ΑΡΧΑΙΑ Β ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ,ΕΝΟΤΗΤΑ 4

Η Σελήνη ταξιδεύει πάνω από τα κύματα με το άρμα της, που το σέρνουν δύο φτερωτά άλογα (εσωτερικό ερυθρόμορφης κύλικας, 490 π.Χ., Staatliche Museen, Βερολίνο).

Οι Σεληνίτες A. Κείμενο Ο Λουκιανός (γενν. περ. 120 μ.Χ.), όπως γνωρίζετε από την Α΄ Γυμνασίου, στο έργο του Ἀληθὴς Ἱστορία (ή Ἀληθῆ Διηγήματα) περιγράφει ένα φανταστικό ταξίδι στη Σελήνη. Στο απόσπασμα που θα μελετήσετε περιγράφει με γλαφυρό και απολαυστικό τρόπο τους φανταστικούς κατοίκους της Σελήνης, τους «Σεληνίτες», τους οποίους γνώρισε, αφού το πλοίο με το οποίο υποτίθεται ότι ταξίδευε παρασύρθηκε από τυφώνα και «αεροδρόμησε» για επτά μέρες… Καλὸς δὲ παρὰ Σεληνίταις νομίζεται, ἤν πού τις φαλακρὸς ᾖ. Καὶ μὴν καὶ γένεια φύουσιν μικρὸν ὑπὲρ τὰ γόνατα. Καὶ ὄνυχας ἐν τοῖς ποσὶν οὐκ ἔχουσιν, ἀλλὰ πάντες εἰσὶν μονοδάκτυλοι. Καὶ ἐπειδὰν ἢ πονῶσιν ἢ γυμνάζωνται, γάλακτι πᾶν τὸ σῶμα ἱδροῦσιν, ὥστε καὶ τυροὺς ἀπ' αὐτοῦ πήγνυνται. Τοὺς δὲ ὀφθαλμοὺς περιαιρετοὺς ἔχουσι καὶ πολλοὶ τοὺς σφετέρους ἀπολέσαντες παρ' ἄλλων χρησάμενοι ὁρῶσιν. Τινὲς δὲ καὶ πολλοὺς ἀποθέτους ἔχουσιν, οἱ πλούσιοι. Κάτοπτρον δὲ μέγιστον κεῖται ὑπὲρ φρέατος οὐ πάνυ βαθέος. Ἂν μὲν οὖν εἰς τὸ φρέαρ καταβῇ τις, ἀκούει πάντων τῶν ἐν τῇ γῇ λεγομένων, ἐὰν δὲ εἰς τὸ κάτοπτρον ἀποβλέψῃ, πάσας μὲν πόλεις, πάντα δὲ ἔθνη ὁρᾷ. Τότε καὶ τοὺς οἰκείους ἐγὼ ἐθεασάμην καὶ πᾶσαν τὴν πατρίδα, εἰ δὲ κἀκεῖνοι ἐμὲ ἑώρων, οὐκέτι ἔχω εἰπεῖν. Ὅστις δὲ ταῦτα μὴ πιστεύει οὕτως ἔχειν, ἄν ποτε καὶ αὐτὸς ἐκεῖσε ἀφίκηται, εἴσεται ὡς ἀληθῆ λέγω. Λουκιανός, Ἀληθὴς Ἱστορία 1.23-26 (διασκευή)

Γλωσσικά σχόλια

ὁ καλός, ἡ καλή, τό καλόν όμορφος παρὰ Σεληνίταις στους Σεληνίτες, κατά τη γνώμη των Σεληνιτών φύω κάνω κάτι να φυτρώσει, «αφήνω» (πβ. ν.ε.: φυτρώνω, αυτοφυής) καὶ μήν και μάλιστα, και όμως ὁ ὄνυξ, τοῦ ὄνυχος το νύχι ἐν τοῖς ποσίν (ουσ. ὁ πούς, τοῦ ποδός) στα πόδια (πβ. ν.ε.: ποδήλατο, εμπόδιο, υποπόδιο) ἐπειδὰν πονῶσιν (υποτ. ενεστ. ρ. πονέω, πονῶ) γάλακτι (ουσ. τὸ γάλα) πᾶν τὸ σῶμα ἱδροῦσιν (οριστ. ενεστ. ρ. ἱδρόω, ἱδρῶ) όταν κοπιάζουν (πβ. ν.ε.: φιλόπονος, πόνημα) ιδρώνουν παράγοντας γάλα σε όλο τους το σώμα τυροὺς πήγνυνται (γ΄ πληθ. οριστ. ενεστ. ρ. πήγνυμαι) «πήζουν» (παρασκευάζουν) τυριά (πβ. ν.ε.: παράπηγμα, πηκτικός, πάγος) ὁ περιαιρετός, ἡ περιαιρετή, τό περιαιρετόν αυτός που μπορεί να αφαιρεθεί, ο πρόσθετος (πβ. ν.ε.: αίρεση, αφαίρεση, διαίρεση) τοὺς σφετέρους (κτητ. αντων. σφέτερος, σφετέρα, σφέτερον) ἀπολέσαντες (μτχ. αορ. ρ. ἀπόλλυμι) αν χάσουν (πβ. ν.ε.: απώλεια) τα δικά τους (πβ. ν.ε.: σφετεριστής) παρ’ ἄλλων χρησάμενοι (μτχ. αορ. ρ. χρήομαι,χρῶμαι) χρησιμοποιώντας (πβ. ν.ε.: χρήση, χρήσιμος, εύχρηστος) αυτά που παίρνουν από άλλους ὁ/ ἡ ἀπόθετος, τὸ ἀπόθετον αποθηκευμένος, για ώρα ανάγκης (πβ. ν.ε.: έκθετος, επίθετο) τὸ κάτοπτρον ο καθρέφτης (πβ. ν.ε.: αντικατοπτρισμός) κεῖται (οριστ. παρακ. ρ. κεῖμαι) ὑπὲρ φρέατος (ουσ. το φρέαρ, τοῦ φρέατος) βρίσκεται (πβ. ν.ε.: κείμενο, υποκείμενο, αντικείμενο) πάνω από ένα πηγάδι (πβ. ν.ε.: φρεάτιο) πάνυ πολύ ἐὰν ἀποβλέψῃ (υποτ. αορ. ρ. ἀποβλέπω) αν κοιτάξει προσεκτικά (πβ. ν.ε.: βλέψη, αβλεψία, προβλέπω) οἱ οἰκεῖοι οι συγγενείς, οι γνωστοί (πβ. ν.ε.: οίκος, οικιακός, αποικία) ἐθεασάμην (οριστ. αορ. ρ. θεάομαι, θεῶμαι) είδα ἐκεῖσε σε εκείνο το μέρος εἰ ἐώρων (οριστ. παρατ. ρ. ὁράω, ὁρῶ) αν έβλεπαν (πβ. ν.ε.: ορατός, όραμα) οὐκέτι ἔχω εἰπεῖν δεν μπορώ καθόλου να το πω ἄν ποτε ἐκεῖσε ἀφίκηται (υποτ. αορ. β΄ ρ. ἀφικνέομαι, ἀφικνοῦμαι) αν κάποτε φτάσει (προς τα) εκεί (πβ. ν.ε.: άφιξη, ικανός) εἴσεται (οριστ. μέλλ. ρ. οἶδα) θα μάθει, θα καταλάβει (πβ. ν.ε.: είδηση, ιστορία)

