ΑΡΧΑΙΑ Α ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ,ΕΝΟΤΗΤΑ 6-Η ομορφιά δεν είναι το παν

ΕΝΟΤΗΤΑ 6η 

Η ομορφιά δεν είναι το παν

 ΠΗΓΗ https://www.slideshare.net/katerina60/6-16348681

Αρχαία Α Γυμνασίου

ΠΗΓΗ https://filologika.gr/gimnasio/a-gymnasiou/archea-ellinika/enothta-6/

Ενότητα 6

Κείμενο

Ἔλαφος εὐμεγέθης ὥρᾳ θέρους διψῶν παραγίνεται ἐπί τινα πηγὴν διαυγῆ καὶ βαθεῖαν καὶ πιὼν ὅσον ἤθελεν προσεῖχεν τῇ τοῦ σώματος ἰδέᾳ. Καὶ μάλιστα μὲν ἐπῄνει τὴν φύσιν τῶν κεράτων ὡς κόσμος εἴη παντὶ τῷ σώματι. Ἔψεγεν δὲ τὴν τῶν σκελῶν λεπτότητα ὡς οὐχ οἵων τε ὄντων φέρειν πᾶν τὸ βάρος. Ἐν ᾧ δὲ πρὸς τούτοις ἦν͵ ὑλακή τε κυνῶν αἰφνιδίως ἀκούεται καὶ κυνηγέται πλησίον. Ὁ δὲ πρὸς φυγὴν ὥρμα καὶ μέχρις ὅπου διὰ πεδίου ἐποιεῖτο τὸν δρόμον͵ ἐσῴζετο ὑπὸ τῆς ὠκύτητος τῶν σκελῶν. Ἐπεὶ δὲ εἰς πυκνὴν καὶ δασεῖαν ὕλην ἐνέπεσεν, ἐμπλακέντων αὐτῷ τῶν κεράτων ἑάλω͵ πείρᾳ μαθὼν ὅτι ἄρα ἄδικος ἦν τῶν ἰδίων κριτὴς ψέγων μὲν τὰ σῴζοντα͵ ἐπαινῶν δὲ τὰ προδόντα αὑτόν.

Μύθος του Αισώπου (διασκευή)

Μετάφραση

Ένα μεγάλο ελάφι διψώντας το καλοκαίρι φτάνει κοντά σε μια πηγή καθαρή και βαθιά και, αφού ήπιε όσο ήθελε, παρατηρούσε τη μορφή του σώματός του. Κυρίως επαινούσε τη μορφή των κεράτων με την ιδέα ότι ήταν στολίδι για όλο το σώμα του. Κατηγορούσε όμως τα λεπτά του πόδια, επειδή, κατά τη γνώμη του, δεν μπορούσαν να αντέξουν όλο το βάρος (του σώματος) του. Κι ενώ ασχολούνταν με αυτά, ακούγεται ξαφνικά γάβγισμα σκύλων και κυνηγοί κοντά του. Άρχισε λοιπόν να τρέχει ορμητικά, για να ξεφύγει, και, όσο έτρεχε σε ομαλό έδαφος, το έσωζε η ταχύτητα των ποδιών του. Όταν όμως έπεσε σε πυκνό δάσος, επειδή του μπλέχτηκαν τα κέρατα, παγιδεύτηκε και έμαθε εξ ιδίας πείρας, ότι, πράγματι, ήταν κακός κριτής του εαυτού του, επειδή κατηγορούσε αυτά που το έσωζαν, ενώ επαινούσε αυτά που το πρόδωσαν.

Κείμενο - Μετάφραση σε Αντιστοίχιση

Εὐμεγέθης ἔλαφος διψῶν

ὥρᾳ θέρους

παραγίνεται

ἐπί τινα πηγὴν διαυγῆ

καὶ βαθεῖαν

καὶ πιὼν ὅσον ἤθελεν

προσεῖχεν

τῇ τοῦ σώματος ἰδέᾳ.

Καὶ μάλιστα μὲν ἐπῄνει

τὴν φύσιν τῶν κεράτων

ὡς εἴη κόσμος

παντὶ τῷ σώματι.

Ἔψεγεν δὲ

τὴν λεπτότητα τῶν σκελῶν

ὡς οὐχ

οἵων τε ὄντων

φέρειν πᾶν τὸ βάρος.

Ἐν ᾧ δὲ

πρὸς τούτοις ἦν͵

ἀκούεται αἰφνιδίως ὑλακή τε

κυνῶν καὶ κυνηγέται πλησίον.

Ὁ δὲ ὥρμα

πρὸς φυγὴν καὶ

μέχρις ὅπου ἐποιεῖτο

τὸν δρόμον διὰ πεδίου͵

ἐσῴζετο ὑπὸ τῆς ὠκύτητος

τῶν σκελῶν.

Ἐπεὶ δὲ ἐνέπεσεν

εἰς πυκνὴν καὶ δασεῖαν ὕλην,

ἐμπλακέντων αὐτῷ τῶν κεράτων

ἑάλω͵

μαθὼν πείρᾳ

ὅτι ἄρα ἦν ἄδικος

κριτὴς τῶν ἰδίων

ψέγων μὲν

τὰ σῴζοντα͵

ἐπαινῶν δὲ

τὰ προδόντα αὑτόν.

Ένα μεγάλο ελάφι διψώντας

το καλοκαίρι

φτάνει κοντά

σε μια πηγή καθαρή

και βαθιά

και, αφού ήπιε όσο ήθελε,

παρατηρούσε

τη μορφή του σώματός του.

Κυρίως επαινούσε

τη μορφή των κεράτων

με την ιδέα ότι ήταν στολίδι

για όλο το σώμα του.

Κατηγορούσε όμως

τα λεπτά του πόδια,

επειδή, κατά τη γνώμη του,

δεν μπορούσαν

να αντέξουν όλο το βάρος του.

Κι ενώ

ασχολούνταν με αυτά,

ακούγεται ξαφνικά γάβγισμα

σκύλων και κυνηγοί κοντά του.

Άρχισε λοιπόν να τρέχει ορμητικά,

για να ξεφύγει, και,

όσο έτρεχε

σε ομαλό έδαφος,

το έσωζε η ταχύτητα

των ποδιών του.

Όταν όμως έπεσε

σε πυκνό δάσος,

επειδή του μπλέχτηκαν τα κέρατα,

παγιδεύτηκε

και έμαθε εξ ιδίας πείρας,

ότι, πράγματι, ήταν κακός

κριτής του εαυτού του,

επειδή κατηγορούσε

αυτά που μπορούσαν να το σώσουν,

ενώ επαινούσε

αυτά που το πρόδωσαν.

Απόδοση Nοήματος

Οι μύθοι του Αισώπου είναι αλληγορικές ιστορίες, κάτι σαν τις παραβολές που χρησιμοποιούσε ο Χριστός, με ήρωες ζώα. Στη συγκεκριμένη ιστορία πρωταγωνιστής είναι ένα όμορφο ελάφι που σταμάτησε, για να πιει νερό σε κάποια πηγή στο δάσος. Την ώρα που έπινε, είδε την αντανάκλαση του κορμιού του στην επιφάνεια του νερού και θαύμασε το όμορφο σώμα του και ιδίως τα μεγάλα επιβλητικά κέρατα που στόλιζαν το κεφάλι του σαν στέμμα βασιλιά. Δεν έμεινε όμως ικανοποιημένο με την εμφάνιση των ποδιών του, που ήταν πολύ λεπτά και αδύνατα. Δεν πίστευε ότι ταίριαζαν με την υπόλοιπη εμφάνισή του. Εκείνη τη στιγμή άκουσε ήχο από σκυλιά και ανθρώπους που κυνηγούσαν στο δάσος. Φοβισμένο άρχισε να τρέχει, για να γλιτώσει. Όση ώρα έτρεχε σε ανοικτό χώρο, τα άσχημα πόδια του το βοηθούσαν να ξεφύγει από τους διώκτες του. Όταν όμως βρέθηκε σε περιοχή που το δάσος ήταν πολύ πυκνό, τα όμορφα κέρατά του πιάστηκαν στα κλαδιά και το ελάφι αιχμαλωτίστηκε από τους διώκτες του.

Γλωσσικά – Γραμματικά Σχόλια

ἔλαφος: ονομ. εν. του αρσ. ουσιαστικού β΄ κλίσης ὁ ἔλαφος.

εὐμεγέθης: ονομ. εν. αρσ. του τριτόκλιτου επιθέτου ὁ/ἡ ευμεγέθης, τὸ εὐμέγεθες (= μεγάλος).

ὥρᾳ: δοτ. εν. του θηλ. ουσιαστικού α΄ κλίσης ἡ ὥρα (= η εποχή).

θέρους: γεν. εν. του ουδ. ουσιαστικού γ΄ κλίσης τὸ θέρος (= το καλοκαίρι).

διψῶν: ονομ. εν. αρσ. της μετοχής ενεστώτα ενεργ. φωνής του ρ. διψήω, διψῶ.

παραγίνεται: γ΄ εν. οριστ. ενεστ. μέσης φωνής του ρ. παραγίγνομαι (= φτάνω κοντά).

