α ,ΣΤΙΧ.26 - 108 ,ΟΜΗΡΟΥ ΟΔΥΣΣΕΙΑ

ΠΗΓΗ https://www.slideshare.net/ssuserd6926c/odysseia-52760585

ΠΗΓΗ https://www.slideshare.net/aggpet/26-108-2

Ραψωδία α (στ. 26 - 108)

 

ΠΗΓΗ https://www.slideshare.net/matoula74/26-108-40934757

https://www.slideshare.net/ginazaza/26-108




















ΠΗΓΗ https://www.slideshare.net/aggpet/26-108-2

ΕΝΟΤΗΤΑ 2η ραψωδία α (στ. 26-108) Η πρώτη 

«αγορά» των θεών

http://2stav-glossa.blogspot.com/2013/10/2-26-108.html

ραψωδία α

Η πρώτη «αγορά» των θεών (στ. 26-108)

ΤΟΠΟΣ:       Όλυμπος

ΧΡΟΝΟΣ:    1^η μέρα της Οδύσσειας

ΠΡΟΣΩΠΑ: ΘΕΟΙ

Δίας & Αθηνά (παρευρίσκονται και παίρνουν το λόγο)

 υπόλοιποι ολύμπιοι θεοί εκτός του Ποσειδώνα (παρευρίσκονται αλλά δε μιλούν = βουβά πρόσωπα

Ποσειδώνας, Καλυψώ, Άτλας, Πολύφημος (αναφέρονται αλλά δεν παρευρίσκονται)

           

ΑΝΘΡΩΠΟΙ (αναφέρονται αλλά δεν παρευρίσκονται)

            Οδυσσέας, Τηλέμαχος, Μνηστήρες

                        Αίγισθος, Αγαμέμνονας, Ορέστης

→ Mε την απουσία λοιπόν του Ποσειδώνα, την αναφορά στον Αίγισθο και τους έξυπνους χειρισμούς της Αθηνάς, προγραμματίστηκαν στον Όλυμπο οι εξελίξεις τόσο στην Ιθάκη, όσο και στην Ωγυγία· στο εξής ο θεϊκός χώρος θα «δανείζει στον ανθρώπινο [...] θεούς, συνήθως ως αγγελιοφόρους ή παραστάτες των ηρώων», γιατί στην Οδύσσεια η δράση ανήκει σχεδόν αποκλειστικά στους ήρωες.

Ι. ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ

ΘΕΜΑΤΑ

●          Αίγισθος (ευθύνη του Αίγισθου για τις πράξεις του Þ δίκαιη τιμωρία του)

●          Οδυσσέας  - η Καλυψώ τον εμποδίζει να φύγει από το νησί της

·                                 Ο Δίας λέει ότι οι θεοί δεν τον ξέχασαν 

·                                 Η Αθηνά προτείνει σχέδιο σωτηρίας

ΑΠΟΦΑΣΗ  → Ο νόστος (= επιστροφή) του Οδυσσέα

Η δήλωση του Δία σχετικά με την ευθύνη του ανθρώπου για τις πράξεις του (στ.36-9): 
Για πρώτη φορά στην ιστορία του ανθρώπου τίθεται το θέμα της ελεύθερης επιλογής με επίγνωση των συνεπειών, που σημαίνει ότι ο ίδιος ο άνθρωπος δημιουργεί τις προϋποθέσεις για τη δυστυχία του, πέρα από ό,τι του όρισε η μοίρα.
→ Το θέμα, λοιπόν, της ευθύνης του ανθρώπου για τις πράξεις του μπορεί να διατυπωθεί ως εξής: οι θεοί προειδοποιούν τους θνητούς (με διάφορους τρόπους) για επικείμενη συμφορά λόγω ατασθαλιών· αν δεν συμμορφωθούν, ευθύνονται για τις πράξεις τους και τιμωρούνται γι’ αυτές.
Kαι σχηματικά: (θεϊκή) προειδοποίηση – μη συμμόρφωση → τιμωρία.
H ηθικοθρησκευτική αυτή αρχή διέπει την Οδύσσεια σαν καταστατική της αρχή.
H έννοια της υπέρβασης των ορίων είναι ταυτόσημη με την υβριστική συμπεριφορά. Υβριστής γίνεται όποιος υπερβαίνει τα όριά του παίρνοντας κάτι που δεν του ανήκει (όπως οι σύντροφοι του Οδυσσέα , ο Αίγισθος, οι μνηστήρες). Ας προστεθεί ότι η ύβρις τιμωρείται πάντοτε από τους θεούς, πράγμα που μπορεί να αποτελεί κριτήριο για το τι είναι ύβρις και τι όχι.
ΣΧΕΔΙΟ ΔΡΑΣΗΣ 
Η Aθηνά παρουσιάζει αμέσως το διπλό σχέδιό της : για τον νόστο του Οδυσσέα αφενός, που ορίζει τον βασικό άξονα του έπους, και για την αναζήτησή του από τον Tηλέμαχο αφετέρου (97-108), που ορίζει τον πλάγιο άξονα, την «Tηλεμάχεια».

- ο Ερμής θα μεταφέρει στην Καλυψώ την εντολή των θεών (= νόστος του Οδυσσέα) 

- η Αθηνά θα πάει στην Ιθάκη να εμψυχώσει τον Τηλέμαχο και να τον παρακινήσει να πάει στην Σπάρτη και στην Πύλο για να πάρει πληροφορίες για τον Οδυσσέα

Ήδη από την αρχή της Οδύσσειας μπαίνουν οι δύο άξονες πλοκής του μύθου

α) ο νόστος του Οδυσσέα

β) η αναζήτηση του Τηλέμαχου 

Γιατί στη συνέλευση των θεών αναφέρουν τον Αίγισθο; Δεν είχε κανένα ευγενικό κίνητρο για τις πράξεις και επιπλέον είχε προειδοποιηθεί από τους θεούς. Δεν υπάκουσε στον ηθικό νόμο ύβρις, νέμεσις, τίσις.(βλ. Στίχοι 40-51: Το παράδειγμα του Αίγισθου μας προϊδεάζει για την τιμωρία των μνηστήρων.)

Η αναφορά του Αίγισθου γίνεται για να δείξει την αδικία που γίνεται εις βάρος του Οδυσσέα που ήταν ενάρετος.

τυπικά επίθετα: είναι επίθετα ή φράσεις που αποδίδονται συνήθως σε θεούς ή ήρωες (π.χ. για το Δία: Κρονίδης, των δυνατών ο παντοδύναμο, που τα σύννεφα συνάζει).

Ο ανθρωπομορφισμός των θεών: Τους φαντάζονταν με ανθρώπινη μορφή, αλλά και ότι σκέφτονταν, αισθάνονταν, μιλούσαν και ενεργούσαν όπως οι άνθρωποι, σε ανώτερο όμως βαθμό· διαφορετική φαντάζονταν μόνο την τροφή τους και τους θεωρούσαν αθάνατους. H κοινωνία τους ήταν αναπαράσταση της ανθρώπινης κοινωνίας της ομηρικής εποχής, που είχε χαρακτήρα πατριαρχικό.

Οι θεοί φαίνεται να έχουν χαρακτηριστικά και συνήθειες που ταιριάζουν περισσότερο σε ανθρώπους και όχι σε θεούς. Έτσι, βλέπουμε τον Ποσειδώνα ενώ είναι θεός και υποτίθεται παντογνώστης, δε γνωρίζει ότι ενώ εκείνος λείπει στους Αιθίοπες οι άλλοι θεοί έχουν αποφασίσει παρά τη θέληση του ίδιου, να βοηθήσουν τον Οδυσσέα να γυρίσει στην πατρίδα του.

Επίσης, βλέπουμε τους θεούς να είναι εξαρτημένοι από υλικές απολαύσεις, όπως ήταν οι θυσίες. Ακόμα, έχουν ανθρώπινα συναισθήματα. Ο Ποσειδώνας νοιώθει οργή και ανάγκη για εκδίκηση, η Καλυψώ νοιώθει πάθος για τον Οδυσσέα κτλ.

ΑΝΘΡΩΠΟΜΟΡΦΙΣΜΟΣ ΤΩΝ ΘΕΩΝ:

1)             Η συμμετοχή του Ποσειδώνα στη θυσία των Αιθιόπων (στίχοι 29-30)

2)             Ο Ερμής συνομιλεί με τον Αίγισθο (στίχοι 49-50)

3)             Τα γλυκά λόγια της Καλυψώς (στίχος 60)

4)             Ο θυμός του Δία (στίχος 72)

5)             Η αρχή της πλειοψηφίας στις συγκεντρώσεις των θεών (στίχοι 90-92)

ΠΡΟΪΔΕΑΣΜΟΙ:

1)             Στίχοι 26-30: Η αναφορά στην απουσία του Ποσειδώνα μας προϊδεάζει για τη συνέλευση που ακολουθεί.

2)             Στίχοι 40-51: Το παράδειγμα του Αίγισθου μας προϊδεάζει για την τιμωρία των μνηστήρων.

3)             Στίχοι 97-100: Η Αθηνά μας προϊδεάζει για την επίσκεψη του Ερμή στην Ωγυγία και τη φυγή του Οδυσσέα από εκεί.

4)             Στίχοι 101-105: Η Αθηνά μας προϊδεάζει για όσα θα γίνουν στην Ιθάκη.

5)             Στίχοι 106-108: Η Αθηνά μας προϊδεάζει για το ταξίδι του Τηλέμαχου στην Πύλο και στη Σπάρτη.

ΑΝΤΙΘΕΣΕΙΣ:

1)             Ασεβής Αίγισθος – Ευσεβής Οδυσσέας

2)             Εχθρός του Οδυσσέα – Προστάτης του Οδυσσέα

ΠΡΟΣΩΠΑ

ΑΘΗΝΑ 
 Η εύνοια της θεάς προς τον Οδυσσέα δηλώνεται:

·        Με την πρωτοβουλία που παίρνει να εισάγει το θέμα του Οδυσσέα .Το κάνει με έξυπνο τρόπο προβάλλοντας το ήθος του Οδυσσέα, αντίθετα με τον Αίγισθο αυτός ταλαιπωρείται χωρίς να το αξίζει. Στόχος της είναι να δημιουργήσει ευνοϊκό κλίμα για τον ήρωα, που μπορέσει να οδηγήσει και σε μια ευνοϊκή απόφαση για την επιστροφή του.

·         Με τα λόγια της ( στιχ. 56 φλέγεται η καρδιά μου, στιχ. δύστυχο και οδυρόμενο, στιχ. 66 – 68 Εκείνος …………τον θάνατο, στιχ. 68 – 72 Εσένα Δία …ω Δία )

·         Με την πρόταση του σχεδίου για την επιστροφή του ήρωα.

ΟΔΥΣΣΕΑΣ

·        Είναι βαθιά δυστυχισμένος μακριά από τους δικούς του «φυλακισμένος» σε ένα νησί.

·        Η νοσταλγία για την πατρίδα του ήταν τόσο μεγάλη, ώστε αρκεί να δει καπνό στη πατρική γη ψηλά να ανηφορίζει κι έπειτα ας πεθάνει. ( ο Οδυσσέας είναι αιώνιο σύμβολο του ξενιτεμένου)

·        Μέχρι τώρα υπήρξε ευσεβής και συνεπής στις υποχρεώσεις του απέναντι στους θεούς.

ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΜΟΙ:

ΔΙΑΣ: Μεγαλοπρεπής, αυστηρός, συνετός, δίκαιος.

ΑΘΗΝΑ: Ευφυής, προνοητική, τολμηρή, γενναία, αδίστακτη.

ΠΟΣΕΙΔΩΝΑΣ: Εκδικητικός, μικρόψυχος.

ΚΑΛΥΨΩ: Κακιά, αδίστακτη, εγωίστρια.

   ΟΔΥΣΣΕΑΣ: Ευσεβής, συνετός, πιστός, πολυβασανισμένος.

Σχολιασμός

Posted by filologein

1. Οι αντιστοιχίες που υποδηλώνονται ανάμεσα στην οικογένεια των Ατρειδών και στην οικογένεια του Οδυσσέα:

• Αγαμέμνονας ≈ Οδυσσέας
• Κλυταιμνήστρα ≈ Πηνελόπη } Mήπως κινδυνέψει και ο Οδυσσέας
• Αίγισθος ≈ μνηστήρες
• Ορέστης ≈ Τηλέμαχος κατά την επιστροφή του;

(γιατί) και την Πηνελόπη την «πολιορκούν» οι μνηστήρες ο δε Τηλέμαχος δεν έχει αναλάβει ακόμη καμία πρωτοβουλία.

Η ιστορία των Ατρειδών λειτουργεί έτσι σαν απειλή για την τύχη της οικογένειας του Οδυσσέα και αφήνει ανοιχτά όλα τα ενδεχόμενα εντείνοντας την αγωνία και το ενδιαφέρον του ακροατή μέχρι την αίσια έκβαση του νόστου του Οδυσσέα και το ξανασμίξιμο με τη γυναίκα του.

2. Κατά τη διαδικασία της απόφασης των θεών για τον νόστο του Οδυσσέα:

• Απομακρύνεται σκόπιμα ο Ποσειδώνας, για να μη δημιουργήσει πρόβλημα στο συμβούλιο των θεών, όπου θα ληφθούν σημαντικές αποφάσεις υπέρ του (μισητού του) Οδυσσέα
• Σκόπιμα, επίσης, ο Δίας θυμάται το πάθημα του Αίγισθου, το αναλύει και το δικαιολογεί (στ. 33 - 51)
• με το πάθημα αυτό συμφωνεί η Αθηνά και με τον αναθεματισμό που ακολουθεί μάς προϊδεάζει για τον θάνατο των μνηστήρων, αντιπαραθέτει όμως αμέσως την περίπτωση του Οδυσσέα («εμένα όμως») γνωρίζοντάς μας περισσότερα για την Kαλυψώ και το νησί της και τονίζοντας ιδιαίτερα την αγάπη του ήρωα για την πατρίδα
  

  Ελέγχει, στη συνέχεια, τον Δία για αδιαφορία ή εχθρότητα προς τον Οδυσσέα και του θυμίζει την έμπρακτη ευσέβειά του στην Τροία: όλος ο συναισθηματικά φορτισμένος λόγος της θεάς επιδιώκει να στρέψει τον Δία υπέρ του Οδυσσέα· αυτό δείχνει και η επιμονή της στον πατέρα της Καλυψώς, τον Άτλαντα, εχθρό του Δία κατά την Τιτανομαχία, αλλά και η αποσιώπησή της για ό,τι βαραίνει τον Οδυσσέα (στ.54-72)
• Αυτό θα το πει ο Δίας: εξηγεί την έχθρα του Ποσειδώνα για τον Οδυσσέα και προτείνει να σκεφτούν το θέμα της επιστροφής του στην πατρίδα, γιατί μόνος ο κοσμοσείστης Ποσειδώνας δεν μπορεί να εναντιώνεται στη θέληση όλων των άλλων θεών (στ.75-92)· έφερε λοιπόν αποτέλεσμα ο λόγος της θεάς
  

  Φαίνεται εδώ μια πρώιμη δημοκρατική αντίληψη στη λήψη αποφάσεων, πολύ πριν θεσπιστεί το δημοκρατικό πολίτευμα, που σημαίνει ότι ήταν αίτημα στην εποχή του ποιητή, τουλάχιστον. Kαι τις διεκδικήσεις τους οι άνθρωποι (όπως και τις εκάστοτε ηθικές απαιτήσεις) τις προβάλλουν στους θεούς, για να μπορούν, προφανώς, να τις επιβάλλουν ευκολότερα.
• Η Aθηνά παρουσιάζει αμέσως το διπλό σχέδιό της : για τον νόστο του Οδυσσέα αφενός, που ορίζει τον βασικό άξονα του έπους, και για την αναζήτησή του από τον Tηλέμαχο αφετέρου (97-108), που ορίζει τον πλάγιο άξονα, την «Tηλεμάχεια».
  

  → Mε την απουσία λοιπόν του Ποσειδώνα, την αναφορά στον Αίγισθο και τους έξυπνους χειρισμούς της Αθηνάς, προγραμματίστηκαν στον Όλυμπο οι εξελίξεις τόσο στην Ιθάκη, όσο και στην Ωγυγία· στο εξής ο θεϊκός χώρος θα «δανείζει στον ανθρώπινο […] θεούς, συνήθως ως αγγελιοφόρους ή παραστάτες των ηρώων», γιατί στην Οδύσσεια η δράση ανήκει σχεδόν αποκλειστικά στους ήρωες.

  Το σχέδιο αυτό της Αθηνάς συλλαμβάνει και προγραμματίζει τη σύνθεση του έπους ως διπολική ενότητα: νόστος και αναζήτηση του ήρωα συμπλέκονται.

3. Η δήλωση του Δία σχετικά με την ευθύνη του ανθρώπου για τις πράξεις του (στ.36-9) λέγεται σαν απάντηση στο υποτιθέμενο παράπονο των θνητών ότι οι συμφορές τους οφείλονται στους θεούς· με το «και» («κι από φταίξιμο δικό τους […] και πάνω απ’ το γραφτό τους» / […] είναι σαν να λέει ότι το μερίδιο συμφορών που ορίζει η Mοίρα για τους ανθρώπους το επαυξάνουν οι ίδιοι με τις άδικες πράξεις τους· και τη θέση του αυτή ο Δίας την επαληθεύει με το παράδειγμα του Αίγισθου (40-51), ο οποίος, παρά την προειδοποίηση των θεών, επέλεξε να υπερβεί «την ορισμένη μοίρα», και πλήρωσε γι’ αυτό. Αυτός που επιλέγει είναι υπεύθυνος· ο θεός δεν έχει ευθύνη. Για πρώτη φορά στην ιστορία του ανθρώπου τίθεται το θέμα της ελεύθερης επιλογής με επίγνωση των συνεπειών, που σημαίνει ότι ο ίδιος ο άνθρωπος δημιουργεί τις προϋποθέσεις για τη δυστυχία του, πέρα από ό,τι του όρισε η μοίρα.

→ Το θέμα, λοιπόν, της ευθύνης του ανθρώπου για τις πράξεις του μπορεί να διατυπωθεί ως εξής: οι θεοί προειδοποιούν τους θνητούς (με διάφορους τρόπους) για επικείμενη συμφορά λόγω ατασθαλιών· αν δεν συμμορφωθούν, ευθύνονται για τις πράξεις τους και τιμωρούνται γι’ αυτές.

Kαι σχηματικά: (θεϊκή) προειδοποίηση – μη συμμόρφωση → τιμωρία.

H ηθικοθρησκευτική αυτή αρχή διέπει την Οδύσσεια σαν καταστατική της αρχή.

H έννοια της υπέρβασης των ορίων είναι ταυτόσημη με την υβριστική συμπεριφορά. Υβριστής γίνεται όποιος υπερβαίνει τα όριά του παίρνοντας κάτι που δεν του ανήκει (όπως οι σύντροφοι του Οδυσσέα , ο Αίγισθος, οι μνηστήρες). Ας προστεθεί ότι η ύβριςτιμωρείται πάντοτε από τους θεούς, πράγμα που μπορεί να αποτελεί κριτήριο για το τι είναι ύβρις και τι όχι.

4. Στο κείμενο εντοπίζουμε ενέργειες και καταστάσεις των θεών, όπως:

• Ταξιδεύουν και επισκέπτονται ανθρώπους, δέχονται προσφορές και ανταποδίδουν
• Συνεδριάζουν και αποφασίζουν, αυτό όμως που προτείνει ο πατέρας/αρχηγός
• Έχουν συναισθήματα: θλίβονται, οργίζονται και εκδικούνται, ερωτεύονται κτλ.
• Εκτιμούν αξίες/αρετές, όπως η φιλοπατρία, η σύνεση κ.ά, ενώ καταδικάζουν το έγκλημα, την αδικία κλπ
• Ως αθάνατοι όμως «οι θεοί αποτελούν μέρος ενός διαφορετικού κόσμου· όλα τα ανθρώπινα γνωρίσματα, τα συναντάμε στους θεούς εξωραϊσμένα, λαμπρότερα, μεγεθυσμένα» (βλ. και Γ5 του βιβλίου).
  
  → H αντίληψη αυτή για τους θεούς σήμαινε ότι οι άνθρωποι επιδοκίμαζαν αυτό που ήταν οι ίδιοι, ήθελαν όμως κάτι περισσότερο και αυτό το πρόβαλλαν στους θεούς τους. Ας σημειωθεί ότι ο θρησκευτικός ανθρωπομορφισμός θεωρείται εκπληκτικό επίτευγμα, γιατί προϋπέθετε μεγάλη τόλμη και περηφάνια του ανθρώπου για τον ανθρωπισμό του τον ίδιο.

5. Προοικονομία κανονικά - στο πλαίσιο της λογοτεχνίας - έχουμε όταν, σε χρόνο ανύποπτο, προβλέπεται κάτι που θα παίξει τον ρόλο του αργότερα· π.χ. το ασκί με το δυνατό κρασί που παίρνει μαζί του ο Οδυσσέας, όταν πηγαίνει στη σπηλιά του Πολύφημου (ι 218-39), θα διευκολύνει –με το μεθύσι– την τύφλωση του γίγαντα (ι 383 κ.ε.), και τότε θα αποκαλυφθεί η σημασία του· ή το «τραγουδούσε […] από ανάγκη», που λέγεται για τον Φήμιο στο α 172, θα συντελέσει στη σωτηρία του αοιδού κατά τη μνηστηροφονία.

Στα ομηρικά έπη όμως (στην προφορική, γενικά, ποίηση) είναι, ίσως, προτιμότερο να θεωρήσουμε την προοικονομία έννοια ευρύτερη, καθώς ως τέτοια αποτελεί βασικό στοιχείο της τεχνικής τους: ο ποιητής με διάφορους τρόπους ενημερώνει τον ακροατή για τα επόμενα άλλοτε προγραμματίζοντας ρητά τη δράση (όπως με το διπλό σχέδιο της Αθηνάς), άλλοτε προειδοποιώντας τον ακροατή για την εξέλιξη του μύθου (όπως με τις προσημάνσεις της Mούσας, στο α 20-2, και του Δία, στο 89-90, για την τύχη του Οδυσσέα) ή προϊδεάζοντάς τον υπαινικτικά για επεισόδια που θα ακολουθήσουν (όπως για την τιμωρία των μνηστήρων, αφού η συμπεριφορά τους παρουσιάζει αντιστοιχίες τόσο με τη συμπεριφορά του Αίγισθου, 54-5, όσο και με τη συμπεριφορά των συντρόφων του Οδυσσέα, 104-5, βλ. α 10-11), και άλλοτε με τη μορφή της κυρίως προοικονομίας που αναφέρθηκε στην αρχή.

