Αρχαία ,δευτερεουσες επιρρηματικές προτάσεις

πηγή εικόνας
https://eclass.sch.gr/courses/G1645140/
ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

πηγή :http://users.sch.gr/ipap/Ellinikos%20Politismos/Yliko/
Theoria%20arxaia/deutereuouses-protaseis.htm

1. Χρονικές προτάσεις

Χρονικές λέγονται οι δευτερεύουσες προτάσεις που εκφράζουν χρόνο.

Εισάγονται γενικά με:

α) τους χρονικούς συνδέσμους: ὡς (= αφού, μόλις), ὅτε (= όταν), ὁπότε
 (= όταν, τότε που), ἐπεὶ (= αφού, αφότου), ἐπειδὴ (= αφού,
αφότου), ἔως (= μέχρις ότους, ώσπου), ἔστε (= μέχρι), ἡνίκα, ὁπηνίκα
(= τη στιγμή που, ενώ), πρὶν

β) τα χρονικά επιρρήματα: ὁσάκις, ὁποσάκις

γ) τις εμπρόθετες αναφορικές εκφράσεις: ἐξ’ οὗ, ἐξ’ ὅτου, ἀφ’, ἀφ΄ ὁτου,
 ἐν ὧ, μέχρι οὗ, ἂχρι οὗ, ἓως οὗ

δ) τις φράσεις: ἐπεὶ πρῶτον, ἐπεὶ τάχιστα, ἐπειδὴ τάχιστα, ὡς τάχιστα,
 οὐ πρότερον ...πρίν, οὐ πρόσθεν ...πρὶν

Χρονικές βαθμίδες και τρόπος που εισάγονται

Οι χρονικές προτάσεις εκφράζουν τις χρονικές βαθμίδες του προτερόχρο
νου, σύγχρονου και υστερόχρονου.

1. Κατά το προτερόχρονο η πράξη της χρονικής πρότασης προηγείται 
2. χρονικά της πράξης της κύριας πρότασης.
3. Κατά το σύγχρονο η πράξη της χρονικής πρότασης γίνεται ταυτόχρο
4. να με την πράξη της κύριας πρότασης.
5. Κατά το υστερόχρονο η πράξη της χρονικής πρότασης γίνεται μετά α
6. πό την πράξη της κύριας πρότασης.

Αναλυτικά

1. Όταν εκφράζουν το προτερόχρονο, εισάγονται:

α) με τους χρονικούς συνδέσμους: ὡς (= αφού, μόλις), ἐπεί (= αφού, αφό
του), ἐπειδή (= αφού, αφότου)

β) τις χρονικές εκφράσεις: ἐπεὶ τάχιστα (= αμέσως μόλις,
 όταν), ἐπειδὴ τάχιστα (= αμέσως μόλις, όταν), ἐπειδὴ πρῶτον, ἀφ'οὗ
 (= αφού, αφότου), ἐξ οὗ (= αφού, αφότου), ἐξ ὅτου (= αφού, αφότου),
ἀφ' ὅτου (= αφού, αφότου), πρὶν + έγκλιση.

Μεταφράζονται γενικά με το αφού + οριστική.

• Ὡς δὲ ὁ Διόνυσος ἀνιστάμενος συνανέστησε μεθ' ἑαυτοῦ τὴν Ἀρι
  (= Κι αφού ο Διόνυσος σηκώθηκε και έδωσε το χέρι του στην Αριάδ
  
  
• νη για να σηκωθεί και αυτή, εκεί πια παρουσίασαν την ενσάρκωση των ερα
• στών που φιλούν και αγκαλιάζουν ο ένας τον άλλο.)
• άδνην, ἐκ τούτου δὴ φιλούντων τε καὶ ἀσπαζομένων ἀλλήλους σχήματα πα
• ρῆν θεάσασθαι
• Ἐπεὶ δ' ὁ χειμὼν ἔληγεν, οἱ Ἀθηναῖοι ἔπλευσαν εἰς Προκόννησον.
  (= Αφού τέλειωνε ο χειμώνας, οι Αθηναίοι ἔπλευσαν στην Προκόννη
  
  
• σο.)
• Ἐπειδή τοῦτο τὸ ψήφισμα ἐψηφίσθη, ἔρχονται ἐπὶ τὸν Ἀγόρατὸν εἰς
  (= Αφού εγκρίθηκε αυτό το ψήφισμα, έρχονται στον Πειραιά να συλ
  
  
• λάβουν τον Αγόρατο.)
•  τὸν Πειραιᾶ.
• Ἀφ' ὅτου πολέμιοι γεγενήμεθα, ουδεὶς ὑμῖν συμμαχεῖ.
  (= Αφότου έχουμε γίνει εχθροί, κανείς δε συμμαχεί μαζί σας.)
  
  
• Οὔτε τότε Κύρῳ ἤθελεν ἰέναι, πρὶν ἡ γυνὴ αὐτὸν ἔπεισε.
  (= Ούτε τότε ήθελε να πάει στον Κύρο, παρά αφού τον έπεισε η γυ
• ναί
• κα του.)

2. Όταν εκφράζουν το σύγχρονο, εισάγονται:

α) με τους χρονικούς συνδέσμους: ὅτε, ὁπότε (= όταν, τότε που), ἕ
ως, ἔστε, μέχρι, ἄχρι (= μέχρις ότου, ώσπου), ἡνίκα, ὁπηνίκα (= τη στιγ
μή που, ενώ)

β) με τα χρονικά επιρρήματα: ὁσάκις, ὁποσάκις (= κάθε φορά που)

γ) με τις αναφορικές εκφράσεις: ὅσον χρόνον, ἐν ᾧ, ἐν ὅσῳ (= ενώ, κα
θώς, στο διάστημα που)

• Ὅτε ἡ ναυμαχία ἐγένετο, ἔτυχεν ἐν Ἀβύδῳ ὤν.
  (= Όταν έγινε η ναυμαχία, έτυχε να βρίσκεται στην Άβυδο.)
  
  
• Ὁπότε χειμὼν εἴη νοτερός, ἀπέλειπον τὰς ἐπάλξεις.
  (= Κάθε φορά που επικρατούσε κακοκαιρία, εγκατέλειπαν τις επάλ
  
  
• ξεις.)
• Αὐτοῦ διατρίψωμεν, ἕως ἂν φῶς γένηται.
  (= Ας μείνουμε εδώ, ώσπου να ξημερώσει.)
  
  
• Ὁσάκις Ἀθήναζε ἀφικοίμην, ἐπανηρώτων τὸν Σωκράτη.
  (= Κάθε φορά που ερχόμουν στην Αθήνα, ρωτούσα πάλι το Σωκρά
  
  
• τη.)
• Ἐν ὅσῳ ταῦτ' ἐπράττετο, Ἐπαμεινώνδας ἐξῄει.
  (= Καθώς γίνονταν αυτά, ο Επαμεινώνδας εκστράτευε.)

3. Όταν εκφράζουν το υστερόχρονο, εισάγονται:

α) με τους χρονικούς συνδέσμους: ἕως, ἔστε,ἄχρι, μέχρι, πρὶν + απαρέμ
φατο (= προτού να)

β) με τις εμπρόθετες αναφορικές εκφράσεις: μέχρι οὗ, ἄχρι οὗ, μέχρι ὅ
του, ἄχρι ὅτου (= μέχρις ότου, έως ότου)

• Σπονδὰς ἐποιήσαντο, ἕως ἀπαγγελθείη τὰ λεχθέντα εἰς Λακεδαίμο
  (= Έκαναν συνθήκες μέχρις ότου να αναγγελθούν στη Λακεδαίμονα 
  
  
• αυτά που ειπώθηκαν.)
• να.
• Περιμένετε, ἔστε ἂν ἔλθῃ.
  (= Περιμένετε, μέχρι να έλθει.)
  
  
• Ταῦτα ἐποίουν, μέχρι σκότος ἐγένετο.
  (= Αυτά έκαναν, μέχρις ότου σκοτείνιασε.)
  
  
• Γέγραφε δὲ καὶ ταῦτα ὁ αὐτὸς Θουκυδίδης Ἀθηναῖος ἑξῆς, ὡς ἕκα
  (= Ο αυτός Θουκυδίδης ο Αθηναίος έγραψε και την ιστορία των γε
• γονότων αυτών με τη σειρά που έγιναν αυτά κάθε καλοκαίρι και χειμώνα, μέ
• χρις ότου οι Λακεδαιμόνιοι και οι σύμμαχοί τους κατέλυσαν τη Αθηναϊκή ηγε
• μονία...)
• στα ἐγένετο, κατὰ θέρη καὶ χειμῶνας, μέχρι οὗ τήν τε ἀρχὴν κατέπαυσαν 
• τῶν Ἀθηναίων Λακεδαιμόνιοι καὶ οἱ ξύμμαχοι...)

Κατά το περιεχόμενό τους είναι προτάσεις κρίσης, σε πολλές περιπτώ
σεις όμως εκφράζουν και επιθυμία.

Δέχονται άρνηση οὐ, όταν το ρήμα τους βρίσκεται σε οριστική· ό
ταν το ρήμα τους βρίσκεται σε υποτακτική ή ευκτική δέχονται άρνηση
 μή.

Εκφέρονται με:

οριστική, όταν δηλώνουν πραγματικό γεγονός:

• Ὅτε ἡ ναυμαχία ἐγένετο, ἔτυχεν ἐν Ἀβύδῳ ὤν.
  (= Όταν έγινε η ναυμαχία, έτυχε να βρίσκεται στην Άβυδο.)

Ειδικές περιπτώσεις: Μερικές φορές οι χρονικές προτάσεις που εκφέ
ρονται με οριστική περιέχουν και υπόθεση. Στην περίπτωση αυτή ο υποθε
τικός λόγος μπορεί να δηλώνει:

α) το πραγματικό

• Ὅτ' εὐτυχεῖς (εἰ εὐτυχεῖς), μὴ μέγα φρόνει.
  (= Όταν (αν) ευτυχείς, μη μεγαλοφρονείς)

β) το αντίθετο του πραγματικού

• Ὁπότε (εἴ ποτε) ἐκεῖνο ἔγνωμεν, ἱκανῶς ἂν εἶχεν ἡμῖν.
  (Όποτε (αν ποτέ) γνωρίζαμε εκείνο, το πρόβλημά μας θα λυνόταν.)

υποτακτική:

Στην περίπτωση αυτή οι σύνδεσμοι ὅτε, ὁπότε, ἐπεί, ἐπειδή συνοδεύο
νται από το αοριστολογικό ἂν, ενώνονται με αυτό σε μια λέξη και γίνο
νται ὅταν, ὁπόταν, ἐπάν (ή ἐπήν), ἐπειδάν. Με τους άλλους χρονικούς
συνδέσμους το ἂν δεν ενώνεται σε μια λέξη.

Οι χρονικές προτάσεις που εκφέρονται με υποτακτική εκφράζουν:

α) το προσδοκώμενο· το ρήμα της κύρια πρότασης βρίσκεται σε οριστική
 μέλλοντα ή προστακτική.

• Ἐπειδὰν ὁ πόλεμος παρέλθῃ, ἀποδώσομεν ὑμῖν ταῦτα.
  (= Όταν περάσει ο πόλεμος, θα σας τα επιστρέψουμε.)

β) την αόριστη επανάληψη στο παρόν ή στο μέλλον· στην περίπτω
ση αυτή το ρήμα της κύριας πρότασης βρίσκεται σε οριστική ενεστώτα.

• Ὅταν βορρᾶς πνέῃ, καλοί πλοῖ εἰσιν.
  (= Όταν φυσάει βοριάς, είναι ωραία τα ταξίδια.)

ευκτική:

α) αόριστη επανάληψη στο παρελθόν· στην περίπτωση αυτή το
ρήμα της κύριας πρότασης βρίσκεται σε οριστική παρατατι
κού ή δυνητική οριστική. Οι προτάσεις αυτές ονομάζονται χρονικοϋ
ποθετικές, επειδή συγγενεύουν με τις αντίστοιχες υποθετικές προτάσεις
(6ο είδος).

