ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ Α ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ -ΕΝΟΤΗΤΑ 10

Α' τάξη, 10η ενότητα, Ο Σωκράτης για τη φιλία

Ξενοφῶν, Ἀπομνημονεύματα 2.4.1-7 (διασκευή)

ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΗ

ΠΗΓΗ http://users.sch.gr/ipap/Ellinikos%20Politismos/Yliko/Theoria%20arxaia/metafraseis%20a%20gym/a10xm.htm

  ΕΝΟΤΗΤΕΣ  1η ενότητα  2η ενότητα  3η ενότητα  4η ενότητα  5η ενότητα  6η ενότητα  7η ενότητα  8η ενότητα  9η ενότητα  10η ενότητα  11η ενότητα  12η ενότητα  13η ενότητα  14η ενότητα  15η ενότητα  16η ενότητα  17η ενότητα  18η ενότητα 

Χαρακτηριστικό παράδειγμα στενών φίλων ήταν ο Αχιλλέας και ο Πάτροκλος.
Στην εικόνα ο Αχιλλέας δένει με προσοχή το τραύμα ου φίλου του
(περ. 500 π.Χ., Αρχαιολογικό Μουσείο Βερολίνου).

Εισαγωγικό σημείωμα

Ο Ξενοφών (περ. 430-355 π.Χ.), συγγραφέας με έργο πολύπλευρο (βλ. Ενότητα 5), αποτελεί –μαζί με τον Πλάτωνα και τον Αριστοφάνη– μία από τις σημαντικότερες πηγές που διαθέτουμε για τον βίο και τη διδασκαλία του Σωκράτη, αφού ο τελευταίος απέφυγε συνειδητά να ασχοληθεί με τη συγγραφή. Υπήρξε για μικρό χρονικό διάστημα μαθητής του και δέχτηκε επίδραση από τον μεγάλο φιλόσοφο. Στο έργο του Ἀπομνημονεύματα ο Ξενοφών καταγράφει αναμνήσεις όσων άκουσε από τον δάσκαλό του, στις οποίες περιλαμβάνονται και οι ακόλουθες απόψεις του Σωκράτη για τη φιλία.

  

Το κείμενο

Τοῦτο μὲν πολλῶν ἀκούω, ὡς πάντων κτημάτων κράτιστόν ἐστι φίλος σαφὴς καὶ ἀγαθός, παντὸς δὲ μᾶλλον ἐπιμέλονται οἱ πολλοὶ ἢ φίλων κτήσεως. Καὶ γὰρ οἰκίας καὶ ἀγροὺς καὶ ἀνδράποδα καὶ βοσκήματα καὶ σκεύη ἐπιμελῶς κτῶνται, φίλον δέ, ὃ μέγιστον ἀγαθὸν εἶναί φασιν, οὐχ ὅπως κτήσωνται φροντίζουσι. Καίτοι ποῖος ἵππος ἢ ποῖον ζεῦγος οὕτω χρήσιμον ὥσπερ ὁ χρηστὸς φίλος; Ποῖον δὲ ἀνδράποδον οὕτως εὔνουν καὶ παραμόνιμον; ῍Η ποῖον ἄλλο κτῆμα οὕτω πάγχρηστον; Ὁ γὰρ ἀγαθὸς φίλος ἑαυτὸν τάττει πρὸς πᾶν τὸ ἐλλεῖπον τῷ φίλῳ καί, ἄν τέ τινα εὖ ποιῆσαι δέῃ, συνεπισχύει, ἄν τέ τις φόβος ταράττῃ, συμβοηθεῖ, καὶ εὖ μὲν πράττοντα πλεῖστα εὐφραίνει, σφαλλόμενον δὲ πλεῖστα ἐπανορθοῖ. Ἀλλ’ ὅμως ἔνιοι δένδρα μὲν πειρῶνται θεραπεύειν τοῦ καρποῦ ἕνεκεν, τοῦ δὲ παμφορωτάτου κτήματος, ὃ καλεῖται φίλος, ἀργῶς καὶ ἀνειμένως οἱ πλεῖστοι ἐπιμέλονται.

