ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΣΕΡΔΑΚΗ ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ
Ενότητες 5,6,7:
Οι δευτερεύουσες επιρρηματικές προτάσεις
Κείμενο (σε διασκευή ):
Ανύπαρκτοι χειρισμοί, υπαρκτοί στόχοι Ξέχειλα είναι τα δελτία ειδήσεων αυτές τις μέρες από θάνατο και καταστροφή. Από συντρίμμια αεροπλάνων, βόμβες και ακρωτηριασμένα παιδάκια στην αμμουδιά -που ένα λεπτό πριν ήταν γερά, ζωηρά, γεμάτα συλλογισμούς και όνειρα-, από φωτιά, ερείπια, στάχτη και ερήμωση. Μια ματοβαμμένη χλαπαταγή ξεβράζεται στα σαλόνια των σπιτιών αλαφιάζοντας συνειδήσεις, παγώνοντας το αίμα, εκδιώκοντας τις ψυχές στα πέρατα της φρίκης. Κάθε μέρα μετριούνται οι φριχτές συνέπειες του πολέμου, 298 αδικοχαμένοι επιβάτες στην Ανατολική Ουκρανία, 300 Παλαιστίνιοι νεκροί στη Γάζα, το αθώο αίμα, το αιφνίδιο ξεσπίτωμα, η απόγνωση, η εξαθλίωση. Αλλά καμία καθοριστική κίνηση από τη διεθνή κοινότητα, από τους μεγάλους, που κάθε φορά σπεύδουν να δηλώσουν τον αποτροπιασμό τους αλλά κάθε φορά -υπό την πίεση της ακατανίκητης δίψας για επιβολή- αποχωρούν από την προσπάθεια διευθέτησης των συγκρούσεων, οι οποίες μαίνονται από την Ουκρανία και τη Μέση Ανατολή έως την Αφρική. Μόνο ανολοκλήρωτες παρεμβάσεις και τοποθετήσεις, οι οποίες σηκώνουν, μαζί με τον καπνό από τα χαλάσματα, έναν κονιορτό γύρω από τις πραγματικές σκοτεινές προθέσεις, τους κρυφούς υπολογισμούς, τους εθνικούς εγωισμούς, τις κατακτητικές ορμές στο όνομα και για χάρη της ειρήνης. Όχι, ο πόλεμος δεν είναι ένα αναπόφευκτο μυστήριο. Είναι το πιο αιματηρό παιχνίδι υπεροχής του ενός απέναντι στον άλλο, η πιο καταστροφική προσπάθεια κυριαρχίας, μια ψυχρή εκτέλεση σχεδίου μασκαρεμένη σε σύνθετη συγκυρία. Αυτοί που τον προκαλούν δεν θέλουν να ομολογήσουν ξάστερα τους σκοπούς τους. Δεν λένε ποτέ «ερχόμαστε να πάρουμε τα αγαθά σας», δεν παρουσιάζουν γυμνά τα αληθινά αίτια που οδηγούν στον αλληλοσπαραγμό, παρά μόνο ένα συνονθύλευμα από συνθήματα, σύμβολα, ιδεολογίες, υστερόβουλες ερμηνείες. Ο πόλεμος δεν είναι βασικό ένστικτο ούτε αυτόματος επανορθωτικός μηχανισμός που εξολοθρεύει τα υπερβάλλοντα βάρη και επαναφέρει τα ισοζύγια. Δεν τον έστειλε ο Δίας στη γη για να την αλαφρύνει, όπως σχολίαζε ο Ευριπίδης στην «Ελένη» («του Δία η βούληση πόλεμο έβαλε να φέρουν οι Έλληνες στη δύστυχη Τροία, γιατί πλήθαιναν οι άνθρωποι, βάρυνε η γη...»). Έχει ως αφετηρία την απληστία. Δεν πυροδοτείται από αγνή αγάπη για την πατρίδα, αυτή -αν μη τι άλλο- θα καλλιεργούσε και τον σεβασμό για τις πατρίδες των άλλων, αλλά από τη φλόγα του απολύτου που προβάλλει κάποιος πάνω σε μια ιδέα, από την ιδεολογία-«θεό», από τη μοναδική «αλήθεια», που πρώτα εξάπτει και στη συνέχεια υποτάσσει και εξοντώνει τις ψυχές. Ούτε είναι αποτέλεσμα λανθασμένων πολιτικών χειρισμών. Τον γεννάει ένα σύστημα που στηρίζεται πάνω στην εκμετάλλευση και καταπατάει την ανεξαρτησία των λαών. Όσο αθώο αίμα κι αν ρέει στη Μέση Ανατολή, δεν πρόκειται να επιτευχθεί κατάπαυση του πυρός αν δεν συμφωνηθούν πρώτα εκείνα που εξυπηρετούν συγκεκριμένα πολιτικά και οικονομικά συμφέροντα εντός κι εκτός διακεκαυμένης ζώνης. Ο Αϊνστάιν είχε πει: «Δύο πράγματα είναι απέραντα. Ο παραλογισμός του πολέμου και το σύμπαν. Και για το δεύτερο δεν είμαι και τόσο σίγουρος».