• Ὁσάκις Ἀθήναζε ἀφικοίμην, ἐπανηρώτων τὸν Σωκράτη.
  (= Κάθε φορά που ερχόμουν στην Αθήνα, ρωτούσα πάλι το Σωκρά
• τη.)

β) απλή σκέψη του λέγοντος· στην περίπτωση αυτή το ρήμα της
κύριας πρότασης βρίσκεται σε δυνητική ευκτική· ισοδυναμούν με τις υπο
θετικές προτάσεις 5ου είδους.

• Ὁπότε τὸν μισθὸν ἔχοιμεν, ἀπίοιμεν ἂν.
  (= Όταν έχουμε το μισθό, μπορούμε να φύγουμε.)

ευκτική του πλάγιου λόγου (αντί της υποτακτικής), όταν στην κύρια πρό
ταση έχουμε ρήμα ιστορικού χρόνου.

• Σπονδὰς ἐποιήσαντο, ἕως ἀπαγγελθείη τὰ λεχθέντα εἰς Λακεδαίμο
  (= Έκαναν συνθήκες μέχρις ότου να αναγγελθούν στη Λακεδαίμονα
•  αυτά που ειπώθηκαν.)
• να.

Η σύνταξη του συνδέσμου πρὶν

Ο σύνδεσμος πρὶν συντάσσεται: α) με έγκλιση, συνήθως μετά από αρ
νητική πρόταση και δηλώνει το προτερόχρονο β) με απαρέμφατο, συνή
θως ύστερα από καταφατική πρόταση και δηλώνει γεγονός ενδεχόμενο
και υστερόχρονο

α) έγκλιση:

οριστική ιστορικού χρόνου, όταν δηλώνει το πραγματικό. Μεταφράζεται
με: παρά αφού, ἐως ότου + οριστική

• Οὐ πρότερον ἠθέλησεν ἀπελθεῖν, πρὶν αὐτὸν ἐξήλασαν.
  (= Δε θέλησε πρωτύτερα να φύγει, παρά αφού τον εξόρισαν)

υποτακτική + αν αοριστολογικό. Η πρόταση είναι χρονικοϋποθετι
κή και δηλώνει το προσδοκώμενο ή το αόριστα επαναλαμβανόμενο στο
 παρόν ή στο μέλλον. Μεταφράζεται με: προτού να, πριν να + υποτακτική

• Μὴ ἀπέλθητε, πρὶν ἂν ακούσητε.
  (=  Μη φύγετε, πριν να ακούσετε.)

ευκτική του πλάγιου λόγου ύστερα από ρήματα ιστορικού χρόνου

• Οὐκ ἀφίεσαν πρὶν παραθεῖεν αὐτοῖς ἄριστον.
• (= Δεν τους άφηναν να φύγουν πριν τους παραθέσουν πρόγευμα.)

β) απαρέμφατο. Μεταφράζεται με: προτού να, πριν να + υποτακτική

• Οὗτοι οὖν διέβησαν, πρὶν τοὺς ἄλλους ἀποκρίνασθαι.
• (= Αυτοί λοιπόν πέρασαν προτού να αποκριθούν οι άλλοι.)

Χρησιμεύουν ως: επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου του ρήμα
τος της κύριας πρότασης.

Ισοδυναμούν με:χρονική μετοχή, εμπρόθετο προσδιορισμό του χρό
νου, γενική του χρόνου, δοτική του χρόνου, αιτιατική του χρόνου, χρο
νικά επιρρήματα, επιρρηματικό κατηγορούμενο του χρόνου.

2. Αιτιολογικές προτάσεις

Αιτιολογικές λέγονται οι δευτερεύουσες προτάσεις που εκφράζουν αιτί
α. Μεταξύ της αιτιολογικής πρότασης και της κύριας υπάρχει η σχέση του
 αιτίου και του αποτελέσματος, δηλαδή η αιτιολογική εκφράζει την αιτία
και η κύρια το αποτέλεσμα.

Εισάγονται:

α) με τους αιτιολογικούς συνδέσμους ὅτι, διότι, ὡς 
(= διότι, για τον λόγο ότι, επειδή, γιατί, εφόσον), ἐπεί, ἐπει
δή, διόπερ, διότι περ, (= διότι ακριβώς, διότι βέβαια) ἐπείπερ, ἐπειδή
περ, (= επειδή ακριβώς, επειδή βέβαια)

β) με το εἰ (= που, αφού, επειδή)

γ) σπανιότερα με τους χρονικούς συνδέσμους ὅτε, ὁπότε (= αφού)

Παρατηρήσεις:

Ο σύνδεσμος ὅτι εκφράζει αντικειμενική αιτία και κανονικά βρίσκε
ται μετά από ρήματα που εκφράζουν ψυχικό πάθος: ἥδομαι, θαυμά
ζω, χαίρω, χάριν ἔχω, χαρίζομαι, ἀγαπῶ, αἰσχύνομαι, ἐπιτιμῶ, ή μετά 
από τις φράσεις: αἰσχρὸν ἐστι, δεινὸν ἐστι, ἀγαπητὸν ἐστι, θαυμαστὸν ἐ
στι, πλημμελὲς ἐστιν.

Μετά τα παραπάνω ρήματα και εκφράσεις εισάγει αιτιολογικές προτά
σεις υποθετικής αιτιολογίας και ο σύνδεσμος εἰ. Οι προτά
σεις αυτές μπορεί να χρησιμοποιηθούν και ως υποκείμενα απρό
σωπων εκφράσεων που δηλώνουν ψυχικό πάθος. Κανονικά ακολου
θούν την κύρια πρόταση, σε αντίθεση με τις υποθετικές προτάσεις οι οποί
ες προηγούνται. Διακρίνονται επίσης από τις πλάγιες ερωτηματικές εξαι
τίας της εξάρτησής τους από διαφορετικής σημασίας ρήματα. Παίρνουν
 άρνηση μή ή οὐ.

Ο σύνδεσμος ὡς εκφράζει υποκειμενική αιτία.

Οι σύνδεσμοι ὡς και ἐπεί εισάγουν κύρια πρόταση που αιτιολογεί τα
προηγούμενα μετά από τελεία ή άνω τελεία κι αν δεν ακολουθεί βεβαίως
 άλλη πρόταση.

• Ξενοφῶντα ᾐτιῶντο, ὅτι ἐδίωκεν ἀπὸ τῆς φάλαγγος.
  (= Κατηγορούσαν τον Ξενοφῶντα, διότι τους απομάκρυνε από τη φά
  
  
• λαγγα.)
• Μὴ θαυμάζετε, ὅτι χαλεπῶς φέρω τοῖς παρούσι πράγμασι.
  (= Μην απορείτε, επειδή αγανακτώ με την παρούσα κατάσταση.)
  
  
• Οὐ πολλῷ δέω χάριν ἔχω τῷ κατηγόρῳ, ὅτι μοι παρεσκεύασε τὸν ἀ
  (= Σχεδόν χρωστώ ευγνωμοσύνη στον κατήγορο, γιατί μου ετοίμασε 
  
  
• αυτή τη δίκη.)
• γῶνα τουτονί.
• Ἀγοράτου δὲ ἀπεψηφίσαντο, διότι ἐδόκει προθύμως τούτους ἀπολ
  (= Τον Αγόρατον τον αθώωσαν, διότι τους φαινόταν ότι πρόθυμα φό
  
  
• νευσε αυτούς τους άνδρες.)
• λύναι.
•  ἐμὸν δ' ἐγέλασσε φίλον κῆρ, ὡς ὄνομ' ἐξαπάτησεν ἐμὸν καὶ μῆτις ἀ
  (= η δική μου καρδιά όμως γέλασε για το πώς τους παραπλάνησε το
  
  
•  όνομά μου και το άψογο τέχνασμα.)
• μύμων
• Ἐπεὶ δὲ οὐκ ἤθελον καθαιρεῖν τὰ τείχη, φρουρὰν φαίνουσιν ἐπ' αὐτο
  (= Επειδή δεν ήθελαν να κατεδαφίσουν τα τείχη, τους κήρυξαν τον
  
  
•  πόλεμο.)
• ύς.
• Νῦν δὲ, ἐπειδὴ οὐκ ἐθέλεις καὶ ἐμοί τις ἀσχολία ἐστίν, ἄπειμι·
  (= Και τώρα, επειδή δε θέλεις, κι εγώ έχω κάποια δουλειά, θα φύ
  
  
• γω·)
• Θαυμάζω δ' ἔγωγε, εἰ μηδεὶς ὑμῶν μήτ' ένθυμεῖται μήτ' ὀργίζεται.
  (= Εγώ τουλάχιστον απορώ, γιατί κανείς από σας ούτε θυμάται ούτε
  
  
•  οργίζεται.)
• Οὐ θαυμαστόν εἰ μἠ τούτων ἐνεθυμήθησαν;
  (= Δεν είναι παράδοξο που δε θυμήθηκαν αυτά;)
  
  
• Φεῦ <σου>, ὦ Ἑλλάς, ὁπότε οἱ νῦν τεθνηκότες ἱκανοὶ ἦσαν ζῶντες νι
  (= Αλοίμονο, Ελλάδα, γιατί οι τωρινοί νεκροί, αν ζούσαν, μπορούσαν
  
  
•  να νικήσουν πολεμώντας όλους τους βαρβάρους.)
• κᾶν μαχόμενοι πάντας τοὺς βαρβάρους.
• Ὡς χρὴ σὲ περὶ πολλοῦ ποιεῖσθαι τὴν φρόνησιν. > κύρια
  (= Γιατί πρέπει να θεωρείς σημαντική τη φρόνηση.)
  
  
• Νῦν δὲ, ἐπειδὴ οὐκ ἐθέλεις καὶ ἐμοὶ τις ἀσχολία ἐστίν, ἄπειμι· ἐπεί
  (= Και τώρα, επειδή δε θέλεις, κι εγώ έχω κάποια δουλειά, θα φύ
  
  
• γω· γιατί και αυτά με ευχαρίστηση θα τα άκουα από σένα.)
•  καὶ ταῦτ' ἂν ἴσως οὐκ ἀηδῶς σου ἤκουν. > κύρια

Κατά το περιεχόμενό τους είναι προτάσεις κρίσης.

Δέχονται άρνηση οὐ

Εκφέρονται με:

οριστική, όταν δηλώνουν αίτιο πραγματικό:

• Ξενοφῶντα ᾐτιῶντο, ὅτι ἐδίωκεν ἀπὸ τῆς φάλαγγος.
  (= Κατηγορούσαν τον Ξενοφῶντα, διότι τους απομάκρυνε από τη φά
• λαγγα.)

δυνητική οριστική, όταν δηλώνουν αίτιο δυνατό στο παρελθόν ή μη πραγ
ματικό:

• Οὐκ ἔλεγε τὰς ἐμὰς πράξεις, ὅτι ἐδείκνυεν ἂν τὴν ἐμὴν ἀρετήν.
  (= Δεν έλεγε τις πράξεις μου, γιατί θα έδειχνε την αρετή μου.)

δυνητική ευκτική, όταν δηλώνουν αίτιο δυνατό στο παρόν ή στο μέλλον:

• Δέομαι οὖν σου παραμεῖναι ἡμῖν, ὡς ἐγὼ οὐδ' ἂν ἑνὸς ἥδιον ἀκού
  (= Σε παρακαλώ λοιπόν να μείνεις μαζί μας, γιατί εγώ κανέναν άλλο
•  δε θα άκουα με μεγαλύτερη ευχαρίστηση εκτός από σένα.)
• σαιμι ἤ σοῦ.

ευκτική του πλάγιου λόγου, όταν εξαρτώνται από ρήμα ιστορικού χρό
νου:

• Οἱ στρατηγοὶ ἐθαύμαζον, ὅτι Κῦρος οὐ φαίνοιτο.
  (= Οι στρατηγοί απορούσαν γιατί ο Κύρος δε φαινόταν.)

