Ο ΠΑΠΠΟΥΣ ΚΑΙ ΤΟ ΕΓΓΟΝΑΚΙ,ΛΕΩΝ ΤΟΛΣΤΟ Ι ,ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ Α ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ΠΗΓΗ  826ebooks.edu.gr/modules/ebook/show.php/DSGYM-A107/391/2583,21/ Λέων Τολστόι ιO παππούς και το εγγονάκι Στο μικρό αυτό αφήγημα ο μεγάλος Ρώσος στοχαστής και συγγραφέας Λέων Τολστόι σκια γραφεί με λιτότητα το θέμα της συμβίωσης του γέροντα γονιού με την οικογένεια του παι διού του. Η στοιχειώδης πλοκή οδηγεί στη λύση-μήνυμα που είναι η αγάπη και η κατανό ηση προς τους ανθρώπους της τρίτης ηλικίας. O παππούς είχε γεράσει πολύ. Τα πόδια του δεν τον πήγαιναν,  τα μάτια του  δεν έβλεπαν, τ’ αυτιά του δεν άκουγαν. Δόντια δεν είχε. Κι όταν  έτρωγε,  του χυνόταν το φαγητό. O γιος του και η νύφη του δεν τον έβαζαν  πια μαζί  τους στο τραπέζι, αλλά του ’διναν να φάει πάνω στη μεγάλη χτιστή χωριάτικη  θερμάστρα όπου πλάγιαζε. I. Mπιλίμπιν,  από την εικονογράφηση του ρωσικού λαϊκού παραμυθιού Tο φτερό του σταυραϊτού Κάποτε που του βάλανε να φάει στο πήλινο πιάτο, του ξέφυγε από τα χέρια, έπεσε κι έσπασε. Η νύφη του άρχισε τότε να τον μαλώνει πως όλα τα χαλάει στο σπίτι και σπάει τα πιάτα. Τέλος του είπε πως αποδώ και πέρα θα του  'διναν να τρώει στην ξύλινη γαβάθα. O παππούς αναστέναξε μόνο και δεν είπε  τίποτα. Μια μέρα ο άντρας με τη γυναίκα του παρακολουθούσαν που ο γιος τους  μαστόρευε κάτι σκαλίζοντας ένα μικρό  κούτσουρο. O πατέρας λοιπόν τον ρώτησε: «Τι φτιάχνεις εκεί, Μίσα;». Κι ο Μίσα απαντά: «Φτιάχνω μια μεγάλη γαβάθα, πατερούλη. Όταν εσύ κι η μάνα μου  γεράσετε, θα σας ταΐζω σ' αυτήν τη γαβάθα». O άντρας κι η γυναίκα του κοιτάχτηκαν και δάκρυσαν. Νιώσανε  ντροπή που είχαν προσβάλει τον παππού. Κι από τότε τον βάλανε  να τρώει μαζί τους στο τραπέζι και τον πρόσεχαν όπως πρέπει. Λ. Τολστόι, Διηγήματα , μύθοι  και παραμύθια, μτφρ. Π. Ανταίος, Ωκεανίδα

Στο μικρό αυτό αφήγημα ο μεγάλος Ρώσος στοχαστής και συγγραφέας Λέων Τολστόι σκιαγραφεί με λιτότητα το θέμα της συμβίωσης του γέροντα  γονιού με την οικογένεια του παιδιού του. Η στοιχειώδης πλοκή οδηγεί  στη λύση-μήνυμα που είναι η αγάπη και η κατανόηση προς τους ανθρώπους  της τρίτης ηλικίας.

---

*θερμάστρα: στη Ρωσία οι άνθρωποι κάθονταν και κοιμούνταν σε μεγάλες
κτιστές θερμάστρες-τζάκια

Λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής  

Ερωτή σεις

1 Πώς φέρονται οι γονείς του Μίσα στο γέρο παππού του και πώς  αντιδρά εκείνος; 2 Ποιο γεγονός έκανε τους γονείς του Μίσα να αλλάξουν τη στάση  τους απέναντι στον παππού και πώς εξηγείτε αυτή την αλλαγή; 3 Στο διήγημα παρουσιάζεται ο κύκλος της ανθρώπινης ζωής μέσα από τις τρεις ηλικιακές φάσεις της. Ποια χαρακτηριστικά κάθε  φάσης διακρίνετε; 4 «O παππούς και το εγγονάκι» έχει ορισμένα χαρακτηριστικά λαϊκού παραμυθιού. Μπορείτε να τα επισημάνετε;

Λεων Νικολαγιεβιτς Τολστοϊ

