9η ENOTHTA: ε 311-420/<282-381>
Α΄. KEIMENO
ΚΥΡΙΑ ΘΕΜΑΤΑ
| |||
| 1. Προσωποποίη ση ανέμου. (Πηγή: Mε τους ήρωες του Oμήρου | |||
| 311 | Όμως τον είδε ανεβαίνοντας απ' τους Aιθίοπες | 
α΄φάση της σύγκρουσης
ὣς εἰπὼν σύναγεν νεφέλας,
ἐτάραξε δὲ πόντον / χερσὶ τρίαιναν ἑλὼν <291-2>/321-2 | |
| 312-13 | ο μέγας Ποσειδών που σείει τη γη [...] / ν' αρμενίζει στο ανοιχτό το πέλαγος· χολώθηκε βαριά, και το κεφάλι του κουνώντας είπε μόνος του: | ||
| 315 | «Aλίμονο. Έτσι λοιπόν και τόσο οι θεοί άλλαξαν γνώμη, όσο εγώ βρισκόμουν στους Aιθίοπες; Kαι να τος τώρα ο Oδυσσέας, τόσο κοντά στη χώρα των Φαιάκων, όπου του μέλλεται πως θα ξεφύγει από το δίχτυ της μεγάλης που τον βρήκε συμφοράς. | ||
| 320 | Όμως κι εγώ το λέω, θα χορτάσει για καλά τη μαύρη μοίρα του.» | ||
| Mιλώντας, σύναξε τα νέφη και, πιάνοντας την τρίαινα στα χέρια του, συντάραξε τον πόντο, συννέφιασε θάλασσα και στεριά, ξεσήκωσε όλες μαζί τις θύελλες και τους ανέμους όλους, έγινε η μέρα νύχτα, πέφτοντας ψηλά απ' τον ουρανό. | |||
| 325 | Λεβάντες και νοτιάς, άγριος πουνέντες και βοριάς1 αιθερογέννητος συγχρόνως φύσηξαν και σήκωσαν τεράστιο κύμα. Λυθήκανε τότε του Oδυσσέα τα γόνατα, λύγισε η ψυχή του, βάρυνε η γενναία καρδιά του, και μόνος του μιλούσε: «Άμοιρος και τρισάμοιρος εγώ. Tι άλλο, πιο μεγάλο, κακό με περιμένει; | ||
| 330 | Tρέμω μήπως όλα τα είπε αλάθευτα η θεά, που μου προφήτεψε πως θα χορτάσω πάθη του πελάγου, προτού πατήσω χώμα της πατρίδας. Kαι να που τώρα όλα επαληθεύονται, αφού ο Zευς με τέτοια νέφη απ' άκρη σ' άκρη σκέπασε τον μέγα ουρανό, | 
3. Ποσειδώνας. (Πηγή: Mε τους
ήρωες του Oμήρου) | |
| 335 | τον πόντο τάραξε, η θύελλα λυσσομανά, σφυρίζουνε από παντού ανέμοι. Kαμιά πια σωτηρία, σκέτος όλεθρος. Eυτυχισμένοι τρεις και τέσσερις φορές οι Δαναοί που είχαν την τύχη στην ευρύχωρη Tροία να χαθούν για τους Aτρείδες.2 Kι εγώ μακάρι εκεί να 'χα τελειώσει [...]. | ||
| 343 | Tότε θα με τιμούσαν και με του τάφου τα κτερίσματα, το όνομά μου οι Aχαιοί θα το είχαν δοξασμένο. Mα τώρα το γραφτό μου | ||
| 345 | ήταν να γίνω λεία ανήκουστου θανάτου.» |
β΄φάση της σύγκρουσης
πηδάλιον δὲ / ἐκ χειρῶν προέηκε
<315-6>/348 | |
| Δεν είχε καν τον λόγο του τελειώσει, κι έπεσε μέγα κύμα πάνω του σαρωτικό που ταρακούνησε και τη σχεδία. Bρέθηκε ξαφνικά μακριά της, του ξέφυγε απ' το χέρι το τιμόνι. H θυμωμένη θύελλα με τους μεικτούς ανέμους σύντριψε το κατάρτι, | |||
| 350 | πανί κι αντένα σφενδονίστηκαν πέρα στο πέλαγο. Kι έμεινε αυτός ώρα πολλή μέσα στη δίνη, κεφάλι δεν μπορούσε να σηκώσει μπρος στην ορμή των φοβερών κυμάτων.Tον βάρυναν ακόμη και τα ρούχα, αυτά που η θεία Kαλυψώ τού είχε φορέσει. | ||
| 355 | Kάποια στιγμή ωστόσο ανάβλεψε, φτύνει από το στόμα του πικρή την άρμη [...], |
στόματος δ᾽ ἐξέπτυσεν ἅλμην /
πικρὴν <322-3>/355 | |
| 357 | όμως και τη σχεδία του θυμάται, κι ας είχε πια αποκάμει. Bρήκε ξανά τη δύναμη κι αρπάζεται μέσα απ' τα κύματα επάνω της και, καθισμένος τώρα | ||
| 360 | εκεί στη μέση, δοκίμαζε πώς να ξεφύγει το τέλος του θανάτου. Όμως το μέγα κύμα την πήγαινε όπου ήθελε· τη μιαν εδώ, την άλλη εκεί. Πώς ο χειμερινός βοριάς σαρώνει στον κάμπο αγκάθια, κι αυτά σφιχταγκαλιάζονται και γίνονται ένα πράμα, έτσι και τη σχεδία οι άνεμοι εδώ και εκεί τη φέρναν και την πήγαιναν· | 
4. «... το μέγα κύμα πήγαινε τη σχεδία
όπου ήθελε...» (Πηγή: Oμήρου Oδύσσεια 3) | |
| 365 | τη μια ο νότος στον βοριά την άφηνε κουμάντο, την άλλη ο λεβάντες την παράδινε για να τη σέρνει ο πουνέντες. | ||
| Ώσπου τον πήρε είδηση η καλλίσφυρη Iνώ, του Kάδμου η θυγατέρα, η Λευκοθέη,3 που πρώτα είχε ανθρώπινη φωνή και φύση, μα τώρα οι θεοί τής έδωσαν θεϊκή τιμή μες στα πελάγη. | |||
| 370 | Aυτή τον Oδυσσέα ελέησε όπως τον είδε θλιβερά παραδαρμένο· σκούρο πουλί με την ουρά σχιστή, παρόμοια πέταξε και βγήκε από το κύμα, κάθισε πάνω στη σχεδία του, και του είπε τον δικό της λόγο: «Δύσμοιρε, γιατί ο κοσμοσείστης Ποσειδών τόσο πολύ μαζί σου τα 'βαλε; γιατί σου σπέρνει τόσα πάθη; |
Παρέμβαση της Iνώς/ Λευκοθέης
| |
| 375 | Kι όμως, παρ' όλο τον θυμό του, δεν θα μπορέσει να σε θανατώσει. Nα κάνεις μόνο ό,τι σου πω, και δεν μου φαίνεσαι ασύνετος: βγάλε από πάνω σου αυτά τα ρούχα, ξέχασε τη σχεδία σου και χάρισέ τη στους ανέμους· βάλε τα δυνατά σου να κολυμπήσεις μ' απλωτές, νόστο να βρεις | 
5. H Iνώ. Έργο του Iταλού
ζωγράφου, γλύπτη και αρχιτέκτονα P. Tibaldi (1527-96).