Τασούλα Καραϊσκάκη - Καθημερινή, 20.07.2014
ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ
1.Ποιους παράγοντες επισημαίνει η συγγραφέας του άρθρου ως γενεσιουργές αιτίες ενός πολέμου ; 2. «Δύο πράγματα είναι απέραντα. Ο παραλογισμός του πολέμου και το σύμπαν. Και για το δεύτερο δεν είμαι και τόσο σίγουρος» : Πώς αντιλαμβάνεστε το νόημα της ρήσης αυτής του Αϊνστάιν ;
Να το αναπτύξετε σε ένα κείμενο 250 - 300 λέξεων .
3. Να καταγράψετε και να χαρακτηρίσετε στον πίνακα που ακολουθεί τις δευτερεύουσες ονοματικές και επιρρηματικές προτάσεις που θα εντοπίσετε στην 4η παράγραφο του κειμένου .
ΠΡΟΤΑΣΗ
ΕΙΔΟΣ
4. Για καθεμία από τις επόμενες υπογραμμισμένες λέξεις του κειμένου να γράψετε μία συνώνυμη ( που μπορεί να αντικαταστήσει τη λέξη στο κείμενο) και μία αντίθετη :
ΛΕΞΗ
ΣΥΝΩΝΥΜΗ ΑΝΤΙΘΕΤΗ
να δηλώσουν τον αποτροπιασμό
σύνθετη
ξάστερα
υποτάσσει
ΟΙ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ
Οι δευτερεύουσες επιρρηματικές προτάσεις διακρίνονται σε: αιτιολογικές, τελικές, χρονικές, υποθετικές, αποτελεσματικές, εναντιωματικές, παραχωρητικές .
ΕΝΟΤΗΤΑ 5Η:
ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΤΕΛΙΚΕΣ ΚΑΙ ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ
Α. Τελικές προτάσεις
ΕΙΣΑΓΟΝΤΑΙ ΜΕ τους τελικούς συνδέσμους : να, για να
ΛΕΙΤΟΥΡΓΟΥΝ ΩΣ επιρρηματικός προσδιορισμός του σκοπού
ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ Έλα να μιλήσουμε Έφυγε για να μην κλάψει
Προσοχή : οι τελικές επιρρηματικές προτάσεις πρέπει να διακρίνονται από τις βουλητικές που είναι ονοματικές προτάσεις και λειτουργούν ως υποκείμενο, αντικείμενο ή επεξήγηση.
Αν ο σύνδεσμος να μπορεί ν’ αντικατασταθεί με το για να , τότε η πρόταση είναι σίγουρα τελική :
π.χ.
Αποφάσισα να διαβάσω ( βουλητική )
Ήρθα για να διαβάσουμε ( τελική )
Πέρασα να τα πούμε ( τελική : για να τα πούμε )
Κάποτε είναι δυνατόν η πρόταση που εισάγεται με το για να να μην είναι τελική :
Δεν είμαι τόσο ανόητη, για να σε πιστέψω (αποτελεσματική πρόταση : ώστε να σε …)
Για να μην ακούει τις συμβουλές μου, έχασε πολλές ευκαιρίες στη ζωή του ( αιτιολογική πρόταση : επειδή δεν άκουγε… )
Β. Αιτιολογικές προτάσεις
ΕΙΣΑΓΟΝΤΑΙ ΜΕ ους αιτιολογικούς συνδέσμους ή λέξεις – φράσεις που χρησιμοποιούνται ως αιτιολογικοί σύνδεσμοι: γιατί, διότι, αφού, επειδή, που, καθώς, μια και, μια που κ.α.
ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ
Πλημμύρισε το υπόγειο, επειδή συνέβη η ξαφνική νεροποντή
Ζητώ συγγνώμη που έφυγα τόσο βιαστικά
Μια και διαβάσατε, ας γράψουμε εκείνο το τεστ
Αφού ηρέμησες, ας συζητήσουμε το θέμα σου τώρα
Ο αιτιολογικός σύνδεσμος γιατί , όταν βρίσκεται στην αρχή μιας περιόδου ή ημιπεριόδου, εισάγει κύρια πρόταση .
Π.χ. Δεν έρχομαι σινεμά απόψε · γιατί έχω πολύ διάβασμα και δεν προλαβαίνω .
Βλ. και : Συντακτικό της Νέας Ελληνικής, Β και Γ Γυμνασίου , ΟΕΔΒ , σελ. 140 - 142
ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ
1. Συμπληρώστε καθεμιά από τις παρακάτω φράσεις με μια αιτιολογική και μια τελική πρόταση : Ταξιδεύει κάθε χρόνο στην Ευρώπη …
Α)………………………………………………………………………………………………………………………….
Β)…………………………………………………………………………………………………………………………. Θα μάθω Ισπανικά …
Α)…………………………………………………………………………………………………………………………
Β)…………………………………………………………………………………………………………………………
Σπουδάζει τεχνικός υπολογιστών …
Α)…………………………………………………………………………………………………………………………
Β)…………………………………………………………………………………………………………………………
2. Αντικαταστήστε τις υπογραμμισμένες λέξεις ή φράσεις με αιτιολογικές ή τελικές προτάσεις :
α. Ήταν περήφανος για τα μέχρι τώρα επιτεύγματά του . .............................................................................................................................................
β. Βγήκε για αναζήτηση εργασίας. .............................................................................................................................................
γ. Η προθεσμία υποβολής των φορολογικών δηλώσεων παρατάθηκε. .............................................................................................................................................
δ. Θέλοντας να προσελκύει την προσοχή, ντυνόταν εξεζητημένα. ..............................................................................................................................
ε. Για το προσωπικό του συμφέρον προθυμοποιήθηκε να βοηθήσει . .....................................................................................................................................................
στ. Οι Πέρσες στην αρχαιότητα ζητούσαν αιτία για την κατάληψη ολόκληρης της Ευρώπης. .............................................................................................................................................
ζ. Από τη θλίψη του ούτε καν παρατήρησε την αποχώρησή μας. .....................................................................................................................................................
3. Αντικαταστήστε τις δευτερεύουσες αιτιολογικές προτάσεις με άλλους επιρρηματικούς προσδιορισμούς που δηλώνουν αιτία : α .Έγινε μούσκεμα, γιατί ξέσπασε ξαφνική νεροποντή . .....................................................................................................................................................
β. Με συγχωρείτε , που έφυγα ξαφνικά. .....................................................................................................................................................
γ. Καθώς το ποτάμι ξεχείλισε, τα σταθμευμένα δίπλα αυτοκίνητα παρασύρθηκαν. .....................................................................................................................................................
δ. Επειδή σε σέβεται, θα ακολουθήσει τις παραινέσεις σου. .....................................................................................................................................................
4. Διαχωρίστε τις πλάγιες ερωτηματικές από τις αιτιολογικές προτάσεις βάζοντας στη θέση του "γιατί "άλλες λέξεις και χρησιμοποιώντας το κόμμα όπου χρειάζεται: α. Απορώ γιατί ποτέ δεν παραδέχεται τα λάθη του. .....................................................................................................................................................
β. Απέτυχε στις εξετάσεις γιατί δεν είχε προετοιμαστεί σωστά. .....................................................................................................................................................
γ. Δεν μπορώ να καταλάβω γιατί κλαις. .....................................................................................................................................................
δ. Προσπαθεί πάντα να βοηθάει γιατί είναι αλτρουιστής . .....................................................................................................................................................
5. Ποιες από τις παρακάτω προτάσεις είναι τελικές και ποιες βουλητικές;
Τελείωνε με τις ετοιμασίες να μη χάσουμε το αεροπλάνο ! …………………………………….. Αρνείται να ξεκαθαρίσει τη θέση του . …………………………………….
Παρατήρησα ότι αποφεύγει να με συναντά . …………………………………….
Σε περιμένω να μιλήσουμε . …………………………………….
Επιχείρησαν να κλείσουν την εθνική οδό . …………………………………….
