Κυριακή 8 Σεπτεμβρίου 2019

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ Α ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΕΝΟΤ. 1-2-ΣΥΝΕΞΕΤΑΣΗ


Classroom Scene – William H. Johnson

ΠΗΓΗ :https://www.elculture.gr/blog/article/%cf%80%cf%81%cf%8e%cf%84%ce%b7-%ce%bc%ce%ad%cf%81%ce%b1-%cf%83%cf%84%ce%bf-%cf%83%cf%87%ce%bf%ce%bb%ce%b5%ce%af%ce%bf/


https://filologika.gr/wp-content/uploads/2016/10/%CE%9F%CE%B4%CE%B7%CE%B3%CE%AF%CE%B5%CF%82-%CE%B3%CE%B9%CE%B1-%CE%9D%CE%B5%CE%BF%CE%B5%CE%BB%CE%BB%CE%B7%CE%BD%CE%B9%CE%BA%CE%AE-%CE%93%CE%BB%CF%8E%CF%83%CF%83%CE%B1-%CE%91-%CE%93%CF%85%CE%BC%CE%BD%CE%B1%CF%83%CE%AF%CE%BF%CF%85.pdf
ΓΛΩΣΣΙΚΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ (ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ) ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΚΑΙ ΕΣΠΕΡΙΝΟΥ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΟΔΗΓΙΕΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ

Α’ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ΔΙΔΑΚΤΙΚΟ ΥΛΙΚΟ

Για τη διδασκαλία του μαθήματος χρησιμοποιούνται: Νεοελληνική Γλώσσα Α΄ Γυμνασίου, Βιβλίο Μαθητή (διαδραστικά βιβλία) . Τετράδιο Εργασιών Α΄, Β΄ & Γ΄ τάξεων Γυμνασίου, τα οποία αντιμετωπίζονται με τις ίδιες διδακτικές αρχές που αναφέρονται στο εισαγωγικό κείμενο. Κείμενα από έγκριτες πηγές, έντυπες ή / και ηλεκτρονικές, καθώς και κατάλληλο εκπαιδευτικό υλικό για την ανάπτυξη γνωστικών και γλωσσικών δεξιοτήτων εκ μέρους των μαθητών/τριών (βλ. ενδεικτικοί διαδικτυακοί πόροι για διδακτική αξιοποίηση). Γραμματική της Νέας Ελληνικής Γλώσσας, Α΄, Β΄, Γ΄ Γυμνασίου των Σ. Χατζησαββίδη – Α. Χατζησαββίδου. Ερμηνευτικό Λεξικό της Νέας Ελληνικής, Α΄, Β΄, Γ΄ Γυμνασίου των Μ. Γαβριηλίδου, Π. Λαμπροπούλου, Κ. Αγγελάκου.

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΚΑΙ ΣΤΟΧΟΙ

Για την περιγραφή και τη στοχοθεσία των επιμέρους ενοτήτων του σχολικού εγχειριδίου οι εκπαιδευτικοί μπορούν να συμβουλευτούν τις παρακάτω ηλ. διευθύνσεις: http://ebooks.edu.gr/new/tautotita.php?course=DSGYM-A112, καθώς και http://ebooks.edu.gr/info/newps/Γλώσσα-Λογοτεχνία.pdf για την περιγραφή και τη στοχοθεσία των ‘Συμπληρωματικών προς τα ισχύοντα Προγραμμάτων Σπουδών’. Εξυπακούεται ότι η στοχοθεσία μπορεί να συμπληρωθεί, να εμπλουτιστεί ή να διαφοροποιηθεί ανάλογα με την επιλογή των κειμένων και τη διδακτική μεθόδευση που θα κάνουν οι εκπαιδευτικοί.
Ωστόσο, η ιδιαιτερότητα που παρουσιάζει η Α΄ Γυμνασίου ως τάξη μετάβασης από τη μία βαθμίδα εκπαίδευσης στην άλλη επιβάλλει τη διεύρυνση της στοχοθεσίας του γλωσσικού μαθήματος και με παιδαγωγικούς, κοινωνικούς και συναισθηματικούς στόχους. Έτσι, στο γλωσσικό μάθημα ενσωματώνονται αρχές της βιωματικής μάθησης και του μαθήματος των ‘Βιωματικών Δράσεων: Σχολική και Κοινωνική Ζωή’, με τις οποίες υποστηρίζονται οι μαθητές/τριες σε αυτή τη φάση της προσαρμογής στο νέο περιβάλλον.
Για τον λόγο αυτό στη γλωσσική διδασκαλία μεθοδεύεται η εργασία των πρώτων/ αρχικών διδακτικών ωρών στη λογική ενός project. Ενδεικτικό θέμα του project: «Γνωρίζομαι με τους/τις συμμαθητές/τριες μου, μιλώ για το παλιό και καινούργιο σχολείο μου ή/και μιλώ για τις αγαπημένες μου δραστηριότητες», που επιλέγεται ως οικείο, προσιτό, ευχάριστο, σχετικό με τις εμπειρίες των μαθητών/τριών και κατάλληλο για παραγωγή λόγου από όλους τους/τις μαθητές/τριες ανεξαρτήτως του πολιτισμικού τους κεφαλαίου. Παράλληλα, το θέμα αυτό καλύπτει πραγματικές ανάγκες των μαθητών/τριών τη δεδομένη χρονική στιγμή.
Η διαφοροποίηση της διδακτικής μεθοδολογίας (βλ. παράδειγμα 1 στο Παράρτημα) ενδεχομένως να δίνει στον/στη μαθητή/τρια την εντύπωση συμμετοχής σε δραστηριότητες που εντάσσονται σε ένα όχι και τόσο αυστηρό διδακτικό πλαίσιο, όμως αυτές υπηρετούν, με απόλυτη συνέπεια γλωσσικούς και κοινωνικούς στόχους. Η εργασία σε project πάνω σε ένα οικείο και επίκαιρο θέμα α) διασφαλίζει ότι όλοι οι μαθητές/τριες παρακολουθούν και συμμετέχουν στην εκπαιδευτική διαδικασία, β) δημιουργεί ευχάριστο κλίμα στην τάξη όπου οι μαθητές/τριες νιώθουν σιγουριά και ασφάλεια, γ) είναι ευέλικτη και προσαρμόζεται στις ανάγκες των παιδιών και δ) βοηθά στην ανάπτυξη κοινωνικών σχέσεων. Τα τέσσερα αυτά σημεία προτείνονται στον/στην εκπαιδευτικό ως μέσα πρόληψης και αντιμετώπισης των δυσκολιών προσαρμογής που αντιμετωπίζουν οι μαθητές/τριες και ως ένας τρόπος , πιο συστηματικός και αποτελεσματικός, για την ένταξή τους στο νέο εκπαιδευτικό περιβάλλον.
Εντέλει, η στοχοθεσία του γλωσσικού μαθήματος, για τις εισαγωγικές ενότητες διευρύνεται για να συμπεριλάβει και τη δημιουργία προϋποθέσεων για:
• Γνωριμία, κοινωνικοποίηση και ομαδική εργασία στη σχολική τάξη
• Έκφραση των εμπειριών των μαθητών/τριών και των συναισθημάτων τους
Κατά το σχολικό έτος 2017-2018 το περιεχόμενο του σχολικού εγχειριδίου της Α΄ Γυμνασίου θα διδαχθεί, όχι με γραμμικό τρόπο, αλλά με αναδιάταξη ορισμένων ενοτήτων και ενσωμάτωση δεξιοτήτων και γραμματικοσυντακτικών φαινομένων καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους, επιλογές οι οποίες υπαγορεύονται από τα εξής: την αναγκαιότητα για απαλλαγή από τη συσσώρευση της διδακτέας ύλης, και την αξιοποίηση του διδακτικού χρόνου για περισσότερες δραστηριότητες των μαθητών/τριών στο σχολείο. την αναγκαιότητα ενίσχυσης της επικοινωνιακής, γλωσσικής και κριτικής ικανότητας των μαθητών/τριών, μέσω της εμβάθυνσης στους προβλεπόμενους για τη διδασκαλία τύπους κειμένων, αλλά και την κατανόηση και παραγωγή προφορικού και γραπτού λόγου. το γεγονός ότι, όπως προαναφέρθηκε, στο μάθημα της ΝΕΓ και σε συγκεκριμένες ενότητες (βλ. αναλυτικά στη συνέχεια) θα ενσωματωθεί το περιεχόμενο του μαθήματος των Βιωματικών Δράσεων της Α’ Γυμνασίου: ‘Σχολική και Κοινωνική Ζωή’ με διπλή εστίαση: την ομαλή ένταξη και την προσαρμογή των μαθητών/τριών στο Γυμνάσιο, αλλά και την ενίσχυση της γλωσσικής και επικοινωνιακής τους ικανότητας.

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΤΗΣ ΓΛΩΣΣΙΚΗΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ ΤΗΣ Α΄ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Οι θεματικοί άξονες, τα κειμενικά είδη, οι δεξιότητες, τα γραμματικοσυντακτικά φαινόμενα και τα αναμενόμενα μαθησιακά αποτελέσματα που εμφανίζονται στην Α΄ Γυμνασίου, παρουσιάζονται αναλυτικά στο ΔΕΠΠΣ-ΑΠΣ (http://ebooks.edu.gr/info/cps/3deppsaps_GlossasGimnasiou.pdf), αλλά και στα ‘Συμπληρωματικά προς τα ισχύοντα Προγράμματα Σπουδών’ (ΠΣ) (http://ebooks.edu.gr/new/ps.php). Με βάση τις σύγχρονες γλωσσοπαιδαγωγικές απόψεις, η διδασκαλία του περιεχομένου του γλωσσικού μαθήματος με στοχοκεντρική οπτική και με μη γραμμικό τρόπο (βλ. εισαγωγικό κείμενο) απαλλάσσει τον εκπαιδευτικό από την παρακολούθηση μιας, συνήθως, ογκώδους διδακτικής ύλης και μετατρέπει το διδακτικό υλικό σε εργαλείο επίτευξης συγκεκριμένων μαθησιακών στόχων. Το περιεχόμενο του σχολικού εγχειριδίου της Α’ Γυμνασίου από μια στοχοκεντρική οπτική αποτυπώνεται αδρομερώς στον παρακάτω πίνακα:
Θεματικοί άξονες:
Σχολείο, Φύση Υγεία και Διατροφή, Θέατρο/κινηματογράφος, Δραστηριότητες, Ο κόσμος μέσα από την οθόνη/ εικόνα, Αθλητισμός, Γνώση, Τόπος και πολιτισμός
Γένη λόγου – Κειμενικά Είδη:
Περιγραφή, Αφήγηση, Επιχειρηματολογία, Πολυτροπικά κείμενα Δεξιότητες: Κατανόηση προφορικού λόγου, Κατανόηση γραπτού λόγου, Παραγωγή προφορικού λόγου, Παραγωγή γραπτού λόγου, Παράγραφος, Περίληψη
Γραμματικά - συντακτικά φαινόμενα:
Προτάσεις, Ονοματική φράση – Επιθετικός προσδιορισμός, Κλίση ουσιαστικών – επιθέτων, Ρήμα, Οι πτώσεις και οι λειτουργίες τους, Οριστικό και αόριστο άρθρο, Παρατακτική και υποτακτική σύνδεση, Ασύνδετο σχήμα.
Σύμφωνα με την οπτική αυτή, ο/η εκπαιδευτικός δε χρειάζεται να αντιμετωπίζει τη διδακτέα ύλη ως άθροισμα σελίδων, αλλά ως σύνολο στόχων που χρειάζεται να καλυφθούν στη διάρκεια του σχολικού έτους. Υπ’ αυτό το πρίσμα ο σχεδιασμός της διδασκαλίας δε χρειάζεται να ακολουθεί τη γραμμική διάταξη του σχολικού εγχειριδίου, αλλά είναι στη διακριτική ευχέρεια των εκπαιδευτικών, σε συνεργασία μεταξύ τους, να κάνουν επιλογές ως προς τη θεματική των διδακτικών ενοτήτων με βάση τα ενδιαφέροντα των μαθητών/τριών. Ως εκ τούτου, από το σχολικό εγχειρίδιο οι εκπαιδευτικοί μπορούν να επιλέξουν από τις διδακτικές ενότητες τα θέματα που θα προσπελάσουν, με όποια σειρά κρίνουν σκόπιμη, αυτοτελώς ή και σε συνδυασμό (βλ. περαιτέρω ενδεικτική αναδιάταξη της ύλης), πάντοτε κοινά για όλα τα τμήματα της ίδιας τάξης.
Διδακτική ενότητα:
Γνωριμία και προσαρμογή στο νέο σχολείο

 Ενότητες 1η, 2η, πιθανόν 6η

Ενδεικτική διδακτική ενότητα
:Ελεύθερος χρόνος
Ενδεικτικές ενότητες 5η, 6η, 7η, 8η, 9η
Ενδεικτική διδακτική ενότητα:
Υγεία, άσκηση, διατροφή

 Ενότητες για διατροφή, αθλητισμό, υγεία
4η, 8η

Ενδεικτική διδακτική ενότητα:
Ανακαλύπτω τη γνώση: Ανακαλύπτω τον τόπο μου
Ενδεικτικές ενότητες: 9η, 10η
Ενδεικτικές ενότητες: 9η, 10η
ΣΗΜ. Η αφήγηση, περιγραφή και επιχειρηματολογία που περιλαμβάνονται
Θεματικοί άξονες: Σχολείο, Φύση Υγεία και Διατροφή, Θέατρο/κινηματογράφος, Δραστηριότητες, Ο κόσμος μέσα από την οθόνη/ εικόνα, Αθλητισμός, Γνώση, Τόπος και πολιτισμός
Γένη λόγου – Κειμενικά Είδη: Περιγραφή, Αφήγηση, Επιχειρηματολογία, Πολυτροπικά κείμενα
Δεξιότητες: Κατανόηση προφορικού λόγου, Κατανόηση γραπτού λόγου, Παραγωγή προφορικού λόγου, Παραγωγή γραπτού λόγου, Παράγραφος, Περίληψη
Γραμματικά - συντακτικά φαινόμενα: Προτάσεις, Ονοματική φράση – Επιθετικός προσδιορισμός, Κλίση ουσιαστικών – επιθέτων, Ρήμα, Οι πτώσεις και οι λειτουργίες τους, Οριστικό και αόριστο άρθρο, Παρατακτική και υποτακτική σύνδεση, Ασύνδετο σχήμα.
ΣΗΜ. Η αφήγηση, περιγραφή και επιχειρηματολογία που περιλαμβάνονται στην τρίτη ενότητα δε θα διδαχθούν αυτόνομα στις εν λόγω ενότητες. Λόγω της σπουδαιότητάς τους, κείμενα αφήγησης, περιγραφής και επιχειρηματολογίας θα διδάσκονται σε όλη τη διάρκεια της σχολικής χρονιάς και σε όλες τις διδακτικές ενότητες.