Ερωτήσεις

1. Ποια αντίφαση διαπιστώνει ο Σωκράτης ανάμεσα σε όσα ακούει να λέγονται για τη φιλία και σε όσα βλέπει να συμβαίνουν;

2. Γιατί ο καλός και πιστός φίλος είναι αναντικατάστατος κατά τον Σωκράτη; Ποια επιχειρήματα προβάλλει, για να ενισχύσει την άποψή του;

3. Ποιοι πιστεύετε ότι είναι οι μεγαλύτεροι κίνδυνοι που αντιμετωπίζει μια φιλική σχέση στην εποχή μας;

Το αρχαίο κείμενο, λεξιλογικές επισημάνσεις και απόδοση νοήματος (Μετάφραση)

Άσκηση κατανόησης, επιλογής από κατάλογο , 
Κατέβασε το αρχείο, για να γράψεις τη μετάφρασή σου: με λεξιλόγιο , χωρίς λεξιλόγιο 
Κατέβασε τη μετάφραση σε αρχείο   ή αν έχεις πρόβλημα με τους πολυτονικούς χαρακτήρες σε αρχείο 
Άσκηση για τη μετάφραση, επιλογής από κατάλογο 
Δες το σχεδιάγραμμα της ενότητας

Δες τη μετάφραση κάθε σειράς πατώντας στο  ή
εμφάνισε - απόκρυψε όλη τη μετάφραση πατώντας 

  Τοῦτο μὲν πολλῶν ἀκούω,

  ὡς πάντων κτημάτων κράτιστόν ἐστι φίλος

  σαφὴς καὶ ἀγαθός,

  παντὸς δὲ μᾶλλον ἐπιμέλονται οἱ πολλοὶ ἢ φίλων κτήσεως

  Καὶ γὰρ οἰκίας καὶ ἀγροὺς καὶ ἀνδράποδα

  καὶ βοσκήματα καὶ σκεύη ἐπιμελῶς κτῶνται,

  φίλον δέ, ὃ μέγιστον ἀγαθὸν εἶναί φασιν,

  οὐχ ὅπως κτήσωνται φροντίζουσι.

  Καίτοι ποῖος ἵππος ἢ ποῖον ζεῦγος

  οὕτω χρήσιμον ὥσπερ ὁ χρηστὸς φίλος;

  Ποῖον δὲ ἀνδράποδον οὕτως εὔνουν καὶ παραμόνιμον;

  ῍Η ποῖον ἄλλο κτῆμα οὕτω πάγχρηστον;

  Ὁ γὰρ ἀγαθὸς φίλος

  ἑαυτὸν τάττει πρὸς πᾶν τὸ ἐλλεῖπον τῷ φίλῳ

  καί, ἄν τέ τινα εὖ ποιῆσαι δέῃ, συνεπισχύει,

  ἄν τέ τις φόβος ταράττῃ, συμβοηθεῖ,

  καὶ εὖ μὲν πράττοντα πλεῖστα εὐφραίνει,

  σφαλλόμενον δὲ πλεῖστα ἐπανορθοῖ.

  Ἀλλ’ ὅμως ἔνιοι δένδρα μὲν πειρῶνται θεραπεύειν τοῦ καρποῦ ἕνεκεν,

  τοῦ δὲ παμφορωτάτου κτήματος, ὃ καλεῖται φίλος,

  ἀργῶς καὶ ἀνειμένως οἱ πλεῖστοι ἐπιμέλονται.

