ΑΡΧΑΙΑ Β ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ,ΕΤΕΡΟΠΤΩΤΟΙ ΟΝΟΜΑΤΙΚΟΙ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΙ

ΠΗΓΗ   https://www.slideshare.net/sofiahantzi/ss-60982361

Οι ετερόπτωτοι ονοματικοί προσδιορισμοί 

ΠΗΓΗ http://ebooks.edu.gr/modules/ebook/show.php/DSGL102/521/3391,13681/

Οι ετερόπτωτοι ονοματικοί προσδιορισμοί προσδιορίζουν ονόματα ή άλλες λέξεις που έχουν θέση ονόματος. Δηλώνουν τη σχέση μεταξύ προσδιοριζόμενου και προσδιορισμού και βρίσκονται σε μία από τις πλάγιες πτώσεις, γενική, δοτική, αιτιατική.

1. Η γενική ως ετερόπτωτος ονοματικός προσδιορισμός

§ 31

Η γενική ως ετερόπτωτος ονοματικός προσδιορισμός διακρίνεται στα ακόλουθα είδη:

1. α) Γενική κτητική:
   Ἡ πόλις ἡμῶν ἐτίμα καὶ τότε τοὺς ἀγαθούς.
   N.E.: Το δωμάτιό μου είναι ευρύχωρο.
   
   ➤ Γενική κτητική είναι και η γενική κύριων ονομάτων η οποία προσδιορίζει ουσιαστικά που δηλώνουν καταγωγή ή συγγένεια, καθώς και η γενική η οποία προσδιορίζει επίθετα που δηλώνουν συγγένεια, φιλία ή έχθρα, όπως τα οἰκεῖος, συγγενής, κοινός, ἱερός, ξένος (φίλος από φιλοξενία), φίλος, ἐπιτήδειος (φίλος, οικείος), εὔνους (φιλικός), ἐχθρός, πολέμιος, ἐχθρικὸς κ.τ.ό.:
   Ἐμπεδοκλῆς Μέτωνος ἦν υἱός.
   Ἐπιθυμεῖς φίλος αὐτοῦ εἶναι;
   Οὗτος πολέμιος τοῦ δήμου τοῦ Ἀθηναίων ἦν.
   N.E.: • Είναι ο αδελφός της Ελένης. • Oι φίλοι των φτωχών είναι λίγοι.
2. β) Γενική του δημιουργού:
   Τὰ τοῦ Ἡρακλέους ἔργα ξὺν πόνῳ ἐγένετο.
   Ἀνάγνωθι πρῶτον τὸν Σόλωνος νόμον.
   N.E.: Αγόρασα τις «Δοκιμές» του Σεφέρη.
3. γ) Γενική διαιρετική· προσδιορίζει κυρίως λέξεις που δηλώνουν ποσό ή αριθμό και συχνά επίθετα υπερθετικού βαθμού, καθώς και επίθετα ή αντωνυμίες ουδέτερου γένους:
   τινὲς τῶν ῥητόρων – ἕκαστος τῶν ἐν τῇ πόλει
   Πλουτοῦσι καὶ οἱ πολλοὶ τῶν τεχνιτῶν.
   Οἱ μέγιστοι τῶν ποταμῶν ἐκ τῶν μεγίστων ῥέουσιν ὀρῶν. (βουνών)
   Τὸ πολὺ τοῦ Ἑλληνικοῦ οὕτως ἐπείσθη. (των Ελλήνων)
   Εἰς τοῦτο μανίας ἀφικόμην.
   N.E.: • Δες το πρώτο μέρος του βιβλίου. • Τα καλύτερα των έργων βραβεύτηκαν. • Σε τέτοιο σημείο μανίαςέφτασα.
4. δ) Γενική της ύλης:
   ἀσπὶς χρυσοῦ – τάλαντα ἀργυρίου
   N.E.: παράθυρα αλουμινίου
5. ε) Γενική του περιεχομένου· προσδιορίζει συνήθως λέξη περιεκτική, όπως ἀγέλη, ἅμαξα, ἀριθμός, ὄχλος, πλῆθος, πλοῖον, στόλος, στρατιά, σωρὸς κ.ά.:
   ὁ ὄχλος τῶν στρατιωτῶν – ἀγέλη δελφίνων – πλῆθος πολιτῶν
   N.E.: αποθήκη πυρομαχικών – [αλλά και:] ποτήρι (με) κρασί
6. στ) Γενική της ιδιότητας·δηλώνει ηλικία, μέγεθος, βάρος ή άλλο ιδιαίτερο γνώρισμα του όρου που προσδιορίζει και συνοδεύεται συχνά από αριθμητικό ή από επίθετο που δηλώνει ποσό:
   ὁδὸς πολλῶν ἡμερῶν – ἔργα ἀρετῆς
   N.E.: παιδί έξι ετών – ποτήρι του νερού
7. ζ) Γενική της αξίας ή του τιμήματος·δηλώνει την υλική ή ηθική αξία του όρου που προσδιορίζει. Με γενική της αξίας συντάσσονται και τα επίθετα ἄξιος, ἀνάξιος, ἀντάξιος, ἀξιόχρεως (άξιος, αξιόπιστος), ὠνητός, τίμιος, ἄτιμοςκ.τ.ό.:
   οἶκος ὀκτὼ ταλάντων – δέκα μνῶν χωρίον
   Κατέλιπε πέντε ταλάντων οὐσίαν. (περιουσία)
   Ἐδωρήσατο φιάλην ἀργυρᾶν ἀξίαν δέκα μνῶν.
   Πᾶς χρυσὸς ἀρετῆς οὐκ ἀντάξιος.
   N.E.: • Aγόρασε εισιτήριο εξήντα λεπτών. • Eίναι άνθρωπος κύρους. • Είσαι άξιος συγχαρητηρίων.
   Οι γενικές κτητικές, διαιρετικές, ύλης, ιδιότητας, αξίας ως ετερόπτωτοι προσδιορισμοί δεν πρέπει να συγχέονται με τις αντίστοιχες γενικές κατηγορηματικές, οι οποίες είναι κατηγορούμενα σε πτώση γενική και εξαρτώνται από κάποιο συνδετικό ρήμα:
   Τὸ ἱερὸν ἔστω Διός. [γεν. κατηγορηματική κτητική]
   Διὸς βωμὸν ἱδρύσατο. [γεν. κτητική]
   N.E.: • Το παιδί είναι της Μαρίας. • Το παιδί της Μαρίας κλαίει.
8. η) Γενική της αιτίας· προσδιορίζει επίθετα ή ουσιαστικά δικανικής σημασίας, όπως αἴτιος, ἀναίτιος (αθώος), ἔνοχος, ὑπαίτιος, ὑπεύθυνος, ὑπόδικος, ἀγών (δίκη), αἰτία (κατηγορία), γραφὴ (έγγραφη καταγγελία), δίκη κ.τ.ό., καθώς και επίθετα ή ουσιαστικά που δηλώνουν κάποιο ψυχικό πάθος, όπως εὐδαίμων, μακάριος, θαυμάσιος, φόβος, λύπη, ὀργή, χαρά, δόξα κ.τ.ό.:
   γραφὴ ὕβρεως – δίκη κλοπῆς
   Οὐδεὶς ἔνοχός ἐστι λιποταξίου οὐδὲ δειλίας.
   Εὐδαίμων μοι ἐφαίνετο καὶ τοῦ τρόπου καὶ τῶν λόγων.
   Αἰνείας δόξαν εὐσεβείας ἐκτήσατο.
   N.E.: • Κρίθηκε ένοχος φόνου. • Τον συνεπήρε η χαρά της επιτυχίας.
9. θ) Γενική υποκειμενική· προσδιορίζει ουσιαστικά ή επίθετα που δηλώνουν ενέργεια της οποίας το υποκείμενο φανερώνει η γενική:
   Διὰ τάχους ἡ νίκη τῶν Ἀθηναίων ἐγίγνετο. [ἐνίκησαν οἱ Ἀθηναῖοι]
   Καλεῖται ἡ εἴσοδος τοῦ ἀέρος ἀναπνοή. [εἰσέρχεται ὁ ἀὴρ]
   N.E.:H δύση του ήλιου τον μάγεψε. [δύει ο ήλιος]
10. ι) Γενική αντικειμενική· προσδιορίζει ουσιαστικά ή επίθετα που δηλώνουν ενέργεια της οποίας το αντικείμενο φανερώνει η γενική:
    Διδάσκαλος τῶν παίδων ἐγένετο. [διδάσκει τοὺς παῖδας]
    Τῆς ἁπάσης στρατιᾶς ἡγεμὼν ἦν ὁ πολέμαρχος. [ἡγεῖται τῆς στρατιᾶς]
    Οἰκοδόμος ἐστὶν ποιητικὸς οἰκίας. [ποιεῖ οἰκίαν]
    N.E.: Κάνει έλεγχο τιμών. [ελέγχει τις τιμές]
    
