ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ Γ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ,ΕΠΤΑΝΗΣΙΑΚΗ ΣΧΟΛΗ,ΑΝΔΡΕΑΣ ΚΑΛΒΟΣ ,ΕΙΣ ΠΑΡΓΑΝ

Η ΛOΓOΤΕΧΝΙΑ ΣΤΑ ΕΠΤΑΝΗΣΑ

Χαράλαμπος Παχής, Πρωτομαγιά στην Κέρκυρα
(λεπτομέρεια)

Το 19ο αιώνα στα Eπτάνησα έδρασαν σημαντικοί λογοτέχνες, κυρίως στη Ζάκυνθο και την Κέρκυρα, οι περισσότεροι γύρω από τον εθνικό ποιητή Διονύσιο Σολωμό. Με το ποιητικό έργο τους ο Σολωμός και ο Ανδρέας Κάλβος, ο οποίος δεν επηρεάστηκε από το Σολωμό, ανανέωσαν την ελληνική ποίηση, εκφράζοντας το αναγεννητικό πνεύμα των χρόνων της επανάστασης και των πρώτων μετεπαναστατικών δεκαετιών και ανοίγοντας το δρόμο για τη στενή επαφή της νεότερης ελληνικής ποίησης με την ευρωπαϊκή λογοτεχνία
 (ιδίως την ιταλική).
Η τεχνοτροπία της επτανησιακής ποίησης διακρίνεται από την
 επίδραση του νεοκλασικισμού και του ρομαντισμού. Tο κύριο
αισθητικό αίτημα του κλασικισμού (17ος-18ος αι.) ήταν η
σύνδεση της νεότερης ευρωπαϊκής λογοτεχνίας με τα πρότυπα και τις
αξίες της κλασικής λογοτεχνίας. Aντίθετα, ο ρομαντισμός
 (πρώτο μισό του 19ου αι.) γενικά βασίστηκε στη ρήξη με το
 κλασικιστικό ιδεώδες, προβάλλοντας την ανάγκη
απελευθέρωσης της φαντασίας και του συναισθήματος.
Oι περισσότεροι Eπτανήσιοι ποιητές έγραψαν το έργο
τους στη δημοτική, ακολουθώντας το γλωσσικό παράδειγμα
του Σολωμού (η πιο σημαντική εξαίρεση ποιητή που έγραψε
 σε λόγια γλώσσα είναι του Ανδρέα Κάλβου). Mε τη σολωμική
 εκδοχή της ποιητικής γλώσσας, αναπτύχθηκε μια ομοιόμορφη
 δημοτική, αποκαθαρμένη από τα τοπικιστικά στοιχεία, η οποία δεν
 αποκλίνει από το λεξιλόγιο και τη μορφολογία της λαϊκής
γλώσσας, αλλά και δεν αρνείται τον πλουτισμό της με επιλεγμένα
 στοιχεία της λόγιας γλώσσας. Λόγω της αισθητικής ποιότητας
 αλλά και της γλωσσικής οικειότητάς τους πολλά από τα
επτανησιακά ποιητικά κείμενα κερδίζουν το ενδιαφέρον και συγκινούν
 το σημερινό αναγνώστη.

   

ΑΝΔΡΕΑΣ ΚΑΛΒΟΣ     Εις Πάργαν    Στις έξι πρώτες στροφές από την ωδή «Εις Πάργαν»,  που έγραψε ο Κάλβος με αφορμή την παράδοση της  Πάργας (βλ. και το ομώνυμο δημοτικό τραγούδι),  περιέχονται τα βασικά γνωρίσματα της καλβικής  ποίησης: θέμα εμπνευσμένο από τους εθνικούς  αγώνες, υψηλός τόνος, κλασική αισθητική,  αρχαιοπρεπής γλώσσα και ρητορικά σχήματα. Η ωδή  περιέχεται στη συλλογή Λύρα (1824) και ανθολογείται  εδώ με την πρωτότυπη ορθογραφική της μορφή. α΄ Σοβαρόν, υψηλόν δώσε τόνον, ω Λύρα· λάβε αστραπήν, και ήθος λάβε νοός, υμνούμεν ένδοξον έργον. β΄ Διαπρεπή οι αθάνατοι* έδωσαν των ανθρώπων και ατίμητα δώρα· αγάπην, αρετήν, εύσπλαγχνον στήθος*. γ΄ Αλλά και φρενών πτέρωμα*· όπως, όταν η τύχη εις τα κρημνά του βίου* της αμάξης πλαγίαν την ορμήν φέρη· δ΄ Ημείς, ως τας κλαγγάς* εις τα σύννεφα αφίνει ο μέγας αετός και εις τα βαθέα λαγκάδια αφρούς και βράχους· ε΄ Oμοίως υπερπετάξαντες*, μακράν οπίσω ιδώμεν την οργήν των τροχών από τυφλάς ηνίας* διασυρομένων*. ζ΄ Ως αγλαά* τοσαύτα δώρα δοξολογούνται, αλλά πολύ αγλαότερον ο νους οπού αποφεύγει την δουλωσύνην. Α. Κάλβος, Ωδαί, Ίκαρος *οι αθάνατοι: οι θεοί *εύσπλαχνον στήθος: ευσπλαχνία,  πραότητα *φρενών πτέρωμα: υψηλό φρόνημα, φιλελευθερισμός *κρημνά του βίου: οι δυσκολίες της ζωής (μεταφορικά)

