Ημιφωνόληκτα
ΠΗΓΗ : http://ebooks.edu.gr/modules/ebook/show.php/DSGYM-B112/640/4112,18878/
ΠΗΓΗ : http://ebooks.edu.gr/modules/ebook/show.php/DSGYM-B112/640/4112,18878/
125. Τα ημιφωνόληκτα τριτόκλιτα ουσιαστικά κατά το χαρακτήρα είναι:
α) ενρινόληκτα (δηλ. με χαρακτήρα ν)1
β) υγρόληκτα (δηλ. με χαρακτήρα λ, ρ)
γ) σιγμόληκτα (δηλ. με χαρακτήρα σ).
126. I. Ενρινόληκτα (χαρακτ. ν)
α) Μονόθεμα: καταληκτικά σε -ις (γεν. -ῖνος) και ακατάληκτα σε -αν (γεν.
-ᾶνος), -ην (γεν. -ηνος) και -ων (γεν. -ωνος)
(θ. ἀκτιν-)
|
(θ. Τιταν-)
|
(θ. Ἑλλην-)
|
(θ. χειμων-)
| |||
Ενικός αριθμός
| ||||||
ον.
|
ἡ
|
ἀκτὶς
|
ὁ
|
Τιτὰν
|
Ἕλλην
|
χειμὼν
|
γεν.
|
τῆς
|
ἀκτῖν-ος
|
τοῦ
|
Τιτᾶν-ος
|
Ἕλλην-ος
|
χειμῶν-ος
|
δοτ.
|
τῇ
|
ἀκτῖν-ι
|
τῷ
|
Τιτᾶν-ι
|
Ἕλλην-ι
|
χειμῶν-ι
|
αιτ.
|
τὴν
|
ἀκτῖν-α
|
τὸν
|
Τιτᾶν-α
|
Ἕλλην-α
|
χειμῶν-α
|
κλ.
|
(ὦ)
|
ἀκτὶς
|
(ὦ)
|
Τιτὰν
|
Ἕλλην
|
χειμὼν
|
Πληθυντικός αριθμός
| ||||||
ον.
|
αἱ
|
ἀκτῖν-ες
|
oἱ
|
Τιτᾶν-ες
|
Ἕλλην-ες
|
χειμῶν-ες
|
γεν.
|
τῶν
|
ἀκτίν-ων
|
τῶν
|
Τιτάν-ων
|
Ἑλλήν-ων
|
χειμών-ων
|
δοτ.
|
ταῖς
|
ἀκτῖ-σι(ν)
|
τοῖς
|
Τιτᾶ-σι(ν
|
Ἕλλη-σι(ν)
|
χειμῶ-σι(ν)
|
αιτ.
|
τὰς
|
ἀκτῖν-ας
|
τοὺς
|
Τιτᾶν-ας
|
Ἕλληνας
|
χειμῶν-ας
|
κλ.
|
(ὦ)
|
ἀκτῖν-ες
|
(ὦ)
|
Τιτᾶν-ες
|
Ἕλλην-ες
|
χειμῶν-ες
|
Ενικός αριθμός
| ||||
ον.
|
ὁ
|
ποιμὴν
|
ἡγεμὼν
|
γείτων
|
γεν.
|
τοῦ
|
ποιμέν-ος
|
ἡγεμόν-ος
|
γείτον-ος
|
δοτ.
|
τῷ
|
ποιμέν-ι
|
ἡγεμόν-ι
|
γείτον-ι
|
αιτ.
|
τὸν
|
ποιμέν-α
|
ἡγεμόν-α
|
γείτον-α
|
κλ.
|
(ὦ)
|
ποιμὴν
|
ἡγεμὼν
|
γεῖτον
|
Πληθυντικός αριθμός
| ||||
ον.
|
oἱ
|
ποιμέν-ες
|
ἡγεμόν-ες
|
γείτον-ες
|
γεν.
|
τῶν
|
ποιμέν-ων
|
ἡγεμόν-ων
|
γειτόν-ων
|
δοτ.
