Η κορασίδα πηγαίνει στο σχολείο… (460-450
π.Χ., Μητροπολιτικό Μουσείο Νέας Υόρκης)
π.Χ., Μητροπολιτικό Μουσείο Νέας Υόρκης)
ΠΗΓΗ https://www.slideshare.net/despifor/2-50182398
ΕΝΟΤΗΤΑ 2
Α. ΚΕΙΜΕΝΟ
«Η εκπαίδευση των παιδιών στην αρχαία Αθήνα».
ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ
ΠΗΓΗ https://blogs.sch.gr/mtrianti/files/2014/11/%CE%95%CE%9D%CE%9F%CE%A4%CE%97%CE%A4%CE%91-2.pdf
Στην Αθήνα διδάσκουν και συμβουλεύουν τα παιδιά με φροντίδα. Πρώτα – πρώτα και η παραμάνα και η μητέρα και ο παιδαγωγός και ο ίδιος ο πατέρας φροντίζουν πώς το παιδί θα γίνει πολύ καλό , μαθαίνοντάς του ότι το ένα είναι δίκαιο ενώ το άλλο άδικο ,αυτό είναι καλό ενώ το άλλο άσχημο. Έπειτα , όταν τα παιδιά φτάσουν στην κατάλληλη ηλικία , οι γονείς τα στέλνουν στα σπίτια των δασκάλων , όπου οι δάσκαλοι της γραφής και της ανάγνωσης φροντίζουν να τα μάθουν γράμματα και να καταλαβαίνουν αυτά που είναι γραμμένα και οι δάσκαλοι της μουσικής προσπαθούν να κάνουν τα παιδιά πιο ήρεμα με το να παίζουν λύρα και εξοικειώνουν τις ψυχές τους με το ρυθμό και την αρμονία. Ακόμα τα παιδιά περνούν τον καιρό τους στα γυμναστήρια και τις παλαίστρες , όπου οι δάσκαλοι της γυμναστικής κάνουν τα σώματά τους πιο δυνατά , για μην αναγκάζονται να δειλιάζουν εξαιτίας της κακής σωματικής τους κατάστασης.
ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ
ἡ ἐπιμέλεια = η φροντίδα ἐπιμελοῦμαι =φροντίζω ( ν.ε επιμέλεια, αμέλεια ,επιμελής, επιμελητής)
νουθετῶ =συμβουλεύω ( ν.ε νουθεσία )
ἡ τροφός = η παραμάνα
εἰμί =είμαι
ὁ καλός , ἡ καλή , τό καλόν = ο όμορφος –η –ο , ο καλός –ή–ό ὁ
αἰσχρός , ἡ αἰσχρά , τό αἰσχρόν = ο άσχημος –η –ο , ο απρεπής
πέμπω= στέλνω
ὁ γραμματιστής =ο δάσκαλος της γραφής και της ανάγνωσης
ὁ κιθαριστής =ο δάσκαλος της μουσικής
ποιῶ =κάνω
τό γυμνάσιον =σχολή γυμναστικής
ἡ παλαίστρα =σχολή πάλης
φοιτῶ = συχνάζω (ν.ε φοιτητής)
ὁ παιδοτρίβης =ο δάσκαλος της γυμναστικής
ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ
1.Ποιων κυρίως μέριμνα αποτελούσε η εκπαίδευση των παιδιών στην Αρχαία Αθήνα;
2.Ποιοι δάσκαλοι αναλάμβαναν τη μόρφωση των μικρών Αθηναίων και τι δίδασκε ο καθένας;
3.Τι ομοιότητες και τι διαφορές διαπιστώνετε ότι υπάρχουν ανάμεσα στον τρόπο εκπαίδευσης των αρχαίων αθηναίων και το σύγχρονο;
4.Περιγράψτε με τα στοιχεία που συγκεντρώσατε μια συνηθισμένη μέρα στο σχολείο ενός νεαρού Αθηναίου.
Κείμενο
Αρχαία Α’ Γυμνασίου
Ενότητα 2
Ἐν Ἀθήναις τοὺς παῖδας μετ’ ἐπιμελείας διδάσκουσι καὶ νουθετοῦσι. Πρῶτον μὲν καὶ τροφὸς καὶ μήτηρ καὶ παιδαγωγὸς καὶ αὐτὸς ὁ πατὴρ ἐπιμελοῦνται ὅπως βέλτιστος γενήσεται ὁ παῖς, διδάσκοντες ὅτι τὸ μὲν δίκαιον, τὸ δὲ ἄδικον καὶ τόδε μὲν καλόν, τόδε δὲ αἰσχρόν ἐστι. Εἶτα δέ, ἐπειδὰν οἱ παῖδες εἰς ἡλικίαν ἔλθωσιν, οἱ γονεῖς εἰς διδασκάλων πέμπουσιν, ἔνθα οἱ μὲν γραμματισταὶ ἐπιμελοῦνται ὅπως γράμματα μάθωσιν καὶ τὰ γεγραμμένα ἐννοῶσι, οἱ δὲ κιθαρισταὶ τῷ κιθαρίζειν ἡμερωτέρους αὐτοὺς ποιεῖν πειρῶνται καὶ τὰς τῶν παίδων ψυχὰς πρὸς τὸν ῥυθμὸν καὶ τὴν ἁρμονίαν οἰκειοῦσι. Ἔτι οἱ παῖδες ἐν γυμνασίοις καὶ παλαίστραις φοιτῶσιν, ἔνθα οἱ παιδοτρίβαι βελτίω τὰ σώματα αὐτῶν ποιοῦσι, ἵνα μὴ ἀναγκάζωνται ἀποδειλιᾶν διὰ τὴν τῶν σωμάτων πονηρίαν.
Πλάτων, Πρωταγόρας 325c-326c (ελεύθερη διασκευή)
Μετάφραση
Στην Αθήνα διδάσκουν και συμβουλεύουν τα παιδιά με φροντίδα. Αρχικά λοιπόν και η παραμάνα και η μητέρα και ο παιδαγωγός και ο ίδιος ο πατέρας φροντίζουν (για το) πώς θα γίνει πολύ καλό το παιδί διδάσκοντάς του ότι αυτό είναι δίκαιο και το άλλο άδικο και αυτό ωραίο και το άλλο άσχημο. Αργότερα, όταν τα παιδιά φτάσουν στην κατάλληλη ηλικία, οι γονείς τα στέλνουν στα σπίτια των δασκάλων, όπου οι δάσκαλοι της γραφής και της ανάγνωσης φροντίζουν να μάθουν (τα παιδιά) να γράφουν και να καταλαβαίνουν τα γραπτά κείμενα, και οι κιθαριστές με το να παίζουν λύρα (ή αυλό) προσπαθούν να κάνουν τους μαθητές πιο ήρεμους και εξοικειώνουν τις ψυχές τους με τον ρυθμό και την αρμονία. Επίσης, τα παιδιά συχνάζουν στα γυμναστήρια και στις παλαίστρες, όπου οι δάσκαλοι της γυμναστικής κάνουν πιο δυνατά τα σώματά τους (= των παιδιών), για να μην αναγκάζονται να δειλιάζουν εξαιτίας της κακής σωματικής κατάστασής τους.
Κείμενο - Μετάφραση σε Αντιστοίχιση
Ἐν Ἀθήναις διδάσκουσι
καὶ νουθετοῦσι
τοὺς παῖδας μετ’ ἐπιμελείας.