Γένη λόγου (*2) – Κειμενικά είδη (*3)
(*2) Σύμφωνα με τη διάκριση της ισχύουσας σχολικής γραμματικής (σελ 174-178)
(*3) Σύμφωνα με τη διάκριση στα ισχύοντα ΔΕΠΠΣ και ΑΠΣ
Στο σχολικό εγχειρίδιο Νεοελληνική Γλώσσα της Α΄ Γυμνασίου ανθολογούνται κείμενα που κινούνται και στα τρία γένη του λόγου (περιγραφή, αφήγηση, επιχειρηματολογία) και εντάσσονται σε ποικίλα κειμενικά είδη. Ενδεικτικά αναφέρονται: Περιγραφές προσώπων, χώρων, τόπων, αντικειμένων, λογοτεχνικές αφηγήσεις, αφηγήσεις συμβάντων, πολυτροπικά κείμενα (σκίτσα, γελοιογραφίες, διαφημίσεις), κείμενα ασυνεχή (πίνακες, διαγράμματα), άρθρα, κριτικές, κ.ά.
Δεξιότητες – Δραστηριότητες :
Επισημαίνεται ότι οι δεξιότητες κατανόησης και παραγωγής προφορικών και γραπτών περιγραφικών, αφηγηματικών και επιχειρηματολογικών κειμένων είναι αυτές στις οποίες χρειάζεται να δοθεί ιδιαίτερη βαρύτητα. Ειδικότερα:
- Για την κατανόηση προφορικών κειμένων συνιστάται η αξιοποίηση οπτικοακουστικού υλικού σύντομης διάρκειας, προερχόμενου από έγκριτες πηγές, που θα συνοδεύεται από ανάλογα φύλλα εργασίας. Εξίσου, ωστόσο, σημαντική είναι η ανάπτυξη της ικανότητας των μαθητών/τριών για ακρόαση του παραγόμενου λόγου του εκπαιδευτικού και των μαθητών/τριών στη σχολική τάξη.
- Για την παραγωγή προφορικών κειμένων προτείνονται ενδεικτικές δραστηριότητες προσχεδιασμένου και απροσχεδίαστου προφορικού λόγου (δραματοποιήσεις, παιχνίδια ρόλων, κ.ά. Αναλυτικότερα, βλ. τα συμπληρωματικά προς τα ισχύοντα ΠΣ http://ebooks.edu.gr/info/newps/Γλώσσα-Λογοτεχνία.pdf, καθώς και σενάρια στον Οδηγό του Εκπαιδευτικού http://ebooks.edu.gr/info/newps/Γλώσσα- Λογοτεχνία/ Οδηγός Νεοελληνικής Γλώσσας για Δημοτικό και Γυμνάσιο/pdf).
- Για την κατανόηση γραπτών κειμένων η προσέγγιση συνιστάται να ακολουθεί την κλίμακα: κατανόηση, ερμηνεία, κριτική, με ταυτόχρονη εστίαση στη μορφή των κειμένων, την πηγή από την οποία προέρχονται, το είδος του κειμένου κ.ά. με αξιοποίηση ποικίλων τύπων ερωτήσεων (κλειστού, ανοιχτού τύπου, κ.ά. (Αναλυτικότερα, βλ. http://ebooks.edu.gr/info/newps/Γλώσσα- Λογοτεχνία/ Οδηγός Νεοελληνικής Γλώσσας για Δημοτικό και Γυμνάσιο/pdf)
Eνδεικτικές δραστηριότητες για κατανόηση και παραγωγή προφορικού και γραπτού λόγου πέραν αυτών που περιλαμβάνονται στο σχολικό βιβλίο και που μπορούν να αξιοποιηθούν κατά τη διδασκαλία: Αφηγήσεις ή περιγραφές συμβάντων, ιστορικών γεγονότων, σύγκριση προφορικών ή / και γραπτών κειμένων, μετατροπή προφορικού λόγου σε γραπτό, ανάγνωση του προλόγου ενός κειμένου ή της αρχής μιας ιστορίας και πρόβλεψης της συνέχειας με αξιοποίηση στοιχείων, όπως είναι οι εικόνες, ο τίτλος, κ.ά., σύγκριση συνεχών / ασυνεχών κειμένων, σύγκριση διαφορετικών περιγραφικών, αφηγηματικών / επιχειρηματολογικών κειμένων για αναζήτηση ομοιοτήτων και διαφορών σε σχέση με την πηγή προέλευσης των κειμένων, το είδος τους, τον σκοπό για τον οποίο γράφτηκαν, αναζήτηση σημασίας λέξεων σε ένα κείμενο με αξιοποίηση του συμφραστικού πλαισίου κ.ά.
Τα γραπτά κείμενα που παράγονται από τους/τις μαθητές/τριες στο σχολείο συνιστάται να είναι 6 -7 κατά τη διάρκεια του έτους, να είναι ενταγμένα σε επικοινωνιακό πλαίσιο και να ορίζεται η έκταση τους (αριθμός λέξεων). Οι εργασίες των μαθητών/τριών στο σπίτι χρειάζεται να είναι συχνές και να βασίζονται στα θέματα και τις δραστηριότητες που προηγήθηκαν.
Γραμματικά - συντακτικά φαινόμενα
Τα γραμματικοσυντακτικά φαινόμενα και η εστίαση της διδασκαλίας στην ανάπτυξη δεξιοτήτων δεν περιορίζονται μόνο στις αντίστοιχες ενότητες του σχολικού εγχειριδίου, αλλά διαπερνούν το σύνολο της εκπαιδευτικής διαδικασίας. Έτσι, π.χ. η γραφή περίληψης και παραγράφων, η διδασκαλία της στίξης, του παρατακτικού και υποτακτικού λόγου κ.ά., μπορούν να επαναλαμβάνονται και να υπενθυμίζονται στους/στις μαθητές/τριες στο πλαίσιο των εξεταζόμενων κειμένων, με οποιαδήποτε διδακτική πρόταση εκτιμά ο/η εκπαιδευτικός ότι είναι πρόσφορη παιδαγωγικά, αποτελεσματική ως προς την αξιοποίηση του διδακτικού χρόνου και συμβατή με τις ανάγκες των μαθητών/τριών του.
Επισημαίνεται ότι όλα τα γραμματικά – συντακτικά φαινόμενα διδάσκονται, ανεξαρτήτως των ενοτήτων που επιλέγονται από τους εκπαιδευτικούς. Για παράδειγμα, αν δεν επιλεγεί η 9η ενότητα, ο παραδειγματικός άξονας θα διδαχθεί μαζί με το λεξιλόγιο όλη τη χρονιά. Αντίστοιχα, εάν δεν επιλεγεί η 10η ενότητα, η υποτακτική και παρατακτική σύνδεση των προτάσεων θα ενταχθούν στην 8η ενότητα.

ΓΛΩΣΣΙΚΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ

Ενδεικτική διαχείριση του διδακτικού χρόνου με βάση την αξιοποίηση των παραπάνω προτάσεων: 75 ώρες κατά προσέγγιση
Ενδεικτικός διδακτικός χρόνος διδασκαλίας των συνδιδασκόμενων ενοτήτων συνολικά: 12-15 ώρες

1η ΕΝΟΤΗΤΑ – 2η ΕΝΟΤΗΤΑ
Οι πρώτες μέρες σε ένα νέο σχολείο / Επικοινωνία στο σχολείο

Οι ενότητες αυτές συνδιδάσκονται (μπορεί να αξιοποιηθεί και η 6η ενότητα)
Όπως σημειώθηκε (βλ. εισαγωγή), το μάθημα της ΝΕΓ καλύπτει και στόχους τού μαθήματος των Βιωματικών Δράσεων της Α’ Γυμνασίου: ‘Σχολική και Κοινωνική Ζωή’. Αξιοποιούνται, λοιπόν, και συνδιδάσκονται οι θεματικές της 1ης (Οι πρώτες μέρες σε ένα νέο σχολείο,) της 2ης (Επικοινωνία στο σχολείο) και ενδεχομένως και της 6ης ενότητας (Δημιουργικές δραστηριότητες στη ζωή μου). Επαναλαμβάνεται πως οι παραπάνω θεματικές με τις οποίες ξεκινά η γλωσσική διδασκαλία προσφέρονται για γνωριμία των μαθητών/τριών και κατάθεση εμπειριών στη μεταβατική αυτή φάση της σχολικής τους ζωής, έχουν στόχο την ομαλή προσαρμογή των μαθητών/τριών στο νέο περιβάλλον και χρησιμοποιούνται ως αφορμή και για κατανόηση και παραγωγή προφορικών και γραπτών κειμένων. Η συνδιδασκαλία των θεματικών γίνεται σε μορφή project, ενώ προβλέπεται χρόνος για γραφή κειμένων στη σχολική τάξη και παρουσίαση εργασιών των μαθητών/τριών. (Αναλυτικότερα, βλ. http://ebooks.edu.gr/info/newps/ Σχολική και Κοινωνική Ζωή/Οδηγός ΣΚΖ για Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση.Pdf), διδακτικό παράδειγμα 1 για την Α΄ τάξη του Γυμνασίου, καθώς και http://proteas.greek-language.gr/scenario.html?sid=370, http://proteas.greek-language.gr/scenario.html?sid=1213, http://proteas.greek-language.gr/scenario.html?sid=1371http://proteas.greek-language.gr/scenario.html?sid=1372).
Για την εξοικείωση των μαθητών/τριών με τα χαρακτηριστικά των περιγραφικών, αφηγηματικών και επιχειρηματολογικών κειμένων, τα δομικά στοιχεία της παραγράφου, καθώς και για τη διδασκαλία των γραμματικοσυντακτικών φαινομένων που εμφανίζονται στις ενότητες 1, 2 μπορούν να αξιοποιηθούν τα κείμενα των οποίων γίνεται επεξεργασία κατά τη διάρκεια του project, καθώς και τα παραγόμενα προφορικά και γραπτά κείμενα των μαθητών/τριών, χωρίς εστίαση στη μεταγλώσσα.

