Αρχαία α Γυμνασίου ,γραμματική ,

ΠΗΓΗ :https://www.slideshare.net/katerina60/ss-34001077

























































































Ουσιαστικά Α΄ Κλίσης
ΠΗΓΗ :https://filologika.gr/lykio/g-lykiou/prosanatolismou/grammatiki-archeas-ellinikis/alpha-klisi-archea/

Γενικά Χαρακτηριστικά

• Πε­ρι­λαμ­βά­νουν αρ­σε­νι­κά ου­σι­α­στι­κά σε -ας και -ης και θη­λυ­κά σε -α και -η. Δεν πε­ρι­λαμ­βά­νουν ου­δέ­τε­ρα.

Ασυναίρετα ουσιαστικά

Αρσενικά

Ενικός αριθμός	Πληθυντικός αριθμός	Ενικός αριθμός	Πληθυντικός αριθμός
νε­α­νί­ας νε­α­νί­ου νε­α­νί­ᾳ νε­α­νί­αν νε­α­νί­α	νε­α­νί­αι νε­α­νι­ῶν νε­α­νί­αις νε­α­νί­ας νε­α­νί­αι	στρα­τι­ώ­της στρα­τι­ώ­του στρα­τι­ώ­τῃ στρα­τι­ώ­την στρα­τι­ῶ­τα	στρα­τι­ῶ­ται στρα­τι­ω­τῶν στρα­τι­ώ­ταις στρα­τι­ώ­τας στρα­τι­ῶ­ται

Θηλυκά

σε -η		σε –α καθαρό (παραμένει)		σε –α μη καθαρό (μετατρέπεται σε -η)
Ενικός αριθμός	Πληθυντικός αριθμός	Ενικός αριθμός	Πληθυντικός αριθμός	Ενικός αριθμός	Πληθυντικός αριθμός
τι­μὴ τι­μῆς τι­μῇ τι­μὴν τι­μὴ	τι­μαὶ τι­μῶν τι­μαῖς τι­μὰς τι­μαὶ	χώ­ρα χώ­ρας χώ­ρᾳ χώ­ραν χώ­ρα	χῶ­ραι χω­ρῶν χώ­ραις χώ­ρας χῶ­ραι	θά­λατ­τα θα­λάτ­της θα­λάτ­τῃ θά­λατ­ταν θά­λατ­τα	θά­λατ­ται θα­λατ­τῶν θα­λάτ­ταις θα­λάτ­τας θά­λατ­ται

Παρατηρήσεις για τονισμό

• Η γε­νι­κή πλη­θυ­ντι­κού το­νί­ζε­ται πά­ντα στη λή­γου­σα και πε­ρι­σπά­ται.
• Τα ο­ξύ­το­να και πα­ρο­ξύ­το­να δευ­τε­ρό­κλι­τα δι­α­τη­ρούν τον τό­νο στην ί­δι­α συλ­λα­βή καθ᾿ ό­λη την κλί­ση τους (βλ. τι­μή, χώ­ρα).
• Γε­νι­κή και δο­τι­κή ε­νι­κού και πλη­θυ­ντι­κού όταν το­νί­ζε­ται στη λή­γου­σα παίρ­νει πε­ρι­σπω­μέ­νη.
• Τα προ­πα­ρο­ξύ­το­να πρω­τό­κλι­τα κι­νούν τον τό­νο τους α­νά­λο­γα με τη λή­γου­σα:
• Αν η λή­γου­σα εί­ναι μα­κρά, το­νί­ζουν την πα­ρα­λή­γου­σα (βλ. θαλάττης).
• Αν η λή­γου­σα εί­ναι βρα­χεί­α, το­νί­ζουν την προ­πα­ρα­λή­γου­σα (βλ. θάλατται).