ΕΝΟΤΗΤΑ 6Η:
ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΕΣ ΧΡΟΝΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ
Η έννοια του χρόνου δηλώνεται με :
1. Επιρρήματα και επιρρηματικές εκφράσεις : αργότερα, νωρίς, αύριο, χρόνο με το χρόνο, εδώ και μέρες κλπ.
2. Αιτιατική ή σπάνια γενική και ονομαστική : τη νύχτα , το χειμώνα, του χρόνου , η ώρα δέκα φτάσαμε εκεί κ.α.
3. Εμπρόθετους προσδιορισμούς : μετά τον πόλεμο , πριν από το τέλος, κατά την εφηβεία κ.α.
4. Χρονικές μετοχές : τραυματίστηκε τρέχοντας με το πατίνι .
5. Χρονικές προτάσεις : Ήταν ακόμα νύχτα, όταν ξεκινήσαμε .
6. Επιρρηματικό κατηγορούμενο του χρόνου : Πέθανε νέος .
Οι χρονικές προτάσεις
Λειτουργούν ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου
ΕΙΣΑΓΟΝΤΑΙ ΜΕ χρονικούς συνδέσμους : όταν, σαν, ενώ, αφού, καθώς, πριν (να), ώσπου, ωσότου, όποτε, αφότου, μόλις, προτού, όποτε, άμα λέξεις και εκφράσεις που λειτουργούν ως
χρονικοί σύνδεσμοι : κάθε που, έως ότου να, εκεί που, όσο να, μέχρι να κ.λ.π.
ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ
Όταν αντιδρούμε μπροστά στις αδικίες, χτίζουμε την ειρήνη.
Όποτε τον βλέπω, εκνευρίζομαι άσχημα.
Μην κάνετε φασαρία, μέχρι να γυρίσω .
Αφού διάβασε, άνοιξε τον υπολογιστή.
Εκεί που μιλούσαμε, άρχισε να βρέχει καταρρακτωδώς .
ΤΙ ΔΗΛΩΝΕΙ Η ΧΡΟΝΙΚΗ ΣΕ ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΗΝ ΚΥΡΙΑ ΠΡΟΤΑΣΗ
Το ταυτόχρονο (ό,τι δηλώνει η χρονική συμβαίνει συγχρόνως με την ενέργεια που δηλώνεται από το ρήμα της κύριας πρότασης)
ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ
Όταν διαβάζω λογοτεχνία, περνάω σε μια άλλη διάσταση
Το προτερόχρονο ( ό,τι δηλώνει η χρονική τοποθετείται πριν από την ενέργεια που δηλώνεται με το ρήμα της κύριας πρότασης)
Το υστερόχρονο ( ό,τι δηλώνει η χρονική συμβαίνει μετά την ενέργεια που δηλώνεται από το ρήμα της κύριας πρότασης)
Αφού έκανε όλες τις δουλειές, θυμήθηκε το ραντεβού της με το γιατρό
Πριν διαβάσει , είδε όλες τις αγαπημένες της σειρές
(βλ. και Συντακτικό της Νέας Ελληνικής Β και Γ Γυμνασίου, ΟΕΔΒ σελ. 147 – 148 )
ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ
ΑΣΚΗΣΗ 1
Α. ) Να υπογραμμίσετε τις χρονικές προτάσεις και να εντοπίσετε τη χρονική βαθμίδα που εκφράζουν σε σχέση με το ρήμα της κύριας πρότασης ( προτερόχρονο, υστερόχρονο, ταυτόχρονο )
Β .) Να τις αντικαταστήσετε με άλλη λέξη ή φράση που δηλώνει χρόνο :
1. Έφυγε από το σπίτι , μόλις ξημέρωσε . ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
2. Η συναυλία ξεκίνησε , πριν δύσει ο ήλιος . ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
3. Μέχρι να ζω θα σας ευγνωμονώ , που αποτρέψατε μια καταστροφική για μένα εξέλιξη . ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
4. Έτρεξε να διαδώσει την είδηση, αμέσως μόλις την άκουσε. ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
5. Την ώρα που έφτανε στο σχολείο, αντιλήφθηκε ότι ξέχασε την τσάντα του . --------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
6. Όταν ήταν έφηβος, έφυγε κρυφά για Αθήνα προκειμένου να δει το αγαπημένο του συγκρότημα . ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
7. Θυμήθηκε την πρόσκληση, αφού είχαν περάσει αρκετές ημέρες .