Επίσης, τα γραμματικοσυντακτικά φαινόμενα των ενοτήτων που συνδιδάσκονται μπορούν να ενσωματωθούν στη διδασκαλία και των άλλων ενοτήτων με τον τρόπο που περιγράφεται στο εισαγωγικό κείμενο.
Κατεβάστε το αρχείο: Ενότητες 1η – 6η (Σημειώσεις)
Δημιουργός: Κατερίνα Προκοπίου, Φιλόλογος
1η Ενότητα
  • Τα είδη των προτάσεων (Απλή, σύνθετη, επαυξημένη ελλειπτική)

2η Ενότητα
  • Παράγραφος (Δομή παραγράφου, διαρθρωτικές λέξεις)

3η Ενότητα
  • Είδη κειμένων (Με αφήγηση, με περιγραφή, με επιχειρήματα)
  • Περίληψη

4η Ενότητα
  • Ονοματική φράση (Προσδιορισμοί-επιθετικός προσδιορισμός)
  • Βασικές κατηγορίες επιθέτων

5η Ενότητα
  • Προθέσεις
  • Επιρρήματα
  • Αντωνυμίες
  • Συζυγίες – φωνές – διαθέσεις χρόνοι ρημάτων
  • Παράγωγα ρήματα


6η Ενότητα
  • Πτώσεις ουσιαστικού
  • Συνδετικά ρήματα – κατηγορούμενο
  • Προσδιορισμοί [Ονοματικοί(Ομοιόπτωτοι, ετερόπτωτοι)  – Επιρρηματικοί)
  • Παράγωγα ουσιαστικά


ΕΝΟΤΗΤΑ 1
ΔΕΣ:




1H ΕΝΟΤΗΤΑ Οι πρώτες μέρες σ ένα νέο σχολείο
 1 ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΑ ΚΕΙΜΕΝΑ 
Κείμενο 1
 [Πρώτη μέρα στο Γυμνάσιο] 
Ερώτηση κατανόησης (σελ. 11) 
Πώς νιώθει η Άννα, η κύρια ηρωίδα του αποσπάσματος, μόλις μπαίνει για πρώτη φορά στο χώρο του Γυμνασίου; Από πού καταλαβαίνουμε τα συναισθήματά της; 

Η ηρωίδα του αποσπάσματος: Η Άννα, ένα μικρό κορίτσι που θα φοιτήσει στην Α Γυμνασίου.
 Τόπος: Το προαύλιο ενός σχολείου.
 Χρόνος: Η έναρξη της σχολικής χρονιάς. 
Συναισθήματα: 
Η Άννα βαδίζει σοβαρή και βιαστική στο δρόμο που οδηγεί στο σχολείο της. Δε ρίχνει ούτε μία ματιά δεξιά και αριστερά. Καταλαβαίνουμε λοιπόν πως είναι αγχωμένη και ανήσυχη, γεγονός φυσιολογικό, αφού το νέο σχολικό περιβάλλον του Γυμνασίου τής είναι ολότελα άγνωστο. Μπαίνοντας στον προαύλιο χώρο εκπλήσσεται. Όλα τής φαίνονται μεγάλα και καθόλου οικεία. Νιώθει σαν νάνος, ενώ τα άλλα παιδιά μοιάζουν τεράστια. Δέος κατακλύζει τη μικρή Άννα για τη νέα σχολική πραγματικότητα. Η εμφάνιση του Γιώργου τής προξενεί ανακούφιση, καθώς της εξηγεί πως βρίσκεται σε λάθος σημείο, αφού ο χώρος του προαύλιου που αναλογεί στις μικρότερες τάξεις βρίσκεται αλλού. Κατά τη διάρκεια του αγιασμού, η αυστηρή παρουσία του γυμνασιάρχη εντείνει την ανησυχία της Άννας. Άλλωστε, τον συνοδεύει η φήμη του σκληρού και αγέλαστου ανθρώπου.
Όμως, η ένταση που προκάλεσε η πρώτη μέρα στο σχολείο μοιάζει να υποχωρεί χάρη στην αυθόρμητη παρουσία της Αγγέλας. Η Άννα και η Αγγέλα επικοινωνούν με χιούμορ.

Κείμενο 2
 [Μιλώ, ζωγραφίζω, γράφω]
 Ερωτήσεις κατανόησης (σελ. 11) 
1. Ποιοι ήταν οι πρώτοι τρόποι με τους οποίους επικοινωνούσαν οι άνθρωποι;

Οι άνθρωποι επικοινωνούσαν με τις κινήσεις των χεριών και τις γκριμάτσες, τους μορφασμούς του προσώπου. Δεν είχαν εφεύρει ακόμα τις λέξεις.  Όσο για τις γνώσεις που αποκόμιζαν, τις μετέφεραν από τη μία γενιά στην άλλη μέσω του προφορικού λόγου.

 2. Πότε και πού εμφανίστηκαν οι πρώτες μορφές γραφής; 

Ως πρώτες μορφές γραφής μπορούμε να θεωρήσουμε τις ζωγραφιές, τις εικόνες. Οι ζωγραφιές σταδιακά εξελίχτηκαν και ενέπνευσαν του ανθρώπους να δημιουργήσουν τα γράμματα.

3. Γιατί η επινόηση του αλφάβητου θεωρείται επανάσταση στην ιστορία του ανθρώπου; 

Καταγράφονται πληροφορίες που αποκτούν οι άνθρωποι στο πέρασμα του χρόνου. Αυτές οι πληροφορίες δε χάνονται, ούτε ξεχνιούνται, αλλά μεταφέρονται από γενιά σε γενιά και από τόπο σε τόπο. Έτσι, η ανθρώπινη επικοινωνία δεν εμποδίζεται από το χρόνο και την απόσταση.

Κείμενο 3 
[Διάφοροι κώδικες στη ζωή μου] 
Ερωτήσεις κατανόησης (σελ. 12) 

1. Πόσοι διαφορετικοί κώδικες παρουσιάζονται στο κείμενο 3; 

Το κείμενο μας εξηγεί διαφορετικούς και ποικίλους κώδικες επικοινωνίας.
Σήματα τροχαίας:
 Μέσω αυτών επικοινωνούν οδηγοί και πεζοί, ώστε να είναι εφικτή η κυκλοφορία στους δρόμους. Χωρίς αυτά θα προξενούνταν συνεχώς παρεξηγήσεις και ακόμα χειρότερα ατυχήματα. Ας σκεφτούμε, για παράδειγμα, ότι πολλά από τα ατυχήματα στους δρόμους οφείλονται σε παραβίαση του κώδικα οδικής κυκλοφορίας. Τα σήματα της τροχαίας συμβάλλουν στην τήρηση του κώδικα αυτού. Φανάρια: Επιτελούν παρόμοιο ρόλο.

Αριθμοί: 
Κάνουμε με αυτούς αναγκαίες πράξεις. Σκεφτείτε, όμως, ότι μέσω αυτών κάνουμε και σκέψεις χωρίς ίσως να το αντιλαμβανόμαστε.
Νότες:
 Με τη βοήθειά τους φτιάχνουμε μουσική. Οι νότες είναι ένας κώδικας που παράγει μουσικούς ήχους. Διαβάζοντας τις νότες, όπως διαβάζουμε τα γράμματα, κατανοούμε τη μουσική. Με τον ίδιο τρόπο γράφουμε και μουσική.

1η Ενότητα
  • Τα είδη των προτάσεων (Απλή, σύνθετη, επαυξημένη ελλειπτική)


Η πρόταση, Είδη προτάσεων




Γενικά για την πρόταση






Όταν μιλάμε ή γράφουμε τοποθετούμε τις λέξεις τη μια δίπλα στην άλλη, με σκοπό να μεταφέρουμε κάποιο μήνυμα που θα το καταλάβει ο ακροατής ή ο αναγνώστης μας, ακολουθώντας κάποιους κανόνες. Με λίγα λόγια δεν κάνουμε του κεφαλιού μας, γιατί δε θα μας καταλάβει κανείς.



Δε θα τολμούσαμε να πούμε: σπίτι στο Γιάννης βρίσκεται ο. Ίσως να καταλάβαινε κάποιος τι λέμε, σίγουρα όμως δε θα έβγαζε και το καλύτερο συμπέρασμα για μας!


Τους κανόνες αυτούς, όταν πρόκειται για τη μητρική μας γλώσσα, τους μαθαίνουμε, μαθαίνοντας τη γλώσσα στη νηπιακή μας ηλικία. Όταν όμως μαθαίνουμε μια ξένη γλώσσα, εκτός από το λεξιλόγιο ή τη γραμματική, μαθαίνουμε κι αυτούς τους κανόνες, που σε κάθε γλώσσα είναι διαφορετικοί.


Έτσι όπως τοποθετούμε τις λέξεις στη σειρά σχηματίζουμε μια ομάδα λέξεων που όλες μαζί έχουν ένα συγκεκριμένο νόημα.

Θα μπορούσαμε λοιπόν να πούμε ότι:


Πρόταση είναι μια ομάδα λέξεων που είναι τοποθετημένες η μια δίπλα στην άλλη σύμφωνα με τους γραμματικούς και συντακτικούς κανόνες και έχει κάποιο νόημα.


Για να υπάρξει μια πρόταση πρέπει να υπάρχει ή να εννοείται η βασικότερη μονάδα του λόγου που είναι το ρήμα.

Με βάση τα παραπάνω θα μπορούσαμε να πούμε ότι κάθε ρήμα αποτελεί και ξεχωριστή πρόταση. Συνεπώς, στο παράδειγμα:

Ο Γιάννης σηκώθηκε το πρωί,πλύθηκε, έφαγε πρωινό και έφυγε για το σχολείο

αφού έχουμε 4 ρήματα, έχουμε και 4 προτάσεις.

Προσπάθησε να διακρίνεις τις προτάσεις στην άσκηση

Προσπάθησε να διακρίνεις πόσες προτάσεις υπάρχουν στην άσκηση


Ο ρόλος των λέξεων στην πρόταση


Κάθε λέξη σε μια πρόταση έχει ένα συγκεκριμένο ρόλο.

Μια λέξη μπορεί να δηλώνει για ποιον γίνεται λόγος μέσα στην πρόταση, είναι δηλ. το υποκείμενο. Μια άλλη δηλώνει τι είδους είναι το υποκείμενο (κατηγορούμενο ή επιθετικός προσδιορισμός) ή τι κάνει το υποκείμενο (ρήμα), πού βρίσκεται (προσδιορισμός του τόπου), γιατί κάνει μια ενέργεια (προσδιορισμός της αιτίας) κ.τ.λ.


Ένα μικρό παράδειγμα.

Ο Γιάννης βρίσκεται στο σπίτι.

Η λέξη Ο Γιάννης δηλώνει για ποιον γίνεται λόγος μέσα στην πρόταση, δηλ. είναι υποκείμενο.

Η λέξη βρίσκεται δηλώνει τι κάνει το υποκείμενο ο Γιάννης, δηλ. είναι ρήμα.

Η λέξη στο σπίτι δηλώνει πού είναι το υποκείμενο ο Γιάννης, είναι δηλ. προσδιορισμός του τόπου.


α) Οι προτάσεις ως προς τα συστατικά/δομή


Ας παρατηρήσουμε προσεκτικά τις προτάσεις:

1η Ο Γιάννης έφαγε τυρόπιτα.

2η Έφαγε τυρόπιτα.

3η Ο Γιάννης έφαγε μια ωραία τυρόπιτα.

4η Ο Γιάννης και ο Πέτρος έφαγαν τυρόπιτα.

Αρκετά εύκολα διακρίνουμε ότι οι προτάσεις δεν είναι ίδιες, δεν αποτελούνται από τα ίδια συστατικά.

Ας τις αναλύσουμε συντακτικά:


1η υπκ ρήμα αντ Η πρ. αποτελείται από υπκ., ρήμα, αντ.
Ο Γιάννης έφαγε τυρόπιτα

2η ρήμα αντ Η πρ. αποτελείται από ρήμα, αντ.
έφαγε τυρόπιτα

3η υπκ ρήμα πρσδ προσδ αντ Η πρ. αποτελείται από υπκ., ρήμα, προσδ., προσδ., αντ.
Ο Γιάννης έφαγε μια ωραία τυρόπιτα

4η υπκ υπκ ρήμα αντ Η πρ. αποτελείται από 2 υπκ., ρήμα, αντ.
Ο Γιάννης και ο Πέτρος έφαγαν τυρόπιτα

Διαπιστώνουμε ότι η 1η αποτελείται από υποκείμενο ρήμα και αντικείμενο. Από τη 2η πρόταση λείπει το υποκείμενο, στην 3η έχουμε εκτός από το ρήμα, το υποκείμενο και το αντικείμενο κι άλλες λέξεις (προσδιορισμούς), ενώ στην 4η έχουμε δύο υποκείμενα.


Μελετώντας τις προτάσεις ως προς τα συστατικά/δομή τους, αφού διαπιστώνουμε ότι μπορούμε να έχουμε πολλές παραλλαγές, φτάνουμε στο συμπέρασμα ότι μπορούμε να τις κατατάξουμε σε τέσσερις κατηγορίες:

α) πρόταση απλή, β) σύνθετη, γ) ελλειπτική, δ) επαυξημένη.


Απλή πρόταση


Απλή λέγεται η πρόταση που αποτελείται από τους κύριους όρους, δηλ. περιλαμβάνει τις απολύτως απαραίτητες πληροφορίες για να δηλωθεί ένα νόημα, για να μεταδοθεί ένα μήνυμα.

Κύριοι όροι της πρότασης θεωρούνται το ρήμα, το υποκείμενο και το αντικείμενο ή το κατηγορούμενο.

Οι μορφές που μπορεί να έχει μια απλή πρόταση είναι οι εξής:


Ο Γιάννης κοιμάται. α) υπ. + ρήμα
Ο Γιάννης έφαγε τυρόπιτα. β) υπ. + ρήμα + αντικείμενο
Ο Γιάννης είναι καλός. γ) υπ. + ρήμα + κατηγορούμενο

Αν δεν μπορείς να βρεις τους όρους της πρότασης δες εδώ


Ελλειπτική πρόταση


Ελλειπτική λέγεται η πρόταση, όταν κάποιος από τους βασικούς όρους λείπει, γιατί εννοείται εύκολα. Στον καθημερινό μας λόγο χρησιμοποιούμε κυρίως ελλειπτικές προτάσεις.


Τι κάνεις; Λείπει το υποκείμενο εσύ
Είμαι καλά. (Καλά) Λείπει το υποκείμενο εγώ (Λείπει και το υποκείμενο εγώ και το ρήμα είμαι)
Εσύ; Λείπει το ρήμα τι κάνεις

Επαυξημένη πρόταση


Επαυξημένη λέγεται η πρόταση, όταν εκτός από τους βασικούς όρους περιλαμβάνει και προσδιορισμούς.


