Τετάρτη 21 Μαρτίου 2018

ΙΣΤΟΡΙΑ Γ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ,ΕΝΟΤΗΤΑ 23

Ενότητα 23 : Η ελληνική οικονομία και κοινωνία κατά τον 19ο αιώνα

ΠΗΓΗ lskapanefs.blogspot.gr/2012/04/23-19.htm

Η ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ

Η ΕΚΤΑΣΗ : Η Ελλάδα αν και σε σχέση με το 1830 (που έγινε ανεξάρτητη) είχε μεγαλώσει με την προσθήκη των Επτανήσων (1864) και της Θεσσαλίας μαζί με την Άρτα (1881) εξακολουθούσε να είναι μια σχετικά μικρή χώρα.

Ο ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ : Από τους 750.000 κατοίκους του 1830, ο πληθυσμός αυξήθηκε ομαλά κατά τη διάρκεια του 19^ουαιώνα. Βέβαια, εκτός συνόρων ζούσε διπλάσιος αριθμός υπόδουλων Ελλήνων. Ο πληθυσμός της Αθήνας από τότε που έγινε πρωτεύουσα (1834) ως το 1907 δεκαπλασιάστηκε. Μεγάλες πόλεις ήταν επίσης η Πάτρα, η Σύρος και από τα τέλη του αιώνα ο Πειραιάς.

Η ΓΕΩΡΓΙΑ : Είχε την 1^η θέση στην ελληνική οικονομία. Ένα μεγάλο μέρος των καλλιεργήσιμων εκτάσεων (5.000.000 στρέμματα) ήταν εθνικές γαίες (=εκτάσεις που πριν την Επανάσταση ανήκαν στους Οθωμανούς, ενώ μετά πέρασαν στον ελληνικό έλεγχο). Το κράτος αρχικά ούτε τις μοίρασε στους αγρότες, ούτε τις πούλησε. Έτσι πολλές εθνικές γαίες καταπατήθηκαν και μετατράπηκαν σε ιδιοκτησίες. Όσες απέμειναν διανεμήθηκαν από τον Αλέξανδρο Κουμουνδούρο το 1871.

Μετά την ενσωμάτωση της Θεσσαλίας το 1881 δημιουργήθηκε νέο πρόβλημα με τα τσιφλίκια (= μεγάλα κτήματα που ανήκαν σε Τούρκους και καλλιεργούνταν από κολίγους, δηλαδή Έλληνες ακτήμονες αγρότες). Οι κολίγοι πίστευαν ότι τα κτήματα αυτά θα μοιράζονταν σε αυτούς. Τελικά οι Τούρκοι ιδιοκτήτες πούλησαν με την έγκριση του ελληνικού κράτους τα κτήματα σε πλούσιους Έλληνες.

Με εξαίρεση τη Θεσσαλία, τα κτήματα στην υπόλοιπη Ελλάδα ήταν μικρά και καλλιεργούνταν από τον αγρότη και την οικογένειά του.

Τα προϊόντα που παρήγε η Ελλάδα ήταν η σταφίδα (κυρίως στη ΒΔ Πελοπόννησο), οι ελιές, τα καπνά και τα σιτηρά. Ειδικά η σταφίδα είχε μεγάλη ζήτηση, αλλά όταν κάποιες χρονιές υπήρχαν δυσκολίες στην πώλησή της στο εξωτερικό, ξεσπούσε οικονομική κρίση (σταφιδική κρίση)

ΤΟ ΕΜΠΟΡΙΟ : Η Ελλάδα εξήγε σταφίδες, λάδι κι άλλα αγροτικά προϊόντα, ενώ εισήγε δημητριακά, υφάσματα, νήματα και από τα τέλη του αιώνα άνθρακα, ξυλεία και μηχανήματα.

Η ΝΑΥΤΙΛΙΑ : Βοήθησε πάρα πολύ στην οικονομική ανάπτυξη της χώρας. Κυρίως η Πάτρα, η Σύρος και από τα τέλη του αιώνα, ο Πειραιάς ήταν τα μεγάλα εμπορικά και ναυτιλιακά κέντρα της χώρας.

ΤΟ ΤΡΑΠΕΖΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ : Το 1841 ιδρύθηκε η Εθνική Τράπεζα της Ελλάδας με πρωτοβουλία του κράτους κι άρχισε να δίνει δάνεια και να κόβει χαρτονομίσματα. Ως τότε, όσοι ήθελαν χρήματα κατέφευγαν σε ιδιωτικό δανεισμό.

Η ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ : Αναπτύχθηκε με πολύ αργούς ρυθμούς εξαιτίας : 1) της μικρής αγοράς 2) της έλλειψης πρώτων υλών και καυσίμων 3) της έλλειψης εργατών και 4) των φθηνών εισαγόμενων βιομηχανικών προϊόντων.

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ : Υπήρξε καθοριστικός ο ρόλος του κράτους στην οικονομική ανάπτυξη της Ελλάδας τον 19^ο αιώνα, ειδικά στα χρόνια του Τρικούπη με τον εκσυγχρονισμό της οικονομίας και τις επενδύσεις σε έργα υποδομής.

ΤΟ ΕΞΩΕΛΛΑΔΙΚΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ : Μετά το 1873 οι πλούσιοι Έλληνες του εξωτερικού λόγω της οικονομικής κρίσης στράφηκαν προς την επένδυση των κεφαλαίων τους στην Ελλάδα. Ιδιαίτερα βοήθησε η πολιτική του Τρικούπη πάνω σε αυτό το ζήτημα.

ΓΕΝΙΚΑ : Η Ελλάδα τον 19^ο αιώνα αναπτύχθηκε οικονομικά πιο αργά απ’ ότι η υπόλοιπη Ευρώπη, αλλά πιο γρήγορα από τις άλλες χώρες των Βαλκανίων και της ανατολικής Μεσογείου.

Η ΚΟΙΝΩΝΙΑ

Στην Ελληνική κοινωνία συνέβησαν αργές, αλλά σταθερές μεταβολές. Βαθμιαία οδηγήθηκε στην αστικοποίηση (ενίσχυση των αστικών στρωμάτων)

ΟΙ ΑΓΡΟΤΕΣ : Ήταν η μεγάλη πλειοψηφία του ελληνικού πληθυσμού. Οι πιο πολλοί ήταν μικροϊδιοκτήτες που εργάζονταν μαζί με τις οικογένειές τους και σπάνια προσλάμβαναν εργάτες. Ειδική κατηγορία ήταν οι κολίγοι της Θεσσαλίας, που εργάζονταν και ζούσαν χειρότερα απ’ ότι με τους Τούρκους, καθώς οι Έλληνες τσιφλικάδες μπορούσαν να τους διώξουν όποτε ήθελαν από τη γη τους.

ΤΑ ΑΣΤΙΚΑ ΣΤΡΩΜΑΤΑ : Πρόκειται για επιχειρηματίες που ασχολήθηκαν με το εμπόριο, εφοπλιστές, τραπεζίτες, βιομήχανους και δημοσίους υπαλλήλους. Όλοι αυτοί ενίσχυσαν την παρουσία τους κατά τον 19^ο αιώνα.

ΟΙ ΕΡΓΑΤΕΣ : Εμφανίστηκαν στην ελληνική κοινωνία αργά, λόγω της καθυστερημένης εκβιομηχάνισης. Πολλοί ήταν γυναίκες και παιδιά. Ζούσαν σε άθλιες συνθήκες.

ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΑΛΛΑΓΕΣ :

1) Μετανάστευση : Εντάθηκε τον 19^ο αιώνα. Πολλοί Έλληνες έφυγαν στις ελληνικές παροικίες του εξωτερικού (ειδικά την Αίγυπτο). Στα τέλη του αιώνα η σταφιδική κρίση και η ανάγκη των Η.Π.Α. για φθηνά εργατικά χέρια, οδήγησε πολλούς στο να μεταναστεύσουν από την Πελοπόννησο στην Αμερική.

2) Οι αγώνες των κολίγων της Θεσσαλίας : Στο Κιλελέρ το 1910 συγκρούστηκαν με το κράτος. Μετά από κάποια χρόνια έγινε διανομή των τσιφλικιών.

