Ιστορία του Μεσαιωνικού
|
Συγγραφική ομάδα
Ιωάννης Δημητρούκας, δρ. Ιστορίας Θουκυδίδης Π. Ιωάννου, δρ. Ιστορίας, Σχολικός Σύμβουλος Φιλολόγων Κώστας Μπαρούτας, δρ. Αισθητικής-Ιστορικός Τέχνης
Επιστημονικός Επόπτης
Ταξιάρχης Γ Κόλιας, Καθηγητής του Βίου και του Πολιτισμού των Βυζαντινών της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών
Υπεύθυνος για το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο
Ιωσήφ Περάκης, δρ. Φιλ. Πάρεδρος του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου
Επιτροπή αξιολόγησης
Ιωάννης Ε. Βρεττάς, Καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών Μιχαήλ Παπαστυλιανού, μ. δ. ιστορικός, εκπαιδευτικός Δ.Ε. Αθανάσιος Χρήστου, δρ.Ιστορίας, εκπαιδευτικός Δ.Ε.
Ομάδα αναθεώρησης
Γεώργιος Δάλκος, δρ. Παιδαγωγικής , Πάρεδρος με θητεία του Π.Ι. Δημήτριος Γιαννακόπουλος, δρ. Ευρωπαϊκής Ιστορίας, εκπαιδευτικός Δ.Ε. Αντώνιος Μαστραπάς, δρ.Αρχαιολογίας , εκπαιδευτικός Δ.Ε. Βασιλική Σακκά, μ. δ. Διδακτικής της Ιστορίας, εκπαιδευτικός Δ.Ε.
Επιτροπή αξιολόγησης της αναθεώρησης
Γεώργιος Μοσχόπουλος, Αναπληρωτής Καθηγητής Νεότερης Ελληνικής Ιστορίας Πανεπιστημίου Πατρών Μαρία Ντούρου-Ηλιοπούλου, Επίκουρος Καθηγήτρια Ιστορίας Μέσων-Νεοτέρων Χρόνων Πανεπιστημίου Αθηνών Γεώργιος Σμπιλίρης, δρ. Νεότερης Ιστορίας, εκπαιδευτικός Δ.Ε. Χαρά Δημητρακοπούλου, εκπαιδευτικός Δ.Ε.
Εποπτεία και συντονισμός αναθεώρησης
Αναστασία Κυρκίνη-Κούτουλα, δρ. Ιστορίας, Σύμβουλος του Π.Ι.
Καλλιτεχνική επιμέλεια
Τμήμα γραφιστών του ΟΕΔΒ |
ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΘΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ-ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ
Ιωάννης Δημητρούκας - Θουκυδίδης Ιωάννου - Κώστας Μπαρούτας
Ιστορία του Μεσαιωνικού
|
Περιεχόμενα
ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥ ΝΕΟΤΕΡΟΥ ΚΟΣΜΟΥ (565-1815)
ΠΡΟΛΟΓΟΣ.
ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑ ΣΤΟ ΜΕΣΑΙΩΝΑ
I. ΑΠΟ ΤΟ ΘΑΝΑΤΟ ΤΟΥ ΙΟΥΣΤΙΝΙΑΝΟΥ ΩΣ ΤΗΝ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΕΙΚΟ
ΝΩΝ ΚΑΙ ΤΗ ΣΥΝΘΗΚΗ ΤΟΥ ΒΕΡΝΤΕΝ (565-843) 1. ΟΙ ΔΙΑΔΟΧΟΙ ΤΟΥ ΙΟΥΣΤΙΝΙΑΝΟΥ ΚΑΙ Η ΚΡΙΣΗ ΤΗΣ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑΣ (565-610). 2. Η ΒΑΣΙΛΕΙΑ ΤΟΥ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ (610-641). ΑΠΟΦΑΣΙΣΤΙΚΟΙ ΑΓΩΝΕΣ ΚΑΙ ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΕΙΣ. 3. Η ΕΜΦΑΝΙΣΗ ΤΟΥ ΙΣΛΑΜ. 4. ΟΙ ΑΡΑΒΙΚΕΣ ΚΑΤΑΚΤΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΟΙ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΤΟΥΣ. 5. Η ΕΙΚΟΝΟΜΑΧΙΑ. 6. ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ. 7. ΣΛΑΒΟΙ ΚΑΙ ΒΟΥΛΓΑΡΟΙ. 8. ΤΟ ΦΡΑΓΚΙΚΟ ΚΡΑΤΟΣ ΥΠΟ ΤΙΣ ΔΥΝΑΣΤΕΙΕΣ ΤΩΝ ΜΕΡΟΒΙΓΓΕΙΩΝ ΚΑΙ ΤΩΝ ΚΑΡΟΛΙΔΩΝ.
II. Η ΕΠΟΧΗ ΤΗΣ ΑΚΜΗΣ : ΑΠΟ ΤΟΝ ΤΕΡΜΑΤΙΣΜΟ ΤΗΣ ΕΙΚΟΝΟΜΑΧΙΑΣ ΩΣ ΤΟ
ΣΧΙΣΜΑ ΤΩΝ ΔΥΟ ΕΚΚΛΗΣΙΩΝ (843-1054) 1. ΠΡΟΟΙΜΙΟ ΤΗΣ ΑΚΜΗΣ ΤΟΥ ΒΥΖΑΝΤΙΝΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ (843-867) 2. ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ 3. ΚΟΙΝΩΝΙΑ. 4. ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΚΑΙ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ. 5. Η ΔΙΕΘΝΗΣ ΑΚΤΙΝΟΒΟΛΙΑ ΤΟΥ ΒΥΖΑΝΤΙΟΥ 6. ΟΙ ΔΙΑΔΟΧΟΙ ΤΟΥ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ Β' (1025-1054) 7. ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΣΤΗ ΔΥΤΙΚΗ ΕΥΡΩΠΗ. ΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΤΗΣ ΦΕΟΥΔΑΡΧΙΑΣ.
III. ΑΠΟ ΤΟ ΣΧΙΣΜΑ ΤΩΝ ΔΥΟ ΕΚΚΛΗΣΙΩΝ ΩΣ ΤΗΝ ΑΛΩΣΗ ΤΗΣ
ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗΣ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΣΤΑΥΡΟΦΟΡΟΥΣ (1054-1204) 1. ΕΣΩΤΕΡΙΚΗ ΚΡΙΣΗ ΚΑΙ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΙ ΚΙΝΔΥΝΟΙ (1054-1081). 2. Η ΕΣΩΤΕΡΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΤΩΝ ΚΟΜΝΗΝΩΝ. 3. Η ΑΝΑΤΟΛΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΤΩΝ ΚΟΜΝΗΝΩΝ. Η ΕΞΑΠΛΩΣΗ ΤΟΥ ΙΣΛΑΜ ΚΑΙ Η ΑΠΩΛΕΙΑ ΤΗΣ ΜΙΚΡΑΣ ΑΣΙΑΣ. 4. Η ΙΤΑΛΙΚΗ ΚΑΙ Η ΒΑΛΚΑΝΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΤΩΝ ΚΟΜΝΗΝΩΝ. 5. ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΜΕΤΑΒΟΛΕΣ ΣΤΗ ΔΥΤΙΚΗ ΕΥΡΩΠΗ. 6. ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΚΑΙ ΕΞΟΥΣΙΑ ΣΤΗ ΔΥΤΙΚΗ ΕΥΡΩΠΗ. 7. ΟΙ ΣΤΑΥΡΟΦΟΡΙΕΣ.
IV. Η ΛΑΤΙΝΟΚΡΑΤΙΑ ΚΑΙ Η ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΕΙΑ ΕΠΟΧΗ (1204-1453). Ο ΥΣΤΕΡΟΣ
ΜΕΣΑΙΩΝΑΣ ΣΤΗ ΔΥΣΗ 1. ΤΑ ΛΑΤΙΝΙΚΑ ΚΡΑΤΗ ΚΑΙ Η ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ. 2. ΤΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΚΡΑΤΗ: ΤΡΑΠΕΖΟΥΣ, ΗΠΕΙΡΟΣ, ΝΙΚΑΙΑ. 3. ΜΙΧΑΗΛ Η' ΚΑΙ ΑΝΔΡΟΝΙΚΟΣ Β' ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟΙ. 4. ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΕΣ ΑΝΟΡΘΩΣΗΣ ΤΗΣ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑΣ ΚΑΙ ΕΜΦΥΛΙΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ. 5. Η ΑΝΟΔΟΣ ΤΗΣ ΣΕΡΒΙΚΗΣ ΔΥΝΑΜΗΣ ΥΠΟ ΤΟΝ ΣΤΕΦΑΝΟ ΔΟΥΣΑΝ (1331-1355). 6. ΟΙ ΟΘΩΜΑΝΟΙ ΚΑΙ Η ΡΑΓΔΑΙΑ ΠΡΟΕΛΑΣΗ ΤΟΥΣ. 7. Η ΑΛΩΣΗ ΤΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗΣ. 8. Η ΔΥΤΙΚΗ ΕΥΡΩΠΗ ΣΤΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΤΟΥ ΥΣΤΕΡΟΥ ΜΕΣΑΙΩΝΑ. |
V. O ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ
ΓΡΑΜΜΑΤΑ, ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ, ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ, ΤΕΧΝΗ 1. Ο ΒΥΖΑΝΤΙΝΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ. 2. Ο ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΟΣ ΔΥΤΙΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ 3. Η ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΗ ΠΑΡΑΔΟΣΗ ΣΤΟΥΣ ΒΑΛΚΑΝΙΚΟΥΣ ΛΑΟΥΣ ΚΑΙ ΤΗ ΡΩΣΙΑ. 4. Ο ΑΡΑΒΙΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ.
VI. ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΛΩΣΗ ΤΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗΣ ΚΑΙ ΤΙΣ ΑΝΑΚΑΛΥΨΕΙΣ ΤΩΝ
ΝΕΩΝ ΧΩΡΩΝ ΩΣ ΤΗ ΣΥΝΘΗΚΗ ΤΗΣ ΒΕΣΤΦΑΛΙΑΣ (1453-1648) 1. ΑΠΟ ΤΟΝ ΜΕΣΑΙΩΝΑ ΣΤΟΥΣ ΝΕΟΥΣ ΧΡΟΝΟΥΣ. 2. ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ ΚΑΙ ΑΝΘΡΩΠΙΣΜΟΣ. 3. ΟΙ ΑΝΑΚΑΛΥΨΕΙΣ. 4. Η ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΗ ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΗ (1517-1555) 5. Η ΑΝΑΤΟΛΗ ΥΠΟ ΤΗΝ ΟΘΩΜΑΝΙΚΗ ΚΥΡΙΑΡΧΙΑ 6. Η ΜΕΣΗ ΚΑΙ ΥΣΤΕΡΗ ΛΑΤΙΝΟΚΡΑΤΙΑ ΣΤΟΝ ΕΛΛΑΔΙΚΟ ΧΩΡΟ (1460-1650) ΚΑΙ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ (15ος -16ος αι.). 7. Ο ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΜΟΣ ΤΩΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΩΝ ΔΥΝΑΜΕΩΝ ΚΑΙ Ο ΤΡΙΑΚΟΝΤΑΕΤΗΣ ΠΟΛΕΜΟΣ (1618- 1648). 8. Ο ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗΣ.
