Ο ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΚΟΣΜΟΣ ΑΠΟ ΤΟ 1100 ΕΩΣ ΤΟ 800 π.Χ.-1. ΟI ΜΕΤΑΒΑΤIΚΟI ΧΡΟΝΟI ΙΣΤΟΡΙΑ Α ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Ιστορία Α' Γυμνασίου : Οι μεταβατικοί χρόνοι

ΠΗΓΗ http://skapanefs.blogspot.com/2011/12/blog-post.html

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Γ’ : Ο ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΚΟΣΜΟΣ ΑΠΟ ΤΟ 1.100 ΕΩΣ ΤΟ 800 π.Χ.

ΟΙ ΜΕΤΑΒΑΤΙΚΟΙ ΧΡΟΝΟΙ

• Ποια ήταν η κατάσταση στην Ελλάδα από το 1.100 έως το 800 π.Χ.;

Στα πρώτα ιστορικά χρόνια (από το 1.100 ως το 950 π.Χ. η Ελλάδα βρίσκεται σε κρίση : Ο πληθυσμός μειώνεται πολύ, η οικονομία περιορίζεται στη γεωργία και την κτηνοτροφία και η κεντρική εξουσία σχεδόν εξαφανίζεται. Μετά το 950 π.Χ. όμως, αρχίζει μια τεχνολογική, δημογραφική και πνευματική αναγέννηση.

• Ποιες μετακινήσεις πληθυσμών συνέβησαν κατά τον 12^ο αιώνα π.Χ.;

Κατά τον 12^ο αιώνα π.Χ. παρατηρείται μια κίνηση πληθυσμών από τα βόρεια στα νότια. Συγκεκριμένα :

Α. Οι ΔΩΡΙΕΙΣ : από την Πίνδο, όπου ζούσαν μετακινήθηκαν και εγκαταστάθηκαν σε :

α) Πελοπόννησο

β) Στερεά Ελλάδα

γ) Κυκλάδες (στη Μήλο και στη Σαντορίνη)

δ) Κρήτη

Β. Οι ΘΕΣΣΑΛΟΙ από την Πίνδο κατέβηκαν στην περιοχή της Θεσσαλίας

Γ. Οι ΒΟΙΩΤΟΙ που ζούσαν στην περιοχή της Θεσσαλίας, μετακινήθηκαν προς την περιοχή της Βοιωτίας

Δ. Οι ΑΙΟΛΕΙΣ που ζούσαν μαζί με τους Βοιωτούς αρχικά στη Θεσσαλία, μετακινήθηκαν σε :

α) Λέσβο

β) Τένεδο

γ) βόρεια Μικράς Ασίας

Ε. Οι ΙΩΝΕΣ που ζούσαν στα βόρεια παράλια της Πελοποννήσου καταφεύγουν σε :

α) Αττική

β) Εύβοια

γ) Κυκλάδες (εκτός Μήλου και Σαντορίνης)

• Ποια είναι τα χαρακτηριστικά των νέων κρατών;

Τα νέα κράτη ήταν φυλετικά. Δημιουργήθηκαν μετά τη συνένωση πολλών κοινοτήτων. Αρχηγός του κράτους είναι ο βασιλιάς, ο οποίος εκλέγεται αρχικά από τη συνέλευση των πολεμιστών. Αργότερα το αξίωμα του βασιλιά γίνεται κληρονομικό. Επειδή η βασικότερη αρμοδιότητα του βασιλιά ήταν η αρχιστρατηγία στους πολέμους, βασιλιάς εκλεγόταν ο πιο ικανός πολεμιστής.

VIDEO

ΠΗΓΗ https://www.youtube.com/watch?v=1jN8bv32tmc

κεφ2 Οι Έλληνες δημιουργούν αποικίες (α΄ ελληνικός αποικισμός)

Ο Α’ ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΑΠΟΙΚΙΣΜΟΣ

Ø Ποιοι λόγοι οδήγησαν τους Έλληνες να προχωρήσουν στον Α’ ελληνικό αποικισμό προς τα νησιά του Αιγαίου και τα παράλια της Μικράς Ασίας, κατά τον 10^ο αιώνα;

1. η ανώμαλη κατάσταση που επικράτησε στην Ελλάδα μετά τις μετακινήσεις του 12^ου αιώνα, που είδαμε πιο πάνω
2. η στενότητα του χώρου
3. η κακή οικονομική κατάσταση
4. η ανασφάλεια

•  Σε ποιες περιοχές μετακινήθηκαν τα ελληνικά φύλα κατά τον Α’ αποικισμό;

ΑΙΟΛΕΙΣ : Όπως είδαμε παραπάνω, πιέστηκαν από τους Θεσσαλούς και εγκαταστάθηκαν στη Λέσβο, την Τένεδοκαι στο βόρειο τμήμα της μικρασιατικής παραλίας σε μια περιοχή που ονομάστηκε Αιολίδα (από την Τροία ως τη Σμύρνη).

ΙΩΝΕΣ : Από την Αττική, την Εύβοια και τη βόρεια Πελοπόννησο, αποίκισαν τη Χίο, τη Σάμο και τα κεντρικά παράλια της Μικράς Ασίας, την περιοχή που λέγεται Ιωνία (νότια από την Αιολίδα)

ΔΩΡΙΕΙΣ : Εγκαταστάθηκαν στη Ρόδο και στην Κω, καθώς και στο νότιο τμήμα της μικρασιατικής παραλίας, ιδρύοντας τη δωρική εξάπολη (νότια της Ιωνίας)

Ø Με τι ασχολήθηκαν οι κάτοικοι των νέων περιοχών;

Οι πρώτοι Έλληνες άποικοι ασχολήθηκαν με τη γεωργία. Γρήγορα όμως ανέπτυξαν το εμπόριο, καθιστώντας τις αποικίες σπουδαία εμπορικά και οικονομικά κέντρα. Μετά την οικονομική ανάπτυξη ακολούθησε η πολιτισμική ανάπτυξη.