Χρησιμεύουν ως: επιρρηματικός προσδιορισμός της αιτίας του
ρήματος της κύριας πρότασης· για το λόγο αυτό ακολουθούν
την κύρια πρόταση. Σπανίως χρησιμοποιούνται και ως επεξήγηση σε
εμπρόθετο προσδιορισμό της αιτίας.

• Διὰ τοῦτο κρίνεται, ὅτι παρὰ τοὺς νόμους δημηγορεῖ.

Ισοδυναμούν με: αιτιολογική μετοχή, εμπρόθετο προσδιορισμό της
αιτίας, γενική της αιτίας, δοτική της αιτίας, αιτιατική της αιτίας.

3. Τελικές προτάσεις

Τελικές λέγονται οι δευτερεύουσες προτάσεις που εκφράζουν σκοπό
 (α.ε. τέλος = σκοπός), το τελικό αίτιο, το στόχο που εκφράζεται στην κύρι
α πρόταση.

Εισάγονται:

με τους τελικούς συνδέσμους ἵνα, ὅπως, ὡς (= για να)

• Κύνας τρέφομεν, ἵνα φυλάττωσι τὰς οἰκίας.
  (= Εκτρέφουμε σκύλους, για να φυλάνε τα σπίτια.)
  
  
• Ξενοφῶν ἡγεῖτο πρὸς τὴν φανερὰν ἔκβασιν, ὅπως ταύτῃ τῇ ὁδῷ οἱ 
  (= Ο Ξενοφώντας βάδιζε προς το φανερό πέρασμα, για να προσέχουν
  
  
•  οι εχθροί αυτό το δρόμο.)
• πολέμιοι προσέχοιεν τὸν νοῦν.
• Ἔδει τὰ ἐνέχυρα τότε λαβεῖν ἡμᾶς, ὡς μὴ ἐδύνατο Σεύθης ἐξαπα
  (= Έπρεπε εμείς τότε να πάρουμε τις εγγυήσεις, για να μην μπορούσε
  
  
•  ο Σεύθης να μας εξαπατά.)
• τᾶν.

Κατά το περιεχόμενό τους είναι προτάσεις επιθυμίας.

Δέχονται άρνηση μὴ

Εκφέρονται με:

υποτακτική, όταν δηλώνουν σκοπό προσδοκώμενο με βεβαιότητα:

• Κύνας τρέφομεν, ἵνα φυλάττωσι τὰς οἰκίας.
  (= Εκτρέφουμε σκύλους, για να φυλάνε τα σπίτια.)

υποτακτική< + αοριστολογικό ἂν, όταν δηλώνουν σκοπό προσδοκώμενο
υπό προϋπόθεση:

• Ἄκουσον, ὡς ἂν μάθῃς.
  (= Άκουσε, για να μάθεις.)

ευκτική του πλάγιου λόγου, όταν δηλώνουν σκοπό υποκειμενικό και α
βέβαιο στο παρελθόν και μετά από ρήμα ιστορικού χρόνου:

• Ξενοφῶν ἡγεῖτο πρὸς τὴν φανερὰν ἔκβασιν, ὅπως ταύτῃ τῇ ὁδῷ οἱ 
  (= Ο Ξενοφώντας βάδιζε προς το φανερό πέρασμα, για να προσέχουν
•  οι εχθροί αυτό το δρόμο.)
• πολέμιοι προσέχοιεν τὸν νοῦν.

οριστική ιστορικού χρόνου, όταν προηγείται ευχή ανεκπλήρωτη ή κάτι
που δεν έγινε, και δηλώνουν σκοπό ανεκπλήρωτο:

• Ἔδει τὰ ἐνέχυρα τότε λαβεῖν ἡμᾶς, ὡς μὴ ἐδύνατο Σεύθης ἐξαπα
  (= Έπρεπε εμείς τότε να πάρουμε τις εγγυήσεις, για να μην μπορούσε
•  ο Σεύθης να μας εξαπατά.)
• τᾶν.

Εκφέρονται επίσης και με:

οριστική μέλλοντα:

• Συμπράττουσι, ὅπως μεγίστην δόξαν ἕξουσι

δυνητική ευκτική, ως απόδοση λανθάνουσας υπόθεσης:

• Γύμναζε σαυτὸν πόνοις ἑκουσίοις, ὅπως ἂν δύναιο καὶ τοὺς ἀκουσί
  (= Να γυμνάζεις τον εαυτό σου με κόπους εκούσιους, για να μπορείς
•  να υπομένεις και τους ακούσιους.)
• ους ὑπομένειν.

ευκτική, χωρίς εξάρτηση από ιστορικό χρόνο:

• Ἆρ' οὐκ ἂν ἔλθοι βασιλεὺς ὡς πᾶσιν ἀνθρώποις φόβον παράσχοι;

Χρησιμεύουν ως:

α) επιρρηματικός προσδιορισμός του σκοπού σε ρήματα οποιασδήποτε
 σημασίας και ιδίως σ' αυτά που δηλώνουν κίνηση ή σκόπιμη ενέργεια:

• Ἀβρακόμας τὰ πλοῖα κατέκαυσεν, ἵνα μὴ Κῦρος διαβῇ.

β) επεξήγηση σε εμπρόθετο προσδιορισμό του σκοπού και κυρίως στα: δι
ὰ τοῦτο, τούτου ἕνεκα:

• Διὰ τοῦτο συλλέγεσθε, ἵνα οἱ ἀδυνατώτεροι τολμῶσι περὶ τοῦ δικαί
• ου ἀμβισβητεῖν.
• Στρατηγοὺς αἱροῦνται τούτου ἕνεκα, ἵνα αὑτοῖς ἡγεμόνες ὦσι.

Ισοδυναμούν με: τελική μετοχή, απαρέμφατο του σκοπού, επιρ
ρηματικό κατηγορούμενο του σκοπού, εμπρόθετο προσδιορισμό
του σκοπού, γενική και αιτιατική του σκοπού, συμπερασματική πρόταση
 της μορφής ὥστε ή ὡς + απαρέμφατο που δηλώνει επιδιωκόμενο σκοπό.

4. Υποθετικές προτάσεις

Υποθετικές λέγονται οι δευτερεύουσες προτάσεις που εκφράζουν υπόθε
ση.

Εισάγονται:

με τους υποθετικούς συνδέσμους εἰ, ἐάν, ἂν, ἤν (= αν)

• Εἰ εἰσὶ βωμοί, εἰσὶ καὶ θεοί.
  (= Αν υπάρχουν βωμοί, υπάρχουν και θεοί.)
  
  
• Ἥξω παρὰ σὲ αὔριον, ἐὰν θεὸς ἐθέλῃ.
  (= Θα έρθω αύριο σε σένα, αν το θέλει ο θεός.)
  
  
• Ἄν γὰρ ὀρθῶς μάθητε τὰ πραχθέντα, ῥᾳδίως γνώσεσθ’ ἅ μου κατε
  (= Αν πληροφορηθείτε σωστά όσα συνέβησαν, εύκολα θα αντιλη
• φθεί
• τε όσα ψευδώς μου καταλογίσουν οι κατήγοροι.)
• ψεύσαντο οἱ κατήγοροι.
• Ἤν ἐγγὺς ἔλθῃ θάνατος, οὐδείς βούλεται θνήσκειν.
  (= Αν πλησιάσει ο θάνατος, κανείς δε θέλει να πεθάνει.)
  
  

Κατά το περιεχόμενό τους είναι προτάσεις κρίσεως και επιθυμίας.

Δέχονται άρνηση μὴ και σπανίως οὐ.

Εκφέρονται με:

οριστική:

• Εἰ τοῦτ' ἐποίουν, ἐνίκων ἂν.
  (= Αν το έκαναν, θα νικούσαν.)

υποτακτική:

• Ἐάν τι ἔχω ἀγαθόν, διδάσκω
  (= Αν έχω κάτι καλό, το διδάσκω.)

ευκτική:

• Εἴ τινα λάβοιεν, ἀπέκτεινον.
  (= Αν έπιαναν κάποιον, τον σκότωναν.)

Χρησιμεύουν ως:

α) επιρρηματικός προσδιορισμός που δηλώνει υπόθεση

Ισοδυναμούν με: υποθετική μετοχή, οποιαδήποτε έκφραση με υπο
θε
τική σημασία.

ΥΠΟΘΕΤΙΚΟΙ ΛΟΓΟΙ

Σε κάθε υποθετική πρόταση αντιστοιχεί και μια κύρια. Και οι
 δυο μαζί αποτελούν ένα λογικό σύνολο που ονομάζεται υποθετικός λό
γος.

Στο υποθετικό λόγο η υποθετική πρόταση ονομάζεται υ
πόθεση ή ηγούμενο (= προηγούμενο) και η κύρια ονομάζεται απόδοση ή
επόμενο ή συμπέρασμα.

Μεταξύ της υποθετικής πρότασης και της κύριας υπάρχει η λογική
σχέση του αιτίου προς το αποτέλεσμα· η υποθετική πρόταση εκφράζει
 το αίτιο και η κύρια το αποτέλεσμα.

Οι υποθετικοί λόγοι διακρίνονται σε έξι είδη ανάλογα:

α) με τον τρόπο που εισάγεται και εκφέρεται η υπόθεση,

β) με την έγκλιση της απόδοσης και

γ) με τη σημασία τους

Είδος	Σημασία	Υπόθεση	Απόδοση
1ο	Πραγματικό	εἰ + οριστική ο ποιουδήποτε  χρό νου	οποιαδήποτε έκγλιση
2ο	Αντίθετο του πραγματικού	εἰ + οριστική ιστο ρικού χρόνου	δυνητική οριστική
3ο	Προσδοκώμενο	ἐὰν, ἂν, ἤν + υπο τακτική	οριστική μέλλοντα
4ο	Αόριστη επανάληψη στο παρόν ή στο μέλλον	ἐὰν, ἂν, ἤν + υπο τακτική	οριστική ενεστώτα
5ο	Απλή σκέψη του λέγοντος	εἰ + ευκτική	δυνητική ευκτική
6ο	Αόριστη επανάληψη στο παρελθόν	εἰ + ευκτική (επαναληπτι κή)	οριστική πρτ. ή δυνητική οριστική αορ.

1ο είδος: Το πραγματικό

Υπόθεση	Απόδοση
εἰ + οριστική οποιουδήποτε χρόνου	οποιαδήποτε έκγλιση

• Εἰ εἰσὶ βωμοί, εἰσὶ καὶ θεοί.
  > οριστική ενεστώτα / οριστική
  (= Αν υπάρχουν βωμοί, υπάρχουν και θεοί.)
  
  
• Εἰ σὺ βούλει, ἐπανέλθωμεν
  > οριστική ενεστώτα / υποτακτική
  (= Αν θέλεις, ας επανέλθουμε.)
  
  
• Εἰ δέ τις ἄλλο ὁρᾶ βέλτιον, λεξάτω
  > οριστική ενεστώτα / προστακτική
  (= Αν κάποιος βλέπει κάτι καλύτερο, ας το πει.)
  
  
• Εἰ ἐκεῖνα πέπραχεν ὀρθῶς, καλῶς ἂν ἔσχεν
  > οριστική παρακείμενου / δυνητική οριστική
  (= Αν εκείνα τα έχει κάνει σωστά, θα ήταν καλά.)
  
  
• Εἰ μὲν οὖν ταῦτα λέγων διαφθείρω τοὺς νέους, ταῦτα ἂν εἴη βλαβερά.
  > οριστική ενεστώτα / δυνητική ευκτική
  (= Αν λέγοντας αυτά διαφθείρω τους νέους, αυτά θα ήταν βλαβερά.)

Περιορισμός: Δεν μπορεί να υπάρχει στην υπόθεση οριστική ιστορικού 
χρόνου και στην απόδοση δυνητική οριστική, γιατί τότε έχουμε 2ο είδος.