VI. ΑΠΟ ΤΗ ΣΥΝΘΗΚΗ ΤΗΣ ΒΕΣΤΦΑΛΙΑΣ (1648) ΕΩΣ ΤΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΤΗΣ ΒΙΕΝΝΗΣ
(1815) 1. Ο ΔΙΑΦΩΤΙΣΜΟΣ. 2. ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ: ΑΠΑΡΧΕΣ ΤΗΣ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΘΕΩΡΙΕΣ. 3. Η ΑΜΕΡΙΚΑΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ. 4. Η ΓΑΛΛΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΚΑΙ Η ΝΑΠΟΛΕΟΝΤΕΙΑ ΠΕΡΙΟΔΟΣ (1789-1815). 5. ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΗΣ ΛΑΤΙΝΟΚΡΑΤΙΑΣ ΣΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΧΩΡΟ. 6. Η ΠΑΡΑΚΜΗ ΤΗΣ ΟΘΩΜΑΝΙΚΗΣ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑΣ. 7. Η ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗ ΖΩΗ ΚΑΤΆ ΤΟ 17ο ΚΑΙ 18ο ΑΙΩΝΑ 8. Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗ ΚΑΙ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΙΚΗ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΔΟ ΤΗΣ ΟΘΩΜΑΝΙΚΗΣ ΚΥΡΙΑΡΧΙΑΣ. |
Πρόλογος
Το βιβλίο αυτό περιλαμβάνει την ιστορία μιας μακράς ιστορικής περιόδου, που εκτείνεται
από τα τέλη του 6ου αιώνα ως τις αρχές του 19ου. Πρόκειται για την ιστορία του Μεσαιωνι κού και του Νεότερου Κόσμου, η γνώση της οποίας είναι απαραίτητη για να κατανοήσου με πώς φθάσαμε στο Σύγχρονο Κόσμο.
Η ύλη του βιβλίου αρθρώνεται σε επτά ευρύτερες ενότητες, που αρχίζουν με μια σύντο
μη εισαγωγή με τα κυριότερα χαρακτηριστικά της εξεταζόμενης κάθε φορά περιόδου. Κάθε ενότητα περιλαμβάνει επί μέρους κεφάλαια, που αποτελούνται από τα εξής μέρη:
1 Ιστορική Αφήγηση
2 Ποικίλα παραθέματα από γραπτές πηγές και απόψεις νεότερων ιστορικών
3 Χάρτες και εικόνες
4 Γραφήματα και πίνακες
5 Ερωτήσεις, δραστηριότητες και θέματα για συζήτηση.
Στο τέλος του βιβλίου παρατίθενται ενδεικτική ελληνόγλωσση βιβλιογραφία, χρονολο
γικός πίνακας των βυζαντινών αυτοκρατόρων και γλωσσάρι όρων και εννοιών που δεν ήταν δυνατόν να ερμηνευθούν στο πλαίσιο της αφήγησης.
Παρά το γεγονός ότι η μακρά ιστορική περίοδος, στην οποία αναφέρεται, είναι πλούσια
σε γεγονότα και σε πολύπλοκα ιστορικά φαινόμενα, το βιβλίο δεν επιμένει σε γνωστικές λεπτομέρειες, αλλά επιδιώκει να παρουσιάσει με τρόπο συνοπτικό και εύληπτο τα κύρια σημεία των θεμάτων που εξετάζει. Αυτός ήταν και ο σκοπός της αναθεώρησης της πρώτης έκδοσης (ΟΕΔΒ 2001), η οποία εξακολουθεί ασφαλώς να αποτελεί τη βάση του περιεχομένου και της διδακτικής μεθοδολογίας της παρούσας έκδοσης.
Σημείωση: Οι χρονολογίες που βρίσκονται μέσα σε παρενθέσεις και αναφέρονται στη διάρκεια
της βασιλείας ηγεμόνων ή στη διάρκεια της ζωής διαφόρων ιστορικών προσώπων έχουν μόνο συμπληρωματικό χαρακτήρα και δεν αποτελούν αντικείμενο εξέτασης. Οι σημειούμενοι με αστερίσκο όροι, διευκρινίζονται στο Γλωσσάριο. |
Οι οχυροί - φυ
σικά και τεχνητά - οικισμοί απο τε λούν ένα από τα χαρακτηριστικά του Μεσαίωνα. Εδώ το κάστρο και η πόλη του Μυστρά που ιδρύθηκαν το 13ο αιώνα, 6 χλμ. δυτικά από τη Σπάρτη, στις πλαγιές του Σπαρτοβουνιού. |
Ιστορία του Μεσαιωνικού
|
Η Ευρώπη περί το 570 μ.Χ.
Σχεδιαγράμματα στην Ιστορία του Μεσαιωνικού και του Νεότερου Κόσμου για τηνΒ' Λυκείου
ΣΧΕΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΑ ΙΣΤΟΡΙΑ Β' ΛΥΚΕΙΟΥ
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 - Από το θάνατο του Ιουστινιανού
ως την αποκατάσταση των εικόνων και τη συνθήκη του Βέρντεν (565-843)
1. ΟΙ ΔΙΑΔΟΧΟΙ ΤΟΥ ΙΟΥΣΤΙΝΙΑΝΟΥ ΚΑΙ
Η ΚΡΙΣΗ ΤΗΣ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑΣ (565-610)
- Οι διάδοχοι του Ιουστινιανού είχαν να αντιμετωπίσουν τις επιδρομές των
Σλάβων και των Αβάρων στη Βαλκανική, των Λογγοβάρδων στην Ιταλία και των Περσών στην Ανατολή.
- Ο βυζαντινός αυτοκράτορας Μαυρίκιος για να σώσει τις υπόλοιπες ιταλικές
κτήσεις του από τους Λογγοβάρδους, ίδρυσε τα εξαρχάτα της Ραβένας και της Καρχηδόνας, στα οποία ο επικεφαλής έξαρχος συγκέντρωσε στο πρόσωπό του στρατιωτικές και πολιτικές αρμοδιότητες.
- Οι εξεγέρσεις των δήμων που εκδηλώθηκαν στην πρωτεύουσα στοίχισε
στο Μαυρίκιο το θρόνο και τη ζωή του.
- Η βασιλεία του Φωκά υπήρξε περίοδος μεγάλων στρατιωτικών αποτυ
χιών.
2. Η ΒΑΣΙΛΕΙΑ ΤΟΥ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ (610-641).
ΑΠΟΦΑΣΙΣΤΙΚΟΙ ΑΓΩΝΕΣ ΚΑΙ ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΕΙΣ.
- Σλάβοι: εγκαταστάθηκαν μόνιμα σε εδάφη της σημερινής Ελλάδας, δημι
ουργώντας τις λεγόμενες σκλαβηνίες, νησίδες σλαβικού πληθυσμού, σκορπισμέ νες ανάμεσα στους ντόπιους.
- Τέλη 8ου αι: σταδιακή αποκατάσταση της βυζαντινής διοίκησης – αφομοίω
ση των Σλάβων.
- Πέρσες: κατέκτησαν τη Συρία και τα Ιεροσόλυμα, αφαίρεσαν τον Τίμιο Σταυ
ρό και τον μετέφεραν στην πρωτεύουσά τους Κτησιφώντα.
- Ηράκλειος: Συνθήκη ειρήνης με το Χάγανο των Αβάρων.
- Ο πατριάρχης Σέργιος παραχώρησε στον Ηράκλειο ως δάνειο τα χρήματα
των φιλανθρωπικών ιδρυμάτων και άλλα λειτουργικά σκεύη της Μεγάλης Εκκλη σίας.
- Θρησκευτικός χαρακτήρας των εκστρατειών του Ηρακλείου.
- Σύνθεση του Ακάθιστου Ύμνου, προς τιμή της Θεοτόκου, στην οποία αποδό
θηκε η σωτηρία της πόλης.
- 630: ο Ηράκλειος ύψωσε πανηγυρικά στα Ιεροσόλυμα τον Τίμιο Σταυρό
που ανέκτησε από τους Πέρσες.
- Θέματα: Αρχικά, ήταν οι στρατιωτικές μονάδες, μετακινούμενες ανά την
επικράτεια.
- Όταν οι μονάδες αυτές απέκτησαν μόνιμη εγκατάσταση, θέματα ονομάστη
καν οι περιοχές εγκατάστασής τους, οι οποίες εξελίχθηκαν σε διοικητικές περιφέ ρειες.
- Οι στρατιώτες διέθεταν στρατιωτόπια, δηλ. κτήματα, από τα έσοδα των οποί
ων συντηρούσαν το άλογο και τον οπλισμό τους.
- Οι ελεύθεροι αγρότες συγκροτούσαν τη δυναμικότερη τάξη, οργανωμένοι
σε εύρωστες και ομοιογενείς κοινότητες χωρίων.
- Λογοθέτης του Γενικού: είχε την ευθύνη των οικονομικών.
- Λογοθέτης του Δρόμου: έγινε βαθμιαία ο πρώτος αξιωματούχος της αυτο
κρατορίας, ένα είδος πρωθυπουργού.
- Ηράκλειος: υιοθέτησε τον ελληνικό τίτλο βασιλεύς με την προσθήκη
πιστός εν Χριστώ.
3. Η ΕΜΦΑΝΙΣΗ ΤΟΥ ΙΣΛΑΜ
- Νότια Αραβία: αγροτική κοινωνία.
- Βόρεια Αραβία: νομάδες που επιδίδονταν σε εμφύλιους πολέμους και λεηλα
τούσαν τα διερχόμενα από τις περιοχές τους καραβάνια.
- Μωάμεθ: από τη Μέκκα – ιδρυτής μιας νέας θρησκείας που ονομάστηκε Ι
σλάμ – εκδιώχθηκε από τη Μέκκα και κατέφυγε στη Μεδίνα.
- Οι πιστοί της νέας θρησκείας ονομάστηκαν μουσουλμάνοι.
- Ιερό βιβλίο των Μουσουλμάνων είναι το Κοράνιο.
- Ιερός πόλεμος: η υποχρέωση των πιστών να διαδώσουν με το σπαθί τη
θρησκεία τους στους άπιστους.
- Η θρησκευτική κοινότητα ταυτίζεται με το κράτος = θεοκρατικό κράτος.
- Η θρησκευτική δικαιοσύνη δεν διαχωρίζεται από την κοσμική.
4. ΟΙ ΑΡΑΒΙΚΕΣ ΚΑΤΑΚΤΗΣΕΙΣ ΚΑΙ
ΟΙ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΤΟΥΣ
- Εξάντληση Βυζαντινών και Περσών από τους μεταξύ τους πολέμους.
- Άραβες μαχητές: Συρία, Περσία, Παλαιστίνη, Μεσοποταμία, Αρμενία, Αίγυ
πτος < Αλεξάνδρεια.
- Η προέλαση των Αράβων στη Δύση αναχαιτίστηκε από τους Φράγκους
στο Πουατιέ το 732.
- Χαλίφης Μωαβιά: άλωση της Κωνσταντίας, πρωτεύουσας της Κύπρου,
της Ρόδου και της Κω.
- Προσπάθεια να κατακτήσουν τη Κωνσταντινούπολη: Απέτυχαν και
ο στόλος τους καταστράφηκε από το υγρόν πυρ.
- Αυτοκράτορας Θεόφιλος εναντίον Αράβων: καταστροφή του Αμορίου
το 838.
- Σχεδόν κάθε χρόνο γίνονταν επιδρομές – κούρσα των αραβικών
στόλων.
5. Η ΕΙΚΟΝΟΜΑΧΙΑ
- Οι δύο πρώτοι Ίσαυροι Λέων Γ’ και Κων/νος Ε’: πρωτεργάτες του κινήμα
τος της Εικονομαχίας.
- Ιδεολογική βάση του κινήματος: ανεικονικές αντιλήψεις = η απεικόνιση
του θείου με ανθρώπινη μορφή δεν συμβιβάζεται με τον χαρακτήρα του χριστια νισμού ως καθαρά πνευματικής θρησκείας.
- Αγροτικοί πληθυσμοί της Μ.Ασίας που υπηρετούσαν στους θεματικούς στρα
τούς: απέρριπταν την ιδέα της αναπαράστασης του θείου.
- Αφορμή για την έναρξη της εικονομαχίας: ένας καταστροφικός σεισμός
που ερμηνεύτηκε ως εκδήλωση θείας οργής, διότι η λατρεία των εικόνων α ποτε λούσε εκδήλωση ειδωλολατρίας στο χώρο της εκκλησίας.