ἐπί : κύρια πρόθεση συντασσόμενη (εδώ) με αιτιατική (= σε).

τινά : αιτιατ. εν. θηλ. της αόριστης αντωνυμίας τὶς, τὶς, τὶ (= κάποιος).

πηγήν: αιτιατ. εν. του θηλ. ουσιαστικού α΄ κλίσης ἡ πηγή.

διαυγῆ: αιτιατ. εν. θηλ. του τριτόκλιτου επιθέτου ὁ/ἡ διαυγής, τὸ διαυγές (= καθαρός, διαφανής).

καί: παρατακτικός συμπλεκτικός σύνδεσμος.

βαθεῖαν: αιτιατ. εν. θηλ. του τριτόκλιτου επιθέτου ὁ βαθύς, ἡ βαθεῖα, τὸ βαθύ.

πιών: ονομ. εν. αρσ. της μετοχής αορ. β΄ ενεργ. φωνής του ρ. πίνω.

ὅσον: αιτιατ. εν. ουδ. της αναφορικής αντωνυμίας ὅσος, ὅση, ὅσον.

ἤθελεν: γ΄ εν. οριστ. παρατ. ενεργ. φωνής του ρ. (ἐ)θέλω.

προσεῖχεν: γ΄ εν. οριστ. παρατ. ενεργ. φωνής του ρ. προσέχω (= παρατηρώ).

τῇ ἰδέᾳ: δοτ. εν. του θηλ. ουσιαστικού α΄ κλίσης ἡ ἰδέα (= η μορφή).

τοῦ σώματος: γεν. εν. του ουδ. ουσιαστικού γ΄ κλίσης τὸ σῶμα , τοῦ σώματος.

μάλιστα: ποσοτικό επίρρημα υπερθετικού βαθμού.

μέν: παρατακτικός αντιθετικός σύνδεσμος.

ἐπῄνει: γ΄ εν. οριστ. παρατ. ενεργ. φωνής του ρ. ἐπαινέω, ἐπαινῶ.

τὴν φύσιν: αιτιατ. εν. του θηλ. ουσιαστικού γ΄ κλίσης ἡ φύσις, τῆς φύσεως (= η φύση, η μορφή).

τῶν κεράτων: γεν. πληθ. του ουδ. ουσιαστικού γ΄ κλίσης τὸ κέρας, τοῦ κέρατος/κέρως.

ὡς: υποτακτικός αιτιολογικός σύνδεσμος (= γιατί).

κόσμος: ονομ. εν. του αρσ. ουσιαστικού β΄ κλίσης ὁ κόσμος (= ο διάκοσμος, το στολίδι).

εἴη: γ΄ εν. ευκτικής ενεστ. του βοηθητικού ρ. εἰμί.

παντί: δοτ. εν. ουδ. της αόριστης επιμεριστικής αντωνυμίας πᾶς, πᾶσα, πᾶν (= όλος).

τῷ σώματι: δοτ. εν. του ουδ. ουσιαστικού γ΄ κλίσης τὸ σῶμα, τοῦ σώματος.

ἔψεγεν: γ΄ εν. οριστ. παρατ. ενεργ. φωνής του ρ. ψέγω (= κατηγορώ).

δέ: παρατακτικός αντιθετικός σύνδεσμος (= και, αλλά).

τὴν λεπτότητα: αιτιατ. εν. του θηλ. ουσιαστικού γ΄ κλίσης ἡ λεπτότης, τῆς λεπτότητος.

τῶν σκελῶν: γεν. πληθ. του ουδ. ουσιαστικού γ΄ κλίσης τὸ σκέλος, τοῦ σκέλους (= το πόδι).

οὐχ: αρνητικό μόριο (= όχι, δεν).

οἵων τε ὄντων: γεν. πληθ. ουδ. της μετοχής ενεστ. της ρηματικής έκφρασης οἷός τ’ εἰμι (= είμαι ικανός).

φέρειν: απαρ. ενεστ. ενεργ. φωνής του ρ. φέρω (= φέρνω, μεταφέρω, αντέχω).

πᾶν: αιτιατ. εν. ουδ. της αόριστης επιμεριστικής αντωνυμίας πᾶς, πᾶσα, πᾶν.

τὸ βάρος: αιτιατ. εν. του ουδ. ουσιαστικού γ΄ κλίσης τὸ βάρος, τοῦ βάρους..

ἐν ᾧ: υποτακτικός χρονικός σύνδεσμος (= ενώ).

πρός: κύρια πρόθεση συντασσόμενη (εδώ) με δοτική (= κοντά σε).

τούτοις: δοτ. πληθ. ουδ. της δεικτικής αντωνυμίας οὗτος, αὕτη, τοῦτο (= αυτός, αυτή, αυτό).

ἦν: γ΄ εν. οριστ. παρατ. του ρ. εἰμί

ὑλακή: ονομ. εν. του θηλ. ουσιαστικού α΄ κλίσης ἡ ὑλακή  (= το γάβγισμα).

τε: παρατακτικός συμπλεκτικός σύνδεσμος (= και).

κυνῶν: γεν. πληθ. του αρσ. ουσιαστικού γ΄ κλίσης ὁ κύων, τοῡ κυνός (= ο σκύλος).

αἰφνιδίως: τροπικό επίρρημα (= ξαφνικά).

ἀκούεται: γ΄ εν. οριστ. ενεστ. μέσης φωνής του ρ. ἀκούομαι.

κυνηγέται: ονομ. πληθ. του αρσ. ουσιαστικού α΄ κλίσης ὁ κυνηγέτης(= ο κυνηγός).

πλησίον: τοπικό επίρρημα (= κοντά).

πρός: κύρια πρόθεση συντασσόμενη (εδώ) με αιτιατική (= προς).

φυγήν: αιτιατ. εν. του θηλ. ουσιαστικού α΄ κλίσης ἡ φυγή.

ὥρμα: γ΄ εν. οριστ. παρατ. ενεργ. φωνής του ρ. ὁρμάω, ὁρμῶ (= ορμώ).

μέχρις: καταχρηστική πρόθεση συντασσόμενη με γενική.

ὅπου: τοπικό επίρρημα (= όπου).

διά: κύρια πρόθεση συντασσόμενη (εδώ) με γενική (= διά μέσου).

πεδίου: γεν. εν. του ουδ. ουσιαστικού β ΄κλίσης τὸ πεδίον (= η πεδιάδα, το ομαλό έδαφος).

ἐποιεῖτο: γ΄ εν. οριστ. παρατ. μέσης φωνής του ρ. ποιέομαι, ποιοῦμαι (= κάνω).

τὸν δρόμον: αιτιατ. εν. του αρσ. ουσιαστικού β΄ κλίσης ὁ δρόμος.

ἐσῴζετο: γ΄ εν. οριστ. παρατ. μέσης φωνής του ρ. σῴζομαι.

ὑπό: κύρια πρόθεση συντασσόμενη (εδώ) με γενική (= από, κάτω από).

τῆς ὠκύτητος: γεν. εν. του θηλ. ουσιαστικού γ΄ κλίσης ἡ ὠκύτης, τῆς ὠκύτητος (= η ταχύτητα).

ἐπεί: υποτακτικός χρονικός σύνδεσμος (= όταν).

εἰς: κύρια πρόθεση συντασσόμενη με αιτιατική (= σε).

πυκνήν: αιτιατ. εν. θηλ. του δευτερόκλιτου επιθέτου ὁ πυκνός, ἡ πυκνή, τὸ πυκνόν.

δασεῖαν: αιτιατ. εν. θηλ. του τριτόκλιτου επιθέτου ὁ δασύς, ἡ δασεῖα, τὸ δασύ (= πυκνός).

ὕλην: αιτιατ. εν. του θηλ. ουσιαστικού α΄ κλίσης ἡ ὕλη (= το δάσος).

ἐνέπεσεν: γ΄ εν. οριστ. αορ. β΄ ενεργ. φωνής του ρ. ἐμπίπτω (= πέφτω σε).

ἐμπλακέντων: γεν. πληθ. ουδ. της μετοχής παθ. αορ. β΄ του ρ. έμπλέκομαι (= μπλέκομαι).

αὐτῷ: δοτ. εν. αρσ. της επαναληπτικής αντωνυμίας αὐτός, αὐτή, αὐτό (= ο ίδιος).

ἑάλω: γ΄ εν. οριστ. αορίστου β΄ παθητικής φωνής του ρ. ἀλίσκομαι (= αιχμαλωτίζομαι).

πείρᾳ: δοτ. εν. του θηλ. ουσιαστικού α΄ κλίσης ἡ πεῖρα (= η εμπειρία, η δοκιμή).

μαθών: ονομ. εν. αρσ. της μετοχής αορ. β΄ ενεργ. φωνής του ρ. μανθάνω (= μαθαίνω).

ὅτι: υποτακτικός ειδικός σύνδεσμος.

ἄρα: συμπερασματικός σύνδεσμος (= λοιπόν, πράγματι).

ἄδικος: ονομ. εν. αρσ. του δευτερόκλιτου επιθέτου ὁ/ἡ ἄδικος, τὸ ἄδικον.