πολύτλας δῖος 'Oδυσσεὺς
354>/390 
6. O Oδυσσέας μετά τη διάλυση της
σχεδίας. (Πηγή: Mε τους ήρωες του Oμήρου)
γ΄φάση της σύγκρουσης
| |
| 380 | στη χώρα των Φαιάκων, όπου η μοίρα σου σου γράφει να γλιτώσεις. Πάρε και τούτο το άφθαρτο μαγνάδι,4 ζώσε μ' αυτό το στέρνο σου, και φόβος πια θανάτου δεν θα σ' απειλήσει, μήτε και τ' άλλα πάθη. Kι όταν με το καλό πιάσουν τα χέρια σου στεριά, | ||
| 385 | λύσε το πάλι το μαγνάδι, στο μπλάβο πέλαγο να το πετάξεις, όσο μπορείς μακρύτερα, κοιτάζοντας εσύ στην άλλη άκρη.» Tελειώνοντας του παραδίνει το μαγνάδι. [...] [Και βούλιαξε ξανά στον πόντο.] | ||
| 390 | Mόνος του τώρα, ο Oδυσσέας πολύπαθος και θείος, σε σκέψη δίβουλη5 μπλεγμένος, αναστενάζοντας βαριά, γύρισε κι είπε στη γενναία ψυχή του: «Aλίμονο, και ποιος αθάνατος πάλι μου πλέκει δόλο, που με παρακινεί να παρατήσω τη σχεδία. | ||
| 395 | Kι όμως δεν θα τον υπακούσω, όσο ακόμη βλέπουνε τα μάτια μου μακριά εκείνη τη στεριά, που λέει πως θα 'ναι η σωτηρία μου. Mάλλον αυτό θα κάνω, μου φαίνεται και το καλύτερο: όσο βαστάξουν τα μαδέρια στους αρμούς τους, θα κρατηθώ σ' αυτά, θα υπομείνω κι εγώ το βάσανό μου· | ||
| 400 | και μόνο όταν το κύμα καταλύσει τη σχεδία, θα πέσω στο νερό. Δεν βλέπω άλλο συμφερότερο που θα μπορούσα να σκεφτώ.» | ||
| Kι ενώ μ' αυτή τη σκέψη πάλευαν νους και ψυχή του, ο κοσμοσείστης Ποσειδών σηκώνοντας κύμα μεγάλο, άγριο, φοβερό και κατακόρυφο, το 'ριξε καταπάνω του. | |||
| 405 | Πώς άνεμος σφοδρός σκορπίζει αλλού κι αλλού ξερά τα άχυρα της θημωνιάς,6 έτσι σκορπίστηκαν και τα μακριά μαδέρια. Kι όμως ο Oδυσσέας κρατήθηκε σ' έναν κορμό, τον καβαλίκεψε, λες κι ήταν άλογο της κούρσας, πέταξε από πάνω του τα ρούχα, εκείνα που του φόρεσε | 
7. O Ποσειδώνας με άρμα και τρίαινα.
(Mυθολογία Larousse) | |
| 410 | η θεία Kαλυψώ, αμέσως το μαγνάδι ζώστηκε στο στέρνο, με το κεφάλι βούτηξε στη θάλασσα, τα χέρια του άπλωσε, κι έβαλε δύναμη να κολυμπήσει. Tον είδε όμως ο παντοδύναμος θεός που σείει τη γη, την κεφαλή του κούνησε και μόνος του μιλούσε: | ||
| 415 | «Tώρα λοιπόν, με μύρια πάθη περιπλανήσου στα πελάγη, μήπως και σμίξεις κάποτε μ' ανθρώπους διογέννητος. Όμως και τούτο αν γίνει, δεν θα μπορείς να πεις πως ήταν λίγη η συμφορά σου.» Tελειώνοντας μαστίγωσε τ' άλογα με την πλούσια χαίτη και σίμωσε προς τις Aιγές,7 όπου βρισκόταν και το ξακουστό παλάτι του. |
οὕτω νῦν κακὰ πολλὰ παθὼν
ἀλόω κατὰ πόντον <377>/415 | |
O Ποσειδώνας αποχωρεί
ικανοποιημένος | |||
 | |||
B΄. ΠAPAΛΛHΛA KEIMENA
1. [Ο Αινείας σε τρικυμία]
| 81 | Έτσι ως είπε ο Aίολος, χτύπησε με το δόρυ του το κοίλο βουνό στο πλάι· όρμησαν τότε οι άνεμοι απ' την οπή που άνοιξε, όπως στρατός, και φύσηξαν στροβιλίζοντας σ' όλη τη γη. Όρμησαν και στη θάλασσα και τάραξαν τα βάθη της | O Bιργίλιος (70-19 π.X.) είναι ο μεγαλύτερος επικός ποιητής των Pωμαίων και η Aινειάδα του το εθνικό έπος τους, όπου αναγνωρίζονται στοιχεία τόσο της Oδύσσειας όσο και της Iλιάδας. Kεντρικός ήρωας της Aινειάδαςείναι ο Aινείας, γιος της Aφροδίτης και γενναίος υπερασπιστής της Tροίας. Mετά την άλωση της πόλης, ο Aινείας έφυγε αναζητώντας νέα πατρίδα και έπειτα από περιπέτειες πολλές έφτασε στην Iταλία. Διεξήγαγε πολέμους εκεί και κατόρθωσε τελικά να επιβληθεί και να ιδρύσει τη Pώμη. Στο διπλανό απόσπασμα, την τρικυμία εναντίον του Aινεία την προκαλεί ο θεός των ανέμων, ο Aίολος, εκπληρώνοντας επιθυμία της Ήρας, που εχθρευόταν πάντα τους Tρώες και ιδιαίτερα τον γιο της Aφροδίτης, η οποία ήταν αντίζηλός της κατά τη γνωστή κρίση του Πάρη για την ωραιότερη θεά (μεταξύ Aθηνάς, Aφροδίτης, Ήρας). |
| 85 | ο Nότος κι ο Bοριάς μαζί κι ο Λίβας ο ακράτητος και κύματα τεράστια κύλησαν στις ακτές. Έτριξαν οι αντένες και κραύγασαν οι ναύτες. Tη μέρα αίφνης και τον ουρανό ανάρπαξαν τα σύννεφα απ' τα μάτια τους· έπεσε νύχτα ζοφερή στο πέλαγος. | |
| 90 | Bροντούσαν τα ουράνια και αστραπές συχνές τα έσχιζαν. Tα πάντα προμηνούσαν στους άντρες τον χαμό. Λύθηκαν απ' τον φόβο τα μέλη τότε του Aινεία· στέναξε, κι υψώνοντας τα χέρια του προς τ' άστρα αναφώνησε: «Ω, τρεις και τέσσερις φορές καλότυχοι | |
| 95 | όσοι έπεσαν μπροστά στα μάτια των γονιών τους κάτω απ' τα ψηλά τείχη της Tροίας! Ω γενναιότατε των Δαναών Διομήδη! Γιατί δεν μπόρεσα νεκρός να πέσω απ' το δεξί σου στης Tροίας τις πεδιάδες; Όπου ο τρομερός έπεσε Έκτορας απ' το κοντάρι του Aχιλλέα [...] !» | |
| 102 | Kαι τη στιγμή που εύχονταν αυτά, σφυρίζοντας η θύελλα απ' τον Βοριά, έσκισε τα πανιά υψώνοντας το κύμα ως τ' αστέρια. Έσπασαν τα κουπιά, μπάταρε η πλώρη, τα πλευρά του καραβιού | |
| 105 | πλάγιασαν στα νερά κι άγριο νερόβουνο χύθηκε πάνω τους. Στην κορυφή του μεγακύματος κρεμάστηκαν οι ναύτες· χάσκοντας η θάλασσα έδειξε τους βυθούς και μάνιασε η παλίρροια στην άμμο. Tρία πλοία ο Nότος τ' άρπαξε και τα 'ριξε στους ύφαλους επάνω | |
| 110 | [...]· και άλλα τρία ο Bοριάς απ' τ' ανοιχτά τα 'σπρωξε στα ρηχά – να βλέπεις και να κλαις· στις ξέρες τα προσάραξε και τα περίζωσε με αμμοσωρούς. Kαι το καράβι των Λυκίων με τον πιστό Oρόντη μπροστά στα μάτια του κύμα τρανό από ψηλά |  |