|
τοῖς
|
ποιμέ-σι(ν)
|
ἡγεμό-σι(ν)
|
γείτο-σι(ν)
|
αιτ.
|
τοὺς
|
ποιμέν-ας
|
ἡγεμόν-ας
|
γείτον-ας
|
κλ.
|
(ὦ)
|
ποιμέν-ες
|
ἡγεμόν-ες
|
γείτον-ες
|
Ενικός αριθμός
| ||||||
ον.
|
ὁ
|
κλητὴρ
|
ἰχὼρ1
|
τὸ
|
νέκταρ2
| |
γεν.
|
τοῦ
|
κλητῆρ-ος
|
ἰχῶρ-ος
|
τοῦ
|
νέκταρ-ος
| |
δοτ.
|
τῷ
|
κλητῆρ-ι
|
ἰχῶρ-ι
|
τῷ
|
νέκταρ-ι
| |
αιτ.
|
τὸν
|
κλητῆρ-α
|
ἰχῶρ-α
|
τὸ
|
νέκταρ
| |
κλ.
|
(ὦ)
|
κλητὴρ
|
ἰχὼρ
|
(ὦ)
|
νέκταρ
| |
Πληθυντικός αριθμός
| ||||||
ον.
|
oἱ
|
κλητῆρ-ες
|
ἰχῶρ-ες
| |||
γεν.
|
τῶν
|
κλητήρ-ων
|
ἰχώρ-ων
| |||
δοτ.
|
τοῖς
|
κλητῆρ-σι(ν)
|
ἰχῶρ-σι(ν)
| |||
αιτ.
|
τοὺς
|
κλητῆρ-ας
|
ἰχῶρ-ας
| |||
κλ.
|
(ὦ)
|
κλητῆρ-ες
|
ἰχῶρ-ες
| |||
Ενικός αριθμός
|
Πληθυντικός αριθμός
| |||||
ον.
|
ὁ
|
ἀθὴρ
|
ῥήτωρ
|
oἱ
|
ἀθέρ-ες
|
ῥήτορ-ες
|
γεν.
|
τοῦ
|
ἀθέρ-ος
|
ῥήτορ-ος
|
τῶν
|
ἀθέρ-ων
|
ῥητόρ-ων
|
δοτ.
|
τῷ
|
ἀθέρ-ι
|
ῥήτορ-ι
|
τοῖς
|
ἀθέρ-σι(ν)
|
ῥήτορ-σι(ν)
|
αιτ.
|
τὸν
|
ἀθέρ-α
|
ῥήτορ-α
|
τοὺς
|
ἀθέρ-ας
|
ῥήτορ-ας
|
κλ.
|
(ὦ)
|
ἀθὴρ
|
ῥῆτορ
|
(ὦ)
|
ἀθέρ-ες
|
ῥήτορ-ες
|
Ενικός αριθμός
| ||||||
ον.
|
ὁ
|
πατὴρ
|
ἀνὴρ
|
ἡ
|
Δημήτηρ
| |
γεν.
|
τοῦ
|
πατρ-ὸς
|
ἀνδρ-ὸς
|
τῆς
|
Δήμητρ-ος
| |
δοτ.
|
τῷ
|
πατρ-ὶ
|
ἀνδρ-ὶ
|
τῇ
|
Δήμητρ-ι
| |
αιτ.
|
τὸν
|
πατέρ-α
|
ἄνδρ-α
|
τὴν
|
Δήμητρ-α
| |
κλ.
|
(ὦ)
|
πάτερ
|
ἄνερ
|
(ὦ)
|
Δήμητερ
| |
Πληθυντικός αριθμός
| ||||||
ον.
|
oἱ
|
πατέρ-ες
|
ἄνδρ-ες
| |||
γεν.
|
τῶν
|
πατέρ-ων
|
ἀνδρ-ῶν
| |||
δοτ.
|
τοῖς
|
πατρ-ά-σι(ν)
|
ἀνδρ-ά-σι(ν)
| |||
αιτ.