3) Το εργατικό κίνημα : Στη δεκαετία του 1870 έγιναν οι πρώτες απεργίες και κυκλοφόρησαν εφημερίδες και έντυπα με τα αιτήματα των εργατών. Οι σοσιαλιστικές ιδέες άρχισαν να διαδίδονται. Το 1891 γιορτάστηκε για 1^η φορά η εργατική Πρωτομαγιά στο Παναθηναϊκό Στάδιο.

4) Το γυναικείο ζήτημα : Τέθηκε το αίτημα για εκπαίδευση και των γυναικών.

ΠΗΓΗ http://historygym.blogspot.gr/2012/12/23_16.html

ΣΧΕΔΙΑΓΡΑΜΜΑ 23ης ΕΝΟΤΗΤΑΣ

*23 .* Η ελληνική οικονομία και κοινωνία κατά το 19ο αιώνα
Εδαφικά όρια - Δημογραφία	Ø Η έκταση της Ελλάδας υπήρξε περιορισμένη. Ø Ο πληθυσμός ήταν επίσης περιορισμένος. · Ο αρχικός πληθυσμός ήταν 750.000 κάτοικοι. · Σταδιακά αυξήθηκε. Ø Εκτός των ορίων της Ελλάδας ζούσαν διπλάσιοι Έλληνες. Ø Κύρια αστικά κέντρα ήταν η Αθήνα, η Πάτρα, η Σύρος, αργότερα ο Πειραιάς.Σταδιακά η Σύρος συρρικνώθηκε, η Αθήνα και ο Πειραιάς διογκώθηκαν.
Οικονομία
Ο αγροτικός τομέας δέσποζε	Ø Κυριαρχεί ο μικρός αγροτικός κλήρος. Ø 5 εκατομμύρια στρέμματα των καλλιεργήσιμων γαιών αποτελούσαν οι εθνικές γαίες. Ø Η διανομή των εθνικών γαιών χρόνιζε. Μεγάλο μέρος τους καταπατήθηκε. Ø Τη διανομή των υπολειπομένων πραγματοποίησε ο Αλ. Κουμουνδούρος (1 871). Ø Η ενσωμάτωση της Θεσσαλίας (1 881) δημιούργησε το πρόβλημα των τσιφλικιών, που ανήκαν ως τότε σε Τούρκους και καλλιεργούνταν από κολίγους. Ø Έλληνες κεφαλαιούχοι τα αγόρασαν από τους Τούρκους ιδιοκτήτες τους νόμιμα. Οι κολίγοι, όμως, πίστεψαν ότι η γη θα μοιραζόταν σε αυτούς. Έτσι επήλθε σύγκρουση μεταξύ αυτών και των τσιφλικάδων. Ø Κύρια προϊόντα αγροτικά ήταν η σταφίδα, οι ελιές, τα καπνά και τα σιτηρά. Η καλλιέργεια της σταφίδας επεκτάθηκε από τα μέσα του 19ου αιώνα, κυρίως στη βορειοδυτική Πελοπόννησο, λόγω της ευρωπαϊκής ζήτησης. Ø Όταν οι πωλήσεις δεν πήγαιναν καλά, δημιουργούνταν κρίσεις σοβαρές (σταφιδικές κρίσεις).
Εμπόριο	Ø Το εμπόριο ήταν σημαντικό, κυρίως το εξωτερικό. Ø Εξαγόμενα προϊόντα: σταφίδα, λάδι κ.ά. Ø Εισαγόμενα προϊόντα: υφάσματα, νήματα, δημητριακά (κυρίως σιτάρι) και αργότερα άνθρακας, ξυλεία, μηχανήματα.