ΕΡΓΑΣΙΕΣ 1 Ποιο θεωρεί ο ποιητής πολυτιμότερο από τα δώρα που έδωσαν  οι θεοί στους ανθρώπους; Aιτιολογήστε την εκτίμησή του. 2 Βρείτε την παρομοίωση και αναφερθείτε: α) στα τρία  χρονικά στάδια που περιγράφει, β) στις εικόνες που τη συνθέτουν,  γ) στη σημασία της. 3 Ποιο πρόσωπο χρησιμοποιεί ο ποιητής και γιατί; ΔΙΑ ΘΕΜΑ ΤΙΚΗ ΔΡΑ ΣΤΗΡΙΟ ΤΗΤΑ Χωριστείτε σε ομάδες και ερευνήστε ποια δώρα έδωσε ο θεός  στον άνθρωπο, σύμφωνα με την αρχαία μυθολογία,  το χριστιανισμό ή οποια άλλη θρησκευτική παράδοση  γνωρίζετε. Πώς μπορεί να χρησιμοποιήσει ο άνθρωπος  αυτά τα δώρα; ΕΠΤΑΝΗΣΙΑΚΗ ΣΧΟΛΗ ΠΗΓΗ https://www.slideshare.net/chroniang/ss-9894488 Επτανησιακή Σχολή : Χαρακτηριστικά –  Ν.Ε Λογοτεχνία από Stratilio Επτανησιακή Σχολή ονομάζουμε τη λογοτεχνική σχολή που Τα Επτάνησα πρόσφεραν τις κατάλληλες προϋποθέσεις, ούτως Η Επτανησιακή Σχολή με κέντρο τον ηγέτη της Διονύσιο στους προσολωμικούς, δηλαδή τους Εφτανησιώτες  λογοτέχνες που έζησαν πριν από το Σολωμό, ανήκαν στο  Διαφωτισμό και κατά κάποιο τρόπο προετοίμασαν το έδαφος  για την εμφάνιση του Σολωμού, τους σολωμικούς, που δημιουργούν επηρεασμένοι  άμεσα από το έργο του Σολωμού και βαδίζουν στα ίχνη  του (αυτοί απαρτίζουν την κυρίως Επτανησιακή Σχολή)  και τους εξωσολωμικούς, δηλαδή τους λογοτέχνες που,  αν και είναι Εφτανησιώτες και ανήκουν στην ίδια  εποχή, εντούτοις δεν επηρεάστηκαν στο έργο τους  από το Σολωμό. Οι κυριότεροι εκπρόσωποι της Επτανησιακής Σχολής είναι Προσολωμικοί: Αντώνιος Μαρτελάος, Νικόλαος Κουτούζης Σολωμικοί : Διονύσιος Σολωμός, Ιάκωβος Πολυλάς, Αντώνιος Εξωσολωμικοί : Ανδρέας Κάλβος, Αριστοτέλης Βαλαωρίτης  Στα Επτάνησα το βασικό λογοτεχνικό είδος που καλλιεργείται  Τα βασικά χαρακτηριστικά της Επτανησιακής Σχολής είναι τα εξής: Aπό άποψη θεμάτων ιδιαίτερη θέση στην επτανησιακή  ποίηση έχει η αγάπη για την πατρίδα, ο θαυμασμός για  τη φύση, η πίστη στο Θεό και η εξύμνηση του έρωτα στην  πιο αγνή και αυθεντική του μορφή. `Οσον αφορά στη μορφή το κυριότερο γνώρισμα είναι η  δημοτική γλώσσα, την οποία οι Επτανήσιοι  λογοτέχνες όχι μόνο υιοθετούν και καλλιεργούν, αλλά  την υποστηρίζουν και θεωρητικά με διάφορες μελέτες  και άρθρα τους. `Ενα άλλο χαρακτηριστικό είναι η ολιγογραφία, καθώς και  η έλλειψη ρητορικών εξάρσεων και στόμφου. Τέλος, η ιδιαίτερη φροντίδα στην επεξεργασία του στίχου. Μερικά από τα σπουδαία έργα των λογοτεχνών της «Ο `Υμνος εις την περίφημο Γαλλίαν, αρχιστράτηγον Πηγή : http://www.odyssey.com.cy/  Βοναπάρτη και τον στρατηγόν Γεντίλλην»  του Αντώνιου Μαρτελάου, «Ο Βασιλικός»  του Αντώνιου Μάτεση, ο «`Υμνος εις την  Ελευθερία» και οι «Ελεύθεροι Πολιορκημένοι»  του Διονυσίου Σολωμού, «Ο `Ορκος» του  Γεράσιμου Μαρκορά, τα «Προλεγόμενα» tου  Ιάκωβου Πολυλά, τα «Ποιήματα διάφορα» του Ιουλίου Τυπάλδου, τα «Μυστήρια  της Κεφαλονιάς» tου Ανδρέα Λασκαράτου,  ο «Φωτεινός» και ο «Αστραπόγιαννος»  του Αριστοτέλη Βαλαωρίτη και οι είκοσι πατριωτικές  «Ωδές» του Ανδρέα Κάλβου.  Επτανησιακής Σχολής είναι τα ακόλουθα: είναι η ποίηση, λυρική, επικολυρική και σατιρική.  Στην πεζογραφία καλλιεργείται κυρίως το κριτικό  δοκίμιο. `Οσον αφορά στο θέατρο, σημαντικότατη  είναι η συμβολή του Αντώνιου Μάτεση με το δράμα  του «Ο Βασιλικός», γραμμένο στα 1830.  Πρόκειται για το πρώτο θεατρικό έργο με κοινωνικό  περιεχόμενο, που διαδραματίζεται στις αρχές του 18ου  αιώνα στα νησιά. και Ανδρέας Λασκαράτος.  