- 726: ο Λέων Γ’ εξαπέλυσε την πρώτη του επίθεση κατά των εικόνων.
- Ο στρατός με διαταγή του Λέοντα Γ’ απομάκρυνε από τη Χαλκή Πύλη
των ανακτόρων μια εικόνα του Χριστού.
- Πρώτο επίσημο εικονομαχικό διάταγμα – 730: προέβλεπε καταστροφή
των εικόνων και διώξεις κατά των εικονοφίλων.
- Κων/νος Ε’: εναντίον των μοναχών και των μοναστηριών.
- Σύνοδος Ιέρειας 754: Καταδίκασε τη λατρεία των εικόνων και αναθεμάτισε
τους οπαδούς της.
- Η εικονομαχία αναζωπυρώθηκε από τους αυτοκράτορες Λέοντα Ε’ και Θεό
φιλο.
- Μάρτιος 843 – Σύνοδος στην Κων/πολη: η Θεοδώρα αποφάσισε την αποκα
τάσταση των εικόνων.
6. ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ
- Μείωση του πληθυσμού.
- Άραβες: είχαν στον έλεγχό τους τους χερσαίους δρόμους του εμπορίου με
την Ανατολή, τα λιμάνια και τα εμπορικά κέντρα της Συρίας και της Αιγύπτου.
- Το εμπόριο με τη Δύση, στις αρχές του 8ου αι., μειώνεται στο ελάχιστο.
- Νικηφόρος Α’: ανόρθωση οικονομίας – μέτρα= κακώσεις:
1) Η ακύρωση των φοροαπαλλαγών που είχε θεσπίσει η αυτοκράτειρα Ειρή
νη και η εγγραφή των πολιτών στους φορολογικούς καταλόγους,
2) Η επιβολή του καπνικού φόρου στους παροίκους (εξαρτημένους γεωρ
γούς) των μονών και των ναών, καθώς και στα πολυάριθμα φιλανθρωπικά ιδρύματα,
3) Η καθιέρωση της συλλογικής ευθύνης της κοινότητας του χωριού για την
καταβολή των φόρων,
4) Η απαγόρευση της τοκογλυφίας,
5) Η δημιουργία κλήρων για τους ναύτες στρατιώτες της Μ.Ασίας,
6) Η υποχρέωση των πλούσιων ναυκλήρων (πλοιοκτητών) της Κων/πολης
να δανειστούν από το κράτος με υψηλό επιτόκιο.
- Στρατιωτικοποίηση της μεσοβυζαντινής κοινωνίας: εμφάνιση των οικογενει
ακών επωνύμων και την οικοδόμηση πολλών κάστρων.
- Βαθμιαία επέκταση του δικτύου των θεμάτων με τη διχοτόμηση παλαιότε
ρων θεμάτων.
- Ναυτικά θέματα: η αυτοκρατορία κατόρθωσε να θωρακίσει τις παράλιες πε
ριοχές, αλλού σε μικρότερο και αλλού σε μεγαλύτερο βάθος.
- Εποικιστική πολιτική: πολλοί Σλάβοι μεταφέρθηκαν από τις σκλαβηνίες των
Βαλκανίων σε περιοχές της Μ.Ασίας και πολλοί μικρασιατικοί πληθυσμοί μετα κινήθηκαν και εγκαταστάθηκαν κατά την περίοδο αυτή στις σκλαβηνίες της Θράκης, της Μακεδονίας και της Νότιας Ελλάδας.
7. ΣΛΑΒΟΙ ΚΑΙ ΒΟΥΛΓΑΡΟΙ
- Σκλαβηνίες: οι μόνιμες εγκαταστάσεις των Σλάβων στη Χερσόνησο του
Αίμου. Αποτελούσαν αυτόνομες νησίδες σλαβικού πληθυσμού, μικρότερης ή μεγαλύτερης έκτασης. Αρχικά, ήταν ημιαυτόνομες και πλήρωναν φόρο υπο τέλειας.
- Επί Κων/νου Δ’ ιδρύθηκε στη Χερσόνησο του Αίμου το κράτος των Βουλγά
ρων, λαού που προωθήθηκε από τις ασιατικές στέπες στις εκβολές του Δούνα βη.
- Οι Βούλγαροι νίκησαν το βυζαντινό στρατό και κατέκτησαν τα εδάφη μετα
ξύ Δούναβη, Αίμου και Ευξείνου Πόντου.
- 8ος αι: ο Κων/νος Ε’ προσπάθησε με αλλεπάλληλες εκστρατείες να καταλύ
σει το Βουλγαρικό Κράτος.
- Εξασθένιση των Βουλγάρων.
- Η Βουλγαρία ισχυροποιήθηκε σημαντικά στις αρχές του 9ου αι.
- Νικηφόρος Α’ κατά των Βουλγάρων.
8. ΤΟ ΦΡΑΓΚΙΚΟ ΚΡΑΤΟΣ ΥΠΟ ΤΙΣ ΔΥΝΑΣΤΕΙΕΣ ΤΩΝ ΜΕΡΟΒΙΓΓΕΙΩΝ
ΚΑΙ ΤΩΝ ΚΑΡΟΛΙΔΩΝ
- Στο Φραγκικό κράτος ιδιαίτερα σημαντικό ήταν το αξίωμα του αυλάρχη.
- Κάρολος Μαρτέλος: ιδρυτής της δυναστείας των Καρολιδών.
- Ο Πιπίνος και οι γιοι του ονομάστηκαν πατρίκιοι των Ρωμαίων, τίτλος που
συνεπαγόταν την υποχρέωση του βασιλικού οίκου να προστατεύει τη Ρώμη.
- Κάρολος ο Μέγα – μέτρα: 1) Διαίρεσε τη φραγκική επικράτεια σε 200
περί που κομητείες, 2) Καθιέρωσε το θεσμό των βασιλικών απεσταλμένων, οι οποίοι θα επέβλεπαν την εφαρμογή των νόμων και των διαταγμάτων που εξέδιδε, 3) Προχώρησε σε εκκλησιαστική μεταρρύθμιση που συμπλήρωσε τη διοικητική μεταρρύθμιση.
- 800: στην εκκλησία του Αγίου Πέτρου στη Ρώμη, ο Κάρολος στέφθηκε Μέ
γας και ειρηνοποιός αυτοκράτωρ, κυβερνήτης του Ρωμαϊκού Κράτους, με έδρα το Άαχεν.
- Δύο αυτοκρατορίες: μία ανατολική και μία δυτική.
- Η δυναστεία των Καρολιδών συνένωσε το μεγαλύτερο μέρος του χριστιανι
κού κόσμου της Δ. Ευρώπης < Γαλατία, Γερμανία, Ιταλία.
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 - Η εποχή της ακμής:
Από τον τερματισμό της εικονομαχίας ως το σχίσμα των δύο Εκκλησιών
1. ΠΡΟΟΙΜΙΟ ΤΗΣ ΑΚΜΗΣ ΤΟΥ ΒΥΖΑΝΤΙΝΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ
(843-867)
- Μιχαήλ Γ’: πρόοδος στον τομέα της παιδείας και της οικονομίας.
- Βυζαντινοί: στράφηκαν προς το σλαβικό κόσμο και επιδίωκαν τον εκχρι
στιανισμό του.
- 863: αποστολή ιεραποστόλων στη Μοραβία, ύστερα από πρόσκληση του
ηγεμόνα της χώρας Ρατισλάβου.
- Κων/νος – Κύριλλος και Μεθόδιος από τη Θες/νίκη.
- Κων/νος: γλαγολιτικό αλφάβητο – μετέφρασε την Αγία Γραφή στα σλαβο
νικά.
- Ο βούλγαρος ηγεμόνας Βόρης το 864 βαπτίστηκε στην Κων/πολη και έλα
βε το όνομα Μιχαήλ.
- Ο Βόρης συνέτριψε την αντίσταση των βουλγάρων ευγενών που έμεναν
πιστοί στην εθνική θρησκεία.
- Ο πατριάρχης Φώτιος απέκρουσε τη νέα επέμβαση της Ρώμης και κατηγόρη
σε τη Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία για θέματα λατρείας και εκκλησιαστικής τάξης για το δόγμα ότι το Άγιο Πνεύμα εκπορεύεται και από τον Υιό.
- 867 – Σύνοδος: Το δόγμα αυτό απορρίφθηκε και ο πάπας Νικόλαος αναθε
ματίστηκε = Πρώτο Σχίσμα.
- 870 – Σύνοδος: η Βουλγαρία θα υπαγόταν πλέον στη δικαιοδοσία του πα
τριαρχείου της Κων/πολης.
2. ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ
- 10ος αι.: επεκτάθηκε η μεγάλη γαιοκτησία και αυξήθηκε η αγροτική φορο
λογία.
- Αύξηση του αστικού πληθυσμού – εσωτερική μετανάστευση -> δημογραφι
κή ανάκαμψη.
- Εμπόριο, βιοτεχνία
- Κων/πολη: κομβικό σημείο των μεγάλων εμπορικών δρόμων.
- Χερσαίοι δρόμοι.
- Ανάπτυξη βυζαντινού εμπορίου, κεραμική, τέχνη επεξεργασίας πολύτιμων
λίθων, βιοτεχνία λινών και μεταξωτών υφασμάτων.
- Σημαντικά κέντρα: Χερσώνα, Νικομήδεια, Σάρδεις, Δυρράχιο, Θήβα, Αθή
να, Κόρινθος, Σπάρτη.
- Τα αστικά εμποροβιοτεχνικά κυρίως, επαγγέλματα είναι οργανωμένα σε
προνομιούχα σωματεία, τα συστήματα (συντεχνίες) όπου λειτουργούν με αυ στηρούς κανόνες (επαρχικόν Βιβλίον) και εποπτεύεται από τον Έπαρχο της Πό λης.
3. ΚΟΙΝΩΝΙΑ
- Βασιλικοί: μονοπωλούν τα κυριότερα στρατιωτικά και πολιτικά αξιώματα.
- Οι αγροτικές κοινότητες και ο δήμος υφίστανται την ασφυκτική πίεση των
μεγάλων γαιοκτημόνων, των δυνατών, και περιέρχονται σταδιακά υπό την κηδε μονία και προστασία τους.
- Εμποροβιοτεχνική τάξη.
- Αύξηση της νομισματικής κυκλοφορίας από το 10ο αι.
- Τολμηροί μεγαλέμποροι.
- Το βυζαντινό χωρίον = κοινότητα, που εμφανίζεται κατά τον 6ο αι., συ
γκροτείται από διάφορες κοινωνικές ομάδες.
- Κυρίαρχη θέση: ο ιερέας με το αδιαμφισβήτητο ηθικό κύρος του.
- Δυνατοί: ζουν συχνά κάπως απόμερα από το χωριό.
- Οι μικροκαλλιεργητές, υπερφορτωμένοι από φόρους, προτιμούν να παρα
χωρήσουν τους κλήρους τους και να γίνουν πάροικοι των δυνατών, παραιτού μενοι εκούσια από μια οδυνηρή ελευθερία.
- Αγώνας κατά των δυνατών.
- Αλληλέγγυον: το μεγαλύτερο πλήγμα για τους δυνατούς: νόμος που υπο
χρέωνε τους εύπορους γείτονες να καταβάλλουν τους φόρους των φτωχών αγ ροτών της κοινότητας.
4. ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΚΑΙ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ
- Η γραφειοκρατία φθάνει στο απόγειό της.
- Ο αυτοκράτορας, εκλεκτός του Θεού και προστατευόμενος της Θείας Πρό
νοιας, είναι η κεφαλή της δημόσιας διοίκησης, αρχηγός του στρατού, ανώτατος δικαστής και μοναδικός νομοθέτης, προστάτης της Εκκλησίας και φύλακας της Ορθοδοξίας.