•  Ποιες πληροφορίες παίρνουμε από τα ομηρικά έπη σχετικά με τη Γεωμετρική Εποχή (10^ος -8^οςαιώνας π.Χ.);

Αν και τα ομηρικά έπη (Οδύσσεια και Ιλιάδα) αναφέρονται στη μυκηναϊκή εποχή (12^ος αιώνας) μας δίνουν πάρα πολλές πληροφορίες λόγω των αναχρονισμών για την μετέπειτα από τη μυκηναϊκή περίοδο εποχή, τη γεωμετρική, οπότε και δημιουργήθηκαν : Η πολιτική αστάθεια ήταν συνεχής, οι βασιλείς ήταν πάρα πολλοί και ανεξάρτητοι μεταξύ τους, υπήρχε μεγάλος ανταγωνισμός, ληστρικές επιδρομές, πολλές γιορτές και αγώνες μεγαλοπρεπείς। Η διατήρηση της εξουσίας από τον βασιλιά δεν ήταν πάντα εύκολη, η οικονομία στηριζόταν στη γεωργία και την κτηνοτροφία.

ΟΙ ΜΕΤΑΒΑΤΙΚΟΙ ΧΡΟΝΟΙ" - (ΙΣΤΟΡΙΑ Α' ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ)

ΠΗΓΗ http://istografia.blogspot.com/2014/10/blog-post_6.html

                                        Τα χρόνια 1100 - 950 π. Χ. : είναι περίοδος κρίσης (δηλαδή μια εποχή με  προβλήματα και κινδύνους)  γιατί :

• Ο πληθυσμός μειώνεται πολύ και ασχολείται κυρίως με τηγεωργία  και την κτηνοτροφία.

 o       Η κεντρική εξουσία (ο βασιλιάς και οι αξιωματούχοι του) σχεδόν εξαφανίζεται και οι άνθρωποι οργανώνονται με βάση την οικογένεια (οίκος).

            Μετά το 950 π.Χ. : η κατάσταση βελτιώνεται.

·    Δημιουργούνται τα φυλετικά κράτη : από ανθρώπους που είχαν την ίδια καταγωγή :Δωριείς, Ίωνες, Αιολείς

Φυλετικά κράτη : - αρχηγός είναι ο βασιλιάς που εκλέγεται από τους πολεμιστές  

-    το αξίωμα του βασιλιά αργότερα γίνεται κληρονομικό (από  πατέρα σε γιο)

-    ο βασιλιάς είναι και αρχιστράτηγος, γι’ αυτό και γίνεται βασιλιάς ο πιο ικανός πολεμιστής.

Ο πρώτος ελληνικός αποικισμός : 12^ος ως τον 10^ος αι.

Αποικισμός : η ίδρυση αποικιών, δηλαδή κοινοτήτων σε μια περιοχή, που τις   δημιουργούν άνθρωποι που φεύγουν από την πατρίδα τους.

Αιτίες Α’ Αποικισμού : (γιατί οι Έλληνες έφευγαν από την πατρίδα τους) :

1.    η αναστάτωση που δημιουργήθηκε από τις μετακινήσεις των ανθρώπων

2.    η έλλειψη χώρου και η εξασθένιση της οικονομίας

Περιοχές του Α’ Αποικισμού :

Τα νησιά του Αιγαίου και τα δυτικά παράλια της Μ. Ασίας

          Βόρεια : Αιολείς        Κέντρο : Ίωνες       Νότια : Δωριείς 

             (Αιολίδα)                 (Ιωνία)           (Δωρική Εξάπολη)

Ο κόσμος των ομηρικών επών

10^ος - 8^ος αι. π.Χ. : «Γεωμετρική εποχή» :

  o       Οι άνθρωποι ενδιαφέρονται για το παρελθόν τους και δημιουργούν τα ομηρικά έπη, για να ξαναζωντανέψουν την εποχή του Τρωικού πολέμου.

  o       Ο βασιλιάς έχει περιορισμένη εξουσία και στηρίζει τη δύναμή του στα κατορθώματά του, σε επιδρομές, γιορτές και αγώνες.

  o     η κοινωνία είναι αγροτική και ζει από τα προϊόντα της και από ληστρικές επιδρομές (δεν υπάρχει ανεπτυγμένο εμπόριο).

ΟΙ ΜΕΤΑΒΑΤΙΚΟΙ ΧΡΟΝΟΙ

πηγή https://blogs.sch.gr/earkouli/2015/11/10/%CE%BF%CE%B9-%CE%BC%CE%B5%CF%84%CE%B1%CE%B2%CE%B1%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%BF%CE%B9-%CF%87%CF%81%CE%BF%CE%BD%CE%BF%CE%B9/

Ο ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΚΟΣΜΟΣ ΑΠΟ ΤΟ 1100 ΕΩΣ ΤΟ 800 π.Χ. (μεταβατικοί χρόνοι ή γεωμετρική περίοδος)

1. Ποια αποτελέσματα είχε η πτώση του μυκηναϊκού πολιτισμού;

Η πτώση του μυκηναϊκού πολιτισμού επιφέρει μια αναστάτωση στην Ελλάδα, που διαρκεί περίπου τρεις αιώνες (1100-800 π.Χ.). Η περίοδος αυτή, παρά τις όποιες αναταράξεις, είναι γονιμότατη γιατί:

α) η Ελλάδα διαμορφώνεται φυλετικά

β) οι Έλληνες μορφοποιούν όλα εκείνα τα στοιχεία τα οποία θα τους επιτρέψουν να αναπτύξουν το δικό τους πολιτισμικό λόγο.