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
8. Όταν θα έχει πια περάσει ένας χρόνος, θα θυμάστε αυτή την παρεξήγηση και θα γελάτε . ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
9. Ακούει και μουσική, καθώς διαβάζει . ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
ΑΣΚΗΣΗ 2Η
Να αντικαταστήσετε τους υπογραμμισμένους χρονικούς προσδιορισμούς με χρονικές προτάσεις χρησιμοποιώντας διαφορετικό σύνδεσμο κάθε φορά :
1. Με τη γέννηση του πρώτου παιδιού, ήρθε επιτέλους η αρμονία στο σπιτικό τους . ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
2. Έφυγε για το στρατόπεδο τα χαράματα. --------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
3. Στην αρχή της σχολικής χρονιάς είχαμε πολλή όρεξη για διάβασμα . --------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
4. Ήταν τόσο αδιάφορη και κουραστική η ομιλία του , που φύγαμε πριν από το τέλος της . ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
5. Μετά τον θάνατο της γιαγιάς τους , τα παιδιά δεν ξαναπήγαν στο χωριό . ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Οι επιρρηματικές υποθετικές προτάσεις
Είναι οι δευτερεύουσες επιρρηματικές προτάσεις που φανερώνουν τον όρο – προϋπόθεση που πρέπει να ισχύει , ώστε να γίνει αυτό που δηλώνει η πρόταση την οποία προσδιορίζουν
Λειτουργούν ως επιρρηματικοί προσδιορισμοί του όρου - προϋπόθεσης
ΕΙΣΑΓΟΝΤΑΙ ΜΕ Τους υποθετικούς συνδέσμους : εάν, αν , σαν, άμα Με τις εκφράσεις : έτσι και, σε περίπτωση που
ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ
Αν τα καταφέρεις, θα σού πάρω ένα δώρο Άμα χαλάσει ο καιρός, πάει η εκδρομή μας Σε περίπτωση που δυσκολευτείς, θα έρθω εγώ
Προσοχή :
ο σύνδεσμος αν μπορεί να εισάγει και πλάγιες ερωτηματικές προτάσεις :
Με ρώτησε αν ενδιαφέρομαι για την εκδρομή ( πλάγια ερώτηση, αντικείμενο στο ρήμα ρώτησε)
Η υποθετική πρόταση λέγεται υπόθεση, ενώ η πρόταση που προσδιορίζεται λέγεται απόδοση . Υπόθεση και απόδοση αποτελούν έναν υποθετικό λόγο.
ΥΠΟΘΕΤΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ
ΥΠΟΘΕΣΗ
ΑΠΟΔΟΣΗ
Αν μ’ εμπιστευτείς,
Αν διάβαζες,
θα δείξω εχεμύθεια
θα είχες καλύτερους βαθμούς
ΕΙΔΗ ΥΠΟΘΕΤΙΚΩΝ ΛΟΓΩΝ
Α. Το πραγματικό :
στην περίπτωση αυτή, αν αληθεύει η υπόθεση , αληθεύει και η απόδοση :
Υπόθεση
Απόδοση
Αν προσπαθήσεις συστηματικά, θα περάσεις το μάθημα
Αν ζητάς περισσότερα, διάβασε κι αυτό το κείμενο
Στην υπόθεση : αν + οποιοσδήποτε χρόνος ( εκτός από Παρατατικό ή Υπερσυντέλικο )
Στην απόδοση : ίδιος χρόνος με την υπόθεση, ή υποτακτική ή προστακτική
Β. Το αντίθετο του πραγματικού :
η υπόθεση δηλώνει κάτι που δεν έχει πραγματοποιηθεί στο παρελθόν, ή δεν πρόκειται γενικά να πραγματοποιηθεί.