Γενικά, «ποτέ μέσα στην Οδύσσεια δεν συναντούμε τα κύρια θέματα αμέσως πάνω στην πραγματοποίησή τους, προτού ο ποιητής με τον ένα ή τον άλλο τρόπο μάς προειδοποιήσει γι’ αυτά». Οι ποικίλες αυτές μορφές προοικονομίας πρέπει να οφείλονται στην προφορική δημιουργία και παρουσίαση των επών, γιατί βοηθούσαν τόσο τον αοιδό όσο και τον ακροατή να συγκρατούν στη μνήμη τους τις γενικές γραμμές του μύθου. Συγχρόνως, αποκαλύπτουν την ύπαρξη ενιαίου σχεδίου, εμπνευσμένου από έναν ποιητή. Ακόμη, υποδηλώνουν ότι το βάρος της αφήγησης δεν δίνεται στο τι θα συμβεί αλλά στο πώς, που δεν συμβαίνει όμως ευθύγραμμα· δίνεται, δηλαδή, βάθος στην εξέλιξη του μύθου από τη μια μεριά, αλλά περιπλέκονται πάλι τα πράγματα από την άλλη· ενημερώνεται έτσι μακροπρόθεσμα ο ακροατής για τα επόμενα, αλλά και ανανεώνεται κάθε τόσο η αγωνία και το ενδιαφέρον του. Το να προωθεί τη δράση πολλές φορές σ’ ένα γεγονός που πρόκειται να γίνει αλλά πρόσκαιρα απομακρύνεται, είναι ένας τρόπος που χρησιμοποιεί ο Όμηρος, για να ετοιμάζει αυτά που θα ακολουθήσουν.

6. H σκηνή του συμβουλίου των θεών δίνεται διαλογικά. Διακρίνουμε τις δύο βασικές αφηγηματικές τεχνικές του έπους: την τριτοπρόσωπη/αντικειμενική και την πρωτοπρόσωπη/διαλογική/δραματική τεχνική. Την τριτοπρόσωπη αφήγηση της Μούσας/του ποιητή διαδέχεται εδώ ο διάλογος.

Η τριτοπρόσωπη αφήγηση παρουσιάζει τα γεγονότα λίγο πολύ άτονα, ενώ η πρωτοπρόσωπη με τον ευθύ/τον άμεσο λόγο ζωντανεύει τα πρόσωπα και δραματοποιεί την αφήγηση, καθώς φέρνει στο προσκήνιο τους διαλεγόμενους· αυτό σημαίνει ότι ο αοιδός και, κυρίως, ο ραψωδός, εξιστορώντας τα γεγονότα άλλοτε σαν αντικειμενικός (παντογνώστης) αφηγητής και άλλοτε από την οπτική γωνία των ηρώων, έδινε σχεδόν παράσταση θεατρική, γιατί υποχρεωνόταν να αλλάζει κάθε τόσο έκφραση, φωνή κτλ.· αποφευγόταν έτσι η μονοτονία, αλλά και δινόταν κάτι από το ήθος και το ύφος των ηρώων.

Αξιοπρόσεκτη είναι και η συμμετρία των λόγων: δύο ζευγάρια λόγων με ίσο σχεδόν αριθμό στίχων.

7. Tο ομηρικό επίθετο: το διακρίνουμε σε χαρακτηριστικό και περιγραφικό:

χαρακτηριστικά επίθετα: περιγραφικά επίθετα:

τον άντρα τον πολύτροπο στις θολωτές σπηλιές

τον φημισμένο Aίγισθο περίβρεχτο/κατάφυτο νησί

γενναίος/δύσμοιρος/καρτερικός Oδυσσέας την καλλιπλόκαμη νεράιδα

την απαράβατη εντολή κέρατα στριφτά

Τα επίθετα στα ουσιαστικά τόσο της πρώτης όσο και της δεύτερης στήλης αποδίδουν ιδιότητες, μη ορατές όμως τα πρώτα, ενώ ορατές λίγο πολύ τα δεύτερα, που βοηθούν να συλλάβουμε τα ουσιαστικά σαν εικόνες λίγο πολύ περιγραμμένες.

α 26-108, ενότητα 2η, χρήσιμες σημειώσεις

http://odysseia2013-14.blogspot.com/2014/03/26-108.html

Οδύσσεια, α, 26-108

2^η ενότητα

Χώρος

•Το παλάτι του Δία στον Όλυμπο

Πρόσωπα - θεοί

•ΠΑΡΟΝΤΕΣ: Δίας, Ήρα, Αθηνά, Απόλλωνας, Άρης, Άρτεμη, Αφροδίτη, Δήμητρα, Ερμής, Εστία, Ήφαιστος

•Ο …μεγάλος απών;  Ποσειδώνας (απουσιάζει στους Αιθίοπες, οι οποίοι του προσέφεραν πλούσια θυσία)

•Λείπουν αλλά αναφέρονται επίσης: η κόρη του Άτλαντα (=Καλυψώ), ο Πολύφημος, ο Άτλαντας

Πρόσωπα - άνθρωποι

•Δεν παρευρίσκεται κανείς

•Αναφέρονται: Αίγισθος, Αγαμέμνονας (Ατρείδης), Κλυταιμνήστρα (γυναίκα του Αγαμέμνονα), Ορέστης, Οδυσσέας, Τηλέμαχος, μνηστήρες

Απομάκρυνση Ποσειδώνα: Πώς εξυπηρετεί την εξέλιξη του μύθου;

•είναι το 1ο στάδιο στη διαδικασία που οδήγησε τους θεούς να αποφασίσουν το νόστο του Οδυσσέα. 

Ιστορία Ατρειδών

•Πώς επιβεβαιώνει την ηθική αρχή της Οδύσσειας (ύβρις – τίσις);

•Ύβρις = υπερβαίνει ο άνθρωπος τα όριά του παίρνοντας κάτι που δεν του ανήκει, προσβάλλοντας κάποιον θεό ή άνθρωπο.  Πάντα τιμωρείται από τους θεούς.

•Α. θεϊκή προειδοποίηση (μέσω Ερμή),

•Β. μη συμμόρφωση Αίγισθου (δική του η επιλογή – υπεύθυνος είναι αυτός που επιλέγει, δεν έχει την ευθύνη ο θεός.  Ο άνθρωπος επιλέγει έχοντας επίγνωση των συνεπειών και δημιουργεί μόνος του τις προϋποθέσεις για τη δυστυχία του, πέρα απ’ ό,τι όρισε η μοίρα!)  Ο Αίγισθος διαπράττει ύβρη.

•Γ. τιμωρία (τίσις): τον σκότωσε ο Ορέστης.

•Τι σχέση έχει με το θέμα της ενότητας (το νόστο του Οδυσσέα);  Μας προϊδεάζει για τη μνηστηροφονία (προοικονομία), καθώς και οι μνηστήρες διέπραξαν ύβρη και επομένως αναμένεται επίσης να τιμωρηθούν.

•Είναι, συνεπώς, σκόπιμη η αναφορά της ιστορίας αυτής εδώ = το 2ο στάδιο της διαδικασίας λήψης της απόφασης για νόστο Οδ.

1^ος λόγος Αθηνάς

•Η Αθηνά συμφωνεί με το πάθημα του Αίγισθου.

•Ο αναθεματισμός που ακολουθεί (στ. 55) μας προετοιμάζει-προϊδεάζει για την τιμωρία των μνηστήρων.  Άρα στο στίχο αυτό έχω προοικονομία! (προοικονομείται η τιμωρία των μνηστήρων για τα δικά τους κρίματα)

•Η Αθηνά προσπαθεί να στρέψει το Δία υπέρ του Οδυσσέα. (Το 3^ο στάδιο της διαδικασίας που οδήγησε στην απόφαση για το νόστο του Οδυσσέα)

•Α) Πώς παρουσιάζει τον Οδυσσέα; Γενναίο αλλά δύσμοιρο, δύστυχο και οδυρόμενο, να βασανίζεται από συμφορές, μακριά από την οικογένειά του, σε ένα νησί στο κέντρο της θάλασσας, όπου κρατείται παρά τη θέλησή του και εύχεται το θάνατο απελπισμένος και ευχόμενος να δει καπνό της πατρίδας του (στ. 57-59, 64, 67-68)

•Γιατί τονίζει τη δυστυχία του και την αγάπη για την πατρίδα του;  Για να προκαλέσει τον οίκτο του Δία (να τον λυπηθεί δηλαδή …για τα χάλια του!) και να του βάλει στο μυαλό το θέμα του νόστου που κατατρώγει τον ήρωα.

Β) Παρουσίαση Καλυψώς

•Δεν αναφέρει το όνομά της, την αναφέρει ως θυγατέρα του Άτλαντα.

•Γιατί επιμένει στον Άτλαντα; Βλ. το σχόλιο 9 του βιβλίου (σελ. 22).  Ο Δίας αναμένεται να αντιπαθήσει την Καλυψώ ως κόρη του παλιού του εχθρού και συνεπώς να συμπαθήσει τον Οδυσσέα. 

Γ) Για τι ελέγχει το Δία και τι του θυμίζει;

•Τον ελέγχει για θυμό  απέναντι στον Οδυσσέα και για την άκαμπτη-αλύγιστη στάση του. 

•Του θυμίζει τις θυσίες που του πρόσφερε ο Οδυσσέας στην Τροία.

•Γιατί το κάνει αυτό η Αθηνά;  

•Του θυμίζει την έμπρακτη ευσέβεια του Οδυσσέα, για να τον δει με εύνοια ο Δίας

Δ) Τι αποσιωπά η Αθηνά

•Οτιδήποτε βαραίνει τον Οδυσσέα!

•Γιατί;  Για να δημιουργήσει μόνο θετικά συναισθήματα απέναντι στον Οδυσσέα.

•Τα Α, Β, Γ και Δ είναι οι τρόποι πειθούς της Αθηνάς

Απάντηση του Δία (το 4 στάδιο της διαδικασίας)

•Τι λέει σχετικά με το θυμό για τον Οδυσσέα που του καταλόγισε η Αθηνά;  Αρνείται και αναγνωρίζει την ευσέβεια του Οδυσσέα.

•Πώς εξηγεί την παραμονή του Οδυσσέα μακριά από την πατρίδα του; Την αποδίδει στο θυμό του Ποσειδώνα.

•Μπορούν οι θεοί να αλλάξουν τη μοίρα ενός ανθρώπου; Σκεφτείτε τη μοίρα του Οδυσσέα και τον Ποσειδώνα.  Μοίρα του Οδυσσέα είναι να γυρίσει στην πατρίδα του.  Ο Ποσειδώνας μπορεί να καθυστερήσει την επιστροφή, αλλά όχι να την ματαιώσει.

•Σε ποια λόγια του Δία αναγνωρίζετε την αρχή της πλειοψηφίας; στ. 89-92.  Ο Ποσειδώνας μόνος του από τη μια μεριά-από την άλλη όλοι οι άλλοι θεοί!  Θα υποχωρήσει…

Πρόταση της Αθηνάς (το 5^ο στάδιο της διαδικασίας για το νόστο)

•Να διακρίνετε τα δύο μέρη της πρότασης-σχεδίου της Αθηνάς.