- Το κράτος, επωφελούμενο από την εικονομαχία, υπέταξε τη Βυζαντινή
Εκκλησία και οι πατριάρχες μεταβλήθηκαν σε όργανα των εκάστοτε αυτοκρα τόρων.
- Αρκετοί πατριάρχες καθαιρέθηκαν.
- Περιορίστηκε αισθητά η αυτοκρατορική εξουσία στο θρησκευτικό τομέα,
ενώ το κύρος του πατριάρχη και της Εκκλησίας ενισχυόταν διαρκώς.
- Επιδιώχθηκε συνειδητά η απομάκρυνση από το Δίκαιο των Εικονομάχων
και η επιστροφή στο Ρωμαϊκό Δίκαιο.
- Έκδοση του Πρόχειρου Νόμου (870-879): Πρακτικό εγχειρίδιο που περιλάμ
βανε διατάξεις Δημοσίου και Αστικού Δικαίου.
- Επαναγωγή: συλλογή νομοθετημάτων που καθορίζουν με ακρίβεια τις αρμο
διότητες του αυτοκράτορα και του πατριάρχη των δύο κεφαλών της οικουμένης.
- Φώτιος: Εμπνευστής της θεωρίας των δυο εξουσιών.
- Βασιλικά: Η μεγαλύτερη νομική συλλογή της αυτοκρατορίας, η οποία στηρί
χθηκε στην ιουστινιάνεια νομοθεσία.
- Νεαρές: το κράτος ταυτίζεται με τον αυτοκράτορα και τη στρατιωτική και
γραφειοκρατική μηχανή του.
5. ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΚΑΙ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ
- Πρεσβευτές: πρόσωπα σεβαστά και απαραβίαστα.
- Βυζαντινή διπλωματία: χορηγίες = χρήμα/ δώρα στους ξένους ηγεμόνες,
σύναψη συμμαχιών και εμπορικών συνθηκών και εκχριστιανισμός άλλων λαών.
- Νομοθέτης του Δρόμου: Υπεύθυνος για την υποδοχή ξένων πρεσβευτών,
τον ορισμό των μελών των βυζαντινών πρεσβειών.
- 904: άλωση της Θες/νίκης.
- Ιωάννης Κουρκούας: άλωση της συριακής Έδεσσας το 944.
- Νικηφόρος Φωκάς και Ιωάννης Τσιμισκής: επεξέτειναν τα σύνορα του κρά
τους ως τη Συρία και την Παλαιστίνη.
- Συμεών: αυτοκράτορας των Βουλγάρων = ημιαργείος: ημιέλληνας.
- Συμεών: προέβλεπε τη δημιουργία μιας βουλγαροβυζαντινής αυτοκρατο
ρίας με αυτοκράτορα τον ίδιο, γι’ αυτό και αντικατέστησε τον αρχαίο τίτλο των βουλγάρων ηγεμόνων χάνος με τον βυζαντινό τίτλο βασιλεύς.
- Αυτοαναγορεύθηκε Βασιλεύς των Βουλγάρων και Ρωμαίων.
- Οι Βυζαντινοί δεν του αναγνώρισαν ποτέ τον τίτλο του Βασιλέως.
- Ο διάδοχός του Πέτρος σύνηψε ειρήνη με το Βυζάντιο.
- Σαμουήλ: επεκτείνει τις βουλγαρικές κτήσεις μέχρι το Δούναβη και την
κεντρική Ελλάδα.
- Οι Βυζαντινοί ανέπτυξαν έντονη στρατιωτική δράση κατά των Βουλγάρων
με πρώτη επιτυχία στο Σπερχειό από τον στρατηγό Νικηφόρο Ουρανό.
- 1014: Μάχη του Κλειδίου -> νίκη των Βυζαντινών.
- 1018: η Βουλγαρία υποτάσσεται και προσαρτάται στο Βυζάντιο.
- Εκχριστιανισμός των Ρώσων: ο Βασίλειος Β’ υποσχέθηκε να δώσει στο ρώ
σο ηγεμόνα Βλαδίμηρο ως σύζυγο την αδελφή του Άννα.
- Στέψη του Όθωνα Α’ ως αυτοκράτορα των Ρωμαίων το 962 και ίδρυση της
Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας του Γερμανικού Έθνους.
- Σχίσμα 1054: διαφωνίες αναφερόμενες σε θεολογικά και δογματικά ζητή
ματα.
- Κύρια αιτία: η διεκδίκηση εκ μέρους της Ρώμης, της πρωτοκαθεδρίας στο
χριστιανικό κόσμο, την οποία δε μπορούσε να αποδεχθεί η Κων/πολη.
- Μεγάλες ευθύνες: ο πατριάρχης Μιχαήλ Κηρουλάριος και ο καρδινάλιος
Ουμβέρτος, εκπρόσωπος της Ρώμης.
- Βασίλειος Β’: ευνοϊκή εμπορική συνθήκη με τη Βενετία -> παραχώρηση
προνομίων.
6. ΟΙ ΔΙΑΔΟΧΟΙ ΤΟΥ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ Β’ (1025-1054)
- Αύξηση της αγροτικής παραγωγής και ανάπτυξη του εξωτερικού εμπορίου.
- Διάδοχοι Βασιλείου Β’: σειρά μέτρων που υπονόμευαν τη συνοχή της βυζα
ντινής κοινωνίας.
- Κατάργηση του αλληλεγγύου – εγκατάλειψη του αγώνα κατά των δυνατών
-> Συνέπειες: οι μεγαλογαιοκτήμονες, απορρόφησαν τα κτήματα των μικρών γεωργών, με αποτέλεσμα αυτοί να εξελιχθούν σε παροίκους.
- Κων/νος Θ’ Μονομάχος: εξαίρεσε τους δυνατούς από τη φορολογία.
- Περιορίστηκαν τα δημόσια έσοδα και καταπιέστηκαν οικονομικά οι γεωρ
γοί.
- Καθιέρωση θεσμού του εξαργυρισμού = εξαγορά της θητείας και βαθμιαία
επάνδρωση του βυζαντινού στρατού από ξένους μισθοφόρους.
8. ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΣΤΗ ΔΥΤΙΚΗ ΕΥΡΩΠΗ.
ΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΤΗΣ ΦΕΟΥΔΑΡΧΙΑΣ
- Φραγκικό κράτος: αγροτική κοινωνία.
- Οι ιεραρχικά ανώτεροι άρχοντες παραχωρούσαν σε άλλους ευνοούμενους
υποτελείς τους εκτάσεις γης για τις οποίες απαιτούσαν ως αντάλλαγμα πίστη, υποτέλεια και διάφορες υπηρεσίες, ενώ ανέλαβαν την υποχρέωση να τους παρέ χουν προστασία και κάθε είδους βοήθεια. Η γη που παραχωρούνταν ονομαζόταν φέουδο.
- Η επίσημη αναγνώριση ενός άρχοντα ως υποτελούς ενός άλλου ισχυρότε
ρου άρχοντα γινόταν με τη λεγόμενη τελετή της περιβολής.
- Οι ελεύθεροι γεωργοί, που ήταν μικροΪδιοκτήτες, οι πάροικοι που αποτε
λούσαν την πλειονότητα των αγροτών και τέλος οι δούλοι.
- Στρατός: φεουδαρχικός = τίθεται δηλ. υπό την ηγεσία των φεουδαρχών,
καθένας από τους οποίους συμμετέχει με τους υποτελείς του και τον οπλισμό τους.
- 3 λειτουργίες της φεουδαρχίας: στρατιωτική, οικονομικοκοινωνική και πο
λιτική.
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3
- Από το σχίσμα των δύο Εκκλησιών ως την άλωση της Κωσταντινούπολης από τους Σταυροφόρους (1054-1204)
1. ΕΣΩΤΕΡΙΚΗ ΚΡΙΣΗ ΚΑΙ
ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΙ ΚΙΝΔΥΝΟΙ
- Μετά το θάνατο του Βασιλείου Β’: πολιτική αστάθεια.
- Συνέπειες πολιτικής αστάθειας: 1) εφαρμόστηκε το σύστημα της εκμίσθω
σης των φόρων, 2) εντάθηκε η εξαγορά των αξιωμάτων, 3) περικοπή των στρα τιωτικών δαπανών και αύξηση των παροχών προς την Αυλή, την Εκκλησία και τους γειτονικούς λαούς, 4) Κρατική οικονομία σε πτώχευση.
- Σελτζούκοι Τούρκοι: καταστροφικές εισβολές στις ανατολικές επαρχίες του
βυζαντινού κράτους.
- Ρωμανός Δ’ Διογένης: 1071 Μάχη στο Ματζικέρτ: Ο Ρωμανός αιχμαλωτίστη
κε αλλά σύνηψε συνθήκη ειρήνης την οποία αργότερα οι Σελτζούκοι Τούρκοι την ακύρωσαν.
- Ροβέρτος Γυισκάρδος: ηγέτης των Νορμανδών κατέλαβε τις τελευταίες βυ
ζαντινές κτήσεις στην Ιταλία.
- Ενθρόνιση του Αλεξίου Α’ Κομνηνού.
2. Η ΕΣΩΤΕΡΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΤΩΝ ΚΟΜΝΗΝΩΝ
(1081-1185)
- Στα χρόνια του Αλεξίου Α’ Κομνηνού αυξήθηκε πολύ ο αριθμός των αξιω
μάτων και των θεμάτων της αυτοκρατορίας με συνέπεια να μειωθούν η έκταση και η σημασία τους.
- Κερδοσκοπική πολιτική του Αλέξιου: αντί να επιδιώξει τη νομισματική σταθε
ρότητα, ο αυτοκράτορας εκμεταλλεύτηκε τη συνεχή υποτίμηση του νομίσματος λόγω της νόθευσής του και απαιτώντας να του καταβάλλονται οι φόροι σε νομί σματα πλήρους αξίας.
- Βυζαντινός στρατός: μισθοφόρους και προνοιάριους.
- Προνοιάριοι: στρατιωτικοί στους οποίους ο αυτοκράτορας παραχωρούσε
αγροτικές εκτάσεις ή το δικαίωμα είσπραξης φόρων με αντάλλαγμα την παροχή στρατιωτικής υπηρεσίας. Οι παροχές αυτές ονομάζονταν πρόνοιες.
- Προνοιάριοι: έφιπποι πολεμιστές που συμμετείχαν στον πόλεμο επικεφαλής
ομάδας.
- Ανδρόνικος Α’: προσπάθησε να προστατέψει τους χωρικούς από τις κατα
χρήσεις των δυνατών και αγωνίστηκε να εξαλείψει τη διαφθορά.
3. Η ΑΝΑΤΟΛΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΤΩΝ ΚΟΜΝΗΝΩΝ.
Η ΕΞΑΠΛΩΣΗ ΤΟΥ ΙΣΛΑΜ ΚΑΙ Η ΑΠΩΛΕΙΑ ΤΗΣ ΜΙΚΡΑΣ ΑΣΙΑΣ
- Αλέξιος Α’ Κομνηνός και οι διάδοχοί του: Ιωάννης Β’ και Μανουήλ Α’: αντι
μετώπισαν τους Σελτζούκους.
- Ο βυζαντινός στρατός σχεδόν εξολοθρεύτηκε..
- Κυριότερη συνέπεια των τουρκικών κατακτήσεων: η απώλεια της Μ.Ασίας
και ο εξισλαμισμός μεγάλου τμήματος του πληθυσμού της.
- Καταλήψεις πόλεων, που συνοδεύονταν από λεηλασίες και φοβερές σφα
γές.
4. Η ΙΤΑΛΙΚΗ ΚΑΙ Η ΒΑΛΚΑΝΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ
ΤΩΝ ΚΟΜΝΗΝΩΝ
- Βενετία: είχε προσφέρει στον Αλέξιο Α’ βοήθεια για την απόκρουση της
νορμανδικής απειλής.