Ο όμορφος Γιάννης κοιμάται ήσυχα στο κρεβάτι. Οι προσδιορισμοί με τα μπλε γράμματα
Ο πεινασμένος Γιάννης έφαγε μια μεγάλη και νόστιμη τυρόπιτα.

Σύνθετη πρόταση


Σύνθετη λέγεται η πρόταση που περιλαμβάνει κάποιο όρο δύο φορές ή περισσότερες (εκτός, βέβαια, από το ρήμα), π.χ.


Ο Γιάννης και η Ελένη κοιμούνται α) 2 υποκείμενα + ρήμα
Ο Γιάννης έφαγε τυρόπιτα και κουλούρι. β) υπ. + ρήμα + 2 αντικείμενα
Ο Γιάννης είναι καλός και γλυκός. γ) υπ. + ρήμα + 2 κατηγορούμενα
ή
Ο Γιάννης και η Ελένη έφαγαν τυρόπιτα και κουλούρι. δ) 2 υποκείμενα + ρήμα + 2 αντικείμενα
Ο Γιάννης και η Ελένη είναι καλοί και όμορφοι ε) 2 υποκείμενα + ρήμα + 2 κατηγορούμενα

ΣΗΜΕΙΩΣΗ Στις τελευταίες γραμματικές δεν εξετάζεται αυτή η κατηγορία.


Συνδυασμός ειδών


Είναι προφανές ότι στο λόγο δε συναντάμε πάντα αυτά τα τέσσερα είδη, έτσι όπως τα εξετάσαμε. Πολύ συχνά οι προτάσεις που χρησιμοποιούμε είναι ταυτόχρονα παραπάνω από ένα είδος, π.χ.


Τι κάνεις σήμερα;
ελλειπτική & επαυξημένη ελλειπτική γιατί λείπει το υποκείμενο εσύ, επαυξημένη γιατί υπάρχει ο προσδιορισμός: σήμερα
Να ο Μενέλαος και η ωραία Ελένη!
σύνθετη & ελλειπτική & επαυξημένη σύνθετη γιατί έχει δύο υποκείμενα: Μενέλαος - Ελένη, ελλειπτική γιατί λείπει το ρήμα, επαυξημένη γιατί υπάρχει ο προσδιορισμός: ωραία

Το μόνο είδος που δεν μπορεί να συνδυαστεί είναι η απλή πρόταση.



β) Οι προτάσεις ως προς τη σημασία τους


Ανάλογα με το τι δηλώνει μια πρόταση μπορούμε να την κατατάξουμε σε μια από τις εξής τέσσερις κατηγορίες:

α) αποφαντική, β) επιθυμίας, γ) επιφωνηματική, δ) ερωτηματική


Αποφαντική πρόταση (Κρίσεως)


Αποφαντική λέγεται η πρόταση που μας δίνει διάφορες πληροφορίες ή κρίσεις ή με άλλα λόγια είναι αυτές στις οποίες ο ομιλητής αναφέρεται σε καταστάσεις ή γεγονότα τα οποία πιστεύει πως είναι αληθινά. Ως σημείο στίξης χρησιμοποιείται η τελεία, π.χ.

Ο καιρός είναι καλός.
Αύριο θα βρέξει.
Η ομάδα μου έπαιξε χάλια στο σημερινό αγώνα.
ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Παλιότερα η κατηγορία αυτή ονομαζόταν προτάσεις κρίσεως


Πρόταση επιθυμίας-προσταγής


Πρόταση επιθυμίας-προσταγής λέγεται η πρόταση με την οποία εκφράζουμε κάποια επιθυμία ή προσταγή. Ως σημείο στίξης χρησιμοποιείται η τελεία ή το θαυμαστικό, π.χ.


Θα ήθελα ένα παγωτό. (επιθυμία)
Φύγε γρήγορα! (προσταγή)
Μην κάνεις φασαρία. (προσταγή)

Επιφωνηματική πρόταση


Επιφωνηματική λέγεται η πρόταση με την οποία εκφράζουμε το θαυμασμό ή τη δυσφορία μας για κάτι. Ως σημείο στίξης χρησιμοποιείται το θαυμαστικό (!), π.χ.

Τι ωραίος καιρός!
Το φαγητό ήταν απαίσιο!

Ερωτηματική πρόταση


Ερωτηματική λέγεται η πρόταση με την οποία ρωτάμε κάτι. Ως σημείο στίξης χρησιμοποιείται το ερωτηματικό (;), π.χ.

Πώς σε λένε;
Με αγαπάς;
Πάντα θα υπάρχει μια άσκηση για σένα


γ) Οι προτάσεις ως προς την ποιότητα (άρνηση ή την κατάφαση)


Με βάση το κριτήριο της άρνησης ή κατάφασης οι προτάσεις χωρίζονται σε δύο κατηγορίες, τις: α) αρνητικές, β) καταφατικές.


Αρνητικές προτάσεις


Αρνητικές λέγονται οι προτάσεις που περιέχουν άρνηση, δηλαδή τις λέξεις όχι, δεν (δε), μην (μη)


Δε θέλω τίποτα.
Να μη μου φέρεις τίποτα.

Καταφατικές προτάσεις


Καταφατικές λέγονται οι προτάσεις που δεν περιέχουν άρνηση.


Τα θέλω όλα
Φέρε μου ένα παγωτό.

δ) Οι προτάσεις ως προς τη σχέση τους με τις άλλες. (Κύριες και δευτερεύουσες ή εξαρτημένες)


Κάποιες από τις προτάσεις που χρησιμοποιούμε "στέκονται μόνες τους στο λόγο", δίνουν ένα πλήρες νόημα. Κάποιες άλλες, όμως, δεν μπορούν να σταθούν μόνες τους, δε δίνουν νόημα· χρειάζονται δίπλα τους και κάποια άλλη πρόταση, π.χ.

Αν ακούσουμε την πρόταση: «γιατί είμαι κουρασμένος» μπορεί να καταλαβαίνουμε ότι αυτός που το λέει είναι κουρασμένος, αλλά δεν καταλαβαίνουμε γιατί λέει την πρόταση. Δεν καταλαβαίνουμε τι ακριβώς εννοεί. Αν όμως μας πει: «Δε θα έρθω, γιατί είμαι κουρασμένος», τότε δε μας δημιουργείται καμιά απορία.

Ας το δούμε αντίστροφα. Αν ακούγαμε την πρόταση «Δε θα έρθω», θα καταλαβαίναμε το συνομιλητή μας. Ίσως, βέβαια, να του ζητούσαμε παραπάνω εξηγήσεις, να τον ρωτούσαμε «γιατί δε θα έρθεις», αλλά το βασικό νόημα θα το είχαμε καταλάβει.

Η πρόταση «Δε θα έρθω», επειδή στέκεται μόνη της στο λόγο, επειδή δε χρειάζεται δίπλα της κανένα συμπλήρωμα, λέγεται κύρια πρόταση.

Η πρόταση «γιατί είμαι κουρασμένος», επειδή δε στέκεται μόνη της στο λόγο, επειδή χρειάζεται δίπλα της κάποιο συμπλήρωμα, λέγεται δευτερεύουσα ή εξαρτημένη πρόταση.


Πολλές φορές όμως συναντάμε την εξής απλή περίπτωση: Λέμε ή ακούμε τις προτάσεις «Θέλω να φάω». Η πρόταση «να φάω» είναι αρκετά εύκολο να καταλάβουμε ότι δε στέκεται μόνη της στο λόγο, άρα είναι δευτερεύουσα. Η πρόταση, όμως, «Θέλω», στέκεται μόνη της στο λόγο; Με άλλα λόγια αν κάποιος μας πει «Θέλω», δε θα μας μείνει κάποια απορία; Μάλλον θα μας μείνει. Τι είδους πρόταση είναι σ' αυτήν την περίπτωση, κύρια ή δευτερεύουσα; Το κριτήριο, συνεπώς, του να στέκεται μια πρόταση στο λόγο ή όχι, μερικές φορές, αποδεικνύεται ότι δεν είναι και τόσο εύκολο.
Γι' αυτό χρησιμοποιούμε κι ένα δεύτερο κριτήριο, για να ξεχωρίσουμε τις κύριες από τις δευτερεύουσες / εξαρτημένες. Κι αυτό σχετίζεται με τον τρόπο που εισάγεται (αρχίζει - ξεκινά) μια πρόταση. Οι δευτερεύουσες / εξαρτημένες προτάσεις αρχίζουν - ξεκινούν μ' ένα σύνδεσμο ή με αναφορική αντωνυμία ή επίρρημα. Ας δούμε μερικά παραδείγματα.


π.χ.

Ο Γιάννης κοιμάται, γιατί είναι κουρασμένος.

Αν πεινάς, φάε κάτι.

Ξύπνα με, όταν αρχίσει ο αγώνας.

Πρέπει να διαβάζεις.

Μου είπε ότι θα έρθει οπωσδήποτε.

Θα με βοηθήσει ο Γιώργος που είναι πολύ καλός στα Μαθηματικά.

Για να πάρεις καλό βαθμό, χρειάζεται προσεκτικό διάβασμα.


Όπως παρατηρούμε στα παραπάνω παραδείγματα, η δευτερεύουσα πρόταση μπαίνει μετά την κύρια, (Ο Γιάννης κοιμάται, γιατί είναι κουρασμένος.), άλλοτε όμως μπαίνει πριν από την κύρια (Αν πεινάς, φάε κάτι.).



Από μια κύρια πρόταση μπορεί να εξαρτάται μία ή περισσότερες δευτερεύουσες προτάσεις, π.χ.





Μια δευτερεύουσα πρόταση μπορεί να εξαρτάται όχι από μια κύρια αλλά από μια άλλη δευτερεύουσα, π.χ.




Συμπεράσματα:

Μια κύρια πρόταση στέκεται μόνη της στο λόγο.

Μια δευτερεύουσα δε στέκεται μόνη της στο λόγο, γι’ αυτό εξαρτάται από μια κύρια.

Η δευτερεύουσα εισάγεται (αρχίζει) με σύνδεσμο ή αναφορική αντωνυμία ή αναφορικό επίρρημα.

Από μια κύρια μπορεί να εξαρτάται μία ή περισσότερες δευτερεύουσες προτάσεις.

Μια δευτερεύουσα πρόταση μπορεί να εξαρτάται και από μια άλλη δευτερεύουσα.


Συγκεντρωτικός πίνακας


Ανάλογα με το κριτήριο οι προτάσεις χωρίζονται στις παρακάτω κατηγορίες:


συστατικά/δομή : απλή παυξημένη,ελλειπτική ,σύνθετη
ποιότητα άρνηση/κατάφαση :  αρνητική , καταφατική
σχέση με τις άλλες :κύρια, δευτερεύουσα
αποφαντική (κρίσεως),επιθυμίας
περιεχόμενο,σημασία :επιφωνηματική (!) , ερωτηματική (;)



Μια πρόταση μπορούμε να τη χαρακτηρίσουμε με πολλαπλά κριτήρια, π.χ.


πρόταση συστατικά ,δομή ποιότητα άρνηση , κατάφαση σχέση με τις άλλες

Ο Γιάννης κοιμάται.
απλή αποφαντική καταφατική κύρια
Θέλω ένα μεγάλο παγωτό
ελλειπτική & επαυξημένη επιθυμίας καταφατική κύρια
Κάνε γρήγορα, να μη χάσεις το τρένο.
ελλειπτική & επαυξημένη ,επιθυμίας καταφατική, κύρια
αρνητική ,δευτερεύουσα,ελλειπτική.επιθυμίας

Το φαγητό δε μου άρεσε καθόλου!
επαυξημένη επιφωνηματική αρνητική κύρια

Ο Γιώργος θα έρθει;
απλή ερωτηματική καταφατική κύρια







Ενότητα 1η «Οι πρώτες μέρες στο σχολείο»
ΣΧΟΛΕΙΟ
Σημασία:
 γνώση
 μόρφωση
 καλλιέργεια
 ομαδικότητα
 συνεργασία
 διδάσκει πρότυπα συμπεριφοράς, ήθους, στάσεις ζωής
 διευρύνει τους πνευματικούς ορίζοντες
Εκπαιδευτικός:
 διδάσκει, καθοδηγεί
 ενθαρρύνει την σκέψη και τις απορίες των μαθητών
 καλλιεργεί κλίσεις και δεξιότητες των μαθητών
 ασκεί το διάλογο - δε διαχωρίζει τους μαθητές
 μεταδίδει τις αξίες της ομαδικότητας, της αλληλεγγύης, της φιλίας και της
αγάπης

 ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ και ΚΩΔΙΚΕΣ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ

 Πομπός: εκπέμπει ένα μήνυμα – Δέκτης: λαμβάνει το μήνυμα.

 Επιτυχής επικοινωνία: ο δέκτης μπορεί να καταλάβει το μήνυμα που του
στέλνει ο πομπός.

 Μέσο επικοινωνίας: φυσικό (πρόσωπο με πρόσωπο επικοινωνία), ή
τεχνητό (τηλέφωνο, επιστολή, το διαδίκτυο).

 Κώδικας: σύστημα σημείων με κανόνες και αρχές (γλωσσικός, μαθηματικών,
πληροφορικής, ζωγραφικής, μουσικής κ.α.)