|
τοὺς
|
πατέρ-ας
|
ἄνδρ-ας
| |||
κλ.
|
(ὦ)
|
πατέρ-ες
|
ἄνδρ-ες
| |||
1. ΕΝΡΙΝΟΛΗΚΤΑ
|
-ην -ηνος
|
ὁ ἀνδρὼν -ῶνος
|
-ὰν -ανος
|
ὁ Ἕλλην -ηνος
|
γυναικὼν -ῶνος
|
ὁ μεγιστὰν -ᾶνος
|
ὁ δοθιήν4 -ῆνος
|
(έτσι και: ὁ δαφνών,
|
(έτσι και: ὁ παιάν,
|
(έτσι και: ὁ κηφήν,
|
δενδρών, ἐλαιών,
|
πελεκάν, Τιτάν,
|
ὁ λειχήν5, ὁ πυρήν,
|
νυμφών, ξενών,
|
Αἰνιάν, Ἀκαρνάν,
|
ὁ σωλήν, ἡ σειρήν6),
|
ὀρνιθών, παρθενὼν10 κ.ά.)
|
Ἁλκμάν, Εὐρυτάν),
|
ὁ μήν, μηνὸς
| |
ὁ Πάν, του Πανὸς κ.ά.
|
(έτσι και: ὁ σπλήν,
|
β) τα μεγεθυντικά
|
ὁ σφήν, ὁ (ἡ) χὴν κ.ά.).
|
ὁ γάστρων11 -ωνος
| |
-ὶς -ινος
|
ὁ γνάθων12 -ωνος
| |
ἡ ἀκτὶς -ῖνος
|
-ὴν -ενος
|
ὁ χείλων13 -ωνος κ.ά.
|
(έτσι: ὁ δελφίς,
|
ὁ αὐχήν7 -ένος
| |
ἡ ὠδίς1, Ἐλευσίς,
|
(έτσι και: ὁ λιμήν,
|
γ) τα κύρια ονόματα
|
Σαλαμὶς κ.ά.),
|
ὁ πυθμήν, ὁ ὑμήν8 κ.ά
|
Ἀπόλλων -ωνος
|
ἡ ῥίς, τῆς ῥῑνός,
|
ἡ φρήν9, φρενός κ.ά.)
|
Ποσειδῶν -ῶνος
|
ὁ (ἡ) θίς2, θῑνός,
| ||
ἡ ἴς3, τῆς ἰνός,
|
-ων -ωνος
| |
πλ. αἱ ἶνες κ.ά.
|
α) τα περιεκτικά
| |
ὁ ἀνθὼν -ῶνος
| ||
Ἀγάθων -ωνος
|
ε) τόπων και πόλεων
|
ὁ ἀγκὼν -ῶνος
|
(έτσι και: Δάμων,
|
Αὐλὼν -ῶνος
|
(έτσι και: ὁ αἰών,
|
Δευκαλίων, Δίων,
|
Ἑλικὼν -ῶνος
|
βουβών, κοιτών,
|
Ζήνων, Ἱέρων, Κίμων,
|
(έτσι και: ἡ Καλυδών,
|
κολοφών19, λειμών,
|
Κλέων, Κόνων,
|
ὁ Κιθαιρών,
|
τελαμών20, χειμών,
|
Κρίτων, Κύλων,
|
ἡ (ὁ) Κολοφών,
|
χιτὼν κ.ά.).
|
Μέτων, Πλάτων,
|
ὁ Μαραθών,
| |
Σόλων, Φαίδων,
|
ἡ Σιδών, ἡ Σικυών),
|
θ) προσηγ. περισπώμ.
|
Χάρων, Χίλων, Χίρων,
|
Κρότων -ωνος κ.ά.
|
ὁ τυφῶν21 -ῶνος
|
Ὠρίων, [Νέρων,
|
(από το τυφάων).
| |
Τρύφων] κ.ά.).
|
ζ) εθνικά παροξύτονα
| |
ὁ Λάκων -ωνος
|
-ων -ονος
| |
δ) ονόμ. αρχ. μηνών
|
ὁ Ἴων -ωνος κ.ά.