Ερμηνευτικά σχόλια κάτοπτρον μέγιστον: Εξαιρετικά πρωτότυπη και χαρακτηριστική της δημιουργικής φαντασίας του είναι η ιδέα του Λουκιανού να παρουσιάσει το κάτοπτρον. Από πολύ παλιά, ασκούσε ιδιαίτερη έλξη στην ανθρώπινη φαντασία η πιθανότητα να υπάρχουν και άλλοι κάτοικοι του Σύμπαντος, και μάλιστα νοήμονες, όπως εμείς. Συνήθως η σχετική λογοτεχνία τούς φαντάζεται πιο προηγμένους από τους ανθρώπους, με φιλειρηνικές ή κατακτητικές διαθέσεις, ή ως τερατόμορφους οργανισμούς που συνιστούν απειλή για την ανθρωπότητα.

Ερωτήσεις Ποια εξωτερικά χαρακτηριστικά των Σεληνιτών σάς εντυπωσίασαν περισσότερο; Πώς λειτουργεί το κάτοπτρον και ποια δυνατότητα δίνει στους Σεληνίτες; Σε ποιο βαθμό ανταποκρίνεται στον τίτλο Ἀληθής Ἱστορία το απόσπασμα που διαβάσατε; Γιατί, κατά τη γνώμη σας, ονόμασε έτσι το έργο του ο Λουκιανός; Πώς ερμηνεύετε την τελευταία περίοδο του κειμένου; Αν έχετε διαβάσει τον Μικρό Πρίγκιπα, το Από τη Γη στη Σελήνη, την Αλίκη στη Χώρα των Θαυμάτων ή κάποιο παρόμοιο βιβλίο σύγχρονης μυθιστορίας, να επιλέξετε κάποια αποσπάσματα που δίνουν περιγραφές πλανητών και περίεργων όντων και να τα παρουσιάσετε στην τάξη. Με πηγή έμπνευσης το κείμενο της Ενότητας, θα μπορούσαν να προκύψουν σκίτσα σαν τα παραπάνω. Μπορείτε και εσείς να επιχειρήσετε να φτιάξετε την εικονογράφηση του κειμένου, προσθέτοντας ίσως και τις σκέψεις του Σεληνίτη. Β1. Λεξιλογικός Πίνακας    καλός, -ή, -όν [= 1. ωραίος, 2. τίμιος, δίκαιος, ηθικός] [στο κείμενο συναντήσατε τον τύπο: καλός]  Αρχαία Ελληνική Αρχαία / Νέα  Ελληνική Νέα  Ελληνική τὸ κάλλοςἡ καλλονήτὸ καλλιστεῖον (-εία) καλοσύνηκαλοσυνάτοςκαλλυντικό καλλίκομος [= αυτή που έχει ωραία μαλλιά] καλλίπαις [= αυτός που έχει όμορφα παιδιά] καλλίνικοςκαλλιστέφανοςΚαλλισθένηςκαλλιπάρῃος [= αυτός που έχει ωραία μάγουλα] καλοήθης [= (α.ε.) αγαθός, ενάρετος, (ν.ε.) για νόσο που έχει καλή εξέλιξη, ιάσιμη] ἡ καλοκαγαθίαἡ καλοκαιρίακαλλιεπήςἡ καλλιέπειακαλλωπίζωκαλλίφωνοςἡ καλλιφωνίακαλλιγραφῶΚαλλιρρόηἡ καλλιγραφίαἡ καλλιτεχνίακαλλιεργῶ καλοδέχομαικαλοθρεμμένοςκαλολογικόςκαλομαθαίνωκαλοπιάνωκαλόπιστοςκαλοπροαίρετοςκαλότυχοςκαλοτάξιδοςκαλορίζικοςκαλοπέρασηκαλλιμάρμαρος Παρατηρήσεις Ενδιαφέρον παρουσιάζει η ετυμολογία του ρήματος καλλωπίζω. Είναι σύνθετο από τα ουσιαστικά κάλλος και ὤψ(γεν. ὠπός = το μάτι και συνεκδοχικά το πρόσωπο) και σήμαινε στην α.ε. «κάνω κάτι να έχει ωραία όψη», δηλαδή ομορφαίνω. Με την ίδια σημασία χρησιμοποιείται και σήμερα. Προσοχή πρέπει να δοθεί στην ορθογραφία των συνθέτων με α΄ συνθετικό το πρόθεμα καλλι-, σε αντιδιαστολή με τα σύνθετα με α΄ συνθετικό το επίθετο καλός. Ασκήσεις Τι σημαίνουν οι φράσεις «τα καλά κόποις κτώνται» και «ουδέν κακόν αμιγές καλού» που χρησιμοποιούμε συχνά στην καθημερινή μας επικοινωνία; Να εντάξετε στις στήλες του παρακάτω πίνακα τις ομόρριζες του ρ. καλλωπίζω λέξεις της α.