| 115 | το χτύπησε στην πρύμνη· τινάχτηκε ο κυβερνήτης κι έπεσε κατακέφαλα· και τρεις φορές το κύμα το στριφογύρισε και δίνη ορμητική το αναρούφηξε. Σκόρπια τότε φάνηκαν στους στρόβιλους να γυροφέρνουν της Tροίας θησαυροί και άρματα ανδρών και άρμενα σπασμένα. | |
| (Βιργιλίου Αινειάδα 1, στ. 81-119, μτφρ. της συγγραφικής ομάδας) | ||
| 8. Η Τρικυμία. Έργο του ζωγράφου Κ. Πανιάρα (1933 – ). | ||
| >> Να συγκρίνετε την τρικυμία της Ενότητας αυτής (321-366) με την τρικυμία από την Aινειάδα του Bιργιλίου και να εντοπίσετε ομοιότητες. | ||
2. O άντρας της Aνεράιδας
| Ένας νέος, Mποφίλιο τον έλεγαν, εκεί που έβοσκε τα πρόβατά του, έπαιζε και σουραύλι. Tο έπαιζε τόσο γλυκά και όμορφα που ήρχονταν οι Aνεράιδες, εστέκονταν μπροστά του καμιά δεκαριά βήματα μακριά, και χορεύανε. O νέος που έβλεπε τόσο ωραίες νέες και λαμπροφορεμένες, έβανε όλη του την τέχνη. Kαι αυτό εξακολούθησε να γίνεται πολλές ημέρες. Oι Aνεράιδες ήρχονταν πάντα, άφηναν τις μπό λιες των γύρω και χόρευαν. Ένα βράδυ, όταν γύρισε στο σπίτι του, ομολόγησε στη μάνα του τι του συνέβαινε, και της είπε πως μια από αυτές του άρεσε πάρα πολύ και θέλει να την πάρει γυναίκα. Tου λέει, λοιπόν, η μάνα του να κοι τάξει πού θα βάλει εκείνη την μπόλια της και να την αρπάξει, και έτσι θα κάνει την Aνεράιδα δική του. Tην άλλη μέρα, καθώς πήγε στο ίδιο μέρος και άρχισε να παίζει το σουραύλι, μαζεύτηκαν πάλι οι Aνεράιδε ς και χόρευαν. Aυτός είδε πού έβαλε την μπόλια της εκείνη που αγαπούσε, εχύθηκε και την άρπαξε. Oι άλ λες Aνεράιδες εχάθηκαν· εκείνη που 'χε την μπόλια τον παρακαλούσε να της τη δώσει, αυτός τίποτε, ώ σπου αναγκάστηκε να τον ακολουθήσει στο χωριό και να τον πάρει άντρα. Tην μπόλια εκείνος την κρατούσε πάντα κρυμμένη και δεν της την έδινε, όσο και αν τον παρακαλού σε από καιρό εις καιρό. Έζησαν πολλά χρόνια μαζί και έκαμαν και παιδιά πολύ όμορφα. Όταν μια φο ρά, που ήθελαν να παν στο χορό, τόσο πολύ παρακάλεσε τον άντρα της να της δώσει την μπόλια, που αυτός επείσθη και την έδωκε. Πήγαν στο χορό, η Aνεράιδα μπήκε στο χορό, και άρχισε να χορεύει, και ά ξαφνα αφανίστηκε. Aπό τότε δεν εγύρισε στο σπίτι να μείνει με τον άντρα της. Aλλ' όταν αυτός έλειπε από το σπίτι, πήγαινε η Aνεράιδα, το εσυγύριζε,έντυνε τα παιδιά, εμαγείρευε και έφευγε.
(N. Πολίτης, Παρα
>> Nα διακρίνετε στην πιο πάνω λαϊκή παράδοση (από την Kύθνο) τη σχέση της νεράιδας με τοδόσεις, τ. A΄, σσ. 465-6. Φωτοτυπημένη ανατύπωση, εκδ. Eργάνη, Aθήναι 1965) μαγικό μαντίλι της και να επισημάνετε τη διαφορά του δικού της μαντιλιού από το μαντίλι της Iνώς.  | |||||||||||||||||||||
|
Γ΄. ΘEMATA ΓIA ΣYZHTHΣH - EPΓAΣIEΣ
|
O μονόλογος είναι ουσιαστικά διάλογος του ήρωα με τον εαυτό του σε κρίσιμες στιγμές της αφήγη σης, όταν αντιμετωπίζει σοβαρά προβλήματα και αναζητεί μόνος τη λύση τους. Aποκαλύπτει έτσι τις σκέψεις και τα συναισθήματά του, και ο ακροατής κατανοεί καλύτερα τις ενέργειές του. |
|
Σε μια απλή παρομοίωση παρομοιάζονται δύο έννοιες, για παράδειγμα, η Iνώ με πουλί (371), ο κορ μός του δέντρου με άλογο (407- 408), ο Oδυσσέας με καλό πατέρα (ε 15). Στην επική ποίηση όμως (και όχι μόνο) συναντούμε και παρομοιώσεις σύνθετες, που είναι εκτεταμένες/διεξοδικές· σ' αυτές, η εικόνα που θέλει να μας δείξει ο ποιητής παρομοιάζεται με μια άλλη εικόνα, παρμένη συνήθως από τη φύση ή από την αγροτική ζωή και γνωστή, άρα, στον ομηρικό, τουλάχιστον, ακροατή· λόγου χάρη, το στροβίλισμα της σχεδίας στη θάλασσα από τους ανέμους παρομοιάζεται με το στροβίλισμα των αγκαθιών στον κάμπο από τον βοριά (362-364). ζει την περιγραφή κ.ά.). |
|
Δ΄. ANAKEΦAΛAIΩΣH
Στη σύγκρουσή του με τον μεγάλο διώκτη του, τον Ποσειδώνα, ο Oδυσσέας βασανίστηκε πολύ, αλλά
δεν παραιτήθηκε· επιστράτευσε τις σωματικές και νοητικές δυνάμεις του και αντιστάθηκε· αναδείχτηκε έτσι πολύτροπος και καρτερικός. O νικηφόρος αυτός αγώνας του στην πάλη του με έναν θεό ή, έστω, με τη θάλασσα, τονίζει τη δύναμη του ανθρώπου, που έχει κεντρική θέση στην Oδύσσεια. |
Ελληνικός πολιτισμός, Διδάσκοντας την Οδύσσεια
9η ενότητα: ε 311-420/<282-381>
Ερωτήσεις κατανόησης Ερωτή
σεις κα
τα
νό
η
σης
Το
παι
χν
ί
δι
της
Οδύσσειας Επιπλέον υλικό Το αρχαίο κείμενο Αντιγραφή εικόνων
σεις κα
τα
νό
η
σης
Τοπαι
χν
ί
δι
της
Οδύσσειας Επιπλέον υλικό Το αρχαίο κείμενο Αντιγραφή εικόνων
ΚΥΡΙα
ΘΕΜΑΤΑ:
ΘΕΜΑΤΑ:
● Eπιστροφή του
Ποσειδώνα → τρικυμία
Ποσειδώνα → τρικυμία
● Σύγκρουση Ποσειδώνα-
Oδυσσέα – Παρέμβαση της Iνώς
Oδυσσέα – Παρέμβαση της Iνώς
Η Οδύσσεια
διαρκεί
41
ημέρες.
Στην ενότητα
διανύουμε
την
29η
ημέρα:
διαρκεί
41
ημέρες.
Στην ενότητα
διανύουμε
την
29η
ημέρα:
α΄ φάση της σύγκρουσης
Ποσειδώνας
,%20from%20the%20sea%20off%20Cape%20Artemision,%20Greece,%20ca.%20460-450%20BCE.jpg)
311 Όμως τον είδε ανεβαίνοντας απ’ τους Αιθίοπες
312-13 ο μέγας Ποσειδών που σείει τη γη [...] / ν’ αρμενίζει
στο ανοιχτό το πέλαγος·
χολώθηκε βαριά, και το κεφάλι του κουνώντας είπε μόνος του:
315 «Αλίμονο. Έτσι λοιπόν και τόσο οι θεοί άλλαξαν γνώμη,
όσο εγώ βρισκόμουν στους Αιθίοπες;
Και να τος τώρα ο Οδυσσέας, τόσο κοντά
στη χώρα των Φαιάκων, όπου του μέλλεται πως θα ξεφύγει
από το δίχτυ της μεγάλης που τον βρήκε συμφοράς.
320 Όμως κι εγώ το λέω, θα χορτάσει για καλά τη μαύρη μοίρα του.»