Κατέβασε το αρχείο, για να γράψεις τη μετάφρασή σου: με λεξιλόγιο , χωρίς λεξιλόγιο  Κατέβασε τη μετάφραση σε αρχείο   ή αν έχεις πρόβλημα με τους πολυτονικούς χαρακτήρες σε αρχείο  Άσκηση για τη μετάφραση, επιλογής από κατάλογο  Δες το σχεδιάγραμμα της ενότητας
1	Τοῦτο μὲν πολλῶν ἀκούω,
	πολλῶν ἀκούω = ακούω από πολλούς
2	ὡς πάντων κτημάτων κράτιστόν ἐστι φίλος σαφὴς καὶ ἀγαθός,
	ὡς πάντων κτημάτων κράτιστον = ότι δηλαδή απ' όλα τα περιουσιακά στοιχεία το πιο σημαντικό  (κτημάτων: πβ. ν.ε.: απόκτηση, κτητικός, κτήμα)  (κράτιστον: πβ. ν.ε.: κράτος, εγκρατής, κραταιός)  ἐστι φίλος = είναι ο φίλος
3	παντὸς δὲ μᾶλλον ἐπιμέλονται οἱ πολλοὶ ἢ φίλων κτήσεως
	οἱ πολλοὶ = όμως οι περισσότεροι ἐπιμέλονται μᾶλλον = φροντίζουν περισσότερο (ἐπιμέλονται πβ. ν.ε.: επιμέλεια, επιμελητής, ατημέλητος) παντὸς = για οτιδήποτε άλλο ἢ φίλων κτήσεως = παρά για την απόκτηση φίλων
4	Καὶ γὰρ οἰκίας καὶ ἀγροὺς καὶ ἀνδράποδα καὶ βοσκήματα καὶ σκεύη ἐπιμελῶς κτῶνται,
	Καὶ γὰρ = γιατί πράγματι  ἀνδράποδον = ο δούλος (πβ. ν.ε.: εξανδραποδισμός)  βοσκήματα = ζώα  ἐπιμελῶς = με επιμέλεια  κτῶνται (γ΄ εν. οριστ. ενεστ. ρ. κτάομαι, κτῶμαι) = αποκτούν
5	φίλον δέ, ὃ μέγιστον ἀγαθὸν εἶναί φασιν, οὐχ ὅπως κτήσωνται φροντίζουσι.
	ὃ εἶναί φασιν = που λένε ότι είναι  οὐχ ὅπως κτήσωνται φροντίζουσι= δε φροντίζουν να αποκτήσουν
6	Καίτοι ποῖος ἵππος ἢ ποῖον ζεῦγος οὕτω χρήσιμον ὥσπερ ὁ χρηστὸς φίλος;
	Καίτοι = Και όμως  ζεῦγος = ζευγάρι ζώων (που χρησιμοποιούνταν σε αγροτικές εργασίες πβ. ν.ε.: ζυγός, ζευγάς, ζευγαρώνω)  ὁ χρήσιμος, ἡ χρησίμη / χρήσιμος, τὸ χρήσιμον = ανώτερος, σημαντικότερος (εδώ)  οὕτω ... ὥσπερ = έτσι / τόσο... όπως / όσο βέβαια  ὁ χρηστός, ἡ χρηστή, τὸ χρηστόν = ενάρετος, καλός
7	Ποῖον δὲ ἀνδράποδον οὕτως εὔνουν καὶ παραμόνιμον;
	ἀνδράποδον = ο δούλος (πβ. ν.ε.: εξανδραποδισμός)  οὕτως = έτσι / τόσο  ὁ/ἡ εὔνους, τὸ εὔνουν = ευνοϊκός, καλοπροαίρετος  ὁ/ἡ παραμόνιμος, τὸ παραμόνιμον = διαρκής, σταθερός, πιστός