Μετάφραση:

Το εἰ μεταφράζεται με το αν,

στην υπόθεση: η οριστική μεταφράζεται με οριστική, διατηρώντας τον α
ντίστοιχο χρόνο,

στην απόδοση: η οριστική, η υποτακτική και η προστακτική μεταφράζο
νται με τις αντίστοιχες εγκλίσεις της ν.ε.. Η δυνητική οριστική και η δυνη
τική ευκτική μεταφράζονται με δυνητική οριστική της ν.ε. (= θα + παρατα
τικός)

Δηλώνει: όπως συνηθίζουμε να λέμε, το πραγματικό. Η έννοια του πραγ
ματικού δε σχετίζεται τόσο με την πραγματικότητα, όσο με τη σχέση με
ταξύ υπόθεσης και απόδοσης. (Δες και στην Πύλη για την Ελληνική Γλώσσα
 ή στο συντακτικό του Κ. Σ. Κατεβαίνη)

• εἰ θεοί τι δρῶσιν αἰσχρόν, οὐκ εἰσὶν θεοί
• ( = αν οι θεοί κάνουν κάτι ανήθικο, δεν είναι θεοί.

Δεν υπάρχει ζήτημα «πραγματικού» αν οι θεοί κάνουν κάτι ανήθικο ή δεν είναι θεοί· είναι προφανές ότι δε συμβαίνει ούτε το ένα ούτε το άλλο, γιατί οι θεοί δεν κάνουν κάτι αισχρό και είναι θεοί.

Πραγματικό είναι μόνο ότι αν ισχύει η υπόθεση θα ισχύει και η απόδοση.

2ο είδος: Το αντίθετο του πραγματικού

Υπόθεση	Απόδοση
εἰ + οριστικήιστορικού χρόνου	δυνη τική οριστ ική ή α) πα ρατα τικός  απρό σω που ρ. ή α πρό σωπη ς έκ φρα σης  + α πα ρέμ φα το β) έ να α πό τα  ρ. ἐ βου λόμην,  ἔ μελ λον,  ἐκιν δύ νευ σα +  απα ρέμ φατο, στις περι πτώ σεις  αυ τές χωρίς το δυνητικό ἂν.

• Εἰ μὴ ἐγὼ ἐκέλευον, οὐκ ἂν ἐποίει Ἀγασίας.
  > οριστική παρατατικού / δυνητική οριστική
  (= Αν δε διέταζα εγώ, ο Αγασίας δε θα το έκανε / δε θα το είχε κάνει.)
  
  
• Εἰ μὴ ἐγὼ ἐκέλευσα, οὐκ ἂν ἐποίησεν Ἀγασίας.
  > οριστική αόριστου / δυνητική οριστική
  (= Αν δε διέταζα εγώ, ο Αγασίας δε θα το έκανε / δε θα το είχε κάνει.)
  
  
• Εἰ μὴ ἐγὼ ἐκεκελεύκειν, οὐκ ἂν ἐπεποιήκει Ἀγασίας.
  > οριστική υπερσυντέλικου / δυνητική οριστική
  (= Αν δεν είχα διατάξει εγώ, ο Αγασίας δε θα το είχε κάνει.)
  
  
• καίτοι εἰ ἦσαν ἄνδρες, ὥσπερ φασίν, ἀγαθοί, ὅσῳ ἀληπτότεροι ἦσαν τοῖς πέλας, τόσῳ δὲ φανερωτέραν ἐξῆν αὐτοῖς τὴν ἀρετὴν διδοῦσι καὶ δεχομένοις τὰ δίκαια δεικνύναι.
  > οριστική παρατατικού / παρατατικός απρόσωπου ρήματος + απα
  (= "Αν και, αν ήταν όπως λένε, άντρες γενναίοι και ενάρετοι, όσο πιο 
  
  
• αδύνατο ήταν στους άλλους να τους κυριέψουν, τόσο πιο φανερά θα μπορού
• σαν, δίνοντας και παίρνοντας τη δίκαιη κρίση να δείχνουν την αρετή τους." 
• μτφρ. Ε. Λαμπρίδη)
• ρέμφατο
•  Ἡ πόλις ἐκινδύνευσε πᾶσα διαφθαρῆναι, εἰ ἄνεμος ἐπεγένετο τῇ φλο
  > οριστική αόριστου β' / ἐκινδύνευσα + απαρέμφατο
  (= "Θα χαλιόταν όλη η πολιτεία, αν σηκωνόταν άνεμος ευνοϊκός για 
• να ξαπλωθεί η πυρκαγιά." μτφρ. Ε. Λαμπρίδη)
• γὶ ἐπίφορος ἐς αὐτήν.

Παρατήρηση: σπάνια χρησιμοποιείται στην απόδοση η απλή οριστική αρκτικού χρόνου, είτε σε ρητορικούς λόγους είτε εξαιτίας της έλλειψης της πραγματικής απόδοσης:

• Εἰ δ' ἦσθα μετρία, τἄλλα γ' ἡδίστη θεῶν πέφυκας ἀνθρώποισιν
  > οριστική παρατατικού / οριστική παρακείμενου
  (= Αν ήξερες μόνο το μέτρο να κρατήσεις, θα ήσουν η πιο καλή από
•  τους θεούς για τους ανθρώπους.)

Μετάφραση:

Το εἰ μεταφράζεται με το αν,

στην υπόθεση:

η οριστική παρατατικού και αόριστου μεταφράζεται με παρατατικό,

η οριστική υπερσυντέλικου με υπερσυντέλικο.

στην απόδοση:

ο δυνητικός παρατατικός και αόριστος μεταφράζονται με θα + παρατατι
κό ή υπερσυντέλικο,

ο δυνητικός υπερσυντέλικος μεταφράζεται με το θα + υπερσυντέλικο.

Δηλώνει: το αντίθετο του πραγματικού, το μη πραγματικό, "κάτι, δηλα
δή, που δεν μπορεί ή δεν θα μπορούσε να γίνει, καθώς βρίσκεται σε α
ντίθεση προς ό,τι πραγματικά συμβαίνει ή συνέβη. Η απόδοση δηλώνει
 ποιο θα ήταν το αποτέλεσμα εάν θα γινόταν ή είχε γίνει πραγματικότητα
η υπόθεση".1

1. Βλέπε στην Πύλη για την Ελληνική Γλώσσα

3ο είδος: Το προσδοκώμενο

Υπόθεση	Απόδοση
ἐάν, ἂν, ἤν + υποτακτική	οριστική  μέλλο ντα ή μελλο ντική έγ κλιση ή έκφραση (υπο τακτική,  δυνητι κή ή ευ χε τική ευ κτική,  προστα κτική, ο ριστική ενεστώ τα ή αό ριστου  ή παρα κείμενου  με μελ λοντι κή  σημασί α, συντε λεσμέ νος μέλ λο ντας, απρόσω πο ρήμα  + τελι κό απαρέμ φατο, ρη ματικό  επίθετο  σε  -τος ή -τέος +  ἐστί)

• ἐὰν θεὸς ἐθέλῃ, ἥξω παρὰ σὲ αὔριον
  > υποτακτική / οριστική μέλλοντα
  (= αν το θέλει ο θεός, αύριο θα έρθω σε σένα.)
  
  
• ἐὰν οὖν, ὦ Σώκρατες, πολλὰ πολλῶν πέρι, θεῶν καὶ τῆς τοῦ πα
  > υποτακτική / υποτακτική
  (= αν, λοιπόν, Σωκράτη, δεν καταφέρουμε να διατυπώσουμε α
  
  
• πολύτως συνεπείς από κάθε πλευρά και ακριβείς συλλογισμούς για πολλά και
•  ποικίλα ζητήματα ―για τους θεούς και τη γέννηση του σύμπαντος―, μην εκ
• πλαγείς.)
• ντὸς γενέσεως, μὴ δυνατοὶ γιγνώμεθα πάντῃ πάντως αὐτοὺς ἑαυτοῖς ὁμολο
• γουμένους λόγους καὶ ἀπηκριβωμένους ἀποδοῦναι, μὴ θαυμάσῃς
• ἐὰν ἡμεῖς ἐπιχειρῶμεν τὰ αὐτὰ λόγῳ ψιλῷ κοσμεῖν, τάχ' ἂν δεύτεροι
  > υποτακτική / δυνητική ευκτική
  (= αν εγώ επιχειρήσω να εγκωμιάσω τα ίδια έργα με τον γυμνό πεζό 
  
  
• λόγο, θα μπορούσα να φανώ κατώτερος.)
•  φαινοίμεθα
• Ἀλλ' ἤν σε τοῦ λοιποῦ ποτ' ἀφέλωμαι χρόνου͵ πρόρριζος αὐτός͵ ἡ γυ
  > υποτακτική / ευχετική ευκτική
  (= Αλλά αν σου τα αφαιρέσω κάποτε στο μέλλον, να αφανιστώ με τον χειρότερο τρόπο ο ίδιος, αλλά κι η γυναίκα και τα παιδιά μου.)
  
  
• νή͵ τὰ παιδία͵ κάκιστ' ἀπολοίμην
• Ἐὰν πάντα ἀκούσητε, κρίνατε.
  > υποτακτική / προστακτική
  (= Αν τα ακούσετε όλα, κρίνετε.)
  
  
• ἢν δ' ἡμεῖς νικήσωμεν, ἡμᾶς δεῖ τοὺς ἡμετέρους φίλους τούτων ἐ
  > υποτακτική / απρόσωπο ρήμα + τελικό απαρέμφατο
  (= αν, όμως, νικήσουμε εμείς, πρέπει να καταστήσουμε τους δι
  
  
• κούς 
• μας φίλους κυρίους τους)
• γκρατεῖς ποιῆσαι
• ἢν θανῇς σύ, παῖς ὅδ' ἐκφεύγει μόρον
  > υποτακτική / οριστική ενεστώτα με μελλοντική σημασία
  αν πεθάνεις εσύ, το παιδί αυτό θα γλυτώσει τον θάνατο.
  
  
• Ἐὰν δ' ὑμᾶς ἐξαπατήσωσι, τῶν παρόντων κακῶν ἔσονται ἀπηλλαγ
  > υποτακτική / συντελεσμένος μέλλοντας
  (= Αν σας εξαπατήσουν, θα είναι απαλλαγμένοι από τα παρόντα
  
  
•  κα
• μέ
• κά.)
• νοι.
• ἐὰν δέ τις κατά τι κακὸς γίγνηται, κολαστέος ἐστί.
  > υποτακτική / ρηματικό επίθετος σε -τέος
  (= αν κάποιος γίνει κακός, πρέπει να τιμωρηθεί.)

Μετάφραση:

Τα ἐάν, ἂν, ἤν μεταφράζονται με το αν,

στην υπόθεση:

η υποτακτική μεταφράζεται με υποτακτική,

στην απόδοση:

οι εγκλίσεις των διαφόρων περιπτώσεων μεταφράζονται με τις αντί
στοι
χες εγκλίσεις της ν.ε.

τα ρηματικά επίθετα σε -τέος μεταφράζονται με το πρέπει + να + ρή
μα

τα ρηματικά επίθετα σε -τός μεταφράζονται μπορεί + να + ρήμα

Δηλώνει: το προσδοκώμενο

4ο είδος: Αόριστη επανάληψη στο παρόν ή στο μέλλον

Υπόθεση	Απόδοση
ἐάν, ἂν, ἤν + υποτακτική	ορι στική ενεστώ τα γνω μικός αόρι στος,

• Ἤν ἐγγὺς ἔλθῃ θάνατος, οὐδείς βούλεται θνήσκειν.
  > υποτακτική / οριστική ενεστώτα
  (= Αν πλησιάσει ο θάνατος, κανείς δε θέλει να πεθάνει.)
  