Μάτεσης, Ιούλιος Τυπάλδος, Γεώργιος Τερτσέτης,  Γεράσιμος Μαρκοράς, Γεώργιος Καλοσγούρος, Λορέντζος  Μαβίλης και  οι εξής:  Σολωμό  μπορεί να χωριστεί:  ώστε να σημειωθεί εκεί μεγάλη πνευματική άνθιση,  καθώς επίσης και ανάπτυξης των γραμμάτων και των  τεχνών. Τα Επτάνησα δεν περιήλθαν ποτέ κάτω από  τουρκική κατοχή. Αντίθετα, η διαδοχική κατοχή τους  από τους Ενετούς, τους Γάλλους, τους `Αγγλους και  τους Ρώσους υπήρξε ευνοϊκός παράγοντας για την  πνευματική τους ακμή. Η μακρόχρονη επαφή με  τη Δύση και το δυτικό πολιτισμό, η οικονομική  ανάπτυξη των νησιών και η ειρηνική διαβίωση  των κατοίκων συνέβαλαν σημαντικά στο να  καταστούν τα Επτάνησα το σπουδαιότερο  πνευματικό κέντρο της εποχής. Επίσης, θα πρέπει να  σημειωθεί το σημαντικότατο γεγονός ότι το πρώτο  ελληνικό Πανεπιστήμιο, η Ιόνιος Ακαδημία,  ιδρύθηκε στην Κέρκυρα το 1824 κατά τη διάρκεια  της αγγλικής κατοχής.  αναπτύχθηκε  Εκπρόσωποι στα Επτάνησα κατά το 19ο αιώνα. (Σχολή στη λογοτεχνία,  όπως και στις υπόλοιπες τέχνες, ονομάζουμε το  σύνολο των καλλιτεχνών που παρουσιάζουν κοινά  χαρακτηριστικά τόσο στα θέματα με τα οποία κατα πιάνονται όσο και στην τεχνοτροπία). ΔΕΣ ΚΑΙ http://www.greek-language.gr/ digitalResources/literature/ education/literature_history/search.html?details=114 http://alexgger.blogspot.com/2012/11/blog-post_27.html ΑΝΑΛΥΣΗ Ανδρέας Κάλβος, Εις Πάργαν  από Κατερίνα Σεργάκη  · https://blogs.sch.gr/ksergaki/2012/03/22/%CE%B1%CE%BD%CE%B4%CF%81%CE%AD%CE%B1%CF%82-%CE%BA%CE%AC%CE%BB%CE%B2%CE%BF%CF%82-%CE%B5%CE%B9%CF%82-%CF%80%CE%AC%CF%81%CE%B3%CE%B1%CE%BD/ Ο Ανδρέας Κάλβος σε σκίτσο του Οδυσσέα Ελύτη «Η ζωή και η ποίηση του Κάλβου ήταν μια διαρκής «αντιστροφή»,  πράγμα που έδωσε μια σκοτεινή τραγικότητα στη ζωή και  στην ποίησή του. Μια φωτεινή διάρκεια. Αντιστρεφόταν, από  χαρακτήρα ο Κάλβος, κάθε τι στη ζωή που ήταν ήσυχο,  παραδεδεγμένο, ομαλό, «κομφορμιστικό» όπως θα λέγαμε  σήμερα. Δεν τα πήγε ποτέ καλά ούτε με το περιβάλλον του, ούτε  με τους φίλους του, ούτε με τους ανθρώπους της εποχής του.  Έτσι τις υπαρξιακές του απαιτήσεις, που ήταν και πολλές  και δυνατές, (απαιτήσεις για μια άνετη και ανεξάρτητη  οικονομική ζωή, για ισότιμη φιλία, για έρωτα, ίσως και για  δόξα),  έπρεπε να διοχετεύσει σε δρόμους ασυνήθιστους. Κι όπως η  ζωή του στάθηκε μια κλειστή, υπερήφανη και πικρή μοναξιά, έτσι  και η ποίησή του άνθησε σ’ εκείνους τους υψηλούς χώρους των  αιθερίων ερήμων, εκεί που μονάχα οι αστερισμοί των Λεόντων  μουγκρίζουν.» Καραντώνη Ανδρέα, «Κάλβος ο φιλόπατρις», Από το Σολωμό στον Μυριβήλη. Λογοτεχνικά μελετήματα.  Βιβλιοπωλείον της «Εστίας» Ι.Δ. Κολλάρου και Σια Α.Ε., σ. 44 – 45. «Πατρίς, Ελευθερία, Αρετή, Δικαιοσύνη – οι τέσσερις αυτές απόλυτες  έννοιες και αξίες ορίζουν την ποίηση του Κάλβου.» Καραντώνη Ανδρέα, «Κάλβος ο φιλόπατρις», Από το Σολωμό στον Μυριβήλη. Λογοτεχνικά μελετήματα.  Βιβλιοπωλείον της «Εστίας» Ι.Δ. Κολλάρου και ΣιαΑ.Ε., σ. 59. Ο Ανδρέας Κάλβος σε σκίτσο του Γιώργου Σεφέρη Ο Ανδρέας Κάλβος γεννήθηκε στην Ζάκυνθο το 1792. Γύρω στο  1801-2 ο πατέρας εγκαταλείπει τη μητέρα, παίρνει μαζί του τα  δυο παιδιά, τον Ανδρέα και τον αδελφό του Νικόλαο, και  εγκαθίσταται στο Λιβόρνο της Ιταλίας, όπου τα δυο αδέλφια  μεγαλώνουν με πολλές στερήσεις. Η αναγκαστική αυτή  μετανάστευση επέδρασε αρνητικά στην ψυχοσύνθεση του  δεκάχρονου Ανδρέα και η νοσταλγία του για την μητέρα του  και την πατρίδα τον ακολούθησαν σε ολόκληρη τη ζωή του. Το 1912 πεθαίνει ο πατέρας τους και ο Ανδρέας πηγαίνει στην  Φλωρεντία όπου γνωρίζει τον μεγάλο λόγιο  Ιταλοζακυνθινό  ποιητή Ούγκο Φώσκολο. Η φιλία τους θα κρατήσει χρόνια. Ο  Ανδρέας Κάλβος σπουδάζει Ελληνική, Λατινική και Ιταλική  φιλολογία, ταυτόχρονα παραδίδει μαθήματα, αρχίζει τις  πρώτες λογοτεχνικές του προσπάθειες και συμμερίζεται  τις φιλελεύθερες ιδέες του Φώσκολου. Οι δυο φίλοι,  κατατρεχόμενοι για τις ιδέες τους, καταφεύγουν το 1815  στην Ελβετία και την επόμενη χρονιά στην Αγγλία, όπου ο  Φώσκολος πεθαίνει δώδεκα χρόνια αργότερα. Στο Λονδίνο διδάσκει, γράφει, μεταφράζει. Παντρεύεται μια Αγγλίδα,  η οποία του χαρίζει μια κόρη, τις χάνει όμως και τις δύο το 1820.  