Παρατηρήσεις για καταλήξεις

• Τα α­συ­ναί­ρε­τα πρω­τό­κλι­τα έ­χουν, α­νε­ξαρ­τή­τως γέ­νους και κα­τα­λή­ξε­ως, ί­δι­ες κα­τα­λή­ξεις στον πλη­θυ­ντι­κό, οι ο­ποί­ες μά­λι­στα ταυ­τί­ζο­νται με αυ­τές του πλη­θυ­ντι­κού του θη­λυ­κού άρ­θρου.
• Η κα­τά­λη­ξη -ας, ό­που εμ­φα­νί­ζε­ται, εί­ναι πά­ντο­τε μα­κρά.
• Το -αι στο τέ­λος κλι­τών λέ­ξε­ων, ό­ταν δεν α­κο­λου­θεί­ται α­πό άλ­λο γράμ­μα, εί­ναι βρα­χύ.
• Τα -ᾳ και -ῃ εί­ναι δί­φθογ­γοι, ά­ρα μα­κρά.
• Τα αρ­σε­νι­κά σε -ης έ­χουν στην κλη­τι­κή ε­νι­κού κα­τά­λη­ξη -α βρα­χύ (βλ. στρα­τι­ῶ­τα).
  • τα εθνικά, π.χ. Πέρσης- Πέρσα.
  • όσα λήγουν σε –της, π.χ. ὁπλίτης- ὁπλῖτα.
  • τα σύνθετα με β’ συνθετικό που λήγει σε –άρχης, –μέτρης, –πώλης, –ώνης, τρίβης.
• Ε­ξαι­ρού­νται τα ου­σι­α­στι­κά σε –δης, που δι­α­τη­ρούν το -η.
• Τα θη­λυ­κά σε -α έ­χουν το –α– της κα­τά­λη­ξης κα­θα­ρό (μα­κρό) και το δι­α­τη­ρούν σε ό­λη την κλί­ση, αν πριν α­πό το –α στην ο­νο­μα­στι­κή ε­νι­κού έ­χουν φω­νή­εν ή –ρ– (βλ. χώ­ρα).
  • Ε­ξαι­ρού­νται τα ἀλήθεια, εὐσέβεια, γαῖ­α, γραῖ­α, μοῖ­ρα, πεῖ­ρα, σφαῖ­ρα και σφῦ­ρα, που έ­χουν το –α βρα­χύ.
• Αν πριν α­πό το –α– της κα­τά­λη­ξης στην ο­νο­μα­στι­κή ε­νι­κού υ­πάρ­χει σύμ­φω­νο πλην –ρ-, έ­χουν το –α μη κα­θα­ρό (βρα­χύ) και το με­τα­τρέ­πουν στη γε­νι­κή και δο­τι­κή ε­νι­κού σε η και ῃ α­ντί­στοι­χα (βλ. θά­λατ­τα).

ΔΕΝ ΔΙΔΑΚΟΝΤΑΙ

Συνηρημένα ουσιαστικά

Γενικά Χαρακτηριστικά

• Πε­ρι­λαμ­βά­νουν αρ­σε­νι­κά ου­σι­α­στι­κά σε -ῆς (με γε­νι­κή -οῦ) και θη­λυ­κά σε -ᾶ και -ῆ (με γε­νι­κή -ᾶςκαι -ῆς α­ντί­στοι­χα). Κα­λό εί­ναι να λαμ­βά­νε­ται υ­πό­ψη η γε­νι­κή, προ­κει­μέ­νου να α­πο­φύ­γου­με σύγ­χυ­ση με πα­ρό­μοι­ο τρι­τό­κλι­το ου­σι­α­στι­κό!

Ασκήσεις για Εμπέδωση

Υποδείγματα κλίσης

Αρσενικά		Θηλυκά
Ενικός αριθμός	Πληθυντικός αριθμός	Ενικός αριθμός	Πληθυντικός αριθμός	Ενικός αριθμός	Πληθυντικός αριθμός
῾Ερ­μῆς ῾Ερ­μοῦ ῾Ερ­μῇ ῾Ερ­μῆν ῾Ερ­μῆ	῾Ερ­μαῖ ῾Ερ­μῶν ῾Ερ­μαῖς ῾Ερ­μᾶς ῾Ερ­μαῖ	μνᾶ μνᾶς μνᾷ μνᾶν μνᾶ	μναῖ μνῶν μναῖς μνᾶς μναῖ	συ­κῆ συ­κῆς συ­κῇ συ­κῆν συ­κῆ	συ­καῖ συ­κῶν συ­καῖς συ­κᾶς συ­καῖ

Παρατηρήσεις για τονισμό

• Τα συ­νη­ρη­μέ­να πρω­τό­κλι­τα το­νί­ζο­νται πά­ντο­τε στη λή­γου­σα και πε­ρι­σπώ­νται.

Παρατηρήσεις για καταλήξεις

• Οι κα­τα­λή­ξεις των συ­νη­ρη­μέ­νων πρω­το­κλί­των δε δι­α­φέ­ρουν α­πό τις α­ντί­στοι­χες των α­συ­ναί­ρε­των πλην κλη­τι­κής ε­νι­κού στα αρ­σε­νι­κά (-ῆ).

Ασκήσεις για Εμπέδωση

1.Να κλί­νε­τε τα ο­νό­μα­τα πο­λί­της και μέ­λισ­σα .

	Ενικός	Πληθυντικός	Ενικός	Πληθυντικός
ονομ.
γεν.
δοτ.
αιτιατ.
κλητ.

2. Στο παρακάτω κείμενο να αναγνωρίσετε τα πρωτόκλιτα ουσιαστικά:

Πε­ρὶ μὲν τὴν τοῦ σώ­μα­τος ἐ­πι­μέ­λει­αν διτ­τὰς εὗ­ρον ἐ­πι­στή­μας οἱ ἄν­θρω­ποι, τὴν ἰ­α­τρι­κὴν καὶ τὴν γυ­μνα­στι­κήν, ὧν ἡ μὲν τὴν ὑ­γί­ει­αν, ἡ δὲ τὴν εὐ­ε­ξί­αν ἐ­ντί­θη­σι. Τῶν δὲ τῆς ψυ­χῆς ἀρ­ρω­στη­μά­των καὶ πα­θῶν ἡ φι­λο­σο­φί­α μό­νη φάρ­μα­κόν ἐ­στι. Δι­ὰ γὰρ ταύ­την ἔ­στι […] γνῶ­ναι τί τὸ κα­λόν, τί τὸ αἰ­σχρόν, τί τὸ δί­και­ον, τί τὸ ἄ­δι­κον […]· πῶς θε­οῖς, πῶς γο­νεῦ­σι, πῶς πρε­σβυ­τέ­ροις, πῶς ἀλ­λο­τρί­οις, πῶς ἄρ­χου­σι, πῶς φί­λοις, πῶς γυ­ναι­ξί, πῶς τέ­κνοις, πῶς οἰ­κέ­ταις χρη­στέ­ον ἐ­στί.