 Η κατανόηση του μηνύματος από την πλευρά του δέκτη εξαρτάται απ τους
εξής παράγοντες:

 απ τον κώδικα που χρησιμοποιεί ο πομπός και κατά πόσο αυτός είναι
γνωστός – κοινός, τον καταλαβαίνει δηλαδή ο δέκτης.

 από το επίπεδο γνώσης του γλωσσικού κώδικα.

 από την σαφήνεια του μηνύματος.

 από την ψυχική και συναισθηματική κατάσταση, στην οποία
βρίσκεται ο δέκτης και από τις μέχρι τότε εμπειρίες (βιώματα) που
έχει απ τα περιβάλλοντα (π.χ. οικογενειακό, σχολικό, κοινωνικό…
κ.λπ), μέσα στα οποία έμαθε να σκέφτεται και να λειτουργεί.

 Η διαδικασία επικοινωνίας έχει πάντα κάποιο συγκεκριμένο στόχο.

Ο πομπός,δηλαδή, στέλνει ένα μήνυμα με το οποίο προσπαθεί να πετύχει κάτι.
Προσπαθεί για παράδειγμα να δώσει ή να λάβει κάποια πληροφορία, να
προτείνει κάτι, να ζητήσει κάτι, να συμβουλέψει, να απειλήσει, να
συμφωνήσει με μια πρόταση ή να εκφράσει συναισθήματα όπως
(χαρά/φόβο/λύπη) και οτιδήποτε άλλο μπορεί να σκεφτεί ή να νιώσει και θέλει
να το μεταδώσει στους άλλους ανθρώπους.

 Η επικοινωνία μπορεί να γίνει με διάφορους τρόπους.

Αρχικά γινόταν με τολόγο (προφορικός λόγος/ομιλία), στη συνέχεια με παραστάσεις εικόνων
και κατόπιν με την γραφή (γραπτός λόγος). Σήμερα ο άνθρωπος
χρησιμοποιεί αυτούς τους τρείς τρόπους, ανάλογα με τις περιστάσεις.


Τα είδη των προτάσεων ως προς τη δομή τους

Πρόταση λέγεται μία σειρά από λέξεις, ανάμεσα στις οποίες περιλαμβάνεται οπωσδήποτε
ένα ρήμα, η οποία έχει δικό της αυτοτελές νόημα.

Οι προτάσεις, ανάλογα με τον αριθμό των όρων τους, είναι απλές, σύνθετες, επαυξημένες
και ελλειπτικές.

Α. Απλή πρόταση Η πρόταση που αποτελείται από την ονοματική φράση – υποκείμενο και τη
ρηματική φράση – κατηγόρημα, ονομάζεται απλή πρόταση.
Β. Σύνθετη πρόταση Η πρόταση που έχει περισσότερα από ένα υποκείμενα ή
κατηγορούμενα* λέγεται σύνθετη.
Γ. Επαυξημένη πρόταση Η πρόταση στην οποία υπάρχουν προσδιορισμοί (δηλαδή, λέξεις που
δεν είναι απαραίτητες αλλά δίνουν επιπλέον πληροφορίες), λέγεται επαυξημένη.
Δ. Ελλειπτική Η πρόταση που της λείπουν ένας ή περισσότεροι όροι ονομάζεται ελλειπτική.
(*Το κατηγορούμενο φανερώνει τι κάνει ή τι παθαίνει το υποκείμενο.)


Ασκήσεις

1. Να σχηματίσεις προτάσεις με τις ομάδες των παρακάτω λέξεων,
χρησιμοποιώντας για κάθε πρόταση ένα ρήμα δικό σου, συμπληρώνοντας ό, τι
νομίζεις και αλλάζοντας, αν χρειαστεί τη σειρά τους:

α) παιδί, φαρμακείο, ασπιρίνες
____________________________________________________
β) πρωί, ποτήρι, γάλα
____________________________________________________
γ) παιδιά, τάξη, μάθημα
____________________________________________________

2. Να γράψεις απλές προτάσεις με τα παρακάτω ρήματα:
Θεωρείται
______________________________________________
Ονομάζεται
______________________________________________
Φαίνεται
______________________________________________

3. Να μετατρέψεις τις παρακάτω προτάσεις σε ελλειπτικές, παραλείποντας το ρήμα
ή το υποκείμενο όπου χρειάζεται.

α) Είναι ώρα για μάθημα.
________________________________________________________________
β) Εσύ γιατί είσαι απρόσεκτος;

________________________________________________________________
γ) Να ‘χεις καλή πρόοδο!
________________________________________________________________
δ) Γιατί είστε εσείς χαρούμενοι;
________________________________________________________________

Τα είδη των προτάσεων ως προς το περιεχόμενο ( σημασία):

1. Αποφαντικές προτάσεις (ή κρίσεως)
Είναι οι προτάσεις που συνήθως τις χρησιμοποιούμε για να δώσουμε μια
πληροφορία ή να εκφράσουμε μια κρίση - άποψη.
Σε αυτές τις προτάσεις, όταν τελειώνουν, βάζουμε τελεία.
π.χ. Θα γράψουμε διαγώνισμα.
2. Ερωτηματικές προτάσεις
Είναι οι προτάσεις που συνήθως τις χρησιμοποιούμε για να ζητήσουμε μια
πληροφορία.
Σε αυτές τις προτάσεις διατυπώνουμε μια ερώτηση, στο τέλος βάζουμε ερωτηματικό
(;)
π.χ. Πώς θα έρθω;
3. Προστακτικές προτάσεις (ή επιθυμίας)
Σε αυτές τις προτάσεις, όταν τελειώνουν, βάζουμε τελεία ή θαυμαστικό (!)
π.χ. Άνοιξε το παράθυρο.
4. Επιφωνηματικές προτάσεις
Είναι οι προτάσεις που τις χρησιμοποιούμε για να εκφράσουμε ένα έντονο
συναίσθημα (θαυμασμό, ενθουσιασμό, έκπληξη, αγανάκτηση, οργή κ.λπ.).
Σε αυτές τις προτάσεις, στο τέλος βάζουμε θαυμαστικό (!)
π.χ. Τι ωραία παράσταση!
Ανάλογα με το ποιόν, την ποιότητα (την ύπαρξη ή όχι άρνησης)
1. Αρνητικές (αποφατικές): Λέγονται οι προτάσεις που περιέχουν άρνηση [δε(ν)
ή μη(ν)]
2. Καταφατικές: Λέγονται οι προτάσεις που δεν έχουν άρνηση (π.χ Τα πλοία δε
θα αποπλεύσουν / Τα πλοία απέπλευσαν.)

ΑΣΚΗΣΕΙΣ:

1. Αναγνωρίστε τις προτάσεις ως προς τη σημασία τους:
1.Η Ελένη δεν ήρθε μαζί μας.
2. Πού θα πάμε;
3. Τι όμορφη που είναι!
4. Έλα στις δέκα ακριβώς.
5. Μπορείς να με βοηθήσεις με τις δουλειές;
6. Φύγετε από εδώ.
7. Άνοιξαν τα σχολεία!
8. Δεν μπορώ να έρθω μαζί σας.
9. Ο δρόμος αυτός είναι επικίνδυνος.
10. Η εκδρομή θα γίνει μέσα Μαΐου.
2. Βρείτε το είδος των παρακάτω προτάσεων ως προς την ποιότητά τους.
α) Η Άρτεμη τρέμει.
β) Δεν ήρθε η γιαγιά.


Ενότητα 2η «ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ ΣΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ»

Είδη προφορικού και γραπτού λόγου
Η γλωσσική επικοινωνία διακρίνεται σε προφορική και γραπτή. Ο προφορικός
λόγος διαφέρει σε πολλά σημεία από το γραπτό, είναι όμως ισάξιοι ως τρόποι
επικοινωνίας.
Προφορικός λόγος
Ο προφορικός λόγος χρησιμοποιείται καθημερινά, σε διάφορες περιστάσεις: όταν
μιλάμε με τους γονείς και τους φίλους μας, στο σπίτι και στο σχολείο, στο ραδιόφωνο,
στην τηλεόραση, ακόμη και σε συζητήσεις μέσω υπολογιστή.
Χαρακτηριστικά του προφορικού λόγου:
 είναι άμεσος, αυθόρμητος και απροσχεδίαστος
 χαρακτηρίζει τη διαπροσωπική επικοινωνία
 είναι εφήμερος, στιγμιαίος και έχει μικρή διάρκεια
 παρουσιάζει προχειρότητα στην έκφραση, διακοπές, επαναλήψεις, δισταγμούς,
διορθώσεις, φράσεις και προτάσεις ανολοκλήρωτες, π.χ. Θα μπορούσατε, εεε,
μπορείτε να μου δώσετε το κόκκινο… ναι, αυτό!
 χαρακτηρίζεται από συχνή χρήση λέξεων ασαφούς σημασίας: κάτι, κάποιος,
πράγμα, μέρος κ.λπ.
 χαρακτηρίζεται από σύντομες φράσεις
 συνήθως ο πομπός και ο δέκτης επικοινωνούν την ίδια χρονική στιγμή και
συχνά βρίσκονται στον ίδιο χώρο, οπότε εκτός από τις λέξεις χρησιμοποιούν
και συμπληρωματικά στοιχεία όπως χειρονομίες, εκφράσεις του προσώπου,
κινήσεις του σώματος, βλέμματα
Χαρακτηριστικά του γραπτού λόγου:
 είναι προσχεδιασμένος και οργανωμένος, καθώς ο συγγραφέας έχει χρόνο στη
διάθεσή του να σχεδιάσει, να διορθώσει και να επιμεληθεί το κείμενό του
 χαρακτηρίζει την επίσημη επικοινωνία
 παρουσιάζει συνοχή, καθώς περιέχει ποικιλία μεταβατικών λέξεων και
φράσεων, π.χ. την ίδια στιγμή, εντούτοις, μολονότι
 χαρακτηρίζεται από μεγάλες περιόδους και προτάσεις, που εκφράζουν
ολοκληρωμένα νοήματα, π.χ. Πολύ συχνά οι διατροφικές οδηγίες
απεικονίζονται με τη μορφή τριγώνου ή πυραμίδας, η βάση της οποίας
αναφέρεται σε τρόφιμα που θα πρέπει να καταναλώνονται πολύ συχνά και η
κορυφή σε τρόφιμα που θα πρέπει να καταναλώνονται σπάνια με τα υπόλοιπα
τρόφιμα να καταλαμβάνουν ενδιάμεσες θέσεις.
 χαρακτηρίζεται από επιμελημένες εκφράσεις και φροντισμένο λεξιλόγιο
 έχει διάρκεια και αυτονομία, επειδή δεν εξαρτάται από το χώρο και το χρόνο
 συντελεί στη διάδοση των γνώσεων και στην ανάπτυξη των τεχνών και των
επιστημών.
Γλωσσική ποικιλία – Μέσο και περίσταση επικοινωνίας
Όταν μελετούμε τον προφορικό ή το γραπτό λόγο αναζητούμε
τον πομπό: ποιος μιλάει
το δέκτη: σε ποιον
το σκοπό: για ποιο σκοπό
το μήνυμα: ποιες πληροφορίες.

Η παράγραφος
Η παράγραφος είναι σημαντικό στοιχείο για την οργάνωση ενός κειμένου.
 Έχει αυτονομία, αφού αναπτύσσουμε σε αυτή ένα θέμα (μια πληροφορία, μια
ιδέα), ταυτόχρονα όμως συνδέεται με την επόμενη παράγραφο και όλες μαζί
αποτελούν ένα κείμενο.
 Είναι και η ίδια ένα κείμενο ενιαίο με αρχή, μέση και τέλος. Η δομή της θυμίζει τη
δομή της έκθεσης:
Παράγραφος: 
1. Θεματική πρόταση
 2. Σχόλια και λεπτομέρειες
 3. Κατακλείδα
Έκθεση:
 1. Πρόλογος
 2. Κυρίως θέμα
 3. Επίλογος
 Στην αρχή της παραγράφου (θεματική πρόταση) βρίσκεται το θέμα που
αναλύεται παρακάτω σε προτάσεις (λεπτομέρειες).
 Κάθε παράγραφος δίνει μία βασική πληροφορία, περιέχει όμως και άλλες
πληροφορίες.
 Κάποιες φορές η κατακλείδα παραλείπεται.
 Το εσωτερικό της παραγράφου έχει συνοχή που επιτυγχάνεται με τις
κατάλληλες συνδετικές λέξεις (δηλώνουν αντίθεση, επεξήγηση, συμπέρασμα,
παράδειγμα κ.λπ.).