Επιστρέφει στην Φλωρεντία και εντάσσεται  στο κίνημα των  Καρμπονάρων. Το 1821 συλλαμβάνεται  από την αστυνομία  και εκτοπίζεται  στη Γενεύη. Όταν ξεσπά η Ελληνική  Επανάσταση, με διαλέξεις, ομιλίες, δημοσιεύματα ενθαρρύνει  Έλληνες και Φιλέλληνες. Στη Γενεύη έμεινε από το 1821 ως το 1824 και έγραψε τις  δέκα πρώτες Ωδές, τις οποίες τύπωσε το 1824 με τον τίτλο Λύρα.  Το 1825 ταξίδεψε στο Παρίσι, όπου μπήκε στους  φιλελληνικούς κύκλους και συνδέθηκε με έλληνες λογίους.  Εκεί πραγματοποιήθηκε η έκδοση της νέας σειράς των Ωδών το 1826. Εδώ ο Κάλβος σταματά την δημιουργική ενασχόλησή του με την  ποίηση και, φλεγόμενος από ενθουσιασμό, κατεβαίνει στο  Ναύπλιο να πολεμήσει. Ήδη όμως έχουν αρχίσει οι εμφύλιες  διαμάχες, οι οποίες τον απογοητεύουν. Έτσι, μετά τη  δολοφονία του Καποδίστρια εγκαταλείπει το Ναύπλιο και  εγκαθίσταται στην Κέρκυρα, όπου στην αρχή εργάζεται  ως οικοδιδάσκαλος, μετά γίνεται καθηγητής της «θεωρητικής  φιλοσοφίας» στην Ιόνιο Ακαδημία και το 1841 διευθυντής στο  Ιόνιο Γυμνάσιο. Την εποχή εκείνη στην Κέρκυρα βρισκόταν και  ο Σολωμός, με τον οποίο όμως δεν δημιούργησε κανένα  απολύτως δεσμό. Με την ποίηση δεν ασχολήθηκε ξανά ως το  θάνατό του. Το 1852 ξαναγυρίζει στο Λονδίνο, όπου ξεκινά μια νέα ζωή.  Το 1853 παντρεύεται τη σαραντάρα Σαρλότ Ουώνταμς, η οποία  είχε αναλάβει τη διεύθυνση οικοτροφείου θηλέων στο Louth. Εκεί  δίδαξε και ο Κάλβος ξένες γλώσσες και μαθηματικά. Και εκεί  έζησε ευτυχισμένος τα τελευταία δεκαέξι χρόνια της ζωής του.  Πέθανε το 1869 σε ηλικία 77 χρονών από πνευμονία. Η ταφή  του έγινε σε αγγλικό νεκροταφείο. Με ενέργειες της ελληνικής  κυβέρνησης το 1960 τα οστά του ποιητή και της γυναίκας του  μεταφέρθηκαν και κηδεύτηκαν στην πατρίδα του, τη Ζάκυνθο. Το 1888, σε μια διάλεξη στον «Παρνασσό», ο Κωστής Παλαμάς  προβάλλει το έργο του Κάλβου, το οποίο από τότε κερδίζει  ευρεία αναγνώριση. Ως ποιητής ο Κάλβος συμπίπτει χρονικά με την Επτανησιακή  Σχολή, αποτελεί ωστόσο μια μοναχική περίπτωση  δημιουργού, που συγκεράζει στοιχεία διαφόρων ρευμάτων  (κλασικιστικά, ρομαντικά) και διαφοροποιείται αρκετά από την  Επτανησιακή Σχολή, κυρίως λόγω της ιδιομορφίας της  γλώσσας του, η οποία διαθέτει σπουδαία εκφραστική και  εικονοπλαστική δύναμη. Πηγές: – Εθνικό Κέντρο Βιβλίου, Ανδρέας Κάλβος Ιωαννίδης –   E-Alexandria Προτεινόμενες ιστοσελίδες: – Ανδρέας Κάλβος Ιωαννίδης –          Σπουδαστήριο Νέου Ελληνισμού, Ανδρέας Κάλβος –          nektarios.gr, Ἀνδρέας Κάλβος – Ὠδαί –          (.poema..), αφιέρωμα Ανδρέας Κάλβος –          Μουσείο Σολωμού και Επιφανών Ζακυνθίων, Ανδρέας Κάλβος –          Διαλέξεις και Άρθρα για τη ζωή και το έργο του Κάλβου –          «Η μάνα του Σολωμού, η μάνα του Κάλβου»  του Αλέξανδρου Ασωνίτη,  Ελευθεροτυπία, Βιβλιοθήκη, 3/7/2010 –          Ανδρέας Κάλβος – Ugo Foscolo : μια θυελώδης φιλία Ντοκιμαντέρ – Εκπαιδευτική Τηλεόραση –          Αναζητώντας τον Ανδρέα Κάλβο , (Ψηφιακό Αρχείο της ΕΡΤ) –          Εποχές και Συγγραφείς, Ανδρέας