- Το Βυζάντιο παραχώρησε τίτλους και χρηματικές χορηγίες σε βενετούς
αξιωματούχους.
- Χρυσόβουλλο 1082: οι Βενετοί απέκτησαν το δικαίωμα να εμπορεύονται
ελεύθερα στην Κων/πολη και τις υπόλοιπες περιοχές της Βυζαντινής Αυτοκρατο ρίας χωρίς να πληρώνουν δασμούς.
- Τέθηκαν τα θεμέλια του αποικιακού κράτους της Βενετίας στην Ανατολή.
- Ιωάννης Β’ Κομνηνός.
- Μανουήλ Α’ Κομνηνός: έκλεισε συνθήκες με τη Γένουα και την Πίζα, με
αποτέλεσμα να ξεσπάσει σφοδρή διαμάχη με τη Βενετία το 1171.
- Βενετική ναυτική και εμπορική υπεροχή.
- Ιωάννης Β’ Κομνηνός: έντονη διαμάχη μεταξύ του Βυζαντίου και της ανα
δυόμενης ουγγρικής δύναμης.
- 1164: ευνοϊκή συνθήκη για του Βυζάντιο με τους Ούγγρους: περιήλθαν
στο Βυζάντιο η Δαλματία, η Κροατία, η Βοσνία και η περιοχή του Σιρμίου.
- Ίδρυση του Δεύτερου Βουλγαρικού Κράτους υπό τους αδελφούς Πέτρο και
Ασάν.
5. ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΜΕΤΑΒΟΛΕΣ
ΣΤΗ ΔΥΤΙΚΗ ΕΥΡΩΠΗ
- Ακμή Δυτικής Ευρώπης και Βόρειας Ιταλίας.
- Εμπόριο, βιοτεχνία, ίδρυση νέων πόλεων.
- Γεωργική επανάσταση: αύξηση των καλλιεργούμενων εκτάσεων και της
συγκομιδής και με τεχνολογικές καινοτομίες, όπως το τροχοφόρο άροτρο και η τετράτροχη άμαξα. Το χωράφι χωρίζεται σε 3 ζώνες που καλλιεργούνται εκ περιτροπής.
- Πραγματοποίηση του αγροτικού εποικισμού και σχηματισμός αστικών κοινο
τήτων.
- Ιδρύονται νέες πόλεις, επεκτείνονται οι παλαιοί οικιστικοί πυρήνες και ανε
γείρονται φρούρια.
- Νερόμυλος: κύρια πηγή ενέργειας. – Ανεμόμυλος.
- Πόλεις: κέντρα εντατικής οικοδόμησης και συναλλαγών, κινητήριες δυνά
μεις της παραγωγής.
- Πρόοδος του εμπορίου.
- Μεγάλα εμπορικά κέντρα: ιταλικές ναυτικές πόλεις, ενώ στο Βορρά ακμά
ζουν η Μπρυζ και η Βρέμη.
- Εβραίοι και χριστιανοί έμποροι από τη Βενετία και την Πράγα.
- Γαλέρες, κόγχες, πυξίδα, πρύμναιο πηδάλιο.
- Θεσμός των εμποροπανηγύρεων.
6. ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΚΑΙ ΕΞΟΥΣΙΑ
ΣΤΗ ΔΥΤΙΚΗ ΕΥΡΩΠΗ
- Νέα κατηγορία κατώτερων υποτελών = Ιππότες: έφεραν βαριά και ακριβή
πανοπλία.
- Ιππότης: σκληρή εκπαίδευση από την παιδική ηλικία – Υποχρεώσεις: Να
υπερασπίζεται την πίστη και τη δικαιοσύνη, να βοηθά τους αδύναμους και τους καταπιεσμένους.
- Αγρότες: αποκτούν την ελευθερία τους δραπετεύοντας στις πόλεις ή σε άλ
λες αγροτικές περιοχές, τις οποίες εποίκιζαν και εκχέρσωναν.
- Εμπόριο και βιοτεχνία: ελευθερίες και προνόμια σε όσους ασχολούνταν.
- 12ος αι.: εμφανίζεται μία νέα κοινωνία, των αστών.
- Πάλη μεταξύ της Εκκλησίας της Ρώμης και της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατο
ρίας του Γερμανικού Έθνους για την κυριαρχία του κόσμου.
- Μεταρρύθμιση της Καθολικής Εκκλησίας που ανέλαβε ο πάπας Γρηγόριος Ζ’
: κατάργηση της σιμωνίας (εξαγορά αξιωμάτων), επιβολή της αγαμίας του κλή ρου, απαγόρευση της περιβολής = του διορισμού των επισκόπων από τον αυτο κράτορα.
- Ερρίκος Δ’: Σύνοδος της Βόρμς: η οποία χαρακτήρισε τον πάπα ως ψευδο
μοναχό και αρπακτικό λύκο και τον καθαίρεσε.
- Ο πάπας αναθεμάτισε τον Ερρίκο Δ’, του αφαίρεσε κάθε εξουσία στη Γερ
μανία και την Ιταλία και απαγόρευσε στους πιστούς να υπακούουν στις εντο λές του.
7. ΟΙ ΣΤΑΥΡΟΦΟΡΙΕΣ
- 12ος αι: Κύρια αιτία των Σταυροφοριών = ο φανατισμός των Τούρκων.
- Οι πάπες στον αγώνα τους κατά του Ερρίκου Δ’ επιδίωκαν την υποστήριξη
των βυζαντινών αυτοκρατόρων.
- Νοέμβριος 1095: ο πάπας Ουρβανός Β’ κήρυξε την Πρώτη Σταυροφορία=
ο πάπας κάλεσε τους πιστούς σε ιερό πόλεμο κατά των Αράβων για την απελευ θέρωση των Αγίων Τόπων κι έκλεισε το λόγο του με το σύνθημα: «Ο Θεός το θέλει».
- Οι στρατιές της πρώτης σταυροφορίας προήλθαν από περιοχές όπως: η
Φλάνδρα, η Προβηγκία, η Ν.Ιταλία, κ.ά.
- Ξεκίνησε ως μία ανοργάνωτη λαϊκή σταυροφορία αποτελούμενη από φτω
χούς και αγρότες.
- Φεουδάρχες: Οι στρατιές τους προωθήθηκαν στο βυζαντινό έδαφος.
- Με τη βοήθεια του Αλεξίου, οι σταυροφόροι πέρασαν στη Μ.Ασία και νίκη
σαν τους Τούρκους στο Δορύλαιο.
- Δεύτερη και Τρίτη Σταυροφορία: επώδυνες στρατιωτικές ήττες για τους
Σταυροφόρους.
- Οι 3 πρώτες σταυροφορίες αύξησαν την εχθρότητα μεταξύ Ελλήνων και
Λατίνων, με αποτέλεσμα η Τέταρτη Σταυροφορία να οδηγήσει στην άλωση της Κων/πολης.
- Ιππότες: αποδεκατίστηκαν κι έγιναν φτωχότεροι.
- Τέταρτη Σταυροφορία: πάπας Ιννοκέντιος Γ’ = ασαφή και απροσδιόριστο σκοπό.
- Αρχηγός των φεουδαρχών ορίστηκε ο Βονιφάτιος ο Μομφερατικός.
- Βενετία: τόπος συγκέντρωσης του στρατού.
- Προορισμός: η Αίγυπτος ή η Συρία.
- Γαληνοτάτη Δημοκρατία – 1201: ανέλαβε έναντι αμοιβής να μεταφέρει με το στόλο της στην Ανατολή και να εφοδιάζει με τρόφιμα τα στρατεύματα επί ένα έτος.
- Αλέξιος Ε’ Δούκας Μούρτζουφλος: κατέλαβε πραξικοπηματικά το θρόνο
- 1204: οι σταυροφόροι συνυπέγραψαν τη συμφωνία διανομής της Βυζαντι
νής αυτοκρατορίας.
- Άλωση: 13 Απριλίου 1204.
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4
- Η λατινοκρατία και η παλαιολόγεια εποχή (1204-1453). Ο ύστερος μεσαίωνας στη Δύση
1. ΤΑ ΛΑΤΙΝΙΚΑ ΚΡΑΤΗ ΚΑΙ Η ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ
ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ
- Κατά τη διανομή της Βυζαντινή Αυτοκρατορίας, οι Βενετοί ιδιοποιήθηκαν
τα πιο σημαντικά νησιά του ιονίου και του Αιγαίου Πελάγους.
- Στην Αυτοκρατορία της Κων/πολης, ο Βενετός δόγης Ερρίκος Δάνδολος
επέβαλε ως αυτοκράτορα τον κόμη Βαλδουίνο της Φλάνδρας.
- Βονιφάτιος Μομφερατικός: Βασίλειο της Θες/νίκης.
- 1204 – Βονιφάτιος: Ίδρυσε δύο υποτελή κρατίδια στη Ν. Ελλάδα: το Δουκά
το της Αθήνας που περιλάμβανε την Αττική, τη Βοιωτία και τη Μεγαρίδα και αργό τερα την Αργολίδα και το Πριγκηπάτο της Αχαϊας.
- 14ος αι.: κυριάρχησαν οι Καταλανοί με πρωτεύουσα τη Θήβα.
- Ο αυτοκράτορας της Νίκαιας Μιχαήλ Παλαιολόγος κατόρθωσε, χάρη στη
νίκη του επί των Φράγκων, να αποσπάσει από το Πριγκηπάτο της Αχαϊας τα κά στρα Μυστράς, Μάνη, Γεράκι και Μονεμβασιά, τα οποία αποτέλεσαν τον πυρήνα του ελληνικού κρατιδίου που είναι γνωστό με το όνομα Δεσποτάτο του Μορέως.
- Δεσπότης του Μορέως: Θεόδωρος Α’ Παλαιολόγος.
- Επιβολή λατινικής κυριαρχίας.
2. ΤΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΚΡΑΤΗ: ΤΡΑΠΕΖΟΥΝΤΑ, ΗΠΕΙΡΟΣ,
ΝΙΚΑΙΑ
- Αυτοκρατορία της Τραπεζούντας: Ιδρύθηκε στις νοτιοανατολικές ακτές του
Ευξείνου Πόντου από τους Μεγάλους Κομνηνούς.
- Το κράτος της Ηπείρου ιδρύθηκε και οργανώθηκε από τον Μιχαήλ Κομνηνό
Δούκα.
- Διάδοχός του ήταν ο Θεόδωρος: περίοδος νικηφόρας επέκτασης.
- Θεόδωρος: άλωση της Θες/νίκης και κατάλυση του λατινικού Βασιλείου
της – Στέφθηκε στη Θες/νίκη αυτοκράτωρ Ρωμαίων.
- Όταν όμως στράφηκε κατά του τσάρου των Βουλγάρων υπέστη συντριπτι
κή ήττα.
- Δυτικά Μ.Ασία: Ιδρύθηκε το κυριότερο από τα ελληνικά κράτη με κέντρο
τη Νίκαια, γύρω από τον Θεόδωρο Λάσκαρη.
- 1208: ο Θεόδωρος στέφθηκε αυτοκράτορας και βασιλιάς των Ρωμαίων.
- Βατάτζης: ίδρυσε πολλά φιλανθρωπικά ιδρύματα – ανόρθωση της αγρο
τικής οικονομίας.
- Στόχος της οικονομική πολιτικής του ήταν η αυτάρκεια και γι’ αυτό απαγό
ρευσε την εισαγωγή ειδών πολυτελείας από τις ιταλικές πόλεις.
- 1261- Μιχαήλ Παλαιολόγος: σύνηψε με τους Γενουάτες συνθήκη, με την
οποία οι τελευταίοι ανέλαβαν να προσφέρουν στον Μιχαήλ πολεμική βοήθεια κα τά της Βενετίας με αντάλλαγμα τελωνειακές και φορολογικές απαλλαγές, λιμά νια και εμπορικές περιοχές της Αυτοκρατορίας.