ε. ανάλογα με τη σημασία τους: καλλωπιστής, καλλωπισμός, καλλώπισμα, καλλωπιστικός. ουσιαστικά επίθετα πρόσωπο που ενεργεί ενέργεια, κατάσταση αποτέλεσμα ενέργειας Να σχηματίσετε σύνθετες λέξεις της ν.ε. με α΄ συνθετικό το επίθετο καλός που να ανταποκρίνονται στη σημασία που δίνεται:_______________________________ : αυτός που έχει καλό γούστο. _______________________________ : αυτός που είναι καλά γυμνασμένος. _______________________________ : αυτός που έχει καλή καρδιά. _______________________________ : αυτός που είναι ωραία ντυμένος. _______________________________ : αυτός που ζει καλή ζωή, χωρίς στερήσεις.  Να αναζητήσετε στον Λεξιλογικό Πίνακα λέξεις συνώνυμες και αντώνυμες των λέξεων της ν.ε. που δίνονται: συνώνυμα αντώνυμα ευφραδής __________________________ αποπαίρνω ____________________________ αναπτύσσω (μτφ.) __________________________ παράφωνος ____________________________ κομψοτεχνία __________________________ δύσμοιρος ____________________________ ευπρεπίζω __________________________ δύστροπος ____________________________ Β2. Ετυμολογικά Πρώτο συνθετικό λέξη κλιτή – επίθετο Σχηματισμός συνθέτου από το θέμα του αρσενικού Σύνθετα με πρώτο συνθετικό επίθετο δευτερόκλιτο Σύνθετα με πρώτο συνθετικό επίθετο τριτόκλιτο σε -υς (γεν. -εος) π.χ. ἀγαθο-εργία < ἀγαθός + ἔργον ἀκρό-πολις< ἄκρα + πόλις π.χ. βαθύ-πλουτος < βαθύς + πλοῦτος βαρύ-θυμος < βαρύς + θυμός Στα σύνθετα με πρώτο συνθετικό αριθμητικό επίθετο παρατηρούνται οι ακόλουθες περιπτώσεις: α. Τα εἷς, δύο, τρεῖς, τέτταρες γίνονται αντίστοιχα μον(ο)-, δι-, τρι-, τετρα-, π.χ. μονο-δάκτυλος, δι-φυής, τρι-κυμία, τετρά-δραχμον. τετράδραχμον Ἀθηνῶν β. Τα υπόλοιπα διατηρούν το θέμα τους, π.χ. διακοσιο-μέδιμνος. γ. Τα άκλιτα απόλυτα αριθμητικά (από το πέντε έως το ἑκατόν): ή μένουν αμετάβλητα, π.χ. πεντετάλαντος ή λήγουν σε -α, π.χ. πεντάδραχμον, ἑπταετής Ασκήσεις Να σχηματίσετε το αρσενικό του επιθέτου των παρακάτω σύνθετων λέξεων της α.ε. με α΄ συνθετικό το αριθμητικό επίθετο μόνος.  μόνος + μάχομαι ______________________ μόνος + συλλαβή ______________________ μόνος + ξύλον ______________________ μόνος + γένος ______________________ μόνος + στίχος ______________________ μόνος + ὀφθαλμός ______________________ Με τα συνθετικά μέρη που δίνονται να σχηματίσετε τις σύνθετες λέξεις της α.ε. που ζητούνται στην παρένθεση: πικρός + χολή _________________________ (επίθετο) λεπτός + λέγω _________________________ (επίθετο) λευκή + θεά _________________________ (κύριο όνομα) μέγας (γεν. μεγάλ-ου) + πρέπω _________________________ (επίθετο) δώδεκα + μήν _________________________ (επίθετο) Με τα επίθετα σε -ύς που σας δίνονται να σχηματίσετε σύνθετα επίθετα της α.