Κάλβος, Μέρος 1ο, (Ψηφιακό Αρχείο της ΕΡΤ) –          Εποχές και Συγγραφείς, Ανδρέας Κάλβος, Μέρος 2ο ,(Ψηφιακό Αρχείο της ΕΡΤ) –          Η δε πόλις ελάλησεν, Ζάκυνθος – Κάλβος – Σολωμός , (Ψηφιακό Αρχείο της ΕΡΤ) Η Πάργα στις αρχές του 19ου αι. (λιθογραφία) «Εις Πάργαν» Όπως είναι γνωστό από την Ιστορία, οι Παργινοί είχαν προβάλει  σθεναρή αντίσταση στον Αλήπασα και δε νικήθηκαν από τα  στρατεύματα του. Η Πάργα, παραλιακή πόλη της Ηπείρου,  διοικούνταν από τους Βενετσιάνους από το 15ο αιώνα,  παραχωρήθηκε στη Γαλλία το 1797 και ύστερα από την ήττα  του Ναπολέοντα οι νικήτριες δυνάμεις την παραχώρησαν στους  Αγγλους (1814). Τελικά όμως η Πάργα περιήλθε στα χέρια του  Αλήπασα με ανέντιμο τρόπο: την πούλησαν σ’ αυτόν οι Αγγλοι  με αντίτιμο 150.000 λίρες και την παρέδωσαν το 1819.  Οι Παργινοί, γύρω στις 4.000, για να αποφύγουν την ατιμωτική  υποδούλωση, ανέσκαψαν τους τάφους, έκαψαν τα οστά των  προγόνων τους και κατέφυγαν στην Κέρκυρα παίρνοντας μαζί  τους την τέφρα των οστών καθώς και τις εικόνες και άλλα ιερά  αντικείμενα των ναών τους. Η διαγωγή αυτή των Άγγλων  προς τους Παργινούς φέρεται να προκάλεσε τότε την παγκόσμια  κατακραυγή. Σχετικό τυγχάνει και το δημοτικό τραγούδι  «Της Πάργας» όπου και περιγράφεται ο τραγικός εκείνος  ξεριζωμός των Παργινών. Σπουδαίος επίσης είναι σχετικός  πίνακας του Διον. Τσόκου η «Φυγή της Πάργας» : Φυγή της Πάργας (Διονύσιος Τσόκος) Ωδή (< άδω = ψάλλω) ονομάζεται το λυρικό ποίημα που ανήκει στο είδος της  μελικής και κυρίως της χορικής ποίησης των αρχαίων Ελλήνων και έχει σταθερό  στροφικό σχήμα: αποτελείται από τη στροφή, την αντιστροφή και την επωδό.. Στη σύγχρονη ποίηση ωδές ονομάζονται τα ποιήματα τα οποία –   έχουν περιεχόμενο επικολυρικό και ιδεαλιστικό, καθώς αναφέρονται  θεματικά σε σοβαρές και υψηλές έννοιες και αξίες (ελευθερία, πατρίδα,  θρησκεία, αντρεία, αρετή, καθήκον, δόξα, θάνατος κ.ά.) –   είναι μεγάλα σε έκταση –   έχουν ύφος επίσημο, σοβαρό και μεγαλόπρεπο –   χρησιμοποιούν επιβλητικές εικόνες και γενικώς εκφραστικά μέσα πλούσια  και εντυπωσιακά· –  έχουν στιχουργική μορφή ειδική και σταθερή Ο Κάλβος χρησιμοποιεί για τα ποιήματα του τον όρο Ωδαί,  για να δώσει στο έργο του   αρχαιοπρεπή και πατριωτικό τόνο, αφού ο όρος παραπέμπει στην ποίηση των  αρχαίων Ελλήνων, της οποίας η ωδή ήταν ένα από τα διαλεχτά είδη. Εξάλλου,  και οι τίτλοι των δύο ποιητικών συλλογών του {Λύρα, Λυρικά) έχουν σημείο  αναφοράς τη λύρα, το κυριότερο από τα μουσικά όργανα που συνόδευαν  τα άσματα της ποίησης αυτής. Πηγές: –            E-Alexandria –           http://www.pilavakis.net/new_page_105.htm –          http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A0%CE%AC%CF%81%CE%B3%CE%B1 Πρόσφυγες της Πάργας (Francesco Hayeez) Στο σχολικό βιβλίο ανθολογούνται οι έξι πρώτες στροφές (από τις 27) από την ωδή  Εις Πάργαν, που την έγραψε ο ποιητής με αφορμή την παράδοση της Πάργας,  και περιέχεται στη συλλογή Λύρα (1824). Οι στροφές αυτές παρουσιάζουν μια νοηματική αυτονομία και αποτελούν ένα είδος  ποιητικού προοιμίου στην όλη ωδή. α΄ στροφή Η επίκληση προς τη Λύρα αντιστοιχεί με την επίκληση των επικών ποιητών  προς τη Μούσα, δηλαδή προς την ποίηση.  