    Με γενική αντικειμενική συντάσσονται ονόματα (ουσιαστικά ή επίθετα) ομόρριζα με ρήματα που δέχονται αντικείμενο σε γενική (βλ.§ 72). Επίθετα που συντάσσονται με γενική αντικειμενική είναι κυρίως όσα σημαίνουν:
    1. Μνήμη ή λήθη, όπως μνήμων, ἀμνήμων, ἐπιλήσμων κ.τ.ό.:
       μνήμων τῶν εὐεργεσιῶν – ἀμνήμων τῶν κινδύνων
    2. Επιμέλεια ή αμέλεια, φειδώ (καλή διαχείριση) ή αφειδία, όπως ἐπιμελής, ἀμελής, ὀλίγωρος, φειδωλός, ἀφειδὴς κ.τ.ό.:
       ἐπιμελὴς ἀγαθῶν – ἀμελὴς κακῶν – ἀφειδὴς τοῦ βίου
       N.E.: • Φάνηκε καλός οικονόμος της περιουσίας. • [αλλά και:] Είναι αμελής στα ραντεβού. [εμπρόθ. της αναφοράς]
    3. Κυριότητα, εξουσία ή το αντίθετο, όπως ἐγκρατής, κύριος, ἀκράτωρ, ὑπήκοος κ.τ.ό.:
       Ἐγκρατὴς γέγονε πολλῶν χρημάτων.
       Ἐν τῇ δημοκρατίᾳ κύριος ὁ δῆμος καὶ τῶν νόμων ἐστίν.
       N.E.: Έγινε κύριος της κατάστασης.
    4. Εμπειρία ή απειρία, επιτυχία ή αποτυχία, όπως ἔμπειρος, ἐπιστήμων, ἄπειρος, ἀήθης (ασυνήθιστος), ἐπιτυχής, ἀποτυχής κ.τ.ό.:
        ἔμπειρος πολέμου καὶ ἀγώνων – ἄπειρος τοῦ ἀγωνίζεσθαι – ἀήθης τοιαύτης μάχης
       N.E.: Ήταν γνώστης των κινδύνων.
    5. Συμμετοχή, πλησμονή, όπως μέτοχος, κοινωνός, μεστός, πλήρης, ἔμπλεως κ.τ.ό.:
       μέτοχος ἐλπίδων – ἄνθρωπος ταραχῆς καὶ τόλμης μεστὸς – κοινωνὸς φιλίας
       Ἡ νεότης ἐλπίδος πλήρης ἐστίν.
       N.E.: Απεβίωσε πλήρης ημερών.
    6. Χωρισμό, στέρηση, απομάκρυνση ή απαλλαγή, όπως ἁγνός, ἄγονος, ἀμέτοχος, ἄμοιρος, ἀπαίδευτος, γυμνός, ἐλεύθερος, ἐνδεὴς (φτωχός), ἔρημος, κενός, ὀρφανὸς κ.τ.ό.:
       ἐνδεὴς χρημάτων – κενὸς δακρύων – ὀρφανὸς μητρὸς
       Ἔστι δὲ ὀμίχλη ἀτμώδης ἀναθυμίασις ἄγονος ὕδατος.
       N.E.: Σήμερα είμαι ελεύθερος υπηρεσίας.
    7. Διαφορά, όπως ἄλλος, ἀλλότριος, διάφορος, ἕτερος κ.τ.ό. H γενική που εξαρτάται από τα επίθετα αυτά χαρακτηρίζεται και συγκριτική:
       Ἐπιστήμη ἐπιστήμης διάφορος.
       Ἕτερον τὸ διδάσκειν τοῦ διαλέγεσθαι.
11. ια) Γενική συγκριτική· δηλώνει το πρόσωπο ή το πράγμα με το οποίο συγκρίνεται ένα άλλο όμοιό του, αποτελώντας τον β' όρο της σύγκρισης αυτής (βλ. και § 41.1). Με γενική συγκριτική συντάσσονται:
    
    • Επίθετα συγκριτικού βαθμού ή επίθετα που έχουν συγκριτική σημασία, όπως πρότερος, ὕστερος, διπλάσιος, πολλαπλάσιος κ.τ.ό.:
      Πολλῶν γὰρ χρημάτων κρείττων ὁ παρὰ τοῦ πλήθους ἔπαινος.
      Ἀναρχίας δὲ μεῖζον οὐκ ἔστι κακόν.
      Πρότερος τοῦ λοχαγοῦ ἐπορεύετο.
      Πολλαπλάσια τούτων ἐποίησε.
      N.E.: • Η Ελένη είναι μεγαλύτερή μου. • Παίρνει μισθό διπλάσιο του περσινού.
    • Επίθετα υπερθετικού βαθμού, όταν αυτό που συγκρίνεται δεν αποτελεί μέρος αυτού που δηλώνει η γενική. Στην αντίθετη περίπτωση η γενική είναι διαιρετική (βλ. § 31γ):
      Ναυμαχία γὰρ αὕτη μεγίστη δὴ τῶν πρὸ αὑτῆς γεγένηται. [γεν. συγκριτική]
      Σαγγάριος μέγιστός ἐστι τῶν ἐν Βιθυνίᾳ ποταμῶν. [γεν. διαιρετική]

2. Η δοτική ως ετερόπτωτος ονοματικός προσδιορισμός

§ 32

Η δοτική ως ετερόπτωτος ονοματικός προσδιορισμός διακρίνεται στα ακόλουθα είδη:

1. α) Δοτική αντικειμενική:
   Τί δήποτ' ἂν εἴη ταῦτα, ὦ Εὐθύφρων, τὰ παρ' ἡμῶν δῶρα τοῖς θεοῖς; [δίδομεν τοῖς θεοῖς]
   Με δοτική αντικειμενική συντάσσονται ονόματα ομόρριζα με ρήματα που δέχονται αντικείμενο σε δοτική (βλ. § 73). Eπίθετα που συντάσσονται με δοτική αντικειμενική είναι κυρίως όσα σημαίνουν:
   1. Ωφέλεια ή βλάβη, όπως ὠφέλιμος, βλαβερός, ἐπιζήμιος κ.τ.ό.:
      βλαβερὰ τῇ πόλει – ἐπιζήμια αὐτοῖς
      Αὐτός τε αὑτῷ ὠφέλιμος ἐγένετο.
   2. Φιλία ή έχθρα, όπως εὐμενής, εὔνους, ἐπιτήδειος, φίλος, δυσμενής, δύσνους, ἐναντίος, ἐχθρός, πολέμιος κ.τ.ό.:
      Βασιλεὺς γὰρ καὶ τύραννος ἅπας ἐχθρὸς ἐλευθερίᾳ καὶ νόμοις ἐναντίος.
      Οἱ ὅμοιοι τοῖς ὁμοίοις εὖνοί εἰσι.
      Ὁ πατὴρ ὁ ἡμέτερος φίλος ἦν καὶ ἐπιτήδειος Μενεκλεῖ.
   3. Ευπείθεια ή υποταγή, όπως εὐπειθής, πιστός, ὑπήκοος, ἀπειθὴς κ.τ.ό.:
      πιστὸς τῷ δήμῳ – ἀπειθὴς τοῖς νόμοις
      Πρῶτον τὸν στρατηγὸν δεῖ εὐπειθέστατον τοῖς νόμοις εἶναι.
   4. Ακολουθία ή διαδοχή, όπως ἀκόλουθος, διάδοχος, ἑπόμενος κ.τ.ό.:
      διάδοχος Κλεάνδρῳ – ἑπόμενοι τῷ ἄρχοντι
   5. Προσέγγιση ή μείξη, όπως γείτων, ὅμορος (γειτονικός), πλησίος, ἄμικτος κ.τ.ό.:
      Ἐγώ, ὦ ἄνδρες Ἕλληνες, γείτων οἰκῶ τῇ Ἑλλάδι.
   6. Ταυτότητα ή ομοιότητα, όπως ὁ αὐτὸς (ο ίδιος), ὅμοιος, παραπλήσιος, ἀνόμοιος κ.τ.ό.:
      Ὁμοίαν ταῖς δούλαις εἶχε τὴν ἐσθῆτα.
      Πολλὰ καὶ ἀνόμοια τῇ ἐκείνου συμβουλῇ ἔπραττεν.
   7. Ισότητα ή συμφωνία, όπως ἴσος, ἰσόπαλος, ἰσόρροπος, σύμφωνος, ἄνισος κ.τ.ό.:
      ἰσοπαλεῖς τοῖς ἐναντίοις – σύμφωνος τῷ ὀνόματι
      Σοὶ οὐδεὶς ἴσος.
   8. «Aρμόζει» ή «ταιριάζει» και τα αντίθετα, όπως ἁρμόδιος, πρεπώδης, ἀνάρμοστος, ἀπρεπὴς κ.τ.ό.:
      Μέθη φύλαξιν ἀπρεπέστατον. (στους φύλακες)
   9. Tέλος, με δοτική αντικειμενική συντάσσονται επίθετα σύνθετα με τις προθέσεις ἐν, σύν, όπως ἔμφυτος, ἐντριβής, σύμφυτος, συμφυής, σύμμαχος κ.τ.ό.:
      Ἡ τύχη οὐκ ἔστι σύμμαχος τοῖς μὴ δρῶσι.
      Ἔμφυτα ἦν ταῦτα τοῖς Ἀθηναίοις.
2. β) Δοτική της αναφοράς· προσδιορίζει επίθετα, όπως ἀσθενής, δεινός, καλός, δυνατός, εὐπροσήγορος(γλυκομίλητος, προσηνής), ἱκανός, ἰσχυρός, τραχύς, φοβερός, ταχὺς κ.τ.ό.:
   ἀσθενὴς τῷ σώματι – ταχὺς τοῖς ποσὶ – εὐπροσήγορος τῷ λόγῳ
   
   
   N.E.: Τα συνώνυμα των ονομάτων που στην Α.Ε. συντάσσονται με δοτική απαντούν στη N.E. με γενική ή εμπρόθετο προσδιορισμό:
   βλαβερός για την υγεία – όμοιος με τον αδελφό του – διάδοχος του βασιλιά

3. Η αιτιατική ως ετερόπτωτος ονοματικός προσδιορισμός

§ 33

Η αιτιατική που προσδιορίζει ετερόπτωτα ένα όνομα δηλώνει αναφορά και μεταφράζεται «ως προς» ή «στο»:
Τυφλὸς τά τ' ὦτα τόν τε νοῦν τά τ' ὄμματ' εἶ.
Ἕλληνες τὸ γένος – ταχὺς τοὺς πόδας – φιλοτιμότατος τὴν γνώμην

➤ Συχνές αιτιατικές της αναφοράς είναι οι λέξεις: τὸν ἀριθμόν, τὸ βάθος, τὸ εὖρος, τὸ μέγεθος, τὸ μῆκος, τὸ πλῆθος, τὸ ὕψος κ.τ.ό.:
Πύργος στερεὸς ᾠκοδόμηται, σταδίου καὶ τὸ μῆκος καὶ τὸ εὖρος.
Τεῖχος πλίνθινον ᾠκοδόμητο, τὸ μὲν εὖρος πεντήκοντα ποδῶν, τὸ δὲ ὕψος ἑκατόν.
N.E.: • Αγόρασε ύφασμα δύο μέτρα φάρδος. • [αλλά και:] Το ύφασμα είναι καλό στο φάρδος.

ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ

Ετερόπτωτοι προσδιορισμοί

 ΠΗΓΗ http://users.sch.gr/ipap/Ellinikos%20Politismos/Yliko/Theoria%20
arxaia/eteroptwtoi%20prosdiorismoi.htm

Δες την παρουσίαση για τους προσδιορισμούς

Γενικά για τους ετερόπτωτους προσδιορισμούς

Τι είναι οι ονοματικοί ετερόπτωτοι προσδιορισμοί;

Οι ονοματικοί ετερόπτωτοι προσδιορισμοί είναι ονόματα ή αντωνυμίες
 σε διαφορετική πτώση από τα ονόματα ή τις άλλες λέξεις που  προσδιο
ρίζουν.

→ καθ’ ὅσον οἷός τ’ ἦν ὁ πατὴρ καὶ οἱ τοῦ πατρὸς φίλοι ὄντες ὁμότεχνοι

η γενική του πατρός προσδιορίζει την ονομαστική οἱ φίλοι

Σε ποιες κατηγορίες χωρίζονται;

Ανάλογα με την πτώση στην οποία βρίσκονται, χωρίζονται σε τρεις κατηγο
ρίες:

α) ετερόπτωτοι προσδιορισμοί σε γενική

β) ετερόπτωτοι προσδιορισμοί σε δοτική

γ) ετερόπτωτοι προσδιορισμοί σε αιτιατική

α) ετερόπτωτοι προσδιορισμοί σε γενική

Η γενική ως ετερόπτωτος ονοματικός προσδιορισμός διακρίνεται στα ακό
λουθα είδη:

α) Γενική κτητική, συγγένειας ή καταγωγής

Φανερώνει τον κτήτορα, δηλαδή αυτόν που κατέχει ένα πράγμα.

→ Ἡ πόλις ἡμῶν ἐτίμα καὶ τότε τοὺς ἀγαθούς.

→ ἀλλὰ μὴν καὶ ἀνθρώπου γε ψυχή, ἥ, εἴπερ τι καὶ ἄλλο τῶν ἀνθρωπί
νων, τοῦ θείου μετέχει

→ καθ’ ὅσον οἷός τ’ ἦν ὁ πατὴρ καὶ οἱ τοῦ πατρὸς φίλοι ὄντες ὁμότε
χνοι

Παρατήρηση:

α) Γενική κτητική αποτελεί και η γενική των κύριων ονομάτων, η οποία
 προσδιορίζει ουσιαστικά που δηλώνουν συγγένεια ή καταγωγή.

→ Ἐμπεδοκλῆς Μέτωνος ἦν υἱός.

β) Γενική κτητική αποτελεί και η γενική η οποία προσδιορίζει επίθετα
που δηλώνουν συγγένεια, φιλία ή έχθρα, όπως τα: οἰκεῖος, συγγενής,
 κοινός, ἱερός, ἑταῖρος (= φίλος), ξένος (= φίλος από φιλοξενία), φίλος,
ἐπιτήδειος (φίλος οικείος), εὔνους (= φιλικός), ἴδιος (= ιδιαίτερος), ἐχθρός
, πολέμιος, ἐχθρικός κ.ά.

→ Ἐπιθυμεῖς φίλος αὐτοῦ εἶναι;

→ Οὗτος πολέμιος τοῦ δήμου τοῦ Ἀθηναίων ἦν.

β) Γενική του δημιουργού

Η γενική του δημιουργού φανερώνει αυτόν που δημιουργεί κάτι, ενώ η
 λέξη που προσδιορίζει φανερώνει το δημιούργημα.