O μεγάλος Pώσος συγγραφέας Λέων Νικολάγιεβιτς Τολστόι γεννήθηκε  το 1828 στη Γιάσναγια Πολιάνα και πέθανε το 1910 στο Αστάποβο. Καταγόταν από πλούσια οικογένεια ευγενών γαιοκτημόνων, αλλά  μικρός έχασε τους γονείς του και μεγάλωσε κοντά σε συγγενείς οι οποίοι  φρόντισαν να του δώσουν μεγάλη μόρφωση. Σπούδασε και μιλούσε  πολλές γλώσσες, ταξίδεψε στην Ευρώπη και επηρεάστηκε από τα έργα του Μοντεσκιέ και του Ρουσό. Νέος εντάχτηκε στο ρωσικό στρατό και  πολέμησε με ανδρεία στον Κριμαϊκό πόλεμο. Επιστρέφοντας εγκαταστάθηκε στην πατρική γη, παντρεύτηκε, απόκτησε 13 παιδιά  και αφοσιώθηκε στη συγγραφή και στους κοινωνικούς αγώνες. O Τολστόι ως συγγραφέας και στοχαστής οραματίζεται μια  κοινωνία ισότητας και δικαιοσύνης, απορρίπτει τη βία,  υποστηρίζει την πειθώ ως μέσο πάλης και προτείνει την  επιστροφή στον αγροτικό τρόπο ζωής. Κορυφαία μυθιστορήματά του είναι Πόλεμος και Ειρήνη,  η Άννα Καρένινα και η Ανάσταση· έγραψε και  πολλά διηγήματα, θεατρικά έργα, μύθους, παραμύθια  και δοκίμια. https://www.youtube.com/watch?v=xasfCUkTcbU Ο ΠΑΠΠΟΥΣ ΚΑΙ ΤΟ ΕΓΓΟΝΑΚΙ, ΛΕΩΝ ΤΟΛΣΤΟΙ ΠΗΓΗ http://2stav-glossa.blogspot.com/2016/03/blog-post_27.html ΚΕΙΜΕΝΟ https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9B%CE%AD%CF%89%CE%BD_%CE%A4%CE%BF%CE%BB%CF%83%CF%84%CF%8C%CE%B9 ΘΕΜΑ   του διηγήματος είναι η συμβίωση των γερόντων γονέων  με την οικογένεια του παιδιού τους και η συμπεριφορά της  νεότερης γενιάς απέναντι σ' αυτούς ΕΠΙΜΕΡΟΥΣ ΘΕΜΑΤΙΚΑ  ΚΕΝΤΡΑ ♦     Τα άτομα της τρίτης ηλικίας (γέροντες) και οι ανάγκες τους  (φροντίδα, κατανόηση, αγάπη). ♦     Η σκληρότητα που δείχνουν κάποτε οι άνθρωποι απέναντι  στους γέροντες γονείς τους. ♦     Η γεροντική ηλικία (και τα προβλήματα που τη συνοδεύουν)  αποτελεί ένα φυσιολογικό στάδιο στον κύκλο της ζωής. Στο μικρό αυτό αφήγημα  ο μεγάλος Ρώσος  στοχαστής και  συγγραφέας Τολστόι  σκιαγραφεί με  λιτότητα το θέμα  της συμβίωσης  του γέροντα  γονιού με την  οικογένεια του  παιδιού του. «Ο παππούς  και το εγγονάκι»  είναι ένα μικρό  διήγημα,  στο οποίο συναντάμε τα βασικά χαρακτηριστικά του είδους:  πλοκή, κορύφωση σε ένα σημαντικό γεγονός, λιτότητα  εκφραστικών μέσων κ.λπ. ΕΙΔΟΣ ΚΕΙΜΕΝΟΥ: Το κείμενο είναι διήγημα, γιατί: έχει σύντομη έκταση δίνει έμφαση σε ένα μόνο γεγονός (συμπεριφορά προς  παππού συμμετέχουν λίγα πρόσωπα (παππούς, γιος – νύφη,  εγγονός) είναι αληθοφανές στα νοήματά του (βλέπε θεματικά κέντρα διαθέτει άψογη διάρθρωση (πρόλογος, δοκιμασίες  παππού, πράξη παιδιού που αντισταθμίζει τις δοκιμασίες  του παππού, επίλογος – λύση). Ωστόσο, το κείμενο περιέχει και αρκετά στοιχεία παραμυθιού  και  η αφήγηση καταλήγει σε διακριτικό αλλά σαφέστατο διδακτικό  μήνυμα. ΤΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΛΑΪΚΟΥ  ΠΑΡΑΜΥΘΙΟΥ ΣΤΟ ΔΙΗΓΗΜΑ Δε δηλώνεται ο τόπος και ο χρόνος. Άρα όσα αναφέρονται  στο κείμενο ισχύουν σε πολλές περιπτώσεις συμβίωσης  γερασμένων γονιών με τα παιδιά και τα εγγόνια τους  (διαχρονικότητα) . Γρήγορη εξέλιξη της ιστορίας, χωρίς λεπτομέρειες. Απλή και λιτή γλώσσα, με μικρές κοφτές προτάσεις,  κυριαρχία των ρημάτων,  χωρίς σχήματα λόγου. Δίδαγμα προς τους αναγνώστες: Να συμπεριφέρονται  με φροντίδα και αγάπη στους γονείς τους, γιατί έτσι   αργότερα θα τους φερθούν και τα δικά τους παιδιά. ΕΝΟΤΗΤΕΣ 1η Ενότητα: «Ο παππούς είχε γεράσει πολύ…δεν είπε τίποτα.» Η σκληρή συμπεριφορά του ζευγαριού απέναντι στον ηλικιωμένο πατέρα. 2η Ενότητα: « Μια μέρα ο άντρας…και τον πρόσεχαν όπως πρέπει.» Το μάθημα που έδωσε το μικρό παιδί στους γονείς του και η αλλαγή της  στάσης τους. ΤΙΤΛΟΣ Στον τίτλο εμφανίζονται ο παππούς και το εγγονάκι, που συνδέονται  μεταξύ τους στενά λόγω της βιολογικής τους σχέσης, αλλά και  γιατί το εγγόνι θα γίνει η αιτία για να αλλάξει η ζωή του παππού  προς το καλύτερο. Η ιδιότητα του μικρού (εγγονάκι),  αναφέρεται μόνο στον τίτλο και μάλιστα υποκοριστικό για να  φανεί καλύτερα ότι ένα παιδί κατάφερε κάτι πολύ σημαντικό.  