.

Αφήγηση με εσωτερική εστίαση: Η θέαση της ιστορίας είναι περιορισμένη και ανήκει σε ένα από τα πρόσωπα του έργου.
Η εστίαση αυτού του είδους μπορεί να είναι: «σταθερή», με το σύνολο του αφηγηματικού υλικού να δίνεται από ένα μόνο πρόσωπο, «μεταβλητή», με εναλλαγή των προσώπων που αφηγούνται, και «πολλαπλή», με το ίδιο γεγονός να παρουσιάζεται από διάφορα πρόσωπα της ιστορίας.

Αφήγηση με εξωτερική εστίαση: 
Σε αυτού του είδους την αφήγηση ο αφηγητής «λέει» λιγότερα από όσα πιθανώς γνωρίζει κάποιο από τα αφηγηματικά πρόσωπα, ως εκ τούτου, οι ήρωες της ιστορίας δρουν χωρίς ο αναγνώστης να έχει πρόσβαση στις σκέψεις ή στις προθέσεις τους. 
Πρόκειται για ένα είδος αφήγησης που επιλέγεται σε αστυνομικά μυθιστορήματα και έργα μυστηρίου.



Τύποι αφήγησης με κριτήριο την εστίαση:

http://blogs.sch.gr/lazmoisiades/files/2009/09/afigimatologia.pdf

 Ένας αφηγητής μπορεί να διηγείται την ιστορία σύμφωνα με τη δική του προοπτική (πώς βλέπει ο ίδιος τα πράγματα) ή σύμφωνα με την προοπτική ενός προσώπου της αφήγησης. 

Γι’ αυτό ο όρος οπτική γωνία θεωρήθηκε προβληματικός και ο Γάλλος αφηγηματολόγος Genette πρότεινε τον όρο εστίαση (ποιος εστιάζει και σε τι). 

Ανάλογα με την εστίαση υπάρχουν οι ακόλουθοι τύποι αφήγησης: 

α) Αφήγηση με μηδενική εστίαση: 

ο αφηγητής γνωρίζει περισσότερα από τα πρόσωπα της ιστορίας (παντογνώστης). 

Αυτή η απόλυτη γνώση των γεγονότων δείχνει ότι ο αφηγητής δε βλέπει τα πράγματα από μια συγκεκριμένη οπτική γωνία, άρα δεν εστιάζει σε κάτι συγκεκριμένο. Τριτοπρόσωπη αφήγηση. 

β) Αφήγηση με εσωτερική εστίαση: 

ο αφηγητής γνωρίζει όσα και τα πρόσωπα της ιστορία, ταυτίζεται με ένα πρόσωπο του έργου, ξέρει όσα του επιτρέπει η ανθρώπινη φύση του. 
Ο αναγνώστης δε μαθαίνει όλα τα γεγονότα, αλλά μόνο όσα υποπίπτουν στην αντίληψη του αφηγητή και μάλιστα υποκειμενικά. 
Η αφήγηση μπορεί να είναι πρωτοπρόσωπη ή τριτοπρόσωπη. 

γ) Αφήγηση με εξωτερική εστίαση: ο αφηγητής γνωρίζει λιγότερα από τα πρόσωπα της ιστορίας. 
Βλέπουμε τη δράση του ήρωα, όχι, όμως, τις σκέψεις του, όπως μια κάμερα καταγράφει τις κινήσεις ή την εξωτερική εικόνα των προσώπων. 

Η αφήγηση αυτή χρησιμοποιείται κυρίως σε αστυνομικά μυθιστορήματα. 

Η οπτική γωνία στη λογοτεχνική αφήγηση

  

Ο αφηγητής εστιάζει στα δρώμενα από μια ορισμένη σκοπιά / θέση. 
Η θέση αυτή, όπως και ο ίδιος ο αφηγητής, ορίζεται από τον συγγραφέα.
 Επομένως, η οπτική γωνία στη λογοτεχνία αποτελεί μια αφηγηματική τεχνική. 

Η αφήγηση μπορεί να γίνει από τις εξής σκοπιές:

1. αφήγηση με μηδενική εστίαση: ο αφηγητής δεν έχει κάποια συγκεκριμένη οπτική γωνία (εστίαση μηδέν), αλλά βλέπει τα δρώμενα καθολικά, από όλες τις θέσεις (αφηγητής – Θεός). Επιπλέον, γνωρίζει τα πάντα για τα πρόσωπα της ιστορίας, ακόμη και τις πιο ενδόμυχες σκέψεις τους. Η απόλυτη αυτή γνώση τον καθιστά έναν παντογνώστη αφηγητή.
2. αφήγηση με εσωτερική εστίαση: ο αφηγητής είναι πρόσωπο της ιστορίας (εστίαση εκ των έσω) και, ως εκ τούτου, έχει περιορισμένη γνώση των πραγμάτων (αφηγητής – άνθρωπος). Συγκεκριμένα, γνωρίζει όσα ακριβώς ξέρουν και τα υπόλοιπα πρόσωπα της ιστορίας.
3. [αφήγηση με εξωτερική εστίαση: ο αφηγητής, είτε είναι πρόσωπο της ιστορίας είτε όχι, έχει μηδαμινή γνώση των πραγμάτων. Στην πραγματικότητα, γνωρίζει λιγότερα από όσα ξέρουν τα υπόλοιπα πρόσωπα της ιστορίας.]

Σε ένα αφηγηματικό κείμενο, η εστίαση και ο αφηγητής ενδέχεται να μεταβάλλονται ανάλογα με τις επιδιώξεις του συγγραφέα.
Ο θεωρητικός της λογοτεχνίας Genette ονομάζει το φαινόμενο αυτό «εναλλαγές στην εστίαση».