→ Ἀνάγνωθι πρῶτον τὸν Σόλωνος νόμον.

→ Τὰ τοῦ Ἡρακλέους ἔργα ξὺν πόνῳ ἐγένετο.

γ) Γενική διαιρετική ή του όλου

Η γενική διαιρετική ή του όλου ανερώνει κάποιο σύνολο και η λέξη
που προσδιορίζει η γενική φανερώνει ένα μέρος του συνόλου.

→ Οἱ νέοι τῶνὁπλιτῶν

Παρατήρηση:

α) Η γενική διαιρετική συνήθως βρίσκεται πριν ή μετά από λέξεις
 που φανερώνουν αριθμό ή ποσό, καθώς και μετά από εμπρόθετους
προσδιορισμούς.

→ ἐκεῖθεν δὲ λαβὼν τῶν νεῶν εἴκοσιν ἔπλευσε

→ Εἰς τοσοῦτον κακίαςἦλθεν...

β) Η γενική διαιρετική συχνά προσδιορίζει επίθετα υπερθετικού βαθμού,
 καθώς και επίθετα ή αντωνυμίες ουδέτερου γένους.

→ Οἱ μέγιστοι τῶν ποταμῶν ἐκ τῶν μεγίστων ῥέουσιν ὀρῶν. > επίθετο
υπερθετικού βαθμού

→ Τὸ πολὺ τοῦ Ἑλληνικοῦ οὕτως ἐπείσθη. > επίθετο

→ Εἰς τοῦτο μανίας ἀφικόμην. > αντωνυμία ουδέτερου γένους

δ) Γενική της ύλης

Η γενική της ύλης φανερώνει την ύλη από την οποία είναι κατασκευασμέ
νη η προσδιοριζόμενη λέξη.

→ εἰπεῖν δὲ ἡμᾶς ὅτι δεδογμένον ἡμῖν εἴη δύο μὲν τάλαντα ἀργυρίου δι
δόναι οἱ ἀντὶ τῶν ἑκατὸν μνῶν

ε) Γενική του περιεχόμενου

Η γενική του περιεχόμενου φανερώνει το περιεχόμενο της προσδιοριζό
μενης λέξης.

→ κρήνη δὲ ἡδέος ὕδατος

→ ἀγέλη βοῶν

στ) Γενική της ιδιότητας

Η γενική της ιδιότητας φανερώνει την ηλικία, το μέγεθος, το βάρος ή
κάποιο άλλο γνώρισμα της προσδιοριζόμενης λέξης. Συχνά συνοδεύεται
 από αριθμητικό ή από επίθετο που δηλώνει ποσό.

→ Ὁδὸς πέντε ἡμερῶν

→ καὶ τοῦ Πειραιῶς ξὺν Μουνιχίᾳ ἑξήκοντα μὲν σταδίων ὁ ἅπας περίβο
λος,

→ τὰ δὲ μακρὰ τείχη πρὸς τὸν Πειραιᾶ τεσσαράκοντα σταδίων, ὧν τὸ ἔξω
θεν ἐτηρεῖτο·

οὐ τῷ πλήθει τῶν ἐτῶν πρὸς τὸ φρονεῖν εὖ διαφέρομεν ἀλλήλων

ζ) Γενική της αξίας ή του τιμήματος

Η γενική της αξίας ή του τιμήματος δηλώνει την υλική ή ηθική αξία της
προσδιοριζόμενης λέξης. Συνήθως με γενική της αξίας συντάσσονται τα
 επίθετα: ἄξιος, ἀνάξιος, ἀντάξιος, ἀξιόχρεως (= άξιος, αξιόπιστος), ὠνη
τός, τίμιος, ἄτιμος κ.ά.

→ Κατέλιπε πέντε ταλάντων οὐσίαν.

→ δέκα μνῶν χωρίον

→ Ἐδωρήσατο φιάλην ἀργυρᾶν ἀξίαν δέκα μνῶν.

η) Γενική της αιτίας

Η γενική της αιτίας φανερώνει την αιτία για την οποία γίνεται αυτό που
δηλώνει η προσδιοριζόμενη λέξη.

→ γίγνεται γὰρ δὴ καὶ παι
σὶ πρὸς ἀλλήλους ὥσπερ ἀνδράσιν ἐγκλήματα καὶ κλοπῆς καὶ ἁρπαγῆς
καὶ βίας καὶ ἀπάτης καὶ κακολογίας...

(= Γιατί, καθώς είναι φυσικό, συμβαίνουν και μεταξύ των παιδιών, όπως
 ακριβώς και μεταξύ των αντρών, παραπτώματα και για κλοπή, και γι' αρ
παγή, και για κακολογία...)

Παρατήρηση:

α) Η γενική της αιτίας προσδιορίζει επίθετα ή ουσιαστικά δικανικής
σημασίας, όπως αἴτιος, ἀναίτιος (= αθώος), ἔνοχος, ὑπαίτιος, ὑπεύθυ
νος, ὑπόδικος, ἀγών (= δίκη), αἰτία (= κατηγορία), γραφή (= έγγραφη κατα
γγελία), δίκη κ.ά.

→ γραφὴ ὕβρεως

→ γραφὴ ἀσεβείας

→ Οὐδεὶς ἔνοχός ἐστι λιποταξίου οὐδὲ δειλίας.

β) Η γενική της αιτίας προσδιορίζει επίθετα ή ουσιαστικά που δη
λώνουν κάποιο ψυχικό πάθος: εὐδαίμων, μακάριος, θαυμάσιος, φόβος,
λύπη, ὀργή, χαρά, δόξα κ.ά.

→ Εὐδαίμων μοι ἐφαίνετο καὶ τοῦ τρόπου καὶ τῶν λόγων.

γ) με γενική της αιτίας συντάσσονται τα ρήματα φεύγω, ἁλίσκομαι και
κρίνομαι, όταν έχουν δικαστική έννοια.

→ ἄλλως τε μέντοι νὴ Δία πάντως καὶ ἀσεβείας φεύγοντα ὑπὸ Μελήτου
 τουτουΐ.

(= προπαντός, μα το Δία, από τη στιγμή που με μήνυσε για ασέβεια αυτός
 εδώ ο Μέλητος.)

θ) Γενική υποκειμενική

Η γενική υποκειμενική φανερώνει το υποκείμενο κάποιας ενέργειας· η
ενέργεια δηλώνεται με τη λέξη που προσδιορίζει η γενική.

→ Διὰ τάχους ἡ νίκη τῶν Ἀθηναίων

Η γενική υποκειμενική αποδεικνύεται αν μετατρέψουμε την προσδιορι
ζόμενη λέξη σε ρήμα ενεργητικής φωνής· τότε η γενική θα είναι το υποκεί
μενο του ρήματος:

Διὰ τάχους ἡ νίκη τῶν Ἀθηναίων

ἡ νίκη > ρήμα ἐνίκησαν // υποκείμενο > οἱ >Ἀθηναῖοι

ι) Γενική αντικειμενική

Η γενική αντικειμενική φανερώνει το αντικείμενο κάποιας ενέργειας·
η ενέργεια δηλώνεται με τη λέξη που προσδιορίζει η γενική.

→ Διδάσκαλος τῶν παίδων ἐγένετο

Η γενική αντικειμενική αποδεικνύεται αν μετατρέψουμε την προσδιορι
ζόμενη λέξη σε ρήμα ενεργητικής φωνής· τότε η γενική θα είναι το αντικεί
μενο του ρήματος:

→ Διδάσκαλος τῶν παίδων ἐγένετο

διδάσκαλος > ρήμα διδάσκει // αντικείμενο τοὺς παῖδας

Παρατήρηση:

Με γενική αντικειμενική συντάσσονται ονόματα (ουσιαστικά ή επίθετα)
 ομόρριζα με ρήματα που δέχονται αντικείμενο σε γενική.

Επίθετα που συντάσσονται με γενική αντικειμενική είναι κυρίως όσα ση
μαίνουν:

1. Μνήμη ή λήθη: μνήμων, ἀμνήμων, ἐπιλήσμων κ.ά.