Στο κείμενο αναφέρεται με το όνομά του (Μίσα) και ως γιος  των γονιών του. Ο τίτλος λοιπόν δείχνει πόσο σημαντικό ρόλο  έπαιξε ο Μίσα στη ζωή του παππού του. ΠΡΟΣΩΠΑ ΤΟΥ ΚΕΙΜΕΝΟΥ  Είναι ο παππούς, ο γιος του, η νύφη και ο εγγονός του. Παππούς: Είναι ανήμπορος σωματικά και αντιμετωπίζει την  άσχημη συμπεριφορά του γιου και της νύφης του. Αισθάνεται  βάρος για στους δικούς του και θλίψη για το φέρσιμό τους.  Δεν αντιδρά όμως, γιατί τους χρειάζεται, όσο και αν θίγεται  η αξιοπρέπειά του. Γιος-νύφη: Φέρονται σκληρά στον παππού, χωρίς  να σκέπτονται ότι θα βρεθούν και αυτοί στη θέση του.  Η νύφη φαίνεται πιο σκληρή, χωρίς όμως και ο γιος  να είναι αθώος, αφού και αυτός σιωπηλά συμφωνεί  με τη γυναίκα του. Στο τέλος μετανιώνουν όταν  δέχονται την άδολη κριτική του παιδιού τους.  Παιδί: Εμφανίζεται ελάχιστα στο κείμενο, αλλά η  παρουσία του είναι σημαντική. Απλά μιμείται τις  πράξεις των γονιών του και γίνεται ο καθρέφτης  όπου συνειδητοποιούν τη σκληρότητά τους. Τους  ασκεί κριτική χωρίς να το συνειδητοποιεί. ΓΛΩΣΣΑ Το διήγημα έχει μεταφραστεί από τα ρωσικά. Παρατηρούμε λοιπόν ότι η γλώσσα και γενικά η διατύπωση είναι απλή και λιτή, με μικρές, απλές, κοφτές προτάσεις. Τα ρήματα  κυριαρχούν δίνοντας έμφαση στο νόημα. Απουσιάζουν τα σχήματα λόγου και οι λεπτομέρειες. Δίνονται τα απαραίτητα  για την κατανόηση της ιστορίας Ύφος: Είναι λιτό και πυκνό ΕΚΦΡΑΣΤΙΚΑ ΜΕΣΑ Ασύνδετο σχήμα ((Τα πόδια του…δεν τον άκουγαν), εικόνες  (οπτικές, ακουστικές). ΚΥΡΙΑΡΧΕΣ ΑΝΤΙΘΕΣΕΙΣ ΚΕΙΜΕΝΟΥ α) γεροντική και νεότερη ηλικία β) συμπεριφορά γονιών πριν και μετά το επεισόδιο με τον Μίσα. ΑΦΗΓΗΤΗΣ Ο αφηγητής είναι απρόσωπος και δεν ταυτίζεται με κάποιο πρόσωπο  της ιστορίας. Ακούγονται οι φωνές  του πατέρα και του παιδιού  (σε ευθύ λόγο) και η φωνή της νύφης (σε πλάγιο λόγο). Τριτοπρόσωπος  παντογνώστης ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΟΙ ΤΡΟΠΟΙ Αφήγηση («Μια μέρα ο άντρας και η γυναίκα….») Διάλογος: («Τι φτιάχνεις εκεί Μίσα;») Υπάρχει άμεσος διάλογος  ανάμεσα στο Μίσα και στον πατέρα του. Υπάρχει έμμεσος εκεί  που ο αφηγητής παρουσιάζει τα λόγια της νύφης προς  τον παππού. Περιγραφή( «Τα πόδια του…..χυνόταν το φαγητό») Η ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ ΤΟΥ ΜΙΣΑ ΚΑΙ Ο ΑΝΤΙΧΤΥΠΟΣ ΤΗΣ ΣΤΟΥΣ  ΓΟΝΕΙΣ ΤΟΥ Η συμπεριφορά των γονιών του Μίσα απέναντι στον  παππού  τον διδάσκει ότι πρέπει να κάνει και αυτός τα ίδια  στον πατέρα του, όταν ο ίδιος μεγαλώσει και εκείνος  γεράσει.  Μάλιστα παίρνει τόσο σοβαρά το πράγμα, που αρχίζει  να  προετοιμάζεται από τώρα σκαλίζοντας ένα κούτσουρο,  για να  κατασκευάσει μια μεγάλη γαβάθα και να την έχει στο  μέλλον  για τους γονείς του. Ωστόσο, με αυτή την προετοιμασία  και  τη μίμηση των γονέων του, τους δίνει ένα μάθημα  ανθρωπιάς  χωρίς να το καταλάβει: είναι σαν να τους κρίνει, με  αποτέλεσμα  να τους κάνει να ντραπούν για τη συμπεριφορά τους  και να τους προβληματίσει για το τι περιμένει και τους  ίδιους όταν γεράσουν ότι δηλαδή τους περιμένει αυτό  που διδάσκουν οι ίδιοι στο παιδί με τη συμπεριφορά  τους. Έτσι, η ενέργεια του Μίσα συντελεί αποφασιστικά  στη μεταστροφή τους και στην αλλαγή της στάσης τους  απέναντι στον παππού: Τώρα Ο άντρας κι η γυναίκα  τον κοιτάχτηκαν και δάκρυσαν. Νιώσανε ντροπή που  είχαν προσβάλει τον παππού. Κι από τότε τον βάλανε  να τρώει μαζί τους στο τραπέζι και τον πρόσεχαν όπως πρέπει. Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΕΓΓΟΝΟΥ Ο Μίσα, ο γιος του ζευγαριού και εγγονός, έπαιξε καταλυτικό  ρόλο στο διήγημα. Λέγοντας στους γονείς του ότι κατασκευάζει  μια ξύλινη γαβάθα για να τους ταϊζει όταν γεράσουν, υπήρξε  η αιτία αλλαγής της στάσης των γονέων απέναντι στον παππού.  Άρχισαν να του φέρονται με στοργή και αγάπη, έτρωγαν μαζί  του και του συμπεριφέρονταν όπως έπρεπε. ΑΙΤΙΕΣ ΑΛΛΑΓΗΣ ΤΗΣ ΣΤΑΣΗΣ ΤΩΝ ΓΟΝΙΩΝ ΠΡΟΣ ΤΟΝ  ΠΑΠΠΟΥ Η αλλαγή της συμπεριφοράς των γονιών οφείλεται :α) στη ντροπή  που ένιωσαν, καθώς ο γιος τους, χωρίς να το καταλαβαίνει,  τους μάλωσε για τη σκληρότητά τους και τους έκανε να καταλάβουν  πόσο σκληροί ήταν, β) στο γεγονός ότι φοβήθηκαν πως όποια  συμπεριφορά έδειχναν αυτοί προς τον πατέρα τους, την ίδια  έπρεπε να περιμένουν κι αυτοί από το παιδί τους όταν μεγάλωναν.  Είναι γνωστό ότι τα παιδιά μιμούνται τιε συμπεριφορές των  μεγάλων και ιδιαίτερα των γονιών τους. Γι”  αυτό το πιο σημαντικό μέσο διαπαιδαγώγησης θεωρείται  το παράδειγμα της συμπεριφοράς των γονιών. ΔΙΔΑΓΜΑ Όποια συμπεριφορά δείχνει κανείς προς τους γέροντες γονείς του,  την ίδια θα έχει, πιθανότατα, και ο ίδιος από τα παιδιά του.  Πρέπει, δηλαδή, να συμπεριφερόμαστε με αγάπη, με φροντίδα  και κατανόηση στους ηλικιωμένους, γιατί αντιμετωπίζουν  πολλά προβλήματα, έχουν πολλές ανάγκες και  μας χρειάζονται.  Έτσι μπορούμε να προσδοκούμε κι εμείς ανάλογη συμπεριφορά   από τα παιδιά μας όταν  φτάσουμε σε μια προχωρημένη ηλικία. ΟΙ ΤΡΕΙΣ ΦΑΣΕΙΣ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΙΝΗΣ ΖΩΗΣ Στο διήγημα παρουσιάζονται οι τρεις ηλικίες του ανθρώπου  (η παιδική, η ηλικία της ωριμότητας και η γεροντική), από τις οποίες  δίνονται κάποια γνωρίσματα: α. Ένα από τα βασικά γνωρίσματα της παιδικής ηλικίας  το οποίο παρουσιάζεται στο διήγημα είναι ο μιμητισμός.  Ο Μίσα με αφέλεια και απλότητα μιμείται τους γονείς του  και ετοιμάζεται από τώρα για τη στάση που θα κρατήσει  απέναντί τους όταν εκείνοι θα έχουν γεράσει* και αυτή είναι  η στάση που κρατάνε εκείνοι απέναντι στον παππού. Πράγματι  τα παιδιά έχουν την τάση να μιμούνται τους μεγάλους  και γι' αυτό το πιο σημαντικό μέσο διαπαιδαγώγησης  θεωρείται το παράδειγμα που πρέπει να δίνουν οι μεγάλοι  με τη συμπεριφορά τους, ώστε να τους μιμηθούν τα παιδιά. β. Στο διήγημα οι γονείς του Μίσα εκπροσωπούν τη μέση ηλικία,  την ηλικία της δράσης, της δημιουργίας και των ευθυνών.  Και το γνώρισμα που προβάλλεται στο διήγημα είναι  η εξουσιαστική συμπεριφορά και η αλαζονεία των ανθρώπων  αυτής της ηλικίας, οι οποίοι με τη δύναμη που τους δίνει η ακμή  της ζωής εξουσιάζουν τους ανήμπορους πλέον γέρους (όπως  άλλωστε και τα αδύναμα ακόμη παιδιά), που εξαρτώνται  κυρίως οικονομικά από αυτούς, χωρίς να περνάει από  το μυαλό τους ότι κάποτε και οι ίδιοι θα γεράσουν. γ. Τέλος ο παππούς εκπροσωπεί την ηλικία των γερατειών.  