•στ. 97-100 και 101-108

•Γιατί χωρίς καθυστέρηση να σταλεί ο Ερμής;  Η Αθηνά βιάζεται για να προλάβει τυχόν επιστροφή του Ποσειδώνα που θα προκαλούσε προσκόμματα στα σχέδιά της

•Ποιον αφορά το 2^ο μέρος του σχεδίου της;  Τον Τηλέμαχο.

•Πώς λέγεται η φήμη που αφήνει πίσω του κανείς;  Υστεροφημία

Προσέχουμε επίσης τον όρο: ανθρωπομορφισμός

•Βλ. ερώτηση 5 του βιβλίου, σελ. 24

Αφηγηματικές τεχνικές 

•Σε ποια σημεία αφηγείται ο ποιητής σε τρίτο πρόσωπο;

•στ. 26-35, 52, 73, 93, Τριτοπρόσωπη η αφήγηση

•Σε ποια σημεία οι ήρωες (θεοί) διαλέγονται σε ευθύ λόγο;

•Δίας 36-51, Αθηνά 53-72, Δίας 74-92, Αθηνά 94-108. Πρωτοπρόσωπη / δραματική αφήγηση, ΔΙΑΛΟΓΟΣ

Προσέχουμε επίσης: προοικονομίες, τυπικά επίθετα/τυπικές εκφράσεις, χαρακτηριστικά και περιγραφικά επίθετα (βλ. την ερώτηση 8 στη σελίδα 24 του βιβλίου) 

Παραδείγματα:

•Χαρακτηριστικά επίθετα: τον φημισμένο Αίγισθο, γενναίος, δύσμοιρος, καρτερικός Οδυσσέας, απαράβατη εντολή

•Περιγραφικά επίθετα: περίβρεχτο / κατάφυτο νησί, καλλιπλόκαμη νεράιδα, κέρατα στριφτά, πόδια λοξά

Οδύσσεια : ΕΝΟΤΗΤΑ 2 (α 26-108)

ΠΗΓΗ http://skapanefs.blogspot.com/2012/04/2-26-108.html

2η ΕΝΟΤΗΤΑ α 26-108

ΕΝΟΤΗΤΕΣ

1. "Ο Ποσειδώνας στους Αιθίοπες" (26-30)

2. "Οι θεοί συνεδράζουν και πρώτος μιλά ο Δίας" (31-51)

3. "Η Αθηνά απαντά στον Δία" (52-72)

4. "Ο δεύτερος λόγος του Δία" (73-92)

5. "Η πρόταση της Αθηνάς" (93-108)

ΚΑΤΑ ΤΟ ΕΙΚΟΣ ΚΑΙ ΑΝΑΓΚΑΙΟΝ

Κάτι που είναι ανάγκη να γίνει (αναγκαίον) παρουσιάζεται με τρόπο εύλογο, λογικό (εικός) : Εδώ, είναι αναγκαίο να λείπει ο Ποσειδώνας από το συμβούλιο των θεών, προκειμένου να παρθεί ευνοϊκή απόφαση για τον Οδυσσέα (αναγκαίον) κι έτσι ο Όμηρος μας λέει ότι ο Ποσειδώνας βρισκόταν στη γη των Αιθιόπων για κάποιες θυσίες που έκαναν προς τιμήν του (εικός)

Ο ΔΙΑΛΟΓΟΣ μεταξύ Δία και Αθηνάς χαρίζει στο κείμενο θεατρικότητα, το κάνει πιο "ζωντανό".

 ΣΧΗΜΑ ΥΒΡΙΣ - ΤΙΣΙΣ - ΝΕΜΕΣΙΣ : Το συναντάμε στο απόσπασμα στην περίπτωση του Αίγισθου : αν και προειδοποιήθηκε, δολοφόνησε τον Αγαμέμνονα (ύβρις), οι θεοί οργίστηκαν (τίσις) και ο Ορέστης πήρε εκδίκηση για τον πατέρα του σκοτώνοντας τόσο τον Αίγιστο, όσο και την Κλυταιμνήστρα (νέμεσις). 

ΠΡΟΙΚΟΝΟΜΙΑ 

α) Ο Ποσειδώνας βρίσκεται στους Αιθίοπες (26-29)

β) η αναφορά στο πάθημα του Αίγισθου (40-48, 53-55) προικονομεί την τιμωρία των μνηστήρων

γ) η αντιπαράθεση από την Αθηνά των διαφορετικών περιπτώσεων Οδυσσέα-Αίγισθου

δ) η απόφαση του Δία (89-90)

ε) το σχέδιο της Αθηνάς (97-108)


ΑΝΘΡΩΠΟΜΟΡΦΙΣΜΟΣ
α) Ο Ποσειδώνας ταξιδεύει και παίρνει μέρος σε θυσίες. Ταυτόχρονα ευχαριστιέται καθώς συμμετέχει σε αυτές (26-29)
β) οι θεοί κάνουν συμβούλιο (31-32)
γ) υπάρχουν συγγενικές σχέσεις μεταξύ των θεών και ιεραρχία (53,61,74, 97-99)
δ) η Αθηνά συμπαθεί τον Οδυσσέα (56)
ε) η Καλυψώ είναι ερωτευμένη με τον Οδυσσέα (64-66)
στ) ο Ποσειδώνας είναι οργισμένος με τον Οδυσσέα (79-81)

ΑΞΙΕΣ ΠΟΥ ΠΡΟΒΑΛΛΟΝΤΑΙ :
α) αυτοδικία (Ορέστης) : νομιμοποιείται λοιπόν κι ο Οδυσσέας να τιμωρήσει τους μνηστήρες
β) αξία πατρίδας και οικογένειας (66-68)
γ) φήμη από τα ταξίδια (106-108)

ΤΥΠΙΚΑ ΕΠΙΘΕΤΑ ΚΑΙ ΤΥΠΙΚΕΣ ΕΚΦΡΑΣΕΙΣ
φημισμένο Αίγισθο (33) : τυπικό επίθετο
στο νου του φέρνοντας, θυμήθηκε (33) : τυπική έκφραση
ξακουστός Ορέστης (34) : τυπικό επίθετο
άγρυπνον αργοφονιά Ερμή (44) : τυπικό επίθετο
τα μάτια λάμποντας (52, 93) : τυπική έκφραση
των δυνατών ο παντοδύναμος (53,94) : τυπική έκφραση
Δία Ολύμπιε (69) : τυπικό επίθετο
που τα σύννεφα συνάζει (73) : τυπική έκφραση
θεϊκό Οδυσσέα (75) : τυπικό επίθετο
της γης κυρίαρχος (79) : τυπική έκφραση
ισόθεο Πολύφημο (84) : τυπικό επίθετο
κοσμοσείστης Ποσειδών (86) : τυπικό επίθετο
ψυχοπομπό κι αργοφονιά (97) : τυπικά επίθετα 

ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΜΟΙ
1. Οδυσσέας : άδικα βασανισμένος (57-59), απελπισμένος (64), επιθυμεί πολύ να γυρίσει στην πατρίδα και στην οικογένειά του (65-68), ευσεβής (69-71), γνωστικός και συνετός (76)
2. Αίγισθος : ασεβής και υβριστής (40-43), αλαζόνας (44-46)
3. Ποσειδώνας : εκδικητικός, οργισμένος (79-81)
4. Καλυψώ : ερωτευμένη, εγωίστρια (64-65)
5. Αθηνά : φιλεύσπλαχνη, πονηρή (με έξυπνο τρόπο δημιουργεί ευνοϊκό κλίμα για τον Οδυσσέα)
6. Δίας : παντοδύναμος, αυστηρός, δίκαιος

Επιμέλεια : Νίκος Μελιγκώνης

ΠΗΓΗ https://www.slideshare.net/georgiasofi/26108

ΦΥΛΛΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ http://kiriakidoumaria.blogspot.com/2014/09/26-108.html

ΟΔΥΣΣΕΙΑ - ΡΑΨΩΔΙΑ Α (ΣΤ. 26-108)

ΦΥΛΛΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

ΟΜΗΡΟΥ ΟΔΥΣΣΕΙΑ (ΣΤ.26-108)

                                                                                      

1)Ποιοι θεοί συμμετέχουν στο συμβούλιο των θεών; Ποιοι από αυτούς είναι φιλικοί και ποιοι 

εχθρικοί προς τον Οδυσσέα ; Να τους κατατάξετε στον παρακάτω πίνακα ανάλογα με τη διάθεσή τους

Φιλικοί	Εχθρικοί

2) Ποιο παράδειγμα χρησιμοποιεί ο Δίας για να εκφράσει την άποψή του για το ζήτημα της ‘’απονομής δικαιοσύνης’’;

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

3) Ποια είναι η σχέση του ανθρώπου με τη μοίρα σύμφωνα με το Δία;

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

4) Ποιος ήταν ο Αίγισθος και πώς συνδέεται η μοίρα του με αυτή του Οδυσσέα;                  

                                        

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

5)Ποιο είναι το διπλό σχέδιο της Αθηνάς ; Πώς νομίζεις ότι οι 2 αποφάσεις των θεών, που σχετίζονται με αυτό, θα βοηθήσουν τον Οδυσσέα;

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

6) Στην παρακάτω στήλη να γράψετε τα πρόσωπα που αναφέρονται  στη σκηνή  της πρώτης αγοράς των θεών  και ποια επίθετα χαρακτηρίζουν το καθένα

Πρόσωπα	Επίθετα

https://www.slideshare.net/varalig/26-108-27018977

ΔΕΣ ΚΑΙ https://movkimolia.blogspot.com/2017/10/26-108.html

Φύλλο εργασίας,Ομήρου Οδύσσεια,στ.26-108,ραψωδία α΄.

http://filologikoskipos.blogspot.com/2014/10/26-108.html

1.Περιληπτική απόδοση.

Ενώ ο Ποσειδώνας βρίσκεται στους Αιθίοπες ,στον Όλυμπο γίνεται η πρώτη συνέλευση των θεών.Πρώτος παίρνει το λόγο ο Δίας ο οποίος εκφράζε το παράπονό του για τους ανθρώπους που θεωρούν τους ανθρώπους υπεύθυνους για τις συμφορές τους ενώ ουσιαστικά αυτοί οι ίδιοι είναι υπεύθυνοι για ό,τι τους συμβαίνει.Χρησιμοποιείται σχετικά το παράδειγμα του Αιγίσθου ,ενώ η Αθηνά προβάλλει μέσα από την αντίθεση την υπόθεση του Οδυσσέα ο οποίος είναι άξιος να γυρίσει στην πατρίδα του την Ιθάκη.

2.Πραγματολογικά στοιχεία.

Α.Αιθίοπες: μυθικός λαός που οι αρχαίοι θεωρούσαν ότι ζούσε στην άκρη της γής…

(αναλύουμε παρομοίως και άλλες λέξεις-φράσεις  του κειμένου….).

3.Δομή του κείμένου:

Α.το θέμα του Αιγίσθου: (εισάγεται από το Δία)στ.33-51

Β.το θέμα του Οδυσσέα:(εισάγεται από την Αθηνά)στ.52-108

4.Αξίες-αντιλήψεις –έθιμα-θεσμοί-κοινωνικοπολιτική οργάνωση

..