Μιλώντας, σύναξε τα νέφη και, πιάνοντας την τρίαινα στα
χέρια του,
συντάραξε τον πόντο, συννέφιασε θάλασσα και στεριά,
ξεσήκωσε όλες μαζί τις θύελλες και τους ανέμους όλους,
έγινε η μέρα νύχτα, πέφτοντας ψηλά απ’ τον ουρανό.
325 Λεβάντες και νοτιάς, άγριος
πουνέντες και βοριάς
αιθερογέννητος
συγχρόνως φύσηξαν και σήκωσαν τεράστιο κύμα.
Λυθήκανε τότε του Οδυσσέα τα γόνατα, λύγισε η ψυχή του,
βάρυνε η γενναία καρδιά του, και μόνος του μιλούσε:
«Άμοιρος και τρισάμοιρος εγώ. Τι άλλο, πιο μεγάλο, κακό με
περιμένει;
330 Τρέμω μήπως όλα τα είπε αλάθευτα η θεά,
που μου προφήτεψε πως θα χορτάσω πάθη του πελάγου,
προτού πατήσω χώμα της πατρίδας.
Και να που τώρα όλα επαληθεύονται, αφού ο Ζευς
με τέτοια νέφη απ’ άκρη σ’ άκρη σκέπασε τον μέγα ουρανό,
335 τον πόντο τάραξε, η θύελλα λυσσομανά, σφυρίζουνε από
παντού ανέμοι.
Καμιά πια σωτηρία, σκέτος όλεθρος. Ευτυχισμένοι
τρεις και τέσσερις φορές οι Δαναοί που είχαν την τύχη
στην ευρύχωρη Τροία να χαθούν για τους
Ατρείδες.
Κι εγώ μακάρι εκεί να ’χα τελειώσει [...].
343 Τότε θα με τιμούσαν και με του τάφου τα κτερίσματα,
το όνομά μου οι Αχαιοί θα το είχαν δοξασμένο. Μα τώρα το
γραφτό μου
345 ήταν να γίνω λεία ανήκουστου θανάτου.»
312-13 ο μέγας Ποσειδών που σείει τη γη [...] / ν’ αρμενίζει
στο ανοιχτό το πέλαγος·
χολώθηκε βαριά, και το κεφάλι του κουνώντας είπε μόνος του:
315 «Αλίμονο. Έτσι λοιπόν και τόσο οι θεοί άλλαξαν γνώμη,
όσο εγώ βρισκόμουν στους Αιθίοπες;
Και να τος τώρα ο Οδυσσέας, τόσο κοντά
στη χώρα των Φαιάκων, όπου του μέλλεται πως θα ξεφύγει
από το δίχτυ της μεγάλης που τον βρήκε συμφοράς.
320 Όμως κι εγώ το λέω, θα χορτάσει για καλά τη μαύρη μοίρα του.»
Μιλώντας, σύναξε τα νέφη και, πιάνοντας την τρίαινα στα
χέρια του,
συντάραξε τον πόντο, συννέφιασε θάλασσα και στεριά,
ξεσήκωσε όλες μαζί τις θύελλες και τους ανέμους όλους,
έγινε η μέρα νύχτα, πέφτοντας ψηλά απ’ τον ουρανό.
325 Λεβάντες και νοτιάς, άγριος
πουνέντες και βοριάςαιθερογέννητος
συγχρόνως φύσηξαν και σήκωσαν τεράστιο κύμα.
Λυθήκανε τότε του Οδυσσέα τα γόνατα, λύγισε η ψυχή του,
βάρυνε η γενναία καρδιά του, και μόνος του μιλούσε:
«Άμοιρος και τρισάμοιρος εγώ. Τι άλλο, πιο μεγάλο, κακό με
περιμένει;
330 Τρέμω μήπως όλα τα είπε αλάθευτα η θεά,
που μου προφήτεψε πως θα χορτάσω πάθη του πελάγου,
προτού πατήσω χώμα της πατρίδας.
Και να που τώρα όλα επαληθεύονται, αφού ο Ζευς
με τέτοια νέφη απ’ άκρη σ’ άκρη σκέπασε τον μέγα ουρανό,
335 τον πόντο τάραξε, η θύελλα λυσσομανά, σφυρίζουνε από
παντού ανέμοι.
Καμιά πια σωτηρία, σκέτος όλεθρος. Ευτυχισμένοι
τρεις και τέσσερις φορές οι Δαναοί που είχαν την τύχη
στην ευρύχωρη Τροία να χαθούν για τους
Ατρείδες.Κι εγώ μακάρι εκεί να ’χα τελειώσει [...].
343 Τότε θα με τιμούσαν και με του τάφου τα κτερίσματα,
το όνομά μου οι Αχαιοί θα το είχαν δοξασμένο. Μα τώρα το
γραφτό μου
345 ήταν να γίνω λεία ανήκουστου θανάτου.»
β΄ φάση της σύγκρουσης
Δεν είχε καν τον λόγο του τελειώσει, κι έπεσε μέγα κύμα πάνω του
σαρωτικό που ταρακούνησε και τη σχεδία.
Βρέθηκε ξαφνικά μακριά της, του ξέφυγε απ’ το χέρι το τιμόνι.
Η θυμωμένη θύελλα με τους μεικτούς ανέμους σύντριψε το
κατάρτι,
350 πανί κι αντένα σφενδονίστηκαν πέρα στο πέλαγο.
Κι έμεινε αυτός ώρα πολλή μέσα στη δίνη,
κεφάλι δεν μπορούσε να σηκώσει
μπρος στην ορμή των φοβερών κυμάτων. Τον βάρυναν ακόμη
και τα ρούχα, αυτά που η θεία Καλυψώ τού είχε φορέσει.
355 Κάποια στιγμή ωστόσο ανάβλεψε, φτύνει από το στόμα
του πικρή την άρμη [...],
357 όμως και τη σχεδία του θυμάται, κι ας είχε πια αποκάμει.
Βρήκε ξανά τη δύναμη κι αρπάζεται
μέσα απ’ τα κύματα επάνω της και, καθισμένος τώρα
360 εκεί στη μέση, δοκίμαζε πώς να ξεφύγει το τέλος του θα
νάτου.
Όμως το μέγα κύμα την πήγαινε όπου ήθελε· τη μιαν εδώ,
την άλλη εκεί. Πώς ο χειμερινός βοριάς σαρώνει στον κάμπο
αγκάθια,
κι αυτά σφιχταγκαλιάζονται και γίνονται ένα πράμα,
έτσι και τη σχεδία οι άνεμοι εδώ και εκεί τη φέρναν και την πή
γαιναν·
365 τη μια ο νότος στον βοριά την άφηνε κουμάντο,
την άλλη ο λεβάντες την παράδινε για να τη σέρνει ο πουνέ
ντες.
σαρωτικό που ταρακούνησε και τη σχεδία.
Βρέθηκε ξαφνικά μακριά της, του ξέφυγε απ’ το χέρι το τιμόνι.
Η θυμωμένη θύελλα με τους μεικτούς ανέμους σύντριψε το
κατάρτι,
350 πανί κι αντένα σφενδονίστηκαν πέρα στο πέλαγο.
Κι έμεινε αυτός ώρα πολλή μέσα στη δίνη,
κεφάλι δεν μπορούσε να σηκώσει
μπρος στην ορμή των φοβερών κυμάτων. Τον βάρυναν ακόμη
και τα ρούχα, αυτά που η θεία Καλυψώ τού είχε φορέσει.
355 Κάποια στιγμή ωστόσο ανάβλεψε, φτύνει από το στόμα
του πικρή την άρμη [...],
357 όμως και τη σχεδία του θυμάται, κι ας είχε πια αποκάμει.
Βρήκε ξανά τη δύναμη κι αρπάζεται
μέσα απ’ τα κύματα επάνω της και, καθισμένος τώρα
360 εκεί στη μέση, δοκίμαζε πώς να ξεφύγει το τέλος του θα
νάτου.