  
• ἢν δέ τις τούτων τι παραβαίνῃ͵ ζημίαν αὐτοῖς ἐπέθεσαν
  > υποτακτική / γνωμικός αόριστος
  (= αν κάποιος υποπέσει σε κάποιο από αυτά τα αδικήματα, τιμωρεί
  
  
• ται.)
• ἐὰν ἁμάρτῃ τις, ζημίας κατὰ τὴν ἀξίαν εἴληφεν.
  > υποτακτική / παρακείμενος
  (= αν κάποιος σφάλει, έχει την τιμωρία που του αξίζει.)

Μετάφραση:

Τα ἐάν, ἂν, ἤν μεταφράζονται με το αν, ή "όσες φορές" + υποτακτική

στην υπόθεση:

η υποτακτική μεταφράζεται με υποτακτική,

στην απόδοση:

η οριστική ενεστώτα μεταφράζεται με οριστική ενεστώτα

ο γνωμικός αόριστος μεταφράζεται με ενεστώτα· συχνά με την προσθή
κη του συνήθως,

ο παρακείμενος μεταφράζεται με παρακείμενο

Δηλώνει: την αόριστη επανάληψη στο παρόν ή στο μέλλον

5ο είδος: Απλή σκέψη του λέγοντος

Υπόθεση	Απόδοση
εἰ + ευκτική	δυνητι κή ευ κτι κή ή οριστι κή αρ κτι κού  χρό νου,  ευχετι κή ευ κτική,  προ στα κτι κή

• Εἰ οἱ πολῖται ὁμονοῖεν, εὐδαίμων ἂν γίγνοιτο ἡ πόλις.
  > ευκτική / δυνητική ευκτική
  (= Αν οι πολίτες ομονοούσαν, η πόλ θα γινόταν ευτυχισμένη.)
  
  
• εἰ ῥᾳθυμίᾳ μᾶλλον ... ἐθέλομεν κινδυνεύειν, περιγίγνεται ἡμῖν ...
  > ευκτική / οριστική ενεστώτα
  αν θέλαμε να αντιμετωπίζουμε κινδύνους με άνεση ... έχομεν το 
  
  
• πλε
• ονέκτημα...
• Εἰ δ' ἀντίσχοιεν, μελετήσομεν καὶ ἡμεῖς ἐν πλέονι χρόνῳ τὰ ναυτικά.
  > ευκτική / οριστική μέλλοντα
  (= αν πάλι αντέξουν, θα ασκηθούμε και εμείς περισσότερο χρόνο 
  
  
• στις θαλάσσιες πολεμικές επιχειρήσεις.)
• Εἴ τις τάδε παραβαίνοι, ἐναγὴς ἔστω τοῦ Ἀπόλλωνος
  > ευκτική / προστακτική
  (= Αν κάποιος αυτά παραβαίνει, ας έχει την κατάρα του Απόλλωνα.)

Μετάφραση:

Το εἰ μεταφράζεται με το αν

στην υπόθεση:

η ευκτική μεταφράζεται με παρατατικό

στην απόδοση:

θα + παρατατικό

μπορεί να...

Δηλώνει: την απλή σκέψη του λέγοντος

6ο είδος: Αόριστη επανάληψη στο παρελθόν

Υπόθεση	Απόδοση
εἰ + ευκτική επαναληπτική	οριστ ική παρα τατικού, δυνητι κή ορι στική αόρι στου ή δυνη τική οριστική πα ρατατι κού, απλή οριστική αό ρι στου, οριστι κή υπερσυ ντέλικου

• Εἴ τινα λάβοιεν τῶν ἐχθρῶν, ἀπέκτεινον.
  > ευκτική / οριστική παρατατικού
  (= Κάθε φορά που έπιαναν κάποιον από τους εχθρούς, τον σκότωναν.
  
  
• )
• Εἰ Ἀγησίλαος ἴδοι τοὺς νέους γυμναζομένους, ἐπῄνεσενἂν
  > ευκτική / δυνητική οριστική αόριστου
  (= Αν ο Αγησίλαος έβλεπε τους νέους να γυμνάζονται, τους επαινού
  
  
• σε.)
• Εἴ δέ τις αὐτῷ περί του ἀντιλέγοι μηδὲν ἔχων σαφὲς λέγειν, ἐπὶ τὴν
  > ευκτική / δυνητική οριστική παρατατικού
  (= Αν κάποιος του αντέλεγε, χωρίς να λέει τίποτα σαφές, θα επανέφε
  
  
• ρνε πάντα το λόγο στην υπόθεση.)
•  ὑπόθεσιν ἐπανῆγεν ἂν πάντα τὸν λόγον.
• Εἴ τίς γέ τι αὐτῷ προστάξαντι καλῶς ὑπηρετήσειεν, οὐδενὶ ἀχάριστον
  > ευκτική / δυνητική οριστική αόριστου
  
  
•  εἴασε τὴν προθυμίαν
• Εἴ δέ τις ἀντείποι, εὐθὺς ἐτεθνήκει.
  (= Αν κάποιος αντιμιλούσε, αμέσως είχε πεθάνει.)
  > ευκτική / οριστική υπερσυντέλικου

Μετάφραση:

Το εἰ μεταφράζεται με το αν, "κάθε φορά που"

στην υπόθεση:

η επαναληπτική ευκτική μεταφράζεται με παρατατικό

στην απόδοση:

παρατατικό

Δηλώνει: αόριστη επανάληψη στο παρελθόν

α) Απλός, σύνθετος και ελλειπτικός υποθετικός λόγος

Απλός υποθετικός λόγος λέγεται αυτός που αποτελείται από μία υπόθε
ση
 και μία απόδοση (Υπ > Απ)

• Εἰ οἱ πολῖται ὁμονοῖεν, εὐδαίμων ἂν γίγνοιτο ἡ πόλις.

Σύνθετος υποθετικός λόγος λέγεται αυτός που αποτελείται από:

α) περισσότερες από μία υποθέσεις και μία απόδοση (Υπ + Υπ > Απ)

• Εἰ Φίλιππος λάβοι τοιοῦτον καιρὸν και (εἰ) πόλεμος γένοιτο πρὸς
•  τῇ 
• χώρᾳ, πῶς ἂν οἴεσθε ἐτοίμως ἐφ' ἡμᾶς ἐλθεῖν

β) μία υπόθεση και περισσότερες από μία αποδόσεις, (Υπ > Απ + Απ)

• Εἰ παρειχόμεθα τὴν αὐτὴν προθυμίαν, εἴχετε ἂν Ἀμφίπολιν καὶ ἀ
• πηλ
• λαγμένοι ἂν ἦτε τῶν μετὰ ταῦτα πραγμάτων

γ) περισσότερες από μία υποθέσεις και περισσότερες από μία αποδό
σεις
 (Υπ + Υπ > Απ + Απ)

• ἂν τοίνυν, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, καὶ ὑμεῖς ἐπὶ τῆς τοιαύτης ἐθελή
• ση
• τε γενέσθαι γνώμης νῦν, ἐπειδήπερ οὐ πρότερον, καὶ (ἂν) ἕκαστος ὑμῶν, 
• οὗ 
• δεῖ καὶ δύναιτ' ἂν παρασχεῖν αὑτὸν χρήσιμον τῇ πόλει, πᾶσαν ἀφεὶς τὴν εἰρω
• νεί
• αν ἕτοιμος πράττειν ὑπάρξῃ, ὁ μὲν χρήματ' ἔχων εἰσφέρειν, ὁ δ' ἐν ἡλικίᾳ 
• στρα
• τεύεσθαι, συνελόντι δ' ἁπλῶς ἂν ὑμῶν αὐτῶν ἐθελήσητε γενέσθαι, καὶ (ἂν) 
• παύσησθ' αὐτὸς μὲν οὐδὲν ἕκαστος ποιήσειν ἐλπίζων, τὸν δὲ πλησίον πάνθ' 
• ὑ
• πὲρ αὐτοῦ πράξειν, καὶ τὰ ὑμέτερ' αὐτῶν κομιεῖσθ', ἂν θεὸς θέλῃ, καὶ τὰ κα
• τε
• ρ
• ρᾳθυμημένα πάλιν ἀναλήψεσθε, κἀκεῖνον τιμωρήσεσθε.

Ελλειπτικός υποθετικός λόγος λέγεται όταν

α) λείπει το ρήμα της υπόθεσης

β) λείπει το ρήμα της απόδοσης

γ) λείπει ολόκληρη η υπόθεση

δ) λείπει ολόκληρη η απόδοση

επειδή μπορεί να εννοηθούν εύκολα από τα συμφραζόμενα.

• ἐὰν μὲν σφόδρ' ὀργίζησθε, ἧττον ἀσελγανοῦσιν, ἂν δὲ μή (ὀργί
• ζη
• σθε), πολλοὺς τοὺς ἀσελγεῖς εὑρήσετε

β) Εξαρτημένος υποθετικός λόγος

Εξαρτημένος υποθετικός λόγος είναι ο υποθετικός λόγος που έχει μετα
τρα
πεί σε πλάγιο λόγο.

• Εἰ ταῦτα πράττετε, ἁμαρτάνετε > ευθύς υποθετικός λόγος
  Ἀγησίλαος λέγει ὅτι ἁμαρτάνουσιν, εἰ ταῦτα πράττουσιν > εξαρτη
  
  
• μέ
• νος υποθετικός λόγος
• Εἰ ταῦτα πράττετε, ἁμαρτάνετε > ευθύς υποθετικός λόγος
  Ἀγησίλαος λέγει εἰ ταῦτα πράττουσιν, ἁμαρτάνειν αὐτούς > εξαρτη
  
  
• μένος υποθετικός λόγος
• Εἰ ταῦτα πράττετε, ἁμαρτάνετε > ευθύς υποθετικός λόγος
  Ἀγησίλαος γιγνώσκει εἰ ταῦτα πράττουσιν ἁμαρτάνοντας αὐτούς > 
• ε
• ξαρτημένος υποθετικός λόγος

Από τα παραπάνω παραδείγματα προκύπτει ότι στον εξαρτημένο υπο
θετικό λόγο η απόδοση μετατρέπεται σε: α) ειδική πρόταση, β) απαρέμ
φα
το, γ) κατηγορηματική μετοχή.

Όσον αφορά την υπόθεση θα έχουμε τις εξής δύο περιπτώσεις:

α) αν η απόδοση εξαρτάται από ρήμα αρκτικού χρόνου, η υπόθεση πα
ρα
μένει χωρίς αλλαγές και αναγνωρίζεται το είδος του υποθετικού λό
γου σαν να ήταν ανεξάρτητος. (βλέπε τα παραπάνω παραδείγματα)

β) αν η απόδοση εξαρτάται από ιστορικό χρόνο, τότε η υπόθεση μπορεί:
 α) να διατηρείται ως έχει, β) να μετατρέπεται σε εἰ + ευκτική του πλάγι
ου λόγου.

• προεῖπον δὲ αὐτοῖς μὴ ναυμαχεῖν Κορινθίοις, ἢν μὴ ἐπὶ Κέρκυραν 
  το ρήμα εξάρτησης σε ιστορικό χρόνο, η υπόθεση διατηρεί τη μορφή
  
  
•  της, η απόδοση με απαρέμφατο
• πλέωσι
• ὁ δὲ Ἀγησίλαος οὐκ ἔφη δέξασθαι τοὺς ὅρκους, ἐὰν μὴ ὀμνύωσιν
  το ρήμα εξάρτησης σε ιστορικό χρόνο, η υπόθεση διατηρεί τη μορ
  
  
• φή
•  της, η απόδοση με απαρέμφατο
• Ἀκούσας ταῦτα ὁ Κλέανδρος εἶπεν ὅτι Δέξιππον μὲν οὐκ ἐπαινοίη͵
  το ρήμα εξάρτησης σε ιστορικό χρόνο, η υπόθεση σε ευκτική του
•  εἰ 
•  πλάγιου λόγου και η απόδοση με ειδική πρόταση και ευκτική του πλάγιου λό
• γου
• ταῦτα πεποιηκὼς εἴη·

Οι μεταβολές των εξαρτημένων υποθετικών λόγων είναι ανάλογες με τις
 μεταβολές που συναντάμε γενικά στην μετατροπή του ευθύ λόγου σε
 πλά
γιο λόγο και καθορίζονται από το ρήμα εξάρτησης.