Στο διήγημα προβάλλεται η αδυναμία των γερόντων για δράση  και δημιουργία που έχει ως αποτέλεσμα την περιθωριοποίησή  τους καθώς και η απουσία αντίδρασης απέναντι στη σκληρή  συμπεριφορά των παιδιών τους: ο παππούς ζει παραπεταμένος  σε μιαν άκρη του σπιτιού και είναι υποχρεωμένος να ανέχεται  αδιαμαρτύρητα και με πόνο την προσβλητική συμπεριφορά του  γιου του και της νύφης του. Μια σύντομη προβολή για μία από τις δευτερεύουσες ιδέες του  κειμένου: τα παιδιά είναι καθρέπτες της συμπεριφοράς των  μεγάλων, μιμούνται άκριτα ό,τι βλέπουν, γι αυτό πρέπει  να προσέχουμε ώστε να μην τα καταστήσουμε δέκτες  παραβατικών συμπεριφορών. Στη μικρού μήκους ταινία κινουμένων σχεδίων  ' Ο Φάρος'  παρουσιάζεται ο κύκλος της ανθρώπινης ζωής  Ποια σχέση υπάρχει  ανάμεσα  στους  γονείς και στον φάρο;  https://youtu.be/kt_iyTQZriQ Ο ΠΑΠΠΟΥΣ ΚΑΙ ΤΟ ΕΓΓΟΝΑΚΙ – ΛΕΩΝ ΤΟΛΣΤΟΙ  Παιδί:  Εμφανίζεται ελάχιστα στο κείμενο, αλλά η παρουσία του είναι σημαντική. Απλά μιμείται τις πράξεις των γονιών του και γίνεται  ο καθρέφτης όπου συνειδητοποιούν τη σκληρότητά τους. Τους ασκεί κριτική χωρίς να το συνειδητοποιεί.  ΒΑΣΙΚΗ ΙΔΕΑ Τα άτομα της τρίτης ηλικίας, οι ανάγκες τους (φροντίδα, κατανόηση, αγάπη)  και οι δυσκολίες της συμβίωσης με τα παιδιά τους. Συχνά οι άνθρωποι  δείχνουν σκληρότητα προς τους γέροντες γονείς τους. Η γεροντική ηλικία είναι ένα φυσιολογικό στάδιο στον κύκλο της ζωής. Απαντήσεις στις ερωτήσεις του σχολικού βιβλίου  1. Πώς φέρονται οι γονείς του Μίσα  στο γέρο παππού του και πώς αντιδρά εκείνος; Οι γονείς του Μίσα  συμπεριφέρονται με σκληρότητα και με απαξίωση απέναντι στον παππού. Δε δείχνουν κανένα σεβασμό και κατανόηση για τα προβλήματά του, τον μαλώνουν, τον προσβάλλουν και τον  επιπλήττουν για τη ζημιά που έκανε. Ο παππούς αισθάνεται πολύ άσχημα, όμως δεν έχει ούτε το κουράγιο, ούτε τη δύναμη να αντιδράσει και έτσι αποδέχεται τις προσβολές, τις απαξιωτικές  κουβέντες και τις επιπλήξεις, που αντιμετωπίζει καθημερινά. 2. Ποιο γεγονός έκανε τους γονείς του Μίσα να αλλάξουν τη στάση τους απέναντι στον παππού και πώς εξηγείτε αυτή την αλλαγή;  Ο μικρός Μίσα κατασκεύαζε κάτι με ένα κούτσουρο και, όταν  οι γονείς του τον ρώτησαν τι ήταν αυτό που έφτιαχνε, εκείνος τους είπε ότι έφτιαχνε μια ξύλινη γαβάθα, για να τους ταΐζει  όταν θα γεράσουν. Αυτή η απάντηση στάθηκε η αιτία για την αλλαγή της στάσης των γονιών απέναντι στον παππού. Άρχισαν  να τρώνε μαζί του, να δείχνουν σεβασμό και κατανόηση  για τα προβλήματά του και να του συμπεριφέρονται με στοργή και αγάπη.  Η αλλαγή στη συμπεριφορά των γονέων οφείλεται:  α. στην ντροπή που αισθάνθηκαν, καθώς ο γιος τους χωρίς να το καταλαβαίνει κατέκρινε για τη σκληρότητά τους και τους έκανε  να αντιληφθούν πόσο λανθασμένη ήταν η συμπεριφορά τους απέναντι στον παππού. β. Επιπλέον φοβήθηκαν πως όπως θα συμπεριφέρονταν εκείνοι  απέναντι στον πατέρα τους, την ίδια συμπεριφορά θα έπρεπε οι ίδιοι  να περιμένουν από το παιδί τους, όταν θα μεγάλωναν.  3. Στο διήγημα  παρουσιάζεται ο κύκλος της ανθρώπινης ζωής μέσα από τις τρεις  ηλικιακές φάσεις της. Ποια χαρακτηριστικά της κάθε φάσης διακρίνετε;  Διακρίνουμε τρεις φάσεις:  α. Παιδική ηλικία. Χαρακτηρίζεται από την ανεμελιά των παιδιών, από την  αγνότητα και την αθωότητά τους, που δεν τους επιτρέπουν να ξεχωρίζουν το σωστό από το λάθος, αλλά και από την τάση  τους να μιμούνται και να υιοθετούν τους τρόπους συμπεριφοράς  των μεγαλυτέρων.  β. Μέση ηλικία.  