Υπόθεση
Απόδοση
Αν προσπαθούσες συστηματικά, θα περνούσες το μάθημα
Αν είχες προσπαθήσει, δε θα είχες χάσει τη χρονιά σου
Στην υπόθεση : αν + Παρατατικός ή Υπερσυντέλικος
Στην απόδοση : θα + Παρατατικός ή Υπερσυντέλικος
ΑΛΛΕΣ ΣΗΜΑΣΙΕΣ ΤΩΝ ΥΠΟΘΕΤΙΚΩΝ ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ
Κάποτε οι προτάσεις που εισάγονται με το αν δεν είναι υποθέσεις, ούτε υπάρχει πραγματικός υποθετικός λόγος , αλλά μπορεί να εκφράζουν :
1. παρομοίωση – αναλογία :
Αν κατάλαβες εσύ, κατάλαβα κι εγώ
2. έντονη αντίθεση : Αν εσένα δε σε άγγιξε το γεγονός, εμένα με συγκλόνισε πραγματικά
3. αιτία : Δεν ευθύνομαι εγώ , αν εσείς το καταλάβατε λάθος ( = επειδή εσείς …)
4. αποτέλεσμα : αν τώρα βρίσκεται σ’ αυτή τη θέση, αιτία είναι η ξεροκεφαλιά του( η ξεροκεφαλιά του είναι αιτία ώστε να βρίσκεται τώρα…)
5. ανάπτυξη του αόριστου νοήματος αντωνυμίας ουδέτερου γένους .
Τότε η υπόθεση είναι ισοδύναμη με έναρθρη ειδική πρόταση : Αν στέκομαι στα πόδια μου σήμερα, το οφείλω στους φίλους μου ( = το ότι στέκομαι στα πόδια μου … )
6. απειλή : Αν σε αρπάξω, χάθηκες !
Βλ. και Συντακτικό της Νέας Ελληνικής Β και Γ Γυμνασίου, ΟΕΔΒ , σελ. 143 – 145
ΑΣΚΗΣΕΙΣ 1 . Αφού βρείτε το είδος των παρακάτω υποθετικών λόγων ( πραγματικό ή αντίθετο του πραγματικού ), να τους μετατρέψετε σε υποθετικούς λόγους του άλλου είδους :
α. Αν δεν προστατευτεί το περιβάλλον, το μέλλον της γης θα είναι ζοφερό : --------------------- ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
β. Αν είχε σεβαστεί τους κανόνες, δε θα είχε χάσει τώρα τη δουλειά του : ------------------------- ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
γ. Αν οι πολιτικοί μας στέκονταν στο ύψος των περιστάσεων, θα κέρδιζαν τη γενική αποδοχή -------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
2. Συμπληρώστε τον υποθετικό λόγο με το ρήμα της παρένθεσης στον κατάλληλο τύπο κι επισημάνετε το είδος του : α. Αν δεν είχε δουλέψει τόσο σκληρά, δε θα --------------------------------------------- το στόχο του (πετυχαίνω ) ΕΙΔΟΣ : ---------------------------------------------------------------------------------------- β. Αν ---------------------------------- τα μέτρα σου, δε θα αντιμετωπίσεις απρόοπτα ( λαμβάνω ) ΕΙΔΟΣ : ----------------------------------------------------------------------------------- γ. Αν είχα χρήματα, θα -------------------------------------------------- μια ζωή με πολλά ταξίδια ( επιλέγω) ) ΕΙΔΟΣ : ---------------------------------------------------------------------------------------- δ. Αν --------------------------------------- περισσότερο , θα κερδίσεις το δίκιο σου ( επιμένω ) ΕΙΔΟΣ : -----------------------------------------------------------------------------------------------------------
2. έντονη αντίθεση : Αν εσένα δε σε άγγιξε το γεγονός, εμένα με συγκλόνισε πραγματικά
3. αιτία : Δεν ευθύνομαι εγώ , αν εσείς το καταλάβατε λάθος ( = επειδή εσείς …)
4. αποτέλεσμα : αν τώρα βρίσκεται σ’ αυτή τη θέση, αιτία είναι η ξεροκεφαλιά του( η ξεροκεφαλιά του είναι αιτία ώστε να βρίσκεται τώρα…)
5. ανάπτυξη του αόριστου νοήματος αντωνυμίας ουδέτερου γένους
.Τότε η υπόθεση είναι ισοδύναμη με έναρθρη ειδική πρόταση :
Αν στέκομαι στα πόδια μου σήμερα, το οφείλω στους φίλους μου ( = το ότι στέκομαι στα πόδια μου … ) 6. απειλή : Αν σε αρπάξω, χάθηκες !