Πρῶτον μὲν
καὶ τροφὸς καὶ μήτηρ
καὶ παιδαγωγὸς καὶ
αὐτὸς ὁ πατὴρ
ἐπιμελοῦνται ὅπως
γενήσεται βέλτιστος ὁ παῖς,
διδάσκοντες
ὅτι τὸ μέν ἐστι δίκαιον,
τὸ δὲ ἄδικον
καὶ τόδε μὲν καλόν, τόδε δὲ αἰσχρόν.
Εἶτα δέ, ἐπειδὰν οἱ παῖδες
ἔλθωσιν εἰς ἡλικίαν,
οἱ γονεῖς πέμπουσιν
εἰς διδασκάλων,
ἔνθα οἱ μὲν γραμματισταὶ
ἐπιμελοῦνται
ὅπως μάθωσιν γράμματα
καὶ ἐννοῶσι
τὰ γεγραμμένα,
οἱ δὲ κιθαρισταὶ
τῷ κιθαρίζειν
ποιεῖν πειρῶνται
αὐτοὺς ἡμερωτέρους
καὶ οἰκειοῦσι τὰς ψυχὰς τῶν παίδων
πρὸς τὸν ῥυθμὸν καὶ τὴν ἁρμονίαν.
Ἔτι οἱ παῖδες φοιτῶσιν
ἐν γυμνασίοις
καὶ παλαίστραις,
ἔνθα οἱ παιδοτρίβαι
ποιοῦσι βελτίω τὰ σώματα αὐτῶν,
ἵνα μὴ ἀναγκάζωνται ἀποδειλιᾶν
διὰ τὴν πονηρίαν
τῶν σωμάτων.
Στην Αθήνα διδάσκουν
και συμβουλεύουν
τα παιδιά με φροντίδα.
Αρχικά λοιπόν
και η παραμάνα και η μητέρα
και ο παιδαγωγός και
ο ίδιος ο πατέρας
φροντίζουν (για το) πώς
θα γίνει πολύ καλό το παιδί
διδάσκοντάς του
ότι αυτό είναι δίκαιο
και το άλλο άδικο
και αυτό ωραίο και το άλλο άσχημο.
Αργότερα, όταν τα παιδιά
φτάσουν στην κατάλληλη ηλικία,
οι γονείς τα στέλνουν
στα σπίτια των δασκάλων,
όπου οι δάσκαλοι της γραφής
και της ανάγνωσης
φροντίζουν
να μάθουν (τα παιδιά) να γράφουν
και να καταλαβαίνουν
τα γραπτά κείμενα,
και οι κιθαριστές
με το να παίζουν λύρα (ή αυλό)
προσπαθούν να κάνουν
τους μαθητές πιο ήρεμους
και εξοικειώνουν τις ψυχές τους
με τον ρυθμό και την αρμονία.
Επίσης τα παιδιά συχνάζουν
στα γυμναστήρια
και στις παλαίστρες,
όπου οι δάσκαλοι της γυμναστικής
κάνουν πιο δυνατά τα σώματά τους,
για να μην αναγκάζονται να δειλιάζουν
εξαιτίας της κακής
σωματικής κατάστασής τους.
Απόδοση Nοήματος
Το απόσπασμα από τον Πρωταγόρα του Πλάτωνα που μελετούμε περιγράφει την αγωγή και την εκπαίδευση των μικρών μαθητών στην Αθήνα της κλασικής εποχής. Ο συγγραφέας απαριθμεί τις ειδικότητες δασκάλων που αναλαμβάνουν να εκπαιδεύσουν τα παιδιά και υπογραμμίζει ποιος στόχος επιδιώκεται με τη διδασκαλία κάθε μαθήματος. Ιδιαίτερη εντύπωση προκαλεί το ότι κύριος στόχος της εκπαίδευσης των παιδιών δεν είναι τόσο η απόκτηση γνώσεων, όσο η διαμόρφωση ηθικού χαρακτήρα. Ένα άλλο ενδιαφέρον σημείο είναι η ισόρροπη φροντίδα για την ανάπτυξη του πνεύματος και του σώματος.
Γλωσσικά – Γραμματικά Σχόλια
ἐν: κύρια πρόθεση συντασσόμενη με δοτική (= σε).
Ἀθήναις: δοτ. πληθ. του θηλ. ουσιαστικού α΄ κλίσης αἱ Ἀθήναι, τῶν Ἀθηνῶν (= η Αθήνα). Χρησιμοποιείται μόνο στον πληθυντικό αριθμό, γιατί η πόλη αποτελούνταν από πολλούς δήμους.
τοὺς παῖδας: αιτιατ. πληθ. του αρσ. ουσιαστικού γ’ κλίσης ὁ παῖς, τοῦ παιδός (= το παιδί, ο γιος).
μετ’ (= μετά): κύρια πρόθεση συντασσόμενη (εδώ) με γενική (= με).
ἐπιμελείας: γεν. εν. του θηλ. ουσιαστικού α΄ κλίσης ἡ ἐπιμέλεια (= η φροντίδα).
διδάσκουσι: γ΄ πληθ. ορ. ενεστ. ενεργ. φωνής του ρ. διδάσκω (= διδάσκω).
καί: καταφατικός παρατακτικός συμπλεκτικός σύνδεσμος.
νουθετοῦσι: γ΄ πληθ. ορ. ενεστ. ενεργ. φωνής του ρ. νουθετέω, νουθετῶ (= συμβουλεύω, προτρέπω).
πρῶτον: χρονικό επίρρημα (= πρώτα).
μέν: παρατακτικός αντιθετικός σύνδεσμος.
τροφός: ονομ. εν. του θηλ. ουσιαστικού β΄ κλίσης ἡ τροφός (= η παραμάνα).
μήτηρ: ονομ. εν. του θηλ. ουσιαστικού γ’ κλίσης ἡ μήτηρ, τῆς μητρός (= η μητέρα).
παιδαγωγός: ονομ. εν. του αρσ. ουσιαστικού β΄ κλίσης ὁ παιδαγωγός.
αὐτός: ονομ. εν. αρσ. της οριστικής αντωνυμίας αὐτός, αὐτή, αὐτό (= ο ίδιος).
ὁ πατήρ: ονομ. εν. του αρσ. ουσιαστικού γ’ κλίσης ὁ πατήρ, τοῦ πατρός (= ο πατέρας).
ἐπιμελοῦνται: γ΄ πληθ. ορ. ενεστ. μέσης φωνής του ρ. ἐπιμελέομαι, ἐπιμελοῦμαι(= φροντίζω).
ὅπως: αναφορικό τροπικό επίρρημα (= όπως, πώς).
βέλτιστος: ονομ. εν. αρσ. του δευτερόκλιτου επιθέτου ἀγαθός, ἀγαθή, ἀγαθὸνστον υπερθετικό βαθμό (βέλτιστος, βελτίστη, βέλτιστον = πάρα πολύ καλός, άριστος).
γενήσεται: γ΄ εν. μέλλ. μέσης φωνής του ρ. γίγνομαι (= γίνομαι).
ὁ παῖς: ονομ. εν. του αρσ. ουσιαστικού γ’ κλίσης ὁ παῖς, τοῦ παιδός (= το παιδί, ο γιος).
διδάσκοντες: ονομ. πληθ. αρσ. της μετοχής ενεστώτα ενεργ. φωνής του ρ. διδάσκω.
ὅτι: εδώ ειδικός σύνδεσμος (= ότι).
δίκαιον: ονομ. εν. ουδ. του δευτερόκλιτου επιθέτου δίκαιος, δικαία, δίκαιον (= δίκαιος, σωστός).
δέ: παρατακτικός αντιθετικός σύνδεσμος (= και, αλλά).
ἄδικον: ονομ. εν. ουδ. του δευτερόκλιτου επιθέτου ὁ/ἡ ἄδικος, τὸ ἄδικον (= άδικος).