|
α) οξύτ. θηλυκά
|
Γαμηλιὼν -ῶνος,
|
ἡ ἀηδὼν -όνος
| |
(έτσι και:
|
ζ) προσηγορ. παροξύτ.
|
(έτσι και: ἡ ἀλγηδών,
|
Ἀνθεστηριών,
|
ὁ δόλων14 -ωνος
|
ἀλκυών, εἰκών,
|
Ἐλαφηβολιών,
|
ὁ δρόμων15 -ωνος
|
Καρχηδών, σιαγών,
|
Μουνιχιών,
|
(έτσι και: ὁ κλύδων16
|
σινδών, τερηδών22
|
Θαργηλιών,
|
ὁ κώδων, ὁ (ἡ) μήκων17
|
Χαλκηδών, χελιδών,
|
Σκιροφοριών,
|
ὁ πάρων18, ὁ ῥώθων,
|
χιὼν κ.ά.).
|
Ἑκατομβαιών,
|
ὁ σάπων, ὁ σίφων,
| |
Μεταγειτνιών,
|
[ὁ ἄμβων]).
|
β) οξύτ. αρσενικά
|
Βοηδρομιών,
|
ὁ (ἡ) ἀλεκτρυὼν23 -όνος,
| |
Πυανοψιών,
|
η) προσηγορ. οξύτ.
|
ὁ ἡγεμὼν -όνος
|
Μαιμακτηριών,
|
ὁ κλών, κλωνὸς
|
(έτσι και: ὁ κανών,
|
Ποσειδεών).
|
ὁ ἀγὼν -ῶνος
|
κηδεμών, Μακεδών,
|
Στρυμών,
| ||
(συν)δαιτυμών κ.ά.).
| ||
(έτσι και: ὁ κρατήρ,
|
-ωρ -ορος
| |
λαμπτήρ, λουτήρ,
|
ὁ αὐτοκράτωρ -ορος
| |
νιπτήρ, στατήρ,
|
(έτσι και: ὁ κοσμήτωρ,
| |
γ) παροξύτ. αρσενικά
|
στρωτήρ, σπινθήρ κ.ά.),
|
πράκτωρ, προγάστωρ,
|
ὁ ἄξων -ονος
|
σωτήρ -ῆρος
|
Ἕκτωρ κ.ά.)
|
(έτσι και: Ἁλιάκμων,
|
(κλ. ὦ σῶτερ).
|
(μεταγ. και νεότ.:
|
βραχίων, γείτων,
|
ἐκλέκτωρ,
| |
γνώμων, δαίμων,
|
-ὴρ -έρος
|
παντοκράτωρ κ.ά.).
|
Ἰᾱ΄σων, κίων24,
|
ὁ ἀὴρ -έρος
| |
πνεύμων, τέκτων25,
|
(έτσι και: ὁ ἀθήρ,
|
-ὰρ -αρὸς
|
Ἀγαμέμνων,
|
αἰθήρ, ἀστήρ - δοτ. πλ.
|
ὁ Κάρ31, Κᾱρὸς
|
Ἀριστογείτων κ.ά.).
|
ἀστράσι κ.ά.).
|
(πλ. οἱ Κᾶρες).
|
2. ΥΓΡΟΛΗΚΤΑ
|
-ωρ -ωρος
|
-εὶρ -ειρὸς
|
-ὴρ -ηρος
|
ὁ φώρ28, φωρὸς
|
ὁ φθείρ32, φθειρὸς
|
ὁ θήρ26, θηρός
|
ὁ ἰχὼρ29 -ῶρος
|
(δοτ. πλ. τοῖς φθειρσί),
|
ὁ ἀροτήρ27 -ῆρος
|
ὁ πέλωρ30 -ωρος
|
ἡ χείρ, χειρὸς
|
ὁ ζωστὴρ -ῆρος
|
(μεταγ. Βίκτωρ,
|
(δοτ. πλ. ταῖς χερσί,
|
πραίτωρ κ.ά.).