- Στέφθηκε για δεύτερη φορά αυτοκράτορας ως Μιχαήλ Η’ στο ναό της Αγί
ας Σοφίας.
6. ΟΙ ΟΘΩΜΑΝΟΙ ΚΑΙ Η ΡΑΓΔΑΙΑ
ΠΡΟΕΛΑΣΗ ΤΟΥΣ
- Οι νομάδες Τούρκοι που έγιναν γνωστοί ως Οθωμανοί, προέρχονταν από
την κεντρική Ασία και εγκαταστάθηκαν κοντά στην Προύσα.
- Ιδρυτής του Οθωμανικού κράτους: ο Οσμάν ή Οθμάν.
- 1326: η Προύσα καταλήφθηκε από τον Ορχάν, διάδοχο του Οσμάν.
- Η οργάνωση του κράτους επιτεύχθηκε από τους Σουλτάνους Ορχάν και
Μουράτ Α’.
- Κατάκτηση της οχυρής Νίκαιας και της Νικομήδειας.
- Στρατιωτικές μεταρρυθμίσεις: σώμα γενιτσάρων= αποτελούμενο από εθε
λοντές μισθοφόρους ή στρατιώτες στρατολογούμενους με τη βία από τους υπο τελείς χριστιανικούς πληθυσμούς.
- Γενίτσαροι: ανήκαν στην προσωρινή υπηρεσία του σουλτάνου και αποτέλε
σαν ανεξάντλητη πληγή διοικητικών υπαλλήλων και στρατιωτών.
- Ορχάν: ο πρώτος Οθωμανός εμίρης που περιβλήθηκε τον αυτοκρατορικό
τίτλο του σουλτάνου.
- Οι Τούρκοι το 1354 κατέλαβαν το φρούριο της Καλλίπολης.
- Μουράτ Α’: οι πόλεις της ερημωμένης Θράκης υπέκυψαν η μία μετά την
άλλη.
- Το Βυζάντιο υποχρεώθηκε να προσφέρει φόρο υποτέλειας στους Οθωμα
νούς.
- Κοσσυφοπέδιο – 1389: ο σέρβος ηγεμόνας Λάζαρος συγκρούστηκε με
τον Μουράτ -> νίκησαν οι Οθωμανοί.
- Μανουήλ – 1391: ανέλαβε τη διακυβέρνηση της Βασιλεύουσας.
- Αποκλεισμός της Κων/πολης από τα στρατεύματα του Βαγιαζήτ.
7. Η ΑΛΩΣΗ ΤΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗΣ
- Ο σουλτάνος Βαγιαζήτ είχε υποστεί πανωλεθρία στη μάχη της Άγκυρας
από το στρατό των Μογγόλων του Ταμερλάνου.
- Μεγάλη εσωτερική κρίση στο κράτος των Οθωμανών.
- Το Βυζάντιο έπαψε να πληρώνει φόρο υποτέλειας.
- 1423: οι Τούρκοι εισέβαλαν στην Πελ/σο και την κατέστησαν φόρου υπο
τελή.
- 1425: αυτοκράτορας ο Ιωάννης Η’ Παλαιολόγος.
- Σύνοδος της Φερράρας – Φλωρεντίας: πλήρη υποταγή της Ορθόδοξης
στην Καθολική Εκκλησία.
- Οικοδόμηση στις ευρωπαϊκές ακτές των στενών του Βοσπόρου ενός επιβλη
τικού φρουρίου = Ρούμελη – Χισάρ.
- Ρούμελη – Χισάρ: απέκοψε την πρωτεύουσα από τα λιμάνια του Ευξείνου
και της στέρησε τη δυνατότητα να προμηθεύεται σιτηρά από εκεί.
- Μωάμεθ Β’: εισέβαλε στις ελληνικές κτήσεις της Πελ/σου, για να εμποδίσει
τον Δεσπότη του Μορέως να σπεύσει σε βοήθεια της Πόλης.
- Τακτική πολιορκία της Πόλης – Άλωση: 29 Μαϊου.
- Μόσχα: θεωρήθηκε ως Τρίτη Ρώμη.
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5
- Ο μεσαιωνικός πολιτισμός
1. Ο ΒΥΖΑΝΤΙΝΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ
- Μιχαήλ Ψελλός: ο σημαντικότερο λόγιος – διηύθυνε τη Φιλοσοφική Σχολή
του Πανδιδακτηρίου της Μαγναύρας που είχε ιδρυθεί τον 9ο αι. στην Κων/πολη.
- Σφοδρή αντίθεση μεταξύ πλατωνικών με επικεφαλή τον Γεώργιο Γεμιστό ή
Πλήθωνα και αριστοτελικών, με επικεφαλής τον Γεώργιο Σχολάριο Γεννάδιο.
- Μεγαλύτερη προσφορά του Πλήθωνα: ίδρυση της Πλατωνικής Ακαδημίας
στη Φλωρεντία και στην αναγέννηση των πλατωνικών σπουδών στην Ιταλία.
- Γεώργιος Σχολάριος: ο πρώτος πατριάρχης μετά την Άλωση.
- Μονή Στουδίου στην Κων/πολη: συστηματική αντιγραφή χειρογράφων των
κλασικών συγγραφέων.
- Χρονογραφία: Να προβληθεί η συμβολή του Βυζαντίου στην Ιστορία της
σωτηρίας του ανθρώπου.
- Τα χρονικά γραμμένα σε απλή γλώσσα, περιγράφουν κατά κανόνα αξιοπερί
εργα φαινόμενα, σεισμούς, καταιγίδες, εκλείψεις, κ.ά., με αυστηρή χρονολογική σειρά, συνήθως από κτίσεως κόσμου.
- Σημαντικοί χρονογράφοι: Θεοφάνης ο Ομολογητής, Γεώργιος Μοναχός.
- Ιστοριογράφοι: στόχευαν στην αντικειμενική περιγραφή και αναζητούσαν τις αιτιακές σχέσεις των ιστορικών γεγονότων, ενώ στην πλειονότητά τους ήταν ανώτεροι διοικητικοί υπάλληλοι ή και μέλη της αυτοκρατορικής οικογένειας.
- Μιχαήλ Ψελλός: Στη Χρονογραφία του περιγράφει την Άννα Κομνηνή.
- Ιστορικοί της Άλωσης: Μιχαήλ Κριτόβουλος και Γεώργιος Σφραντζής.
- Λαόνικος Χαλκοκονδύλης: τόνισε την ενότητα του Χριστιανικού κόσμου
απέναντι των Οθωμανών.
- Κυριότερο λογοτεχνικό είδος: εκκλησιαστική υμνογραφία με κορυφαίο
εκπρόσωπο: Ιωάννης Δαμασκηνός.
- Σημαντικοί Υμνογράφοι: Κοσμάς ο Μελωδός, Θεόδωρος Στουδίτης, Κασσία η Κασσιανή.
- 10ος αι.: ακριτικά τραγούδια -> έπος: Βασίλειος Διγενής Ακρίτας.
- 12ος αι.: επικρατεί η δημώδης γλώσσα > Θεόδωρος Πρόδρομος.
- Έμμετρο ιπποτικό μυθιστόρημα σε δημώδη γλώσσα.
- Έμμετρο Χρονικόν του Μορέως.
- Θεολογία: Μάξιμος Ομολογητής, Ιωάννης ο της κλίμακος ή Ιωάννης Σχο
λαστικός, Ιωάννης Δαμασκηνός, πατριάρχης Φώτιος.
- Σημαντικοί εκκλησιαστικοί συγγραφείς: Κων/νος (Κύριλλος) – Μεθόδιος,
Συμεών Νέος Θεολόγος.
- 14ος αι. – θεολογικό κίνημα του Ησυχασμού με επικεφαλή: τον Γρηγόριο
Παλαμά.
- Φυσικές επιστήμες, Μαθηματικά, Αστρονομία, Ιατρική.
- Επιστήμονες: Στέφανος ο Αλεξανδρινός, Αλέξανδρος ο Τραλλιανός, Λέων
ο Φιλόσοφος ή Μαθηματικός, Μιχαήλ Ψελλός, Γεώργιος Ακροπολίτης, Γεώργιος Παχυμέρης, Θεόδωρος Μετοχίτης.
- Τέχνη -> Παλαιολόγεια Αναγέννηση.
- Βασικό αρχιτεκτονικό σχέδιο των βυζαντινών ναών: ορθογώνιο παραλληλό
γραμμο σχήμα = βασιλικές.
- Προσθήκη τρούλου = τρουλαία βασιλική.
- Ρυθμός εγγεγραμμένου σταυροειδούς με τρούλο, αγιορείτικος τύπος, πεντά
τρουλος ρυθμός, οκταγωνικός τύπος.
- Οι εσωτερικοί χώροι κοσμούνται με ψηφιδωτά, τοιχογραφίες, φορητές εικό
νες και έργα ξυλογλυπτικής.
- Ζωγραφική: ανεικονικές αντιλήψεις.
- Τα λαμπρότερα έργα της μνημειακής ζωγραφικής ανήκουν στην ψηφιδο
γραφία.
- Μανουήλ Πανσέληνος, Θεοφάνης ο Έλληνας.
- Μικρογραφίες, έργα μικροτεχνίας και μικρογλυπτικής από πολύτιμα μέταλ
λα, σμάλτο, ξύλο και ελαφαντόδοντο.
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6
- Από την άλωση της Κωσταντινού πολης και τις ανακαλύψεις των νέων χωρών ως την συνθήκη της Βεστφαλίας (1453-1648)
2. ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ ΚΑΙ ΑΝΘΡΩΠΙΣΜΟΣ
- Αναγέννηση: Μία γενικότερη πνευματική κίνηση που κύριο χαρακτηριστικό
ης είναι η αναβίωση των αξιών της κλασικής αρχαιότητας.
- Το πνεύμα των ανθρώπων απελευθερώνεται και γίνεται πιο φιλελεύθερο,
δημιουργικό και ερευνητικό.
- Πολιτιστική άνοιξη: Ξεκίνησε από τις ακμαίες οικονομικά πόλεις της Ιταλίας,
όπως η Φλωρεντία, η Βενετία και η Ρώμη, από τις οποίες επεκτάθηκε και στην υπόλοιπη Δυτική Ευρώπη.
- Στροφή προς τη βαθύτερη γνώση των ελληνικών και λατινικών γραμμάτων = Ανθρωπισμός.
- Τάση απομάκρυνσης από το μεσαιωνικό παρελθόν -> 3 προδρομικές
μορφές του ανθρωπισμού: τον Δάντη, τον Πετράρχη και τον Βοκκάκιο.
- Ανθρωπιστές: οραματίζονται να διαμορφώσουν ένα νέο τύπο ανθρώπου,
τον καθολικό άνθρωπο, δημιουργό του πολιτισμού του και υπεύθυνο για τη μοίρα του.
- Λόγιοι: Μανουήλ Χρυσολωράς στη Βενετία, Γεώργιος Σχολάριος ο μετέπει
τα Πατριάρχης Γεννάδιος, ο Μάρκος ο Ευγενικός, ο επίσκοπος Νικαίας Βησσαρί ων και ο Γεώργιος Γεμιστός ή Πλήθων.
- Μαρκιανή Βιβλιοθήκη της Βενετίας, Λαυρεντιανή Βιβλιοθήκη της Φλωρε
ντίας.
- Εφεύρεση Τυπογραφίας: Ιωάννης Γουτεμβέργιος.
3. ΟΙ ΑΝΑΚΑΛΥΨΕΙΣ
- Μάρκο Πόλο: τολμηρής εξερευνητής.
- Μονοπωλιακός έλεγχος του εμπορίου των μπαχαρικών στη Μεσόγειο από
τους Βενετούς και τους Άραβες.
- Έλλειψη πολύτιμων μετάλλων στην Ευρώπη.