τόδε: ονομ. εν. ουδ. της δεικτικής αντωνυμίας ὅδε, ἥδε, τόδε (= αυτός εδώ).
καλόν: ονομ. εν. ουδ. του δευτερόκλιτου επιθέτου καλός, καλή, καλόν (= όμορφος, ωραίος, καλός).
αἰσχρόν: ονομ. εν. ουδ. του δευτερόκλιτου επιθέτου αἰσχρός, αἰσχρά, αἰσχρόν (= άσχημος, επαίσχυντος, αισχρός, απρεπής).
ἐστί: γ’ εν. ορ. ενεστ. του βοηθητικού ρ. εἰμί (= είμαι, υπάρχω).
εἶτα: χρονικό επίρρημα (= έπειτα).
ἐπειδάν: χρονικός σύνδεσμος (= όταν).
οἱ παῖδες: ονομ. πληθ. του αρσ. ουσιαστικού γ’ κλίσης ὁ παῖς, τοῦ παιδός (= το παιδί, ο γιος).
εἰς: κύρια πρόθεση συντασσόμενη με αιτιατική (= σε, προς).
ἡλικίαν: αιτιατ. εν. του θηλ. ουσιαστικού α΄ κλίσης ἡ ἡλικία (= η ηλικία).
ἔλθωσιν: γ΄ πληθ. υποτ. αορ. β΄ του ρ. ἔρχομαι (= έρχομαι, φτάνω).
οἱ γονεῖς: ονομ. πληθ. του αρσ. ουσιαστικού γ’ κλίσης ὁ γονεύς, τοῦ γονέως (= ο γονέας).
διδασκάλων: γεν. πληθ. του αρσ. ουσιαστικού β΄ κλίσης ὁ διδάσκαλος (=ο δάσκαλος).
πέμπουσιν: γ΄ πληθ. ορ. ενεστ. του ρ. πέμπω (= στέλνω).
ἔνθα: αναφορικό τοπικό επίρρημα (= όπου).
οἱ γραμματισταί: ονομ. πληθ. του αρσ. ουσιαστικού α΄ κλίσης ὁ γραμματιστής (= ο δάσκαλος της γραφής και της ανάγνωσης).
ἐπιμελοῦνται: γ΄πληθ. ορ. ενεστ. μέσης φωνής του ρ. ἐπιμελέομαι, ἐπιμελοῦμαι(= φροντίζω).
γράμματα: αιτιατ. πληθ. του ουδ. ουσιαστικού γ΄ κλίσης τὸ γράμμα, τοῦ γράμματος (= το γράμμα).
μάθωσιν: γ΄ πληθ. υποτ. αορ. β΄ του ρ. μανθάνω (= μαθαίνω).
τὰ γεγραμμένα: αιτιατ. πληθ. ουδ. της μετοχής παρακειμένου παθητικής φωνής του ρ. γράφομαι.
ἐννοῶσι: γ΄ πληθ. υποτ. ενεστ. του ρ. ἐννοέω, ἐννοῶ (= κατανοώ).
οἱ κιθαρισταί: ονομ. πληθ. του αρσ. ουσιαστικού α’ κλίσης ὁ κιθαριστής (= ο δάσκαλος της μουσικής).
κιθαρίζειν: απαρέμφατο ενεστ. ενεργ. φωνής του ρ. κιθαρίζω (= παίζω μουσική, ειδικότερα κιθάρα).
ἡμερωτέρους: αιτιατ. πληθ. αρσ. του δευτερόκλιτου επιθέτου ὁ/ἡ ἥμερος, τὸ ἥμερον στον συγκριτικό βαθμό (= πιο ήρεμος, πιο ήπιος).
αὐτούς: αιτιατ. πληθ. αρσ. της επαναληπτικής αντωνυμίας αὐτός, αὐτή, αὐτό (= αυτός).
ποιεῖν: απαρέμφατο ενεστ. ενεργ. φωνής του ρ. ποιέω, ποιῶ (= κάνω).
πειρῶνται: γ’ πληθ. ορ. ενεστ. μέσης φωνής του ρ. πειράομαι, πειρῶμαι (= προσπαθώ).
τὰς ψυχάς: αιτιατ. πληθ. του θηλ. ουσιαστικού α΄ κλίσης ἡ ψυχή.
τῶν παίδων: γεν. πληθ. του αρσ. ουσιαστικού γ’ κλίσης ὁ παῖς, τοῦ παιδός (= το παιδί, ο γιος).
πρός: κύρια πρόθεση συντασσόμενη (εδώ) με αιτιατική (= προς, σε).
τὸν ῥυθμόν: αιτιατ. εν. του αρσ. ουσιαστικού β΄ κλίσης ὁ ρυθμός (= ο ρυθμός, η συμμετρία, η τάξη).
τὴν ἁρμονίαν: αιτιατ. εν. του θηλ. ουσιαστικού α΄ κλίσης ἡ ἁρμονία.
οἰκειοῦσι: γ΄ πληθ. ορ. ενεστ. ενεργ. φωνής του ρ. οἰκειόω, οἰκειῶ (= εξοικειώνω).
ἔτι: εδώ ποσοτικό επίρρημα (= ακόμα, επιπλέον).
γυμνασίοις: δοτ. πληθ. του ουδ. ουσιαστικού β΄ κλίσης τὸ γυμνάσιον (= το γυμναστήριο).
παλαίστραις: δοτ. πληθ. του θηλ. ουσιαστικού α΄ κλίσης ἡ παλαίστρα (= η παλαίστρα, η σχολή της πάλης).
φοιτῶσιν: γ΄ πληθ. ορ. ενεστ. ενεργ. φωνής του ρ. φοιτάω, φοιτῶ (= συχνάζω, περνώ τον καιρό μου).
οἱ παιδοτρίβαι: ονομ. πληθ. του αρσ. ουσιαστικού α΄ κλίσης ὁ παιδοτρίβης (= ο δάσκαλος της γυμναστικής).
βελτίω: αιτιατ. πληθ. ουδ. του δευτερόκλιτου επιθέτου ἀγαθός, ἀγαθή, ἀγαθὸνστον συγκριτικό βαθμό (= καλύτερος).
τὰ σώματα: αιτιατ. πληθ. του ουδ. ουσιαστικού γ΄ κλίσης τὸ σῶμα, τοῦ σώματος(= το σώμα).
αὐτῶν: γεν. πληθ. αρσ. της επαναληπτικής αντωνυμίας αὐτός, αὐτή, αὐτό (= αυτός).
ποιοῦσι: γ΄ πληθ. ορ. ενεστ. ενεργ. φωνής του ρ. ποιέω, ποιῶ (= κάνω).
ἵνα: υποτακτικός τελικός σύνδεσμος (= για να).
μή: αρνητικό μόριο (= δεν, μην).
ἀναγκάζωνται: γ΄ πληθ. υποτ. ενεστ. μέσης φωνής του ρ. ἀναγκάζομαι (= αναγκάζομαι, υποχρεώνομαι).
ἀποδειλιᾶν: απαρέμφατο ενεστ. ενεργ. φωνής του ρ. ἀποδειλιάω, ἀποδειλιῶ (= δειλιάζω).
διά : κύρια πρόθεση συντασσόμενη (εδώ) με αιτιατική (= εξαιτίας, για).
τὴν πονηρίαν: αιτιατ. εν. του θηλ. ουσιαστικού α΄ κλίσης ἡ πονηρία(= η κακία, η κακή κατάσταση).