Ο Κάλβος  ζητά από την ποίηση  που προτίθεται να γράψει, άρα από τον ίδιο του τον εαυτό, να έχει τέσσερα  βασικά χαρακτηριστικά: σοβαρόν και υψηλόν τόνον, αστραπήν, ήθος νοός. Η καταληκτική ποιητική πρόταση της στροφής προσδιορίζει την ποιότητα του  έργου που πρόκειται να υμνηθεί (ένδοξον έργον), αλλά δεν καθορίζει ποιο  είναι αυτό. Αυτή η ασάφεια, που είναι ποιητικά σκόπιμη και εσκεμμένη  διεγείρει την αναγνωστική προσοχή και το ενδιαφέρον μας. β΄ στροφή Τα δώρα που χάρισαν οι θεοί στους ανθρώπους : αγάπη, αρετή (ανδρεία  και καθολική  ολοκλήρωση του ανθρώπου), εύσπλαχνον ήθος . γ΄   δ΄   ε΄  στροφές –          Ένα ακόμη πολύτιμο δώρο : «φρενών πτέρωμα» (υψηλό, αδούλωτο,  ανυπότακτο φρόνημα) –          Η πλατιά παρομοίωση θυμίζει ανάλογες ομηρικές: 1η εικόνα – πρώτη χρονική στιγμή: Μια άμαξα που τρέχει με ορμή και γέρνει  επικίνδυνα. 2η εικόνα  – δεύτερη χρονική στιγμή : Ένας αετός που ανεβαίνει ψηλά στα  σύννεφα,  ακούγονται οι κραυγές του και αφήνει να πέσουν στις βαθιές λαγκαδιές  αφροί και βράχοι. 3η εικόνα – τρίτη χρονική στιγμή : Ο άνθρωπος πετώντας ψηλά, όπως ο αετός  θα αφήσει πίσω του την άμαξα που κινδυνεύει να τσακιστεί. Το νόημα που υποδηλώνεται πίσω από τη μεγαλειότητα των εικόνων είναι το εξής: Όταν όλα βρίσκονται σε μια τεταμένη στιγμή, και η ζωή μας, μέσα στις δύσκολες  συνθήκες μοιάζει έτοιμη να τσακιστεί (όπως η άμαξα), ο άνθρωπος με το πτέρωμα  των φρενών , σαν άλλος αετός που ανεβαίνει ψηλά, βρίσκει τρόπους να ξεπεράσει  τις δύσκολες περιστάσεις. στ΄ στροφή Ανάμεσα στα τέσσερα αγλαά το αγλότερον (λαμπρότερο) είναι «ο νους οπού  αποφεύγει την δουλοσύνη», δηλαδή το « φρενών πτέρωμα», το αδούλωτο,  ανυπότακτο, φιλελεύθερο φρόνημα. Στοιχεία κλασσικισμού που συναντούμε στο απόσπασμα: –          Ως προς το περιεχόμενο: Επίκληση της Λύρας (στ. 2) . Οι Ολύμπιοι Θεοί ( οι Αθάνατοι, στ. 6) –          Ως προς τη μορφή: Η αρχαιοπρεπής γλώσσα Το σοβαρό, μεγαλόπρεπο, επιβλητικό ύφος Το είδος της ωδής Τα ρητορικά σχήματα : Α. αποστροφή (ω Λύρα, στ. 2 ) Β. επαναφορά (λάβε, στ. 3 και 4) Γ. πλατιά παρομοίωση (στροφές γ΄, δ΄, ε΄) Δ. ασύνδετο (αγάπην, αρετή, εύσπλαχνον στήθος , στ. 9-10) Ε. υπερβατό (Σοβαρόν , υψηλόν δώσε τόνον, στ. 1-2, ήθος λάβε νοός,στ. 3-4, Διαπρεπή έδωσαν των ανθρώπων και ατίμητα δώρα, στ.5-7, Όταν η τύχη την ορμήν φέρη, στ. 12-15 ) Χειρόγραφο του Κάλβου Μέτρο Σε όλες τις ωδές ο Κάλβος χρησιμοποιεί τον ίδιο τύπο στροφής. Η Καλβική στροφή  αποτελείται από πέντε ανομοιοκατάληκτους στίχους. Το μέτρο είναι ιαμβικό.  Οι τέσσερις πρώτοι στίχοι μπορεί να είναι 8σύλλαβοι, 7σύλλαβοι ή 6σύλλαβοι.  Το κοινό τους πάντως γνώρισμα είναι ότι όλοι αυτοί οι στίχοι έχουν σταθερά  τόνο στην έκτη συλλαβή. Ο πέμπτος στίχος κάθε στροφής είναι πάντα 5σύλλαβος  παροξύτονος. Η γλώσσα. Το ύφος Η γλώσσα του Κάλβου είναι ιδιότυπη, αφού συνδυάζει στοιχεία  της δημοτικής  και της αρχαΐζουσας. Κυριότερα γνωρίσματα της καλβικής γλώσσας είναι: –          Η χρήση πρωτότυπων και μουσικότατων επιθέτων (εύσπλαχνον, αγλαά) –          Οι αρχαϊκές φράσεις και σύνταξη –          Η μετακίνηση των λέξεων από τη φυσική τους θέση (υπερβατά) –          Οι κοραϊσμοί (οι παραβιάσεις της γραμματικής π.χ. υπερπετάξαντες) –          Η εκφραστική και λυρική τόλμη Το ύφος είναι υψηλό, σοβαρό, μεγαλόπρεπο, αρχαιοπρεπές, λυρικό, παραινετικό. Βιβλιογραφία: – Ανδρέας Κάλβος, Ωδαί, φιλολογική επιμέλεια Γιάννης  Δάλλας, Ωκεανίδα 1997. – Ανδρειωμένος Γ.Β., Βιβλιογραφία Ανδρέα Κάλβου  (1818-1988), Ε.Λ.Ι.Α. 1993. – Γαραντούδης Ευριπίδης, Πολύτροπος αρμονία: Μετρική  και ποιητική του Κάλβου, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις  Κρήτης, Ηράκλειο 1995. – Δάλλας Γιάννης, Η ποιητική του Ανδέρα Κάλβου,  Συνέχεια 1994. – Μερακλής Μ.