Οι άνθρωποι χαρακτηρίζονται από σκληρότητα, ενώ δεν έχουν  ούτε τη διάθεση ούτε και το χρόνο να ασχοληθούν με τους ηλικιωμένους  γονείς τους. Φαίνεται να ξεχνούν τα όσα τους προσέφεραν οι γονείς τους  και έτσι γίνονται σκληροί και προσβλητικοί απέναντί τους. Ωστόσο, όπως φαίνεται στο διήγημα, αν υπάρξει κάποιο περιστατικό που θα τους ταρακουνήσει, μπορεί να αισθανθούν ξανά το χρέος  τους απέναντι στους γονείς τους και να τους δείξουν στοργή και αγάπη.  γ. Τρίτη ηλικία.  Οι άνθρωποι της τρίτης ηλικίας, οι οποίοι μπορεί να ταλαιπωρούνται από προβλήματα στην κίνηση, την όραση και την ακοή, δεν έχουν πλέον δυνάμεις να αντιδράσουν, έχουν αποδεχτεί την  κατάστασή τους και αντιμετωπίζουν υπομονετικά τη σκληρή συμπεριφορά των παιδιών τους. 4. «Ο παππούς και το εγγονάκι» έχει ορισμένα χαρακτηριστικά  λαϊκού παραμυθιού. Μπορείτε να τα επισημάνετε; Τα στοιχεία του λαϊκού παραμυθιού είναι τα ακόλουθα: α. Δε δηλώνεται ο τόπος και ο χρόνος.  β. Επικρατεί ένας γρήγορος ρυθμός, χωρίς λεπτομέρειες. γ. Δίνονται απλά και με συντομία μόνο τα βασικά γεγονότα.  δ. Απλή γλώσσα και λιτότητα εκφραστικών μέσων. ε. Διδακτικό μήνυμα προς τους αναγνώστες Ο παππούς και το εγγονάκι Λέων Τολστόι Ο παππούς και το εγγονάκι Θέμα του διηγήματος είναι η συμβίωση των γερόντων γονέων  με την οικογένεια του παιδιού  τους και η συμπεριφοράτης νεότερης  γενιάς απέναντι σ' αυτούς Επιμέρους Θεματικά κέντρα ♦     Τα άτομα της τρίτης ηλικίας (γέροντες) και οι ανάγκες τους (φροντίδα,  κατανόηση, αγάπη). ♦     Η σκληρότητα που δείχνουν  κάποτε οι άνθρωποι απέναντι  στους γέροντες γονείς τους. ♦     Η γεροντική ηλικία (και τα προβλήματα που τη συνοδεύουν)  αποτελεί ένα φυσιολογικό στάδιο  στον κύκλο της ζωής. Ενδεικτική ερμηνευτική προσέγγιση «Ο παππούς και το εγγονάκι» είναι ένα μικρό διήγημα, στο οποίο συναντάμε τα βασικά χαρακτηριστικά του είδους: πλοκή, κορύφωση σε ένα  σημαντικό γεγονός, λιτότητα εκφραστικών μέσων κ.λπ. Ωστόσο, το κείμενο  περιέχει και αρκετά στοιχεία παραμυθιού[1], και η αφήγηση καταλήγει σε διακριτικό αλλά σαφέστατο διδακτικό μήνυμα: όποια συμπερι φορά δείχνει κανείς προς τους γέροντες γονείς του, την ίδια θα έχει, πιθανότατα,  και ο ίδιος από τα παιδιά του. Η παρέμβαση του Μίσα και ο αντίχτυπός της στους γονείς του Η συμπεριφορά των γονιών του Μίσα απέναντι στον παππού  τον διδάσκει ότι |πρέπει να κάνει και αυτός τα ίδια στον πατέρα του, όταν ο ίδιος μεγαλώσει και εκείνος γεράσει. Μάλιστα παίρνει τόσο σοβαρά το πράγμα, που αρχίζει να προετοιμάζεται  από τώρα σκαλίζοντας ένα κούτσουρο, για να κατασκευάσει μια μεγάλη γαβάθα και να την έχει στο μέλλον για τους γονείς του.  Ωστόσο, με αυτή την προετοιμασία και τη μίμηση των γονέων  του, τους δίνει ένα μάθημα ανθρωπιάς χωρίς να το καταλάβει: είναι σαν να τους κρίνει, με αποτέλεσμα να τους κάνει να ντραπούν  για τη συμπεριφορά τους και να τους προβληματίσει για το τι περιμένει και τους ίδιους όταν γεράσουν ότι δηλαδή τους περιμένει αυτό που διδάσκουν οι ίδιοι στο παιδί με τη συμπεριφορά τους. Έτσι, η ενέργεια του Μίσα συντελεί αποφασιστικά στη μεταστροφή  τους και στην αλλαγή της στάσης τους απέναντι στον παππού: Τώρα Ο άντρας κι η γυναίκα τον κοιτάχτηκαν και δάκρυσαν.  