|
βλ. § 150, 19).
|
ΙΙΙ. Σιγμόληκτα (χαρακτήρας σ)
Ενικός αριθμός
|
Πληθυντικός αριθμός
| |||||
ον.
|
ὁ
|
Σωκράτης
|
Περικλῆς
|
oἱ
|
Σωκράται
|
Περικλεῖς
|
γεν.
|
τοῦ
|
Σωκράτους
|
Περικλέους
|
τῶν
|
Σωκρατῶν
|
Περικλέων
|
δοτ.
|
τῷ
|
Σωκράτει
|
Περικλεῖ
|
τοῖς
|
Σωκράταις
| |
αιτ.
|
τὸν
|
Σωκράτη
|
Περικλέα
|
τοὺς
|
Σωκράτας
|
Περικλεῖς
|
κλ.
|
(ὦ)
|
Σώκρατες
|
Περίκλεις
|
(ὦ)
|
Σωκράται
|
Περικλεῖς
|
Δυϊκός αριθμός
ον., αιτ. τώ, κλ. (ὦ) ἀκτῖν-ε Τιτᾶν-ε Ἕλλην-ε χειμῶν-ε
γεν., δοτ. τοῖν ἀκτίν-οιν Τιτάν-οιν Ἑλλήν-οιν χειμών-οιν
(βλ. πιν. § 132)
1. Τριτόκλιτα μέ χαρακτήρα μ δεν υπάρχουν.
β) Διπλόθεμα: ακατάληκτα σε -ην (γεν. -ενος) και -ων (γεν. -ονος)
(θ. ποιμην-, ποιμεν-) (θ. ἡγεμων-, ἡγεμον-) (θ. γειτων-, γειτον-)
Δυϊκός αριθμός
ον., αιτ. τώ, κλ. (ὦ) ποιμέν-ε ἡγεμόν-ε γείτον-ε
γεν., δοτ . τοῖν ποιμέν-οιν ἡγεμόν-οιν γειτόν-οιν
(Βλ. πίν. § 132)
127. ΙΙ. Υγρόληκτα (χαρακτ. λ, ρ)
α) Μονόθεμα: ακατάληκτα σε -ηρ (γεν. -ηρος), -ωρ (γεν. -ωρος)
και ουδέτερα σε -αρ (γεν. -αρος)
(θ. κλητηρ-) (θ. ἰχωρ-) (θ. νέκταρ )
Δυϊκός αριθμός
ον., αιτ. τώ, κλ. (ὦ) κλητῆρ-ε ἰχῶρ-ε
γεν., δοτ. τοῖν κλητήρ-οινἰχώρ-οιν
1. Ο ἰχώρ = το αίμα που ρέει στις φλέβες των θεών· ορός αίματος· αίμα σάπιο· ύλη με πύο· δηλητήριο φιδιών.- 2. Τούτο έχει μόνο ενικό (βλ. § 83, 1, δ).
β) Διπλόθεμα: ακατάληκτα σε -ὴρ (γεν. -έρος) και -ωρ (γεν. -ορος)
(θ. ἀθηρ-, ἀθερ-) (θ. ῥητωρ-, ῥητορ-)
Δυϊκός αριθμός
ον., αιτ. τώ, κλ. (ὦ) ἀθέρ-ε, ῥήτορ-ε γεν., δοτ. τοῖν ἀθέρ-οιν, ῥητόρ-οιν.
Κατά το όνομα ὁ ἀθὴρ (= η λεπτότατη άκρη στα στάχυα, αθέρας) κλίνονται τα ονόματα ὁ ἀὴρ και ὁ αἰθήρ, εύχρηστα μόνο στον ενικό (βλ. § 83, 1, β).