τῶν σωμάτων: γεν. πληθ. του ουδ. ουσιαστικού γ΄ κλίσης τὸ σῶμα, τοῦ σώματος(= το σώμα).
Ομόρριζα- Παράγωγα Λέξεων Κειμένου
| α.ε. | μετάφραση | Ομόρριζα-Παράγωγα ν.ε. |
| ἐπιμελοῦμαι | φροντίζω | επιμέλεια, επιμελητής, ατημέλητος |
| νουθετῶ | συμβουλεύω | νουθεσία |
| εἶτα | έπειτα | έπειτα |
| πέμπω | στέλνω | πομπός, πομπή, αποδιοπομπαίος |
| ἐννοῶ | σκέπτομαι, καταλαβαίνω | έννοια, εννοιολογικός, διάνοια, κατανοώ |
| πειρῶμαι | προσπαθώ | πειρατής, πείραμα, πειραματικός, απόπειρα |
| φοιτῶ | συχνάζω | φοιτητής, φοιτητικός, φοίτηση, αποφοιτώ |
Απαντήσεις στις Ερωτήσεις του Σχολικού Βιβλίου
- Ποιοι είχαν την ευθύνη για τα πρώτα στάδια της αγωγής των παιδιών στην αρχαία Αθήνα;
Αρχικά, υπεύθυνοι για τη διαπαιδαγώγηση των παιδιών στην αρχαία Αθήνα ήταν η παραμάνα, η μητέρα, ο παιδαγωγός και ο ίδιος ο πατέρας του παιδιού. Αυτοί φρόντιζαν να διδάσκουν στο παιδί πώς να επιλέγει το καλό και το δίκαιο και να αποφεύγει το κακό και το άδικο. Με αυτόν τον τρόπο κατάφερναν να κάνουν το παιδί όσο πιο καλό γινόταν.
- Σε ποια σχολεία φοιτούσαν οι μικροί Αθηναίοι, από ποιες ειδικότητες δασκάλων εκπαιδεύονταν και τι μάθαιναν από τον καθένα;
Όταν οι Αθηναίοι έφταναν στην κατάλληλη ηλικία, πήγαιναν στα σπίτια των δασκάλων, τα σχολεία και τα γυμναστήρια. Στα σχολεία οι γραμματιστές ήταν αυτοί που τους μάθαιναν γραφή και ανάγνωση, πώς δηλαδή να γράφουν και να κατανοούν τα γραπτά κείμενα. Επίσης οι κιθαριστές τους μάθαιναν να παίζουν λύρα ή αυλό, τραγούδι και χορό. Τέλος, στο γυμναστήριο οι παιδοτρίβες γύμναζαν τα σώματα των νεαρών Αθηναίων, ώστε να νιώθουν ρωμαλέοι και να μη δειλιάζουν.
Γ. Φθόγγοι και γράμματα
Αρχαία Α’ Γυμνασίου 2 Ενότητα
1. Θεωρία
Όπως η νέα ελληνική (ν.ε.), έτσι και η αρχαία (α.ε.), ο μακρινός της πρόγονος, αποτυπώνεται με γράμματα και συμπλέγματα γραμμάτων που παριστάνουν ήχους, φωνές, τους φθόγγους της αρχαίας ελληνικής γλώσσας.
Φωνήεντα
Βάση και επίκεντρο της αρχαίας ελληνικής φωνητικής είναι τα φωνήεντα, δηλαδή οι φθόγγοι που, όπως λέει και το όνομά τους, προφέρονται ηχηρά, δυνατά.
Τα φωνήεντα της α.ε., όπως και αυτά της ν.ε., είναι επτά. Διακρίνονται μάλιστα σε τρεις κατηγορίες ανάλογα με τη διάρκεια της προφοράς τους. Έτσι έχουμε:
φωνήεντα μακρά, το η και το ω, που η προφορά τους διαρκούσε περισσότερο, περίπου σαν να ήταν δύο φθόγγοι,
φωνήεντα βραχέα, το ε και το ο, που η προφορά τους ήταν κοφτή και θεωρούμε σχηματικά ότι διαρκούσαν ένα «χρόνο»
και φωνήεντα δίχρονα, τα α, ι και υ, τα οποία ανάλογα με το φωνητικό περιβάλλον τους προφέρονταν άλλοτε μακρά και άλλοτε βραχέα.
Τα σύμφωνα
Όπως υποδηλώνει και το όνομά τους, οι υπόλοιποι φθόγγοι της α.ε. που παριστάνονται στη γραφή με ένα σύμβολο, τα σύμφωνα, δεν έχουν ιδιαίτερη υπόσταση, μεγάλη δύναμη, στην προφορά, αλλά συμφωνούνται, εκφωνούνται δηλαδή μαζί, με τα φωνήεντα.
Ο παρακάτω πίνακας σας δίνει μια ιδέα για τα σύμφωνα της α.ε. και την προφορά τους:
| Ψιλά | Μέσα | Δασέα | |||
| Σύμφωνα | Άφωνα | Ουρανικά | κ (k) | γ (g) | χ (kh) |
| Χειλικά | π (p) | β (b) | φ (ph) | ||
| Οδοντικά | τ (t) | δ (d) | θ (th) | ||
| Ημίφωνα | Ένρινα | μ (m) | ν (n) | ||
| Υγρά | λ (l) | ρ (rh) | |||
| Συριστικό | σ/-ς (s) | ||||
| Διπλά | ζ (zd ή dz) | ξ (ks) | ψ (ps) | ||
Απάντηση στην Άσκηση του Σχολικού Βιβλίου
Να σημειώσετε επάνω από τις συλλαβές των παρακάτω λέξεων το σημείο ˉ για τις μακρόχρονες και το σημείο ˘ για τις βραχύχρονες:
ζω (μακρόχρονη) – ή (μακρόχρονη), ἥ (μακρόχρονη) – βη (μακρόχρονη), ἡ(μακρόχρονη) – δε (βραχύχρονη) –ως (μακρόχρονη), κοι (μακρόχρονη) – νός(βραχύχρονη), κρό (βραχύχρονη) –τος (βραχύχρονη), νω (μακρόχρονη) – θρός(βραχύχρονη), νό (βραχύχρονη) – μος (βραχύχρονη), οἰ (μακρόχρονη) – ω(μακρόχρονη) – νός (βραχύχρονη), μή (μακρόχρονη) – τηρ (μακρόχρονη), παῖ(μακρόχρονη) – δες (βραχύχρονη), γο (βραχύχρονη) – νεῖς (μακρόχρονη), πρῶ(μακρόχρονη) – τον (βραχύχρονη).
Παράλληλα Κείμενα
Προκειμένου να σχηματίσουμε πληρέστερη άποψη για την παιδεία στην αρχαία Ελλάδα, στο Επίμετρο της παρούσας Ενότητας παρατίθενται δύο αποσπάσματα από τον Πλούταρχο. Ο ιστορικός βιογραφώντας τον Σπαρτιάτη νομοθέτη Λυκούργο αναφέρεται στον τρόπο διαπαιδαγώγησης των μικρών Σπαρτιατών.
Πρώτο παράλληλο κείμενο
Τοὺς δὲ Σπαρτιατῶν παῖδας οὐκ ἐπὶ ὠνητοῖς οὐδὲ μισθίοις ἐποιήσατο παιδαγωγοῖς ὁ Λυκοῦργος͵ οὐδ΄ ἐξῆν ἑκάστῳ τρέφειν οὐδὲ παιδεύειν ὡς ἐβούλετο τὸν υἱόν͵ ἀλλὰ πάντας εὐθὺς ἑπταετεῖς γενομένους παραλαμβάνων αὐτὸς εἰς ἀγέλας κατελόχιζε͵ καὶ συννόμους ποιῶν καὶ συντρόφους μετ΄ ἀλλήλων εἴθιζε συμπαίζειν καὶ συσχολάζειν.