Ναυτιλία	Ø Η ναυτιλία υπήρξε κύριος μοχλός οικονομικής ανάπτυξης. Ø Η Σύρος έως τα μέσα του 19ου αιώνα ήταν το κύριο εμπορικό κέντρο της Ø Ελλάδας. Υποχώρησε μπροστά στην ανάπτυξη του Πειραιά. Ø Η Πάτρα ήταν το κύριο λιμάνι εξαγωγής σταφίδας.
Τραπεζικό σύστημα	Ø Το τραπεζικό σύστημα αναπτύσσεται με την ίδρυση της Εθνικής Τράπεζας της Ελλάδας (ΕΤΕ),το 1841. Ø Έως το 1841 οι δανειοδότες ήταν ιδιώτες. Ø Η ΕΤΕ έκοβε νόμισμα.
Βιομηχανία	Ø Η βιομηχανία αναπτύχθηκε αργά, επειδή: · υπήρχε έλλειψη κεφαλαίων, πρώτων υλών και καυσίμων, εργατικών χεριών, · η αγορά ήταν περιορισμένη, · εισάγονταν φτηνά αγροτικά προϊόντα.
Το εξωελλαδικό ελληνικό κεφάλαιο	Ø Επενδύεται στην Ελλάδα μετά την οικονομική κρίση του 1873 και με τους ευνοϊκούς όρους της τρικουπικής πολιτικής. Ø Ήταν κυρίως ευκαιριακό.
Γενικά	Ø Οι ρυθμοί ανάπτυξης της οικονομίας ήταν χαμηλοί σε σχέση με τη δυτική Ευρώπη, υψηλότεροι όμως σε σχέση με τα Βαλκάνια και την ανατολική Μεσόγειο.
Κοινωνία
Οι αγρότες	Ø Ήταν η συντριπτική πλειονότητα των κατοίκων. Ø Μικροϊδιοκτήτες καλλιεργούσαν με τις οικογένειες τα κτήματα τους. Ø Οι κολίγοι ήταν ιδιαίτερη κατηγορία.
Τα αστικά στρώματα	Ø Αποτελούνταν από επιχειρηματίες ασχολούμενους με το εμπόριο, τη ναυτιλία, τη βιομηχανία και τις τράπεζες και από δημόσιους υπαλλήλους. Ø Ενίσχυαν προοδευτικά την παρουσία τους.
Οι εργάτες	Ø Εμφανίζονται αργά λόγω υστέρησης της βιομηχανικής ανάπτυξης. Ø Ζουν άθλια.
Η μετανάστευση	Ø Εντάθηκε το 19ο αιώνα προς τις παροικίες αρχικά, προς τις υπερατλαντικές χώρες αργότερα (σταφιδικές κρίσεις).
Οι αγώνες των ακτημόνων της Θεσσαλίας	Ø Πέρασαν από κρίσιμες φάσεις (Κιλελέρ, 1910, ένοπλη σύγκρουση). Ø Ώθησαν στη διανομή των τσιφλικιών.
Το εργατικό κίνημα	Ø Οι πρώτες εργατικές απεργίες και τα έντυπα εργατικού προσανατολισμού εμφανίστηκαν τη δεκαετία του 1870. Ø Οι σοσιαλιστικές ιδέες εμφανίζονται δειλά με πρωτεργάτες διανοούμενους. Ø Πρωτοεορτάζεται η εργατική πρωτομαγιά (1891).
Το γυναικείο ζήτημα	Ø Συμπορεύτηκε με την αστικοποίηση. Ø Η εκπαίδευση των γυναικών ήταν αναγκαία για την ένταξη τους στο κοινωνικό σώμα