Η ΠΑΡΑΓΡΑΦΟΣ: «Η ΔΟΜΗ ΤΗΣ ΠΑΡΑΓΡΑΦΟΥ»
Ποια είναι η δομή της :
α. Θεματική περίοδος.
Δηλώνει το θέμα της παραγράφου. Είναι η πρόταση που
εκφράζει-αποδίδει τη βασική-κατευθυντήρια ιδέα της παραγράφου, πληροφορεί
δηλαδή τον αναγνώστη γι’ αυτό που πρόκειται να αναπτυχθεί στην παράγραφο.
Βρίσκεται συνήθως στην αρχή της παραγράφου.
β. Λεπτομέρειες/σχόλια. 
Οι Λεπτομέρειες/Σχόλια αποτελούν τις επιμέρους ιδέες με
τις οποίες διερευνάται και αναπτύσσεται η Θεματική Πρόταση. Πρόκειται, δηλαδή, για
αναλυτικές προτάσεις, οι οποίες θα αναπτύξουν με πληρότητα και θα
πληροφορήσουν με επάρκεια τον αναγνώστη, σχετικά με τη Θ.Π. και το λόγο
ύπαρξης της παραγράφου, δηλαδή με τη σχέση της με τον ευρύτερο προς
διαπραγμάτευση θέμα.
γ. Κατακλείδα.
Το τελείωμα της παραγράφου. Είναι η πρόταση η οποία επισφραγίζει
την παράγραφο, συνοψίζοντας τα όσα έχουν λεχθεί σχετικά με την κατευθυντήρια
ιδέα της παραγράφου και δίνοντας στην παράγραφο μια ολοκληρωμένη μορφή.


Άσκηση
1. Να εντοπίσετε τα δομικά μέρη των παρακάτω παραγράφων.
Πρώτο Κείμενο
Οι Έλληνες έχουν μια χαρακτηριστική λέξη που περιγράφει θαυμάσια τη
διάθεσή τους απέναντι στους ξένους: φιλοξενία. Η φιλοξενία είναι μια αρετή των
Ελλήνων από τότε που εμφανίστηκαν στην ιστορία. Ήδη στα ομηρικά έπη
περιγράφονται σκηνές πολύ εγκάρδιας φιλοξενίας, όπου ο ξένος επισκέπτης
αντιμετωπίζεται ως ιερό πρόσωπο. Οι θεοί των αρχαίων Ελλήνων – και ειδικά ο Δίαςπολύ συχνά έπαιρναν ανθρώπινη μορφή και εμφανίζονταν ως ξένοι στα σπίτια των
ανθρώπων, για να τους βοηθήσουν σε διάφορα σημαντικά ζητήματα αλλά και για
προσωπικές τους υποθέσεις. Οι αρχαίοι Έλληνες λοιπόν, κάθε φορά που ένας ξένος
χτυπούσε την πόρτα τους, τον υποδέχονταν με τιμές και τον αντιμετώπιζαν ως ιερό
πρόσωπο, έχοντας πάντα στο νου τους ότι μπορεί να είναι κάποιος θεός. Του έβαζαν
να φάει, του γέμιζαν το ποτήρι με εκλεκτό κρασί, του έστρωναν να κοιμηθεί, και μόνο
όταν είχε χορτάσει και είχε ξεκουραστεί έπαιρναν το θάρρος να τον ρωτήσουν ποιος
είναι και από πού έρχεται.
Δεύτερο Κείμενο
Αστερίξ, ο ήρωας αυτών των περιπετειών. Μικρόσωμος πολεμιστής αλλά
παμπόνηρος και με κοφτερό μυαλό, του εμπιστεύονται χωρίς αμφιβολίες όλες τις
επικίνδυνες αποστολές, για τις οποίες συνήθως καταστρώνει και το σχέδιο δράσης.
Ο Αστερίξ αντλεί την υπεράνθρωπη δύναμη του από το μαγικό ζωμό του Δρύίδη
Πανοραμίξ.
Τρίτο Κείμενο
Το ράφτινγκ είναι ο ιδανικός τρόπος για να πλησιάσουμε την ομορφιά της
φύσης. Περισσότερο κι από την έκκριση αδρεναλίνης, απ' το πνεύμα ομαδικότητας,
το ράφτινγκ μάς προσφέρει πρόσβαση σε υδάτινα τοπία που δεν μπορείς να τα
γνωρίσεις με κανέναν άλλο τρόπο. Επιπλέον το ράφτινγκ είναι μια ήπια
δραστηριότητα, που μπορούν να τη γευτούν παιδιά και μεγάλοι. Αρκεί να βρίσκονται
σε καλή φυσική κατάσταση, να ξέρουν κολύμπι και φυσικά να σέβονται τη δύναμη
του νερού και να ακολουθούν πιστά τις οδηγίες του συνοδού.

ΠΗΓΗ:
https://samara.gr/wp-content/uploads/2018/06/%CE%91-%CE%93%CE%A5%CE%9C%CE%9D.%CE%9D-.%CE%93%CE%9B%CE%A9%CE%A3%CE%A3.%CE%95%CE%9D.1-6.pdf





2η Ενότητα
  • Παράγραφος (Δομή παραγράφου, διαρθρωτικές λέξεις)


Σχεδιαγράμματα Εκθέσεων για την Α’ Γυμνασίου – Ενότητα 1η
ENOTHTA 1
ΘΕΜΑ: «Γράψτε μια επιστολή σε ένα φίλο σας που πηγαίνει σε άλλο Γυμνάσιο. Μοιραστείτε μαζί του τις απόψεις και τα συναισθήματά σας από τις πρώτες μέρες στο νέο σας σχολείο.»
ΣΧΕΔΙΑΓΡΑΜΜΑ ΕΚΘΕΣΗΣ
Πρόλογος – Η νέα σχολική χρονιά με βρίσκει σε καινούριο περιβάλλον, στο Γυμνάσιο κι αποφάσισα να σου γράψω τις εντυπώσεις μου!
Κύριο μέρος
1η παράγραφος – Σκέψεις
  • Πολλά και καινούρια μαθήματα, όπως τα Αρχαία Ελληνικά και η Βιολογία. Περισσότερο διάβασμα και λιγότερος ελεύθερος χρόνος. Κάποια είναι δύσκολα και βαρετά ενώ άλλα είναι πιο εύκολα και ενδιαφέροντα.
  • Διαφορετικοί καθηγητές για κάθε μάθημα – όχι ένας δάσκαλος. Κάποιοι καλοί και πρόθυμοι να μας βοηθήσουν, άλλοι αυστηροί και απαιτητικοί.
  • Πολλά παιδιά σε κάθε αίθουσα. Καινούριοι συμμαθητές – νέοι φίλοι.
  • Κτίριο – τεράστιο προαύλιο με γήπεδα, μεγάλες και πολλές αίθουσες.
2η παράγραφος – Συναισθήματα
  • Αγωνία και άγχος για τα μαθήματα και τους καθηγητές.
  • Φόβος για τα τεστ και τα διαγωνίσματα τριμήνου.
  • Λύπη που τελείωσα το Δημοτικό και δεν είμαι στο ίδιο τμήμα με όλους τους παλιούς συμμαθητές μου.
  • Χαρά που μεγάλωσα και πηγαίνω στο Γυμνάσιο.
  • Περιέργεια να δω πώς θα είναι.
  • Ηρεμία, όταν ξεκίνησαν τα μαθήματα και γνώρισα τους καθηγητές.
Επίλογος – Περιμένω με ανυπομονησία τα νέα σου! Καλή σχολική χρονιά!
  •  Στην επιστολή γράφουμε πάνω δεξιά τον τόπο και την ημερομηνία
ενώ κάτω αριστερά γράφουμε την προσφώνηση, δηλαδή :
      Λαμία, 10 Οκτωβρίου 2013
Αγαπημένε μου φίλη / Άννα, 
Στο τέλος γράφουμε την αποφώνηση: Με αγάπη,
                                                                        Μαρία
Φιλόλογος

 Ενότητα 2η


Η ΠΑΡΑΓΡΑΦΟΣ - ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ Α' ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ (ΕΝΟΤΗΤΑ 2η)

 http://istografia.blogspot.com/2016/09/2_29.html
H παράγραφος είναι σημαντικό στοιχείο για την οργάνωση ενός κειμένου. Όμως και η ίδια είναι ένα κείμενο με αρκετή αυτονομία. Aποτελείται από τρία μέρη (όπως και μία ολοκληρωμένη έκθεση): από τη θεματική πρόταση (τον πρόλογο της παραγράφου), τις λεπτομέρειες (το κύριο θέμα, τα στοιχεία ανάπτυξης της παραγράφου) και την κατακλείδα (συμπέρασμα).

 ◗ H παράγραφος είναι ένα ενιαίο κείμενο, με αρχή, ανάπτυξη και τέλος. Έχει την αυτονομία της, αφού αναπτύσσεται μια ιδέα ή η πλευρά ενός θέματος, αλλά ταυτόχρονα συνδέεται με την επόμενη παράγραφο και όλες μαζί διαμορφώνουν ένα κείμενο.

 ◗ Στην αρχή της παραγράφου εντοπίζουμε-γράφουμε το θέμα που αναλύεται παρακάτω σε προτάσεις.

 ◗ Συνδέουμε τις προτάσεις στο εσωτερικό της παραγράφου με κατάλληλες συνδετικές λέξεις που δηλώνουν επεξήγηση, παράδειγμα, συμπέρασμα, αντίθεση κτλ.

 ◗ H μια παράγραφος πρέπει να ξεχωρίζει από την άλλη, γι' αυτό αφήνουμε περιθώριο στην αρχή κάθε παραγράφου.


ΑΣΚΗΣΕΙΣ :

 1. Να γράψεις μια παράγραφο με βάση την ακόλουθη θεματική πρόταση : "Η πρώτη μέρα στο Γυμνάσιο μού άφησε ωραίες εντυπώσεις". 
2. Οι παρακάτω περίοδοι ανήκουν σε μια παράγραφο. Να βρεις και να υπογραμμίσεις ποια από αυτές αποτελεί τη θεματική πρόταση της παραγράφου. Στη συνέχεια να βάλεις τις υπόλοιπες στη σειρά, ώστε να σχηματιστεί η παράγραφος :
α) Στις νέες Αλεξάνδρειες εγκαταστάθηκαν αρχικά Έλληνες στρατιώτες.
β) Για πρώτη φορά ο ελληνικός πολιτισμός απλώνεται στα βάθη της Ανατολής και ο απόηχος  της κληρονομιάς που άφησε ο Αλέξανδρος στις περιοχές αυτές κρατά μέχρι σήμερα.
γ) Οι πόλεις αυτές, με το πέρασμα του χρόνου, μεταβλήθηκαν σε οικονομικές και πολιτιστικές  κυψέλες του ελληνισμού, όπου άνθησαν η ελληνική παιδεία και γλώσσα  καθώς   και ο ελληνικός τρόπος ζωής.
δ) Η μεγαλύτερη προσφορά του Αλέξανδρου στον πολιτισμό είναι οι πόλεις που ίδρυσε   στα κατακτημένα εδάφη.
ε) Γρήγορα όμως έγιναν πόλος έλξης και για πολλούς άλλους Έλληνες από την Ελλάδα και τη Μικρά Ασία.
                                                                                                   ( Ιστορία Α' Γυμνασίου)
             
Σειρά περιόδων : ............................

3. Ποια από τις παρακάτω προτάσεις πιστεύεις ότι ταιριάζει περισσότερο για θεματική πρόταση μιας παραγράφου με θέμα : " Τα ταξίδια ως τρόπος ψυχαγωγίας"

 α) Κάθε καλοκαίρι πηγαίνω με τους γονείς μου ένα ταξίδι.

 β) Τα ταξίδια αποτελούν για τον άνθρωπο μια ωραία μορφή ψυχαγωγίας.

 γ) Όταν οι άνθρωποι ταξιδεύουν περνούν πολύ ωραία.

 4. Στις ακόλουθες παραγράφους να κυκλώσεις τις συνδετικές λέξεις και να γράψεις τι δηλώνει η καθεμιά : 

 Αλλά, να σας πω την αλήθεια, εγώ μπερδευόμουν να κάνω πολλά πράγματα μαζί, για να μη σας πω ότι βαριόμουν και λίγο καλοκαιριάτικα με τη ζέστη. Η Αγγελική όμως με κατσάδιαζε: «Τολμάς να λες ότι βαριέσαι στη σημερινή εποχή; Αυτό είναι κάτι σαν άχρηστη πολυτέλεια. Ξέρεις σε τι σημαντική εποχή ζούμε;». Φαίνεται, λοιπόν, ότι δεν ήξερα, γιατί εγώ κάπως αλλιώς τις υπολόγιζα τις εποχές. Για μένα, η εποχή που ζούσαμε ήταν μόνο η «εποχή των υακίνθων», η εποχή δηλαδή που η μαμά μου αποφάσισε να ξαναπαντρευτεί και μου ήρθανε τα πάνω κάτω. Ήμουν σίγουρη πως εγώ ήμουν το κέντρο του κόσμου κι ότι αυτά που συνέβαιναν σ’ εμένα και στη ζωή μου ήταν τα πιο σημαντικά απ’ όσα συνέβαιναν στον κόσμο ολόκληρο.
Πόσο άδικο είχα όμως και πόσο πιο σωστά έβλεπε τα πράγματα η Αγγελική! Εγώ έβλεπα μόνο τα δικά μου, τα κοντινά μου, και τα έβλεπα περισσότερο συναισθηματικά και περισσότερο καθημερινά. Η Αγγελική τα έβλεπε με τη λογική περισσότερο και, κυρίως, όχι με το σήμερα που ζούσαμε ή με το χτες που είχαμε ζήσει, αλλά με το αύριο που ερχόταν τρέχοντας όλο καινούρια καταπληκτικά πράγματα. Κι έπρεπε να την ακούγατε τι ωραία που τα έλεγε ή τι ωραία που συζητούσε με την Ελευθερία, που είχε κι εκείνη τα ίδια μυαλά και τις ίδιες απόψεις, ή με το Λάμπρο, που έβρισκε ευκαιρία να της μαθαίνει χίλια δυο, από το τι είναι οι σοσιαλδημοκράτες μέχρι τι είναι μια ακάλυπτη επιταγή. 
                                                      