τῶν ἰδίων: γεν. πληθ. ουδ. του δευτερόκλιτου επιθέτου ὁ ἴδιος, ἡ ἰδία, τὸ ἴδιον (= προσωπικός).

κριτής: ονομ. εν. του αρσ. ουσιαστικού α΄ κλίσης ὁ κριτής.

ψέγων: ονομ. εν. αρσ. της μετοχής ενεστ. ενεργ. φωνής του ρ. ψέγω (= κατηγορώ).

τὰ σῴζοντα: αιτιατ. πληθ. ουδ. της μετοχής ενεστ. ενεργ. φωνής του ρ. σῴζω.

ἐπαινῶν: ονομ. εν. αρσ. της μετοχής ενεστ. ενεργ. φωνής του ρ. ἐπαινέω, ἐπαινῶ.

τὰ προδόντα: ονομ. πληθ. ουδ. της μετοχής αορ. β΄ ενεργ. φωνής του ρ. προδίδωμι (= προδίδω).

αὑτόν: αιτιατ. εν. αρσ. της αυτοπαθητικής αντωνυμίας γ΄ προσώπου (= τον εαυτό του).

Ομόρριζα- Παράγωγα Λέξεων Κειμένου

α.ε.	μετάφραση	Ομόρριζα-Παράγωγα ν.ε.
ὁ κόσμος	το στολίδι	διάκοσμος, κόσμημα, κοσμηματοπωλείο
ψέγω	κατηγορώ	ψεγάδι, ψεγαδιάζω
δασύς, δασεῖα, δασύ	πυκνός	δάσος, δασύνομαι, δασύτριχος
ἡ ὕλη	το δάσος	υλοτόμος, υλοτομία, υλοτομώ
ἑάλων < ἁλίσκομαι	συλλαμβάνομαι	άλωση, αναλώσιμος, κατανάλωση
ὁ κύων	ο σκύλος	κυνόδοντας, κυνισμός, κυνηγώ

Απαντήσεις στις Ερωτήσεις του Σχολικού Βιβλίου

1. Γιατί καμάρωνε το ελάφι κοιτάζοντας την εικόνα του μέσα στο νερό; Ποιο ανατομικό χαρακτηριστικό του θεωρούσε ότι δεν ταίριαζε με τη συνολικά καλή εικόνα του;

Το ελάφι αντικρίζοντας την αντανάκλασή του στο νερό της πηγής θαύμαζε τη σωματική ομορφιά του και καμάρωνε για τα κέρατα που είχε στο κεφάλι του, τα οποία θεωρούσε ότι ήταν το στολίδι του, ένα είδος στέμματος. Όταν όμως το βλέμμα του έπεσε στα πόδια του, δεν ικανοποιήθηκε με το θέαμα, γιατί ήταν πολύ λεπτά και αδύνατα και πίστευε ότι δεν μπορούσαν να αντέξουν το βάρος του σώματός του, ενώ, παράλληλα, δεν ταίριαζαν με την υπόλοιπη εικόνα του. 

2. Ποιο χαρακτηριστικό του ελαφιού το βοήθησε να ξεφύγει από τους κυνηγούς; Ποιο χαρακτηριστικό του, αντίθετα, αποδείχθηκε μοιραίο;

Όταν το ελάφι άκουσε τα γαβγίσματα των σκυλιών και τις φωνές των κυνηγών, άρχισε να τρέχει, για να γλιτώσει. Τα πόδια του, που πριν λίγο τα κατηγορούσε ότι δεν ήταν όμορφα και δυνατά, το βοήθησαν να ξεφύγει αρχικά από τους διώκτες του. Όση ώρα έτρεχε σε ανοιχτό χώρο, τα γρήγορα πόδια του μεγάλωναν την απόστασή του από τα σκυλιά. Όταν όμως έφτασε σε μια περιοχή του δάσους που τα δέντρα ήταν πολύ πυκνά, τα όμορφα κέρατα του «πιάστηκαν» στα κλαδιά και επέτρεψαν στους διώκτες του να το προλάβουν και να το πιάσουν.

3. Τι νομίζετε ότι διδάσκει ο μύθος αυτός του Αισώπου;

Ο Αίσωπος προτιμούσε να παρουσιάζει ό,τι είχε να συμβουλεύσει συγκεκαλυμμένα, «κρυφά», μέσα από μικρές ιστορίες με ήρωες συνήθως ζώα, κάτι σαν τις παραβολές που χρησιμοποιούσε ο Ιησούς στη διδασκαλία του. Η ιστορία του ελαφιού μας διδάσκει ότι δεν πρέπει να κρίνουμε την αξία των πραγμάτων από την εξωτερική τους εμφάνιση αλλά από τη χρησιμότητα και την ωφέλειά τους. Τα όμορφα κέρατα, για τα οποία τόσο περήφανο ήταν το ελάφι, αποδείχτηκαν τελικά καταστροφικά, ενώ τα άσχημα πόδια, όταν παρουσιάστηκε κίνδυνος, το βοήθησαν να ξεφύγει και αποδείχτηκαν αρχικά σωτήρια.

4. Πιστεύετε ότι στις μέρες μας αποδίδουμε σημασία στην εξωτερική εμφάνιση ή στον εσωτερικό μας κόσμο; Να επικαλεστείτε συγκεκριμένα παραδείγματα.

Στις μέρες μας οι περισσότεροι άνθρωποι, δυστυχώς, αποδίδουν περισσότερη σημασία στην εξωτερική εμφάνιση και ομορφιά παρά στα εσωτερικά ψυχικά χαρακτηριστικά των ανθρώπων. Για την κατάσταση αυτή κυρίως υπεύθυνη είναι η κυριαρχία της τηλεόρασης και της εικόνας στη ζωή μας και η υπερβολική αξία που αποδίδουμε στο να γίνουμε γνωστοί. Όλοι γνωρίζουμε παραδείγματα ανθρώπων που διακρίνονται στο τραγούδι, το θέατρο, τον κινηματογράφο στηριγμένοι στην εμφάνιση και όχι στο ταλέντο τους. Αυτό, βέβαια, δεν σημαίνει ότι λείπουν και οι περιπτώσεις όπου το ταλέντο και τα ψυχικά χαρίσματα αναπληρώνουν την έλλειψη μιας όμορφης παρουσίας και βοηθούν τους πραγματικά ικανούς να διακριθούν στον τομέα τους.

Β2. Παραγωγή ουσιαστικών από ρήματα (α' μέρος) - Απαντήσεις στις ασκήσεις του σχολικού βιβλίου

1. Να αντιστοιχίσετε τα παρακάτω παράγωγα ουσιαστικά με την κατηγορία στην οποία ανήκουν:

α- 2,7,8 β- 1, 4, 9, γ- 3,5,6

2. Να αντιστοιχίσετετα ρήματα που δίνονται στη στήλη Α΄ με τα παράγωγα ουσιαστικά τους στη στήλη Β΄:

1-β, η, 2-ζ, θ, 3-ε, 4- γ, στ, 5- α, δ, ι

3. Να κατατάξετε τα ουσιαστικά της στήλης Β’ της προηγούμενης άσκησης στην κατηγορία που ανήκουν με βάση το τι δηλώνουν.

αποτέλεσμα ενέργειας	ενέργεια – κατάσταση	πρόσωπο που ενεργεί
παίδευμα τίμημα θέαμα	παίδευσις φθορά βοσκή	θεατής τιμητής βοσκός παιδευτής

4. 4. Χρησιμοποιώντας την κατάλληλη κατάληξη να σχηματίσετε παράγωγα ουσιαστικά της α.ε. που να δηλώνουν ό,τι ζητείται στην παρένθεση:
   παύω                  >                  ἡ παῦ-σις   (κατάσταση, ενέργεια)
   στρέφω               >                 ἡ στροφ-ή  (ενέργεια)
   αὐλέω, αὐλῶ       >                ὁ αὐλη-τής       (πρόσωπο που ενεργεί)
   πέμπω                >                 ὁ πομπ-ός  (πρόσωπο που ενεργεί)
   τίκτω                  >                 ὁ τοκ-ετός (ενέργεια)
   ποιέω, ποιῶ        >                  τὸ ποίη-μα             (αποτέλεσμα ενέργειας)
   μηνύω                 >                 τὸ μήνυ-μα            (αποτέλεσμα ενέργειας)

5. Να αναζητήσετε στα κείμενα των προηγούμενων Ενοτήτων και να καταγράψετε τα παράγωγα ουσιαστικά που δηλώνουν το πρόσωπο που ενεργεί, ενέργεια, κατάσταση, αποτέλεσμα ενέργειας .

Ενότητα 2: τροφός = πρόσωπο που ενεργεί, γραμματιστής = πρόσωπο που ενεργεί, γράμμα = αποτέλεσμα ενέργειας, κιθαριστής = πρόσωπο που ενεργεί.

Ενότητα 3: τροφή = ενέργεια, κατάσταση, χλαμυδουργία = ενέργεια, ἐξωμιδοποιία = ενέργεια.