2. Ποια είναι τα βασικά γεγονότα που συμβαίνουν στον ελλαδικό χώρο αυτή την περίοδο;

α) Ο πρώτος ελληνικός αποικισμός,

β) Η διαμόρφωση των ομηρικών επών

γ) Η επινόηση του ελληνικού αλφαβήτου.

Α΄ ΦΑΣΗ 1100-950 π.Χ.

3. Η Ελλάδα την περίοδο 1100-950 π.Χ. βρισκόταν σε κρίση. Ποια στοιχεία το αποδεικνύουν αυτό ( με βάση τον πληθυσμό, την οικονομία, τη διοίκηση) ;

Από το 1100 π.Χ. μέχρι περίπου το 950 π.Χ. η Ελλάδα βρίσκεται σε κρίση:

α) Ο πληθυσμός μειώνεται δραστικά.

β) Η οικονομία ξαναγίνεται πρωτόγονη, περιορίζεται στη γεωργία και την κτηνοτροφία και αποκτά μια καθαρά οικιακή μορφή.

γ) Η κεντρική εξουσία εξασθενεί, σχεδόν εξαφανίζεται.

δ) Η οργάνωση στηρίζεται περισσότερο στην οικογένεια, στο χωριό, στην ομάδα.

Β΄ ΦΑΣΗ 950-800 π.Χ.

4.Τι αλλάζει από τα μέσα του 10^ου  αιώνα (950) στον ελλαδικό χώρο;

Από τα μέσα του 10ου αιώνα παρατηρείται μια τεχνολογική, δημογραφική (=αύξηση του πληθυσμού) και πνευματική αναγέννηση.

5. Ποιες φυλετικές κοινότητες διαμορφώνονται και πού εγκαθίστανται;

Με τις κινήσεις των ελληνικών φύλων που σημειώνονται κατά τη διάρκεια του 12ου αιώνα π.Χ. και την εγκατάστασή τους στις διάφορες περιοχές της Ελλάδας σταθεροποιείται η εγκατάστασή τους σε κάθε περιοχή και διαμορφώνονται τα μόνιμα πλέον χαρακτηριστικά τους. Γενικώς, παρατηρείται μια κίνηση από τα βόρεια προς τα νότια.

α) Οι Δωριείς, (το τελευταίο ελληνικό φύλο που μετακινείται μαζικά), από την Πίνδο εγκαταστάθηκαν στην Πελοπόννησο και σε ένα τμήμα της Στερεάς. Στη συνέχεια προωθήθηκαν σε μερικές από τις Κυκλάδες και αργότερα στην Κρήτη.

β) Οι Θεσσαλοί, που ζούσαν και αυτοί στην περιοχή της Πίνδου, εγκαταστάθηκαν στη σημερινή Θεσσαλία, εξαναγκάζοντας τους παλαιούς κατοίκους της, Βοιωτούς και Αιολείς, τους μεν πρώτους να μετακινηθούν προς τη σημερινή Βοιωτία, τους δε δεύτερους να μεταναστεύσουν στη Λέσβο, στην Τένεδο και στα βόρεια της Μικράς Ασίας.

γ) Τέλος, οι Ίωνες των βόρειων παραλίων της Πελοποννήσου καταφεύγουν στην Αττική, στην Εύβοια και στις Κυκλάδες.

6. Τι χαρακτηριστικά έχουν οι παραπάνω κοινότητες (τα νέα δηλαδή κράτη); Πώς διοικούνται;

Οι νέες κοινότητες είναι φυλετικές. Και το κράτος που δημιουργείται από τη συνένωση πολλών κοινοτήτων είναι φυλετικό. Αρχηγός του είναι ο βασιλιάς, ο οποίος εκλέγεται από τη συνέλευση των πολεμιστών. Αργότερα το αξίωμα μεταβάλλεται σε κληρονομικό. Η κυριότερη αρμοδιότητα του βασιλιά είναι η αρχιστρατηγία, γι’ αυτό στο αξίωμα του βασιλιά εκλέγεται ο ικανότερος πολεμιστής.

7. Τι σημαίνει ο όρος αποικισμός;

Αποικισμός είναι η ίδρυση μιας αποικίας. Αποικία είναι ο τόπος όπου εγκαθίστανται μαζικά κάτοικοι άλλης χώρας, που την εγκατέλειψαν για πάντα.

8. Τι ονομάζουμε Α΄ελληνικό αποικισμό και πότε έγινε;

Ονομάζουμε τη μετανάστευση ελληνικών φύλων προς τα νησιά του Αιγαίου και τα δυτικά παράλια της Μικράς Ασίας από τον 11^ο ως τον 9^ο αιώνα π.Χ..

9. Ποιοι παράγοντες οδήγησαν στον Α΄αποικισμό;

Η ανώμαλη κατάσταση που επικράτησε στην Ελλάδα μετά τις μετακινήσεις των ελληνικών φύλων κατά τον 12ο αιώνα π.Χ., και συγκεκριμένα:

α) Η γενική στενότητα του χώρου.

β) Ο οικονομικός μαρασμός.

γ) Η ανασφάλεια.

Όλα τα παραπάνω υποχρέωσαν συμπαγείς ομάδες Ελλήνων να μεταναστεύσουν προς τα νησιά του Αιγαίου και τα δυτικά παράλια της Μικράς Ασίας.