Στ.38-39: στο σημείο αυτό επαναλαμβάνεται από το Δία η βασική ηθική αρχή που διέπει το σύνολο της Οδύσσειας: οι άνθρωποι είναι υπεύθυνοι για τις πράξεις τους.

Ο ανθρωπομορφισμός των θεών:

όπως αναφέρει ο Νίλσον η Οδύσσεια είναι ένα σύνολο ορθολογισμού και μύθου.Ο Όμηρος συνδυάζει ανθρώπινα και θεϊκά τους μύθους που παρέλαβε προκειμένου να ωφεληθούν και οι άνθρωποι και οι θεοί.

Η κοινωνία των θεών είναι σαν την κοινωνία των ανθρώπων.Η Αθηνά θα εμφανισθεί στον Οδυσσέα για να τον βοηθήσει.Ο Ποσειδώνας χαρακτηρίζεται από ανθρώπινα συναισθήματα ενάντια στον Οδυσσέα.

5.Πώς προχωρεί ο μύθος;

Ο Ποσειδώνας επίτηδες απουσιάζει ,η συνέλευση των θεών εύκολα αποφασίζει να βοηθήσει τον Οδυσσέα.Ο νόστος προχωρεί.

6.Ηθογράφηση προσώπων.

Αθηνά:είναι ολοφάνερα ευνοϊκά διακείμενη προς τον Οδυσσέα όπως φαίνεται και στους στίχους 56,64,66-68 κ.λ.π.

Οδυσσέας: παρουσιάζεται να έχει καλό και ωραίο ήθος μέσα από τα λόγια του Δία και της Αθηνάς.

Ποσειδώνας:παρουσιάζεται οργισμένος επειδή ο Οδυσσέας σκότωσε το γιό του Πολύφημο.

7.Στοιχεία τεχνικής και αφηγηματικές τεχνικές:

Α.Η υπόθεση συνεχώς εξελίσσεται και ποτέ δεν ολοκληρώνεται.

Β..Υπάρχει προοικονομία διότι μέσα από τα λόγια της Αθηνάς καταλαβαίνουμε ότι ο Οδυσσέας θα γυρίσει στην Ιθάκη(ο λόγος των θεών προοικονομεί τις εξελίξεις).

Η αναφορά στο «κατάφυτο νησί»της Καλυψούς προοικονομεί ότι εκεί υπάρχουν όλα τα υλικά κατασκευής σχεδίας που θα οδηγήσει τον Οδυσσέα μακριά από την Καλυψώ.

Γ.Η πρωτοπρόσωπη επίκληση του ποιητή προς τη Μούσα δίνει τη θέση του στο διάλογο Δία και Αθηνάς.Με αυτό τον τρόπο το έπος ζωντανεύει περισσότερο.

Δ.Έχουμε τυπικά επίθετα(αργοφονιάς)και τυπικές φράσεις(πατέρας ανθρώπων και θεών).

Ασκήσεις.

1.Ποιά πρόσωπα  πήραν το λόγο στο συμβούλιο των θεών  και για ποιους μίλησαν;

2.Αν ο Ποσειδώνας βρισκόταν στο συμβούλιο των θεών τι πιστεύετε θα υποστήριζε και γιατί;

3.Εάν ήσασταν παρών στη συνέλευση των θεών πώς θα μεταφέρατε τα νέα της συνέλευσής τους στους ανθρώπους;

Βασίλειος Μακρυπούλιας,φιλόλογος.

ΟΔΥΣΣΕΙΑ : α 26 - 108

http://istografia.blogspot.com/2015/09/26-108.html

ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

ΟΜΗΡΟΥ ΟΔΥΣΣΕΙΑ (ΣΤ.26-108)

                               

                                           

1)Ποιοι θεοί συμμετέχουν στο συμβούλιο των θεών; Ποιοι από αυτούς είναι φιλικοί και ποιοι εχθρικοί προς τον Οδυσσέα ; Να τους κατατάξετε στον παρακάτω πίνακα ανάλογα με τη διάθεσή τους

Φιλικοί	Εχθρικοί

2) Ποιο παράδειγμα χρησιμοποιεί ο Δίας για να εκφράσει την άποψή του για το ζήτημα της ‘’απονομής δικαιοσύνης’’;

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

3) Ποια είναι η σχέση του ανθρώπου με τη μοίρα σύμφωνα με το Δία;

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

4) Ποιος ήταν ο Αίγισθος και πώς συνδέεται η μοίρα του με αυτή του Οδυσσέα;                 

                                    

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

5)Ποιο είναι το διπλό σχέδιο της Αθηνάς ; Πώς νομίζεις ότι οι 2 αποφάσεις των θεών, που σχετίζονται με αυτό, θα βοηθήσουν τον Οδυσσέα;

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

6) Στην παρακάτω στήλη να γράψετε τα πρόσωπα που αναφέρονται  στη σκηνή  της πρώτης αγοράς των θεών  και ποια επίθετα χαρακτηρίζουν το καθένα

Πρόσωπα	Επίθετα

ΔΕΝ ΞΕΧΝΩ :

1)Προοικονομία 

Ο Όμηρος προετοιμάζει συχνά τους ακροατές του για όσα θα ακολουθήσουν με διάφορους τρόπους: άλλοτε προγραμματίζει τη δράση, όπως με το ταξίδι του Ερμή στο νησί της Καλυψώς και της Αθηνάς στην Ιθάκη (στ. 97-107), άλλοτε προειδοποιεί για την εξέλιξη της δράσης, όπως για τον νόστο του Οδυσσέα (στ. 89-90), άλλοτε προϊδεάζει απλώς για την τύχη ορισμένων ηρώων, όπως για την τιμωρία των μνηστήρων (στ. 54-55) κτλ. Γενικά, «ποτέ μέσα στην Οδύσσεια δεν συναντούμε τα κύρια θέματα αμέσως πάνω στην πραγματοποίησή τους, προτού ο ποιητής με τον ένα ή τον άλλο τρόπο μάς προειδοποιήσει γι' αυτά». 

Η συστηματική προετοιμασία για τα επόμενα λέγεται προοικονομία. Με την αφηγηματική αυτή τεχνική το βάρος δεν δίνεται τόσο στο τι θα συμβεί, όσο στο πώς αυτό θα παρουσιαστεί.

2) Ανθρωπομορφισμός 

 Οι αρχαίοι Έλληνες φαντάζονταν τους θεούς τους παρόμοιους με τους ανθρώπους (θεϊκός ανθρωπομορφισμός). Αυτό δεν σημαίνει μόνο ότι τους φαντάζονταν με ανθρώπινη μορφή, αλλά και ότι σκέφτονταν, αισθάνονταν, μιλούσαν και ενεργούσαν όπως οι άνθρωποι, σε ανώτερο όμως βαθμό. Η κοινωνία τους ήταν αναπαράσταση της ανθρώπινης κοινωνίας της ομηρικής εποχής, που είχε χαρακτήρα πατριαρχικό.

 
  Για την ανάλυση της ενότητας δείτε εδώ:

2^η ενότητα

ΑΠΟΔΟΣΗ ΝΟΗΜΑΤΟΣ

Ξεκινά η συγκέντρωση των θεών με πρώτο ομιλητή το Δία που αναφέρεται γενικά στα σφάλματα των ανθρώπων και τους κατηγορεί ότι φταίνε οι ίδιοι για τις συμφορές τους. Συγκεκριμένα αναφέρεται στο θάνατο του Αιγίσθου. Η Αθηνά βρίσκει την ευκαιρία να αναφέρει το θέμα του Οδυσσέα και προτείνει να στείλουν τον Ερμή στο νησί της Καλυψώς ν’ αναγγείλει πως έφτασε η ώρα της επιστροφής του στην πατρίδα . Όσο για την ίδια, θα πάει στην Ιθάκη να βοηθήσει τον Τηλέμαχο με τους μνηστήρες και να τον πείσει να πάει στη Σπάρτη και την Πύλο για να μάθει για το γυρισμό του πατέρα του.

ΠΡΑΓΜΑΤΟΛΟΓΙΚΑ  

Ερμής(97):Ήταν ο αγγελιοφόρος των θεών.  Σύμβολό του ήταν τα χρυσά πέδιλα και το ραβδί με το οποίο αποκοίμιζε και ξυπνούσε όποιον ήθελε.

Αχαιοί:Η ισχυρότερη φυλή των Ελλήνων που είχε έδρα της τη Θεσσαλία. Ο Όμηρος χρησιμοποιεί συχνά το όνομα αυτό για όλους τους Έλληνες.

Σπάρτη: Πρωτεύουσα της Λακωνίας, όπου βασίλευε ο Μενέλαος.

Πύλος:Πόλη της Μεσσηνίας που είχε βασιλιά της το σοφό Νέστορα.

Αίγισθος : πρόσωπο της ελληνικής μυθολογίας. Αποτελεί τον καρπό της ανοσιώτερης αιμομιξίας, ήταν γιος του Θυέστη και της κόρης του Πελοπείας από τη Λαοδάμεια και κατά το γένος από πατέρα αλλά και μητέρα Τανταλίδης, που για ολόκληρο το γένος του Ταντάλου, από της σφαγής του πατρός του Πέλοπα, η αγανάκτηση των Ολυμπίων θεών εκδηλωνόταν σε κάθε γενεά με φρικαλεότητες εκ μέρους των μελών, έτσι ώστε όλοι να εξοντωθούν .Τον Θυέστη είχε εκδιώξει από τις Μυκήνες ο Ατρέας, μεγαλύτερος αδελφός του, αφού προηγουμένως του είχε προσφέρει σε γεύμα τα ίδια του τα παιδιά, επειδή είχε καταφέρει να σαγηνέψει τη σύζυγό του Αερόπη με αποτέλεσμα να σφετεριστεί το θρόνο. Εκδιωκόμενος ο Θυέστης ζήτησε άσυλο στον Βασιλέα της Ηπείρου Θεσπρώτη όπου κάποιο βράδυ βίασε την κόρη του που χωρίς να το ξέρει είχε και εκείνη καταφύγει στην αυλή του ίδιου Βασιλέως. Καρπός του έρωτα αυτού ήταν ο Αίγισθος που αργότερα δολοφόνησε το θείο του, Ατρέα, κι έτσι ο πατέρας του Θυέστης πήρε ξανά την εξουσία των Μυκηνών. Αργότερα, ο γιος του Ατρέα,ο ισχυρός βασιλιάς Αγαμέμνονας, πήρε ξανά την εξουσία και έδιωξε και τους δυο από τις Μυκήνες. Κατά τη διάρκεια του Τρωικού Πολέμου, ο Αίγισθος επέστρεψε και κατάφερε και έγινε εραστής της γυναίκας του Αγαμέμνονα,της Κλυταιμνήστρας, καταλαμβάνοντας έτσι τον θρόνο. Όταν ο Αγαμέμνονας επέστρεψε από την Τροία, οι δύο εραστές τον δολοφόνησαν, μαζί και την αιχμάλωτη, κόρη του Πριάμου,Κασσάνδρα και τα βρέφη της Τηλέδαμο και Πέλοπα που είχε αποκτήσει με τον Αγαμέμνονα. Αργότερα όμως, ο γιος του Αγαμέμνονα, ο Ορέστης, σκότωσε και τους δυο εραστές εκδικούμενος τον άδικο θάνατο του πατέρα του αλλά και του παππού του. (πηγή: Wikipedia)

ΙΔΕΟΛΟΓΙΚΑ

Στην  ενότητα προβάλλεται το ζήτημα των ερωτικών σχέσεων ανάμεσα σε θεούς και ανθρώπους που ευνοείται και από την ανθρώπινη μορφή και συμπεριφορά των θεών. Παρουσιάζεται ακόμη η ηθική ευθύνη του ανθρώπου, που μπορεί να  μην είναι ελεύθερος να πράξει αυτό που θέλει ,μπορεί  όμως να προλάβει το κακό με την προειδοποίηση των θεών. Έτσι η καταστροφή του αποδίδεται καθαρά σε ανθρώπινα λάθη. Τέλος, τίθεται το ζήτημα της ανθρώπινης φήμης που η ευγενική καταγωγή από μόνη της δεν ήταν ικανή να την εγκαθιδρύσει. Απαραίτητες ήταν και οι ναυτικές – ταξιδιωτικές περιπλανήσεις που θα συνέβαλαν στην ολοκληρωμένη εικόνα του ήρωα.

ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΜΟΣ ΠΡΟΣΩΠΩΝ

Αθηνά: έξυπνη, ευρηματική, ταχύστροφη στο μυαλό δεν χάνει στιγμή την ευκαιρία να βοηθήσει τον Οδυσσέα για τον οποίον τρέφει αγάπη και συμπόνοια.  Βάζει αμέσως σε εφαρμογή το σχέδιό της ενεργώντας παράλληλα προς δυο πλευρές (Ιθάκη / Τηλέμαχος, Ωγυγία / Οδυσσέας)

Δίας: επιβλητικός, μεγαλοπρεπής, συμπονετικός, γρήγορος στις αποφάσεις του, συγκαταβατικός

Καλυψώ: ασυγκίνητη μπροστά στο δράμα του περιπλανώμενου Οδυσσέα ενδιαφέρεται μόνο για την δική της ευχαρίστηση.

Οδυσσέας :διακατέχεται από το μεγάλο  πόθο να γυρίσει στην πατρίδα του. Μολονότι ο Οδυσσέας βρίσκεται ακόμη στο παρασκήνιο της δράσης ,ο ποιητής με τη συνεχή αναφορά στο όνομά του καταφέρνει να τον χρήσει πρωταγωνιστή πριν καν κάνει την εμφάνισή του

ΔΟΜΗ

Η εισαγωγή του διαλόγου κόβει τη μονοτονία της αφήγησης και αυξάνει το ενδιαφέρον και την ένταση της σκηνής. Παράλληλα προωθείται η δράση με τη λήψη των αποφάσεων των θεών και ταυτόχρονα προοικονομούνται δυο βασικές εξελίξεις του έπους :α) η τιμωρία των μνηστήρων (με αφορμή τον Αίγισθο), β)η επιστροφή του Οδυσσέα (Λόγος της Αθηνάς)

 ΠΗΓΗ : http://kiriakidoumaria.blogspot.gr 

Ασκήσεις Εμπέδωσης - Ραψωδία α’ (στίχ. 26-108)

Να συμπληρώσετε τα κενά:

1. Οι Θεοί βρίσκονται και συνεδριάζουν στ..      ……………………………………………………………………………………………………………………

2. Ο Ποσειδώνας δεν παρευρίσκεται στο συμβούλιο των Θεών, επειδή ………………………………………………………………………………………………………………………

3. Ο Δίας διατυπώνει το παράπονο ότι ………………………………………………………………………………………………………………………

4. Ο Αίγισθος τιμωρήθηκε επειδή ………………………………………………………………………………………………………………………

5. Οι αρετές που αποδίδει ο Δίας στον Οδυσσέα είναι ………………………………………………………………………………………………………………………

6. Ο Ποσειδώνας δεν συμπαθεί τον Οδυσσέα, επειδή ………………………………………………………………………………………………………………………

7. Ο Αίγισθος δεν τιμωρήθηκε από τους Θεούς αλλά από ………………………………………………………………………………………………………………………

8. Η Αθηνά ελπίζει ότι όπως τιμωρήθηκε ο Αίγισθος για την απρεπή συμπεριφορά του, ομοίως θα υπάρξει τιμωρία και για τ…. ……………………………………………………………………………………………………………………..

9. Οι υπόλοιποι Θεοί – εκτός του Ποσειδώνα – συμφωνούν με την πρόταση τουΔία, διότι:

α)…………………………………………………………………………………………………………

β)…………………………………………………………………………………………………………

10) Ο Ερμής θα πάει στο νησί της Καλυψώς, την Ωγυγία για να ………………………………………………………………………………………………………………………

11) Η Αθηνά θα πάει στην Ιθάκη για να πείσει τον Τηλέμαχο:

α)………………………………………………………………………………………………………………………

β)………………………………………………………………………………………………………………………

γ)………………………………………………………………………………………………………………………

ΠΗΓΗ : http://mariagrivakou.blogspot.gr

ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ –ΤΗΛΕΜΑΧΕΙΑ
Ραψωδία α (στίχοι 26-108)
https://blogs.sch.gr/mtrianti/files/2014/11/%CE%95%CE%9D%CE%9F%CE%A4%CE%97%CE%A4%CE%91-2-%CF%83%CF%84%CE%AF%CF%87%CE%BF%CE%B9-26-108.pdf
ΔΟΜΗ Ενότητες : 1 η ενότητα :στίχοι 26-30 Η απουσία του Ποσειδώνα 2 η ενότητα: στίχοι 31-51 Ο λόγος του Δία στους υπόλοιπους θεούς 3 η ενότητα: στίχοι 52-72 Η απάντηση της Αθηνάς 4 η ενότητα: στίχοι 73-92 Η απάντηση του Δία στην Αθηνά 5 η ενότητα: στίχοι 93-108 Το σχέδιο της Αθηνάς Ενότητα 1η : η σημασία της απουσίας του Ποσειδώνα από τον Όλυμπο ο ποιητής σκόπιμα απομακρύνει τον Ποσειδώνα από τον Όλυμπο , για να μπορέσουν οι υπόλοιποι θεοί να αποφασίσουν χωρίς εμπόδια την επιστροφή του Οδυσσέα. στίχοι 26-30 : Η απουσία του Ποσειδώνα προοικονομεί τη θετική εξέλιξη του συμβουλίου των θεών για τον Οδυσσέα. Ενότητα 2η : ο λειτουργικός ρόλος της αναφοράς του παραδείγματος του Αίγισθου Η αναφορά στο παράδειγμα του Αίγισθου γίνεται σκόπιμα από τον ποιητή , γιατί μας προϊδεάζει για τη μνηστηροφονία οι αντιστοιχίες που παρουσιάζει η ιστορία του Αγαμέμνονα με την περίπτωση του Οδυσσέα λειτουργεί ως απειλή για την τύχη του ήρωα και της οικογένειας του , ο οποίος θα μπορούσε υποθετικά να βρει τραγικό τέλος , ανάλογο μ’ αυτό του Αγαμέμνονα , γεγονός που εντείνει την αγωνία και το ενδιαφέρον των θεατών για την αίσια έκβαση του νόστου (ερώτηση 4, σελίδα 24) δίνει την αφορμή στην Αθηνά να περάσει στο θέμα του Οδυσσέα δημιουργώντας ευνοϊκό κλίμα για τον ήρωα μέσα από την αντίθεση : ο άδικος και ασεβής Αίγισθος
 δίκαια τιμωρήθηκε – ο γενναίος και ευσεβής άδικα βασανίζεται. Στίχοι 38-39 : βασική αρχή που διέπει την Οδύσσεια : οι άνθρωποι είναι υπεύθυνοι για τις πράξεις τους και μάλιστα μπορούν να δράσουν παράλληλα με τη μοίρα ή και να την αγνοήσουν (σχόλιο 5 στίχοι 36-39).Όταν οι πράξεις τους είναι σύμφωνες με την ηθική τάξη έρχεται η αμοιβή και η χαρά . Όταν όμως είναι αντίθετες με την ηθική τάξη έρχεται η τιμωρία. Οι θεοί προειδοποιούν τους θνητούς (όπως για παράδειγμα τον Αίγισθο) να σταματήσουν τις ανομίες τους , αλλιώς θα τιμωρηθούν . Οι θεοί δεν είναι υπεύθυνοι, αυτός που επιλέγει είναι υπεύθυνος( ὕβρις νέμεσιςτίσις ) (Ερώτηση 3 , σελίδα 24) Ενότητα 3η : Η Αθηνά στρέφει με έξυπνο τρόπο το ενδιαφέρον των θεών στον Οδυσσέα , φέρνοντας το πρόβλημά του ως θέμα στο συμβούλιο. στίχος 55 : προοικονομείται η μνηστηροφονία Ενότητα 4η : Ο Δίας αφού πλέκει το εγκώμιο του Οδυσσέα εκφράζει τη θετική του στάση για την επιστροφή του Οδυσσέα. στίχοι 82-92: Τα λόγια του Δία μας προειδοποιούν για την επιστροφή του Οδυσσέα

Ενότητα 5η : Με το σχέδιο της Αθηνάς προωθείται και δρομολογείται α) ο νόστος του Οδυσσέα β) τα ταξίδια του Τηλέμαχου (Τηλεμάχεια) Στους στίχους αυτούς ο ποιητής προγραμματίζει τη δράση (προοικονομία) Αφηγηματικές τεχνικές 1) πρωτοπρόσωπη ή διαλογική ή δραματική αφήγηση Οι ήρωες μιλάνε στο πρώτο πρόσωπο. Έτσι την τριτοπρόσωπη αφήγηση του ποιητή που συναντάμε στο προοίμιο , τη διαδέχεται ο διάλογος σε ευθύ λόγο Δία-Αθηνάς. Με το διάλογο ο ποιητής πετυχαίνει να δώσει αμεσότητα, ζωντάνια, δραματικότητα και θεατρικότητα , ενώ φαίνεται καθαρά μέσα από τα λόγια των προσώπων το ήθος , οι σκέψεις και η συναισθηματική ένταση των προσώπων. (ερώτηση 6, σελίδα 24) Μορφολογικά στοιχεία Τα επίθετα και ο ρόλος τους Ο Όμηρος συχνά χρησιμοποιεί επίθετα όχι σαν κοσμητικά (διακοσμητικά) , αλλά για να ενισχύσει το νόημα του κειμένου και να αποδώσει ουσιαστικές ιδιότητες στα πρόσωπα και πράγματα που συνοδεύουν (Δίας αλλά συγνεφοσυνάχτης Δίας- Οδυσσέας αλλά πολύτροπος Οδυσσέας) Διακρίνονται σε: 1) Περιγραφικά :περιγράφουν τα πρόσωπα ή τα πράγματα που συνοδεύουν (θολωτή σπηλιά) 2) Χαρακτηριστικά: αποδίδουν βασικές ιδιότητες ή χαρακτηριστικά (θείος Ορέστης) Χαρακτηριστικά επίθετα Περιγραφικά επίθετα τον άντρα τον πολύτροπο υπέρλαμπρος Ήλιος τον φημισμένο Αίγισθο θολωτές σπηλιές ο ξακουστός Ορέστης κατάφυτο νησί θεϊκός/γενναίος/καρτερικός/δύσμοιρος Οδυσσέας ψηλές κολόνες
άγρυπνος/αργοφονιάς Ερμής ευρύχωρη Τροία καλλιπλόκαμη νεράιδα κοσμοσείστης Ποσειδών κέρατα στριφτά μεγάλες αμμουδιές Κάποια από τα επίθετα αυτά (περιγραφικά ή χαρακτηριστικά) συνοδεύουν σταθερά κάποια πρόσωπα ή πράγματα και ονομάζονται τυπικά επίθετα (γλαυκόματη Αθηνά) Εκτός από τα τυπικά επίθετα στον Όμηρο συναντάμε και τυπικές επαναλαμβανόμενες φράσεις(π.χ. στίχοι 52-53 και 93-94) (ερώτηση 8, σελίδα 24) Βασικές ιδέες: Ανθρωπομορφισμός: η αντίληψη των ανθρώπων ότι οι θεοί έχουν ανθρώπινες ιδιότητες, ανάγκες, συμπεριφορές, συναισθήματα ακόμη και πάθη και αδυναμίες.(πχ. ταξιδεύουν , ευχαριστιούνται με θυσίες, συνεδριάζουν , νιώθουν θλίψη για τα παθήματα των ανθρώπων, θυμώνουν και εκδικούνται, ερωτεύονται, δεν είναι πανταχού παρόντες , διαλέγονται και σέβονται αυτό που προτείνει ο αρχηγόςυπάρχει ιεραρχία)(ερώτηση 5, σελίδα 24)