Ενότητα 4: κῦμα = αποτέλεσμα ενέργειας

Ενότητα 5: ἄγαλμα = αποτέλεσμα ενέργειας, πενία = κατάσταση.

Γ. Γραμματική

Αρχαία Α’ Γυμνασίου 6

Η α’ κλίση ουσιαστικών

1. Θεωρία

Η α­’ κλί­ση ου­σι­α­στι­κών πε­ρι­λαμ­βά­νει όλα τα αρσε­νι­κά ου­σι­α­στι­κά που στην ο­νο­μα­στι­κή ε­νι­κού λή­γουν σε –ας και –ης και τα θη­λυ­κά σε –α και –η. Δεν πε­ρι­λαμ­βά­νει ουδέτερα.

Αρσενικά
	Ενικός		Πληθυντικός		Ενικός		Πληθυντικός
πτώση	α.ε.	ν.ε.	α.ε.	ν.ε.	α.ε.	ν.ε.	α.ε.	ν.ε.
ονομ. γεν. δοτ. αιτιατ. κλητ.	λοχίας λοχίου λοχίᾳ λοχίαν λοχία	λοχίας λοχία ― λοχία λοχία	λοχίαι λοχιῶν λοχίαις λοχίας λοχίαι	λοχίες λοχιών ― λοχίες λοχίες	ποιητής ποιητοῦ ποιητῇ ποιητήν ποιητά	ποιητής ποιητή ― ποιητή ποιητή	ποιηταί ποιτῶν ποιηταῖς ποιητάς ποιηταί	ποιητές ποιητών ― ποιητές ποιητές

Παρατηρήσεις για τα αρσενικά

• Τα πρωτόκλιτα αρσενικά έχουν κατάληξη γενικής ενικού –ου (βλ. λοχίου, ποιητοῦ).
• Τα αρσε­νι­κά σε –ης έ­χουν κα­νο­νι­κά κλη­τι­κή σε –ᾰ (-α βρα­χύ). Ε­ξαι­ρού­νται ό­σα στην ο­νο­μα­στι­κή ε­νι­κού λή­γουν σε –δης (π.χ. Ἀ­τρεί­δης).

Θηλυκά σε -η
	Ενικός		Πληθυντικός
πτώση	α.ε.	ν.ε.	α.ε.	ν.ε.
ονομ. γεν. δοτ. αιτιατ. κλητ.	νίκη νίκης νίκῃ νίκην νίκη	νίκη νίκης ― νίκη νίκη	νῖκαι νικῶν νίκαις νίκας νῖκαι	νίκες νικών ― νίκες νίκες

Θηλυκά σε –α
	Ενικός		Πληθυντικός		Ενικός		Πληθυντικός
πτώση	α.ε.	ν.ε.	α.ε.	ν.ε.	α.ε.	ν.ε.	α.ε.	ν.ε.
ονομ. γεν. δοτ. αιτιατ. κλητ.	τράπεζα τραπέζης τραπέζῃ τράπεζαν τράπεζα	τράπεζα τράπεζας ― τράπεζα τράπεζα	τράπεζαι τραπεζῶν τραπέζαις τραπέζας τράπεζαι	τράπεζες τραπεζών ― τράπεζες τράπεζες	χώρα χώρας χώρᾳ χώραν χώρα	χώρα χώρας ― χώρα χώρα	χῶραι χωρῶν χώραις χώρας χῶραι	χώρες χωρών ― χώρες χώρες

Παρατηρήσεις για τα θηλυκά σε –α

• Τα θη­λυ­κά σε –α, αν πριν α­πό το –α στην ο­νο­μα­στι­κή ε­νι­κού υπάρχει φω­νή­εν ή –ρ-, έ­χουν το –ατης κα­τά­λη­ξης μα­κρό (κα­θα­ρό), ό­που και αν συ­να­ντά­ται, και το δι­α­τη­ρούν σε ό­λη την κλί­ση τους (βλ. χώ­ρα).
• Τα θη­λυ­κά σε –α, αν πριν α­πό το –α στην ο­νο­μα­στι­κή ε­νι­κού έ­χουν σύμ­φω­νο πλην του –ρ-, έ­χουν το –α της κα­τά­λη­ξης βρα­χύ (μη κα­θα­ρό) και στη γε­νι­κή και δο­τι­κή ε­νι­κού το με­τα­τρέ­πουν σε –η– (βλ. τρά­πε­ζα).
• Εξαιρούνταιτα γαῖ­α, γραῖ­α, μοῖ­ρα, πεῖ­ρα, σφαῖ­ρα και σφῦ­ρα, που έ­χουν το –α βρα­χύ.

Γενικές παρατηρήσεις για την α΄ κλίση

• Τα πρω­τό­κλι­τα ου­σι­α­στι­κά το­νί­ζουν τη γε­νι­κή πλη­θυ­ντι­κού στη λή­γου­σα που παίρ­νει πε­ρι­σπω­μέ­νη (βλ. λο­χι­ῶν, ποι­η­τῶν, νι­κῶν, τρα­πε­ζῶν, χω­ρῶν).
• Ό­λα τα πρω­τό­κλι­τα ου­σι­α­στι­κά πα­ρου­σι­ά­ζουν τις ί­δι­ες κα­τα­λή­ξεις στον πλη­θυ­ντι­κό α­ρι­θμό, οι ο­ποί­ες μά­λι­στα συ­μπί­πτουν με τις κα­τα­λή­ξεις του θη­λυ­κού άρ­θρου.
• Η κα­τά­λη­ξης –ας, ό­που και αν εμ­φα­νί­ζε­ται σε πρω­τό­κλι­το ου­σι­α­στι­κό, εί­ναι μα­κρά (βλ. χώ­ρας).
• Τα ο­ξύ­το­να και πα­ρο­ξύ­το­να πρω­τό­κλι­τα ου­σι­α­στι­κά δι­α­τη­ρούν τον τό­νο τους στην ί­δι­α συλ­λα­βή κα­θ’ ό­λη την κλί­ση τους, εκτός βέβαια από τη γενική πληθυντικού που τονίζεται πάντοτε στη λήγουσα και περισπάται.
• Γε­νι­κή και δο­τι­κή ε­νι­κού και πλη­θυ­ντι­κού που το­νί­ζο­νται στη λή­γου­σα περισπώνται.
• Το –αι α­κά­λυ­πτο στο τέ­λος των κλι­τών λέ­ξε­ων εί­ναι βρα­χύ. Ό­ταν ό­μως κα­λύ­πτε­ται α­πό –ς, ξα­να­γί­νε­ται μα­κρό (βλ. χῶραι, χώραις).
• Τα προπαροξύτονα πρωτόκλιτα ουσιαστικά μετακινούν τον τόνο τους ανάλογα με τη λήγουσα:

α) Αν αυτή είναι βραχεία, τονίζονται στην προπαραλήγουσα, π.χ. τράπεζα.

β) Αν είναι μακρά, τονίζονται στην παραλήγουσα, π.χ. τραπέζης.

Απαντήσεις στις ασκήσεις του σχολικού βιβλίου

1. Να μεταφέρετε τα ουσιαστικά στην ίδια πτώση του άλλου αριθμού:

στρατιωτῶν  ®    στρατιώτου        μανδύαις          ®   μανδύᾳ

θεατάς          ®   θεατήν                νεανίου            ®   νεανιῶν

νομοθετῶν    ®   νομοθέτου          πολίτης            ®   πολῖται

κεφαλήν       ®   κεφαλάς             ἰδιώτης             ®   ἰδιῶται

2. Να συμπληρώσετε τις καταλήξεις των παρακάτω ουσιαστικών και να τα τονίσετε:

τὴν ἀνδρείαν, τῇ μάζῃ, τῆς βοηθείας, αἱ χῶραι, τοὺς ἐργάτας, ὦ μαθηταί (πληθ.), τῆς βασιλίσσης, τῶν ἀθλητῶν, τῷ ἐργάτῃ, τοῖς τεχνίταις, τῇ ἰδέᾳ, τῇ ὕλῃ.

3. Να συμπληρώστε τα κενά των παρακάτω προτάσεων με τον κατάλληλο τύπο του ουσιαστικού που δίνεται στην παρένθεση:

α. Οἱ στρατιῶται (στρατιώτης) ἐν πολλῇ ἀπορίᾳ (ἀπορία) εἰσίν.

β. Οἱ νόμοι ἐπιμελοῦνται (= φροντίζουν) τῶν πολιτῶν (πολίτης).

γ. Τὴν πόλιν ὅπλων καὶ βελῶν καὶ σίτου καὶ παρασκευῆς (παρασκευή) ἁπάσης ἐνέπλησαν (= γέμισαν).

δ. Οἱ πρεσβῦται (πρεσβύτης) θαυμάζουσι τὰς ἀρετάς (ἀρετή) τῶν νεανιῶν (νεανίας).

ε. Μεγίστης τιμῆς (τιμή) ἀπολαύουσιν (= απολαμβάνουν) οἱ νικηταί (νικητής). 