10. Με ποιο τρόπο έγινε ο Α ΄ αποικισμός;

Η μετακίνηση πραγματοποιήθηκε κατά φυλετικές ομάδες και ήταν τεράστια σε αριθμό μετακινούμενων ανθρώπων. Δεν έγινε οργανωμένα, όπως θα δούμε να γίνεται ο Β΄αποικισμός.

11.Πού εγκαταστάθηκε η κάθε φυλή;

Οι Αιολείς, πιεζόμενοι από τους Θεσσαλούς, εγκαταστάθηκαν αρχικά στη Λέσβο και στην Τένεδο και στη συνέχεια ίδρυσαν αποικίες στο βόρειο τμήμα της μικρασιατικής παραλίας, σε μια περιοχή που εκτείνεται από την Τρωάδα στα βόρεια μέχρι τον κόλπο της Σμύρνης. Είναι η περιοχή της Αιολίδας.

Οι Ίωνες ξεκινώντας από την Αττική, την Εύβοια και τη βορειοανατολική Πελοπόννησο εγκαταστάθηκαν στη Χίο, στη Σάμο και στο κεντρικό τμήμα των παραλίων της Μικράς Ασίας. Είναι η περιοχή που ονομάστηκε Ιωνία.

Οι Δωριείς εγκαθίστανται στη Ρόδο, στην Κω και στο νότιο τμήμα των παραλίων της Μικράς Ασίας, όπου ιδρύουν τη δωρική εξάπολη.

12. Ποιες ήταν οι κύριες ασχολίες των κατοίκων;

Οι πρώτοι Έλληνες άποικοι ασχολούνται στην αρχή με τη γεωργία. Γρήγορα όμως επιδίδονται στο εμπόριο και ταχύτατα οι ελληνικές πόλεις της Μικράς Ασίας αναπτύσσονται σε εύρωστα εμπορικά κέντρα. Την οικονομική ανάπτυξη ακολουθεί η πολιτισμική άνθηση.

13. Ποια σχέση είχαν οι Έλληνες των μεταβατικών ή γεωμετρικών χρόνων με το παρελθόν τους και τις παλιές τους πατρίδες; Πού φαίνεται αυτή η σχέση;

Οι Έλληνες των μεταβατικών ή γεωμετρικών χρόνων (που έζησαν δηλαδή  τον 10ο, 9ο και 8ο αιώνα π.Χ.), ενδιαφέρονταν πολύ για το παρελθόν τους και ασχολούνταν με την αναζήτηση της ρίζας τους. Τα ομηρικά έπη αποτελούν τυπικό παράδειγμα. Τα ποιήματα αυτά δημιουργήθηκαν στο πέρασμα  από τον 9ο προς τον 8ο αιώνα, στηρίζονταν στην  προφορική παράδοση και  είχαν ως στόχο να ξαναζωντανέψουν το παρελθόν, την εποχή του Τρωικού πολέμου, τον καιρό των βασιλέων και των ηρώων, δηλαδή τη μυκηναϊκή εποχή.

14. Ποιες είναι οι διαφορές στον τρόπο διοίκησης ανάμεσα στη μυκηναϊκή και τη γεωμετρική εποχή;

Οι διαφορές είναι πολλές. Πρώτα από όλα  η ορολογία έχει αλλάξει, γιατί ο ηγεμόνας στον Όμηρο ονομάζεται «βασιλεύς» και όχι άναξ, όπως στις πινακίδες της Πύλου. Έπειτα, η ομηρική βασιλεία δεν έχει καμία σχέση με το γραφειοκρατικό σύστημα (=τρόπο οργάνωσης και διοίκησης) του μυκηναϊκού ανακτόρου. Στα ομηρικά έπη η πολιτική αστάθεια είναι συνεχής. Οι βασιλείς είναι πολυάριθμοι και απολύτως ανεξάρτητοι. Ο καθένας προσπαθεί να στηρίξει τη θέση του μέσα σε πολλούς  ανταγωνισμούς και συνεχώς πρέπει να αποδεικνύει τις ικανότητές του με κατορθώματα, ληστρικές επιδρομές που αποφέρουν μεγάλη λεία, με γιορτές και αγώνες ιδιαίτερα μεγαλοπρεπείς.

15. 15. Ποιες είναι οι διαφορές στις κοινωνίες της μυκηναϊκή και της γεωμετρικής εποχής;

Η κοινωνία, η ιεραρχία της οποίας (=η σειρά από τον ανώτερο στον κατώτερο) στηρίζεται στην κατανομή της λείας (=λάφυρα από επιδρομές και ληστείες), κυριαρχείται από ανισότητα. Η διατήρηση της εξουσίας από τον ηγεμόνα δεν είναι ποτέ εξασφαλισμένη. Όλα αυτά είναι συνέπεια των συνεχών αναταράξεων που ακολούθησαν την πτώση της μυκηναϊκής δύναμης και ταιριάζουν σε μια κοινωνία αγροτοποιμενική που ζει από τα προϊόντα της και από τις ληστρικές επιδρομές.

16. Ποια εποχή εκφράζουν η Ιλιάδα και η Οδύσσεια;

Η Ιλιάδα και η Οδύσσεια περιγράφουν μια εποχή μεταγενέστερη της μυκηναϊκής, περίπου από τον 11ο μέχρι τον 8ο αιώνα π.Χ. (1100-800).

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

Δωρική εξάπολη: ονομάζεται η θρησκευτική ένωση έξι πόλεων που αποίκισαν οι Δωριείς (Ιαλυσός, Κάμειρος, Λίνδος, Κω, Κνίδος, Αλικαρνασσός).