ΠΗΓΗ http://istografia.blogspot.gr/2014/12/19.html

"Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΚΑΤΑ ΤΟΝ 19ο ΑΙΩΝΑ" - (ΙΣΤΟΡΙΑ Γ' ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ)

ΕΝΟΤΗΤΑ 23.

19ος αι. : Ελλάδα : μεγάλωσε την έκτασή της συμπεριλαμβάνοντας τα Επτάνησα
και τη Θεσσαλία με την περιοχή της Άρτας.
Πληθυσμός : 750.000 (1830), συνέχισε να αυξάνεται το 19ο αι., ενώ διπλάσιοι
Έλληνες ζούσαν έξω από τα σύνορα.

Σημαντικά αστικά κέντρα :Αθήνα, Πάτρα, Σύρος, Πειραιάς.

Η ελληνική οικονομία :

Ο αγροτικός τομέας :
- κυριαρχεί στην ελληνική οικονομία, με βάση το μικρό αγροτικό κλήρο.
- τα εθνικά κτήματα (όσα δεν είχαν καταπατηθεί) μοιράστηκαν το 1871

από τον Αλ. Κουμουνδούρο.
- Τσιφλίκια (μεγάλα κτήματα στη Θεσσαλία, ανήκαν σε Τούρκους,
καλλιεργούνταν από κολίγους, δηλαδή ακτήμονες Έλληνες αγρότες).
Το 1881 που ενσωματώθηκε η Θεσσαλία τα διεκδίκησαν οι κολίγοι,
αλλά τελικά πουλήθηκαν σε Έλληνες κεφαλαιούχους.

- Κυριότερα προϊόντα : σταφίδα, ελιές, καπνά, σιτηρά

- Εξωτερικό εμπόριο : εξάγονται λάδι, σταφίδα, αγροτικά προϊόντα,
εισάγονται σιτάρι, υφάσματα, νήματα.
Αργότερα εισάγεται άνθρακας, ξυλεία και μηχανήματα.

- Ναυτιλία : χάρη σ’ αυτή υπάρχει οικονομική ανάπτυξη
Πάτρα και Σύρος τα μεγαλύτερα ελληνικά λιμάνια

Τραπεζικό σύστημα : αναπτύσσεται με την ίδρυση της Εθνικής Τράπεζας
το 1841, η οποία εκδίδει και το χαρτονόμισμα.

Βιομηχανία : αναπτύσσεται με αργούς ρυθμούς
λόγω : έλλειψης κεφαλαίων, πρώτων υλών και
εργατικών χεριών. Άλλωστε, η ελληνική αγορά
είναι μικρή και τα εισαγόμενα βιομηχανικά
προϊόντα φτηνά.

Ο ρόλος του κράτους : υπήρξε σημαντικός για την ανάπτυξη της οικονομίας,
μέσω των επενδύσεων σε έργα υποδομής και του ευνοϊκού
θεσμικού πλαισίου (κυρίως επί Τρικούπη).

Εξωελλαδικό ελληνικό κεφάλαιο : στράφηκε προς την Ελλάδα από το 1870
λόγω της διεθνούς οικονομικής κρίσης του 1873 και των κινήτρων του
Τρικούπη.

Η ελληνική κοινωνία :
Χαρακτηρίζεται από αργή, αλλά σταθερή μεταβολή, με κύριο άξονα των
αλλαγών την βαθμιαία αστικοποίηση.

Αγρότες : αποτελούν τη συντριπτική πλειοψηφία, είναι μικροϊδιοκτήτες.
Οι κολίγοι της Θεσσαλίας χάνουν πολλά από τα δικαιώματα γης,
που είχαν επί Οθωμανών.

Αστικά στρώματα : παίζουν δυναμικό ρόλο και ενισχύουν σταθερά την
παρουσία τους (εμπόριο, ναυτιλία, τραπεζικές εργασίες,
δημόσιοι υπάλληλοι).

Εργάτες : κυρίως είναι γυναίκες και παιδιά, εμφανίζονται αργά, λόγω
της καθυστερημένης εκβιομηχάνισης, ζουν σε άθλιες συνθήκες.

Κοινωνικοί μετασχηματισμοί (αλλαγές) :

Μετανάστευση : εντάθηκε το 19ο αι. προς τις πλούσιες ελληνικές
παροικίες του εξωτερικού (Αίγυπτος), ενώ στο τέλος του αιώνα
η κρίση της σταφίδας οδήγησε πολλούς αγρότες στην Αμερική.

Οι αγώνες των κολίγων : στο Κιλελέρ (1910) ένοπλη σύγκρουση με νεκρούς
αγρότες σχετικά με τα τσιφλίκια της Θεσσαλίας, που ώθησε αργότερα στη
διανομή τους.

Εργατικό κίνημα : κατά τη δεκαετία του 1870 σημειώνονται οι πρώτες
απεργίες, κυκλοφορούν εφημερίδες που υπερασπίζονται τα
αιτήματα των εργατών και αρχίζουν να διαδίδονται οι σοσιαλιστικές ιδέες,
μέσω κάποιων διανοούμενων.
Γυναικείο ζήτημα : κύριο αίτημα ήταν η ανάγκη εκπαίδευσης των γυναικών,

που ως τότε ήταν παραμελημένη.