→ μνήμων τῶν εὐεργετῶν

2. Επιμέλεια ή αμέλεια, φειδώ ή αφειδία: ἐπιμελής, ἀμελής, ολίγωρος,
 φειδωλός, ἀφειδή κ.ά.

ἐπιμελὴς ἀγαθῶν

3. Κυριότητα, εξουσία ή το αντίθετο: ἐγκρατής, κύριος, ἀκράτωρ, ὑπήκοος
 κ.ά.

Ἐγκρατὴς γέγονε πολλῶν χρημάτων

4. Εμπειρία ή απειρία, επιτυχία ή αποτυχία: ἔμπειρος, ἐπιστήμων, ἄπει
ρος, ἀήθης, ἐπιτυχής, ἀποτυχής κ.ά.

ἔμπειρος πολέμου καὶ ἀγώνων

5. Συμμετοχή, πλησμονή: μέτοχος, κοινωνός, μεστός, πλήρης, ἔμπλεως
 κ.ά.

Ἡ νεότης ἐλπίδος πλήρης ἐστίν.

6. Χωρισμό, στέρηση, απομάκρυνησ, απαλλαγή: ἁγνός, ἄγονος, ἀμέτο
χος, ἄμοιρος, ἀπαίδευτος, γυμνός, ἐλεύθερος, ἐνδεής, ἔρημος, κενός, ὀρ
φανός κ.ά.

Ἔστι δὲ ὀμίχλη ἀτμώδης ἀναθυμίασις ἄγονος ὕδατος

ὀρφανός μητρός

7. Διαφορά: ἄλλος, ἀλλότριος, διάφορος, ἕτερος κ.ά. Η γενική που
 εξαρτάται από τα επίθετα αυτά χαρακτηρίζεται και συγκριτική.

Ἐπιστήμη ἐπιστήμης διάφορος.

ια) Γενική συγκριτική

Η γενική συγκριτική δηλώνει το πρόσωπο ή το πράγμα με το οποίο συγκρί
νεται ένα άλλο όμοιό του, αποτελώντας το β' όρο της σύγκρισης. Με γενι
κή συγκριτική συντάσσονται:

1. Επίθετα συγκριτικού βαθμού ή επίθετα που έχουν συγκριτική σημασία:
 πρότερος, ὕστερος, διπλάσιος, πολλαπλάσιος κ.ά.

→ Πολλῶν γὰρ χρημάτων κρείττων ὁ παρὰ τοῦ πλήθους ἔπαινος.

→ Πρότερος τοῦ λοχαγοῦ ἐπορεύετο.

2. Επίθετα υπερθετικού βαθμού, όταν αυτό που συγκρίνεται δεν αποτε
λεί μέρος αυτού που δηλώνει η γενική.

→ Ναυμαχία γὰρ αὕτη μεγίστη δὴ τῶν πρὸ αὐτῆς γεγένηται. > γενική συ
γκριτική

3. Στην αντίθετη περίπτωση η γενική είναι διαιρετική.

→ Σαγγάριος μέγιστός ἐστι τῶν ἐν Βιθυνίᾳ ποταμῶν > γενική διαιρετι
κή

β) ετερόπτωτοι προσδιορισμοί σε δοτική

Η δοτική ως ετερόπτωτος ονοματικός προσδιορισμός διακρίνεται στα ακό
λουθα είδη:

α) Δοτική αντικειμενική

Η δοτική αντικειμενική φανερώνει το αντικείμενο κάποιας ενέργειας·
 η ενέργεια δηλώνεται με τη λέξη που προσδιορίζει η δοτική.

→ Ἦσαν γὰρ τοῖς Ἀθηναίοις οἱ ἱππεῖς ὠφέλιμοι.

Η δοτική αντικειμενική αποδεικνύεται αν μετατρέψουμε την προσδιορι
ζόμενη λέξη σε ρήμα ενεργητικής φωνής· τότε η δοτική θα είναι το α
ντικεμενο του ρήματος:

Ἦσαν γὰρ τοῖς Ἀθηναίοις οἱ ἱππεῖς ὠφέλιμοι.

ὠφέλιμοι > ρήμα ὠφελοῦσιν // τοὺς Ἀθηναίους

Με δοτική αντικειμενική συντάσσονται ονόματα ομόρριζα που δέχονται
αντικείμενο σε δοτική.

Επίθετα που συντάσσονται με δοτική αντικειμενική είναι κυρίως όσα ση
μαίνουν:

1.Ωφέλεια ή βλάβη: ὠφέλιμος, βλαβερός, ἐπιζήμιο κ.ά.

→ Ἦσαν γὰρ τοῖς Ἀθηναίοις οἱ ἱππεῖς ὠφέλιμοι.

2.Φιλία ή έχθρα: εὐμενής, εὔνους, ἐπιτήδειος, φίλος, δυσμενής, δύσνους,
 ἐναντίος, ἐχθρός, πολέμιος κ.ά.

→ Βασιλεὺς γὰρ καὶ τύραννος ἅπας ἐχθρὸς ἐλευθερίᾳ νόμοις ἐναντίος.

3. Ευπείθεια ή υποταγή: εὐπειθής, πιστός, ὑπήκοος, ἀπειθής κ.ά.

→ Πρῶτον τὸν στρατηγὸν δεῖ εὐπειθέστατον τοῖς νόμοις εἶναι.

4. Ακολουθία ή διαδοχή: διάδοχος, ἑπόμενος κ.ά.

→ διάδοχος Κλεάνδρῳ

5. Προσέγγιση ή μείξη: γείτων, ὅμορος, πλησίος, ἄμικτος κ.ά.

→ Ἐγώ, ὦ ἄνδρες Ἕλληνες, γείτων οἰκῶ τῇ Ἑλλάδι.

6. Ταυτότητα ή ομοιότητα: ὁ αὐτός, ὅμοιος, παραπλήσιος, ἀνόμοιος

→ Ὁμοίαν ταῖς δούλαις εἶχε τὴν ἐσθήτα.

7. Ισότητα ή συμφωνία: ἴσος, ἰσόπαλος, ἰσόρροπος, σύμφωνος, ἄνισος

→ σύμφωνος τῷ ὀνόματι

8. "Αρμόζει" ή "ταιριάζει" και τα αντίθετα: ἁρμόδιος, πρεπώδης, ἀνάρμο
στος, ἀπρεπής κ.ά.

→ Μέθη φύλαξιν ἀπρεπέστατον

9. Τα σύνθετα επίθετα με τις προθέσεις: ἐν, σύν: ἔμφυτος, ἐντριβής, σύμ
φυτος, συμφυής, σύμμαχος κ.ά.

→ Ἡ τύχη οὐκ ἔστι σύμμαχος τοῖς μὴ δρῶσι.

β) Δοτική της αναφοράς

Η δοτική της αναφορά προσδιορίζει επίθετα όπως: ἀσθενής, δεινός, κα
λός, δυνατός, εὐπροσήγορος, ἱκανός, ἰσχυρός, τραχύς, φοβερός, ταχύς
 κ.ά.

→ ἀσθενὴς τῷ σώματι

→ ταχὺς τοῖς ποσἰ

→ εὐπροσήγορος τῷ λόγῳ

γ) ετερόπτωτοι προσδιορισμοί σε αιτιατική

Αιτιατική της αναφοράς

Η αιτιατική που προσδιορίζει ετερόπτωτα ένα όνομα δηλώνει αναφορά.

Μεταφράζεται: "ως προς" ή "στο"

→ Τυφλὸς τὰ τ' ὦτα τόν τε νοῦν τά τ' ὄμματ' εἶ

Παρατήρηση:

Συχνές αιτιατικές της αναφοράς είναι οι λέξεις: τὸν ἀριθμόν, τὸ βάθος, τὸ
 εὖρος. τὸ μέγεθος, τὸ μῆκος, τὸ πλῆθος, τὸ ὕψος κ.ά.