- Αναζήτηση καινούριων δρόμων προς τις χώρες της Ανατολής.
- Πυξίδα, αστρολάβος, πορτολάνος, ναυπήγηση καραβέλας.
- Πορτογάλοι θαλασσοπόροι: με χρηματοδότηση του πρίγκηπα Ερρίκου του
Θαλασσοπόρου, εξερευνητικά ταξίδια για την ανακάλυψη του θαλάσσιου δρό μου προς τις Ινδίες.
- Βαρθολομαίος Ντιάζ: έφτασε στο ακρωτήριο της Καλής Ελπίδας το 1487.
- Βάσκο ντα Γκάμα, Αλβαρές Καμπράλ, Χριστόφορος Κολόμβος, ο φλωρεντι
νός Αμέρικο Βεσπούτσι, ο ισπανός Φερδινάνδος Μαγγελάνος.
- Συνθήκη της Τορντεζίλα – 1494: οι Ισπανοί και οι Πορτογάλοι μοιράστη
καν μεταξύ τους τις περιοχές που ανακάλυψαν και επιδόθηκαν στην εκμετάλ λευσή τους.
- Πορτογάλοι: ίδρυσαν μια σειρά οχυρωμένων εμπορικών σταθμών από τις
ακτές της Αφρικής και τον Περσικό Κόλπο μέχρι την Ιαπωνία για να επιβάλουν το εμπόριό τους στον Ινδικό.
- Τα λιμάνια της Σεβίλλης, της Λισαβόνας και της Αμβέρσας απέκτησαν μεγα
λύτερη οικονομική δραστηριότητα από εκείνα της Βενετίας και της Γένουας.
- Το ασήμι και το χρυσάφι που έφταναν στην Ευρώπη αύξησαν την κυκλοφο
ρία του χρήματος.
- Βιοτεχνία: υφαντουργία, μεταξουργία, τυπογραφία.
- Συντεχνίες.
- Νέα κοινωνική τάξη: η αστική.
4. ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΗ ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΗ
(1517-1555)
- Η πλειονότητα του κλήρου ζούσε μέσα στην αμάθεια και η Εκκλησία εξακο
λουθούσε να ελέγχει τους πιστούς με τη διαρκή απειλή του κακού και να εφευ ρίσκει τρόπους άφεσης αμαρτιών -> συγχωροχάρτια.
- Στον πληθυσμό προκαλούσε μεγάλη δυσαρέσκεια η οικονομική επιβάρυνση
που υφίστατο από την Εκκλησία με σκοπό την ανέγερση μεγαλοπρεπών οικοδο μημάτων στη Ρώμη.
- 1515: ο πάπας λέων Ι’ έδωσε την άδεια για μαζική έκδοση και πώληση εγ
γράφων άφεσης αμαρτιών= συγχωροχάρτια.
- Εμπορευματοποιημένος τρόπος διάθεσης συγχωροχαρτιών από τον μοναχό
Τέτζελ στη Γερμανία -> έντονη αντίδραση του Μαρτίνου Λουθήρου.
- Λούθηρος: τον Οκτώβριο 1517 θυροκόλλησε σε εκκλησία της Βιτεμβέργης
έναν κατάλογο από 95 θέσεις, δηλ. επιχειρήματα που καταδίκαζαν τα συγχωρο χάρτια.
- Πάπας: αφόρησε τον Λούθηρο ως αιρετικό.
- Λούθηρος: έκαψε δημόσια το έγγραφο = βούλα του αφορισμού του.
- Ο αυτοκράτορας Κάρολος Ε’: κάλεσε τον Λούθηρο να απολογηθεί ενώπιον
της Δίαιτας στην πόλη Βορμς.
- 1529: η Δίαιτα αποκήρυξε το Λουθηρανισμό -> οι οπαδοί του Λουθήρου
αντιτάχθηκαν και διαμαρτυρήθηκαν= προτεστάντες ή διαμαρτυρόμενοι.
- Ομολογία της Αυγούστας – 1530: υπόμνημα με τις βασικές αρχές του λου
θηρανισμού στη γερμανική πόλη Αυγούστα.
- Ειρήνη της Αυγούστας – 1555: αναγνώριζε τη νομιμότητα του Λουθηρανι
σμού και το δικαίωμα κάθε ηγεμόνα να επιβάλλει στην περιοχή της δικαιοδοσία του το δόγμα που επιθυμούσε.
- Καλβινισμός: Στη Γενεύη της Ελβετίας από τον Ιωάννη Καλβίνο – Οι βασι
λείς της Γαλλίας στράφηκαν με ιδιαίτερη βιαιότητα εναντίον των Ουγενότων, των Γάλλων καλβινιστών, με αποκορύφωμα τη σφαγή 2 χιλιάδων ανθρώπων στο Παρίσι τη νύχτα του Αγίου Βαρθολομαίου.
- Αγγλία: Ιωάννης Ουίκλιφ = αιρετικός – Μια διαμάχη του βασιλιά Ερρίκου
του Η’ με τον πάπα για προσωπικούς λόγους -> οριστική ρήξη της εκκλησίας της Αγγλίας με τη Ρώμη – Αγγλικανική Εκκλησία.
- Μοναχικά τάγματα: έργο τους ήταν να βοηθήσουν την πνευματική και ιδεο
λογική επιβολή του καθολικισμού με την άσκηση συνεχούς προπαγάνδας μέσω της ίδρυσης και διαχείρισης εκπαιδευτηρίων, νοσοκομείων και άλλων φιλανθρω πικών ιδρυμάτων και της έκδοσης βιβλίων.
- Ιερά Εξέταση: Οι ιεροεξεταστές, προκειμένου να κάμψουν το φρόνημα των
μεταρρυθμιστικών ή αιρετικών, κατά την άποψη της Καθολικής Εκκλησίας, με τέρχονταν κάθε μέσο, συμπεριλαμβανομένων παντός είδους βασανιστηρίων και της καύσης πάνω στην πυρά.
- Λογοκρισία: Η Καθολική Εκκλησία ίδρυσε στη Ρώμη ένα Συμβούλιο Λογο
κρισίας, με έργο να συντάσσει κατά διαστήματα έναν κατάλογο απαγορευμένων βιβλίων που κατά την άποψη της Εκκλησίας περιείχαν αιρετικές θέσεις.
- Σύνοδος του Τρέντο: Ανέλαβε το έργο της ηθικοπνευματικής ανασυγκρό
τησης και της αποσαφήνισης του καθολικού δόγματος.
- Μεταρρύθμιση: 1) Σήμανε το τέλος της θρησκευτικής ενότητας της Ευρώ
πης, 2) Ανάπτυξη του κοινοβουλευτικού πολιτεύματος και του κεφαλαιοκρα τικού συστήματος.
8. Ο ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗΣ
- Αναγέννηση: ένα γενικότερο πνευματικό κίνημα που απελευθέρωσε τη
σκέψη των ανθρώπων και διεύρυνε τους ορίζοντές τους.
- Σπουδαίοι συγγραφείς: Στην Ιταλία: Μακιαβέλι, Αριόστο, Τορκουάτο Τάσ
σο – Στη Γαλλία: Γουλιέλμος Μπυντέ, Φραγκίσκος Ραμπελαί, Μιχαήλ Μονταίνι – Στην Ισπανία: Μιχαήλ Θερβάντες, Καλντερόν, Λόπε ντε Βέγκα – Στη Πορτο γαλία: Λουδοβίκος Καμόενς – Στην Αγγλία: Ουίλιαμ Σαίξπηρ – Στην Ολλανδία: Έρασμος.
- Λεονάρντο Ντα Βίντσι: ένας από τους σημαντικότερους καλλιτέχνες και ταυ
τόχρονα αξιόλογος επιστήμονας.
- 3 κορυφαίοι αναγεννησιακοί επιστήμονες: Νικόλαος Κοπέρνικος, Θεόφρα
στος Παράκελσος, Αντρέ Βεζάλ.
- Ιωάννης Κέπλερ, Φραγκίσκος Βάκων.
- Αρχιτεκτονική: Ιταλοί – Μπρουνελέσκι, Αλμπέρι.
- Γλύπτες: Λορέντσο Γκιμπέρτι, Ντονατέλλο.
- Ζωγραφική: Φρα Αντζέλικο, Μποτιτσέλι.
- Αρχιτεκτονική: Μπραμάντε, Μιχαήλ Άγγελος, Ανδρέας Παλλάντιο.
- Γλυπτική-Ζωγραφική: Λεονάρντο Ντα Βίντσι, Μιχαήλ Άγγελος, Ραφαήλ
Σάντι, Τιτσιάνο.
- Ρεύμα του Μανιερισμού: Δομήνικος θεοτοκόπουλος ή EL GRECO.
- Ζωγραφική: Άλμπρεχτ Ντύρερ, Ιερώνυμος Μπος, Πήτερ Μπρέγκελ.
- Μουσική: Πρώτο μελόδραμα: λυρικό μουσικό θέατρο.
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7
- Από τη συνθήκη της Βεστφαλίας (1648) έως το συνέδριο της Βιέννης (1815)
1. Ο ΔΙΑΦΩΤΙΣΜΟΣ
- Αγγλία: Η αστική τάξη κατορθώνει να επικρατήσει στην πολιτική σκηνή
επιβάλλοντας τη συνταγματική μοναρχία και τον κοινοβουλευτισμό με την Ένδοξη Επανάσταση.
- Γαλλία: Απόλυτη Μοναρχία.
- Διαφωτισμός ή Αιώνας των Φώτων: Η τάση για πολιτικές, οικονομικές και
κοινωνικές μεταβολές, η ανάπτυξη της κριτικής σκέψης και της επιστήμης, η πίστη στην πρόοδο του ανθρώπου, αποτελούν μερικές από τις πιο σημαντικές εκφράσεις ενός γενικότερου ιδεολογικού κινήματος της εποχής.
- Φιλόσοφοι: Βασιζόμενοι στον ορθό λόγο προτείνουν λύσεις για τη βελτί
ωση του ανθρώπου και την ανάπλαση της κοινωνίας.
- Βολταίρος.
- Τζον Λοκ: Αρχή του κοινωνικού συμβολαίου, δηλ. οι κυβερνήσεις συγκρο
τούνται βάσει συμφωνίας με το λαό.
- Μοντεσκιέ.
- Ρουσσό: Δέχεται ως κυρίαρχη μόνο τη γενική βούληση – Διακήρυξε το σε
βασμό της προσωπικότητας του παιδιού και καθόρισε τις αρχές μιας παιδαγωγι κής μεθόδου που βασίζεται στη φυσική διδασκαλία.
- Μπεκαρία.
- Φωτισμένη δεσποτεία.
- Ντιντερό: συμβολή των λεξικών.
- Ο Διαφωτισμός μεταδόθηκε μέσω των παροικιών και στον υπόδουλο Ελλη
νισμό με κάποια όμως καθυστέρηση.
- Νεοελληνικός Διαφωτισμός: Η μεταβολή των οικονομικών και κοινωνικών
συνθηκών επέτρεψε τη δημιουργία στον ελληνικό χώρο, την περίοδο 1750-1821, ενός πνευματικού κινήματος ανάλογου του Ευρωπαϊ κού.
- Σημαντικοί εκπρόσωποι του Νεοελληνικού Διαφωτισμού: Ευγένιος Βούλγα
ρις, Ιώσηπος Μοισιόδακας, Δημήτριος Καταρτζής, Δανιήλ Φιλιππίδης, Γρηγόριος Κωνσταντάς, Ρήγας Βελεστινλής, Αδαμάντιος Κοραής.
- Ρήγας Βελεστινλής ή Φεραίος: Επιδιώκει να καταστήσει τους Έλληνες κοι
νωνούς της δυτικής σκέψης και να τους προετοιμάσει για τη διεκδίκηση της ελευ θερίας τους.
- Ίδρυση μιας παμβαλκανικής Ελληνικής Δημοκρατίας.