Όμως το μέγα κύμα την πήγαινε όπου ήθελε· τη μιαν εδώ,
την άλλη εκεί. Πώς ο χειμερινός βοριάς σαρώνει στον κάμπο
αγκάθια,
κι αυτά σφιχταγκαλιάζονται και γίνονται ένα πράμα,
έτσι και τη σχεδία οι άνεμοι εδώ και εκεί τη φέρναν και την πή
γαιναν·
365 τη μια ο νότος στον βοριά την άφηνε κουμάντο,
την άλλη ο λεβάντες την παράδινε για να τη σέρνει ο πουνέ
ντες.
Ώσπου τον πήρε είδηση η καλλίσφυρη Ινώ, του Κάδμου η θυ
γατέρα,
η Λευκοθέη,
που πρώτα είχε ανθρώπινη φωνή και φύση,
μα τώρα
οι θεοί τής έδωσαν θεϊκή τιμή μες στα πελάγη.
370 Αυτή τον Οδυσσέα ελέησε όπως τον είδε θλιβερά παρα
δαρμένο·
σκούρο πουλί με την ουρά σχιστή, παρόμοια πέταξε και βγήκε
από το κύμα, κάθισε πάνω στη σχεδία του, και του είπε τον δι
κό της λόγο:
«Δύσμοιρε, γιατί ο κοσμοσείστης Ποσειδών τόσο πολύ μαζί
σου τα ’βαλε;
γιατί σου σπέρνει τόσα πάθη;
375 Κι όμως, παρ’ όλο τον θυμό του, δεν θα μπορέσει να σε
θανατώσει.
Να κάνεις μόνο ό,τι σου πω, και δεν μου φαίνεσαι ασύνετος:
βγάλε από πάνω σου αυτά τα ρούχα, ξέχασε τη σχεδία σου
και χάρισέ τη στους ανέμους· βάλε
τα δυνατά σου να κολυμπήσεις μ’ απλωτές, νόστο να βρεις
380 στη χώρα των Φαιάκων, όπου η μοίρα σου σου γράφει να
γλιτώσεις.
Πάρε και τούτο το άφθαρτο μαγνάδι,
ζώσε μ’ αυτό το στέρ
νο σου,
και φόβος πια θανάτου δεν θα σ’ απειλήσει, μήτε και τ’ άλλα
πάθη.
Κι όταν με το καλό πιάσουν τα χέρια σου στεριά,
385 λύσε το πάλι το μαγνάδι, στο μπλάβο πέλαγο να το πετά
ξεις,
όσο μπορείς μακρύτερα, κοιτάζοντας εσύ στην άλλη άκρη.»
Τελειώνοντας του παραδίνει το μαγνάδι. [...]
γατέρα,
η Λευκοθέη,
που πρώτα είχε ανθρώπινη φωνή και φύση,μα τώρα
οι θεοί τής έδωσαν θεϊκή τιμή μες στα πελάγη.
370 Αυτή τον Οδυσσέα ελέησε όπως τον είδε θλιβερά παρα
δαρμένο·
σκούρο πουλί με την ουρά σχιστή, παρόμοια πέταξε και βγήκε
από το κύμα, κάθισε πάνω στη σχεδία του, και του είπε τον δι
κό της λόγο:
«Δύσμοιρε, γιατί ο κοσμοσείστης Ποσειδών τόσο πολύ μαζί
σου τα ’βαλε;
γιατί σου σπέρνει τόσα πάθη;
375 Κι όμως, παρ’ όλο τον θυμό του, δεν θα μπορέσει να σε
θανατώσει.
Να κάνεις μόνο ό,τι σου πω, και δεν μου φαίνεσαι ασύνετος:
βγάλε από πάνω σου αυτά τα ρούχα, ξέχασε τη σχεδία σου
και χάρισέ τη στους ανέμους· βάλε
τα δυνατά σου να κολυμπήσεις μ’ απλωτές, νόστο να βρεις
380 στη χώρα των Φαιάκων, όπου η μοίρα σου σου γράφει να
γλιτώσεις.
Πάρε και τούτο το άφθαρτο μαγνάδι,
ζώσε μ’ αυτό το στέρνο σου,
και φόβος πια θανάτου δεν θα σ’ απειλήσει, μήτε και τ’ άλλα
πάθη.
Κι όταν με το καλό πιάσουν τα χέρια σου στεριά,
385 λύσε το πάλι το μαγνάδι, στο μπλάβο πέλαγο να το πετά
ξεις,
όσο μπορείς μακρύτερα, κοιτάζοντας εσύ στην άλλη άκρη.»
Τελειώνοντας του παραδίνει το μαγνάδι. [...]
γ΄ φάση της σύγκρουσης
Κι ενώ μ’ αυτή τη σκέψη πάλευαν νους και ψυχή του,
ο κοσμοσείστης Ποσειδών σηκώνοντας κύμα μεγάλο, άγριο,
φοβερό
και κατακόρυφο, το ’ριξε καταπάνω του.
405 Πώς άνεμος σφοδρός σκορπίζει αλλού κι αλλού
ξερά τα άχυρα της θημωνιάς,
έτσι σκορπίστηκαν και τα μα
κριά μαδέρια.
Κι όμως ο Οδυσσέας κρατήθηκε σ’ έναν κορμό,
τον καβαλίκεψε, λες κι ήταν άλογο της κούρσας,
πέταξε από πάνω του τα ρούχα, εκείνα που του φόρεσε
410 η θεία Καλυψώ, αμέσως το μαγνάδι
ζώστηκε στο στέρνο, με το κεφάλι βούτηξε στη θάλασσα,
τα χέρια του άπλωσε, κι έβαλε δύναμη να κολυμπήσει.
Τον είδε όμως ο παντοδύναμος θεός που σείει τη γη,
την κεφαλή του κούνησε και μόνος του μιλούσε:
415 «Τώρα λοιπόν, με μύρια πάθη περιπλανήσου στα πελάγη,
μήπως και σμίξεις κάποτε μ’ ανθρώπους διογέννητους.
Όμως και τούτο αν γίνει, δεν θα μπορείς να πεις
πως ήταν λίγη η συμφορά σου.»
ο κοσμοσείστης Ποσειδών σηκώνοντας κύμα μεγάλο, άγριο,
φοβερό
και κατακόρυφο, το ’ριξε καταπάνω του.
405 Πώς άνεμος σφοδρός σκορπίζει αλλού κι αλλού
ξερά τα άχυρα της θημωνιάς,
έτσι σκορπίστηκαν και τα μακριά μαδέρια.
Κι όμως ο Οδυσσέας κρατήθηκε σ’ έναν κορμό,
τον καβαλίκεψε, λες κι ήταν άλογο της κούρσας,
πέταξε από πάνω του τα ρούχα, εκείνα που του φόρεσε
410 η θεία Καλυψώ, αμέσως το μαγνάδι
ζώστηκε στο στέρνο, με το κεφάλι βούτηξε στη θάλασσα,
τα χέρια του άπλωσε, κι έβαλε δύναμη να κολυμπήσει.
Τον είδε όμως ο παντοδύναμος θεός που σείει τη γη,
την κεφαλή του κούνησε και μόνος του μιλούσε:
415 «Τώρα λοιπόν, με μύρια πάθη περιπλανήσου στα πελάγη,
μήπως και σμίξεις κάποτε μ’ ανθρώπους διογέννητους.
Όμως και τούτο αν γίνει, δεν θα μπορείς να πεις
πως ήταν λίγη η συμφορά σου.»
Ο Ποσειδώνας αποχωρεί ικανοποιημένος
Τελειώνοντας μαστίγωσε τ’ άλογα με την πλούσια χαίτη
420 και σίμωσε προς τις Αιγές,
όπου βρισκόταν και το ξα
κουστό παλάτι του.
420 και σίμωσε προς τις Αιγές,
όπου βρισκόταν και το ξακουστό παλάτι του.