ΔΩΡΙΚΗ ΕΞΑΠΟΛΗ

Γεωμετρική εποχή: Ονομάζεται στην ιστορία της τέχνης η περίοδος που ακολουθεί την πτώση του Μυκηναϊκού κόσμου από το 1100 ως και μετά το 800 π. Χ.. Ονομάστηκε έτσι γιατί στη διακόσμηση των αγγείων  επικρατούν τα γεωμετρικά σχήματα.

   

ΠΗΓΕΣ: Αρχαία Ιστορία Α΄Γυμνασίου, Βιβλίο του εκπαιδευτικού, Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού
ΔΕΣ ΚΑΙ http://evangeliametaxaki.weebly.com/31-omicroniota-muepsilontaualphabetaalphatauiotakappaomicroniota-chirhoomicronnuomicroniota.html

Ο ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΚΟΣΜΟΣ  ΑΠΟ ΤΟ 1100 ΕΩΣ  ΤΟ  800 π.Χ. ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 1. ΟI ΜΕΤΑΒΑΤIΚΟI ΧΡΟΝΟI Κατέβασε  τις  ερωτήσεις κατανόη σης Η  ενότητα στο σχ. βιβλίο   Περιεχόμενα Α. ΕΠΟΧΗ ΤΟΥ ΛΙΘΟΥ 1. Η παλαιολιθική και η μεσολιθική εποχή 2. Νεολιθική εποχή Β. Η ΕΠΟΧΗ ΤΟΥ ΧΑΛΚΟΥ 1. Οι λαοί και οι πολιτισμοί της Εγγύς Ανατολής 2. Κυκλαδικός Πολιτισμός 3. Ο Μινωικός Πολιτισμός 4. Η θρησκεία και η τέχνη των Μινωιτών  5. Ο Μυκηναϊκός Κόσμος 6. Μυκηναϊκή Θρησκεία και Τέχνη Γ. Ο ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΚΟΣΜΟΣ ΑΠΟ ΤΟ 1100 ΕΩΣ ΤΟ 800 π.Χ. 1. Οι μεταβατικοί χρόνοι 2. Η πολιτισμική αναγέννηση Δ. ΑΡΧΑΪΚΗ ΕΠΟΧΗ (800-479 π.Χ.) 1. Αποικιακή εξάπλωση 2. Η πόλη-κράτος και η εξέλιξη του πολιτεύματος 3. Η Σπάρτη 4. Αθήνα: από τη βασιλεία στην αριστοκρατία 5. Αθήνα: πορεία προς τη Δημοκρατία 6. Οι Πανελλήνιοι δεσμοί 7. Πέρσες και Έλληνες: δύο κόσμοι συγκρούονται 8. Η οριστική απομάκρυνση της περσικής επίθεσης 9. Τα γράμματα 10. Η Τέχνη Ε. Η ΗΓΕΜΟΝΙΑ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΣ (479-431 π.Χ.)  1. Η συμμαχία της Δήλου... 2. Το δημοκρατικό πολίτευμα... 3. Η λειτουργία του πολιτεύματος - Οι Λειτουργίες 4. Η συγκρότηση της αθηναϊκής... 5. Η διαδικασία της μόρφωσης... ΣΤ. ΗΓΕΜΟΝΙΚΟΙ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΜΟΙ 1. Αίτια και αφορμές του... 2. Η εκστρατεία στη Σικελία... 3. Η ηγεμονία της Σπάρτης... 4. Η κυριαρχία της Θήβας στην Ελλάδα Ζ. Η ΑΝΑΠΤYΞΗ ΤΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ  1. Το κράτος της Μακεδονίας 2. Το κράτος της Μακεδονίας επεκτείνεται 3. Αλέξανδρος. Η κατάκτηση της Ανατολής 4. Το έργο του Αλέξανδρου 5. Οι τύχες της Κύπρου Η. ΟΙ ΤΕΧΝΕΣ ΚΑΙ ΤΑ ΓΡΑΜΜΑΤΑ ΤΗΝ ΚΛΑΣΙΚΗ ΕΠΟΧΗ 1. Τα γράμματα 2. Οι τέχνες 3. Η αρχιτεκτονική των κλασικών χρόνων 4. Η γλυπτική και η ζωγραφική των κλασικών χρόνων Θ. ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΟΙ ΚΑΙ ΡΩΜΑΪΚΟΙ ΧΡΟΝΟΙ 1. Τα ελληνιστικά βασίλεια 2. Η κατάσταση στον ελλαδικό  χώρο 3. Το ρωμαϊκό κράτος αποκτά μεγάλη δύναμη 4. Η υποταγή του ελληνικού  κόσμου 5. Τα γράμματα και οι τέχνες... 6. Ελληνορωμαϊκός πολιτισμός Ι. ΑΠΟ ΤΗ ΡΩΜΗ ΣΤΟ ΒYΖΑΝΤΙΟ 1. Η ρωμαϊκή ειρήνη 2. Ο Χριστός και η διδασκαλία του... 3. Η διάδοση του Χριστιανισμού 4. Η ρωμαϊκή αυτοκρατορία σε κρίση 5. Κωνσταντίνος: η μεγάλη στροφή  χρονολόγιο πηγή http://users.sch.gr/ipap/Ellinikos%20Politismos/ Yliko/istoria/a-03-01.htm  2300| 2000| 1700| 1600| 1450| 1400| 1370| 1200| ΙΙ. ΙΣΤΟΡΙΚΟΙ ΧΡΟΝΟΙ ΚΕΦΑΛΑIΟ Γ΄ Ο  ΕΛ ΛΗΝΙΚΟΣ  ΚΟΣΜΟΣ ΑΠΟ ΤΟ 1100 ΕΩΣ ΤΟ 800 π.Χ. Η πτώση του μυκηναϊκού πολιτισμού επιφέρει μια α ναστάτωση στην Ελλάδα, που διαρκεί περίπου τρεις αιώνες (1100-800 π.