Πλούταρχος, Λυκοῦργος 16.4-5
Απόδοση κειμένου στη νέα ελληνική
Ο Λυκούργος δεν όρισε παιδαγωγούς αγορασμένους ή έμμισθους στα παιδιά των Σπαρτιατών ούτε επιτρεπόταν στον καθένα να ανατρέφει και να διαπαιδαγωγεί όπως επιθυμούσε τον γιο του, αλλά, αφού τα έπαιρνε όλα, αμέσως μόλις γίνονταν επτά ετών, τα κατένεμε σε λόχους και κάνοντάς τα εταίρους και συντρόφους μεταξύ τους τα συνήθιζε να παίζουν μαζί και να περνούν τον καιρό τους ομαδικά.
Δεύτερο παράλληλο κείμενο
Γράμματα μὲν οὖν ἕνεκα τῆς χρείας ἐμάνθανον· ἡ δ΄ ἄλλη πᾶσα παιδεία πρὸς τὸ ἄρχεσθαι καλῶς ἐγίνετο καὶ καρτερεῖν πονοῦντα καὶ νικᾶν μαχόμενον. Διὸ καὶ τῆς ἡλικίας προερχομένης ἐπέτεινον αὐτῶν τὴν ἄσκησιν͵ ἐν χρῷ τε κείροντες καὶ βαδίζειν ἀνυποδήτους παίζειν τε γυμνοὺς ὡς τὰ πολλὰ συνεθίζοντες.
Πλούταρχος, Λυκοῦργος 16.6
Απόδοση κειμένου στη νέα ελληνική
Γράμματα λοιπόν μάθαιναν μόνο όσα ήταν αναγκαία· όλη η υπόλοιπη εκπαίδευσή τους είχε ως στόχο να τα μάθει να κυβερνιούνται σωστά και να έχουν υπομονή στους κόπους και να νικούν στις μάχες. Γι’ αυτό και, όσο μεγάλωναν, δυσκόλευαν την εκγύμνασή τους και κουρεύοντάς τα σύρριζα και συνηθίζοντάς τα ως επί το πλείστον να περπατούν ξυπόλητα και να παίζουν γυμνά.
Απαντήσεις στις Ερωτήσεις
Ποια χαρακτηριστικά έχει η εκπαίδευση των παιδιών στην αρχαία Σπάρτη;
Στην αρχαία Σπάρτη, σε αντίθεση με όσα είδαμε ότι ίσχυαν στην Αθήνα, η εκπαίδευση των παιδιών δεν αποτελούσε ευθύνη των γονέων. Η διαπαιδαγώγηση των μικρών Σπαρτιατών ήταν αποκλειστικό μέλημα της πολιτείας. Όταν τα παιδιά γίνονταν εφτά χρονών, έφευγαν από τα σπίτια τους και ζούσαν σε ομάδες. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να μαθαίνουν να ζουν συντροφικά. Στη Σπάρτη ήταν αναγκαίο να συνηθίζουν τα παιδιά σε αυτόν τον τρόπο ζωής, ώστε να είναι ενωμένα σαν μια γροθιά μεταξύ τους και στις μάχες.
Ένα εύλογο ερώτημα που προκύπτει σχετικά με την εκπαίδευση των νεαρών Σπαρτιατών είναι τι διδάσκονταν. Είναι αναμενόμενο και σε αυτόν τον τομέα να κυριαρχεί το πνεύμα της ομαδικότητας. Γι’ αυτό μάθαιναν όσα γράμματα τους ήταν απολύτως αναγκαία. Τα σημαντικότερα μαθήματα γι’ αυτούς ήταν η υπακοή στους κυβερνώντες (με σκοπό τον σεβασμό και την πειθαρχία προς τους ανωτέρους και την ώρα της μάχης), η καρτερία στους κόπους (ανθεκτικότητα σώματος) και, τέλος, η επιθυμία να νικούν στις μάχες (ανδρεία, μαχητικότητα και αγωνιστικό φρόνημα). Ο τρόπος αγωγής τους γινόταν βαθμιαία όλο και πιο σκληρός. Αυτό το πετύχαιναν με διάφορες τεχνικές, ώστε να παραγάγουν τους πιο πειθαρχημένους, δυνατούς και ανδρείους στρατιώτες.
Με βάση το απόσπασμα της Ενότητας, τα παραπάνω αποσπάσματα από τον Πλούταρχο, αλλά και τις γνώσεις σας από την αρχαία ιστορία, να συγκρίνετε την εκπαίδευση στην αρχαία Αθήνα και στην αρχαία Σπάρτη.
Όπως σε κάθε εποχή, έτσι και στον αρχαίο κόσμο ο τρόπος αγωγής αποτυπώνει το πρότυπο του ιδανικού πολίτη. Είναι γνωστό ότι η Αθήνα και η Σπάρτη είχαν τελείως διαφορετικό προσανατολισμό σε αυτό το ζήτημα, γι΄ αυτό και τα εκπαιδευτικά τους συστήματα ήταν τελείως διαφορετικά. Παρουσιάζει εξαιρετικό ενδιαφέρον να συγκρίνουμε αυτά τα δύο συστήματα, ώστε να καταλάβουμε τις διαφορές των δύο πολιτισμών, που, αν και αναπτύχθηκαν την ίδια χρονική περίοδο στην Ελλάδα, δεν ταυτίζονται σε κανένα σημείο.
Γραμματική
Φθόγγοι και γράμματα
ΠΗΓΗ
Το αλφάβητο της αρχαίας ελληνικής γλώσσας έχει 24 γράμματα,
όπως και της Νέας Ελληνικής, με τα οποία παριστάνονται οι φθόγγοι (= φωνές) της γλώσσας.
Από αυτά, τα επτά ονομάζονται φωνήεντα
και τα δεκαεπτά σύμφωνα.
Τα φωνήεντα, ανάλογα με τη διάρκεια της προφοράς τους,
διαιρούνται σε:
μακρά (μακρόχρονα)
βραχέα ( βραχύχρονα)
δίχρονα
-Τα βραχύχρονα προφέρονταν σε σύντομο (βραχύ) χρόνο, όπως και σήμερα.
-Τα μακρόχρονα προφέρονταν σε πιο μακρύ χρόνο, περίπου το διπλάσιο.
Το η ακουγόταν περίπου σαν δυο ε (εε)
και το ω σαν δυο ο (οο).
-Τα δίχρονα άλλοτε προφέρονταν ως βραχύχρονα (η βραχύτητα δηλώνεται με το σημείο ˘ πάνω από το γράμμα) και άλλοτε ως μακρόχρονα (με το σημείο - πάνω από το γράμμα).
Τα γράμματα ζ, ξ, ψ ονομάζονται διπλά,
γιατί το καθένα από αυτά προέρχεται από συγχώνευση δύο γραμμάτων:
το ζ από το σ + δ (Αθήνασδε = Αθήναζε) < από το σ + δ] (φροντίδίω = φροντίζω)
το ξ από το κ + σ (κόρακς = κόραξ) < από το γ + σ (πτέρυγς = πτέρυξ) < από το χ + σ (δνυχς = δνυξ)
το ψ από το π + σ (γυπς = γυψ) < από το β + σ (Άραβς = ‘Aραψ) < από το φ + σ (γράφσω = γράψω).
-Κάθε δίφθογγος αποτελείται από δύο φωνήεντα που προφέρονται μαζί σε μία συλλαβή.