Νιώσανε ντροπή που είχαν προσβάλει τον παππού. Κι από τότε  τον βάλανε να τρώει μαζί τους στο τραπέζι και τον πρόσεχαν όπως  πρέπει. Οι τρεις φάσεις της ανθρώπινης ζωής Στο διήγημα παρουσιάζονται οι τρεις ηλικίες του ανθρώπου (η παιδική, η ηλικία της ωριμότητας και η γεροντική), από τις οποίες δίνονται κάποια  γνωρίσματα: α. Ένα από τα βασικά γνωρίσματα της παιδικής ηλικίας το οποίο παρουσιάζεται στο διήγημα είναι ο μιμητισμός. Ο Μίσα με αφέλεια και απλότητα μιμείται τους γονείς του και ετοιμάζεται από τώρα για τη στάση που θα κρατήσει απέναντί τους όταν εκείνοι θα έχουν γεράσει*  και αυτή είναι η στάση που κρατάνε εκείνοι απέναντι στον παππού.  Πράγματι τα παιδιά έχουν την τάση να μιμούνται τους μεγάλους και  γι' αυτό το πιο σημαντικό μέσο διαπαιδαγώγησης θεωρείται το  παράδειγμα που πρέπει να δίνουν οι μεγάλοι με τη συμπεριφορά τους,  ώστε να τους μιμηθούν τα παιδιά. β. Στο διήγημα οι γονείς του Μίσα εκπροσωπούν τη μέση ηλικία, την ηλικία της δράσης, της δημιουργίας και των ευθυνών. Και το γνώρισμα  που προβάλλεται στο διήγημα είναι η εξουσιαστική συμπεριφορά  και η αλαζονεία των ανθρώπων αυτής της ηλικίας, οι οποίοι με τη δύναμη που τους δίνει η ακμή της ζωής εξουσιάζουν τους ανήμπορους πλέον  γέρους (όπως άλλωστε και τα αδύναμα ακόμη παιδιά), που εξαρτώνται  κυρίως οικονομικά από αυτούς, χωρίς να περνάει από το μυαλό τους ότι  κάποτε και οι ίδιοι θα γεράσουν. γ. Τέλος ο παππούς εκπροσωπεί την ηλικία των γερατειών. Στο  διήγημα προβάλλεται η αδυναμία των γερόντων για δράση και  δημιουργία που έχει ως αποτέλεσμα την περιθωριοποίησή τους καθώς και η απουσία αντίδρασης απέναντι στη σκληρή συμπεριφορά των παιδιών τους: ο παππούς ζει παραπεταμένος σε μιαν άκρη  του σπιτιού και είναι υποχρεωμένος να ανέχεται αδιαμαρτύρητα και με  πόνο την προσβλητική συμπεριφορά του γιου του και της νύφης του. "Τι είναι αυτό;" [1] Παραμύθια. Διηγήσεις μεγάλης λογοτεχνικής αξίας. Τα θέματα τους  είναι οικουμενικά και διαχρονικά και συστηματοποιούνται απ' τους  «παραμυθάδες» με βάση κάποιους άγραφους κανόνες (την επανάληψη εκφραστικών σχημάτων σ' όλες τις ενότητες, την κλιμακωτή εξέλιξη της υπόθεσης σε τρία βασικά στάδια, τις αλλεπάλληλες αντιθέσεις, τη λύση της πλοκής πάνω στην  κορύφωση της κ.ά.). Χαρακτηριστικά του παραμυθιού: συνήθως έχει φανταστική υπόθεση· ο συμβολισμός είναι απλός· η αφήγηση  γίνεται ευθύγραμμα και με συντομία- διατυπώνει διδάγματα· έχει  ψυχαγωγικό χαρακτήρα· το διαπερνά μια αυστηρή ηθική αντίληψη  του κόσμου, λείπουν οι αναφορές στις ταξικές και κοινωνικές διαφορές και τα εμπόδια στη συνεννόηση ανθρώπων και ζώων·  το πλημμυρίζουν γνήσια και ζεστά συναισθήματα· ξεκινά, προάγει  και κλείνει το μύθο του με συμβατικές εκφράσεις· έχει σχεδόν  πάντοτε ευχάριστο τέλος· κυριαρχεί ο διάλογος. Α΄γυμν.-Λογοτ.-«O  παππούς  και το εγγονάκι» http://kapidou.blogspot.com /2014/01/o.html Α΄γυμν.-Λογοτ.-«O παππούς και το εγγονάκι» Στοιχεία του κειμένου Στοιχεία του κειμένου Στοιχεία του κειμένου Υπόθεση του κειμένου:Παρουσιάζεται η αδυναμία του παππού και η άσχημη συμπεριφορά των παιδιών του προς αυτόν. Αυτά ζουν μαζί του στο ίδιο σπίτι και σιγά σιγά τον παραμερίζουν, ώσπου συνειδητοποιούν ότι και το παιδί τους θα τους φερθεί με τον ίδιο τρόπο, όταν γεράσουν και αλλάζουν συμπεριφορά. Η βασική ιδέα: Τα άτομα της τρίτης ηλικίας, οι ανάγκες τους (φροντίδα, κατανόηση, αγάπη) και οι δυσκολίες της συμβίωσης με τα παιδιά τους. Συχνά οι άνθρωποι δείχνουν σκληρότητα προς τους γέροντες γονείς τους. Η γεροντική ηλικία είναι ένα φυσιολογικό στάδιο στον κύκλο της ζωής. Πρόσωπα