Χ.). Η περίοδος αυτή, παρά τις  όποιες αναταράξεις, είναι  γονιμότατη. Σε αυτή την  περίοδο η Ελλάδα διαμορ φώνεται φυλετικά, οι Έλλη νες μορφοποιούν όλα εκεί να τα στοιχεία τα ο ποία θα τους επιτρέψουν να αναπτύξουν το δικό τους πολιτισμικό λόγο. Σημαντικότερα γεγονότα:  ο πρώτος ελληνικός αποι κισμός, η διαμόρφωση των  ομηρικών επών και η επινό ηση του ελληνικού αλφαβή του. 36  Από το 1100 π.Χ. μέχρι περίπου το 950  π.Χ. η Ελλάδα βρίσκεται σε κρίση. Ο πληθυ σμός μειώνεται δραστικά. Η οικονομία επανέρ χεται σε πρωτογενή σχήματα, περιορίζεται στη  γεωργία και την κτηνοτροφία και αποκτά μια  καθαρά οικιακή μορφή. Η κεντρική εξουσία εξα σθενεί, σχεδόν εξαφανίζεται. Η οργάνωση στηρί ζεται περισσότερο στην οικογένεια, στο χωριό,  στην ομάδα. ΟΙ  ΜΝΗΜΕΣ  ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΝΑΣΤΑΤΩΣΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ. Και μετά τα Τρωικά εξακολούθησαν στην Ελ λάδα οι μεταναστεύσεις και οι εισβολές και η  έλλειψη ησυχίας την εμπόδισε να αναπτυχθεί.  Η μακρόχρονη απουσία των Ελλήνων στην  Τροία προκάλεσε πολλές αναταραχές και  σε πολλές πολιτείες έγιναν επαναστάσεις που  ανάγκασαν πολλούς να φύγουν και να πάνε  να ιδρύσουν άλλες πολιτείες. Εξήντα χρό νια μετά την άλωση της Τροίας οι Θεσσαλοί  έδιωξαν από την Άρνη τους σημερινούς Βοι ωτούς… Ογδόντα χρόνια μετά την άλωση  της Τροίας οι Δωριείς κατάκτησαν την Πελο πόννησο. Μόνο μετά από πολλά χρόνια η Ελ λάδα ησύχασε. Θουκυδίδης, Ιστορία Α’, 12 (Μετ. Αγγ. Βλάχου) Η ΖΩΗ  ΣΤΗΝ  ΕΛ ΛΑΔΑ ΜΕΤΑ  ΤΗΝ ΠΤΩΣΗ ΤΟΥ ΜΗΚΥΝΑΪΚΟΥ ΚΟΣΜΟΥ Τότε δεν υπήρχε ούτε εμπόριο ούτε ασφά λεια στις χερσαίες και θαλάσσιες μεταφορές  και επικοινωνίες και οι κάτοικοι καλλιεργού σαν τόση μόνο γη, όση τους ήταν απαραίτητη  για να  ζουν. Δε δημιουργούσαν απόθεμα από χρήμα τα ούτε φύτευαν δένδρα γιατί, μη έχοντας τεί χη για προστασία, δεν ήξεραν ποτέ αν και πό τε θα εμφανιζόταν κάποιος να τους τα αρπά ξει. Θουκυδίδης, Ιστορία, Α, 2 (Μετ. Αγγ. Βλάχου) Οι μνήμες του Θουκυδίδη συμπίπτουν με την  ιστορική πραγματικότητα που σήμερα αποδέ χεται η επιστήμη; Η διαμόρφωση των φυλετικών κοινοτήτων   Η αληθινά δύσκολη αυτή περίοδος, κατά την ο ποία ο ελληνικός κόσμος, εξασθενημένος, έζησε  αναδιπλωμένος στον εαυτό του, ήταν πολύ  μικρή. Από τα μέσα του 10ου αιώνα παρατη ρείται μια τεχνολογική, δημογραφική και πνευ ματική αναγέννηση. Με τις κινήσεις των ελληνικών φύλων που σημει ώνονται κατά τη διάρκεια του 12ου αιώνα π.Χ.  και την εγκατάστασή τους στις διάφορες περιο χές της Ελλάδας σταθεροποιείται η διανομή τους  στην εδαφική έκταση και διαμορφώνονται τα  μόνιμα πλέον χαρακτηριστικά τους. Ο γεωγρα φικός παράγοντας έπαιζε πρωταρχικό ρόλο σε  αυτές τις μετακινήσεις. Γενικώς, παρατηρείται  μια κίνηση από τα βόρεια προς τα νότια.  Οι Δωριείς, το τελευταίο ελληνικό φύ λο που μετακινείται μαζικά, από την Πίνδο όπου  ζούσαν, μετακινήθηκαν προς το Νότο και εγκα ταστάθηκαν στην Πελοπόννησο και σε ένα τμή μα της Στερεάς. Στη συνέχεια προωθήθηκαν σε  μερικές από τις Κυκλάδες (Μήλο, Θήρα) και αρ γότερα στην Κρήτη.  Οι Θεσσαλοί, που ζούσαν και αυτοί στην  περιοχή της Πίνδου, εγκαταστάθηκαν στη ση μερινή Θεσσαλία, εξαναγκάζοντας τους παλαι ούς κατοίκους της, Βοιωτούς και Αιολείς, τους  μεν πρώτους να μετακινηθούν προς τη σημερι νή Βοιωτία, τους δε δεύτερους να μεταναστεύ σουν στη Λέσβο, στην Τένεδο και στα βόρεια  της  Μικράς Ασίας.  