γ) Λανθάνων-κρυμμένος υποθετικός λόγος

Μερικές φορές ένας υποθετικός λόγος (κυρίως η υπόθεση) κρύβεται-λαν
θάνει μέσα σε άλλες λέξεις της πρότασης, δηλαδή:

α) σε μια υποθετική, αναφορικοϋποθετική ή χρονικοϋποθετική μετοχή

• καί τις εἰς τοῦτο βλέπων καὶ πᾶν τὸ θεῖον γνούς, θεόν τε καὶ φρόνη
  > μετοχή / δυνητική ευκτική
  
  
  εἰ τίς εἰς τοῦτο βλέποι καί (εἰ) πᾶν τό θεῖον γνοίη, θεόν τε και φρόνη
   > εἰ + ευκτική / δυνητική ευκτική
• σιν (εἰ + Ευκτική) οὕτω καί ἑαυτόν ἂν γνοίη µάλιστα
• σιν, οὕτω καὶ ἑαυτὸν ἂν γνοίη µάλιστα

β) σε μια χρονικοϋποθετική, αναφορικοϋποθετική ή εναντιωματική πρό
ταση

• Ἀλλ' ἐπειδὰν τῶν πραγμάτων ἐγκρατὴς ὁ ζητῶν ἄρχειν καταστῇ, καὶ 
  > χρονικοϋποθετική πρόταση / οριστική
  
  
  Ἀλλ' ἐὰν τῶν πραγμάτων ἐγκρατὴς ὁ ζητῶν ἄρχειν καταστῇ, καὶ τῶν
  > ἐὰν + υποτακτική / οριστική
•  ταῦτ' ἀποδομένων δεσπότης ἐστί
• τῶν ταῦτ' ἀποδομένων δεσπότης ἐστί.

γ) σε ένα επίρρημα

• οὕτω γὰρ πρός τε τὸ ἐπιέναι τοῖς ἐναντίοις, εὐψυχότατοι ἂν εἶεν
  > επίρρημα  / δυνητική ευκτική
  
  
  εἰ οὕτως ἔχοιεν πρός τε τὸ ἐπιέναι τοῖς ἐναντίοις, εὐψυχότατοι ἂν
  > εἰ + ευκτική / δυνητική ευκτική
•  εἶ
• εν

δ) έναν εμπρόθετο προσδιορισμό (συνήθως ἄνευ, ἀπό, ἐκ, μετά) + γενι
κή

• Ἄνευ ἀρχόντων οὐδὲν ἂν οὔτε καλὸν οὔτε ἀγαθὸν γένοιτο
  > εμπρόθετος προσδιορισμός / δυνητική ευκτική
  
  
  Εἴ μη εἴη ἄρχοντες οὐδὲν ἂν οὔτε καλὸν οὔτε ἀγαθὸν γένοιτο
  > εἰ + ευκτική / δυνητική ευκτική

ε) σε μία ευθεία ερώτηση ή στην ερώτηση ή στην απόδοση

• Ἀδικεῖ τις ἑκών; ὀργὴ καὶ τιμωρία κατὰ τούτου (ἔστω)
  > Εἰ ἀδικεῖ τις ἑκών ὀργὴ καὶ τιμωρία κατὰ τούτου (ἔστω)
  
  
• Ἄν ἀμελήσωμεν, τὶς ἀγνοεῖ τὸν ἐκεῖθεν πόλεμον δεῦρο ἥξοντα;
  Ἄν ἀμελήσωμεν,  ο πόλεμος δεῦρο ἥξει;

Ασκήσεις στους υποθετικούς λόγους

1η άσκηση, αντιστοίχηση των ειδών 

2η άσκηση, προσδιορισμός του είδους 

3η άσκηση, μετατροπή στα είδη 

4η άσκηση, λανθάνοντες υποθετικοί λόγοι 

5η άσκηση, εντοπισμός των εξαρτημένων υποθετικών λόγων 

5. Εναντιωματικές προτάσεις

Εναντιωματικές λέγονται οι δευτερεύουσες ονοματικές προτάσεις
που εκφράζουν εναντίωση προς το νόημα της κύριας πρότασης και δη
λώ
νουν εναντίωση σε κάτι που είναι ή θεωρείται από το υποκείμενο ως
πραγ
ματικό.

Εισάγονται: κυρίως με τους εναντιωματικούς συνδέσμους εἰ καί, ἐὰν 
καί, ἂν καί, ἤν καί

• Εἰ καὶ χρήματα εὐποροῦμεν, οὐκ εὐτυχοῦμεν.
  (= Μολονότι έχουμε χρήματα, δεν ευτυχούμε.)

• Ἐὰν καὶ μὴ βούλωνται, πάντες αἰσχύνονται μὴ πράττειν τὰ δίκαια.
  (= Αν και δε θέλουν, όλοι ντρέπονται να μην κάνουν τα δίκαια.)
  
  
• Ἄν καὶ κατορθώσωσι περί τινας τῶν πράξεων, μικρὸν διαλιπόντες 
  (= Αλλά αν και μπορούν να πετύχουν σε ορισμένες ενέργειες, ύστε
• ρα
•  από λίγο καταλήγουν πάλι στα ίδια αδιέξοδα.)
• πάλιν εἰς τὰς αὐτὰς ἀπορίας κατέστησαν.

Κατά το περιεχόμενό τους είναι προτάσεις κρίσης.

Δέχονται άρνηση μὴ

Χρησιμοποιούνται ως επιρρηματικοί προσδιορισμοί που δηλώνουν
ενα
ντίωση.

Εκφέρονται με:

οριστική ή ευκτική, όταν ο σύνδεσμος εισαγωγής περιέχει το εἰ

• Εἰ καὶ χρήματα εὐποροῦμεν, οὐκ εὐτυχοῦμεν.
  (= Μολονότι έχουμε χρήματα, δεν ευτυχούμε.)

υποτακτική, όταν ο σύνδεσμος εισαγωγής περιέχει το ἐάν, ἂν, ἤν

• Ἐὰν καὶ μὴ βούλωνται, πάντες αἰσχύνονται μὴ πράττειν τὰ δίκαια.
  (= Αν και δε θέλουν, όλοι ντρέπονται να μην κάνουν τα δίκαια.)

Ισοδυναμούν με: εναντιωματική μετοχή ή εμπρόθετο προσδιορισμό
 που δηλώνει εναντίωση.

Παρατηρήσεις:

α) Όταν μετά τους υποθετικούς συνδέσμους εἰ, ἐάν, ἂν, ἤν ακολου
θεί ο καὶ ως προσθετικός, τότε τα συμπλέγματα που προκύπτουν δεν εί
ναι εναντιωματικοί σύνδεσμοι, άρα και οι προτάσεις δε θα είναι εναντιω
ματικές αλλά υποθετικές:

• Τόδε δὲ διανοηθῶμεν, εἰ καὶ σοὶ συνδοκεῖ
  (Αυτό ας σκεφτούμεν, αν και συ συμφωνείς)
  εἰ καὶ σοὶ συνδοκεῖ > υποθετική

β) Ο σύνδεσμος εἰ καί, όταν έχει τη σημασία του "ακόμη κι αν", εισάγει
δευτερεύουσες παραχωρητικές προτάσεις:

• Ἄνθρωποι κακοί, εἰ καὶ ὠφελεῖν δοκοῦσιν, μᾶλλον βλάπτουσιν
  (= Οι κακοί άνθρωποι, ακόμη κι αν νομίζουν ότι ωφελούν, μάλλον 
• βλάπτουν)

6. Παραχωρητικές προτάσεις

Παραχωρητικές λέγονται οι δευτερεύουσες ονοματικές προτάσεις που
εκφράζουν παραχώρηση προς το νόημα της κύριας πρότασης και δηλώ
νουν εναντίωση σε κάτι που είναι ή θεωρείται από το υποκείμενο ως μή
 πραγματικό ή αδύνατο ή απίθανο.

Εισάγονται: με τους παραχωρητικούς συνδέσμους:

α) καί εἰ,κεἰ, καί ἐὰν, κἄν, καί ἂν, καί ἤν ύστερα από καταφατική πρότα
ση.

• Καὶ εἰ θαλάττης εἴργοιντο, δύναιντ' ἂν καλῶς διαζῆν.
  (= Κι αν ακόμη αποκλείονταν από τη θάλασσα, θα μπορούσαν να 
• ζουν καλά)

• Καὶ ἂν οἱ πολέμιοι τὸ ναυτικὸν ἡμῶν νικήσωσι, κρατήσομεν αὐ
  (= Κι αν ακόμη οι εχθροί νικήσουν το ναυτικό μας, θα τους εξουσιά
  
  
• σουμε.)
• τῶν.
• Ἀνὴρ πονηρὸς δυστυχεῖ, κἄν εὐτυχῇ
  (= Ο πονηρός άνθρωπος δυστυχεί, ακόμη κι αν ευτυχεί)

β) οὐδ'εἰ, μηδ'εἰ, οὐδ' ἐάν, οὐδ' ἂν, οὐδ' ἤν, μηδ' ἐάν, μηδ' ἂν, μηδ' ἤν
ύστερα από αρνητική πρόταση.

• Μὴ θορυβήσετε, μηδ' ἐὰν δόξω τι ὑμῖν μέγα λέγειν
  (= Μη θορυβήσετε ακόμη κι αν σας φανεί ότι λέω κάτι υπερβολι
  
  
• κό)
• Μηδ' ἂν εὐορκεῖν μέλλῃς, μηδένα θεῶν ὀμόσῃς.
  (=  Ούτε κι αν πρόκειται να τηρήσεις τον όρκο σου, σε κανένα θεό 
• μη
• ν ορκιστείς.)

Κατά το περιεχόμενό τους είναι προτάσεις κρίσης.

Δέχονται άρνηση μὴ

Χρησιμοποιούνται ως επιρρηματικοί προσδιορισμοί που δηλώνουν
πα
ραχώρηση.

Εκφέρονται με:

οριστική ή ευκτική, όταν ο σύνδεσμος εισαγωγής περιέχει το εἰ

• Καὶ εἰ θαλάττης εἴργοιντο, δύναιντ' ἂν καλῶς διαζῆν.
  (= Κι αν ακόμη αποκλείονταν από τη θάλασσα, θα μπορούσαν να 
• ζουν καλά)

υποτακτική, όταν ο σύνδεσμος εισαγωγής περιέχει το ἐάν, ἂν, ἤν

• Μηδ ἂν εὐορκεῖν μέλλῃς, μηδένα θεῶν ὀμόσῃς.
  (=  Ούτε κι αν πρόκειται να τηρήσεις τον όρκο σου, σε κανένα θεό
•  μην ορκιστείς.)

Ισοδυναμούν με: παραχωρητική μετοχή

7. Αποτελεσματικές ή Συμπερασματικές προτάσεις

Αποτελεσματικές ή Συμπερασματικές λέγονται οι δευτερεύουσες ονο
μα
τικές προτάσεις που δηλώνουν  το το αποτέλεσμα ή το συμπέρασμα
που προκύπτει από την ενέργεια του ρήματος της πρότασης από την ο
ποί
α εξαρτώνται.

Εισάγονται:

α) με τους συμπερασματικούς συνδέσμους: ὥστε, ὡς

• Πλοῖα δ' ὑμῖν πάρεστιν, ὥστε ἐξαίφνης ἂν ἐπιπέσοιτε.
  (= Έχετε πλοία, ώστε θα μπορούσατε αιφνίδια να επιτεθείτε.)
  