ε. και να διακρίνετε με ενωτικό τα συνθετικά μέρη τους, σύμφωνα με το παράδειγμα: βαθύς (γεν. εν. βαθέος) + βουλή βαθύ-βουλος βαρύς + τόνος εὐθύς + τείνω βαρύς + γδοῦπος εὐθύς + γραμμή ὀξύς + θυμός Γ. Γραμματική 1. Γ΄κλίση επιθέτων Φωνηεντόληκτα σε -ύς, -εῖα, -ύ Ο τύπος βαθέος του κειμένου ανήκει στο φωνηεντόληκτο επίθετο γ΄ κλίσης βαθύς, βαθεῖα, βαθύ. Στη γ΄ κλίση επιθέτων ανήκουν τα επίθετα των οποίων τουλάχιστον το αρσενικό και το ουδέτερο γένος κλίνονται σύμφωνα με τη γ΄ κλίση ουσιαστικών: ενικός αριθμός πληθυντικός αριθμός αρσενικό θηλυκό ουδέτερο αρσενικό θηλυκό ουδέτερο ονομαστική βαθύς βαθεῖα βαθύ βαθεῖς (< βαθέες) βαθεῖαι βαθέα γενική βαθέος βαθείας βαθέος βαθέων βαθειῶν βαθέων δοτική βαθεῖ βαθείᾳ βαθεῖ βαθέσι βαθείαις βαθέσι αιτιατική βαθύν βαθεῖαν βαθύ βαθεῖς (< βαθέας) βαθείας βαθέα κλητική βαθύ βαθεῖα βαθύ βαθεῖς (< βαθέες) βαθεῖαι βαθέα Παρατηρήσεις 1. Τα επίθετα αυτής της τάξης είναι κυρίως οξύτονα. Βαρύτονα είναι μόνο τα θῆλυς, θήλεια, θῆλυ και ἥμισυς, ἡμίσεια, ἥμισυ. 2. Το θηλυκό γένος κλίνεται κατά την α΄ κλίση των ουσιαστικών. 3. Το -α των καταλήξεων της ονομαστικής, αιτιατικής και κλητικής ενικού του θηλυκού γένους είναι βραχύ. 2. Η Υποτακτική α. Γενικά για την υποτακτική Η υποτακτική έγκλιση χρησιμοποιείται κυρίως στον υποτεταγμένο λόγο (δηλαδή σε δευτερεύουσεςπροτάσεις) και δείχνει κάτι προσδοκώμενο, δηλαδή κάτι που περιμένουμε να γίνει (π.χ. Λέγω ταῦτα, ἵνα μάθητε), ή κάτι που επαναλαμβάνεται συνεχώς στο παρόν και στο μέλλον (π.χ. Ἐπειδὰν ἢ πονῶσιν ἢγυμνάζωνται, γάλακτι πᾶν τὸ σῶμα ἱδροῦσιν). Υποτακτική συναντάται και σε κύριες προτάσεις και τότε μπορεί να δηλώνει: προτροπή (= εμπρός / ας...), π.χ. Ἴωμεν ἐπὶ τοὺς πολεμίους (= Ας βαδίσουμε εναντίον των εχθρών / ας επιτεθούμε), ή απαγόρευση (= μην...), π.χ. Μὴ ἄλλως (= διαφορετικά) ποιήσῃς. απορία (= άραγε να...), π.χ. Εἴπω τὴν ἀλήθειαν; Υποτακτική έγκλιση διαθέτουν μόνο ο ενεστώτας, ο αόριστος και ο παρακείμενος. Η υποτακτική στις καταλήξεις παρουσιάζει -η-, -ῃ- και -ω- εκεί όπου η οριστική έγκλιση εμφανίζει -ε-, -ει- και -ο- αντίστοιχα, π.χ. λύωμεν (λύομεν στην οριστική), λύητε (λύετε στην οριστική). Παίρνει άρνηση μή, π.χ. Λέγω ταῦτα, ἵνα μὴ ἀδικηθῇς. β. Υποτακτική ενεστώτα και αορίστου ενεργητικής φωνής των βαρύτονων ρημάτων Υποτακτική ενεστώτα πιστεύ-ω πιστεύ-ῃς πιστεύ-ῃπιστεύ-ωμενπιστεύ-ητεπιστεύ-ωσι(ν) Υποτακτική αορίστουπιστεύ-σ-ωπιστεύ-σ-ῃς πιστεύ-σ-ῃπιστεύ-σ-ωμεν πιστεύ-σ-ητεπιστεύ-σ-ωσι(ν) Παρατηρήστε ότι, για να σχηματίσουμε την υποτακτική του αορίστου, προσθέτουμε στο θέμα του τις ίδιες καταλήξεις με αυτές της υποτακτικής ενεστώτα. Η υποτακτική του αορίστου δεν δέχεται αύξηση. Παρατήρηση Για την υποτακτική αορίστου των αφωνόληκτων ρημάτων ισχύουν όσα γνωρίζετε από τον σχηματισμό της οριστικής, δηλ. ἔπραξα → πράξω, ἔκοψα → κόψω, ἔπεισα → πείσω. Ασκήσεις Να γράψετε τους τύπους των επιθέτων που ζητούνται στην παρένθεση: γλυκύς, γλυκεῖα, γλυκύ (γεν. εν. και πληθ. θηλ.) ἥμισυς, ἡμίσεια, ἥμισυ (αιτ. εν. και πληθ. ουδ.) θῆλυς, θήλεια, θῆλυ (δοτ. εν. και πληθ. αρσ.) εὐρύς, εὐρεῖα, εὐρύ (ονομ. εν. και πληθ. ουδ.) ταχύς, ταχεία, ταχύ (γεν. εν. και πληθ. ουδ.) ἡδύς, ἡδεῖα, ἡδύ (αιτ. εν. και πληθ. αρσ.) Να μεταφέρετε τις φράσεις στην πτώση που ζητείται εντός παρενθέσεως: βαθὺ πέλαγος ____________________ (γεν. εν.) βαρὺ πένθος ____________________ (ονομ. πληθ.) θρασὺς ἀνήρ ____________________ (δοτ. εν.) βραδεῖα ὁδός ____________________ (γεν. πληθ.) ὀξὺς