του κειμένου: Είναι ο παππούς, ο γιος του, η νύφη και ο εγγονός του. Τίτλος: Στον τίτλο εμφανίζονται ο παππούς και το εγγονάκι, που συνδέονται μεταξύ τους στενά λόγω της βιολογικής τους σχέσης, αλλά και γιατί το εγγόνι θα γίνει η αιτία για να αλλάξει η ζωή του παππού προς το καλύτερο. Η ιδιότητα του μικρού (εγγονάκι), αναφέρεται μόνο στον τίτλο και μάλιστα υποκοριστικό για να φανεί καλύτερα ότι ένα παιδί κατάφερε κάτι πολύ σημαντικό. Στο κείμενο αναφέρεται με το όνομά του (Μίσα) και ως γιος των γονιών του. Ο τίτλος λοιπόν δείχνει πόσο σημαντικό ρόλο έπαιξε ο Μίσα στη ζωή του παππού του. Λογοτεχνικό είδος: Είναι ένα μικρό διήγημα όπου υπάρχουν τα βασικά χαρακτηριστικά του είδους: πλοκή, κορύφωση σε ένα καίριο γεγονός, λιτότητα εκφραστικών μέσων. Υπάρχουν και στοιχείαπαραμυθιού (δεν δηλώνεται ο τόπος, ο χρόνος, υπάρχει γοργή δράση με ρηματική διατύπωση και διδακτικό μήνυμα: Όποια συμπεριφορά δείχνει κάποιος προς τους γέροντες γονείς του, την ίδια θα λάβει και από τα παιδιά του). Ερμηνεία σημαντικών φράσεων: Θερμάστρα: Η απομόνωση του παππού εκεί και η απομάκρυνσή του από το τραπέζι δείχνει ότι δεν τον αποδέχονται και ότι απουσιάζει από την κοινή ζωή της οικογένειας. Ξύλινη γαβάθα: Είναι η τιμωρία του παππού από τη νύφη του και φανερώνει υποτίμηση της τον πεθερό της. Αναστέναξε και δεν είπε τίποτα: Ο παππούς αισθάνεται τη προσβολή, στενοχωριέται, αλλά της χρειάζεται και δεν μιλάει. Κοιτάχτηκαν και δάκρυσαν:Κατάλαβαν το λάθος της (κοιτάχτηκαν) και μετάνιωσαν έμπρακτα (δάκρυσαν). Ποιοι μιλούν στην αφήγηση: Ο αφηγητής είναι απρόσωπος και δεν ταυτίζεται με κάποιο πρόσωπο της ιστορίας. Ακούγονται οι φωνές  του πατέρα και του παιδιού (σε ευθύ λόγο) και η φωνή της νύφης (σε πλάγιο λόγο). Τεχνικές αφήγησης: α) Περιγραφή: Περιγράφεται η σωματική αδυναμία του παππού (Τα πόδια του…χυνόταν το φαγητό) β) Διάλογος: Υπάρχει άμεσος διάλογος ανάμεσα στο Μίσα και στον πατέρα του. Υπάρχει έμμεσος εκεί που ο αφηγητής παρουσιάζει τα λόγια της νύφης προς  τον παππού. Γλώσσα: Είναι απλή και κυριαρχούν τα ρήματα (δίνεται έμφαση στο νόημα και όχι στην ομορφιά) Ύφος: Είναι λιτό και πυκνό Χαρακτήρες: Παππούς: Είναι ανήμπορος σωματικά και αντιμετωπίζει την άσχημη συμπεριφορά του γιου και της νύφης του. Αισθάνεται βάρος για στους δικούς του και θλίψη για το φέρσιμό τους. Δεν αντιδρά όμως, γιατί τους χρειάζεται, όσο και αν θίγεται η αξιοπρέπειά του. Γιος-νύφη: Φέρονται σκληρά στον παππού, χωρίς να σκέπτονται ότι θα βρεθούν και αυτοί στη θέση του. Η νύφη φαίνεται πιο σκληρή, χωρίς όμως και ο γιος να είναι αθώος, αφού και αυτός σιωπηλά συμφωνεί με τη γυναίκα του. Στο τέλος μετανιώνουν όταν δέχονται την άδολη κριτική του παιδιού τους. Παιδί: Εμφανίζεται ελάχιστα στο κείμενο, αλλά η παρουσία του είναι σημαντική. Απλά μιμείται τις πράξεις των γονιών του και γίνεται ο καθρέφτης όπου συνειδητοποιούν τη σκληρότητά τους. Τους ασκεί κριτική χωρίς να το συνειδητοποιεί. Πηγή: Πυλαρινός, Θ., Χατζηδημητρίου, Σ. & Βαρελάς, Λ.  Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Α΄Γυμνασίου.Αθήνα:  Οργανισμός Εκδόσεως Διδακτικών Βιβλίων. ΠΗΓΗ https://www.slideshare.net/mariaroussi/o-41949569 ΦΥΛΛΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ https://www.slideshare.net/mrsevi/ss-66146053 https://www.slideshare.net/georgiasofi/o-14971669