Τέλος, οι Ίωνες των βόρειων παραλίων της  Πελοποννήσου καταφεύγουν στην Αττική, στην  Εύβοια και στις Κυκλάδες.  Οι νέες κοινότητες είναι φυλετικές. Και το  κράτος που δημιουργείται από τη συνένωση  πολλών κοινοτήτων είναι φυλετικό. Αρχηγός  του είναι ο βασιλιάς, ο οποίος εκλέγεται από  τη συνέλευση των πολεμιστών. Αργότερα το  αξίωμα μεταβάλλεται σεκληρονομικό. Η κυριό τερη αρμοδιότητα του βασιλιά είναι η αρχιστρατη γία, γι’ αυτό στο αξίωμα του βασιλιά εκλέγεται ο  ικανότερος πολεμιστής. 37 Ελληνι κό πλοίο  προσεγ γίζει  σε άγνωστο, ίσως εχθρικό, τόπο. Γεω μετρικό  αγγείο  του  8ου αιώνα (Μουσείο Ελευσίνας). Ο πρώτος ελληνικός  αποικισμός. Ο Πρώτος ελληνικός αποικισμός    Η ανώμαλη κατάσταση που επικρά τησε στην Ελλάδα μετά τις μετακινή σεις των ελληνικών φύλων κατά τον  12ο αιώνα π.Χ., η γενική στενότητα  του χώρου και ο οικονομικός μαρα σμός και η ανασφάλεια υποχρέωσαν  συμπαγείς ομάδες Ελλήνων να μετανα στεύσουν προς τα νησιά του Αιγαίου  και τα δυτικά παράλια της Μικράς  Ασίας. Η μετακίνηση πραγματοποιήθη κε κατά φυλετικές ομάδες και τον 10ο  αιώνα η μετανάστευση αυτή έλαβε τη  μορφή ενός ευρύτατου αποικισμού. Η  κίνηση αυτή έμεινε γνωστή ως Πρώτος  ελληνικός αποικισμός. (Δες τις μετακινήσεις στο τέλος της σελί δας ή εδώ) Όπως τονίσαμε προηγουμένως, οι Αιο λείς, πιεζόμενοι από τους Θεσσαλούς,  εγκαταστάθηκαν αρχικά στη Λέσβο  και στην Τένεδο και στη συνέχεια ίδρυ σαν αποικίες στο βόρειο τμήμα της μι κρασιατικής παραλίας, σε μια περιοχή  που εκτείνεται από την Τρωάδα στα βό ρεια μέχρι τον κόλπο της Σμύρνης. Είναι  η περιοχή της Αιολίδας.  Οι Ίωνες ξεκινώντας από την Αττική,  την Εύβοια και τη βορειοανατολική  Πελοπόννησο εγκαταστάθηκαν στη Χίο,  στη Σάμο και στο κεντρικό τμήμα των παραλίων  της Μικράς Ασίας. Είναι η περιοχή που ονομάστη κε Ιωνία.  Οι Δωριείς εγκαθίστανται στη Ρόδο,  στην Κω και στο νότιο τμήμα των παρα λίων της Μικράς Ασίας, όπου ιδρύουν τη  δωρική εξάπολη.  Οι πρώτοι Έλληνες άποικοι ασχολούνται  στην αρχή με τη γεωργία. Γρήγορα ό μως επιδίδονται στο εμπόριο και ταχύ τα τα οι ελληνικές πόλεις της Μικράς Ασί ας αναπτύσσονται σε εύρωστα εμπορι κά  κέντρα. Την οικονομική ανάπτυξη ακο λουθεί η πολιτισμική άνθηση. Ο κόσμος των ομηρικών επών Οι Έλληνες του 10ου, 9ου και 8ου  αιώ να π.Χ., της αποκαλούμενης “γεωμετρι κής εποχής”, ενδιαφέρονται πολύ για  το παρελθόν τους και ασχολού νται με την αναζήτηση της ρίζας τους.  Τα ομηρικά έπη αποτελούν τυπικό παρά δειγμα. Μορφοποιημένα στη στροφή α πό τον  9ο προς τον 8ο αιώνα και στηριζόμε να σε μια προφορική παράδοση, τα  ποιήματα αυτά έχουν ως στόχο να ξανα ζωντανέψουν το παρελθόν, την εποχή  του Τρωικού πολέμου, τον καιρό των  βασιλέων και των ηρώων.   38  Αντίθετα, η ρωγμή στο πολιτικό πεδί ο είναι προφανής. Η ομηρική βασιλεία  δεν έχει καμία σχέση με το γραφειο κρατικό σύστημα του μυκηναϊκού ανα κτόρου. Αλλά και η ορολογία έχει αλ λάξει γιατί ο ηγεμόνας στον Όμηρο ονο μάζεται «βασιλεύς» και όχι άναξ, όπως  στις πινακίδες της Πύλου. ΤΑ ΠΡΟΣΩΠΑ  ΣΤΑ  ΟΜΗ ΡΙ ΚΑ ΕΠΗ Όλο το ενδιαφέρον του ποιητή στρέ φεται προς ισχυρές προσωπικότη τες, προς την ατομική αρετή και την  ανδρεία. Αυτή η αρετή είναι ένα  μίγμα θάρρους και πονηρίας σε  μεταβλητή αναλογία (Ο Αχιλλέας και  ο Οδυσσέας προσφέρουν ένα δείγμα  αυτού του μείγματος, αληθινά κλασι κό). Αυτές οι θαρραλέες πράξεις κά νουν τους ήρωες να βρίσκονται σε  μια αγωνιστική διάθεση. Ο ελληνι κός πολιτισμός, μέσα από τα ομηρικά  έπη, καθίσταται ένας πολιτισμός  «αγώνα». Αυτή η φροντίδα για την  έξαρση του ατομικού μεγαλείου  υποβάλλει σε σκληρή δοκιμασία την  πίστη και το καθήκον. Δεν υπάρχει  ίχνος μόνιμης υποταγής. Το μόνο  που αντιστέκεται είναι ο δεσμός της  φιλίας και αυτός σε προσωπικό επί πεδο, όπως ανάμεσα στον Αχιλλέα και  τον Πάτροκλο. Mathieu de Durant, Precis d’histoire grecque, σ. 60-61 (Μετ. Β.