κατανό
ησης Ερωτήσεις κατανόησης
9η ΕΝΟΤΗΤΑ ε 311-420
ΕΝΟΤΗΤΕΣ
1. "Πρώτη φάση της σύγκρουσης Οδυσσέα-Ποσειδώνα" (311-345)
2. "Δεύτερη φάση της σύγκρουσης Οδυσσέα-Ποσειδώνα" (346-366)
3. "Παρέμβαση της Ινώς/Λευκοθέης" (367-401)
4. "Τρίτη φάση της σύγκρουσης Οδυσσέα-Ποσειδώνα" (402-412)
5. "Ο Ποσειδώνας αποχωρεί ικανοποιημένος" (413-420)
Ο ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΛΕΥΚΟΘΕΗΣ
Η Λευκοθέη ξεπετιέται σαν πουλί από το κύμα και ως "από μηχανής θεός" έρχεται να βγάλει τον Οδυσσέα από το αδιέξοδο. Συμβάλλει στα εξής :
α) τον ενθαρρύνει, αποκαλύπτοντάς του τα αίτια της συμφοράς του (373-374)
β) του λέει πως είναι γραπτό να σωθεί (375)
γ) τον βοηθάει να σωθεί και να φτάσει στην χώρα των Φαιάκων (376-380)
δ) του δίνει ένα μαγικό κεφαλομάντιλο (381-386)
ε) μας ξεκουράζει από την ένταση της τρικυμίας
στ) μετριάζει την αγωνία μας και μας ανακουφίζει, δίνοντάς μας μια νότα ελπίδας για το μέλλον του Οδυσσέα.
O ΑΝΘΡΩΠΟΚΕΝΤΡΙΚΟΣ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑΣ
Ο Οδυσσέας στην ενότητά μας παλεύει με κινδύνους εσωτερικούς (διλήμματα) και εξωτερικούς (Ποσειδώνας, φυσικά φαινόμενα). Το ηθικό του κάμπτεται προσωρινά, αλλά βρίσκει τη δύναμη να παλέψει και να βγει τελικά νικητής. Η νικηφόρα έκβαση του αγώνα του επαληθεύει για άλλη μια φορά τον ανθρωποκεντρικό χαρακτήρα του έπους.
ΑΝΘΡΩΠΟΜΟΡΦΙΣΜΟΣ
1) Ο Ποσειδώνας θυμώνει με τους υπόλοιπους θεούς (311-313)
2) Ο Ποσειδώνας διακατέχεται από εκδικητική μανία (320-326, 346-366, 402-412)
3) Ο Ποσειδώνας χαίρεται με τα βάσανα του Οδυσσέα (415-418)
4) Η Λευκοθέη λυπάται τον Οδυσσέα και τον ενθαρρύνει (373-386)
ΠΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΕΣ
Προοικονομείται στην ενότητά μας η επίσκεψη του Οδυσσέα στο νησί των Φαιάκων καθώς και τα δεινά του νόστου (318-319, 330-332, 375, 416)
ΕΠΙΚΗ ΕΙΡΩΝΕΙΑ
α) Ο Οδυσσέας νομίζει ότι ο Δίας και όχι ο Ποσειδώνας του έφερε τη συμφορά (333-335)
β) Ο Οδυσσέας νομίζει ότι θα πεθάνει κατά τη διάρκεια της τρικυμίας, ενώ εμείς ξέρουμε ότι θα σωθεί (344-345)
γ) Ο Οδυσσέας νομίζει ότι η Λευκοθέη σκέφτεται το κακό του, ενώ εμείς γνωρίζουμε ότι έχει καλές προθέσεις (393-394)
ΑΝΑΔΡΟΜΙΚΗ ΑΦΗΓΗΣΗ (FLASH-BACK)
α) 330-332 : Ο Οδυσσέας θυμάται τα λόγια της Καλυψώς
β) 336-345 : Ο Οδυσσέας φέρνει στον νου του τον Τρωικό Πόλεμο.
ΤΟ ΜΟΤΙΒΟ ΤΟΥ ΠΑΡΑΜΥΘΙΟΥ
Η αναπάντεχη εμφάνιση της Λευκοθέης ως "από μηχανής θεού" και η αναφορά στο μαγικό μαγνάδι είναι στοιχεία που συναντάμε συχνά στα παραμύθια και τους λαϊκούς μύθους.
ΟΜΗΡΙΚΕΣ ΠΑΡΟΜΟΙΩΣΕΙΣ
Είναι παρομοιώσεις που έχουν μεγάλη έκταση (ιδιαίτερα το αναφορικό μέρος). Μια παρομοίωση έχει τα εξής μέρη :
α) το αναφορικό μέρος : είναι στην αρχή της παρομοίωσης και συνήθως ξεκινά με το "πώς" ή το "όπως".
β) το δεικτικό μέρος : ακολουθεί το αναφορικό και συνήθως ξεκινά με το "έτσι"
γ) τους όρους που παρομοιάζονται
δ) το κοινό στοιχείο των δύο όρων
Οι ομηρικές παρομοιώσεις :
1) πλαταίνουν την επική αφήγηση
2) προβάλλοντας το γνωστό και συνηθισμένο μας βοηθούν να γνωρίσουμε το νέο και άγνωστο
3) έχουν μεγάλη ποικιλία
4) δημιουργούν με το εκτενές αναφορικό τους μέρος μια αυτόνομη λυρική εικόνα
Στην ενότητά μας :
1η παρομοίωση : 362-364
Αναφορικό μέρος : πως ο χειμερινός...
Δεικτικό μέρος : έτσι και τη σχεδία...
Όροι : αγκάθια-σχεδία
Κοινό στοιχείο : το στροβίλισμα του ανέμου
2η παρομοίωση
Αναφορικό μέρος : το σκούρο πουλί
Δεικτικό μέρος : η Λευκοθέη που βγαίνει από το κύμα
Όροι : πουλί-Λευκοθέη
Κοινό στοιχείο : το πέταγμα
3η παρομοίωση
Αναφορικό μέρος : πώς ο άνεμος...
Δεικτικό μέρος : έτσι σκορπίστηκαν...
Όροι : άχυρα θυμωνιάς-μαδέρια σχεδίας
Κοινό στοιχείο : το σκόρπισμα από τον σφοδρό άνεμο
ΕΙΚΟΣ ΚΑΙ ΑΝΑΓΚΑΙΟΝ
1) Πρέπει να ταλαιπωρηθεί ο Οδυσσέας, σύμφωνα με την απόφαση του Δία (αναγκαίον)....Εμφανίζεται ο Ποσειδώνας (εικός)
2) Πρέπει να σωθεί ο Οδυσσέας (αναγκαίον).... Εμφανίζεται η Ινώ που θα βοηθήσει τον Οδυσσέα να σωθεί
ΤΥΠΙΚΕΣ ΕΚΦΡΑΣΕΙΣ ΚΑΙ ΤΥΠΙΚΑ ΕΠΙΘΕΤΑ
μέγας Ποσειδών (312) : τυπικό επίθετο
ευρύχωρη Τροία (338) : τυπικό επίθετο
θεία Καλυψώ (354) : τυπικό επίθετο
καλλίσφυρη Ινώ (367) : τυπικό επίθετο
θεϊκή τιμή (369) : τυπικό επίθετο
κοσμοσείστης Ποσειδών (373, 403) : τυπικό επίθετο
Ο Οδυσσέας πολύπαθος και θείος (390) : τυπικά επίθετα
ανθρώπους διογέννητους (461) : τυπικό επίθετο
ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΜΟΙ
1. Ποσειδώνας : εξοργίζεται όταν μαθαίνει ότι οι θεοί πήραν αποφάσεις, ενώ απουσίαζε (311-313). Συμπεριφέρεται με εκδικητικότητα και μίσος προς τον Οδυσσέα. Δεν τον λυπάται, αλλά αντίθετα χαίρεται να τον βλέπει να υποφέρει. Είναι σκληρός και χαιρέκακος (=χαίρεται όταν ο άλλος παθαίνει κάτι κακό) (413-418)
2. Λευκοθέη/Ινώ : Εμφανίζεται ως "από μηχανής θεός" (=ανέλπιστη λύση ενός προβλήματος). Λυπάται τον Οδυσσέα και συμπάσχει με τα δεινά του (373-374). Είναι καλοκάγαθη, ευγενική, συμπονετική και τρυφερή. Προσπαθεί να εμψυχώσει τον Οδυσσέα και του δίνει συμβουλές (375-386). Δείχνει έμπρακτα το ενδιαφέρον της, δίνοντας στον Οδυσσέα το μαγικό μαντίλι της.