4. Να συνδυάσετε τις λέξεις της στήλης Α΄ με τις κατάλληλες λέξεις της στήλης Β΄και να σχηματίσετε με αυτές προτάσεις στη ν.ε. Κατόπιν να μεταγράψετε τις φράσεις στην Αρχαία Ελληνική:

1-γ: δημοσίᾳ δαπάνῃ, 2-ε: ἡ ἐσχάτη τῶν ποινῶν, 3-στ: δόξα τῷ θεῷ, 4-α: ἐν βρασμῷ ψυχῆς, 5-β: ἐφ’ ὅλης τῆς ὕλης, 6-δ: ἐπὶ τῇ εὐκαιρίᾳ

Η κηδεία του Κ. έγινε δημοσία δαπάνη.

Το δικαστήριο του επέβαλε την εσχάτη των ποινών για το έγκλημα που διέπραξε.

Δόξα τω θεώ η θεία είναι υγιής.

Το δικαστήριο του αναγνώρισε το ελαφρυντικό ότι έδρασε εν βρασμώ ψυχής.

Στο τέλος της χρονιάς οι εξετάσεις είναι εφ΄ όλης της ύλης.

Επί τη ευκαιρία θέλω να σου ζητήσω μια χάρη!

ΕΝΟΤΗΤΑ 6

ΠΗΓΗ http://skapanefs.blogspot.com/2012/04/6.html

 Μετάφραση

 Ένα μεγάλο ελάφι σε εποχή καλοκαιριού, καθώς διψούσε, φτάνει κοντά σε κάποια πηγή καθαρή και βαθιά και, αφού ήπιε όσο ήθελε, παρατηρούσε τη μορφή του σώματός του. Και κυρίως επαινούσε τη φύση των κεράτων του με την ιδέα ότι αυτά ήταν στολίδι για όλο το σώμα του. Αντίθετα, κατηγορούσε τη λεπτότητα των ποδιών του, επειδή, κατά τη γνώμη του, δεν μπορούσαν να αντέξουν όλο το βάρος του. Κι ενώ ασχολούνταν με αυτά, ξαφνικά ακούγεται γάβγισμα σκυλιών και κυνηγοί βρίσκονται κοντά. Και αυτό άρχισε να τρέχει ορμητικά, για να ξεφύγει και, όσο έτρεχε σε ομαλό έδαφος, σωζόταν από την ταχύτητα των ποδιών του. Όταν όμως έπεσε σε αδιαπέραστο και πυκνό δάσος, επειδή του μπλέχτηκαν τα κέρατα, παγιδεύτηκε και έμαθε εξ ιδίας πείρας ότι πράγματι ήταν άδικος κριτής των ατομικών του χαρακτηριστικών, επειδή κατηγορούσε αυτά που το έσωζαν, ενώ επαινούσε αυτά που το πρόδωσαν.

Λεξιλογικά

πότης = αυτός που καταναλίσκει συχνά και σε μεγάλες ποσότητες οινοπνευματώδη ποτά.
ποτήρι =  1. κοίλο σκεύος, κυρίως γυάλινο, διάφορων σχημάτων και μεγεθών με το οποίο πίνουμε νερό ή άλλα ποτά 2. το (υγρό) περιεχόμενο ενός ποτηριού, η ποσότητα του υγρού που χωράει σε ένα ποτήρι: Ένα ~ κρασί / μπίρα / νερό.
πόσιμος = κατάλληλος να τον πιεις 
πόση = η ενέργεια του πίνω  
ποτίζω = 1. ρίχνω νερό σε φυτά 2. δίνω σε κπ. να πιει κτ., και κυρίως νερό σε ζώα  3. απορροφώ (σιγά σιγά) ένα υγρό, υγραίνομαι, εμποτίζομαι: Πότισε ο τοίχος / το ταβάνι 4. (μτφ.) α. γεμίζω με κτ., είμαι γεμάτος από κτ. υγρό: Γη ποτισμένη με ιδρώτα. Λάβαρο ποτισμένο με το αίμα των αγωνι στών. β. (για πρόσ.) διαποτίζω κπ., τον επηρεάζω σε πολύ μεγάλο βαθμό: Έχουν ποτιστεί με μίσος κατά των αλλοθρήσκων.
πότισμα = η ενέργεια ή το αποτέλεσμα του ποτίζω
καταπίνω = 1α. με εκούσιες και με αντανακλαστικές κινήσεις των μυών του στόματος και του φάρυγγα κατεβάζω κτ., κυρίως μια ποσότητα στερεάς ή υγρής τροφής, από το στόμα στο στομάχι διά μέσου του οισοφάγου  β. (οικ.) τρώω βιαστικά και λαίμαργα, καταβροχθίζω την τρο φή μου: Ό,τι βρει μπροστά του το καταπίνει.2. (μτφ., οικ.) α. πιστεύω με μεγάλη ευκολία ό,τι μου πουν, δείχνω αφέλεια και ευπιστία· χάφτω  β.δέχομαι μια δυσάρεστη κατάστα ση χωρίς διαμαρτυρίες ή άλλες αντιδράσεις: Kατάπια πολλές προσβολές χωρίς να μιλήσω. Kατάπιε πολλές πίκρες στη ζωή της.
κατάποση =  η ενέργεια του καταπίνω, το σύνολο των εκούσιων και αντανακλαστικών κινήσεων με τις οποίες μεταφέρεται κτ., στερεό ή υγρό, από τη στοματική κοιλότητα στο στομάχι, διά μέσου του οισοφάγου
προπίνω = πίνω πρώτος ή στην υγειά κάποιου
πρόποση = σύντομος λόγος σε γιορτές, σε συνεστιάσεις κτλ., στο τέλος του οποίου αυτός που τον εκφωνεί σηκώνει ένα ποτήρι και προτρέπει να πιουν όλοι μαζί προς τιμή κάποιου προσώπου ή γεγονότος
συμπότης = αυτός που πίνει κρασί ή άλλα οινοπνευματώδη ποτά, σε συναναστροφή, μαζί με άλλους.
συμπόσιο = Iα.στην αρχαία Ελλάδα, συνεστίαση με οινοποσία που συνοδευόταν από τραγούδια, χορό και συζήτηση. β. ιδιαίτερα πλούσιο γεύμα ή δείπνο με πολλούς συνδαιτυμόνες, που γίνεται με την ευκαιρία κάποιου ευχάριστου γεγονότος. II. άτυπη συνάντηση επιστημόνων ή άλλων ειδικών, κατά την οποία γίνονται επιστημονικές ανακοινώσεις και ακολουθεί η σχετική συζήτηση· (πρβ. συνέδριο): Iατρικό ~. ~ ιστορικής γλωσσολογίας.
άμπωτη = η υποχώρηση του νερού της θάλασσας κατά την παλίρροια
οινοποσία = κατανάλωση κρασιού από ένα πρόσωπο, συνήθ. όταν πρόκειται για μεγάλη ποσότητα
ηδύποτο = οινοπνευματώδες ποτό με γλυκιά γεύση και άρωμα φρούτων, ανθέων κτλ
πιόμα = 1. η πόση. 2. το ποτό.
ποτοποιός = επιχειρηματίας ή εργαζόμενος στον κλάδο της ποτοποιίας.
ποταπαγόρευση = η απαγόρευση παραγωγής, πώλησης και κατανάλωσης οινοπνευματωδών ποτών

A' ΚΛΙΣΗ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΩΝ 

 Θεωρία

Άσκηση (1)

 Άσκηση (2)  

Άσκηση (3) 

Άσκηση (4) 

Άσκηση (5) 

Άσκηση (6) 

Άσκηση (7) 

Άσκηση (8) 

Άσκηση (9) 

Άσκηση (10) 

Άσκηση (11) 

Άσκηση (12) 

Άσκηση (13) 

ΠΗΓΗ http://2stav-glossa.blogspot.com/2014/11/6_19.html

Α. Κείμενο

Οι πασίγνωστοι μύθοι του Αισώπου ήταν ευχάριστο και διδακτικό ανάγνωσμα όλων των εποχών. Ξεχωρίζουν για τη διεισδυτική ματιά και την ευφυΐα του δημιουργού τους, αναδεικνύουν με χιουμοριστικό πνεύμα τις ανθρώπινες αδυναμίες και παρακινούν για τη διόρθωσή τους. Μια από αυτές είναι και η υπερεκτίμηση της φυσικής ομορφιάς, την οποία πλήρωσε ακριβά το ελάφι του μύθου που θα μελετήσετε.