Σ.) Στα ομηρικά έπη η πολιτική αστάθεια  είναι συνεχής. Οι βασιλείς είναι πολυά ριθμοι και απολύτως ανεξάρτητοι. Ο  καθένας προσπαθεί να στηρίξει τη θέ ση του στο πλαίσιο ενός συστήματος  υπερβολικά ανταγωνιστικού και συνε χώς πρέπει να αποδεικνύει τις ικανότη τές του με κατορθώματα, ληστρικές επι δρομές που αποφέρουν μεγάλη λεία, με  γιορτές και αγώνες ιδιαίτερα μεγαλοπρε πείς.  Η κοινωνία, η ιεραρχία της οποίας  στηρίζεται στην κατανομή της λείας,  κυριαρχείται από ανισότητα και η διατή ρηση της εξουσίας από τον ηγεμόνα  δεν είναι ποτέ εξασφαλισμένη. Όλα αυ τά τα στοιχεία ανταποκρίνονται περισσό τερο στις συνεχείς αναταράξεις που  ακολούθησαν την πτώση της μυκηναϊ κής δύναμης και ταιριάζουν σε μια  κοινωνία αγροτοποιμενική που ζει  από τα προϊόντα της και από τις ληστρι κές επιδρομές. Επομένως η Ιλιάδα και  η Οδύσσεια περιγράφουν μια εποχή  μετα γενέστερη της μυκηναϊκής, περίπου  από τον 11ο μέχρι τον  8ο αιώνα π.Χ.. 39 Ερωτήσεις -Δραστηριότητες 1. Γιατί εξασθενεί η κεντρική εξουσία  μετά την πτώση των μυκηναϊκών ανα κτόρων; 2. Πού εγκαθίστανται μόνιμα τα δωρι κά φύλα κατά τον 12ο αιώνα π.Χ.; 3. Παρατηρήστε την εικόνα με το πλοί ο. Παίρνοντας αφορμή από τη λεζά ντα, αναφέρετε δυσκολίες που συνά ντησαν οι άποικοι. 4. Ποιας κοινωνίας την  εικόνα μας δίνουν τα  ομηρικά έπη; Οι Δωριείς: από την Πίνδο κατά τη διάρ κεια του 12ου αι. π.Χ. κατευθύνονται  σ' ένα τμήμα της Στερεάς και στην Πε λοπόννησο. Στη συνέχεια σε μερικές από τις Κυκλά δες (Μήλο, Θήρα) και αργότερα στην  Ρόδο, Κω, Κρήτη. Κατά τη διάρκεια του 10ου αι. π.Χ. κα τευθύνονται στα νότια παράλια της Μι κράς Ασίας. Η περιοχή στην οποία εγκαταστάθη καν πήρε την ονομασία Δωρική εξάπο λη. Συγκεντρώνονταν στο ναό του Απόλ λωνα στο ακρωτήριο Τριόπιο Οι Θεσσαλοί από την Πίνδο κατά τη  διάρκεια του 12ου-11ου αι. π.Χ.  εγκαταστάθηκαν στη σημερινή Θεσ σαλία, εξαναγκάζοντας τους Βοιωτούς  και Αιολείς να μετακινηθούν. Οι Βοιωτοί κατά τη διάρκεια του  12ου-11ου αι. π.Χ. διωγμένοι από  τους Θεσσαλούς μετακινούνται στη  σημερινή Βοιωτία Οι Αιολείς κατά τη διάρκεια του  12ου-11ου αι. π.Χ. διωγμένοι από  τους Θεσσαλούς μετακινούνται στη  Λέσβο, στην Τένεδο και κατά τη διάρ κεια του 10ου αι. π.Χ. στα βόρεια της  Μικράς Ασίας, από την Τρωάδα μέχρι  τον κόλπο της Σμύρνης. Η περιοχή στην οποία εγκαταστάθη καν πήρε την ονομασία Αιολίδα. Οι Ίωνες κατά τη διάρκεια του  12ου-11ου αι. π.Χ. μετά από την  πίεση των Δωριέων φεύγουν από τα  βόρεια παράλια της Πελοποννήσου  και καταφεύγουν στην Αττική, στην  Εύβοια και στις Κυκλάδες. Από εκεί κατευθύνονται κατά τη διάρ κεια του 10ου αι. π.Χ. στα νησιά Χίος  και Σάμος και στο κεντρικό τμήμα των  παραλίων της Μικράς Ασίας. Η περιοχή στην οποία εγκαταστάθη καν πήρε την ονομασία Ιωνία. Κάθε  χρόνο συγκεντρώνονταν στο ναό του  Ποσειδώνα, στο ακρωτήριο της Μυκά λης και γιόρταζαν τα Πανιώνια. Πίεσε  τις οδηγίες στο  υπόμνη μα του χάρτη.