Οι κύριες σχηματίζονται από συνδυασμούς φωνηέντων με τα φωνήεντα ι και υ.
Οι καταχρηστικές σχηματίζονται από το συνδυασμό των φωνηέντων α, η, ω με το ι που γράφεται κάτω από το φωνήεν και ονομάζεται υπογεγραμμένη.
-Οι δίφθογγοι, εκτός κάποιων εξαιρέσεων, είναι μακρόχρονες.
1. Να σημειώσετε τα μακρόχρονα, τα βραχύχρονα και τα δίχρονα φωνήεντα στις παρακάτω φράσεις:
Δύο φίλοι τήν αὐτήν ὁδόν ἐβαδιζον.
Πιστόν φίλον ἐν κινδύνοις γιγνώσκεις.
Ὤ φίλε, ὁ θεός τούς ἀγαθούς ἀνθρώπους οὐ λείπει.
Ἐν ταί νήσοις τόν ἀρχαῖον οἱ κάτοικοι ἀμπέλους ἐθεράπευον.
2. Να γράψετε τα διπλά (ξ, ψ, ζ) που προέρχονται από το χαρακτήρα του θέματος και την κατάληξη –ς των παρακάτω λέξεων:
Πίνακ -ς
Βήχ - ς
Φλόγ - ς
Όνυχ – ς
Αθήνας – δε
Άραβ-ς
3. Να τονίσετε και να βάλετε πνεύμα όπου χρειάζεται στις ακόλουθες λέξεις:
Φιλανθρωπος, θεοι, θεοις, θεους, κωμαι, πλειστοι, θηκη, θηκαι, πλειστων, μηλον,
μηλα, κηποι, κηποις, ουτω, ειδος, τοσαυτη, χωραις, παυε, πειθομαι, δωρον, τοσουτος,
διδασκαλων, ιστος, οσιος, μοιραι, ουτοι, ζωμεν.
4. Να τονίσετε τις παρακάτω προτάσεις:
Οι θεοι και καλον και κακον πλουτον τοις ναυταις παρεχουσιν.
Πονος τω στρατιωτη αλλα και τοις στρατηγοις αρμοζει.
Φιλους εχων νομιζε πλουτον εχειν.
Εν Σπαρτη οι παιδες ουποτε ερημοι αρχοντων ησαν.
Η αχαριστια μαλα δικαιως ην μισητη τοις Περσαις.
Εν Θετταλια οι ποταμοι εν ταις πηγαις μικροι εισιν.
Και την αχαριστιαν δε των νεων εκολαζον οι Περσαι.
Ω κακε λεον, δικαιως οι θηρευται ιμασι δεσμευουσι σε.
Οι θεαται θαυμαζουσι τας αρετας των νεανιων και τας ευεξιας και τολμας και φιλοτιμιαν των αγωνιστων.
Λυπης ιατρος τοις ανθρωποις χρονος εστιν.
Απαντήσεις στις ερωτήσεις κατανόησης του σχολικού βιβλίου
1. Ποιοι είχαν την ευθύνη για τα πρώτα στάδια αγωγής των παιδιών στην αρχαία Αθήνα;
Στα πρώτα στάδια της ζωής των παιδιών, τα φρόντιζαν και τα διαπαιδαγωγούσαν η τροφός τους, η μητέρα τους, ο παιδαγωγός και ο πατέρας. Τα πρόσωπα αυτά φρόντιζαν το ήθος των παιδιών και τους μάθαιναν αξίες, όπως το καλό, το δίκαιο, το όμορφο και τη διάκριση τους από το κακό, το άδικο και το άσχημο.
2. Σε ποια σχολεία φοιτούσαν οι μικροί Αθηναίοι, από ποιες ειδικότητες δασκάλων εκπαιδεύονταν και τι μάθαιναν από τον καθένα;
Στην αρχαιότητα δεν υπήρχαν σχολεία, οι μικροί Αθηναίοι όταν έφταναν στην κατάλληλη ηλικία, αναλάμβαναν την εκπαίδευση τους διδάσκαλοι οι οποίοι πήγαιναν στα σπίτια.
Οι δάσκαλοι μάθαιναν στους μαθητές γράμματα και τα βοηθούσαν να καταλαβαίνουν τα γραμμένα. Δάσκαλοι της μουσικής δίδασκαν τα παιδιά λύρα και χορό και τα εξοικείωναν με τον ρυθμό και την αρμονία.
Ενώ δάσκαλοι της γυμναστικής εκπαίδευαν τα σώματά τους για να είναι δυνατά και υγιή και για να μην αντιδρούν με δειλία σε δύσκολες συνθήκες
ΠΗΓΗ https://blogs.sch.gr/mtrianti/files/2014/11/%CE%95%CE%9D%CE%9F%CE%A4%CE%97%CE%A4%CE%91-2.pdf
ΕΝΟΤΗΤΑ 2
Α. ΚΕΙΜΕΝΟ
«Η εκπαίδευση των παιδιών στην αρχαία Αθήνα».
ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ
Στην Αθήνα διδάσκουν και συμβουλεύουν τα παιδιά με φροντίδα. Πρώτα – πρώτα και η παραμάνα και η μητέρα και ο παιδαγωγός και ο ίδιος ο πατέρας φροντίζουν πώς το παιδί θα γίνει πολύ καλό , μαθαίνοντάς του ότι το ένα είναι δίκαιο ενώ το άλλο άδικο ,αυτό είναι καλό ενώ το άλλο άσχημο. Έπειτα , όταν τα παιδιά φτάσουν στην κατάλληλη ηλικία , οι γονείς τα στέλνουν στα σπίτια των δασκάλων , όπου οι δάσκαλοι της γραφής και της ανάγνωσης φροντίζουν να τα μάθουν γράμματα και να καταλαβαίνουν αυτά που είναι γραμμένα και οι δάσκαλοι της μουσικής προσπαθούν να κάνουν τα παιδιά πιο ήρεμα με το να παίζουν λύρα και εξοικειώνουν τις ψυχές τους με το ρυθμό και την αρμονία. Ακόμα τα παιδιά περνούν τον καιρό τους στα γυμναστήρια και τις παλαίστρες , όπου οι δάσκαλοι της γυμναστικής κάνουν τα σώματά τους πιο δυνατά , για μην αναγκάζονται να δειλιάζουν εξαιτίας της κακής σωματικής τους κατάστασης
ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ
ἡ ἐπιμέλεια = η φροντίδα ἐπιμελοῦμαι =φροντίζω ( ν.ε επιμέλεια, αμέλεια ,επιμελής, επιμελητής )
νουθετῶ =συμβουλεύω ( ν.ε νουθεσία )
ἡ τροφός = η παραμάνα
εἰμί =είμαι
ὁ καλός , ἡ καλή , τό καλόν = ο όμορφος –η –ο , ο καλός –ή–ό
ὁ αἰσχρός , ἡ αἰσχρά , τό αἰσχρόν = ο άσχημος –η –ο , ο απρεπής
πέμπω= στέλνω
ὁ γραμματιστής =ο δάσκαλος της γραφής και της ανάγνωσης
ὁ κιθαριστής =ο δάσκαλος της μουσικής
ποιῶ =κάνω
τό γυμνάσιον =σχολή γυμναστικής
ἡ παλαίστρα =σχολή πάλης
φοιτῶ = συχνάζω (ν.ε φοιτητής)
ὁ παιδοτρίβης =ο δάσκαλος της γυμναστικής
ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ
1.Ποιών κυρίως μέριμνα αποτελούσε η εκπαίδευση των παιδιών στην Αρχαία Αθήνα; 2.Ποιοί δάσκαλοι αναλάμβαναν τη μόρφωση των μικρών Αθηναίων και τι δίδασκε ο καθένας;
3.Τι ομοιότητες και τι διαφορές διαπιστώνετε ότι υπάρχουν ανάμεσα στον τρόπο εκπαίδευσης των αρχαίων αθηναίων και το σύγχρονο;
4.Περιγράψτε με τα στοιχεία που συγκεντρώσατε μια συνηθισμένη μέρα στο σχολείο ενός νεαρού Αθηναίου.
ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ
Ονοματεπώνυμο
Ημερομηνία
Να συμπληρωθούν τα κενά:
1. Μακρόχρονα ή μακρά φωνήεντα είναι τα φωνήεντα ………… , ……………, ενώ τα φωνήεντα ο, ε λέγονται ………………………….. ή ………………………………….
2. Δίχρονα φωνήεντα είναι τα φωνήεντα ………, ………… , ……. . Λέγονται έτσι , γιατί άλλοτε είναι ……………………………… και άλλοτε είναι ……………………………….. 3. Τα σύμφωνα διακρίνονται σε ………………………… , ……………………………….και …………………………….
4. Τα ουρανικά σύμφωνα είναι :………………. , ……………………., ……………………….
5. Τα χειλικά σύμφωνα είναι : ……………… ,…………………, ……………………..
6. Τα οδοντικά σύμφωνα είναι: ………………………, ……………………….., ………………..
7. Από τα παραπάνω τα σύμφωνα κ , π , τ ονομάζονται …………………………, τα σύμφωνα γ, β, δ λέγονται …………………………και τα σύμφωνα χ, φ, θ λέγονται ……………
8. Τα ένρινα σύμφωνα είναι :………………., ………………….
9. Τα υγρά σύμφωνα είναι : …………………, …………..
10. Το σύμφωνο σ(ς) λέγεται ……………………….
11. Τα διπλά σύμφωνα είναι :………………………, ………………………., ……………………..
12. Οι δίφθογγοι διακρίνονται σε ………………………… και …………………………….. 13. Οι ……………………….δίφθογγοι είναι : αι ……………..……………………………………….. , ενώ οι ………………………………………. είναι ………. , …………., …………….
14. Το ι που «υπογράφεται» κάτω από τα φωνήεντα α , η και ω λέγεται ……………………………
15. Όλες οι δίφθογγοι είναι …………………………………., εκτός από τις διφθόγγους ……….. και ……………, όταν είναι εντελώς στο τέλος της λέξης (τότε είναι ………………………..)
ΠΗΓΗ https://blogs.sch.gr/mtrianti/files/2014/11/%CE%A6%CE%A5%CE%9B%CE%9B%CE%9F-%CE%95%CE%A1%CE%93%CE%91%CE%A3%CE%99%CE%91%CE%A3.pdf
Γραμματική
Φθόγγοι και γράμματα
ΠΗΓΗ
Το αλφάβητο της αρχαίας ελληνικής γλώσσας έχει 24 γράμματα,
όπως και της Νέας Ελληνικής, με τα οποία παριστάνονται οι φθόγγοι (= φωνές) της γλώσσας.
Από αυτά, τα επτά ονομάζονται φωνήεντα
και τα δεκαεπτά σύμφωνα.
Τα φωνήεντα, ανάλογα με τη διάρκεια της προφοράς τους,
διαιρούνται σε:
μακρά (μακρόχρονα)
βραχέα ( βραχύχρονα)
δίχρονα
-Τα βραχύχρονα προφέρονταν σε σύντομο (βραχύ) χρόνο, όπως και σήμερα.
-Τα μακρόχρονα προφέρονταν σε πιο μακρύ χρόνο, περίπου το διπλάσιο.
Το η ακουγόταν περίπου σαν δυο ε (εε)
και το ω σαν δυο ο (οο).
-Τα δίχρονα άλλοτε προφέρονταν ως βραχύχρονα (η βραχύτητα δηλώνεται με το σημείο ˘ πάνω από το γράμμα) και άλλοτε ως μακρόχρονα (με το σημείο - πάνω από το γράμμα).
Τα γράμματα ζ, ξ, ψ ονομάζονται διπλά,
γιατί το καθένα από αυτά προέρχεται από συγχώνευση δύο γραμμάτων:
το ζ από το σ + δ (Αθήνασδε = Αθήναζε) < από το σ + δ] (φροντίδίω = φροντίζω)
το ξ από το κ + σ (κόρακς = κόραξ) < από το γ + σ (πτέρυγς = πτέρυξ) < από το χ + σ (δνυχς = δνυξ)
το ψ από το π + σ (γυπς = γυψ) < από το β + σ (Άραβς = ‘Aραψ) < από το φ + σ (γράφσω = γράψω).
-Κάθε δίφθογγος αποτελείται από δύο φωνήεντα που προφέρονται μαζί σε μία συλλαβή.
Οι κύριες σχηματίζονται από συνδυασμούς φωνηέντων με τα φωνήεντα ι και υ.
Οι καταχρηστικές σχηματίζονται από το συνδυασμό των φωνηέντων α, η, ω με το ι που γράφεται κάτω από το φωνήεν και ονομάζεται υπογεγραμμένη.
-Οι δίφθογγοι, εκτός κάποιων εξαιρέσεων, είναι μακρόχρονες.
1. Να σημειώσετε τα μακρόχρονα, τα βραχύχρονα και τα δίχρονα φωνήεντα στις παρακάτω φράσεις:
Δύο φίλοι τήν αὐτήν ὁδόν ἐβαδιζον.
Πιστόν φίλον ἐν κινδύνοις γιγνώσκεις.
Ὤ φίλε, ὁ θεός τούς ἀγαθούς ἀνθρώπους οὐ λείπει.
Ἐν ταί νήσοις τόν ἀρχαῖον οἱ κάτοικοι ἀμπέλους ἐθεράπευον.
2. Να γράψετε τα διπλά (ξ, ψ, ζ) που προέρχονται από το χαρακτήρα του θέματος και την κατάληξη –ς των παρακάτω λέξεων:
Πίνακ -ς
Βήχ - ς
Φλόγ - ς
Όνυχ – ς
Αθήνας – δε
Άραβ-ς
3. Να τονίσετε και να βάλετε πνεύμα όπου χρειάζεται στις ακόλουθες λέξεις:
Φιλανθρωπος, θεοι, θεοις, θεους, κωμαι, πλειστοι, θηκη, θηκαι, πλειστων, μηλον,
μηλα, κηποι, κηποις, ουτω, ειδος, τοσαυτη, χωραις, παυε, πειθομαι, δωρον, τοσουτος,
διδασκαλων, ιστος, οσιος, μοιραι, ουτοι, ζωμεν.
4. Να τονίσετε τις παρακάτω προτάσεις:
Οι θεοι και καλον και κακον πλουτον τοις ναυταις παρεχουσιν.
Πονος τω στρατιωτη αλλα και τοις στρατηγοις αρμοζει.
Φιλους εχων νομιζε πλουτον εχειν.
Εν Σπαρτη οι παιδες ουποτε ερημοι αρχοντων ησαν.
Η αχαριστια μαλα δικαιως ην μισητη τοις Περσαις.
Εν Θετταλια οι ποταμοι εν ταις πηγαις μικροι εισιν.
Και την αχαριστιαν δε των νεων εκολαζον οι Περσαι.
Ω κακε λεον, δικαιως οι θηρευται ιμασι δεσμευουσι σε.
Οι θεαται θαυμαζουσι τας αρετας των νεανιων και τας ευεξιας και τολμας και φιλοτιμιαν των αγωνιστων.