Βλ. και Συντακτικό της Νέας Ελληνικής Β και Γ Γυμνασίου, ΟΕΔΒ , σελ. 143 – 145
ΑΣΚΗΣΕΙΣ
1 . Αφού βρείτε το είδος των παρακάτω υποθετικών λόγων ( πραγματικό ή αντίθετο του πραγματικού ), να τους μετατρέψετε σε υποθετικούς λόγους του άλλου είδους :
α. Αν δεν προστατευτεί το περιβάλλον, το μέλλον της γης θα είναι ζοφερό : --------------------- ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
β. Αν είχε σεβαστεί τους κανόνες, δε θα είχε χάσει τώρα τη δουλειά του : ------------------------- ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
γ. Αν οι πολιτικοί μας στέκονταν στο ύψος των περιστάσεων, θα κέρδιζαν τη γενική αποδοχή -------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
2. Συμπληρώστε τον υποθετικό λόγο με το ρήμα της παρένθεσης στον κατάλληλο τύπο κι επισημάνετε το είδος του :
α. Αν δεν είχε δουλέψει τόσο σκληρά, δε θα --------------------------------------------- το στόχο του (πετυχαίνω ) ΕΙΔΟΣ : ----------------------------------------------------------------------------------------
β. Αν ---------------------------------- τα μέτρα σου, δε θα αντιμετωπίσεις απρόοπτα ( λαμβάνω ) ΕΙΔΟΣ : -----------------------------------------------------------------------------------
γ. Αν είχα χρήματα, θα -------------------------------------------------- μια ζωή με πολλά ταξίδια ( επιλέγω) ) ΕΙΔΟΣ : ----------------------------------------------------------------------------------------
δ. Αν --------------------------------------- περισσότερο , θα κερδίσεις το δίκιο σου ( επιμένω )
ΕΙΔΟΣ : ----------------------------------------------------------------------------------------------------------- Ενότητα 7η:
Οι δευτερεύουσες αποτελεσματικές επιρρηματικές προτάσεις
Δηλώνουν ποιο είναι το αποτέλεσμα της πρότασης που προσδιορίζεται και
εισάγονται με τους παρακάτω συνδέσμους ή εκφράσεις :
Ώστε Ώστε να Που Για να, να ( = ώστε να )
Λειτουργούν ως επιρρηματικοί προσδιορισμοί του αποτελέσματος .
Κινείται πολύ αθόρυβα, ώστε να μη γίνεται εύκολα αντιληπτός. Ήταν τόσο εγωιστής, που προκαλούσε την ομαδική δυσφορία της παρέας .
ΠΡΟΣΟΧΗ : ο σύνδεσμος ώστε στην αρχή περιόδου ή ημιπεριόδου εισάγει κύρια πρόταση :
Ακούστηκε το κορνάρισμα του αυτοκινήτου και το γάβγισμα του σκύλου · ώστε είχαν γυρίσει από τις διακοπές .
Βλ. και Συντακτικό της Ν. Ελληνικής, Α-Β-Γ Γυμνασίου, ΟΕΔΒ , σελ.142-143 και 146-147 ΑΣΚΗΣΗ 1 η Στις επόμενες περιόδους να συμπληρώσετε τα κενά(όπου χρειάζεται) και να βρείτε το είδος και τον συντακτικό ρόλο όλων των δευτερευουσών προτάσεων:
1. Πέρασα άσχημα· ώστε δεν πρόκειται να ξανάρθω και να υποστώ τα ίδια .
2. Δε νομίζω ότι είναι τόσο ανόητος, για να δεχτεί αυτούς τους επαχθείς όρους .
3. Είναι τόσο ευαίσθητη,----------------------------------------------------------------------------------.
4. Η θλίψη για την τραγωδία του τον έκανε κι έγινε κακεντρεχής με τους άλλους .