- Αδαμάντιος Κοραής: Υπέρμαχος της εξέλιξης και της προόδου – Υποστηρίζει τη μετακένωση, δηλ. τη μετάδοση στους Έλληνες των αξιών και γενικότερα της παιδείας την οποία οι δυτικοευρωπαίοι δέχθηκαν από την ελληνική κλασική Αρχαιότητα.
2. ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ: ΟΙ ΑΠΑΡΧΕΣ ΤΗΣ
ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ, ΟΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΘΕΩΡΙΕΣ
- Ριζικές μεταβολές με κύρια χαρακτηριστικά την αύξηση της νομισματικής
κυκλοφορίας, την αλματώδη ανάπτυξη του τραπεζικού συστήματος, του εμπο ρίου και της βιοτεχνίας.
- Δημογραφική έκρηξη και αυξημένη ζήτηση αγαθών λόγω της βελτίωσης.
- Τελειοποίηση της ατμομηχανής από τον Βατ -> ο ρυθμός και η ποσότητα
της παραγωγής αυξήθηκε κατακόρυφα.
- Βιομηχανική επανάσταση.
- Βιομηχανική επανάσταση στην ηπειρωτική Ευρώπη: άρχισε λίγο αργότερα
σε σχέση με την Αγγλία, τις πρώτες δεκαετίες του 19ου αι., με την ανάπτυξη βιο μηχανικών υφαντουργίας στη Γαλλία, στο Βέλγιο και στη Γερμανία.
- Διαφωτισμός: αποδέσμευση της οικονομικής ζωής από τον μερκαντιλισμό=
τον κρατικό παρεμβατισμό που περιόριζε την ελεύθερη οικονομική δραστηριότη τα.
- Φυσιοκράτες = οικονομολόγοι: έπρεπε να εφαρμοστούν και στην οικονομία
οι νόμοι της φύσης.
- Σπουδαιότεροι φυσιοκράτες: Κεναί, Γουρναί, Τυργκό.
- Άνταμ Σμιθ: θεμελιωτής του οικονομικού φιλελευθερισμού.
- Κεφαλαιοκρατικό ή καπιταλιστικό σύστημα: συνέβαλε στην οικονομική ανά
πτυξη, αλλά προκάλεσε κοινωνικά αδιέξοδα και νέες ιδεολογικές αναζητήσεις.
- Συνέπειες της βιομηχανικής επανάστασης και της εφαρμογής του οικονομι
κού φιλελευθερισμού: η ανάπτυξη των χερσαίων συγκοινωνιών και η δημιουργί α νέων οικονομικών δραστηριοτήτων.
3. Η ΑΜΕΡΙΚΑΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ
- Αγγλία – 18ος αι.: κατείχε 14 αποικίες στη βόρεια Αμερική.
- 1763: Μετά τη λήξη του Επταετούς Πολέμου μεταξύ Γαλλίας και Αγγλίας,
ο Καναδάς και η Λουιζιάνα που ανήκαν στη Γαλλία και την Ισπανία, περιήλθαν στην Αγγλία.
- Η μητρόπολη, για την κάλυψη των δαπανών του πολέμου, επέβαλε στις
αποικίες αφενός πρόσθετη φορολογία σε μια σειρά από προϊόντα, αφετέρου ειδικό φόρο χαρτοσήμου στις εφημερίδες και στα εμπορικά έγγραφα.
- Σεπτέμβριος 1774: συνήλθαν στη Φιλαδέλφεια για πρώτη φορά οι αντιπρό
σωποι των δεκατριών αποικιών.
- Διακήρυξη της Ανεξαρτησία που ψήφισε η Συνέλευση της Φιλαδέλφειας
στις 4 Ιουλίου 1776: αποτελεί την πρώτη πρακτική εφαρμογή των πολιτικών ιδε ών του Διαφωτισμού.
- Γεώργιος Ουάσινγκτον.
- Γαλλία: πόλεμο εναντίον της Αγγλίας.
- Η Αγγλία μετά τη διπλωματική της απομόνωση και την ήττα στο Γιορκτά
ουν, αναγνώρισε την ανεξαρτησία των 13 αποικιών -> Συνθήκη των Βερσαλ λιών 1783.
- Συντακτικό Κογκρέσο – 1787 Φιλαδέλφεια: κατόρθωσε να συγκεράσει
τις δυο επικρατούσες αντίθετες τάσεις, τη μια που επιθυμούσε ισχυρή κεντρική εξουσία και την άλλη που επιδίωκε διατήρηση της αυτονομίας κάθε πολιτείας, και να ψηφιστεί το Σύνταγμα των Ηνωμένων Πολιτειών.
- Το Σύνταγμα αυτό στηρίζεται στην αρχή της διάκρισης των εξουσιών και
προβλέπει μια ομοσπονδιακή κεντρική κυβέρνηση. Κάθε Πολιτεία όμως διατηρεί τη νομοθετική και την εκτελεστική εξουσία σε θέματα της τοπικής αυτοδιοίκη σης, της αστυνομίας, της δικαιοσύνης και της εκπαίδευσης.
- Νομοθετικής εξουσία: ανήκει στο Κογκρέσο που αποτελείται από τη Βουλή
και τη Γερουσία.
- Εκτελεστική εξουσία: ασκείται από τον Πρόεδρο που εκλέγεται από εκλέκτο
ρες για 4 χρόνια.
- Δικαστική εξουσία: Ανώτατο Δικαστήριο. Πρώτος πρόεδρος= Γεώργιος Ουά
σιγκτον.
- Θεσμός ομοσπονδίας και αβασίλευτης δημοκρατίας.
- Συνθήκη Γάνδης – 1814: οι Ηνωμένες Πολιτείες επέβαλαν στην Αγγλία την
οριστική απομάκρυνσή της από την Αμερική.
- Δόγμα Μονρόε – 1823: εγκαταλείφθηκαν οριστικά οι αποικιακές βλέψεις
των Ευρωπαίων στην ήπειρο αυτή.
4. Η ΓΑΛΛΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΚΑΙ Η ΝΑΠΟΛΕΟΝΤΑΙΑ
ΠΕΡΙΟΔΟΣ (1789- 1815)
- Γαλλική κοινωνία: αριστοκρατική και φεουδαρχική
– Χωρισμένη σε 3 τάξεις: τον Κλήρο, τους Ευγενείς και την Τρίτη Τάξη.
- Κύριο χαρακτηριστικό της γαλλικής κοινωνίας – 18ος αι.: ύπαρξη σοβαρών
αντινομιών.
- Γαλλία: αγροτική χώρα, ενώ στο δευτερογενή τομέα καθηλώθηκε στη
βιοτεχνική δραστηριότητα χωρίς να προχωρήσει στην εκβιομηχάνισή της.
- Η οικονομική κρίση υποχρέωσε τον βασιλιά Λουδοβίκο να επαναφέρει ως
υπουργό οικονομικών το Νεκέρ, ο οποίο πρότεινε τη συνέλευση των αντιπροσω πειών και των τριών τάξεων για να εγκρίνουν νέους φόρους.
- Εθνική Συνέλευση.
- 20 Ιουνίου – Όρκος του Σφαιριστηρίου: δεσμεύτηκαν να μην αποχωρή
σουν αν δεν δώσουν σύνταγμα στη Γαλλία.
- Η Συνέλευση μετατράπηκε σε Συντακτική.
- Προσπάθεια Συντακτικής Συνέλευσης να ψηφίσει Σύνταγμα συνάντησε την
αντίδραση του βασιλιά.
- 14 Ιουλίου: με το σύνθημα ελευθερία, ισότητα, αδελφοσύνη ο λαός κατέλα
βε τη Βαστίλη, σύμβολο της απολυταρχικής καταπίεσης, αφού χρησίμευε ως φυ λακή για τους αντιφρονούντες.
- Συντακτική Συνέλευση – 4 Αυγούστου 1789: κατάργηση των προνομίων.
- 26 Αυγούστου: Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και του Πολί
τη.
- 3 ιδεολογικές τάσεις: η δεξιά, η αριστερά και το κέντρο.
- Λέσχες: ασκούσαν πιέσεις για ριζοσπαστικότερες λύσεις, οι οποίες δεν δόθη
καν με το Σύνταγμα του 1791.
- Σύνταγμα 1791: Καθιερωνόταν η συνταγματική μοναρχία, η οποία στηρίζε
ται στη διάκριση των εξουσιών.
- Νομοθετική: είχε αριστερότερη σύνθεση με κυρίαρχη ομάδα τους Ζιρονδί
νους.
- Αβράκωτοι: ζητούσαν την καθαίρεση του βασιλιά.
- Εξέγερση του λαού του Παρισιού που ανάγκασε τη Νομοθετική να λάβει
δραστικά μέτρα: 1) έθεσε σε αργία και κήρυξε έκπτωτο τον βασιλιά, 2) ανέθεσε στον Δαντόν την εκτελεστική εξουσία, 3) θέσπισε την καθολική ψηφοφορία για τις εκλογές και κήρυξε την πατρίδα σε κίνδυνο.
- Η Συμβατική: κατάργησε τη μοναρχία και εγκαθίδρυσε τη δημοκρατία.
- Συγκρότηση Επιτροπών και τη λήψη οικονομικών μέτρων προς όφελος
των λαϊκών τάξεων.
- Ορεινοί: με αρχηγό το Ροβεσπιέρο= επικεφαλής της Επιτροπής Δημόσιας
Σωτηρίας, σχημάτισαν Επαναστατική Κυβέρνηση με σκοπό να επιβάλουν τη ριζο σπαστική επανάσταση.
- Περίοδος Τρομοκρατίας.
- Κατάργηση χριστιανικής θρησκείας και καθιέρωση της λατρείας του Ανωτά
του Όντος.
- 1794 – Συμβατική Συνέλευση: ψήφησε τη σύλληψη του Ροβεσπιέρου και
οδηγήθηκε στη λαιμητόμο.
- 1789: Επιστροφή του φιλελευθερισμού.
- Νομοθετική εξουσία: 1) Βουλή -> 500 άτομα, 2) η Γερουσία -> 250
μέλη.
- Εκτελεστική εξουσία: 5μελές Διευθυντήριο.
- Συνθήκη του Καμποφόρμιο – 1797: οι Αυστριακοί αναγνώρισαν στη
Γαλλία την κυριαρχία των περισσότερων εδαφών που κατέλαβαν τα γαλλικά στρατεύματα.
- Ναπολέων Βοναπάρτης: εκστρατεία στην Αίγυπτο – συγκρότησε τριμελή
Υπατεία με Πρώτο Ύπατο τον ίδιο και διακήρυξε το τέλος της Επανάστασης – στην αρχή ως ύπατος και μετά ως αυτοκράτορας κατέλαβε μεγάλο μέρος της Ευρώπης από την Ιταλία μέχρι την Ισπανία και την Πορτογαλία, ενώ ετοί μαζε απόβαση και στην Αγγλία.
- Μάχες στη Λειψία και στο Βατερλό: ο Ναπολέων ηττήθηκε και εξορίστηκε
από τους συμμάχους σε ένα νησί του Ατλαντικού, την Αγία Ελένη.
- Δίνεται στην έννοια πολίτης η σημασία του υπεύθυνου ατόμου με συνεί
δηση των υποχρεώσεων και των δικαιωμάτων του.
- Σημασία της κοινής γνώμης στις εξελίξεις.
- Δημιουργείται στρατός εθνικός.
- Καθιερώνεται η δωρεάν και υποχρεωτική παιδεία και ιδρύονται ανώτερα
πνευματικά ιδρύματα και επιστημονικά ινστιτούτα.
- Λαμβάνεται μέριμνα για τη συγκέντρωση και διαφύλαξη της πολιτιστικής
κληρονομιάς σε μουσεία.
- Ρωσοτουρκικοί πόλεμοι.
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: Ν. ΚΑΒΒΑΔΙΑ
                                      |