 (Πλουτάρχου, Περὶ παίδων ἀγωγῆς, 10 d-e, 1oς-2ος αι. π.Χ.)

3.Να βάλετε στη σωστή πτώση του ενικού ή του πληθυντικού τα ονόματα που είναι σε παρένθεση:

1.  Ἐν τοῖς γυμνασίοις οἱ …………………..…………(θεατής) τὰς …………………..………… (ἀρετή) τῶν …………………..…………(νεανίας) θαυμάζουσιν.
2. Οἱ …………………..………… (πολίτης) πείθονται τοῖς λόγοις τῶν …………………..………… (νομοθέτης) καὶ τῶν …………………..………… (δικαστής).
3. Σωκράτης ἐδίδασκε τοὺς …………………..………… (νεανίας) τὴν …………………..………… (ἀρετή), τὴν …………………..………… (ἀλήθεια) καὶ τὴν …………………..………… (δικαιοσύνη) οὐκ ἐν τῇ …………………..………… (οἰκία) οὐδ’ ἔν τινι …………………..………… (σχολή) ἀλλ’ ἐν τῇ …………………..………… (ἀγορά) δ’ ὅλης τῆς …………………..………… (ἡμέρα) εἰς τὴν …………………..………… (ἑσπέρα).
4. Μέγα τὸ τῆς…………………..…………κράτος (θάλασσα).
5. Σύν…………………..…………καὶ χεῖρα κίνει (Ἀθηνά, δοτ. εν.).
6. …………………..…………ἀδελφή ἐστι λύπη(χαρά, γεν. εν.).
7. …………………..…………ἦλθον παμπληθεῖ στόλῳ (Πέρσης, ονομ. πληθ.).

4. Να συμπληρωθούν οι καταλήξεις των ουσιαστικών που ζητούνται με βάση το άρθρο:

άρθρο	ουσιαστικό	άρθρο	ουσιαστικό	άρθρο	ουσιαστικό
τῆς τῶν οἱ τῆς ὦ τῆς	χώρ- ἀθλητ- πλανῆτ- βασιλίσσ- μαθητ- γενε-	τοῖς ταῖς τῇ τὴν τὰς ὦ	τοξότ- στρατι- μάζ- ἀνδρεί- δίψ- ἀδικί-	τὰς τῷ τοὺς τῶν αἱ τῆς	σημαί- πολίτ- ἐργάτ- νησιωτ- ὧρ- βοηθεί-

5. Να μεταφέρετε τα παρακάτω ουσιαστικά στον άλλο αριθμό:

Ουσιαστικό	Άλλος αριθμός	Ουσιαστικό	Άλλος αριθμός
τῶν προφητῶν		ταῖς πείραις
τοὺς κριτὰς		τῶν ῥιζῶν
τὴν ἐλαίαν		τοῖς τεχνίταις
τῆς μαθητρίας		τὰς ἱερείας
ὦ εὐσέβεια		τῶν θυελλῶν
τῆς εὐνοίας		ὁ ἰδιώτης
ὦ ὁπλῖται		ἡ δουλεία

Οι παρακάτω ασκήσεις έχουν ληφθεί από τον ιστότοπο Ψηφιακά Εκπαιδευτικά Βοηθήματατου Υπουργείου Παιδείας.

Άσκηση 1.

Να βάλετε την ίδια πτώση του άλλου αριθμού στα παρακάτω ουσιαστικά :
τὸν πολὶτην
τοῦ νεανὶου
(ὦ) πελτασταὶ
τοὺς δεσμὼτας
τῶν μηνυτῶν
(ὦ) γυμνασιὰρχα
τῆς κλὶνης
τῇ θεραπαὶνῃ
τάς ἀμὶλλας
τῶν δαφνῶν
τὴν μὲλισσαν
τῆς γαὶας
(ὦ) τεχνῖτα
τῶν γυμνητῶν
τοὺς δὺτας
τὸν προδὸτην
τῷ πατριὼτῃ
τοῖς ἱππὸταις
τὴν τρὶαιναν
τῶν μαζῶν
(ὦ) σκαπὰνη
τῇ δρακαὶνῃ
τῶν σφαιρῶν
ταῖς ἀληθεὶαις

Άσκηση 2.

Να συμπληρωθούν με τον κατάλληλο τύπο του ουσιαστικού στην παρένθεση οι παρακάτω
προτάσεις :
᾿Ιατρὸς τῶν ______ (ἀτυχὶα) ὁ χρὸνος ἐστὶ.
Αἰσχραὶ ______ (διαβολὴ) φὲρουσιν _________ (κόρη) δεινὴν ______ (λὺπη).
Οὔτως οἱ νὲοι ἐν _________ (μετρία δίαιτα) διὰγουσιν.