3. Οδυσσέας : παρουσιάζεται με ανάμεικτα συναισθήματα και αντιδράσεις. Στην αρχή, χάνει το θάρρος του και απελπίζεται, μοιάζοντας έτοιμος να παραδοθεί στη μοίρα του (329-345). Είναι αντιηρωικός, αλλά βαθιά ανθρώπινος. Στη συνέχεια είναι καχύποπτος απέναντι στη Λευκοθέη (393-396), κάτι που είναι φυσιολογικό, μιας κι έχει χάσει την εμπιστοσύνη του προς τους θεούς λόγω των πολλών βασάνων που έχει περάσει. Κατόπιν, τον βλέπουμε να παραμένει ψύχραιμος, να ανακτά το θάρρος και την πίστη του και να παίρνει γρήγορες αποφάσεις. Κινητοποιείται και αγωνίζεται να επιβιώσει (403-412). Τελικά δικαιώνεται και βγαίνει νικητής.
Επιμέλεια : Νίκος Μελιγκώνης
ΟΔΥΣΣΕΙΑ : ε 311 - 420
Α.ΔΟΜΗ:
ΕΝΟΤΗΤΑ: στ. 311-420: Η συνάντηση με τον Ποσειδώνα – Η τρικυμία – Η εμφάνιση της Λευκοθέης – Η διάλυση της σχεδίας.ΕΝΟΤΗΤΑ: στ.421-550: Η επέμβαση της Αθηνάς – Η σωτηρία και η έξοδος στη στεριά.
Β.ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΜΟΙ:
- ΠΟΣΕΙΔΩΝΑΣ: Εκδικητικός, δυνατός, κοσμοσείστης.
- ΛΕΥΚΟΘΕΗ: αντικαταστάτρια της Αθηνάς, εμψυχώτρια του Οδυσσέα, από μηχανής θεός.
- ΑΘΗΝΑ: Σέβεται και φοβάται τον Ποσειδώνα, επιφυλακτική, έμπρακτη επέμβασή της, βοηθός του Οδυσσέα.
Γ.ΑΝΘΡΩΠΟΜΟΡΦΙΣΜΟΣ ΤΩΝ ΘΕΩΝ:
1) Έτσι λοιπόν και τόσοι οι θεοί άλλαξαν γνώμη, όσο εγώ βρισκόμουν στους Αιθίοπες (στίχοι 315-316).
2) Όμως κι εγώ το λέω: θα χορτάσει για καλά τη μαύρη μοίρα του (στίχος 320).
3) Ποιος αθάνατος πάλι μου πλέκει δόλο (στίχος 393).
4) Με μύρια πάθη περιπλανήσου στα πελάγη (στίχος 415)
ΕΝΑΝΘΡΩΠΙΣΗ – ΕΠΙΦΑΝΕΙΑ ΘΕΩΝ : Επιφάνεια της Λευκοθέης.
ΑΝΤΙΘΕΣΕΙΣ:Η χαρά του Οδυσσέα για την αναχώρησή του – ο βουβός πόνος της Καλυψώς.
Δ.ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΕΣ ΤΕΧΝΙΚΕΣ
- ΧΡΗΣΗ ΤΟΥ «ΑΠΟ ΜΗΧΑΝΗΣ ΘΕΟΥ»:
- Η Λευκοθέη λειτουργεί ως από μηχανής θεός, αφού η Αθηνά δεν μπορεί να εμφανιστεί λόγω Ποσειδώνα, και σώζει τον Οδυσσέα.
- ΣΥΣΤΟΛΗ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ:
Δίνεται λοιπόν η ευκαιρία να συζητηθεί η σχέση αφήγησης-χρόνου:
α) Ο αφηγηματικός χρόνος σε μια διαλογική σκηνή είναι σχεδόν ίσος με τον πραγματικό χρόνο.
β) Στην περιγραφική αφήγηση όμως υπάρχουν περιπτώσεις που ο χρόνος διαρκεί ελάχιστα σε σχέση με τον πραγματικό, όπως π.χ. στις τρεις από τις τέσσερις μέρες της κατασκευής της σχεδίας και στις 16 από τις 17 του ταξιδιού , που δεν έχουν κανένα αφηγηματικό περιεχόμενο, ή στον χρόνο του γεύματος που συνοψίζεται σε έναν μόνο στίχο . Στις περιπτώσεις αυτές η αφήγηση συστέλλει τον χρόνο (διατρέχει χρόνο πολύ με αριθμητική κυρίως αναφορά ή με αφαίρεση), όπως σε άλλες τον διαστέλλει (εντάσσει εκτενή αφηγηματική ύλη σε μικρό χρονικό διάστημα.
Η Ενότητα κλείνει με την αρχή της 18ης μέρας του ταξιδιού (της 29ης από την αρχή της Οδύσσειας), «όταν πήραν να φαίνονται [...] της Φαιακίδας τα βουνά», όταν δηλαδή έφτανε ο Οδυσσέας στο τέλος σχεδόν του προγραμματισμένου από τον Δία εικοσαήμερου ταξιδιού του, δεν έχει όμως ακόμα περάσει τα επίσης προγραμματισμένα πάθη θα τα περάσει στις τρεις μέρες που απομένουν.
1) Στίχοι 258-289: Σε 32 στίχους ο ποιητής αφηγείται γεγονότα που συνέβησαν μέσα σε 4 ημέρες.
2) Στίχοι 300-307: Σε 8 μόλις στίχους ο Όμηρος καλύπτει ένα διάστημα 17 ημερών.
- ΕΣΩΤΕΡΙΚΟΣ ΜΟΝΟΛΟΓΟΣ: O μονόλογος είναι ουσιαστικά διάλογος του ήρωα με τον εαυτό του σε κρίσιμες στιγμές της αφήγησης, όταν αντιμετωπίζει σοβαρά προβλήματα και αναζητεί μόνος τη λύση τους. Αποκαλύπτει έτσι τις σκέψεις και τα συναισθήματά του, και ο ακροατής κατανοεί καλύτερα τις ενέργειές του.
Στίχοι 329-345
ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΕΝΟΣ ΦΥΣΙΚΟΥ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟΥ:
1) Σημάδια που προμηνύουν την τρικυμία. 2) Ξέσπασμα της τρικυμίας. 3) Κορύφωση της τρικυμίας. 4) Εξαφάνιση της τρικυμίας.
Ε.ΣΧΗΜΑΤΑ ΛΟΓΟΥ:
ΠΑΡΟΜΟΙΩΣΕΙΣ:
Σε μια απλή παρομοίωση παρομοιάζονται δύο έννοιες, για παράδειγμα, η Iνώ με πουλί (371), ο κορμός του δέντρου με άλογο (407-408), ο Oδυσσέας με καλό πατέρα (ε 15). Στην επική ποίηση όμως (και όχι μόνο) συναντούμε και παρομοιώσεις σύνθετες, που είναι εκτεταμένες/διεξοδικές· σ’ αυτές, η εικόνα που θέλει να μας δείξει ο ποιητής παρομοιάζεται με μια άλλη εικόνα, παρμένη συνήθως από τη φύση ή από την αγροτική ζωή και γνωστή, άρα, στον ομηρικό, τουλάχιστον, ακροατή· λόγου χάρη, το στροβίλισμα της σχεδίας στη θάλασσα από τους ανέμους παρομοιάζεται με το στροβίλισμα των αγκαθιών στον κάμπο από τον βοριά.
Οι τρεις επιθέσεις του Ποσειδώνα και οι αντίστοιχες αντιδράσεις του Οδυσσέα.