ἦχος ____________________ (αιτ. εν.) τραχεῖα χώρα ____________________ (αιτ. πληθ.) Να συσχετίσετε τους υπογραμμισμένους τύπους υποτακτικής της ομάδας Α΄ με τις σημασίες τους στην ομάδα Β΄: A΄ B΄ α. Ἀναλάβωμεν (= ας εξετάσουμε) οὖν ἐξ ἀρχῆς τίς ἡ κατηγορία ἐστίν. β. Ὃ σὺ μισεῖς, ἑτέρῳ μὴ ποιήσῃς. γ. Φέρε δὴ ἴδωμεν (= εμπρός λοιπόν, ας δούμε). δ. Ποῖ βῶ; Πᾷ στῶ; Τί λέγω; (= Πού να πάω; Πού να σταθώ; Τι να πω;) ε. Ἄρχων αἱρεῖται (= εκλέγεται) οὐχ ἵνα ἑαυτοῦ καλῶς ἐπιμελῆται, ἀλλ’ ἵνα καὶ οἱ ἑλόμενοι (= αυτοί που τον εξέλεξαν) δι’ αὐτὸν εὖ πράττωσιν (= να ευτυχούν). στ. Ἐάν τις τοὺς τάφους τῶν γονέων μὴ κοσμῇ (= δεν τιμά), καὶ τοῦτο ἐξετάζει ἡ πόλις ἐν ταῖς τῶν ἀρχόντων δοκιμασίαις. 1. προτροπή 2. απαγόρευση 3. απορία 4. προσδοκία 5. επανάληψη στο παρόν και στο μέλλον Να γράψετε τα ρήματα στο γ΄ πληθυντικό πρόσωπο του ίδιου χρόνου και της ίδιας έγκλισης: κελεύσῃς, τοξεύητε, παύσωμεν Να συμπληρώσετε τη σωστή κατάληξη υποτακτικής στις παρακάτω φράσεις: ὑμεῖς λύσ _____, ἡμεῖς πράξ _____, οὗτοι λέγ _____, ὑμεῖς ἀποβλέψ_____, οὗτοι πιστεύ _____  Να μεταφέρετε τους ρηματικούς τύπους στον αόριστο διατηρώντας ίδια την έγκλιση, τον αριθμό και το πρόσωπο: Ὅστις μὴ πιστεύῃ _______________, ἡμεῖς βλάπτωμεν _______________, οὗτοι ἱκετεύωσιν _______________, σὺ ἑρμηνεύης _______________, ἡμεῖς κελεύωμεν _______________, ὑμεῖς θεραπεύητε ______________ Να τοποθετήσετε τα ρήματα στο κατάλληλο πρόσωπο της υποτακτικής του χρόνου που ζητείται: α. Λόγισαι (= υπολόγισε) ὁπόσα μοι ὀφείλεις, ἵνα μὴ περὶ αὐτῶν _____________ (ἐρίζω, ενεστ.). β. Ἐὰν ἡμεῖς _____________ (φονεύω, αόρ.) αὐτόν, ἄδικοι ἐσόμεθα. γ. Ἐὰν ὑμεῖς _____________ (λύω, αόρ.) τὰς σπονδάς, ἐπίορκοι ἔσεσθε. δ. Ἤν τις _____________ (παραβαίνω, ενεστ.) τι τούτων, ζημίαν ἐπέθεσαν (= επιβάλλουν τιμωρία). ε. Ἐάν τις εἰς τὸ κάτοπτρον _____________ (ἀποβλέπω, αόρ.), πάσας τὰς πόλεις ὁρᾷ.  στ. Ἕνεκα χρημάτων μηδένα θεῶν ὁμόσῃς (= για χρήματα σε κανέναν θεό μην ορκιστείς), μηδ’ ἂν _____________ (μέλλω, ενεστ.) εὐορκεῖν (= να τηρήσεις τον όρκο σου).            Αστρονομικός πάπυρος του 2ου αι. π.Χ. Περιέχει τμήμα αστρονομικής πραγματείας με σχέδια  που αναφέρονται στις κινήσεις των πλανητών, στους αστερισμούς κτλ. (λεπτομέρεια, Παρίσι,  Μουσείο Λούβρου). ΕΝΟΤΗΤΑ 4η ΠΗΓΗ http://arxaiabgymnasiou.blogspot.com/2012/11/4.html ΛΕΞΙΛΟΓΙΚΟΣ ΠΙΝΑΚΑΣ Ερμηνεία του επιθ. καλός, καλή, καλόν καλός:  όμορφος/ σύζυγος, αγαπητό πρόσωπο/ ωφέλιμος/ αγαθός/ κατάλληλος/ικανός/ τίμιος, ηθικός Αρχαία Ελληνική Σύνθετες λέξεις καλλίκομος:   αυτή που έχει ωραία μαλλιά καλλίπαις:       αυτός που έχει όμορφα παιδιά καλλίνικος:      αυτός που έχει ένδοξη νίκη καλλιστέφανος: αυτός που φοράει ή προσφέρει ωραία στεφάνια Καλλισθένης:   κύριο όνομα καλλιπάρηος:   αυτός που έχει ωραία μάγουλα Αρχαία/ Νέα Ελληνική Απλές λέξεις τό κάλλος:          η ομορφιά ἡ καλλονή:         η όμορφη κοπέλα τό καλλιστεῖον (-εία): βραβείο ομορφιάς/ διαγωνισμός ομορφιάς Σύνθετες λέξεις καλοήθης:        (α.ε.) αγαθός, ενάρετος/ (ν.