῾Ημεῖς ________ (πολὶτης) ________ (ψυχὴ) τῆς _______ (πολιτεία) νομὶζομεν.

Άσκηση 3.

Να κλιθούν οι πλάγιες πτώσεις ενικού και πληθυντικού αριθμού των παρακάτω ουσιαστικών :
ὁ θεατὴς
ὁ οἰηματὶας
ὁ ἰδιὼτης
ὁ νικητὴς
ὁ κοχλὶας
ἡ μοὺσα
ἡ σκαπὰνη
ἡ ἅμιλλα
ἡ ἀλὴθεια
ἡ κλὶνη
ἡ μυῖα

Ασκήσεις για Εμπέδωση-Συνηρημένα

1. Να κλιθούν τα παρακάτω ουσιαστικά:
   

   ENIKOΣ ΑΡΙΘΜΟΣ

   ονομ.	ὁ Θαλῆς	ὁ βορέας-βορρᾶς	ἡ ἀλωπεκῆ	ἡ ῥοδῆ
   γεν.
   δοτ.
   αιτιατ.
   κλητ.

   ΠΛΗΘΥΝΤΙΚΟΣ  ΑΡΙΘΜΟΣ

   ονομ.
   γεν.
   δοτ.
   αιτιατ.
   κλητ.

2. Να μεταφέρετε τα παρακάτω ουσιαστικά από τον ενικό στον πληθυντικό και αντιστρόφως:

μνᾶς (γεν.)
Ἑρμῆν
συκῆν
γαλαῖ
λεοντᾶς
ἀμυγδαλῶν
Ἀθηνῶν Ουσιαστικά Β΄ Κλίσης Γενικά Χαρακτηριστικά Πε­ρι­λαμ­βά­νουν αρ­σε­νι­κά και θη­λυ­κά ου­σι­α­στι­κά σε -ος και ου­δέ­τε­ρα σε -ον. Ασυναίρετα ουσιαστικά Αρσενικά & Θηλυκά Προπαροξύτονα Παροξύτονα Ενικός αριθμός Πληθυντικός αριθμός Ενικός αριθμός Πληθυντικός αριθμός ὁ ἄν­θρω­πος τοῦ ἀν­θρώ­που τῷ ἀν­θρώ­πῳ τὸν ἄν­θρω­πον ὦ ἄν­θρω­πε οἱ ἄν­θρω­ποι τῶν ἀν­θρώ­πων τοῖς ἀν­θρώ­ποις τοὺς ἀν­θρώ­πους ὦ ἄν­θρω­ποι ἡ νῆσος τῆς νήσου τῇ νήσῳ τὴν νῆσον ὦ νῆσε αἱ νῆσοι τῶν νήσων ταῖς νήσοις τὰς νήσους ὦ νῆσοι Οξύτονα Ενικός αριθμός Πληθυντικός αριθμός ἡ ὁ­δὸς τῆς ὁ­δοῦ τῇ  ὁ­δῷ τὴν  ὁ­δὸν ὦ  ὁ­δὲ αἱ ὁ­δοὶ τῶν ὁ­δῶν ταῖς ὁ­δοῖς τὰς ὁ­δοὺς ὦ ὁ­δοὶ Ουδέτερα Προπαροξύτονα Παροξύτονα Ενικός αριθμός Πληθυντικός αριθμός Ενικός αριθμός Πληθυντικός αριθμός τὸ ποτήριον τοῦ ποτηρίου τῷ ποτηρίῳ τὸ ποτήριον ὦ ποτήριον τὰ ποτήρια τῶν ποτηρίων τοῖς ποτηρίοις τὰ ποτήρια ὦ ποτήρια τὸ δῶ­ρον τοῦ  δώ­ρου τῷ  δώ­ρῳ τὸ δῶ­ρον ὦ δῶ­ρον τὰ δῶ­ρα τῶν δώ­ρων τοῖς δώ­ροις τὰ δῶ­ρα ὦ δῶ­ρα Οξύτονα Ενικός αριθμός Πληθυντικός αριθμός τὸ πτηνὸν  τοῦ πτηνοῦ τῷ πτηνῷ τὸ πτηνὸν ὦ πτηνὸν τὰ πτηνὰ τῶν πτηνῶν τοῖς πτηνοῖς τὰ πτηνὰ ὦ πτηνὰ Παρατηρήσεις για τονισμό Τα ο­ξύ­το­να και πα­ρο­ξύ­το­να δευ­τε­ρό­κλι­τα δι­α­τη­ρούν τον τό­νο στην ί­δι­α συλ­λα­βή καθ᾿ ό­λη την κλί­ση τους (βλ. ὁ­δός, δῶ­ρον). Γε­νι­κή και δο­τι­κή ε­νι­κού και πλη­θυ­ντι­κού που το­νί­ζε­ται στη λή­γου­σα παίρ­νει πε­ρι­σπω­μέ­νη (βλ. ὁδοῦ, ὁδῷ, ὁδῶν, ὁδοῖς). Τα προ­πα­ρο­ξύ­το­να δευ­τε­ρό­κλι­τα κι­νούν τον τό­νο τους α­νά­λο­γα με τη λή­γου­σα: Αν η λή­γου­σα εί­ναι μα­κρά, το­νί­ζουν την πα­ρα­λή­γου­σα (βλ. ἀνθρώπου). Αν η λή­γου­σα εί­ναι βρα­χεί­α, το­νί­ζουν την προ­πα­ρα­λή­γου­σα (βλ. ἄν­θρω­πος). Παρατηρήσεις για καταλήξεις Τα αρ­σε­νι­κά και θη­λυ­κά δευ­τε­ρό­κλι­τα α­κο­λου­θούν τις κα­τα­λή­ξεις του αρ­σε­νι­κού άρ­θρου (με λι­γο­στές ε­ξαι­ρέ­σεις). Τα ου­δέ­τε­ρα πα­ρου­σι­ά­ζουν τρεις ό­μοι­ες πτώ­σεις (ον., αιτ., κλητ.) και στους δύ­ο α­ρι­θμούς. Το -α των ου­δε­τέ­ρων εί­ναι βρα­χύ. Το -οι στο τέ­λος κλι­τών λέ­ξε­ων, ό­ταν δεν α­κο­λου­θεί­ται α­πό άλ­λο γράμ­μα, εί­ναι βρα­χύ. Το -ῳ εί­ναι δί­φθογ­γος, ά­ρα μα­κρό. Μην ξε­χνά­τε το -ν των ου­δε­τέ­ρων! Συνηρημένα ουσιαστικά Πε­ρι­λαμ­βά­νουν αρ­σε­νι­κά ου­σι­α­στι­κά σε -ους (με γε­νι­κή -ου) και ου­δέ­τε­ρα σε -οῦν (με γε­νι­κή -οῦ). Κα­λό εί­ναι να λαμ­βά­νε­ται υ­πό­ψη η γε­νι­κή, προ­κει­μέ­νου να α­πο­φύ­γου­με σύγ­χυ­ση με πα­ρό­μοι­ο τρι­τό­κλι­το ου­σι­α­στι­κό! Υποδείγματα κλίσης Αρσενικά Ουδέτερα Ενικός αριθμός Πληθυντικός αριθμός Ενικός αριθμός Πληθυντικός αριθμός Ενικός αριθμός Πληθυντικός αριθμός ἔκ­πλους ἔκ­πλου ἔκ­πλῳ ἔκ­πλουν ἔκ­πλου ἔκ­πλοι ἔκ­πλων ἔκ­πλοις ἔκ­πλους ἔκ­πλοι πλοῦς πλοῦ πλῷ πλοῦν πλοῦ πλοῖ πλῶν πλοῖς πλοῦς πλοῖ ὀ­στοῦν ὀ­στοῦ ὀ­στῷ ὀ­στοῦν ὀ­στοῦν ὀ­στᾶ ὀ­στῶν ὀ­στοῖς ὀ­στᾶ ὀ­στᾶ Παρατηρήσεις για τονισμό Τα συ­νη­ρη­μέ­να δευ­τε­ρό­κλι­τα δι­α­τη­ρούν τον τό­νο στην ί­δι­α