Παρατηρήσεις στα ενρινόληκτα και υγρόληκτα της γ΄ κλίσης
128. 1) Τα φωνήεντα ι και α εμπρός από το χαρακτήρα ν των ονομάτων σε -ις(γεν. -ινος) και -αν (γεν. -ανος) είναι μακρόχρονα: τῆς ἀκτῖν-ος, τῆς Σαλαμῖν-ος· τοῦ Τιτᾶν-ος, τοῦ πελεκᾶν-ος.
2) Τα ενρινόληκτα και υγρόληκτα της γ΄ κλίσης σχηματίζουν κανονικά την κλητ. του ενικού όμοια με την ονομαστική του ενικού: ἡ ἀκτὶς - ὦ ἀκτίς· ὁ Τιτὰν - ὦ Τιτάν· ὁ Ἕλλην - ὦ Ἕλλην· ὁ ἡγεμὼν - ὦ ἡγεμών· ὁ ποιμὴν - ὦ ποιμήν· ὁ ἰχὼρ - ὦ ἰχώρ.
Αλλά τα βαρύτονα διπλόθεμα σε -ων (γεν. -ονος) και -ωρ (γεν. -ορος) σχηματίζουν την κλητ. του ενικού όμοια με το αδύνατο θέμα: ὁ γείτων - ὦ γεῖτον· ὁ δαίμων - ὦ δαῖμον· ὁ Ἰάσων - ὦ Ἰᾶσον· ὁ ῥήτωρ - ὦ ῥῆτορ (βλ. § 105).
3) Ο χαρακτήρας λ και ρ εμπρός από το σίγμα της κατάληξης παραμένει, ενώ ο χαρακτήρας ν εμπρός από αυτό αποβάλλεται (χωρίς αντέκταση του προηγούμενου τυχόν βραχύχρονου φωνήεντος): ὁ ἅλ-ς, τοῖς ἁλ-σί, (ὁ ῥήτωρ) τοῖς ῥήτορ-σι· αλλά:ἡ (ἀκτίν-ς) ἀκτίς, ταῖς (ἀκτῖν-σι) ἀκτῖσι· τοῖς (ἡγεμόν-σι) ἡγεμόσι) (βλ. § 64, 4)
γ) Συγκοπτόμενα διπλόθεμα: ακατάληκτα σε -ηρ (γεν. -ρος)
129. Από τα υγρόληκτα ουσιαστικά της γ΄ κλίσης τα διπλόθεμα ὁ πατήρ, ἡ μήτηρ, ἡ θυγάτηρ, ἡ γαστὴρ (= κοιλιά), ἡ Δημήτηρ και ὁ ἀνὴρ συγκόπτουν (δηλ. αποβάλλουν) σε ορισμένες πτώσεις το ε του αδύνατου θέματος και γι’ αυτό λέγονται συγκοπτόμενα (πβ. § 62, 1).
Παραδείγματα
(θ. πατήρ-, πάτερ-) (θ. ἀνηρ-, ἀνερ-) (θ. Δημητηρ-, Δημητερ-)
Δυΐκός αριθμός
ον., αιτ. τώ, κλ. (ὦ) πατέρ-ε, ἄνδρ-ε
γεν., δοτ. τοῖν πατέρ-οιν, ἀνδρ-οῖν
Παρατηρήσεις
130. Από τα συγκοπτόμενα υγρόληκτα της γ΄ κλίσης:
1) Τα ονόμ., ὁ πατήρ, ἡ μήτηρ, ἡ θυγάτηρ και ἡ γαστὴρ συγκόπτουν, δηλ, χάνουν, το ε του θέματος στη γεν. και δοτ, του ενικού και στη δοτ. του πληθυντικού· το όνομα ἡ Δημήτηρ στις πλάγιες πτώσεις του ενικού, και το όνομα ὁ ἀνὴρ στις πλάγιες πτώσεις του ενικού και σε όλες τις πτώσεις του πληθυντικού και του δυϊκού, στις οποίες εμπρός από το χαρακτήρα αναπτύσσεται το σύμφωνο δ για να διευκολυνθεί η προφορά (θ. ἀνερ-, ἀνρ- ἀνδρ-)· πβ. § 65, 2·
2) τα ονόματα πατήρ, μήτηρ, θυγάτηρ και γαστὴρ στη γεν. και δοτ. του ενικού τονίζονται στη λήγουσα (πατρός, πατρὶ - μητρός, μητρὶ κτλ.)· το όνομα ἀνὴρτονίζεται στη λήγουσα στη γενική και δοτ. του ενικού και του δυϊκού και στη γεν. του πληθ. (ἀνδρός, ἀνδρὶ - ἀνδροῖν - ἀνδρῶν)· το όνομα Δημήτηρ τονίζεται στην προπαραλήγουσα σε όλες τις πτώσεις του ενικού, εκτός από την ονομαστική.