5. Το λάθος σου στο διαγώνισμα δεν είναι τόσο σπουδαίο , ---------------------------------- ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
6. Δεν είναι αφελής, ν’ αποκαλύψει τις ραδιουργίες του . ----------------------------------------------------------------------------------------
7. Προσβλήθηκε τόσο από τη συμπεριφορά του εργοδότη του, ώστε παραιτήθηκε αμέσως, παρόλο που ήξερε πολύ καλά ότι δεν επρόκειτο να βρει εύκολα ανάλογη θέση . ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------
ΑΣΚΗΣΗ 2 η Να μετατρέψετε την κύρια πρόταση σε αποτελεσματική και τη δευτερεύουσα αιτιολογική σε κύρια (προσπαθήστε να διαφοροποιείτε τους συνδέσμους εισαγωγής κάθε φορά ) :
Π.χ. Επειδή είναι πολύ έξυπνος, περνάει τα μαθήματα με λίγο διάβασμα Είναι πολύ έξυπνος, ώστε περνάει τα μαθήματα με λίγο διάβασμα
Α. Επειδή έχει πολλή ζέστη σήμερα, σκέπτομαι τη μετακόμισή μας στο εξοχικό --------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Β. Αφού μάταια έψαξε για δουλειά τόσον καιρό, τελικά αναζήτησε την τύχη του εκτός Ελλάδας ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Γ. Εγκατέλειψε τις σπουδές του στα Μαθηματικά, γιατί τον κέρδισε η μουσική --------------------------------------------------------
Οι δευτερεύουσ Α. Οι εναντιωματικές Φανερώνουν ισχυρή αντίθες εναντιωματικές και παραχωρητικές επιρρηματικές προτάσειςεση προς εκείνο που δηλώνει η πρόταση που προσδιορίζεται , το οποίο και θεωρείται πραγματικό :
Ενώ δεν έχει και σπουδαίες γνώσεις , κάνει πολύ καλά τη δουλειά του Και που του μίλησα , πάλι δε με αναγνώρισε Εισάγονται με τους συνδέσμους : Αν και Ενώ Μολονότι Μόλο που Και που Που Και ας κ.λ.π.
Β. Οι παραχωρητικές
Φανερώνουν εναντίωση προς αυτό που δηλώνει η πρόταση που προσδιορίζεται , το οποίο όμως δε θεωρείται πραγματικό, αλλά ενδεχόμενο ή και αδύνατο :
α. Και αν ακόμη δεχτείς τους όρους τους, πρέπει να διατυπώσεις τις αντιρρήσεις σου . ( Και αν ακόμη δεχτείς : παραχώρηση του ομιλητή σε σχέση με αυτό που πιστεύει . πρέπει να … αντιρρήσεις σου : ενδεχόμενο ή αδύνατο . )
β. Δε μ’ επισκέφθηκες ποτέ, ας ήταν και για λίγο
Εισάγονται με τους συνδέσμους : Και αν Και να Που να Να Ας …και
Λειτουργούν ως επιρρηματικοί προσδιορισμοί της εναντίωσης / παραχώρησης .
ΑΣΚΗΣΗ 1 η
Στις επόμενες περιόδους να βρείτε το είδος και τον συντακτικό ρόλο όλων των δευτερευουσών προτάσεων:
1. Αν και προσπάθησε πολύ, τελικά δεν τα κατάφερε .
2. Εγώ δεν θα υποχωρήσω, και να με απολύσουν.
3. Μολονότι τού φέρθηκα ευγενικά, εκείνος εξακολουθούσε να είναι εχθρικός απέναντί μου .
4. Τα μόνα που αγαπούσε ήταν τα αδέλφια του, κι ας τα έβλεπε μια φορά το χρόνο .
5. Παρόλο που ζει τόσα χρόνια στην Αγγλία, δεν κατάφερε να μάθει καλά τη γλώσσα .
6. Και δίπλα σου να ήμουν, πάλι δε θα μπορούσα να σε βοηθήσω.
7. Που να μ’ έδιωχναν, εγώ θα έκανα το σωστό και το δίκαιο.
ΑΣΚΗΣΗ 2 η
Να μετατρέψετε σε εναντιωματικές τις υπογραμμισμένες προτάσεις ή προσδιορισμούς ( αλλάζετε τρόπο εισαγωγής κάθε φορά ) :
Π.χ. Πέρασα όλο το απόγευμα προσπαθώντας , όμως δεν έλυσα την άσκηση Μολονότι πέρασα όλο το απόγευμα προσπαθώντας, δεν έλυσα την άσκηση Την πλήρωσε όλη η τάξη, χωρίς να φταίνε οι περισσότεροι →------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------ Σύρθηκα στη διαδήλωση, παρά τις διαφωνίες μου →------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------ Παλεύοντας θαρραλέα με την ασθένεια τόσα χρόνια, τελικά κατέθεσε τα όπλα →------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------ Δούλευα πολλά χρόνια για την εταιρεία αυτή, εντούτοις εξαναγκάστηκα σε παραίτηση →------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------ Στεναχωρήθηκε πολύ, όμως δεν αντέδρασε →------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------ Έχοντας πολλά χρόνια να δω τις παλιές μου συμμαθήτριες, ωστόσο τις αναγνώρισα όλες