Γ., Ανδρέας Κάλβος: Ωδαί, ερμηνευτική  έκδοση, Βιλιοπωλείον της Εστίας 1965. – Νέα Εστία, τόμ. 68, 1946 (ανατύπωση 1960). -Νικήτας Παρίσης. Η ερμηνεία των ποιητικών κειμένων στο Γυμνάσιο, Μεταίχμιο,  Αθήνα, 2006 -Ζαχαρίας Λιγνός, Γ. Μαρκαντωνάτος. Αναγνώσεις λογοτεχνικών κειμένων,  Gutenberg, Αθήνα, 2006 -Ανθούλα Δανιήλ, Ζωή Κατσιαμπούρα και Νίκος Φράγκος. Κείμενα Νεοελληνικής  Λογοτεχνίας , Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα, 2006 Ο Κάλβος μελοποιημένος από τον Μίκη Θεοδωράκη: Κοινή χρή ΑΝΑΛΥΣΗ ΠΗΓΗ http://www.pilavakis.net/new_page_99.htm Θέμα      Θέμα του ποιήματος είναι το υψηλό φρόνημα των κατοίκων πατριωτικό και υμνητικό. Λεξιλογικά     τόνος: ο βαθμός έντασης ή ύψους ενός ήχου  διαπρεπής: ξεχωριστός, σημαντικός, εξαίρετος· οι αθάνατοι: οι θεοί  ατίμητος: ανεκτίμητος  εύσπλαγχνον στήθος: (συνεκδ.) ευσπλαχνία· φρενών πτέρωμα: υψηλό φρόνημα· τα κρημνά του βίου: οι γκρεμοί (μεταφ.: οι δυσκολίες) της ζωής κλαγγή: οξεία και διαπεραστική κραυγή· κρότος από  λαγκάδι: στενή και δασωμένη κοιλάδα ανάμεσα σε βουνά υπερπετάξαντες: πετώντας ψηλά ηνία: χαλινάρια διασυρόμενα: καθώς σέρνονται ορμητικά αγλαός: λαμπρός. Το αίτημα προς τη Λύρα  Στην πρώτη στροφή της ωδής ο ποιητής, καθώς διαλέγεται  Ο ποιητής από την αρχή της ωδής χρησιμοποιεί το β' ενικό  Στη συνέχεια ο ποιητής χρησιμοποιεί το α' πληθυντικό  2. Τα δώρα των θεών προς τους ανθρώπους  Μετά την επίκληση της Λύρας - Ποίησης ο ποιητής  Από αυτά τα λαμπρά {αγλαά) δώρα ο ποιητής αξιολογεί  3. Η πλατιά παρομοίωση Στις στροφές δ' και ε' παρουσιάζει ο ποιητής μια πλατιά 1· το αναφορικό μέρος (την εικόνα), που εισάγεται εδώ με τη  2. το δεικτικό μέρος (την αφήγηση), που εισάγεται εδώ με τη τυφλά χαλινάρια και την οδηγούν στον γκρεμό· και με  3.  τον κοινό όρο ανάμεσα στην εικόνα και στην αφήγηση, υψηλό φρόνημα (η περηφάνια, η αξιοπρέπεια, το ελεύθερο      Πέρα από την ανάλυση της πλατιάς παρομοίωσης έχουμε τα ακόλουθα: α. Η παρομοίωση ξετυλίγεται σε τρία χρονικά στάδια,  β. Οι εικόνες που συνθέτουν την παρομοίωση είναι μια  γ. Η πλατιά αυτή εντυπωσιακή και παραστατικότατη επική 4. Στόχος του ποιητή     Στόχος του ποιητή στο απόσπασμα της ωδής είναι να  να παρατηρήσουμε φρόνημα). ο οποίος είναι το αποκωδικοποίηση του μεταφορικού λόγου: με την ίδια περηφάνια και το υψηλό φρόνημα, πετώντας ψηλά ας αφήσουμε μακριά πίσω μας τη συμφορά που έφερε στη ζωή μας η τυφλή τύχη)·  λέξη ομοίως (έτσι και εμείς πετώντας ψηλά ας δούμε μακριά πίσω μας τους οργισμένους (= ορμη­τικούς) τροχούς της  λέξη ως (όπως ο μεγαλόπρεπος αετός πετάει ψηλά και αφήνει τις οξείες και διαπεραστικές κραυγές του στα σύννεφα, στα βαθιά λαγκάδια, στους αφρούς των κυμάτων και στους βράχους)·  παρομοίωση, για να προβάλει το υψηλό φρόνημα που έδειξαν οι Παργινοί στη μεγάλη δοκιμασία τους. Αναλύοντας την παρομοίωση ως εκφραστικό μέσο, σύμφωνα με τα επικά πρότυπα, έχουμε: ως πολυτιμότερο την ελευθεροφροσύνη {φρενών πτέρωμα), γιατί αυτή είναι που έδωσε τη δύναμη στους Παργινούς να επιτελέσουν το ένδοξον έργον, να αντισταθούν δηλαδή στους κατακτητές και να μην τους επιτρέψουν να πάρουν την πόλη τους με τα όπλα. Το υψηλό ηθικό τους ανάστημα και το αδούλωτο φρόνημα τους αποκαλύπτει και η ηρωική απόφαση τους να εγκαταλείψουν την πόλη (όταν οι Άγγλοι την παρέδωσαν στον Αλήπασα), για να μην υποδουλωθούν στους