131. Τα συγκοπτόμενα ονόματα:
1) σχηματίζουν την κλητ. του ενικού όμοια με το αδύνατο θέμα και τονίζονται σ’ αυτήν επάνω στην αρχική συλλαβή: ὦ πάτερ, ὦ θύγατερ, ὦ Δήμητερ κτλ.· μόνο το όνομα γαστὴρ σχηματίζει την κλητ. του ενικού όμοια με την ονομαστική: ὦ γαστήρ·
2) στη δοτ. του πληθ. ανάμεσα από το συγκομμένο θέμα και την κατάληξη, για να διευκολυνθεί η προφορά, παίρνουν ένα βραχύχρονο α που τονίζεται: πατρ-ά-σι(ν),ἀνδρ-ά-σι(v)· πβ. § 62, 2.
132. ΠΙΝΑΚΑΣ ΕΝΡΙΝΟΛΗΚΤΩΝ ΚΑΙ ΥΓΡΟΛΗΚΤΩΝ OYΣIAΣTIKΩΝ ΤΗΣ Γ΄ ΚΛΙΣΗΣ
(που δείχνει ιδίως την ορθογραφία των λέξεων)
Υποσημειώσεις: 1. (ποιητ.) πόνος του τοκετού (συνηθ. πληθ. ὠδῖνες).- 2. (ποιητ.) σωρός· σωρός από άμμο· ακτή.- 3. νεύρο, λεπτό νήμα, δύναμη.- 4. μικρό εξάνθημα.- 3. λειχήνα· βρύο που φυτρώνει πάνω σε δέντρα, πέτρες κτλ.· εξάνθημα στην επιδερμίδα.- 6. γοητεία ωραίων λόγων· ως κυρ, όν. Σειρήν, θαλασσινή θεότητα που γοητεύει με τη φωνή της τους ναυτικούς.- 7. τράχηλος.- 8. λεπτό δέρμα, μεμβράνη.- 9. το διάφραγμα ανάμεσα στο θώρακα και την κοιλιά· τα γύρω από την καρδιά μέρη· καρδιά, νους.- 10. μέρος του σπιτιού, όπου έμεναν οι παρθένες· ως κυρ. όν. Παρθενών, ναός στην Ακρόπολη της Αθήνας.- 11. κοιλαράς.- 12. (από το όν. ἡ γνάθος = σαγόνι) εκείνος που έχει φουσκωμένα σαγόνια ή φουσκωμένα μάγουλα.- 13. εκείνος που έχει μεγάλα χείλια.- 14. μικρό πανί της πλώρης στα ιστιοφόρα· μαχαίρι ή σπαθάκι κρυμμένο μέσα σε ραβδί, στιλέτο.- 15. ελαφρό πλοιάριο.- 16. κύμα, κλυδωνισμός.- 17. παπαρούνα.- 18. πλοιάριο.- 19. το ακρότατο σημείο ενός πράγματος, ως κύρ. όν. Κολοφὼν (-ῶνος), πόλη της Ιωνίας στη Μ. Ασία.- 20. πλατύ κορδόνι, λουρί δερμάτινο· ως κυρ. όν. Τελαμὼν (-ῶνος), γιος του Αιακού και πατέρας του Αίαντα.- 21. θύελλα, ανεμοστρόβιλος (και κατά την αττ. β΄ κλίση: ὁ τυφῶς, τοῦ τυφῶ)· ως κύρ. όν. ὁ Τυφῶν (-ῶνος), γίγαντας, πατέρας των ανέμων.- 22. σκουλήκι που τρώει τα ξύλα· σαράκι· πάθηση των δοντιών.- 23. (αρσ.) πετεινός, (θηλ. όρνιθα).- 24. κολόνα.- 25. ξυλουργός, μαραγκός- 26. θηρίο.- 27. αυτός που οργώνει· ως επίθ. βοῦς ἀροτὴρ = βόδι που το μεταχειρίζονται για το όργωμα.- 28. κλέφτης.- 29. το αίμα που ρέει στις φλέβες των θεών.- 30. πελώριο ον, τέρας.- 31. κάτοικος της Καρίας.- 32. ψείρα.