ε.) για νόσο που έχει καλή εξέλιξη, ιάσιμη καλοκαγαθία: καλοσύνη, ευγένεια, άψογη συμπεριφορά καλοκαιρία:   ο καλός καιρός καλλιεπής:     αυτός που γράφει ή μιλάει ωραία καλλιέπεια:   η καλή γραφή ή ομιλία καλλωπίζω:  ομορφαίνω/ καμαρώνω καλλίφωνος: αυτός που έχει ωραία φωνή καλλιφωνία: η ωραία προφορά/ η ωραία φωνή καλλιγραφῶ: γράφω ωραία Καλλιρρόη: κύριο όνομα ( καλῶς + ρέω) -η δροσερή ως καθαρό νερό καλλιγραφία: το ωραίο γράψιμο καλλιτεχνία: η ικανότητα στην τέχνη/ το σύνολο των τεχνών/ η άσκηση των καλών τεχνών καλλιεργώ: ασχολούμαι με τη γη/ προάγω κάποια φυσική ιδιότητα/ προκαλώ τεχνητή ανάπτυξη μικροβίων Νέα Ελληνική Απλές λέξεις καλοσύνη:          αγαθότητα, πραότητα καλοσυνάτος:   αυτός που είναι γεμάτος καλοσύνη καλλυντικό:       παρασκεύασμα για την περιποίηση του σώματος Σύνθετες λέξεις καλοδέχομαι: δέχομαι ευχάριστα καλοθρεμμένος: αυτός που έχει τραφεί αρκετά (αντιθ. αδύνατος, υποσιτισμένος) καλολογικός: αυτός που αναφέρεται στην αισθητική του λόγου καλομαθαίνω  συνηθίζω κάποιον στην εύκολη ζωή καλοπιάνω: κολακεύω, προσπαθώ να εξιλεώσω καλοπροαίρετος: αυτός που έχει καλή πρόθεση καλότυχος: αυτός που έχει καλή τύχη καλοτάξιδος: αυτός που ταξιδεύει άνετα/ αυτός που ενδείκνυται για ταξίδι καλορίζικος: αυτός που φέρνει καλή τύχη/ αυτός που έχει καλή τύχη καλοπέραση: η καλή ζωή καλλιμάρμαρος: αυτός που έχει ωραία μάρμαρα ΠΗΓΗ https://www.slideshare.net/katerina60/ss-42917999 ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ Β' ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ : ΕΝΟΤΗΤΑ 4η - ΑΣΚΗΣΕΙΣ Α. ΛΕΞΙΛΟΓΙΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ Α.1. Συμπληρώστε με τη σωστή λέξη στην παρένθεση:   (καλολογικά, καλοήθης, καλοπέραση, καλλιέπεια, καλλίφωνος) α. Η ανησυχία του ασθενούς έληξε, όταν έμαθε ότι ο όγκος ήταν ………………. . β. Τον πρότειναν για το διαγωνισμό τραγουδιού, γιατί είναι εξαιρετικά ………………. . γ. Του αρέσει η ……………………. και η ξεγνοιασιά. δ. Πρέπει να αναζητήσουμε τα …………………… στοιχεία του κειμένου. ε. Επηρέαζε και έπειθε τα πλήθη με την ……………………….. του. Α.2. Να αντιστοιχίσετε τις λέξεις της α.ε. με την ερμηνεία τους: α. καλλίκομος β. καλλίπαις γ. καλλιπάρῃος δ. καλοήθης ε. το καλλιστεῖον 1. ενάρετος 2. αυτός που έχει ωραία μαλλιά 3. αυτός που έχει ωραία μάγουλα 4. αυτός που έχει όμορφα παιδιά 5. διαγωνισμός ομορφιάς Α.3. Να αντιστοιχίσετε τις αντίθετες λέξεις: α. καλοκαιρία β. καλλίφωνος γ. καλοήθης δ. καλοσύνη 1. κακία 2. κακοήθης 3. κακοκαιρία 4. παράφωνος Β. ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΚΑ Β.1. Να φτιάξετε σύνθετες λέξεις με πρώτο συνθετικό το επίθετο «μόνος»: μάχη: ________________ οφθαλμός: _________________ σανδάλι: ___________________ ψηφίο: _____________________ πλευρά: ____________________ Β.2. Να συμπληρώσετε τον πίνακα: Συνθετικά α’ συνθετικό ουσιαστικό β’ συνθετικό επίθετο μεγαλόκαρδος αξιόμαχος λογοκρίνω βιβλοφάγος καλόψυχος Γ. ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ Γ.1. Να συμπληρωθούν τα κενά με τη λέξη στον τύπο που ζητείται: α. Ἐν τοῖς ………………. (βαθύς) ποταμοῖς οἱ ἀλιεῖς ἰχθύς ἀλιεύουσιν. β. Λακεδαιμόνιοι τα …………….. (ἡδύς) καλά νομίζουσι. γ. Ἥδε ἡ ἡμέρα κακῶν ………………… (μέγας) και ………………. (πολύς) ἂρξει. δ. Βάδιζε την ………………… (εὐθύς) ὁδόν. Γ.2. Συμπληρώστε τα κενά:                                                                                                                           τοῦ _________________________ α. εὐρύς ποταμός                            τῷ __________________________                                                             οἱ ___________________________                                                             τους _________________________                                                                                                                           τοῦ _________________________ β. τραχύ ἔδαφος                              τῷ __________________________                                                             τα ___________________________                                                                         τῆς  _________________________ γ. βραχεῖα βουλή                             τῇ __________________________                                                             αἱ ___________________________                                                             τάς _________________________ Γ.3. Συμπληρώστε τα κενά με το σωστό τύπο των ρημάτων που ζητείται στην παρένθεση: α. Ὦ ἂνδρες Ἀθηναῖοι, ὂνομα ………………….. (ἔχω, μέλλ. οριστικής) και αἰτίαν ὑπό τῶν βουλομένων την πόλιν λοιδορεῖν. β. Και ἔρως …………………… (ἐμπίπτω, οριστ. αορίστου) τοῖς πᾶσιν ὁμοίως ἐκπλεῦσαι. γ. Ἢν δε τις ……………………. (ἐπιψηφίζω, υποτακτ. αορίστου) κινεῖν τα χρήματα ταῦτα. δ. Και μηδείς ……………………….. (ὑπολαμβάνω, υποτακτ. αορίστου) με τῶν πολιτῶν μηδένα λόγον ποιεῖσθαι. Γ.4. Να μετατρέψετε τις υποτακτικές ενεστώτα σε υποτακτικές αορίστου στο ίδιο πρόσωπο και αριθμό: α. οὗτος στρατεύῃ: ………………………… β. ἡμεῖς γράφωμεν: ……………………….. γ. σύ ἂρχῃς: ………………………………… δ. ὑμεῖς πείθητε: …………………………... ε. οὗτοι πράττωσιν: ………………………. στ. ἐγώ βλάπτω: …………………………… ζ. οἱ Ἕλληνες φυλάττωσιν: ………………………… η. ὑμεῖς ἀλλάττητε: ………………………….. Γ.5. Συμπληρώστε τον πίνακα: ΥΠΟΤΑΚΤΙΚΗ ΕΝΕΣΤΩΤΑ ΥΠΟΤΑΚΤΙΚΗ ΑΟΡΙΣΤΟΥ ἐρμηνεύω β’ εν. β’ πληθ. ἀριστεύω β’ εν. β’ πληθ. πέμπω β’ εν. β’ πληθ. ΠΗΓΗ : http://laventer.blogspot.gr ΠΗΓΗ https://taenoikwkaiendimw.blogspot.com/2012/12/4.html Ενότητα 4η, Λεξιλογικά, γραμματική καλοήθης,καλότυχος.καλλιέργεια,καλλιγραφικός,καλλιτέχνημα,καλλιμάρμαρος,καλλίφωνος,καλοπέραση,καλλιεργητικός,καλλωπιστικός,καλοκάγαθος,καλαίσθητος,καλοσυνάτος,καλλίγραμμος,καλλιεργημένος,καλλιεργήσιμος,καλοπροαίρετος, Word cloud made with WordItOut   ΛΕΞΙΛΟΓΙΚΟΣ ΠΙΝΑΚΑΣ Να συμπληρώσετε τα κενά των  προτάσεων με τον κατάλληλο τύπο των παρακάτω λέξεων : (δύο λέξεις περισσεύουν) καλοπροαίρετος, καλλιεργημένος, καλλίγραμμος, καλαίσθητος, καλλιεργήσιμος, καλοσυνάτος, καλλιεργητικός, καλοκάγαθος, καλλωπιστικός, καλλίφωνος, καλλιμάρμαρος, καλοπέραση, καλλιτέχνημα, καλλιγραφικός, καλλιέργεια,  καλοήθης, καλότυχος. 1. Στα μουσεία εκτίθενται …………………………………………….του παρελθόντος. 2. Του ζήτησαν να πει ένα τραγούδι, αφού όλοι γνώριζαν ότι ήταν…………………………………………...  3. Οι ……………………………………………… εκτάσεις δεν επαρκούν πλέον για τη διατροφή του πληθυσμού που αυξάνεται με ρυθμούς υψηλότερους από τις δυνατότητες της παραγωγής. 