→ Πύργος στερὸς ᾠκοδόμηται, σταδίου καὶ τὸ μῆκος καὶ τὸ εὖρος.

→ Τεῖχος πλίνθινον ᾠκοδόμητο, τὸ μὲν εὖρος πεντήκοντα ποδῶν, τὸ δὲ
 ὕψος ἑκατόν.

Ασκήσεις

Να βρεθούν οι γενικές: κτητική, διαιρετική, ύλης, περιεχομένου, ιδιότητας
 

Να βρεθούν οι γενικές: αξίας, αιτίας, συγκριτική, αντικειμενική, υποκειμε
νική 

Να βρεθούν οι γενικές προσδιοριστικές 

Βιβλιογραφία

Συντακτικό Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας Α', Β', Γ' Γυμνασίου, Πολυξένη
Μπίλλα, ΟΕΔΒ, Αθήνα, Έκδοση Α 2007

Συντακτικό της Αρχαίας Ελληνικής, Α. Β. Μουμτζάκης, ΟΕΔΒ, Αθήνα, Έκδο
ση 2006

Συντακτικό της Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας (σε 66 ενότητες), Ν.Σπ. Ασωνί
τη, Β.Δ. Αναγνωστόπουλου, Αθήνα χ.χ.

Συντακτικό της Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας, Λιναρδής Ιωάννης, εκδ. Χατζη
θωμά, Θεσσαλονίκη, 2009

Συντακτικό της Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας, Καραδήμος Ιωάννης, εκδ. Φί
λιππος, Θεσσαλονίκη, 1992

Συντακτικόν της Ελληνικής Γλώσσης, Κωνσταντίνος Σ. Κατεβαίνης, εκδ. Πα
παδήμα, Αθήνα, 1978

Πύλη για την Ελληνική Γλώσσα

Οι ονοματικοί ετερόπτωτοι προσδιορισμοί

ΠΗΓΗ  http://anastasiadeligiannidou.blogspot.com/2014/02/blog-post_
19.html 

α) Σε γενική Κτητική: δηλώνει τον κτήτορα του ονόματος που προσδιορίζει, ἡ οἰκία τοῦ Μιλτιάδου Δημιουργού: δηλώνει τον δημιουργό του προσδιοριζομένου ονόματος, νόμος Σόλωνος Διαιρετική: δηλώνει ένα σύνολο από ομοειδή πρόσωπα ή πράγματα, μέρος του οποίου είναι το προσδιοριζόμενο όνομα, πολλοὶ τῶν ἀνθρώπων. Η γενική διαιρετική συνάπτεται και με τον υπερθετικό βαθμό, γενναιότατος  τῶν Ἑλλήνων Συγκριτική: είναι μια μορφή εκφοράς του β΄ όρου σύγκρισης. Συνάπτεται με επίθετα ή επιρρήματα συγκριτικού βαθμού (αλλά και με επίθετα που έχουν συγκριτική σημασία: διάφορος, ἐναντίος, ἂλλος, ἕτερος, ἀλλοῖος κ.τ.ό.),  τέχνη ἐπιστήμης διάφορος. Ύλης: δηλώνει το υλικό από το οποίο είναι κατασκευασμένο το προσδιοριζόμενο όνομα, στέφανος δάφνης Περιεχομένου: δηλώνει από τι αποτελείται ή τι περιέχει το προσδιοριζόμενο όνομα, ἡ στρατιά τῶν Ἑλλήνων Ιδιότητας: δηλώνει ιδιότητα του ονόματος που προσδιορίζει και συνήθως συνοδεύεται από αριθμητικό, παῖς τριῶν ἐτῶν Αξίας ή τιμήματος: δηλώνει την αξία (υλική ή ηθική) του ονόματος που προσδιορίζει. Την συναντούμε συνήθως με τα επίθετα ἄξιος, ἀνάξιος, ἀντάξιος, τίμιος (αυτός που έχει αξία), ὤνιος, ὠνητός, ἀξιόχρεως, Ἐδωρήσατο φιάλην ἀργυρᾶν ἀξίαν δέκα μνῶν. Αιτίας: δηλώνει την αιτία της έννοιας του ονόματος που προσδιορίζει. Συνάπτεται συνήθως με επίθετα και ουσιαστικά που δηλώνουν ψυχικό πάθος (εὐδαίμων, μακάριος, θαυμάσιος, φόβος, λύπη, ὀργή, χαρά κλπ) καθώς και επίθετα ή ουσιαστικά δικανικής σημασίας (αἴτιος, ἀναίτιος (= αθώος), ἔνοχος, ὑπαίτιος, ὑπεύθυνος, ὑπόδικος, γραφή (= έγγραφη καταγγελία, π.χ. γραφὴ ὕβρεως) Οὐδεὶς ἔνοχός ἐστι δειλίας. Υποκειμενική: δηλώνει το υποκείμενο της ενέργειας του προσδιοριζόμενου ονόματος. Βρίσκεται, αν μετατρέψουμε σε ρήμα (ενεργητικής φωνής) το προσδιοριζόμενο όνομα, οπότε η γενική γίνεται υποκείμενό του, ἡ νίκη τῶν Ἑλλήνων (νίκησαν οι Έλληνες) Αντικειμενική: βρίσκεται, αν μετατρέψουμε το προσδιοριζόμενο όνομα σε ρήμα, οπότε η γενική γίνεται αντικείμενό του,  ὁ πόθος τῆς πατρίδος (ποθώ την πατρίδα).   Ακόμη: Με γενική αντικειμενική συντάσσονται ονόματα (ουσιαστικά ή επίθετα) ομόρριζα με ρήματα που δέχονται αντικείμενο σε γενική. Επίθετα που συντάσσονται με γενική αντικειμενική είναι κυρίως όσα σημαίνουν: Μνήμη ή λήθη: μνήμων, ἀμνήμων, ἐπιλήσμων κ.ά. μνήμων τῶν εὐεργετῶν  Επιμέλεια ή αμέλεια, φειδώ ή αφειδία: ἐπιμελής, ἀμελής, ολίγωρος, φειδωλός, ἀφειδή κ.ά. ἐπιμελὴς ἀγαθῶν  Κυριότητα, εξουσία ή το αντίθετο: ἐγκρατής, κύριος, ἀκράτωρ, ὑπήκοος κ.ά.Ἐγκρατὴς γέγονε πολλῶν χρημάτων  Εμπειρία ή απειρία, επιτυχία ή αποτυχία: ἔμπειρος, ἐπιστήμων, ἄπειρος,ἀήθης, ἐπιτυχής, ἀποτυχής κ.ά. ἔμπειρος πολέμου καὶ ἀγώνων  Συμμετοχή, πλησμονή: μέτοχος, κοινωνός, μεστός, πλήρης, ἔμπλεως κ.ά.Ἡνεότης ἐλπίδος πλήρης ἐστίν.  Χωρισμό, στέρηση, απομάκρυνση, απαλλαγή: ἁγνός, ἄγονος, ἀμέτοχος,ἄμοιρος, ἀπαίδευτος, γυμνός, ἐλεύθερος, ἐνδεής, ἔρημος, κενός, ὀρφανός κ.ά. ὀρφανός μητρός  Διαφορά: ἄλλος, ἀλλότριος, διάφορος, ἕτερος κ.ά. Η γενική που εξαρτάται από τα επίθετα αυτά χαρακτηρίζεται και συγκριτική. Ἐπιστήμη ἐπιστήμης διάφορος. Τα σε –ικός ενεργητικά, όπως πρακτικός, ποιητικός, ποριστικός (τινός).Ἐξεταστικός τῶν τοιούτων ἔργων Σημείωση α: η γενική αντικειμενική μεταφράζεται συχνά με εμπρόθετο προσδιορισμό π.χ. ἀποβάσεις τῆς γῆς (αποβάσεις εἰς τη γῆν), οἱ θεῶν ὅρκοι (οἱπρός τους θεούς ὅρκοι), το Μεγαρέων ψήφισμα (το ψήφισμα περί των Μεγαρέων),  ἐπικούρημα τῆς χιόνος (κατά τῆς χιόνος)  Σημείωση β. με γενική αντικειμενική συντάσσονται και επιρρήματα, παράγωγα επιθέτων που συντάσσονται με γενική αντικειμενική π.χ.ἀνεχώρουν μάλα ὑπεροπτικῶς τῶν ἐναντίων (=περιφρονώντας τους αντιπάλους), οὐκ ἀπείρως αὐτοῦ ἔχω. Β. Σε δοτική Ι. Δοτική αντικειμενική: Η δοτική αντικειμενική φανερώνει το αντικείμενο της ενέργειας που δηλώνει η προσδιοριζόμενη λέξη,  ἡ ὑπακοὴ τοῖς ἄρχουσιν Με δοτική αντικειμενική συντάσσονται:  Α. ουσιαστικά παράγωγα ρημάτων που συντάσσονται με δοτική π.χ. ἡ τοῦ θεοῦ δόσις ἡμῖν. Β. επίθετα που δηλώνουν: Φιλία-έχθρα,                                                       π.χ. τάχος καὶ ὁργὴ εὐβουλίᾳ ἐναντία Ωφέλεια-βλάβη,                                                   ἐπιθυμία βλαβερὰ σώματι καὶ ψυχῇ. Ευπείθεια-υποταγή,                                           ἅπαντα τῷ πλουτεῖν ἔσθ’ ὑπήκοα Το αρμόζον-το πρέπον,                                  τὰ γυναιξὶ πρεπωδέστατα Ταυτότητα-ομοιότητα-ισότητα-συμφωνία,      οἱ πονηροὶ ἀλλήλοις ὅμοιοι Ακολουθία-διαδοχή,                                                    ἀκόλουθα τούτοις πράττω Προσέγγιση-μείξη,                                                χώρα ὅμορος τῇ Λακεδαίμονι Τα σύνθετα με τις προθέσεις σύν και ἐν,     αἰδὼς καὶ φόβος ἔμφυτα τοῖς ἀνθρώποις εἰσίν. Σημείωση: με δοτική αντικειμενική συντάσσονται και επιρρήματα συνώνυμα ή παράγωγα επιθέτων και ρημάτων που συντάσσονται με δοτική, όπως π.χ. ὁμοίως, ἑπομένως, συμφώνως, ἅμα (=συγχρόνως), ὁμοῦ (=μαζί) κ.τ.ό. ὁμοίως ἐκείνῳ ΙΙ. Δοτική της αναφοράς: συντάσσεται με επίθετα (ἀσθενής, δεινός, καλός, δυνατός, εὐπροσήγορος, ἱκανός, ἰσχυρός, τραχύς, φοβερός, ταχύς κ.ά) και περιορίζει τη σημασία τους μόνο στη δική της σημασία, π.χ. τῇ φωνῇ τραχύς. Γ. Σε αιτιατική Αιτιατική της αναφοράς ή του κάτα τι συντάσσεται με επίθετα και περιορίζει τη σημασία τους μόνο στη δική της σημασία. Συνηθισμένες αιτιατικές της αναφοράς είναι: τὸ ὕψος, τὸ εὖρος, τὸ μῆκος, τὸ βάθος, τὸ γένος, το ὄνομα, τὸ πλῆθος, τὸν ἀριθμόν. π.χ. Δέκα τὸν ἀριθμόν.