συλ­λα­βή καθ᾿ ό­λη την κλί­ση τους. Συ­νη­ρη­μέ­νο ου­σι­α­στι­κό που το­νί­ζε­ται στη λή­γου­σα πε­ρι­σπά­ται σε ό­λη την κλί­ση του. Παρατηρήσεις για καταλήξεις Οι κα­τα­λή­ξεις των συ­νη­ρη­μέ­νων δευ­τε­ρό­κλι­των δε δι­α­φέ­ρουν α­πό τις α­ντί­στοι­χες των α­συ­ναί­ρε­των πλην ο­νο­μα­στι­κής, αι­τι­α­τι­κής και κλη­τι­κής ε­νι­κού στα αρ­σε­νι­κά (-ους, -ουν, -ου) και στα ου­δέ­τε­ρα (-ουν, -ουν, -ουν). Αττικόκλιτα ουσιαστικά Γενικά Χαρακτηριστικά Πε­ρι­λαμ­βά­νουν αρ­σε­νι­κά και θη­λυ­κά ου­σι­α­στι­κά σε -ως και ου­δέ­τε­ρα σε –ων. ΔΕΝ ΔΙΔΑΣΚΟΝΤΑΙ Υποδείγματα κλίσης Αρσενικά & Θηλυκά Προπαροξύτονα Παροξύτονα Οξύτονα Ενικός αριθμός Πληθυντικός αριθμός Ενικός αριθμός Πληθυντικός αριθμός Ενικός αριθμός Πληθυντικός αριθμός πρό­νε­ως πρό­νε­ω πρό­νε­ῳ πρό­νε­ων πρό­νε­ως πρό­νε­ῳ πρό­νε­ων πρό­νε­ῳς πρό­νε­ως πρό­νε­ῳ ἅ­λως ἅ­λω ἅ­λῳ ἅ­λων ἅ­λως ἅ­λῳ ἅ­λων ἅ­λῳς ἅ­λως ἅ­λῳ λε­ὼς λε­ὼ λε­ῲ λε­ὼν λε­ὼς λεῲ λε­ὼν λεῲς λε­ὼς λε­ῲ Ουδέτερα Παροξύτονα Ενικός αριθμός Πληθυντικός αριθμός ἀ­νώ­γε­ων ἀ­νώ­γε­ω ἀ­νώ­γε­ῳ ἀ­νώ­γε­ων ἀ­νώ­γε­ων ἀ­νώ­γε­ω ἀ­νώ­γε­ων ἀ­νώ­γε­ῳς ἀ­νώ­γε­ω ἀ­νώ­γε­ω Παρατηρήσεις για τονισμό Τα ατ­τι­κό­κλι­τα δευ­τε­ρό­κλι­τα δι­α­τη­ρούν τον τό­νο στην ί­δι­α συλ­λα­βή καθ᾿ ό­λη την κλί­ση τους και παίρ­νουν πάντοτε ο­ξεί­α. Παρατηρήσεις για καταλήξεις Οι κα­τα­λή­ξεις των ατ­τι­κό­κλι­των έ­χουν -ω στη θέ­ση του φω­νή­ε­ντος της α­πλής δεύ­τε­ρης κλί­σης. Προ­σθέ­τουν υ­πο­γε­γραμ­μέ­νη στο -ω, ό­που η α­πλή δεύ­τε­ρη κλί­ση έ­χει -ι- ή υ­πο­γε­γραμ­μέ­νη. Έ­χουν και στους δύ­ο α­ρι­θμούς την Κλη­τι­κή ό­μοι­α με την Ο­νο­μα­στι­κή. Ασκήσεις για Εμπέδωση Με βάση τον πίνακα αυτόν να συμπληρωθούν οι κενές πτώσεις στα παρακάτω παραδείγματα: ὁ ὃρκος ἡ ἂμπελος τὸ δῶρον γεν. εν. αρσ.: ονομ. εν θηλ.: γεν. εν. ουδ.: γεν. πληθ. αρσ.: αιτιατ. εν. θηλ.: αιτιατ. πληθ. ουδ.: αιτιατ. πληθ. αρσ.: γεν. πληθ. θηλ.: γεν. πληθ. ουδ.: Οι λέξεις που είναι τυπωμένες στην παρένθεση να τοποθετηθούν στις προτάσεις στον κατάλληλο αριθμό και πτώση: Καθέζεται ὁ θεὸς ἐν…………………….. (θρόνος, δοτ. εν.) . Οὗτος ἐκόσμησε τὸ σκῆπτρον τοῖς πᾶσι …………………….. (μέταλλον) . Τῇ δ’ ὑστεραίᾳ μακρὰν …………………….. (ὁδὸς) ἐπορεύθημεν καὶ ἐπὶ …………………….. (ὁ ποταμός, αιτ. εν.) ἀφικόμεθα. Να βρείτε όλα τα ουσιαστικά β’ κλίσεως του παρακάτω αποσπάσματος και να τα μεταφέρετε στην ίδια πτώση του άλλου αριθμού. Λέγω ὅτι πολλαὶ καὶ καλαὶ ἐλπίδες ἡμῖν εἰσι σωτηρίας. Ἡμεῖς μὲν γὰρ φυλάττομεν τοὺς τῶν θεῶν ὅρκους, οἱ δὲ πολέμιοι ἐπιορκοῦσί τε καὶ τὰς σπονδὰς παρὰ τοὺς ὅρκους λύουσιν. Ἐπεὶ δὲ ταῦτα οὕτως ἔχει, τοῖς μὲν πολεμίοις ἐναντίοι εἰσὶν οἱ θεοί, ἡμῖν δὲ σύμμαχοι, οἵπερ ἱκανοί εἰσι καὶ τοὺς μεγάλους ταχὺ μικροὺς ποιεῖν καὶ τοὺς μικρούς, κἂν ἐν δεινοῖς ὦσι, σῴζειν, ὅταν βούλωνται.  (Ξενοφῶντος, Κύρου Ἀνάβασις, 3, 2, 10-11, 5-4ος αι. π.