εχθρούς. Η αξιολόγηση αυτή των θεϊκών δώρων προς τους ανθρώπους γίνεται στην τελευταία στροφή (στ') του αποσπάσματος, όπου «δοξολογείται» ως το αγλαότερον δώρο το ελεύθερο φρόνημα, που αποδίδεται τώρα με τη φράση ο νους οπού αποφεύγει την δουλωσύνην. αναφέρεται στις αξίες ιδιότητες που κοσμούν τους ανθρώπους και τις θεωρεί δώρα των θεών {οι αθάνατοι έδωσαν των ανθρώπων = οι θεοί έδωσαν στους ανθρώπους). Αυτά τα δώρα χαρακτηρίζονται διαπρεπή (= ξεχωριστά, σημαντικά, εξαίρετα) και ατίμητα {= ανεκτίμητα) και είναι η αγάπη, η αρετή, το εύσπλαχνον στήθος (= η ευσπλαχνία, η συμπόνια) και το φρενών πτέρωμα (= το υψηλό φρόνημα, η ελευθεροφροσύνη, ο φιλελευθερισμός), όταν η τύχη φέρνει στη ζωή των ανθρώπων απότομα μεγάλες δυσκολίες. πρόσωπο, μέσα στο οποίο περιλαμβάνει τον εαυτό του και τη Λύρα Ποίηση. Έτσι, παρουσιάζει το περιεχόμενο του ποιήματος ως απαύγασμα καθαρά ποιητικής έμπνευσης και ως αποτέλεσμα της συνεργασίας ποιητή - Ποίησης. Αυτό το εύρημα δίνει και κάποια θεατρική διάσταση, καθώς παρουσιάζονται δύο πρόσωπα, που «διαλέγονται» και συνεργάζονται. Το α' πληθυντικό πρόσωπο υπάρχει στα ρήματα υμνούμεν, ιδώμεν και στην προσωπική αντωνυμία Ημείς. • Βέβαια, χρησιμοποιείται και το γ' γραμματικό πρόσωπο στα αφηγηματικά και στα περιγραφικά σημεία του ποιήματος. συγκρουόμενα  εξάρει το υψηλό και ελεύθερο φρόνημα των Παργινών  (για τους οποίους θα γίνει λόγος στη συνέχεια της ωδής).  παρομοίωση είναι ένας εντυπωσιακός ποιητικός τρόπος  για να προβάλει ο ποιητής αυτό που αξιολογεί ως το  πολυτιμότερο δώρο από όσα έδωσαν οι θεοί στους  ανθρώπους, την ελευθεροφροσύνη. οπτικοακουστική και κινητική, η οποία είναι και κυριολεκτική  (ο αετός που πετάει ψηλά και αφήνει τις κραυγές του)  και μια οπτική και κινητική, η οποία είναι μεταφορική (η άμαξα  που την παρασέρνουν άλογα με τυφλά χαλινάρια και την  οδηγούν στον γκρεμό). που είναι: α) το παρελθόν {υπερπετάξαντες), β) το παρόν  {διασυρομένων) και το μέλλον {ιδώμεν).  πρόσωπο, καθώς απευθύνεται στην ποίηση, την οποία  προσωποποιεί με το όνομα Λύρα (πρβ. τον όρο «λυρική ποίηση»).  Παρουσιάζει λοιπόν τον εαυτό του να διαλέγεται με την Ποίηση,  ζητώντας από αυτή να του δώσει την κατάλληλη έμπνευση. Έτσι,  η πρώτη στροφή της ωδής μπορεί να συσχετιστεί με τα προοίμια  των επών της αρχαίας ελληνικής ποίησης, στα οποία οι ποιητές  επικαλούνταν τη Μούσα, για να τους στείλει την έμπνευση. Εκτός  από την κλητική προσφώνηση, το πρόσωπο προς το οποίο  απευθύνεται ο ποιητής, η Λύρα, δηλώνεται και με το β'  γραμματικό πρόσωπο των ρημάτων δώσε, λάβε, λάβε.  με τη Λύρα, ζητάει από αυτή να τεντώσει τις χορδές της σε  υψηλούς μουσικούς τόνους, για να εναρμονιστεί ο ίδιος με  αυτούς και να ψάλουν μαζί με σοβαρό και υψηλό ύφος  τον ύμνο που ακολουθεί· ακόμα, της ζητάει να πάρει το  εκτυφλωτικό φως της αστραπής, για να βρεθεί ο ποιητής  μέσα στην έκλαμψη της έμπνευσης (λάβε αστραπήν) και  στην έξαρση και γονιμότητα του νου (ήθος λάβε νοός). Και  όλα αυτά είναι απαραίτητα, επειδή τη στιγμή αυτή ποιητής  και Λύρα Ποίηση υμνούν μια ένδοξη πράξη (υμνούμεν  ένδοξον έργον) πρέπει λοιπόν ο ύμνος να είναι υψηλός,  σοβαρός και εμπνευσμένος, ώστε να φανεί αντάξιος της  πράξης αυτής.  όπλα άμαξας που φέρνει συμφορές, καθώς τη σέρνουν άλογα με  της Πάργας (στις εισαγωγικές στροφές το θέμα είναι τα δώρα  των θεών προς τους ανθρώπους με κυριότερο το υψηλό  φρόνημα, την ελευθεροφροσύνη). Το περιεχόμενο είναι