Άσκηση

Να αναγνωρίσετε τους ετερόπτωτους προσδιορισμούς, να τους χαρακτηρίσετε και να μεταφράσετε τα παραδείγματα.

- Νόμος Λυκούργου τάττει τοῦτο.

- Οἱ λόγοι εἰσὶ ἴσοι τοῖς ἔργοις.

- Ἦν ποταμὸς Κύθνος τὸ ὄνομα.

- Αὕτη ὁμοίαν ταῖς δούλαις εἶχε τὴν ἐσθῆτα.

- Οἱ ἥρωες ἀθάνατοί εἰσι τὸ κλέος.

- Οὐδεμία πνοὴ ἀνέμου ἠκούετο.

- Αἱ τῶν πολέμων ἐκβάσεις ἄδηλοί εἰσιν.

- Οὗτος ἐγένετο βελτίων τὴν ψυχήν.

- Τὸ ὄρος θαυμάσιόν ἐστι τὸ μέγεθος.

 - Βέβαιοι σύμμαχοι Θηβαίων ἔσονται.

 - Τὸ κοινὸν τοῦ θεάτρου.

 - Κόσμημα πολλῶν μνῶν.

 - Ἄφιξις τῶν στρατιωτῶν εἰς τὸ στρατόπεδον.

- Ἕτερον τὸ ἡδὺ τοῦ ἀγαθοῦ.

-Ὁ ἄπειρος γραμμάτων οὐ βλέπει βλέπων.

 -Ὑρκάνιοι μὲν πρῶτοι φίλοι ἡμῖν ἐγένοντο

-Κερκυραίοις δὲ τοῖσδε ξυμμάχοις οὖσι βοηθοὶ ἤλθομεν

-τοὺς δ᾽ ἄρχοντας λεγομένους νῦν ὑπηρέτας τοῖς νόμοις ἐκάλεσα

ΕΤΕΡΟΠΤΩΤΟΙ ΟΝΟΜΑΤΙΚΟΙ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΙ - Η ΓΕΝΙΚΗ

 ΣΤΑ ΑΡΧΑΙΑ

ΠΗΓΗ http://threekoupis.blogspot.com/2012/03/blog-post_22.html

ΕΤΕΡΟΠΤΩΤΟΙ ΟΝΟΜΑΤΙΚΟΙ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΙ 

Η ΓΕΝΙΚΗ ΣΤΑ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ

Η γενική ως ετερόπτωτος προσδιορισμός

1. γενική κτητική: δηλώνει τον κτήτορα του ονόματος που προσδιορίζει,

ο Κύρου στόλος, η οικία του Μιλτιάδου, η πόλις ημων

    2. γενική διαιρετική: δηλώνει το διαιρεμένο σύνολο μέρος του οποίου είναι το προσδιοριζόμενο όνομα,

εξήκοντα των νεών, εις των στρατιωτών, ανδρειότατος των Ελλήνων, οψέ της ημέρας

    3. γενική του δημιουργού: δηλώνει το δημιουργό του προσδιοριζόμενου πράγματος,

νόμος Σόλωνος, η Αθηνά του Φειδίου (ενν. το άγαλμα του καλλιτέχνη), άθλος Θησέως, τα έπη του Ομήρου

   4. γενική της ύλης: δηλώνει την ύλη από την οποία είναι κατασκευασμένο το προσδιοριζόμενο πράγμα,

νόμισμα αργύρου, τοίχος πλίνθου, στέφανος δάφνης, κράνος χαλκού

   5. γενική του περιεχομένου: δηλώνει το περιεχόμενο του προσδιοριζομένου πράγματος,

πλοία σίτου, σωρός ξύλων και λίθων, πρατήριον καυσίμων

   6. γενική της ιδιότητας: δηλώνει την ιδιότητα του προσδιοριζομένου πράγματος (μέγεθος, ηλικία). Συνήθως συνοδεύεται από αριθμητικό,

οκτώ σταδίων τείχος, οδός τριών ημερών, παις τριων ετών

   7. γενική της αξίας: δηλώνει την αξία του προσδιοριζόμενου ονόματος (ηθική ή υλική)

χωρίον δέκα μνων, αγρός άξιος ταλάντου

Συνοδεύεται από τα επίθετα: άξιος, ανάξιος, τίμιος, ωνιος, ωνητός, αξιόχρεως (και επιρρήματα παράγωγα από τα παραπάνω επίθετα)

    8. γενική της αιτίας: δηλώνει την αιτία της έννοιας του προσδιοριζόμενου

δίκη κλοπής, γραφή ασέβειας (= έγγραφη μήνυση για ασέβεια), οργή μεγάλων αδικημάτων