4. Ο νέος διευθυντής είναι ευπαρουσίαστος, ……………………………………………………… και αυτοδημιούργητος. Έχει όλες τις προϋποθέσεις για μια πετυχημένη καριέρα. 5. Το συγκινητικό αυτό κείμενο έφερε την υπογραφή μου, με ωραία …………………………..………………γράμματα. 6. Για να φτιαχτεί και να συντηρηθεί ένα…………………………………..…….. κορμί, χρειάζεται προσπάθεια, συνέπεια και αυτοπειθαρχία. 7. Στην περίπτωση του εγκεφάλου, σε αντίθεση με άλλα μέρη του σώματος, οι ……………………………………….. όγκοι είναι δυνατό να αποβούν εξαιρετικά επικίνδυνοι για τον ασθενή. 8. Μια χαλαρή και …………………………………………..………….. συζήτηση μ' έναν καλό φίλο διώχνει το άγχος και εξαφανίζει τις στενοχώριες. 9. Μια ζωή κοίταζαν την ………………………………………………. τους και να μη στερηθούν τίποτα. Τώρα η δουλειά τους φαίνεται σκλαβιά. 10. Μας χαμογελούσε μ' εκείνο το ………………………….…………. χαμόγελο που δείχνει άνθρωπο με μεγάλη καρδιά. 11. Ο Άγιος Βασίλης, ο …………….……….……………………….. γεράκος με την πλούσια λευκή γενειάδα ζει στις καρδιές όλων των παιδιών, που περιμένουν απ' αυτόν τα δώρα τους κάθε παραμονή Πρωτοχρονιάς. 12. Στο Παναθηναϊκό Στάδιο γνωστό και ως ……………………………………………………….., έγινε το 1996 η υποδοχή των Ολυμπιονικών της Ατλάντα.  13. Η γαρδένια είναι ……………………………..θάμνος, ιδιαίτερα δημοφιλής στην Ελλάδα, με στρογγυλά ή λογχοειδή λαμπερά πράσινα φύλλα και λευκά άνθη με ξεχωριστό άρωμα.  14. Η ελληνιστική αρχιτεκτονική εντυπωσιάζει με ογκώδη και ……………………………………… έργα, ενώ η γλυπτική προσπαθεί να εκφράσει τον εσωτερικό κόσμο του ανθρώπου. 15. Η ………………………………….. των σχέσεων του πατέρα με τα παιδιά του είναι καθοριστικής σημασίας για την οικογένεια και την ποιότητα ζωής των παιδιών.    Αν δυσκολευτήκατε, ελέγξτε τις απαντήσεις σας συμπληρώνοντας τα κενά στην Hot Potatoes εκδοχή της άσκησης εδώ   Γ΄ κλίση επιθέτων             Tριτόκλιτα Επίθετα from Georgia Dimitropoulou Για περισσότερη εξάσκηση στα Τριτόκλιτα επίθετα υπάρχουν πολλές ασκήσεις αυτοαξιολόγησης - ανάμεσά τους και οι ασκήσεις του σχολικού βιβλίου - στην ιστοσελίδα του Ελληνικού Πολιτισμού.  Πιο συγκεκριμένα:  Άσκηση στα φωνηεντόληκτα τριτόκλιτα επίθετα. Συμπλήρωσε τα κενά με τον κατάλληλο τύπο του επιθέτου  1η Άσκηση στα συμφωνόληκτα τριτόκλιτα επίθετα . Συμπλήρωσε τα κενά με τον κατάλληλο τύπο του επιθέτου   2η άσκηση στα συμφωνόληκτα τριτόκλιτα επίθετα. Συμπλήρωσε τα κενά με τον κατάλληλο τύπο του επιθέτου Υποτακτική όλων των χρόνων, ενεργητικής και μέσης φωνής: σημασίες, σχηματισμός, κλίση  Yποτακτική βαρύτονων ρημάτων ενεργ. και μέσης φωνής from Georgia Dimitropoulou Για περισσότερη εξάσκηση στην Υποτακτική υπάρχουν πολλές ασκήσεις αυτοαξιολόγησης - ανάμεσά τους και οι ασκήσεις του σχολικού βιβλίου - στην ιστοσελίδα του Ελληνικού Πολιτισμού.  Πιο συγκεκριμένα:  Να συμπληρωθούν οι παρακάτω προτάσεις με τον κατάλληλο τύπο υποτακτικής (ενεργητική φωνή 1)  Να συμπληρωθούν οι παρακάτω προτάσεις με τον κατάλληλο τύπο υποτακτικής (ενεργητική φωνή 2)  Άσκηση συμπλήρωσης κενών στην υποτακτική μέσης φωνής των βαρύτονων ρημάτων   Άσκηση στην υποτακτική μέσης φωνής των βαρύτονων ρημάτων (τύποι)  Άσκηση στην υποτακτική μέσης φωνής των βαρύτονων ρημάτων (Σωστό - Λάθος) ΠΗΓΗ https://www.slideshare.net/christostsatsouris/4-42895537