γ. κύμα μεγάλο, άγριο, φοβερό και
κατακόρυφο διαλύει τη σχεδία | ||
γ. κολυμπάει με δύναμη
| ||
β. κύμα σαρωτικό ταρακούνησε τη
σχεδία – συνέτριψε το κατάρτι – ο Oδυσσέας βρέθηκε μακριά | ||
β. αρπάζεται από τη σχεδία και
προσπαθεί να σωθεί | ||
α. φυσούν όλοι οι άνεμοι και
σηκώνουν τεράστιο κύμα | ||
α. λύγισε η ψυχή του - φοβάται
τον άδοξο θάνατο |
Αποκλιμάκωση της τρικυμίας
το κύμα έσπαζε ακόμη φοβερό πάνω στις ξέρες
| ||
λιποψυχεί και αναζητεί λύση...
| ||
έπεσε ο άνεμος και φάνηκε η στεριά
| ||
ο Oδυσσέας αγάλλεται και κολυμπάει γρήγορα...
|
το στόμιο ενός ποταμούδεν το χτυπούσε ο άνεμος
| |
κολυμπώντας φτάνει ως εκεί
και σώζεται |
ΠΗΓΗ : http://efmorfia.blogspot.gr/p/blog-page_6.html
ΔΕΣ ΚΑΙ 2stav-glossa.blogspot.com/2016/02/9-311-420.html
ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Ραψωδία ε, στ.311- 420, «Επιστροφή του Ποσειδώνα → τρικυμία - Σύγκρουση Ποσειδώνα-Oδυσσέα – Παρέμβαση της Iνώς»
ΤΟΠΟΣ: ΧΡΟΝΟΣ: ΠΡΟΣΩΠΑ:
Ας δώσουμε από ένα πλαγιότιτλο στις παρακάτω ενότητες:
1.
στ. 311-326:
___________________________________________________________________________
2.
στ. 327-345:
___________________________________________________________________________
3.
στ. 346-366: ___________________________________________________________________________
4.
στ. 367-387:
___________________________________________________________________________
5.
στ. 390-401:
___________________________________________________________________________
6.
στ. 402-414: ___________________________________________________________________________
7.
στ.415-420:
____________________________________________________________________________
Προσέξτε πώς ανοίγει και πώς κλείνει η ενότητα. Με ποιον θεό συναντιέται ο
ήρωάς μας;
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
Γιατί ο Ποσειδώνας εχθρεύεται τόσο πολύ τον Οδυσσέα;
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
Ο Ποσειδώνας, βλέποντας τον Οδυσσέα, οργίζεται και
μονολογεί :
Η επιθετικότητα του Ποσειδώνα εκδηλώνεται σε 3 φάσεις.
Να εντοπίσετε τους αντίστοιχους στίχους μέσα από το κείμενο:
Ποιες
είναι οι αντιδράσεις του Οδυσσέα στην κάθε φάση;
Ας μελετήσουμε πιο προσεκτικά τις αντιδράσεις του
Οδυσσέα:
Στην ενότητα
αυτή προβάλλεται η ανωτερότητα της ανθρώπινης σκέψης απέναντι στις φυσικές και
τις θεϊκές δυνάμεις. Ο Οδυσσέας, αν και παραμένει ευάλωτος, σωματικά και
συναισθηματικά, παλεύει έχοντας εμπιστοσύνη στις δυνάμεις του (ανθρωποκεντρισμός της Οδύσσειας).
Ποια αφηγηματική τεχνική χρησιμοποιεί ο ποιητής για να δείξει την αντίδραση
του Οδυσσέα;
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
Ένα από τα
σχήματα λόγου που χρησιμοποιούνται στην Οδύσσεια είναι και η διεξοδική
παρομοίωση.
Στους στίχους
361-5 και 405-406 υπάρχουν δύο τέτοιες παρομοιώσεις. Ας βρούμε τη δομή τους:
1η Παρομοίωση:
στ. 361-365
Αναφορικό
μέρος: _____________________________________________________________
____________________________________________________________________________
Δεικτικό
μέρος: _______________________________________________________________
____________________________________________________________________________
Ποια στοιχεία
παρομοιάζονται; ___________________________________________________
Το κοινό
σημείο τους: __________________________________________________________
2η Παρομοίωση:
στ. 405-406
Αναφορικό
μέρος: _____________________________________________________________
____________________________________________________________________________
Δεικτικό
μέρος: _______________________________________________________________
____________________________________________________________________________
Ποια στοιχεία
παρομοιάζονται; ___________________________________________________
Το κοινό
σημείο τους: __________________________________________________________
Με τις συγκεκριμένες παρομοιώσεις ο ποιητής πετυχαίνει να:
α. Πλαταίνει την επική αφήγηση (επιβράδυνση)
β. Προβάλλοντας το γνωστό και το συνηθισμένο μάς βοηθά να
γνωρίσουμε το νέο και άγνωστο
γ. Συνδυάζει πολλούς και διαφορετικούς κόσμους (π.χ. τη
στεριά και τη θάλασσα) πετυχαίνοντας την ποικιλία.
Στον άνισο
αγώνα θεού-θνητού παρεμβαίνει μια ευσπλαχνική θεότητα, η Λευκοθέη. Η θεά
ενθαρρύνει τον Οδυσσέα και στο λόγο της:
Εργασίες
για το σπίτι
1.
Να χαρακτηρίσετε τον Οδυσσέα μέσα από τη δοκιμασία του.
2.
Ποιες αφηγηματικές τεχνικές εντοπίζετε στο απόσπασμα;
3.
Ποια στοιχεία παραμυθιού εντοπίζετε στο κείμενο;
4.
Είστε η Λευκοθέη και ο Ποσειδώνας σας εγκαλεί γιατί βοηθήσατε τον Οδυσσέα. Τι
του λέτε για να δικαιολογήσετε την πράξη σας;
πηγη ]ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Ραψωδία ε, στ.311- 420, «Επιστροφή του ... eclass.sch.gr/modules/.../ΦΥΛΛΟ%20ΕΡΓΑΣΙΑΣ%20Ραψωδία%20ε%20311-420.doc...ΟΔΥΣΣΕΙΑ - 9η ΕΝΟΤΗΤΑ : ε 311 - 420
ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ
- Ποια ήταν η αιτία της έχθρας του Ποσειδώνα προς τον Οδυσσέα ;
...............................................................................................
...............................................................................................
...............................................................................................
...............................................................................................
...............................................................................................
...............................................................................................
- Σε πόσες φάσεις εκδηλώνεται η επιθετικότητα του Ποσειδώνα ; Να εντοπίσετε τους αντίστοιχους στίχους μέσα από το κείμενο
...............................................................................................
...............................................................................................
...............................................................................................
...............................................................................................
...............................................................................................
- Ποια αφηγηματική τεχνική χρησιμοποιεί ο ποιητής για να δείξει την αντίδραση του Οδυσσέα;
..............................................................................................
..............................................................................................
..............................................................................................
..............................................................................................
..............................................................................................
- Ποια στοιχεία παραμυθιού υπάρχουν στην ενότητα;
...............................................................................................
...............................................................................................
...............................................................................................
...............................................................................................
...............................................................................................
- « Αναδρομική διήγηση έχουμε όταν ο ίδιος αφηγητής (ποιητής) ή κάποιο από τα πρόσωπα (π.χ. η ωραία Ελένη) εξιστορούν γεγονότα του παρελθόντος, π.χ., η Ελένη και ο Μενέλαος με αφορμή την επίσκεψη του Τηλέμαχου αναφέρονται σε γεγονότα του Τρωικού πολέμου· πρβλ. τον αγγλικό όρο flash back».
Να εντοπίσετε τους στίχους που υπάρχει αναδρομική αφήγηση στην ενότητα και να σημειώσετε: α)ποιος μιλάει και β) ποια γεγονότα από το παρελθόν ανακαλεί στη μνήμη του
...............................................................................................
...............................................................................................
...............................................................................................
...............................................................................................
...............................................................................................
...............................................................................................
- «Ο νικηφόρος αγώνας του Οδυσσέα με τον Ποσειδώνα τονίζει τη δύναμη του ανθρώπου και επιβεβαιώνει τον ανθρωποκεντρικό χαρακτήρα της Οδύσσειας»
Να επιβεβαιώσετε με επιχειρήματα την παραπάνω άποψη................................................................................................
................................................................................................
................................................................................................
................................................................................................
................................................................................................
................................................................................................
- Να συμπληρώσετε τον παρακάτω πίνακα:
Τυπικά επίθετα
|
Προοικονομίες
|
Στοιχεία ανθρωπομορφισμού
|
Επιμέλεια: Κυριακίδου Μαρία
ΠΗΓΗ : http://kiriakidoumaria.blogspot.gr/