          Tούλα Tίγκα , Τα πράγματα στρώνουν περισσότερο

  




Σχεδιαγράμματα Εκθέσεων για την Α’ Γυμνασίου – Ενότητα 2η
Της Μαρίας Αθανασίου*

 Ενότητα 1η -
 ΣΧΟΛΕΙΟ
http://eu-mathein.gr/wp-content/uploads/2015/04/%CE%95%CE%9D%CE%9F%CE%A4%CE%97%CE%A4%CE%91-1-%CE%A3%CE%A7%CE%9F%CE%9B%CE%95%CE%99%CE%9F.pdf
 Σημασία: • γνώση • μόρφωση • καλλιέργεια • ομαδικότητα • συνεργασία • διδάσκει πρότυπα συμπεριφοράς, ήθους, στάσεις ζωής • διευρύνει τους πνευματικούς ορίζοντες Εκπαιδευτικός: - διδάσκει, καθοδηγεί - ενθαρρύνει την σκέψη και τις απορίες των μαθητών - καλλιεργεί κλίσεις και δεξιότητες των μαθητών - ασκεί το διάλογο - δε διαχωρίζει τους μαθητές - μεταδίδει τις αξίες της ομαδικότητας, της αλληλεγγύης, της φιλίας και της αγάπης
Ενότητα 2η – ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ ΣΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ
http://eu-mathein.gr/wp-content/uploads/2015/04/%CE%95%CE%9D%CE%9F%CE%A4%CE%97%CE%A4%CE%91-2.pdf
 Είδη προφορικού και γραπτού λόγου 
Η γλωσσική επικοινωνία διακρίνεται σε προφορική και γραπτή.
 Ο προφορικός λόγος διαφέρει σε πολλά σημεία από το γραπτό, είναι όμως ισάξιοι ως τρόποι επικοινωνίας. 
Προφορικός λόγος 
Ο προφορικός λόγος χρησιμοποιείται καθημερινά, σε διάφορες περιστάσεις: όταν μιλάμε με τους γονείς και τους φίλους μας, στο σπίτι και στο σχολείο, στο ραδιόφωνο, στην τηλεόραση, ακόμη και σε συζητήσεις μέσω υπολογιστή. 
Χαρακτηριστικά του προφορικού λόγου: 
• είναι άμεσος, αυθόρμητος και απροσχεδίαστος • χαρακτηρίζει τη διαπροσωπική επικοινωνία • είναι εφήμερος, στιγμιαίος και έχει μικρή διάρκεια • παρουσιάζει προχειρότητα στην έκφραση, διακοπές, επαναλήψεις, δισταγμούς, διορθώσεις, φράσεις και προτάσεις ανολοκλήρωτες, π.χ. Θα μπορούσατε, εεε, μπορείτε να μου δώσετε το κόκκινο… ναι, αυτό! • χαρακτηρίζεται από συχνή χρήση λέξεων ασαφούς σημασίας: κάτι, κάποιος, πράγμα, μέρος κ.λπ. • χαρακτηρίζεται από σύντομες φράσεις • συνήθως ο πομπός και ο δέκτης επικοινωνούν την ίδια χρονική στιγμή και συχνά βρίσκονται στον ίδιο χώρο, οπότε εκτός από τις λέξεις χρησιμοποιούν και συμπληρωματικά στοιχεία όπως χειρονομίες, εκφράσεις του προσώπου, κινήσεις του σώματος, βλέμματα 
Χαρακτηριστικά του γραπτού λόγου: 
• είναι προσχεδιασμένος και οργανωμένος, καθώς ο συγγραφέας έχει χρόνο στη διάθεσή του να σχεδιάσει, να διορθώσει και να επιμεληθεί το κείμενό του • χαρακτηρίζει την επίσημη επικοινωνία • παρουσιάζει συνοχή, καθώς περιέχει ποικιλία μεταβατικών λέξεων και φράσεων, π.χ. την ίδια στιγμή, εντούτοις, μολονότι • χαρακτηρίζεται από μεγάλες περιόδους και προτάσεις, που εκφράζουν ολοκληρωμένα νοήματα, π.χ. Πολύ συχνά οι διατροφικές οδηγίες απεικονίζονται με τη μορφή τριγώνου ή πυραμίδας, η βάση της οποίας αναφέρεται σε τρόφιμα που θα πρέπει να καταναλώνονται πολύ συχνά και η κορυφή σε τρόφιμα που θα πρέπει να καταναλώνονται σπάνια με τα υπόλοιπα τρόφιμα να καταλαμβάνουν ενδιάμεσες θέσεις. • χαρακτηρίζεται από επιμελημένες εκφράσεις και φροντισμένο λεξιλόγιο • έχει διάρκεια και αυτονομία, επειδή δεν εξαρτάται από το χώρο και το χρόνο • συντελεί στη διάδοση των γνώσεων και στην ανάπτυξη των τεχνών και των επιστημών.

  Γλωσσική ποικιλία – Μέσο και περίσταση επικοινωνίας

  Όταν μελετούμε τον προφορικό ή το γραπτό λόγο αναζητούμε τον πομπό: το δέκτη: το σκοπό: το μήνυμα: ποιος μιλάει σε ποιον για ποιο σκοπό ποιες πληροφορίες 

 Η παράγραφος 
Η παράγραφος είναι σημαντικό στοιχείο για την οργάνωση ενός κειμένου.
 • Έχει αυτονομία, αφού αναπτύσσουμε σε αυτή ένα θέμα (μια πληροφορία, μια ιδέα), ταυτόχρονα όμως συνδέεται με την επόμενη παράγραφο και όλες μαζί αποτελούν ένα κείμενο.
 • Είναι και η ίδια ένα κείμενο ενιαίο με αρχή, μέση και τέλος. 
Η δομή της θυμίζει τη δομή της έκθεσης: 
Παράγραφος: 
1. Θεματική πρόταση 
 2. Σχόλια και λεπτομέρειες 
 3. Κατακλείδα
 Έκθεση: 1. Πρόλογος 2. Κυρίως θέμα 3. Επίλογος 
 • Στην αρχή της παραγράφου (θεματική πρόταση) βρίσκεται το θέμα που αναλύεται παρακάτω σε προτάσεις (λεπτομέρειες).
 • Κάθε παράγραφος δίνει μία βασική πληροφορία, περιέχει όμως και άλλες πληροφορίες. • Κάποιες φορές η κατακλείδα παραλείπεται. 
• Το εσωτερικό της παραγράφου έχει συνοχή που επιτυγχάνεται με τις κατάλληλες συνδετικές λέξεις (δηλώνουν αντίθεση, επεξήγηση, συμπέρασμα, παράδειγμα κ.λπ.).

ENOTHTA 2
ΘΕΜΑ: «Έχετε αρχίσει να χρησιμοποιείτε τον ηλεκτρονικό υπολογιστή και θέλετε να στείλετε ένα κείμενο στην ηλεκτρονική εφημερίδα του 14ου Γυμνασίου Περιστερίου. Περιγράψτε στην πρώτη παράγραφο διάφορα ευτράπελα- κωμικά επεισόδια που συμβαίνουν στο σχολείο σας και στη συνέχεια αναλύστε πώς είναι οι σχέσεις σας με τους συμμαθητές και τους καθηγητές σας.»
ΣΧΕΔΙΑΓΡΑΜΜΑ ΕΚΘΕΣΗΣ
1η παράγραφος – Διάφορα ευτράπελα – κωμικά επεισόδια που συμβαίνουν στο σχολείο μου
Θεματική πρόταση: Καθημερινά στο σχολείο μου συμβαίνουν πολλά ευτράπελα επεισόδια.
Λεπτομέρειες:
  • Παρατσούκλια σε καθηγητές. Κάποιος μαθητής μπερδεύτηκε και φώναξε τον καθηγητή με το παρατσούκλι του.
  • Ένας μαθητής είπε ένα  ανέκδοτο / έφερε το κατοικίδιό του μέσα στην τάξη.
  • Μία καθηγήτρια γλίστρησε κι έπεσε πάνω στον κάδο απορριμμάτων / ήρθε ντυμένη στην τρίχα,  αλλά ξέχασε φεύγοντας από το σπίτι να βγάλει τις παντόφλες της.
Κατακλείδα: Χάρη σ’ αυτά τα κωμικά επεισόδια οι ώρες στο σχολείο περνούν πιο ευχάριστα!
(Προσοχή!!!Δεν αναφέρω απλώς τα περιστατικά, αλλά τ’ αναπτύσσω, δηλαδή γράφω τι έγινε στη συνέχεια και πώς αντέδρασαν τα πρόσωπα της ιστορίας)
2η παράγραφος – Οι σχέσεις με τους συμμαθητές / καθηγητές μου
Θεματική πρόταση: Οι σχέσεις μου με τους συμμαθητές και τους καθηγητές μου είναι πάρα πολύ καλές!
Λεπτομέρειες:
  • Είμαι φίλος με όλα τα παιδιά. Στα διαλείμματα παίζουμε και συζητάμε για όλα όσα μας απασχολούν. Με κάποιους συμμαθητές μου βρισκόμαστε και εκτός σχολείου. Μπορεί να καβγαδίζουμε για ασήμαντους λόγους, όμως, αμέσως ξαναγινόμαστε φίλοι.
  • Οι καθηγητές είναι συνεργάσιμοι, ευγενικοί και πρόθυμοι να λύσουν κάθε μας απορία. Έχουν κατανόηση και προσπαθούν να μας βοηθήσουν. Κάποιοι είναι αυστηροί και απόμακροι, άλλοι βαρετοί.
Κατακλείδα: Στο σχολείο τα περνώ αρκετά καλά και έχω δεθεί με τους συμμαθητές και τους καθηγητές μου.
  •  Η εκφώνηση ζητά να αναπτυχθεί το θέμα σε δύο παραγράφους. Γι’αυτό από το σχεδιάγραμμα απουσιάζουν ο πρόλογος και ο επίλογος.
  • Ξεκινάμε γράφοντας πάνω αριστερά : Αγαπημένοι μου φίλοι,
Κλείνουμε το κείμενο γράφοντας κάτω δεξιά :
Περιμένω τα δικά σας νέα!
Γιώργος από το 3o Γυμνάσιο Αθηνών
Μαρία Αθανασίου*
Φιλόλογος
ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ Α ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ
 ΚΕΙΜΕΝΟ 
Ο καθηγητής της φιλολογίας έριχνε κάθε μέρα το μπαλάκι. Όλη η τάξη το έπιανε σαν ένα γαργαλιστικό μήνυμα. Το πετούσε ο ένας στον άλλον. Χαράς ευαγγέλια. -«Οσάκις» άρχιζε τη φράση του ο φιλόλογος. -«Ναι. Ναι. Ο Σάκης! Ο Σάκης!» φώναζαν όλες μαζί οι μαθήτριες γελώντας. Κι ο καθηγητής τρελαινόταν. -«Οσάκις» επαναλάμβανε τη λέξη σα να έλεγε «σιωπή». Ο καθηγητής δεν μπορούσε να ξεχωρίσει ποιες από τις μαθήτριες ήταν οι δράστες. Η λέξη-μπαλάκι κυλούσε ακαριαία σε κλάσμα δευτερολέπτου μέσα από τα χείλη τους που ήταν κρυμμένα στο κάτω μέρος του σκυμμένου τους κεφαλιού. Νόμιζε πως απλώς επαναλάμβαναν τη λέξη. Δεν ήταν όμως έτσι. Άλλο πράγμα το «Οσάκις» και άλλος άνθρωπος ο «Σάκης». Ο καθηγητής φώναξε την πρώτη μαθήτρια, τη Μαρία, στο γραφείο του και τη ρώτησε. -«Τι συμβαίνει με το «Οσάκις»; Γιατί αυτή η αντίδραση;» -«Δεν ξέρω κύριε. Στο δικό μου θρανίο δεν ξέρουμε τίποτα. Το πήραν έτσι φαίνεται και το διασκεδάζουν» του απάντησε. Ρώτησε και άλλες μαθήτριες. Μερικές δεν κρατήθηκαν και γελούσαν. Ο καθηγητής προσπάθησε να βγάλει από το λεξιλόγιο του τη λέξη «Οσάκις». Αυτή όμως αντιστεκόταν. Του έβγαινε αυθόρμητα, έστω και με κάποια καθυστέρηση. Τότε όμως γινόταν πανζουρλισμός. Σαν να την είχε στερηθεί η τάξη και ξεσπούσε «Ο Σάκης! Ο Σάκης!», φώναζαν ακόμη πιο δυνατά και γελούσαν με την καρδιά τους.
1.Οσάκις: Όσες φορές
(Ρούλα Κακλαμανάκη, Γραφές της αθωότητας, εκδ. Ελλ. Γράμματα, 2000)
 ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ 
1. Να χαρακτηρίσετε τις υπογραμμισμένες προτάσεις: α) ανάλογα με τα συστατικά τους (απλές, επαυξημένες, ελλειπτικές) και β) ως προς τη σημασία τους (αποφαντικές, ερωτηματικές, επιφωνηματικές, προστακτικές).
2. Να χωρίσετε τις προτάσεις σε Ονοματική Φράση και Ρηματική Φράση : Στο δικό μου θρανίο δεν ξέρουμε τίποτα Ο καθηγητής φώναξε την πρώτη μαθήτρια, τη Μαρία, στο γραφείο του.
3. Να εντοπίσετε στο παρακάτω κείμενο 2 επίθετα που να λειτουργούν ως επιθετικοί προσδιορισμοί σε ουσιαστικά.
4. Να γράψετε τη γενική και την αιτιατική ενικού και πληθυντικού των ουσιαστικών: κλάσμα, γραφείο, φιλόλογος, λέξη.
5. Να χωρίσετε τα παραπάνω ουσιαστικά: α) σε ισοσύλλαβα και ανισοσύλλαβα β) σε δικατάληκτα και τρικατάληκτα.
3 ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΛΟΓΟΥ.
Να γράψετε μια παράγραφο με θέμα ένα αστείο περιστατικό που συνέβη στην τάξη σας. Θυμηθείτε ότι η θεματική πρόταση πρέπει να περιέχει το θέμα, το οποίο θα αναπτύξετε στα σχόλια. Θυμηθείτε επίσης ότι η κατακλείδα πρέπει να προκύπτει από τις λεπτομέρειες. (Μονάδες 10) 
4 ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ 
1. Να χαρακτηρίσετε τις υπογραμμισμένες προτάσεις: α) ανάλογα με τα συστατικά τους (απλές, επαυξημένες, ελλειπτικές) και β) ως προς τη σημασία τους (αποφαντικές, ερωτηματικές, επιφωνηματικές, προστακτικές).