8	῍Η ποῖον ἄλλο κτῆμα οὕτω πάγχρηστον;
	κτῆμα = απόκτημα  ὁ/ἡ πάγχρηστος, τὸ πάγχρηστον = χρήσιμος σε όλα
9	Ὁ γὰρ ἀγαθὸς φίλος ἑαυτὸν τάττει πρὸς πᾶν τὸ ἐλλεῖπον τῷ φίλῳ
	ἑαυτὸν τάττει πρὸς πᾶν τὸ ἐλλεῖπον τῷ φίλῳ = αφιερώνεται στην κάλυψη των αναγκών του φίλου του
10	καί, ἄν τέ τινα εὖ ποιῆσαι δέῃ, συνεπισχύει, ἄν τέ τις φόβος ταράττῃ, συμβοηθεῖ,
	ἄν τέ τινα εὖ ποιῆσαι δέῃ = και αν χρειάζεται να κάνει καλό σε κάποιον  (ποιῆσαι: απαρ. αορ. ρ. ποιέω, ποιῶ)  δέῃ: υποτ. ενεστ. απρόσ. ρ. δεῖ, πβ. ν.ε.: ένδεια, δέηση)  συνεπισχύω = ενισχύω κάποιον βοηθώντας τον  συμβοηθέω, συμβοηθῶ = βοηθώ κάποιον μαζί με άλλους
11	καὶ εὖ μὲν πράττοντα πλεῖστα εὐφραίνει, σφαλλόμενον δὲ πλεῖστα ἐπανορθοῖ.
	εὖ μὲν πράττοντα πλεῖστα εὐφραίνει = όταν ευτυχεί, του προσφέρει μεγάλη ευχαρίστηση  (πράττοντα: μτχ. ενεστ. ρ. πράττω)  (πλεῖστα: υπερθ. βαθμ. επιρρ. πολύ)  σφαλλόμενον δὲ πλεῖστα ἐπανορθοῖ = ενώ, όταν δυστυχεί, καταβάλλει πάρα πολλές προσπάθειες να τον στήσει πάλι στα πόδια του  (σφαλλόμενον: πβ. ν.ε.: σφάλμα, επισφαλής, ανασφάλεια)  (ἐπανορθοῖ: οριστ. ενεστ. ρ. ἐπανορθόω, ἐπανορθῶ, πβ. ν.ε.: ανεπανόρθωτος, επανόρθωση)
12	Ἀλλ’ ὅμως ἔνιοι δένδρα μὲν πειρῶνται θεραπεύειν τοῦ καρποῦ ἕνεκεν,
	ἔνιοι πειρῶνται δένδρα θεραπεύειν τοῦ καρποῦ ἕνεκεν = μερικοί προσπαθούν να καλλιεργήσουν δέντρα για τον καρπό τους  (ἔνιοι αόρ. αντων.) = μερικοί  (πειρῶνται: γ΄ εν. οριστ. ενεστ. ρ. πειράομαι, πειρῶμαι) = προσπαθώ
13	τοῦ δὲ παμφορωτάτου κτήματος, ὃ καλεῖται φίλος,
	παμφορώτατος (υπερθ. βαθμ. επιθ. ὁ/ἡ πάμφορος, τὸ πάμφορον) = αυτός που παράγει κάθε λογής καρπούς  ὃ = το οποίο
14	ἀργῶς καὶ ἀνειμένως οἱ πλεῖστοι ἐπιμέλονται
	ἀργῶς καὶ ἀνειμένως = με βραδύτητα και αμέλεια  οἱ πλεῖστοι = οι περισσότεροι  ἐπιμέλονται = φροντίζουν (πβ. επιμέλεια, επιμελητής, ατημέλητος)