Λυπης ιατρος τοις ανθρωποις χρονος εστιν.
Απαντήσεις στις ερωτήσεις κατανόησης του σχολικού βιβλίου
1. Ποιοι είχαν την ευθύνη για τα πρώτα στάδια αγωγής των παιδιών στην αρχαία Αθήνα;
Στα πρώτα στάδια της ζωής των παιδιών, τα φρόντιζαν και τα διαπαιδαγωγούσαν η τροφός τους, η μητέρα τους, ο παιδαγωγός και ο πατέρας. Τα πρόσωπα αυτά φρόντιζαν το ήθος των παιδιών και τους μάθαιναν αξίες, όπως το καλό, το δίκαιο, το όμορφο και τη διάκριση τους από το κακό, το άδικο και το άσχημο.
2. Σε ποια σχολεία φοιτούσαν οι μικροί Αθηναίοι, από ποιες ειδικότητες δασκάλων εκπαιδεύονταν και τι μάθαιναν από τον καθένα;
Στην αρχαιότητα δεν υπήρχαν σχολεία, οι μικροί Αθηναίοι όταν έφταναν στην κατάλληλη ηλικία, αναλάμβαναν την εκπαίδευση τους διδάσκαλοι οι οποίοι πήγαιναν στα σπίτια.
Οι δάσκαλοι μάθαιναν στους μαθητές γράμματα και τα βοηθούσαν να καταλαβαίνουν τα γραμμένα. Δάσκαλοι της μουσικής δίδασκαν τα παιδιά λύρα και χορό και τα εξοικείωναν με τον ρυθμό και την αρμονία.
Ενώ δάσκαλοι της γυμναστικής εκπαίδευαν τα σώματά τους για να είναι δυνατά και υγιή και για να μην αντιδρούν με δειλία σε δύσκολες συνθήκες
ΠΗΓΗ https://blogs.sch.gr/mtrianti/files/2014/11/%CE%95%CE%9D%CE%9F%CE%A4%CE%97%CE%A4%CE%91-2.pdf
ΕΝΟΤΗΤΑ 2
Α. ΚΕΙΜΕΝΟ
«Η εκπαίδευση των παιδιών στην αρχαία Αθήνα».
ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ
Στην Αθήνα διδάσκουν και συμβουλεύουν τα παιδιά με φροντίδα. Πρώτα – πρώτα και η παραμάνα και η μητέρα και ο παιδαγωγός και ο ίδιος ο πατέρας φροντίζουν πώς το παιδί θα γίνει πολύ καλό , μαθαίνοντάς του ότι το ένα είναι δίκαιο ενώ το άλλο άδικο ,αυτό είναι καλό ενώ το άλλο άσχημο. Έπειτα , όταν τα παιδιά φτάσουν στην κατάλληλη ηλικία , οι γονείς τα στέλνουν στα σπίτια των δασκάλων , όπου οι δάσκαλοι της γραφής και της ανάγνωσης φροντίζουν να τα μάθουν γράμματα και να καταλαβαίνουν αυτά που είναι γραμμένα και οι δάσκαλοι της μουσικής προσπαθούν να κάνουν τα παιδιά πιο ήρεμα με το να παίζουν λύρα και εξοικειώνουν τις ψυχές τους με το ρυθμό και την αρμονία. Ακόμα τα παιδιά περνούν τον καιρό τους στα γυμναστήρια και τις παλαίστρες , όπου οι δάσκαλοι της γυμναστικής κάνουν τα σώματά τους πιο δυνατά , για μην αναγκάζονται να δειλιάζουν εξαιτίας της κακής σωματικής τους κατάστασης
ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ
ἡ ἐπιμέλεια = η φροντίδα ἐπιμελοῦμαι =φροντίζω ( ν.ε επιμέλεια, αμέλεια ,επιμελής, επιμελητής )
νουθετῶ =συμβουλεύω ( ν.ε νουθεσία )
ἡ τροφός = η παραμάνα
εἰμί =είμαι
ὁ καλός , ἡ καλή , τό καλόν = ο όμορφος –η –ο , ο καλός –ή–ό
ὁ αἰσχρός , ἡ αἰσχρά , τό αἰσχρόν = ο άσχημος –η –ο , ο απρεπής
πέμπω= στέλνω
ὁ γραμματιστής =ο δάσκαλος της γραφής και της ανάγνωσης
ὁ κιθαριστής =ο δάσκαλος της μουσικής
ποιῶ =κάνω
τό γυμνάσιον =σχολή γυμναστικής
ἡ παλαίστρα =σχολή πάλης
φοιτῶ = συχνάζω (ν.ε φοιτητής)
ὁ παιδοτρίβης =ο δάσκαλος της γυμναστικής
ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ
1.Ποιών κυρίως μέριμνα αποτελούσε η εκπαίδευση των παιδιών στην Αρχαία Αθήνα; 2.Ποιοί δάσκαλοι αναλάμβαναν τη μόρφωση των μικρών Αθηναίων και τι δίδασκε ο καθένας;
3.Τι ομοιότητες και τι διαφορές διαπιστώνετε ότι υπάρχουν ανάμεσα στον τρόπο εκπαίδευσης των αρχαίων αθηναίων και το σύγχρονο;
4.Περιγράψτε με τα στοιχεία που συγκεντρώσατε μια συνηθισμένη μέρα στο σχολείο ενός νεαρού Αθηναίου.
ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ
Ονοματεπώνυμο
Ημερομηνία
Να συμπληρωθούν τα κενά:
1. Μακρόχρονα ή μακρά φωνήεντα είναι τα φωνήεντα ………… , ……………, ενώ τα φωνήεντα ο, ε λέγονται ………………………….. ή ………………………………….
2. Δίχρονα φωνήεντα είναι τα φωνήεντα ………, ………… , ……. . Λέγονται έτσι , γιατί άλλοτε είναι ……………………………… και άλλοτε είναι ……………………………….. 3. Τα σύμφωνα διακρίνονται σε ………………………… , ……………………………….και …………………………….
4. Τα ουρανικά σύμφωνα είναι :………………. , ……………………., ……………………….
5. Τα χειλικά σύμφωνα είναι : ……………… ,…………………, ……………………..
6. Τα οδοντικά σύμφωνα είναι: ………………………, ……………………….., ………………..
7. Από τα παραπάνω τα σύμφωνα κ , π , τ ονομάζονται …………………………, τα σύμφωνα γ, β, δ λέγονται …………………………και τα σύμφωνα χ, φ, θ λέγονται ……………
8. Τα ένρινα σύμφωνα είναι :………………., ………………….
9. Τα υγρά σύμφωνα είναι : …………………, …………..
10. Το σύμφωνο σ(ς) λέγεται ……………………….
11. Τα διπλά σύμφωνα είναι :………………………, ………………………., ……………………..
12. Οι δίφθογγοι διακρίνονται σε ………………………… και …………………………….. 13. Οι ……………………….δίφθογγοι είναι : αι ……………..……………………………………….. , ενώ οι ………………………………………. είναι ………. , …………., …………….
14. Το ι που «υπογράφεται» κάτω από τα φωνήεντα α , η και ω λέγεται ……………………………
15. Όλες οι δίφθογγοι είναι …………………………………., εκτός από τις διφθόγγους ……….. και ……………, όταν είναι εντελώς στο τέλος της λέξης (τότε είναι ………………………..)
ΠΗΓΗ https://blogs.sch.gr/mtrianti/files/2014/11/%CE%A6%CE%A5%CE%9B%CE%9B%CE%9F-%CE%95%CE%A1%CE%93%CE%91%CE%A3%CE%99%CE%91%CE%A3.pdf