Ενότητα 2η - Ραψωδία α, στίχοι 26-108

http://lappeio.blogspot.com/2012/10/2-26-108.html

Φύλλο εργασίας 2 (Ραψωδία α, στίχοι 26-108) 

Συνέντευξη από τη θεά Αθηνά
Ανταποκριτής ειδήσεων στον Όλυμπο

ΔΕΝ ΞΕΧΝΩ :

1)Προοικονομία

Ο Όμηρος προετοιμάζει συχνά τους ακροατές του για όσα θα ακολουθήσουν με διάφορους τρόπους: άλλοτε προγραμματίζει τη δράση, όπως με το ταξίδι του Ερμή στο νησί της Καλυψώς και της Αθηνάς στην Ιθάκη (στ. 97-107), άλλοτε προειδοποιεί για την εξέλιξη της δράσης, όπως για τον νόστο του Οδυσσέα (στ. 89-90), άλλοτε προϊδεάζει απλώς για την τύχη ορισμένων ηρώων, όπως για την τιμωρία των μνηστήρων (στ. 54-55) κτλ. Γενικά, «ποτέ μέσα στην Οδύσσεια δεν συναντούμε τα κύρια θέματα αμέσως πάνω στην πραγματοποίησή τους, προτού ο ποιητής με τον ένα ή τον άλλο τρόπο μάς προειδοποιήσει γι' αυτά». 

Η συστηματική προετοιμασία για τα επόμενα λέγεται προοικονομία. Με την αφηγηματική αυτή τεχνική το βάρος δεν δίνεται τόσο στο τι θα συμβεί, όσο στο πώς αυτό θα παρουσιαστεί.

2) Ανθρωπομορφισμός

 Οι αρχαίοι Έλληνες φαντάζονταν τους θεούς τους παρόμοιους με τους ανθρώπους (θεϊκός ανθρωπομορφισμός). Αυτό δεν σημαίνει μόνο ότι τους φαντάζονταν με ανθρώπινη μορφή, αλλά και ότι σκέφτονταν, αισθάνονταν, μιλούσαν και ενεργούσαν όπως οι άνθρωποι, σε ανώτερο όμως βαθμό. Η κοινωνία τους ήταν αναπαράσταση της ανθρώπινης κοινωνίας της ομηρικής εποχής, που είχε χαρακτήρα πατριαρχικό.

  Για την ανάλυση της ενότητας δείτε εδώ:

2^η ενότητα

ΑΠΟΔΟΣΗ ΝΟΗΜΑΤΟΣ

Ξεκινά η συγκέντρωση των θεών με πρώτο ομιλητή το Δία που αναφέρεται γενικά στα σφάλματα των ανθρώπων και τους κατηγορεί ότι φταίνε οι ίδιοι για τις συμφορές τους. Συγκεκριμένα αναφέρεται στο θάνατο του Αιγίσθου. Η Αθηνά βρίσκει την ευκαιρία να αναφέρει το θέμα του Οδυσσέα και προτείνει να στείλουν τον Ερμή στο νησί της Καλυψώς ν’ αναγγείλει πως έφτασε η ώρα της επιστροφής του στην πατρίδα . Όσο για την ίδια, θα πάει στην Ιθάκη να βοηθήσει τον Τηλέμαχο με τους μνηστήρες και να τον πείσει να πάει στη Σπάρτη και την Πύλο για να μάθει για το γυρισμό του πατέρα του.

ΠΡΑΓΜΑΤΟΛΟΓΙΚΑ 

Ερμής(97):Ήταν ο αγγελιοφόρος των θεών.  Σύμβολό του ήταν τα χρυσά πέδιλα και το ραβδί με το οποίο αποκοίμιζε και ξυπνούσε όποιον ήθελε.

Αχαιοί:Η ισχυρότερη φυλή των Ελλήνων που είχε έδρα της τη Θεσσαλία. Ο Όμηρος χρησιμοποιεί συχνά το όνομα αυτό για όλους τους Έλληνες.

Σπάρτη: Πρωτεύουσα της Λακωνίας, όπου βασίλευε ο Μενέλαος.

Πύλος:Πόλη της Μεσσηνίας που είχε βασιλιά της το σοφό Νέστορα.

Αίγισθος : πρόσωπο της ελληνικής μυθολογίας. Αποτελεί τον καρπό της ανοσιώτερης αιμομιξίας, ήταν γιος του Θυέστη και της κόρης του Πελοπείας από τη Λαοδάμεια και κατά το γένος από πατέρα αλλά και μητέρα Τανταλίδης, που για ολόκληρο το γένος του Ταντάλου, από της σφαγής του πατρός του Πέλοπα, η αγανάκτηση των Ολυμπίων θεών εκδηλωνόταν σε κάθε γενεά με φρικαλεότητες εκ μέρους των μελών, έτσι ώστε όλοι να εξοντωθούν .Τον Θυέστη είχε εκδιώξει από τις Μυκήνες ο Ατρέας, μεγαλύτερος αδελφός του, αφού προηγουμένως του είχε προσφέρει σε γεύμα τα ίδια του τα παιδιά, επειδή είχε καταφέρει να σαγηνέψει τη σύζυγό του Αερόπη με αποτέλεσμα να σφετεριστεί το θρόνο. Εκδιωκόμενος ο Θυέστης ζήτησε άσυλο στον Βασιλέα της Ηπείρου Θεσπρώτη όπου κάποιο βράδυ βίασε την κόρη του που χωρίς να το ξέρει είχε και εκείνη καταφύγει στην αυλή του ίδιου Βασιλέως. Καρπός του έρωτα αυτού ήταν ο Αίγισθος που αργότερα δολοφόνησε το θείο του, Ατρέα, κι έτσι ο πατέρας του Θυέστης πήρε ξανά την εξουσία των Μυκηνών. Αργότερα, ο γιος του Ατρέα,ο ισχυρός βασιλιάς Αγαμέμνονας, πήρε ξανά την εξουσία και έδιωξε και τους δυο από τις Μυκήνες. Κατά τη διάρκεια του Τρωικού Πολέμου, ο Αίγισθος επέστρεψε και κατάφερε και έγινε εραστής της γυναίκας του Αγαμέμνονα,της Κλυταιμνήστρας, καταλαμβάνοντας έτσι τον θρόνο. Όταν ο Αγαμέμνονας επέστρεψε από την Τροία, οι δύο εραστές τον δολοφόνησαν, μαζί και την αιχμάλωτη, κόρη του Πριάμου ,Κασσάνδρα και τα βρέφη της Τηλέδαμο και Πέλοπα που είχε αποκτήσει με τον Αγαμέμνονα. Αργότερα όμως, ο γιος του Αγαμέμνονα, ο Ορέστης, σκότωσε και τους δυο εραστές εκδικούμενος τον άδικο θάνατο του πατέρα του αλλά και του παππού του. (πηγή: Wikipedia)

ΙΔΕΟΛΟΓΙΚΑ

Στην  ενότητα προβάλλεται το ζήτημα των ερωτικών σχέσεων ανάμεσα σε θεούς και ανθρώπους που ευνοείται και από την ανθρώπινη μορφή και συμπεριφορά των θεών. Παρουσιάζεται ακόμη η ηθική ευθύνη του ανθρώπου, που μπορεί να  μην είναι ελεύθερος να πράξει αυτό που θέλει ,μπορεί  όμως να προλάβει το κακό με την προειδοποίηση των θεών. Έτσι η καταστροφή του αποδίδεται καθαρά σε ανθρώπινα λάθη. Τέλος, τίθεται το ζήτημα της ανθρώπινης φήμης που η ευγενική καταγωγή από μόνη της δεν ήταν ικανή να την εγκαθιδρύσει. Απαραίτητες ήταν και οι ναυτικές – ταξιδιωτικές περιπλανήσεις που θα συνέβαλαν στην ολοκληρωμένη εικόνα του ήρωα.

ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΜΟΣ ΠΡΟΣΩΠΩΝ

Αθηνά: έξυπνη, ευρηματική, ταχύστροφη στο μυαλό δεν χάνει στιγμή την ευκαιρία να βοηθήσει τον Οδυσσέα για τον οποίον τρέφει αγάπη και συμπόνοια.  Βάζει αμέσως σε εφαρμογή το σχέδιό της ενεργώντας παράλληλα προς δυο πλευρές (Ιθάκη / Τηλέμαχος, Ωγυγία / Οδυσσέας)

Δίας: επιβλητικός, μεγαλοπρεπής, συμπονετικός, γρήγορος στις αποφάσεις του, συγκαταβατικός

Καλυψώ: ασυγκίνητη μπροστά στο δράμα του περιπλανώμενου Οδυσσέα ενδιαφέρεται μόνο για την δική της ευχαρίστηση.