  
• Νῦν οὕτω διάκειμαι ὑφ' ὑμῶν, ὡς οὐδὲ δεῖπνον ἔχω ἐν τῇ ἐμαυ
  (= Τώρα βρίσκομαι σε τέτοια κατάσταση εξαιτίας σας, ώστε ούτε
•  δεί
• τοῦ 
• πνο δεν έχω στη χώρα μου.)
• χώρᾳ.

α) με τις εκφράσεις ἐφ' ᾧ, ἐφ' ᾧτε + απαρέμφατο

• Συνεχώρησαν αὐτοῖς καὶ Φλειασίοις καὶ τοῖς ἐλθοῦσι μετ' αὐτῶν
  (= Συμφώνησαν με αυτούς και τους Φλειάσιους και όσους άλλους
•  εί
• χαν έρθει μαζί τους στη Θήβα να συνάψουν ειρήνη με τον όρο ο καθένας 
• να 
• είναι κύριος της πατρίδας του.)
•  εἰς Θήβας τὴν εἰρήνην ἐφ' ᾧτε ἔχειν τὴν ἑαυτῶν ἑκάστους

Κατά το περιεχόμενό τους είναι προτάσεις κρίσης ή και επιθυμίας.

Δέχονται άρνηση οὐ, ενώ όταν εκφέρονται με απαρέμφατο δέχονται
άρνηση μή.

Χρησιμοποιούνται ως:

α) επιρρηματικοί προσδιορισμοί του αποτελέσματος:

• Οὕτως ἀναίσθητος εἶ, Αἰσχύνη, ὥστ' οὐ δύνασαι λογίσασθαι.

β) επιρρηματικοί προσδιορισμοί που δηλώνουν όρο, προϋπόθεση ή συμ
φωνία:

• Οἱ τριάκονται ᾑρέθησαν, ἐφ' ᾧτε συγγράψαι νόμους.

γ) επεξηγήσεις σε εμπρόθετους προσδιορισμούς που δηλώνουν όρο, προ
ϋ
πόθεση ή συμφωνία:

• Ἀφίεμέν σε ἐπὶ τούτῳ, ἐφ' ᾧτε μηκέτι φιλοσοφεῖν.

Εκφέρονται με:

οριστική, όταν δηλώνουν αποτέλεσμα πραγματικό:

• Νῦν οὕτω διάκειμαι ὑφ' ὑμῶν, ὡς οὐδὲ δεῖπνον ἔχω ἐν τῇ ἐμαυτοῦ
  (= Τώρα βρίσκομαι σε τέτοια κατάσταση εξαιτίας σας, ώστε ούτε δεί
• πνο δεν έχω στη χώρα μου.)
•  χώρᾳ.

δυνητική οριστική, όταν δηλώνουν αποτέλεσμα το οποίο θα ήταν
δυνατό να πραγματοποιηθεί στο παρελθόν ή μη πραγματικό:

• Πάντες πολεμικὰ ὅπλα κατεσκεύαζον, ὥστε τὴν πόλιν ὄντως ἂν ἡγή
  (= Όλοι κατασκεύαζαν πολεμικά όπλα, ώστε πραγματικά θα νόμιζες 
• ότι η πόλη ήταν εργαστήριο πολέμου )
• σω πολέμου εργαστήριον εἶναι.

δυνητική ευκτική, όταν δηλώνουν αποτέλεσμα που μπορεί να πραγματο
ποιηθεί υπό προϋποθέσεις στο παρόν ή στο μέλλον:

•  Πλοῖα δ' ὑμῖν πάρεστιν, ὥστε ἐξαίφνης ἂν ἐπιπέσοιτε.
  (= Έχετε πλοία, ώστε θα μπορούσατε αιφνίδια να επιτεθείτε.)

ευκτική του πλαγίου λόγου, όταν προηγείται ιστορικός χρόνος ή άλλη
ευ
κτική· δηλώνεται υποκειμενική γνώμη:

• Οἱ νεκροὶ ὑπὸ τῷ τείχει ἔκειντο, ὥστε οὐ ῥάδιον εἴη ἀνελέσθαι.
  (= Οι νεκροί κείτονταν κάτω από το τείχος, ώστε δεν ήταν εύκολο 
• να
•  τους ανασύρουν.)

τελικό απαρέμφατο,

α) όταν το αποτέλεσμα εμφανίζεται σαν ενδεχόμενο και δυνατό

ή και πραγματικό, σύμφωνα με τη γνώμη του υποκειμένου:

• Ξενοφῶν καὶ Χειρίσοφος διεπράξαντο, ὥστε λαβεῖν τοὺς νεκρούς.
  (= Ο Ξενοφώντας και ο Χειρίσοφος κατόρθωσαν, ώστε να πάρουν
•  τους νεκρούς.)

β) όταν το αποτέλεσμα είναι επιδιωκόμενο, άρα δηλώνει σκοπό,

και εξαρτάται από ρήματα βούλησης ή σκόπιμης ενέργειας:

• Κραυγὴν πολλὴν ἐποίουν, ὥστε καὶ τοὺς πολεμίους ἀκούειν.
  (= Φώναζαν δυνατά, ώστε να τους ακούν και οι εχθροί.)

γ) όταν δηλώνεται προϋπόθεση, όρος ή συμφωνία και εισάγονται

κυ

ρίως με τις εκφράσεις

ἐφ' ᾧ, ἐφ' ᾧτε (= με την προϋπόθεση να, με τον όρο να, με τη συμ

φω

νία να)

• Συνεχώρησαν αὐτοῖς καὶ Φλειασίοις καὶ τοῖς ἐλθοῦσι μετ' αὐτῶν
  (= Συμφώνησαν με αυτούς και τους Φλειάσιους και όσους άλλους 
• εί
• χαν έρθει μαζί τους στη Θήβα να συνάψουν ειρήνη με τον όρο ο καθένας να 
• εί
• ναι κύριος της πατρίδας του.)
•  εἰς Θήβας τὴν εἰρήνην ἐφ' ᾧτε ἔχειν τὴν ἑαυτῶν ἑκάστους

Ισοδυναμούν με: απαρέμφατο του αποτελέσματος, προληπτικό κατη
γορούμενο ή κατηγορούμενο του αποτελέσματος.

Ασκήσεις

1. Άσκηση για το συντακτικό ρόλο των ειδικών προτάσεων 
2. Άσκηση για τις ενδοιαστικές (συντακτικός ρόλος, τι εκφράζουν) 
3. Άσκηση για τις πλάγιες ερ. (συντακτικός ρόλος, είδος άγνοιας, 
4. μονο
5. μερείς ή διμερείς) 
6. Άσκηση για το συντακτικό ρόλο των αναφορικών προτάσεων 
7. Άσκηση για την επιρρηματική σημασία των αναφορικών προτάσεων
8.  
9. Άσκηση για το είδος και το συντακτικό ρόλο των ονοματικών προτά
10. σεων 
11. Να βρεθεί το είδος και ο συντακτικός ρόλος των ονοματικών προτά
12. σεων 
13. Άσκηση για την έλξη του αναφορικού 
14. Υποθετικοί Λόγοι: 1η άσκηση, αντιστοίχηση των ειδών 
15. Υποθετικοί Λόγοι: 2η άσκηση, προσδιορισμός του είδους 
16. Υποθετικοί Λόγοι: 3η άσκηση, μετατροπή στα είδη 
17. Υποθετικοί Λόγοι: 4η άσκηση, λανθάνοντες υποθετικοί λόγοι 
18. Υποθετικοί Λόγοι: 5η άσκηση, εντοπισμός των εξαρτημένων υποθετι
19. κών λόγων 
20. Υποθετικοί λόγοι: 6η άσκηση, Να εντοπιστεί το είδος των υποθετι
21. κών λόγων 
22. Άσκηση στις αιτιολογικές, τελικές, συμπερασματικές, εναντιωματι
23. κές, παραχωρητικές 
24. Άσκηση στις υποθετικές, χρονικές, τελικές, αιτιολογικές 
25. Να βρεθεί το είδος των επιρρηματικών προτάσεων 

Ασκήσεις σχολικού βιβλίου Γυμνασίου

1. Άσκηση για το είδος του μορίου ἄν γ' γυμνασίου, 9η εν. 1η 
2. Άσκηση για το είδος του μορίου ἄν γ' γυμνασίου, 9η εν. 2η 
3. Να εντοπίσετε στις ακόλουθες περιόδους τις λέξεις που εισάγουν 
4. δευτερεύουσες προτάσεις (σχολικού βιβλίου, Β' 3, 7η) 
5. Άσκηση στις δευτερεύουσες ονοματικές προτάσεις γ' γυμνασίου, 9η
6.  εν. 3η 
7. Άσκηση στις δευτερεύουσες ονοματικές ειδικές προτάσεις γ' γυμνα
8. σί
9. ου, 9η εν. 4η 
10.  Άσκηση στις δευτερεύουσες ονοματικές ενδοιαστικές προτάσεις γ'
11.  γυμνασίου, 9η εν. 5η 
12. Άσκηση στις δευτερεύουσες ονοματικές πλάγιες ερωτηματικές προτά
13. σεις γ' γυμνασίου, 9η εν. 6η 
14. Άσκηση στις δευτερεύουσες ονοματικές αναφορικές προτάσεις γ'
15.  γυμνασίου, 9η εν. 7η 
16. άσκηση στις επιρρηματικές αιτιολογικές, τελικές, συμπερασματι
17. κές, εναντιωματικές - παραχωρητικές προτάσεις (1η) (γ' γυμνασίου, 
18. 10η εν.) 
19. άσκηση στις επιρρηματικές αιτιολογικές, τελικές, συμπερασματι
20. κές, εναντιωματικές - παραχωρητικές προτάσεις (2η) (γ' γυμνασίου, 
21. 10η εν.) 
22. άσκηση στις επιρρηματικές αιτιολογικές προτάσεις (3η)  (γ' γυμνασί
23. ου, 10η εν.) 
24. άσκηση στις επιρρηματικές τελικές προτάσεις (4η) (γ' γυμνασίου, 
25. 10η εν.) 
26. άσκηση στις επιρρηματικές συμπερασματικές προτάσεις (5η) (γ' γυ
27. μνασίου, 10η εν.) 
28. άσκηση στις επιρρηματικές εναντιωματικές - παραχωρητικές προτά
29. σεις (6η) (γ' γυμνασίου, 10η εν.) 
30. άσκηση στις επιρρηματικές χρονικές, υποθετικές, αναφορικές προτά
31. σεις (1η) (γ' γυμνασίου, 11η εν.) 
32. άσκηση στις επιρρηματικές χρονικές, υποθετικές, αναφορικές προτά
33. σεις (2η) (γ' γυμνασίου, 11η εν.) 
34. άσκηση στις επιρρηματικές χρονικές προτάσεις (4η) (γ' γυμνασίου, 
35. 11η εν.) 
36. άσκηση στις επιρρηματικές αναφορικές προτάσεις (5η) (γ' γυμνασί
37. ου, 11η εν.)
38. Να αντιστοιχίσετε τις κύριες προτάσεις με τις δευτερεύου
39. σες. Να γίνει πλήρης συντακτική αναγνώριση των δευτερευουσών
40.  προτάσεων (γ' γυμνασίου, 12η εν., 7η) 
41. Να αναγνωρίσετε τις δευτερεύουσες προτάσεις  (γ' γυμνασίου, 12η 
42. εν., 8η) 

Βιβλιογραφία

Συντακτικό Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας Α', Β', Γ' Γυμνασίου, Πολυξένη
 Μπίλλα, ΟΕΔΒ, Αθήνα, Έκδοση Α 2007

Συντακτικό της Αρχαίας Ελληνικής, Α. Β. Μουμτζάκης, ΟΕΔΒ, Αθήνα, Έκδο
ση 2006

Συντακτικό της Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας (σε 66 ενότητες), Ν.Σπ. Ασωνί
τη, Β.Δ. Αναγνωστόπουλου, Αθήνα χ.χ.