Απάντηση:
 Ο καθηγητής της φιλολογίας έριχνε κάθε μέρα το μπαλάκι. επαυξημένη, αποφαντική Γιατί αυτή η αντίδραση; ελλειπτική και επαυξημένη, ερωτηματική
2. Να χωρίσετε τις προτάσεις σε Ονοματική Φράση και Ρηματική Φράση: Απάντηση: Στο δικό μου θρανίο: ονοματική φράση δεν ξέρουμε τίποτα: ρηματική φράση Ο καθηγητής : ονοματική φράση φώναξε την πρώτη μαθήτρια, τη Μαρία, στο γραφείο του.: ρηματική φράση
3. Να εντοπίσετε στο παρακάτω κείμενο 2 επίθετα που να λειτουργούν ως επιθετικοί προσδιορισμοί σε ουσιαστικά. Απάντηση: Γαργαλιστικό, σκυμμένου
4. Να γράψετε τη γενική και ην αιτιατική ενικού και πληθυντικού των ουσιαστικών: κλάσμα, γραφείο, φιλόλογος, λέξη. 
5 5. Να χωρίσετε τα παραπάνω ουσιαστικά 
α) σε ισοσύλλαβα και ανισοσύλλαβα και
 β) σε δικατάληκτα και τρικατάληκτα.
Απάντηση στις ασκήσεις 4 και 5: 
του κλάσματος, το κλάσμα, των κλασμάτων, τα κλάσματα ανισοσύλλαβο, δικατάληκτο του γραφείου, το γραφείο, των γραφείων, τα γραφεία ισοσύλλαβο, δικατάληκτο του φιλολόγου, τον φιλόλογο, των φιλολόγων, τους φιλολόγους ισοσύλλαβο, τρικατάληκτο της λέξης, τη λέξη, των λέξεων, τις λέξεις ανισοσύλλαβο, δικατάληκτο
ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΛΟΓΟΥ. 
Να γράψετε μια παράγραφο με θέμα ένα αστείο περιστατικό που συνέβη στην τάξη σας. Θυμηθείτε ότι η θεματική πρόταση πρέπει να περιέχει το θέμα, το οποίο θα αναπτύξετε στα σχόλια. Θυμηθείτε επίσης ότι η κατακλείδα πρέπει να προκύπτει από τις λεπτομέρειες.

 ΣΧΕΔΙΑΓΡΑΜΜΑ ΠΑΡΑΓΡΑΦΟΥ 
ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΠΡΟΤΑΣΗ:
Πριν από μερικές μέρες, συνέβη στην τάξη μας ένα περιστατικό που μας έκανε να γελάσουμε πολύ! ΛΕΠΤΟΜΕΡΕΙΕΣ:
Σύντομη παρουσίαση περιστατικού, καθώς και της αντίδρασης που προκάλεσε σε μαθητές και καθηγητή. ΚΑΤΑΚΛΕΙΔΑ: 
Αυτό, λοιπόν, που συνέβη μας έφτιαξε τη διάθεση για την υπόλοιπη μέρα και ήταν το πρώτο θέμα συζήτησης για πολύ καιρό! 


Γενικές οδηγίες για το γράψιμο της έκθεσης

- Αρχικά αναλύουμε τον τίτλο την επικεφαλίδα του θέματος μας. Μετά κάνουμε
ένα σκελετό, ένα περίγραμμα πάνω στο οποίο θα κινηθούμε.

- Οι φράσεις ή οι προτάσεις που μιλάνε για ένα πράγμα γράφονται η μια κοντά
στην άλλη και αποτελούν την παράγραφο.

- Πρέπει να εκφράζουν σωστά νοήματα και να τελειώνουν με τελεία. Οι προτάσεις
της δεν είναι σωστό να αρχίζουν με την ίδια λέξη, γιατί τότε θα κάνουν μονότονη
και άχαρη όλη την παράγραφο. Κάθε παράγραφος για να ξεχωρίζει από την άλλη
πρέπει να αρχίζει σε άλλη σειρά.

Κάθε έκθεση καλό είναι να περιέχει πρόλογο, κυρίως θέμα και επίλογο.
- Με τον πρόλογο προετοιμάζουμε τον αναγνώστη για το θέμα που θα
ακολουθήσει. Έχει μεγάλη σημασία γιατί δημιουργεί την πρώτη εντύπωση.
- Πρέπει να ενημερώνουμε τον αναγνώστη με λίγα λόγια όσο πιο καθαρά
μπορούμε. Για να το πετύχουμε αυτό θα πρέπει να απαντάμε στα ερωτήματα: τι,
πως, που, πότε, γιατί.
Φυσικά δεν είναι απαραίτητο να απαντά με σε όλα αυτά τα ερωτήματα, αν δεν έχουν
ιδιαίτερη σημασία.
 Ο πρόλογος ή ο επίλογος να είναι 6 φορές περίπου μικρότεροι
από το κυρίως θεμα.
 Αντί προλόγου μπορούμε επίσης να αρχίσουμε την έκθεσή μας με μια ωραία
στροφή ποιήματος ή με μια παροιμία ή με ένα γνωμικό, αρκεί να είναι σχετικό με το
θέμα.

Κυρίως θέμα

- Ο πρόλογος με το κυρίως θέμα είναι ενωμένα και δε χωρίζεται το ένα από το
άλλο. Θα προσέξουμε τον τίτλο της έκθεσης για να αναπτύξουμε σωστά το θέμα μας.

Στο χώρο του κυρίου θέματος αφηγούμεθα με χρονολογική σειρά γεγονότα και
περιστατικά.
 Περιγράφουμε τοπία, εικόνες, αντικείμενα και χαρακτηρίζουμε πρόσωπα.
 Προσέχουμε πολύ να έχουν τα νοήματά μας λογική σειρά και να ανταποκρίνονται
στο θέμα μας.
Οι προτάσεις να είναι μικρές και να εκφράζουν σωστό νόημα.
Επίσης χρειάζεται προσοχή να μην επεκταθούμε σε περιττά πράγματα και
παραλείψουμε βασικά και ουσιώδη.

- Για να έχει η έκθεσή μας ζωντάνια, χάρη και ομορφιά πρέπει να στολίζουμε τις
εκφράσεις μας με κοσμητικά επίθετα, προσωποποιήσεις, παρομοιώσεις και
διάλογο όπου χρειάζεται.
Επίλογος :
είναι μια μικρή παράγραφος στην οποία διατυπώνουμε:
- συμπεράσματα ή διαπιστώσεις
- εντυπώσεις που μένουν
- διδάγματα που βγαίνουν από το θέμα μας ή προτροπές και συναισθήματα.

- Αντί επιλόγου μπορούμε να κλείσουμε την έκθεση με ένα δίδαγμα, γνωμικό ή
μια στροφή ποιήματος σχετικής με το θέμα.

Άφθονο υλικό για τις εκθέσεις μας θα έχουμε, αν παρατηρούμε με προσοχή τα
πάντα γύρω μας,
διαβάζουμε πολλά και κατάλληλα βιβλία λογοτεχνίας,
προσέχουμε διάφορες διηγήσεις των μεγαλυτέρων μας
και παρακολουθούμε τις μορφωτικές εκπομπές της τηλεόρασης για να γνωρίσουμε
διάφορους αρχαιολογικούς χώρους, ιστορικά μνημεία, μεγάλες μορφές της ιστορίας
μας, σπουδαία ιστορικά γεγονότα και διάφορα αξιοθέατα της πατρίδας μας.
-
 Σπουδαίος επίσης παράγοντας είναι η σωστή εμφάνιση του γραπτού. 
Αυτό θα το
πετύχουμε με τα ευανάγνωστα γράμματα, το καθαρό γραπτό, τη σωστή τοποθέτηση
προτάσεων και παραγράφων.

- Όταν τελειώσετε την έκθεσή σας να την διαβάσετε με μεγάλη προσοχή από την
αρχή ως το τέλος
. Κοιτάξτε αν έχει ανακρίβειες, ορθογραφικά σφάλματα,
παραλείψεις σημείων στίξης.

Ενότητα 1η α΄ γυμν.
Σχολείο - μαθητής
Προτεινόμενο θέμα για ανάπτυξη:

To διάλειμμα

Πρόλογος
- γρήγορη περιγραφή της σχολικής μέρας
- Ανακούφιση από το μάθημα που διακόπτεται
Κυρίως θέμα
- έξοδος από τους διαδρόμους στην αυλή
- ο καιρός
- οι περισσότεροι μαθητές παίζουν, άλλοι διαβάζουν
- το κουδούνι ξαναχτυπά
επίλογος
η αξία του διαλείμματος
Ανάπτυξη σε έκθεση

Πρόλογος 
  Άλλη μια κουραστική μέρα έχει αρχίσει. Το σημερινό πρόγραμμα ιδιαίτερα
βαρύ. Είναι η τρίτη ώρα, έχουμε Φυσική, την επόμενη Μαθηματικά και ύστερα
Αρχαία. Ξαφνικά, ενώ ο καθηγητής μας εξηγεί μια δύσκολη άσκηση, χτυπά το
κουδούνι. Γεμάτοι ανακούφιση βγαίνουμε από την αίθουσα.
Κυρίως θέμα 
  Οι διάδρομοι πλημμυρίζουν από μαθητές που τρέχουν να βγουν στην
αυλή όσο πιο γρήγορα μπορούν. Ο καιρός είναι υπέροχος και θέλουμε να
προλάβουμε να τον χαρούμε όσο περισσότερο γίνεται. Αρχίζουμε τα παιχνίδια με
φωνές. Το κυνηγητό, το κρυφτό και η μπάλα έχουν την πρώτη θέση.
 Πολλοί τρέχουν στο κυλικείο να αγοράσουν αναψυκτικά, γλυκά ή τυρόπιτες.
Σπρώχνονται για να πάρουν αυτό που θέλουν γρήγορα, φωνάζουν και γελάνε με
τους διπλανούς τους.
Κάποιοι άλλοι σχηματίζουν πηγαδάκια και συζητάνε. Τους
απασχολούν οι τελευταίες εξελίξεις για τις αγαπημένες τους τηλεοπτικές σειρές, οι
φήμες για τους καλλιτέχνες που θαυμάζουν, το δύσκολο διαγώνισμα που θα
γράψουν, ένας αυστηρός καθηγητής ή οι κακοί βαθμοί που πήραν. Μερικοί
– οι λιγότεροι απ΄ όλους - διαβάζουν το μάθημα της επόμενης ώρας και προσπαθούν
να αποστηθίσουν όσα μέχρι τώρα δεν έμαθαν.
 Δυστυχώς όμως όλα τα ωραία πράγματα δεν κρατούν πολύ. Το κουδούνι χτυπά
ξανά. Εμείς πρέπει να μπούμε στις αίθουσες και να συνεχίσουμε το δύσκολο
πρόγραμμά μας.
Η ώρα του διαλείμματος έφυγε σαν αστραπή και τώρα στεναχωρημένοι ανοίγουμε
τα βιβλία μας μέχρι το επόμενο διάλειμμα.
Επίλογος
  Χωρίς όμως αυτή την προσωρινή διακοπή η σχολική ζωή δεν θα ήταν ίδια.
Θα αποδίδαμε λιγότερο, γιατί δεν θα ξεκουραζόταν το μυαλό ούτε θα κινιόταν το
σώμα μας. Εκτός από αυτό δεν θα δινόταν η ευκαιρία να αναπτυχθεί η κοινωνικότητα
των παιδιών, να γνωριστούν καλύτερα οι μαθητές μεταξύ τους και να συνάψουν
φιλίες που συχνά διαρκούν μια ζωή

Αναρτήθηκε στις