ΠΗΓΗ https://www.slideshare.net/despifor/6-50206725






























Ἔλαφος εὐμεγέθης ὥρᾳ θέρους διψῶν παραγίνεται ἐπί τινα πηγὴν διαυγῆ καὶ βαθεῖαν καὶ πιὼν ὅσον ἤθελεν προσεῖχεν τῇ τοῦ σώματος ἰδέᾳ. Καὶ μάλιστα μὲν ἐπῄνει τὴν φύσιν τῶν κεράτων ὡς κόσμος εἴη παντὶ τῷ σώματι. Ἔψεγεν δὲ τὴν τῶν σκελῶν λεπτότητα ὡς οὐχ οἵων τε ὄντων φέρειν πᾶν τὸ βάρος. Ἐν ᾧ δὲ πρὸς τούτοις ἦν, ὑλακή τε κυνῶν αἰφνιδίως ἀκούεται καὶ κυνηγέται πλησίον. Ὁ δὲ πρὸς φυγὴν ὥρμα καὶ μέχρις ὅπου διὰ πεδίου ἐποιεῖτο τὸν δρόμον, ἐσῴζετο ὑπὸ τῆς ὠκύτητος τῶν σκελῶν. Ἐπεὶ δὲ εἰς πυκνὴν καὶ δασεῖαν ὕλην ἐνέπεσεν, ἐμπλακέντων αὐτῷ τῶν κεράτων ἑάλω, πείρᾳ μαθὼν ὅτι ἄρα ἄδικος ἦν τῶν ἰδίων κριτὴς ψέγων μὲν τὰ σῲζοντα, ἐπαινῶν δὲ τὰ προδόντα αὑτόν.

Μύθος του Αισώπου (διασκευή)

http://ebooks.edu.gr/modules/ebook/show.php/DSGL102/457/3003,12056/

http://users.sch.gr/ipap/Ellinikos%20Politismos/Yliko/Theoria%20arxaia/metafraseis%20a%20gym/a06xm.htm

Το 6ο κείμενο με ερωτήσεις

 http://users.sch.gr/ipap/Ellinikos%20Politismos/Yliko/Theoria%20arxaia/metafraseis%20a%20gym/askiseis%20metafraseis%20a/A02/Ataxi06.htm

Μετάφραση του κειμένου στα Νέα Ελληνικά

Ένα μεγάλο ελάφι σε εποχή καλοκαιριού, καθώς διψούσε, φτάνει κοντά σε κάποια πηγή καθαρή και βαθιά και, αφού ήπιε όσο ήθελε, παρατηρούσε τη μορφή του σώματός του. Και κυρίως επαινούσε τη φύση των κεράτων του με την ιδέα ότι αυτά ήταν στολίδι για όλο το σώμα του. Αντίθετα, κατηγορούσε τη λεπτότητα των ποδιών του, επειδή, κατά τη γνώμη του, δεν μπορούσαν να αντέξουν όλο το βάρος του. Κι ενώ ασχολούνταν με αυτά, ξαφνικά ακούγεται γάβγισμα σκυλιών και κυνηγοί βρίσκονται κοντά. Και αυτό άρχισε να τρέχει ορμητικά, για να ξεφύγει και, όσο έτρεχε σε ομαλό έδαφος, σωζόταν από την ταχύτητα των ποδιών του. Όταν όμως έπεσε σε αδιαπέραστο και πυκνό δάσος, επειδή του μπλέχτηκαν τα κέρατα, παγιδεύτηκε και έμαθε εξ ιδίας πείρας ότι πράγματι ήταν άδικος κριτής των ατομικών του χαρακτηριστικών, επειδή κατηγορούσε αυτά που το έσωζαν, ενώ επαινούσε αυτά που το πρόδωσαν.

ΔΕΣ ΚΑΙ http://synodoiporos.weebly.com/alpharhochialpha943alpha-epsilonlambdalambdaetanuiotakappa942-gammalambda974sigmasigmaalpha-alpha.html

ΠΗΓΗ http://eu-mathein.gr/wp-content/uploads/2015/04/%CE%95%CE%BD%CF%8C%CF%84%CE%B7%
CF%84%CE%B1-6%CE%B7.pdf
Ενότητα 6η 
Η ομορφιά δεν είναι το παν
 Εὐμεγέθης ἔλαφος ὥρᾳ θέρους                                                            Ένα μεγαλόσωμο ελάφι σε εποχή καλοκαιριού, 
διψῶν παραγίνεται                                                                                  καθώς διψούσε, φτάνει κοντά
 ἐπί τινα πηγήν διαυγῆ καί βαθεῖαν                                                        σε κάποια καθαρή και βαθιά πηγή
 καί πιών ὅσον ἤθελεν και,                                                                     αφού ήπιε όσο (νερό) ήθελε, 
προσεῖχεν τῇ ἰδέᾳ τοῦ σώματος.                                                            παρατηρούσε τη μορφή του σώματός του. 
Καί μάλιστα μέν ἐπήνει τήν φύσιν τῶν κεράτων                           Και κυρίως επαινούσε τη φύση των κεράτων του
 ὡς κόσμος εἴη παντί τῷ σώματι.                                                    με την ιδέα ότι αυτά ήταν στολίδι για όλο το σώμα 
                                                                                                         του. 
Ἔψεγεν δέ τήν λεπτότητα τῶν σκελῶν                                              Αντίθετα, κατηγορούσε τα λεπτά του πόδια, 
ὡς οὐχ οἵων τε ὄντων                                                                       επειδή, κατά τη γνώμη του, δεν μπορούσαν
 φέρειν πᾶν τό βάρος.                                                                       να αντέξουν όλο το βάρος του.
 Ἐν ὧ δέ πρός τούτοις ἦν,                                                                  Και ενώ ασχολούνταν με αυτά,
 αἰφνιδίως ἀκούεται ὑλακή τε κυνῶν                                                ξαφνικά ακούγεται γάβγισμα σκυλιών 
καί κυνηγέται πλησίον .                                                                     και κυνηγοί το πλησιάζουν
. Ὁ δέ ὥρμα πρός φυγήν                                                                Αυτό άρχισε να τρέχει ορμητικά, για να ξεφύγει
                                                                                                           καί,
 μέχρις ὅπου διά πεδίου ἐποιεῖτο τόν δρόμον,                                 και όσο έτρεχε σε ομαλό έδαφος,
 ἐσώζετο ὑπό τῆς ὠκύτητος τῶν σκελῶν.                                     σωζόταν από την ταχύτητα των ποδιών του. 
Ἐπεί δέ ἐνέπεσεν εἰς πυκνήν καί δασεῖαν ὕλην,                                 Όταν όμως έφτασε σε αδιαπέραστο και πυκνό 
                                                                                                      δάσος, 
ἐμπλακέντων αὐτῷ τῶν κεράτων ἑάλω,                                                επειδή του μπλέχτηκαν τα κέρατα, παγιδεύτηκε
 μαθών πείρᾳ                                                                                και έμαθε εξ ιδίας πείρας
 ὅτι ἄρα ἦν ἄδικος κριτής τῶν ἰδίων                                      ότι πράγματι ήταν άδικος κριτής των ατομικών
                                                                                                    του γνωρισμάτων, 
ψέγων μέν τά σώζοντα,                                                             γιατί κατηγορούσε αυτά που το έσωζαν,
 ἐπαινῶν δέ τά προδόντα αὑτόν.                                              ενώ επαινούσε αυτά που το πρόδωσαν.


Νοηματική απόδοση του κειμένου 
Ο Αίσωπος στο κείμενο αυτό περιγράφει το πάθημα ενός ελαφιού. Το ελάφι διψούσε πολύ και σταμάτησε σε μια πηγή, ήπιε νερό και ξεδίψασε. Ύστερα, παρατηρούσε τη μορφή του σώματός του στα νερά της πηγής. Τότε επαινούσε τα κέρατά του, γιατί πίστευε ότι ήταν στολίδι για το σώμα του και κατηγορούσε τα πόδια του, επειδή ήταν λεπτά και δεν μπορούσαν να αντέξουν το βάρος του σώματός του. Κι ενώ σκεφτόταν αυτά, ακούστηκαν ξαφνικά γαυγίσματα σκυλιών και κυνηγοί. Τότε το ελάφι άρχισε να τρέχει, για να σωθεί. Και πραγματικά σωζόταν λόγω της ταχύτητας των ποδιών του στο έδαφος. Μόλις όμως μπήκε μέσα σ’ ένα δάσος πυκνό και σκεπασμένο με δέντρα, μπλέχτηκαν τα κέρατά του και πιάστηκε από τους κυνηγούς. Την ώρα εκείνη κατάλαβε, ότι έκρινε άδικα κατηγορώντας τα πόδια του, που το έσωζαν και επαινώντας τα κέρατα του, που το πρόδωσαν. 