Χ.) 4. Να τοποθετήσετε στην κατάλληλη πτώση τις λέξεις που βρίσκονται στις παρενθέσεις: Τὸ ἐν Ὀλυμπίᾳ ἄγαλμα τοῦ Διὸς…………………….. (χρυσός, γεν. εν.) πεποιημένον ἐστὶ καὶ ἐλέφαντος(= από ελεφαντόδοντο) . Ἐν μὲν τῇ δεξιᾷ χειρὶ φέρει Νίκην ἐξ ἐλέφαντος καὶ ταύτην καὶ χρυσοῦ, ἔχουσαν ἐπὶ τῇ κεφαλῇ…………………….. (στέφανος, αιτιατ. εν.) . Τῇ δὲ ἀριστερᾷ χειρὶ τοῦ…………………….. (θεός, γεν. εν.) ἔνεστι (= υπάρχει) σκῆπτρον διηνθισμένον. Ὁ ὄρνις (= το πουλί) ὁ ἐπὶ τῷ …………………….. (σκῆπτρον, δοτ. εν.) καθήμενός ἐστιν ἀετός. Τῷ χρυσῷ…………………….. (ἱμάτιον, δοτ. εν.) τοῦ θεοῦ ζῴδιά τε (= και μικρές εικόνες ζώων) καὶ τῶν ἀνθῶν τὰ…………………….. (κρίνον, ονομ. πληθ.) εἰσὶν ἐμπεποιημένα. Ὁ θρόνος ποικίλος (= διακοσμημένος) μὲν…………………….. (χρυσός, δοτ. εν.) καὶ…………………….. (λίθος, δοτ. εν.) ποικίλος δὲ καὶ…………………….. (ἔβενος, δοτ. εν.) ἐλέφαντί ἐστι. Η παρακάτω άσκηση έχει ληφθεί από τον ιστότοπο Ψηφιακά Εκπαιδευτικά Βοηθήματα του Υπουργείου Παιδείας. Να κλίνετε στις πλάγιες πτώσεις ενικού και πληθυντικού τα ουσιαστικά: ὁ ὕμνος ὁ μόλυβδος ἡ κάμηλος ἡ ψῆφος τὸ ἄστρον τὸ λῖκνον Ασκήσεις για Εμπέδωση-Συνηρημένα Να συμπληρώσετε τις παρακάτω προτάσεις ή φράσεις με το σωστό τύπο της λέξης που βρίσκεται στην παρένθεση: α. ……………………………. ἡγεμόνα ποιοῦ.(νοῦς) β. Οὐ παντός ἐστιν ἐς Κόρινθον……………………………. (πλοῦς) γ. Κόνων ἰδὼν τὸν …………………………………… ἐσήμανεν εἰς τὰς ναῦς βοηθεῖν κατὰ κράτος. (ἐπίπλους) δ. Οἱ δὲ πολλῷ θορύβῳ καὶ πεφοβημένοι τά τ΄ ἐν τῇ πόλει καὶ …………………………………… παρεσκευάζοντό. (ἐπίπλους) ε. Μετὰ τὸν ἐκ τῆς Ἰωνίας …………………………………… ἔφορμοι οὖσαι͵ παραγίγνονται τρεῖς καὶ πεντήκοντα. (πλοῦς) στ. Ἁθρόαι αἱ νῆες ἅμα …………………………………… τοῖς Ἀθηναίοις ἐποιοῦντο.(ἐπίπλους) ζ. Ἐπλήρωσαν γὰρ ὅμως τριάκοντα ναῦς προσδεχόμενοι ……………………………………. (ἐπίπλους) Να μεταφέρετε τα παρακάτω ουσιαστικά από τον ενικό στον πληθυντικό και αντιστρόφως: τὰ ὀστᾶ:                       τοὺς ἀπόπλους: τοῦ ἀδελφιδοῦ (ανηψιός) : ὦ περίπλοι: τά κανᾶ (κάνιστρο) : τοῦ ἔκρου: τοῖς ἀπόπλοις τὴν πρόχουν: Ασκήσεις για Εμπέδωση-Αττικόκλιτα Να μεταφέρετε τα παρακάτω ουσιαστικά από τον ενικό στον πληθυντικό και αντιστρόφως: τοῖς ταγῴς: τῷ θρῷ (θρόισμα) : τὸ ἀνώγεων: τὸν ταγών: τῶν πρόνεων: τὰς ἂλως: τὰς ἕως: τῷ χῷ: τὸν νεὼν: Να γράψετε τα ουσιαστικά στην πτώση που σας ζητείται: ἕως αιτιατ. πληθ. λεώς   δοτ. πληθ. κάλως αιτιατ. εν. ἡ Κώς αιτιατ. εν. ταώς δοτ. εν. ὁ Μενέλεως ονομ. πληθ. Μίνως    δοτ. εν. λαγώς    γεν. εν. νεώς    ονομ. πληθ. Δεξίλεως   γεν. εν. Απαρέμφατο - Μετοχή Τι είναι το απαρέμφατο στα αρχαία ελληνικά; Το απαρέμφατο είναι ένας άκλιτος  ρηματικός τύπος. Άλλοτε εμφανίζεται χωρίς άρθρο, άναρθρο απαρέμφατο, π.χ.  φιλοσοφεῖν κι άλλοτε με άρθρο, έναρθρο απαρέμφατο, π.χ. τὸ λακωνίζειν Το έναρθρο απαρέμφατο ισοδυναμεί με ουσιαστικό (τὸ λακωνίζειν = o λακωνισμός = να μιλάμε με λίγα λόγια) Ποιοι χρόνοι έχουν απαρέμφατο; Ενεστώτας Μέλλοντας Αόριστος Παρακείμενος φωνηεντόληκτα -ειν -σειν -σαι -κέναι λύ-ειν λύ-σειν λῦ-σαι λελυ-κέναι ουρανικόληκτα -ειν -ξειν -ξαι -χέναι πράττ-ειν πρά-ξειν πρᾶ-ξαι πεπρα-χέναι χειλικόληκτα -ειν -ψειν -ψαι -φέναι γράφ-ειν γρά-ψειν γρά-ψαι γεγρα-φέναι οδοντικόληκτα -ειν -σειν -σαι -κέναι πείθ-ειν πεί-σειν πεῖ-σαι πεπει-κέναι Δες πώς σχηματίζονται οι τύποι του απαρεμφάτου στους διάφορους χρόνους  Παρατηρήσεις 1. Το απαρέμφατο του αορίστου δεν παίρνει αύξηση (όπως και οι εγκλίσεις του ίδιου χρόνου πλην της οριστικής). 