133. α) Αρσενικά ακατάληκτα σε -ης (γεν. -ους)
ή -κλῆς (γεν. -κλέους)
(θ. Σωκρατεσ-, Περικλεεσ)
Κατά το Σωκράτης κλίνονται: Ἀριστομένης, Ἀριστοτέλης, Ἀριστοφάνης, Δημοσθένης, Διογένης, Διομήδης, Ἱπποκράτης, Ἰσοκράτης, Ἰφικράτης, Πολυκράτης, Πολυνείκης, Πραξιτέλης - Ἀστυάγης, Τισσαφέρνης, Κυαξάρης κ.ά. Κατά το Περικλῆς κλίνονται: Ἀγαθοκλῆς, Ἡρακλῆς, Θεμιστοκλῆς, Ἱεροκλῆς, Προκλῆς, Σοφοκλῆς κ.ά.
Παρατηρήσεις
134. Τα αρσενικά σιγμόληκτα σε -ης (γεν. -ους) και -κλῆς (γεν.-κλέους) είναι όλα κύρια ονόματα και:
1) έχουν θέμα σε -εσ: Σωκρατεσ-, Περικλεεσ-·
2) στην ονομαστική του ενικού δεν παίρνουν κατάληξη και εκτείνουν το βραχύχρονο φωνήεν ε του θέματος σε η: Σωκράτης, Περικλέης, και με συναίρεση Περικλῆς·
3) στις πλάγιες πτώσεις του ενικού αποβάλλουν το χαρακτήρα σ ανάμεσα στα δύο φωνήεντα (βλ. § 64, 1) και έπειτα συναιρούν τα δύο αυτά φωνήεντα: τοῦ Σωκράτεσ-ος, Σωκράτε-ος, Σωκράτους· τῷ Σωκράτεσ-ι, Σωκράτε-ι, Σωκράτει· τον Σωκράτεσ-α, Σωκράτε-α, Σωκράτη· τοῦ Περικλέεσ-ος, Περικλέε-ος, Περικλέους· τῷ Περικλέεσ-ι, Περικλέε-ι, Περικλέει (και με δεύτερη συναίρεση=) Περικλεῖ· τὸν Περικλέεσ-α, Περικλέε-ᾱ, Περικλέᾱ και σπάν. Περικλῆ·
4) στην κλητ. του ενικού δεν παίρνουν κατάληξη και ανεβάζουν τον τόνο: ὦ Σώκρατες, ὦ Περίκλεις (με συναίρεση από το Περίκλεες)·
5) όσα λήγουν σε -κλῆς συναιρούν το ε της συλλαβής κλε-, όταν ύστερα από αυτό ακολουθεί η ή ε ή ει: (Περικλέης) Περικλῆς, (Περίκλεες) Περίκλεις, (Περικλέει) Περικλεῖ·
6) κανονικά έχουν μόνο ενικό αριθμό· όταν όμως χρησιμοποιούνται στον πληθ. σχηματίζονται τα σε -ης (γεν. -ους) κατά την α΄ κλίση (οἱ Σωκράται κτλ.) και τα σε -κλῆς (γεν. -κλέους) κατά την γ΄ κλίση (οἱ Περικλέ-ες = Περικλεῖς κτλ.).