Ετυμολογικά 
1. Να αντιστοιχίσετε τα ρήματα της στήλης Α με τα παράγωγα ουσιαστικά
 Γραμματική 
1. Βάλτε τα ουσιαστικά της α’ κλίσης στην πτώση που ζητείται: 
α. τούς …………………… (πολίτης). β. τῆς ……………………. (πολιτεία). γ. τήν ………………….. (ἀνατροφή).
 δ. τούς …………………. (νεανίας). ε. τούς …………………. (ὁπλίτης). στ. τῶν ………………… (ἀγωνιστής). 
2. Να γράψετε τη γενική ενικού και πληθυντικού των ουσιαστικών:
 γυμνασιάρχης, πατριώτης, μέλισσα, νεανίας, γραμματιστής, οἰκία. 
3. Να κλιθούν οι πλάγιες πτώσεις ενικού και πληθυντικού αριθμού των παρακάτω ουσιαστικών : 
ὁ θεατὴς ὁ νικητὴς ὁ κοχλὶας ἡ σκαπὰνη ἡ ἅμιλλα ἡ ἀλὴθεια ἡ κλὶνη 
4. Να τοποθετηθούν στην κατάλληλη στήλη του πίνακα που ακολουθεί τα πρωτόκλιτα ουσιαστικά:
 χώρα, μοῖρα, τράπεζα, σαφήνεια, πεῖνα, ῥίζα, θάλαττα, ἅμαξα, ἀργία, πεῖρα. γενική σε - ας γενική σε - ης 
Απαντήσεις στις ερωτήσεις κατανόησης του σχολικού βιβλίου 
1. Γιατί καμάρωνε το ελάφι κοιτάζοντας την εικόνα του μέσα στο νερό; 
Ποιο ανατομικό χαρακτηριστικό του 
θεωρούσε ότι δεν ταίριαζε με τη συνολικά καλή εικόνα του; 

Το ελάφι, σκύβοντας να πιει νερό από μια πηγή, καμάρωνε την όμορφη εικόνα του, όπως αντικατοπτριζόταν στο καθαρό νερό. Περισσότερο θαύμαζε τα κέρατα που τα θεωρούσε το στολίδι της εμφάνισής του, στενοχωριόταν όμως για τα πόδια του, επειδή ήταν πολύ λεπτά και έμοιαζαν δυσανάλογα με το υπόλοιπο σώμα.
 2. Ποιο χαρακτηριστικό του ελαφιού το βοήθησε να ξεφύγει αρχικά από τους κυνηγούς;
 Ποιο χαρακτηριστικό του, αντίθετα, αποδείχτηκε μοιραίο; 

Το ελάφι κατόρθωσε αρχικά να ξεφύγει από τους κυνηγούς χάρη στα γρήγορα πόδια του. Το στοιχείο δηλαδή του σώματός του το οποίο θεωρούσε άσχημο ή αταίριαστο με τη συνολική του εικόνα ήταν αυτό που το βοήθησε να σωθεί. Αντίθετα, το χαρακτηριστικό που θεωρούσε το ομορφότερο πάνω του και καμάρωνε γι’ αυτό, τα κέρατά του αποδείχτηκαν μοιραία, αφού μπλέχτηκαν στα κλαδιά ενός δέντρου, με αποτέλεσμα το ελάφι να παγιδευτεί και να πέσει στα χέρια των κυνηγούν.

3.Τι νομίζετε ότι διδάσκει ο μύθος αυτός του Αισώπου; 

Ο μύθος του Αισώπου που περιγράφει το πάθημα του ελαφιού διδάσκει, ότι δεν πρέπει να δίνουμε σημασία μόνο σε ότι είναι όμορφο, αλλά και στο χρήσιμο και ωφέλιμο. Η εξωτερική ομορφιά είναι υποκειμενική και μπορεί να αλλοιωθεί με την πάροδο του χρόνου, ενώ είναι άχρηστη αν δε συνοδεύεται από άλλα χαρίσματα, κυρίως ψυχικά. Από την άλλη πλευρά, σωματικά χαρακτηριστικά που μπορεί κάποιος να υποτιμά στον εαυτό του συχνά κρύβουν σημαντικές ικανότητες όπως δύναμη ή ταχύτητα. 

4. Πιστεύετε ότι στις μέρες μας αποδίδουμε σημασία στην εξωτερική εμφάνιση ή στον εσωτερικό μας κόσμο; Να επικαλεστείτε συγκεκριμένα παραδείγματα. 
Η εξωτερική εμφάνιση έπαιζε σημαντικό ρόλο σε όλες τις εποχές και σε όλες τις κοινωνίες, με τη διαφορά ότι τα πρότυπα ομορφιάς δεν είναι πάντα ούτε για όλους τους λαούς τα ίδια. Στις μέρες η ομορφιά προβάλλεται καθημερινά από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης τα οποία μας δείχνουν πρότυπα τα οποία συχνά απέχουν πολύ από το μέσο άνθρωπο. Πολλοί νέοι προσπαθούν να μοιάσουν σε μοντέλα με αποτέλεσμα να ασχολούνται σε υπερβολικό βαθμό με το ντύσιμο και τον καλλωπισμό, να κάνουν εξαντλητικές δίαιτες, με καταστροφικές συνέπειες για την υγεία. Επιπλέον, η καλή εξωτερική εμφάνιση κάποιες φορές θεωρείται προϋπόθεση ακόμη και σε επαγγέλματα στα οποία δεν παίζει κανένα ρόλο. Η ομορφιά είναι μια διαχρονική αξία. Δεν πρέπει όμως να δημιουργεί άγχος και χαμηλή αυτοεκτίμηση στους νέους, αφού οι πνευματικές ικανότητες και τα ψυχικά χαρίσματα συχνά υπερνικούν τα σωματικά ελαττώματα. Με την προϋπόθεση ότι ένας άνθρωπος έχει καλή μόρφωση και αυτοπεποίθηση, αρκεί η περιποιημένη εμφάνιση, για να υπάρχει ισορροπία ανάμεσα στην εξωτερική εικόνα και στον εσωτερικό του κόσμο.

Τι νομίζετε ότι διδάσκει ο μύθος αυτός του Αισώπου;

Αφηγηθείτε μια πραγματική ιστορία ή παραμύθι γνωστό ή και δικό σας με το ίδιο δίδαγμα

 και με τίτλο «Η ομορφιά δεν είναι το παν».

 Το  βίντεο –παραμύθι που ακολουθεί μπορεί να σας βοηθήσει, 

Τι θεωρούσαν οι αρχαίοι Έλληνες πιο σημαντικό: την εξωτερική ομορφιά ή τον εσωτερικό κόσμο;

http://ebooks.edu.gr/modules/ebook/show.php/DSGL102/457/3003,12056/extras/activities/index_06/index_06_erotisi4.html

Β1. Λεξιλογικός Πίνακας

πίνω
 θ. πι-, πο-, πω-
[στο κείμενο συναντήσατε τον τύπο πιών]

Αρχαία Ελληνική / Νέα Ελληνική	Νέα Ελληνική
τὸ ποτόν (-ό)	πιόμα
ὁ πότης	πιωμένος
τὸ ποτήριον (-ι)
πόσιμος [στην α.ε. κυρίως πότιμος (= κατάλληλος να τον πιεις)]
ἡ πόσις (-η)
ποτίζω
τὸ πότισμα
καταπίνω	ποτοποιός
ἡ κατάποσις (-η)	ποτοαπαγόρευση
προπίνω [= πίνω πρώτος ή στην υγειά κάποιου]	το ηδύποτο [= γλυκό αλκοολούχο ποτό]
ἡ πρόποσις (-η)
ὁ συμπότης
τὸ συμπόσιον (-ιο)
ἡ ἄμπωτις (-η) [= η υποχώρηση του νερού της θάλασσας κατά την παλίρροια]
ἡ ὑδροποσία
ὁ οἰνοπότης
ἡ οἰνοποσία
ἡδύποτος

Παραγωγή ουσιαστικών

Παραγωγή ουσιαστικών από ρήματα (α′ μέρος)

• Ουσιαστικά που δηλώνουν το πρόσωπο που ενεργεί

Η λέξη κριτής του κειμένου της Ενότητας, όπως και στη ν.ε., προέρχεται από το ρήμα κρίνω (κριτής< κρίνω) και δηλώνει αυτόν ο οποίος κρίνει, το πρόσωπο δηλαδή που ενεργεί.

Καταλήξεις ουσιαστικών που παράγονται από ρήματα και δηλώνουν το πρόσωπο που ενεργεί
-εύς -ός -της -άς -μών -τήρ -τωρ	γραφεύς < γράφω ἀρωγός < ἀρήγω (= βοηθώ) κριτής < κρίνω φυγάς < φεύγω ἡγεμών < ἡγέομαι, ἡγοῦμαι σωτήρ < σῲζω πράκτωρ < πράττω

• Ουσιαστικά που δηλώνουν ενέργεια, πάθος, κατάσταση ή το αποτέλεσμα ενέργειας

Το ουσιαστικό φυγή που απαντά στο κείμενο της Ενότητας προέρχεται από το θ. φυγ- του ρήματος φεύγω (ορ. αορ. ἔ-φυγ-ον) και δηλώνει ενέργεια. Το ουσιαστικό φύσις (< ρ. φύω) δηλώνει κατάσταση.

Καταλήξεις ουσιαστικών που παράγονται από ρήματα και δηλώνουν:
α. ενέργεια, πάθος, κατάσταση		β. το αποτέλεσμα μιας ενέργειας
-σις -σία -ή -ά -ία -ε-ία -ος -μός -(ε)τός	φύσις < φύω δοκιμασία < δοκιμάζω φυγή < φεύγω χαρά < χαίρω μανία < μαίνομαι βασιλεία < βασιλεύω (κυρίως από ρήματα σε -εύω) τρόμος < τρέμω ὀδυρμός < ὀδύρομαι τρυγητός < τρυγάω, τρυγῶ	-μα -μη -ος	ποίημα < ποιέω, ποιῶ γραμμή < γράφω ψεῦδος < ψεύδομαι

Α′ κλίση ουσιαστικών

Η α′ κλίση ουσιαστικών περιλαμβάνει αρσενικά και θηλυκά ουσιαστικά. 

http://users.sch.gr/ipap/Ellinikos%20Politismos/Yliko/Theoria%20arxaia/a.klisi.oys.htm

  

Να εντοπίσετε τα ουσιαστικά του κειμένου της Ενότητας που ανήκουν στην α′ κλίση.