Συντακτικό της Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας, Λιναρδής Ιωάννης, εκδ. Χατζη
θωμά, Θεσσαλονίκη, 2009

Συντακτικό της Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας, Καραδήμος Ιωάννης, εκδ. Φί
λιππος, Θεσσαλονίκη, 1992

Συντακτικόν της Ελληνικής Γλώσσης, Κωνσταντίνος Σ. Κατεβαίνης, εκδ. Πα
παδήμα, Αθήνα, 1978

Πύλη για την Ελληνική Γλώσσα

Ασκήσεις

Δευτερεύουσες Επιρρηματικές Προτάσεις Ασκήσεις Αρχαία

πηγή:http://ergasiesfilologikvn.blogspot.com/2013/03/blog-post_5678.html

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

1 Να βρείτε και να αναγνωρίσετε πλήρως (εισαγωγή, εκφορά, συντακτικός ρόλος ) τις δευτερεύουσες αιτιολογικές  προτάσεις στα παρακάτω παραδείγματα: 
                                                                                                                      

1 Ἀθηναῖοι ἐνόμιζον λελύσθαι τάς σπονδάς, διότι εἰς χεῖρας ἦλθον.

2.       Ὅτι μέν ὀργίζεσθε, οὐ θαυμάζω.

3.      Χαίρω ὅτι εὐδοκιμεῖς.

4.      Εὐδαίμων μοι ὁ ἀνήρ φαίνεται, ὡς ἀδεῶς καί γενναίως ἐτελεύτα.

5.  Οἱ Ἕλληνες μάλα ἠθύμουν, ἐπειδή τά ἐπιτήδεια οὐκ ἔχοιεν.

2 Να βρείτε και να αναγνωρίσετε πλήρως (εισαγωγή, εκφορά, συντακτικός ρόλος τις δευτερεύουσες  τελικές  προτάσεις στα παρακάτω παραδείγματα: 

1.      Προσελθεῖν ἡμᾶς κελεύομεν, ἵνα τά παρά βασιλέως ἀκούσητε

2.      Ἐπορευόμην, ἵνα ὠφελοίην αὐτόν

3.      Κῦρος ᾤετο φίλων δεῖσθαι, ὡς συνεργούς ἔχοι.

4.      Κόλαζε τά πάθη, ἵνα μή ὑπό τούτων κολασθῇς.

5  Ἐποιήσαντο Παυσανίαν πολίτην, ὅπως μηδέποτε ξένος φαίνοιτο ἡμῶν ἡγεμών

3 Να βρείτε και να αναγνωρίσετε πλήρως (εισαγωγή, εκφορά, συντακτικός ρόλος ) τις δευτερεύουσες  συμπερασματικές  προτάσεις στα παρακάτω παραδείγματα: 

1. Καί ὁμίχλη ἐγένετο, ὥστε ἔλαθον ἐγγύς παρελθόντες.

2. Πλοῖα δ’ ὑμῖν πάρεστιν, ὥστε ἐξαίφνης ἄν ἐπιπέσοιτε.

3. Ἐνταῦθα ἐπιπίπτει χιών ἄπλετος, ὥστε ἀπέκρυψε τά ὅπλα.

4. Πάντες πολεμικά ὅπλα κατεσκεύαζον, ὥστε τήν πόλιν ἐργαστήριον πολέμου εἶναι.

       5 Τοιαύτη δόξα  γέγονεν, ὡς ὁ βάρβαρος κήδεται  τῆς Ἑλλάδος καὶ φύλαξ τῆς εἰρήνης ἐστι.

4 Να βρείτε και να αναγνωρίσετε πλήρως (εισαγωγή, εκφορά, συντακτικός ρόλος) τις δευτερεύουσες εναντιωματικές-παραχωρητικές  προτάσεις στα παρακάτω παραδείγματα: 

1. Ἄνδρες, ἡμεῖς μὲν ἐροῦμεν ὑμῖν τἀληθῆ, εἰ καί τισι δόξομεν λίαν παράδοξα λέγειν. 
2. Φίλον τε γὰρ ἡγοῦνται τὸν ὑπουργοῦντα, ἢν καὶ πρότερον ἐχθρὸς ᾖ. 
3. Ἄξιον γὰρ ἀκοῦσαι τὸ διήγημα τοῦτο, εἰ καὶ μὴ προσήκοι Κλεοκράτει. 
4 Καὶ εἰ κακῶς ἔχει τὰ πράγματα, ὅμως ἔστι ταῦτα ἐπανορθώσασθαι

5. Οὐδεὶς ἂν ἔτι πιστεῦσαι δύναιτο ὑμῖν, οὐδ’ εἰ πάνυ προθυμοῖτο.

ΑΣΚΗΣΗ

Αφού βρείτε τις δευτερεύουσες προτάσεις , να αναγνωρίσετε το είδος και το συντακτικό τους ρόλο .

1. Βοηθοῦμεν τοῖς φίλοις , ἵνα νικήσωσι .
2. Ἀριαῖος ἐτύγχανε ἐφ ἁμάξης πορευόμενος ,διότι ἐτέτρωτο.
3. Ἐκάλεσε τίς αὐτόν , ὅπως ἴδοι τά ἱερά .
4. Οὐκ ἔχομεν ἀργύριον , ὥστε ἀγοράζειν τά ἐπιτήδεια .
5. Ἐπειδή ὁμονοοῦμεν ταῦτα ,πέμψατε ἀπό λόχον ἕκαστον πέντε ἄνδρας.
6. Ἀνήρ πονηρός δυστυχεῖ , κἄν εὐτυχῇ.
7. Φύλακας συμπέμπει , ὅπως φυλάττοιεν αὐτόν.
8. Εἰ καί βασιλεύς πέφυκας , ὡς θνητός άκουσον.
9. Ἀθηναῖοι ἑίλοντο Σόλωνα ἄρχοντα , ἐφ’ ᾦτε νόμους συγγράψαι.
10. Καί ἄν οἱ πολέμιοι τό ναυτικόν ἡμῶν νικήσωσι, κρατήσομεν αὐτῶν .
11. Ἀκουσον , ὡς ἄν μάθῃς .
12. Ἐπεί δέ ἀπορία ἦν , ἐλυπεῖτο ὁ Ξενοφῶν .
13. Οὕτω μεγάλα ὠφελοῦνται , ὥστε αἱροῦνται κινδυνεύειν.
14. Τούς στρατηγούς ἐζημίωσαν ,ὡς δώροις πεισθέντες ἀποχωρήσειαν.
15. Μαχόμεθα , ἵνα τούς ἐχθρούς διώξομεν.
16. Μή ἐριζε γονεῦσι κἄν δίκαια λέγῃς.
17. Μηδ ἄν τίς ὑπερβάλῃ τάς ἐκείνων ἀρετάς , μηδέποτε τοιούτων ἐπαίνων ἀξιωθήσεται.
18. Κλέαρχος ἐθαύμαζε ὅτι βασιλεύς οὐδένα πέμπει.
19. Τῷ κυνί ὁ δεσπότης κώδωνα ἐκρέμασεν , ὧστε πρόδηλον εἶναι τοις πᾶσιν

ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΣΤΙΣ ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

πηγή :http://arxaia3gym.blogspot.com/2013/02/blog-post_
15.html

Να αναγνωριστούν οι παρακάτω δευτερεύουσες προτάσεις και να επισημανθεί ο συντακτικός τους ρόλος.

Ἔγνωσαν ὅτι κενὸς ὁ φόβος εἴη.

Παῦσαι, πρὶν ὀργῆς κἀμὲ μεστῶσαι λέγων.

Ἔχω τριήρεις, ὥστε ἑλεῖν τὸ ἐκείνων πλοῖον.

Φοβοῦνται μὴ τὰ ἔσχατα πάθωσιν.

Εἰ μὴ φυλάξεις τὰ μικρά, ἀπολεῖς τὰ μείζονα.

Δίκαιος γίγνου, ἵνα καὶ δικαίων τυγχάνῃς.

Κῦρος ἐθαύμασε τὶς παραγγέλλει.

Ἐπεὶ ἀπορία ἦν, ἐλυπεῖτο σὺν τοῖς ἄλλοις.

Μή γνώτω η δεξιά σου τι ποιεῖ η ἀριστερά σου.

Εἰ μή ποιήσουσι ταῦτα, ἔκσπονδοι ἔσονται.

Δώσω ὑμῖν ἡγεμόνα , ὅς ἱμάς διά τῶν ὀρῶν ἄξει.

Εὖ ἴσθι τοῦτο, ὅτι οὐχ ἑκών ἐξαμαρτάνω.

Ὁ Πελοπίδας λέγει ὅτι ἡ πόλις πολεμήσει τοῖς Λακεδαιμονίοις.

 Γιγνώσκετε, ω ἄνδρες Ἀθηναῖοι,ὅτι τό ψήφισμα ἐστιν ἰσχυρότατον. 

 Οὗτοι ἔλεγον ὅτι Κῦρος τέθνηκεν.

 Ἐφοβεῖτο μή τά ἔσχατα πάθη. 

Τό θεῖον τοιοῦτον ἐστιν,ὥστε ἄμα πάντα ὁρᾶν καί πάντα ἀκούειν. 

Ὅταν πλεῖστα τις ἔχῃ,τότε πλεῖστοι τούτῳ φθονοῦσιν. 

Ἐπειδή ὁμονοοῦμεν ταῦτα,πέμψατε ἀπό λόχον ἕκαστον πέντε ἄνδρας. 

 Ὅσοι ἐξ ἄστεως ἐστε,  σκέψασθε.

Ἐπεί ἀπορία ἦν, ἐλυπεῖτο σύν τοῖς ἄλλοις.

 Ἠγγέλθη τοῖς τῶν Συρακοσίων στρατηγοῖς ὅτι φεύγοιεν ὑπό τοῦ δήμου

 Τήν δύναμιν ἀναληψόμεθα πάλιν, ἥν πρότερον ἐτυγχάνομεν ἔχοντες.

Οἱ δ' Ἀθηναῖοι ἐπηκολούθουν, καίπερ γιγνώσκοντες ὅτι κίνδυνος εἴη κυκλωθῆναι.

 Ὅτε ἡ ναυμαχία ἐγένετο, ἔτυχεν ἐν Ἀβύδῳ ὤν.

 Ἐάν ἔχωμεν χρήματα, ἕξομεν φίλους.

 Εἰ μέν προσθέν ἠπιστάμην, οὐδ' ἄν συνηκολούθησα σοι.

Τούς Ἕλληνας ἀπελύσατο δουλείας ὥστε ἐλευθέρους εἶναι μέχρι

Εἰ τίνας θορυβουμένους αἴσθοιτο, κατασβεννύναι τήν ταραχήν ἐπειρᾶτο.

 Ἡνίκα δ' ἄν τίς ἡμᾶς ἀδικῇ, ἡμεῖς ὑπέρ ὑμῶν μαχούμεθα.

 Ἠγγέλθη ὅτι ἡττημένοι εἶεν οἱ Λακεδαιμόνιοι

Δοκεῖ μοι κατακαῦσαι τάς ἁμάξας, ἵνα μή τά ζεύγη ἡμῶν στρατηγῇ

Ἐν ταῖς μάχαις πολλάκις δῆλον γίγνεται ὅτι τό γε ἀποθανεῖν ῥᾷον ἂν τὶς ἐκφύγοι.

Εὐλαβοῦ τάς διαβολάς , κἄν ψευδεῖς ------- (εἰμί, ἐνεστῶτας).

Τοῖς παισί συμβουλεύουσιν , ἵνα Ὁμήρου ποίησιν -------- (σπουδάζω, ἐνεστῶτας).

Πρόθυμοι εἰσίν , ἵνα πᾶσαν φυλακήν ---------- (φυλάττομαι , ἀόριστος).

'Επίορκοι ἔσεσθε , ἤν τάς σπουδάς ---------- (λύω, ἀόριστος)

© Γιάννης Παπαθανασίου