2. Το απαρέμφατο του παρακειμένου διατηρεί τον αναδιπλασιασμό, π.χ. βε-βουλευκέναι, τε-θαυμακέναι, ἐ-σκευακέναι. 3. Το απαρέμφατο ενεστώτα του ρ. εἰμὶ είναι: εἶναι. To απαρέμφατο είναι ονοματικός τύπος του ρήματος, δηλαδή μία από τις 4 εγκλίσεις, αλλά άκλιτη.  Η ονομασία του σχηματίζεται από το στερητικό α + παρεμφαίνω (αποδεικνύω, ορίζω, φανερώνω, δηλώνω), επειδή είναι ο μόνος ρηματικός τύπος που δε φανερώνει το πρόσωπο του υποκειμένου ή τον αριθμό των προσώπων. Το απαρέμφατο στη νέα ελληνική δεν χρησιμοποιείται μόνο του, παρά μόνομαζί με το βοηθητικό ρήμα «έχω» για τον σχηματισμό των συντελεσμένων ρηματικών χρόνων: έχει λύσει, έχει πει κλπ. Ένα ρήμα μπορεί να έχει δύο απαρέμφατα, το ένα του ενεργητικού αορίστου (έχει δέσει) και το άλλο του παθητικού (έχει δεθεί). Τη μετοχή την ξέρουμε πολύ καλά, γιατί τη χρησιμοποιούμε συνέχεια στη νεοελληνική γλώσσα, με τους δυο τύπους, την ενεργητική, που είναι άκλιτη, με την κατάληξη -οντας ή -ώντας και την παθητική, που είναι ένα επίθετο με κατάληξη -μένος, -μένη, -μένο π.χ. διαβάζ-οντας, γελ-ώντας, διαβασ-μένος, διαβασ-μένη, διαβασ-μένο Στα αρχαία ελληνικά δε συναντάμε άκλιτο τύπο μετοχής. Όλοι οι τύποι, σ' όλες τις φωνές είναι επίθετα με τρία γένη. Ποιοι χρόνοι έχουν μετοχή; Μετοχή έχουν ο ενεστώτας, ο μέλλοντας, ο αόριστος και ο παρακείμενος Ποιες είναι οι καταλήξεις της μετοχής στην ενεργητική φωνή; Ενεστώτας Μέλλοντας Αόριστος Παρακείμενος φωνηεντόληκτα -ων -ουσα -ον -σων -σουσα -σον -σας -σασα -σαν -κὼς -κυῖα -κὸς λύ-ων λύ-ουσα λῦ-ον λύ-σων λύ-σουσα λῦ-σον λύ-σας λύ-σασα λῦ-σαν λελυ-κὼς λελυ-κυῖα λελυ-κὸς ουρανικόληκτα -ων -ουσα -ον -ξων -ξουσα -ξον -ξας -ξασα -ξαν -χὼς -χυῖα -χὸς πράττ-ων πράττ-ουσα πρᾶττ-ον πρά-ξων πρά-ξουσα πρᾶ-ξον πρά-ξας πρά-ξασα πρᾶ-ξαν πεπρα-χὼς πεπρα-χυῖα πεπρα-χὸς χειλικόληκτα -ων -ουσα -ον -ψων -ψουσα -ψον -ψας -ψασα -ψαν -φὼς -φυῖα -φὸς γράφ-ων γράφ-ουσα γράφ-ον γρά-ψων γρά-ψουσα γρά-ψον γρά-ψας γρά-ψασα γρά-ψαν γεγρα-φὼς γεγρα-φυῖα γεγρα-φὸς οδοντικόληκτα -ων -ουσα -ον -σων -σουσα -σον -σας -σασα -σαν -κὼς -κυῖα -κὸς πείθ-ων πείθ-ουσα πεῖθ-ον πεί-σων πεί-σουσα πεῖ-σον πεί-σας πεί-σασα πεῖ-σαν πεπει-κὼς πεπει-κυῖα πεπει-κὸς  Μετοχή  Παρατηρήσεις 1. Η μετοχή του αορίστου δεν παίρνει αύξηση. 2. Η μετοχή του παρακειμένου διατηρεί τον αναδιπλασιασμό, π.χ. ὁἐσκευακώς, ἡ ἐσκευακυῖα, τὸ ἐσκευακός. 3. Η μετοχή ενεστώτα του ρ. εἰμὶ είναι: ὤν, οὖσα, ὄν. 4. Το αρσενικό και ουδέτερο γένος των μετοχών όλων των χρόνων της ενεργητικής φωνής κλίνονται σύμφωνα με τη γ΄ κλίση, ενώ το θηλυκό σύμφωνα με τα θηλυκά σε -α της α΄ κλίσης. Επιπλέον, το θηλυκό στη γενική του πληθυντικού τονίζεται πάντοτε στη λήγουσα, π.χ. τῶν λυουσῶν, τῶνλυσουσῶν, τῶν λυσασῶν, τῶν λελυκυιῶν.