Οδυσσέας :διακατέχεται από το μεγάλο  πόθο να γυρίσει στην πατρίδα του. Μολονότι ο Οδυσσέας βρίσκεται ακόμη στο παρασκήνιο της δράσης ,ο ποιητής με τη συνεχή αναφορά στο όνομά του καταφέρνει να τον χρήσει πρωταγωνιστή πριν καν κάνει την εμφάνισή του

ΔΟΜΗ

Η εισαγωγή του διαλόγου κόβει τη μονοτονία της αφήγησης και αυξάνει το ενδιαφέρον και την ένταση της σκηνής. Παράλληλα προωθείται η δράση με τη λήψη των αποφάσεων των θεών και ταυτόχρονα προοικονομούνται δυο βασικές εξελίξεις του έπους :α) η τιμωρία των μνηστήρων (με αφορμή τον Αίγισθο), β)η επιστροφή του Οδυσσέα (Λόγος της Αθηνάς)

            Επιμέλεια: Κυριακίδου Μαρία

Ελληνικός πολιτισμός, Διδάσκοντας την Οδύσσεια

2η ενότητα: α 26-108/<22-95>

  ΕΝΟΤΗΤΕΣ  01η εν. α περίληψη, α 1-25: ανάλυση  02η εν. α 26-108  03η εν. α 109-173  04η εν. α 174-360  05η εν. α 361-497, Ανακεφαλαίωση της α ραψ.  06η εν. β, γ, δ: περίληψη, ανάλυση αποσπ.  07η εν. ε περίληψη, ε 1-165: ανάλυση  08η εν. ε ε 165-310  09η εν. ε 311-420  10η εν. ε 421-552  11η εν. ζ περίληψη, 139-259: ανάλυση  12η εν. η, θ, ι 1-41 περίληψη, θ 102-302, 434-461  13η εν. θ 550-688, ι 1-41  14η εν. ι 42 κ.ε. ι 240-512  15η εν. ι 513-630  16η εν. κ, λ περίληψη – λ 99–249 ανάλυση  17η εν. λ 376-433, 522-604  18η εν. μ και ν 1-209 περίληψη  19η εν. ν 2Ι0–494 περίληψη– ν 210–464 ανάλυση  20η εν. ξ ο, π περιληπτική αναδιήγηση  21η εν. π 1-172  22η εν. π 185-336  23η εν. ρ, σ περίληψη – ρ 331-376 ανάλυση  24η εν. τ, υ περίληψη – ανάλυση αποσπασμάτων  25η εν. φ περίληψη – φ 303-473 ανάλυση  26η εν. χ περίληψη – ανάλυση αποσπασμάτων  27η εν. ψ περίληψη –ανάλυση αποσπασμάτων  28η εν. ω περίληψη – ανάλυση αποσπασμάτων 

  ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ  A' ΚΕΙΜΕΝΟ  ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ  Β' ΠΑΡΑΛΛΗΛΟ  Γ' ΕΡΓΑΣΙΕΣ  Δ' ΑΝΑΚΕΦΑΛΑΙΩΣΗ  ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 

  ΠΡΟΣΩΠΑ  Αθηνά  Ποσειδώνας (Αριάδνη)  Ερμής (Αριάδνη)  Αγαμέμνων (Αριάδνη)  Κλυταιμνήστρα (Αριάδνη)  Αίγισθος (Αριάδνη)  Ορέστης (Αριάδνη)  Καλυψώ  Άτλαντας  Τηλέμαχος 

Ερωτήσεις κατανόησης Ερωτήσεις κατανόησης  Το παιχνίδι της Οδύσσειας Επιπλέον υλικό Το αρχαίο κείμενο Αντιγραφή εικόνων

Α' ΚΕΙΜΕΝΟ

ΚΥΡΙΟ ΘΕΜΑ: Πρώτο συμβούλιο των θεών στον Όλυμπο, όπου

 λαμβάνονται σημαντικές αποφάσεις

Η Οδύσσεια διαρκεί 41 ημέρες. Στην ενότητα διανύουμε την 1η ημέρα:

Oι θεοί συνεδριάζουν και τον λόγο παίρνουν ο Δίας και η Aθηνά

Δίας - Ποσειδώνας
  
Συμβούλιο των θεών
  
Ερμής
 
Ο Αίγισθος Αγαμέμνονας Ορέστης
 
  
Οδυσσέας και Καλυψώ
 
Άτλαντας
 
  
 
 

Παρουσίαση της ενότητας

26 Εκείνον όμως τον καιρό ο Ποσειδώνας είχε

 ταξιδέψει στους μακρινούς Αιθίοπες  [...].
29 Πήγε να πάρει μέρος στη θυσία, μιαν εκατόμ

βη  με ταύρους και κριάρια, 
30 και τώρα ευφραίνονταν στις τάβλες καθισμέ

νος.
Τότε συνάχτηκαν οι υπόλοιποι θεοί  στου ολύ

μπιου Δία το παλάτι,
όπου εκείνος πρώτος πήρε τον λόγο, πατέρας

 ανθρώπων και θεών.    
Στον νου του φέρνοντας, θυμήθηκε τον φημι

σμένο Αίγισθο,
που τον θανάτωσε ο ξακουστός Ορέστης, γιος

 του Αγαμέμνονα·

35 αυτόν θυμήθηκε μιλώντας ο θεός στους 

αθανάτους:
«Αλίμονο, είναι αλήθεια ν’ απορείς που θέ

λουν οι θνητοί να ρίχνουν
στους θεούς τα βάρη τους· έρχεται λένε το 

κακό από μας –
κι όμως οι ίδιοι, κι από φταίξιμο δικό τους,

 πάσχουν και βασανίζονται,
και πάνω απ’ το γραφτό τους  . 
40 Έτσι και τώρα ο Αίγισθος, την ορισμένη

 μοίρα παραβαίνοντας,  
πήγε να σμίξει με τη νόμιμη γυναίκα ενός 

Ατρείδη, 
κι αυτόν τον σκότωσε στου γυρισμού την ώρα,
γνωρίζοντας τι τιμωρία σκληρή τον περιμένει·
αφού εμείς του στείλαμε τον

 άγρυπνον αργοφονιά Ερμή  με μήνυμα,
45 μήτε εκείνον να σκοτώσει μήτε και τη

 γυναίκα του να μπλέξει
σε παράνομο κρεβάτι· αλλιώς θα πέσει στο 

κεφάλι του η εκδίκηση
του γιου για τον πατέρα, όταν ο Ορέστης, 

παλικάρι πια,
θελήσει να γυρίσει στην πατρίδα.
Αυτά, με τόση φρόνηση ο Ερμής μιλώντας, του

 μηνούσε,
50 κι όμως τον νου του Αιγίσθου δεν κατόρθωσε

 ν’ αλλάξει.
Τώρα, ακέριο και μεμιάς, το άνομο κρίμα του 

ξεπλήρωσε.»
Αμέσως ανταπάντησε, τα μάτια λάμποντας, η 

Αθηνά: 
«Πατέρα μας των αθανάτων, Κρονίδη , των 

δυνατών ο παντοδύναμος ,
καλά κι όπως του ταίριαζε, εκείνος αφανίστηκε

 και πάει
55 την ίδια μοίρα να ʼχει κι όποιος ανάλογα 

κριματιστεί.
Εμένα όμως για τον Οδυσσέα φλέγεται η καρδιά

 μου·
γενναίος αλλά δύσμοιρος, να βασανίζεται με

 τόσα πάθη,
απ’ τους δικούς του χωρισμένος, σ’ ένα περίβρε

χτο νησί,
στον ομφαλό, όπως λένε, της θαλάσσης.
60 Νησί κατάφυτο με δέντρα, και μια θεά το κα

τοικεί στα δώματά της·
η θυγατέρα του Άτλαντα , που η γνώμη του 

γυρίζει μόνο στο κακό –
ξέρει καλά αυτός των θαλασσών τα βάθη, και

 πάνω του σηκώνει
ψηλές κολόνες, να κρατούν τον ουρανό χώρια 

απ’ τη γη.
Η θυγατέρα του λοιπόν τον Οδυσσέα κατακρα

τεί, δύστυχο κι οδυρόμενο·
65 λόγια γλυκά προφέροντας και μαλακά σαν 

χάδια,
τον θέλγει ακατάπαυστα, για να ξεχάσει την 

Ιθάκη. Εκείνος όμως,
βυθισμένος στον καημό του, να δει καπνό της

 πατρικής του γης ψηλά να ανηφορίζει,
απελπισμένος εύχεται τον θάνατο. Εσένα ωστό

σο, 
Δία Ολύμπιε, ως πότε αλύγιστη θα μείνει η βου

λή σου; Ο Οδυσσέας
70 δεν ήταν που θυσίες σού πρόσφερε στην ευ

ρύχωρη Τροία,
πλάι στ’ αργίτικα καράβια; 
Πώς και γιατί τόσος θυμός γι’ αυτόν, ω Δία;»

Δεύτερος λόγος του Δία

Της αντιμίλησε ευθύς ο Δίας, που τα σύννεφα

 συνάζει  :
«Κόρη μου εσύ, τι λόγος βγήκε από το στόμα

 σου ανεμπόδιστος! 
75 Πώς θα μπορούσα εγώ να λησμονήσω τον

 θεϊκό Οδυσσέα,
που ξεχωρίζει η γνώση του απ’ τους υπόλοιπους 

θνητούς,
και στις θυσίες όλους τους άλλους τούς ξεπέ

ρασε, όσες προσφέρονται
στους αθανάτους που κατέχουν τον πλατύ 

ουρανό;
Όχι εγώ, ο Ποσειδών, της γης κυρίαρχος ,

 αυτός οργίστηκε εναντίον του
80 και στον θυμό του επιμένει για τον Κύκλωπα,

 γιατί του τύφλωσε
εκείνος το μοναδικό του μάτι.
Για τον ισόθεο μιλώ Πολύφημο , που η δύνα

μή του επιβάλλεται μεγάλη
Σ’ όλους τους Κύκλωπες· [...].   
86 Γι’ αυτόν λοιπόν ο κοσμοσείστης Ποσειδών, 

τον Οδυσσέα,
αν δεν τον εξαφάνισε, περιπλανώμενο τον θέλει
από την πατρική του γη μακριά.
Τώρα ωστόσο όλοι εμείς είναι καιρός τον νόστο

 του να στοχαστούμε,
90 το πώς θα επιστρέψει. Τότε κι ο Ποσειδών θα

 σταματήσει την οργή του·
δεν γίνεται να αντιταχθεί στους άλλους αθανά

τους,
παρά τη θέληση όλων των θεών, μόνος εκεί

νος να αντιμάχεται.»

Η πρόταση της Αθηνάς

Τα μάτια λάμποντας, ανταποκρίθηκε η θεά Αθη

νά: 
«Πατέρα μας Κρονίδη, των δυνατών ο παντοδύ

ναμος, 
95 αν, όπως λες, συγκλίνει  πράγματι των μα

καρίων η γνώμη, να επιστρέψει
στο δικό του σπίτι ο Οδυσσεύς, με τόση γνώση 

που κατέχει,
ας στείλουμε αμέσως τον Ερμή, ψυχοπομπό

 κι αργοφονιά ,
στης Ωγυγίας το νησί με δίχως καθυστέρηση 

να βρει την καλλιπλόκαμη 
νεράιδα  και να της πει την απαράβατη εντο

λή μας,
100 τον νόστο του καρτερικού Οδυσσέα, πως

 πρέπει να επιστρέψει.
Όσο για μένα, κατεβαίνω τώρα στην Ιθάκη, τον

 γιο του
να ερεθίσω, τόλμη θα βάλω στην καρδιά του, να

 συγκαλέσει σε συνέλευση
τους Αχαιούς, που τρέφουν πλούσια κόμη 
να απαγορεύσει τους μνηστήρες όλους, όσοι 

κοπαδιαστά του σφάζουν
105 πρόβατα και βόδια, με κέρατα στριφτά, 

πόδια λοξά στο βάδισμα.
Κι ακόμη στη Σπάρτη θα τον στείλω και στις

 μεγάλες αμμουδιές
της Πύλου, να μάθει, αν κάπου ακούσει, τον

 νόστο του πατέρα του –
έτσι θα κατακτήσει φήμη στους ανθρώπους, 

που λαμπρή θα μείνει.»

Ερωτήσεις κατανόησης Ερωτήσεις κατανόη

σης

 

3. 
   
   
4. 
   
   
   
   
5. 
   

6. 
   
7. 
   

© Γιάννης Παπαθανασίου