Λεξιλογικός Πίνακας

Για τη λέξη κτάομαι, κτῶμαι [= αποκτώ] θ. κτα-, κτη-, κτε-

Για να βρεις τη σημασία των λέξεων του Λεξιλογικού Πίνακα πήγαινε στα λεξικά της Πύλης για την ελληνική γλώσσα ή χρησιμοποίησε τους παρακάτω δεσμούς:

		Αρχαία Ελληνική / Νέα Ελληνική	Νέα Ελληνική
		τὸ κτῆμα / το κτήμα κτητικός ὁ κτήτωρ / κτήτορας = ο κάτοχος, ο ιδρυτής ναού, μονής ή ιδρύματος ἡ κτῆσις / κτήση = η απόκτηση τὸ κτῆνος [= (α.ε.) συνήθως στον πληθ. κτήνη: περιουσία που αποτελείται από ζώα, (ν.ε.) ζώο κτηνώδης	-κτώ / -κτώμαι (μόνο ως β΄ συνθετικό) κτηματίας τα κεκτημένα [= αυτά που έχουν αποκτηθεί / κατοχυρωθεί] κτητορικός κτηνωδία
		ἀποκτῶμαι [= (α.ε.) χάνω την περιουσία μου, (ν.ε.) γίνομαι κτήμα κάποιου] ἡ ἀπόκτησις (-η) [= (α.ε.) η απώλεια, (ν.ε.) η απόκτηση] κατακτῶμαι (ν.ε. κατακτώ - κατακτιέμαι) ἡ κατάκτησις / κατάκτηση ἐπίκτητος [= αυτός που έχει αποκτηθεί] ἀκτήμων / ακτήμονας ἡ ἀκτημοσύνη [= η έλλειψη περιουσιακών στοιχείων, η πενία] ὁ κτηνοτρόφος	αποκτώ απόκτημα [= ό,τι έχει αποκτήσει κάποιος] κτηματαγορά κτηματολόγιο κτηματομεσίτης κοινοκτημοσύνη

Χρησιμοποίησε τα σύμβολα % ή *  ή * πριν ή μετά από το κτα, κτη, κτε, π.χ *κτα, *κτη, *κτε ή κτα*, κτη*, κτε* ή *κτα*, *κτη*, *κτε*, για να βρεις τις σύνθετες λέξεις, καθώς και τη σημασία τους. Χρησιμοποιώντας τη σύνθετη αναζήτηση μπορείς να βρεις μόνο επίθετα ή μόνο ρήματα κ.τ.λ...

Όσες λέξεις δεν ξέρεις τι σημαίνουν πάτα το καλαθάκι που βρίσκεται αριστερά της λέξης. Αφού τις συγκεντρώσεις όλες πάτα το καλαθάκι που βρίσκεται δεξιά από το πλαίσιο αναζήτησης. Αντίγραψέ τες σ' ένα έγγραφο του Word ή του OpenOffice. Μελέτησε προσεκτικά τα παραδείγματα.

Ασκήσεις

Σχολικού βιβλίου

1. Να γράψετε τι δηλώνουν τα παράγωγα ουσιαστικά ἡ κτῆσις, ὁ κτήτωρ, τὸ κτῆμα σε σχέση με όσα διδαχτήκατε σε προηγούμενες ενότητες (πρόσωπο που ενεργεί, κατάσταση κτλ.).
2. Να εξηγήσετε σε ποιες περιπτώσεις χρησιμοποιούνται οι φράσεις: α. υπερασπίζομαι τα κεκτημένα μου, β. λόγω κεκτημένης ταχύτητας, γ. κτήμα ες αεί
3. Να συμπληρώσετε τα κενά με την κατάλληλη λέξη από αυτές που σας δίνονται στο πλαίσιο, αφού τις προσαρμόσετε στην κατάλληλη πτώση και - στην περίπτωση των επιθέτων– στο κατάλληλο γένος:

Πρόσθετες ασκήσεις

1. Αντιστοιχίστε τους ορισμούς με τη σωστή λέξη.
2. Να αντιστοιχίσετε τις λέξεις με τις συνώνυμές τους.
3. Να αντιστοιχίσετε τις λέξεις με τις αντώνυμές τους.
4. Συμπληρώστε τα κενά επιλέγοντας την κατάλληλη λέξη