Οι καταλήξεις των πτώσεων είναι οι εξής:

	αρσενικά		θηλυκά		αρσενικά και θηλυκά
	ενικός αριθμός				πληθυντικός αριθμός
ονομαστική	-ας	-ης	-α	-η	-αι
γενική	-ου	-ου	-ας/-ης	-ης	-ῶν
δοτική	-ᾳ	-ῃ	-ᾳ/-ῃ	-ῃ	-αις
αιτιατική	-αν	-ην	-αν	-ην	-ας
κλητική	-α	-η/-α	-α	-η	-αι

		Τα αρσενικά ουσιαστικά σε -ας και σε -ης είναι παρόμοια με τα νέα ελληνικά. Βεβαίως έχουν και κάποιες διαφορές. Είναι ευνόητο ότι με το πέρασμα του χρόνου κάποια πράγματα έχουν αλλάξει. Για να διαπιστώσεις αυτές τις αλλαγές, μπορείς να δεις αυτές τις ασκήσεις: για τα ουσιαστικάλοχίας, πολίτης, ὥρα, γλῶσσα, ψυχή. Οι καταλήξεις των ουσιαστικών της α' κλίσης είναι οι παρακάτω. Όπως διαπιστώνεις, στον πληθυντικό αριθμό τα αρσενικά και τα θηλυκά έχουν τις ίδιες καταλήξεις. Κάτι είναι κι αυτό!  Ενικός αρσενικά θηλυκά σε -ας σε -ης σε -α σε -η ον. γεν. δοτ. αιτ. κλ. -ας -ου -ᾳ -αν -α -ης -ου -ῃ -ην -α ή -η -α -ας ή -ης -ᾳ ή -ῃ -αν -α -η -ης -ῃ -ην -η Πληθυντικός ον. γεν. δοτ. αιτ. κλ. -αι -ῶν -αις -ας -αι αρσενικά σε -ας και σε -ης σε -ας σε -ης (οξύτονα) σε -ης  (παροξύτονα) σε -ης ὁ τοῦ τῷ τὸν ὦ νεανί-ας νεανί-ου νεανί-ᾳ νεανί-αν νεανί-α ποιητ-ής ποιητ-οῦ ποιητ-ῇ ποιητ-ήν ποιητ-ά στρατιώτ-ης στρατιώτ-ου στρατιώτ-ῃ στρατιώτ-ην στρατιώτ-α εὐπατρίδ-ης εὐπατρίδ-ου εὐπατρίδ-ῃ εὐπατρίδ-ην εὐπατρίδ-η   οἱ τῶν τοῖς τοὺς ὦ νεανί-αι νεανι-ῶν νεανί-αις νεανί-ας νεανί-αι ποιητ-αί ποιητ-ῶν ποιητ-αῖς ποιητ-άς ποιητ-αί στρατιῶτ-αι στρατιωτ-ῶν στρατιώτ-αις στρατιώτ-ας στρατιῶτ-αι εὐπατρίδ-αι εὐπατριδ-ῶν εὐπατρίδ-αις εὐπατρίδ-ας εὐπατρίδ-αι   Σχηματίζουν την κλητική του ενικού σε -α: τα εθνικά: ὦ Πέρσα, ὦ Σκύθα όσα λήγουν σε -της, π.χ. ὦ ποιητά τα σύνθετα με β' συνθετικό ρήμα, π.χ. ὦ γυμνασιάρχα, ὦ παιδοτρίβα, ὦ βιβλιοπῶλα Θηλυκά Όπως είπαμε και παραπάνω τα θηλυκά τα συναντάμε με δύο καταλήξεις: σε -α και σε -η. Από αυτά που λήγουν σε -α άλλα σχηματίζουν τη γενική σε -ας και άλλα σε -ης. θηλυκά σε -α    (γενική -ας) (οξύτονα) (παροξύτονα) (προπαροξύτονα) (παροξύτονα) (παροξύτονα) ἡ τῆς τῇ τὴν ὦ   στρατι-ά στρατι-ᾶς στρατι-ᾷ στρατι-άν στρατι-ά πολιτεί-α πολιτεί-ας πολιτεί-ᾳ πολιτεί-αν πολιτεί-α ἀλήθει-α ἀληθεί-ας ἀληθεί-ᾳ ἀλήθει-αν ἀλήθει-α ὥρ-α ὥρ-ας ὥρ-ᾳ ὥρ-αν ὥρ-α σφαῖρ-α σφαίρ-ας σφαίρ-ᾳ σφαῖρ-αν σφαῖρ-α αἱ τῶν ταῖς τὰς ὦ   στρατι-αί στρατι-ῶν στρατι-αῖς στρατι-άς στρατι-αί πολιτεῖ-αι πολιτει-ῶν πολιτεί-αις πολιτεί-ας πολιτεῖ-αι ἀλήθει-αι ἀληθει-ῶν ἀληθεί-αις ἀληθεί-ας ἀλήθει-αι ὧρ-αι ὡρ-ῶν ὥρ-αις ὥρ-ας ὧρ-αι σφαῖρ-αι σφαιρ-ῶν σφαίρ-αις σφαίρ-ας σφαῖρ-αι Στα παραπάνω ουσιαστικά σε –α η γενική του ενικού σχηματίζεται σε -ας. Αυτό γίνεται, όταν στην ονομαστική πριν από το -α  υπάρχει φωνήεν (στρατιά, πολιτεία, ἀλήθεια) ή ρ (ὥρα, σφαῖρα). Το α αυτό είναι μακρόχρονο και  λέγεται καθαρό. Εξαιρέσεις:  Το καθαρό -α δεν είναι μακρόχρονο αλλά βραχύχρονο. Όταν η λέξη τονίζεται στην προπαραλήγουσα π.χ. ἡ ἀλήθεια, ἡ εὐσέβεια Στα ονόματα: γραῖα, μαῖα, μυῖα, Στα ονόματα: μοῖρα, πεῖρα, πρῶρα, σφαῖρα, σφῦρα Σημείωση: Στην αιτιατική και κλητική του ενικού το -α είναι μακρόχρονο ή βραχύχρονο, όπως στην ονομαστική του ενικού, π.χ. ἡ ὥρα, τήν ὥραν, ὦ ὥρα, ἡ σφαῖρα, τήν σφαῖραν, ὦ σφαῖρα, ἡ γλῶσσα,  τήν γλῶσσαν ὦ γλῶσσα
		θηλυκά σε -α    (γενική -ης) (παροξύτονα) (προπαροξύτονα) ἡ τῆς τῇ τὴν ὦ γλῶσσ-α γλώσσ-ης γλώσσ-ῃ γλῶσσ-αν γλῶσσ-α   τράπεζ-α τραπέζ-ης τραπέζ-ῃ τράπεζ-αν τράπεζ-α αἱ τῶν ταῖς τὰς ὦ γλῶσσ-αι γλωσσ-ῶν γλώσσ-αις γλώσσ-ας γλῶσσ-αι   τράπεζ-αι τραπεζ-ῶν τραπέζ-αις τραπέζ-ας τράπεζ-αι Στα παραπάνω ουσιαστικά η γενική του ενικού σχηματίζεται σε -ης. Αυτό γίνεται, όταν στην ονομαστική πριν από το -α υπάρχει σύμφωνο, εκτός από το ρ. Το α αυτό είναι βραχύχρονο και λέγεται μηκαθαρό. Για να εξασκηθείς στη διάκριση μεταξύ των ουσιαστικών με  γεν. -ας ή -ης δοκίμασε αυτήν την άσκηση και μετά αυτήν. Ασκήσεις: ουσιαστικά θηλυκά της α' κλίσης σε -α, ης, γλῶσσα Άσκηση στα ουσιαστικά της α' κλίσης θηλυκά σε -η (γενική -ης) (οξύτονα) (παροξύτονα) ἡ τῆς τῇ τὴν ὦ ψυχ-ή ψυχ-ῆς ψυχ-ῇ ψυχ-ήν ψυχ-ή   κώμ-η κώμ-ης κώμ-ῃ κώμ-ην κώμ-η αἱ τῶν ταῖς τὰς ὦ ψυχ-αί ψυχ-ῶν ψυχ-αῖς ψυχ-άς ψυχ-αί   κῶμ-αι κωμ-ῶν κώμ-αις κώμ-ας κῶμ-αι Ασκήσεις: ουσιαστικά θηλυκά της α' κλίσης σε -η, ης, πηγή

Η ομορφιά δεν είναι το παν, Ενότητα 6 Αρχαίων Α΄ Γυμνασίου from Χρήστος Τσατσούρης

file:///C:/Users/Theodwra/Downloads/enotita6_neo_vivlio%20(2).pdf