Κατέβασε τις πρόσθετες ασκήσεις σε αρχείο 

Επαναληπτικές ασκήσεις

1. Να συμπληρώσετε τους πίνακες με κατάλληλες παράγωγες λέξεις της α.ε.:
2. Να ενώσετε τα παρακάτω παράγωγα ουσιαστικά της α.ε. με τη σωστή κατηγορία σημασίας:
3. Να εντάξετε, ανάλογα με τη σημασία τους, τα παρακάτω ουσιαστικά στην κατάλληλη στήλη:
4. Να σχηματίσετε παράγωγα ουσιαστικά από τα επίθετα:
5. Χρησιμοποιώντας τις κατάλληλες καταλήξεις από τη στήλη Β΄ να σχηματίσετε ρήματα παράγωγα από τα ουσιαστικά της στήλης Α΄. Να χρησιμοποιηθούν όλες οι καταλήξεις:

Ασκήσεις

Σχολικού βιβλίου

1. Να κλίνετε τα ονοματικά σύνολα:ὁ ἀγαθὸς φίλος, τὸ μέγιστον ἀγαθόν.
2. Να εντοπίσετε τα δευτερόκλιτα επίθετα του κειμένου και να τα γράψετε στο ίδιο γένος και στην ίδια πτώση του άλλου αριθμού
3. Να γράψετε τις παρακάτω λέξεις στη γενική και δοτική ενικού
4. Να συμπληρώσετε τα κενά του πίνακα
5. Να συμπληρώσετε τα κενά των παρακάτω φράσεων με τον κατάλληλο τύπο της δεικτικής αντωνυμίας οὗτος, αὕτῃ τοῦτο
6. Να συμπληρώσετε τα κενά του πίνακα με το ίδιο πρόσωπο των ρημάτων στους υπόλοιπους χρόνους
7. Να μεταφέρετε τα ρήματα των παρακάτω προτάσεων στην οριστική ενεστώτα και μέλλοντα (στο ίδιο πρόσωπο και στον ίδιο αριθμό):
8. Να μεταφέρετε τα ρήματα των παρακάτω προτάσεων στην οριστική παρατατικού και αορίστου (στο ίδιο πρόσωπο και στον ίδιο αριθμό):
9. Να μεταφέρετε τα ρήματα των παρακάτω προτάσεων στην οριστική παρακειμένου και υπερσυντελίκου (στο ίδιο πρόσωπο και στον ίδιο αριθμό):
10. Εάν συμπληρώσετε στα τετραγωνίδια τις λέξεις που ζητούνται, στην έγχρωμη στήλη θα σχηματιστεί η λέξη που λείπει από τον στίχο «ὦ γλυκύ μου ________ , γλυκύτατόν μου τέκνον»:
11. Να μεταφέρετε στον άλλο αριθμό τα δευτερόκλιτα ουσιαστικά και επίθετα του κειμένου, διατηρώντας την πτώση και το γένος (στα επίθετα):

Πρόσθετες ασκήσεις

1. Συμπλήρωσε τις καταλήξεις των ουσιαστικών της α' και β' κλίσης 
2. Σταυρόλεξο με τα ουσιαστικά της α' και της β' κλίσης 
3. Άσκηση για τα ουσιαστικά της α' και της β' κλίσης 
4. Άσκηση στην α' και β' κλίση 
5. Άσκηση στην α' και β' κλίση 
6. Άσκηση για το σωστό τύπο των θηλυκών δευτερόκλιτων επιθέτων 
7. Άσκηση για το σωστό τύπο των θηλυκών δευτερόκλιτων επιθέτων 
8. Εντόπισε τα δευτερόκλιτα επίθετα στο κείμενο 
9. Κλίση του επιθέτου ἡ ΒΕΒΑΙΑ
10. 1η άσκηση αντιστοίχισης των δευτερόκλιτων επιθέτων 
11. 2η άσκηση αντιστοίχισης των δευτερόκλιτων επιθέτων