  Συνοδεύεται από τα επίθετα: αίτιος, υπαίτιος, αναίτιος,ένοχος, υπεύθυνος, υπόδικος, υπόλογος, ευδαίμων, μακάριος

πολλών αγαθων αιτιοι τοις Ελλησι κατέστησαν, φόνου υπόδικος, ευδαιμων μοι ο ανηρ εφαίνετο του τρόπου και των λόγων

    9. γενική συγκριτική: δηλώνει το πρόσωπο ή το πράγμα με το οποίο συγκρίνεται ένα άλλο όμοιό του.
Συνοδεύεται από επίθετα ή επιρρήματα συγκριτικού ή υπερθετικού βαθμού, και επίθετα και επιρρήματα με συγκριτική έννοια (σε -πλους και -πλάσιος):

πρότερος, ύστερος, διάφορος, ενάντιος, προτεραίος, υστεραιος, πρότερον, πρόσθεν, έτερος, άλλος, διπλους, διπλάσιος, πολλαπλάσιος

ο Όλυμπος υψηλότερος της Όσσης εστιν, ουδεν κτημα σεμνότερον αρετης εστιν, τέχνη διάφορος επιστήμης εστι, διπλάσια απέδωκε ων έλαβε (= έδωσε διπλάσια αυτών που έλαβε)

    10. γενική υποκειμενική: δηλώνει το υποκείμενο της ενέργειας του προσδιοριζομένου ρηματικού ονόματος (αν το όνομα μετατραπεί σε ρήμα ομόρριζο η γενική θα δηλώνει το υποκείμενο)

φόβος των βαρβάρων (=φοβούνται οι βάρβαροι), η νίκη των Ελλήνων (=νίκησαν οι Έλληνες), Θουκυδίδης  συνέγραψεν τον πόλεμον Πελοποννησίων και Αθηναίων (= πολέμησαν οι Πελοπ. και οι Αθηναίοι), η κατάθεσις του μάρτυρος (= κατέθεσε ο μάρτυρας)

    11. γενική αντικειμενική: δηλώνει το αντικείμενο της ενέργειας του προσδιοριζομένου ρηματικού ονόματος (αν το όνομα μετατραπεί σε ρήμα ομόρριζο η γενική θα δηλώνει το αντικείμενο)

ο φόβος των Ειλώτων (= φοβούνται τους είλωτες), η των παιδιών επιμέλεια (=επιμελούνται τα παιδιά), ακροαταί λόγων καλών (= ακούν καλούς λόγους), φειδωλός χρημάτων (= φείδομαι τα χρήματα)

ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΟΥ ΑΡΧΑΙΩΝ : ΕΤΕΡΟΠΤΩΤΟΙ ΟΝΟΜΑΤΙΚΟΙ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΙ

ΠΗΓΗ https://blogs.sch.gr/stratilio/archives/560

Η ΓΕΝΙΚΗ

1.   Τὸ ψήφισμα τῶν Μεγαρέων.

2.   Ἡ ἀπορία σίτου.

3.   Ὁ λοιπὸς τοῦ χρόνου.

4.   Ἡ ἐπιμέλεια τῶν ἀγελῶν.

5.   Ἡ θεραπεία τῶν ἀγρῶν.

6.   Ἡ ἀπόστασις (=αποστασία) τῶν Ἀθηναίων.

7.   Τὸν στρατηγὸν παρασκευαστικὸν τῶν πολεμικῶν εἶναι χρή καὶ ἐξαπατητικόν τῶν πολεμίων.

8. Πανταχοῦ τῆς γῆς οἱ ἄνθρωποι τῶν τοῦ θεοῦ εὐεργεσιῶν τυγχάνουσιν.

9.   Ὀψὲ τῆς ἑσπέρας φήμη ἡ περὶ τῆς ἐν Χαιρωνείᾳ μάχης εἰς Ἀθήνας ἦλθε.

10. Φεῦ πονηροῦ ἀνδρός, ὃς τὴν πατρίδα τοῖς πολεμίοις προδέδωκε.

11. Σωκράτει ἕν ἱμάτιον θέρους τε καὶ χειμῶνος ἐξήρκει.

12. Πλοίσια ἦν ἡ πόλις ἀνδρείων στρατιῶν.

13. Ἡ πόλις ἐκτίσθη μετὰ τὴν ἧτταν τῶν πολεμίων.

14. Πολλοὶ ἄνθρωποι παντοίων γλωσσῶν ἐκείσε πλέουσι.

15. Πολλαὶ χῶραι ὑπήκοοι ἦσαν αὔτοϋ.

16. Εἰς τοῦτο μωρίας ἦλθεν.

17. Ποῦ γῆς κεῖται;

18. Ἐγγὺς τῆς νήσου.

19. Πρόσω τῆς πόλεως.

20. Γέρων ἑβδομήκοντα ἐτῶν.

Η ΔΟΤΙΚΗ

1.Ξέρξης χιλίαις καὶ διακοσίαις ναυσὶ καὶ ἀναριθμήτῳ στρατῷ πεζῷ εἰς τὴν Ἑλλάδα ὥρμησε.

2.Οἱ ὅμοιοι τοῖς ὁμοίοις εὖνοι ε²σίν.

3.Οὐ μόνον καρπούς τρεφόμεθα ἀλλὰ καὶ θηρίοις.

4. Ξέρξης τὴν θάλασσαν ὀργῇ ἐμαστίγωσεν.

5. Ἔργοις φίλους γίγνωσκε μὴ μόνον λόγοις.

6. Τῇ ὑστεραίᾳ ἡ πόλις ἑάλω.

7.Οὐ πολλαῖς ἡμέραις ὕστερον ἦλθεν ἐξ Ἀθηνῶν Θυμοχάρης.

8. Πάσῃ ἀκριβείᾳ τὰ δέοντα ποιήσομεν.

9.  Ταύτῃ τῇ νίκῃ μάλιστα ἡδόμεθα.

10.Ἦλθον δὲ καὶ Θεσσαλῶν ἱππεῖς τοῖς Ἀθηναίοις κατὰ τὸ ξυμμαχικόν,

11.Ὁ βίος ἦν τοῖς πλείστοις αὐτῶν ἀπὸ σιδηρείας (=σιδηρουργία).

12. Ἐστὶ χρήματα ὑμῖν.

13. Καὶ ὁ θυμοειδέστατος ἵππος τῷ χαλινῷ καὶ τῇ μάστιγι δαμάζεται.

14. Δουλεία αὐτοῖς ὑπάρχει

15. Χαιρεφῶν ἐμοὶ ζημία μᾶλλον ἢ ὠφέλειά ἐστιν.

16. Ἄρξομαι δέ σοι ἀπὸ τῶν μικροτάτων παραδειγμάτων.

17. Μή μοι θορυβήσητε.

18. Ἐμοὶ γὰρ ἀνὴρ ἀπέθανεν.

19.  Ξυνελέγη αὐτῷ τὸ στράτευμα.

20. Ἀφικνοῦνται τεσσαρακοστῇ ἡμέρᾳ ὕστερον.

Η ΑΙΤΙΑΤΙΚΗ

1.  Καὶ πόλις αὐτόθι ᾠκεῖτο Θάψακος ὄνομα.

2.  Διαφέρει γυνὴ ἀνδρὸς τὴν φύσιν.

3. Ἦν καὶ τὸ εἶδος νεανίσκος καὶ τὴν ψυχὴν εὔρωστος.

4. Ἐξεκόπην τὸν ὀφθαλμὸν λίθῳ.

5.  Οἱ στρατηγοὶ ἀπέθανον ἀποτμηθέντες τάς κεφαλάς.

6.  Τὸν ἄλλον χρόνον ἀσφαλῶς διεπορεύοντο.

7.  Στράτευμα συνελέγετο τόνδε τὸν τρόπον.

8.  Ἐνταῦθα ἔμεινεν ὁ Κῦρος ἡμέρας τρεῖς.

9. Ὁ Κεντρίτης ποταμὸς ἀπεῖχε τῶν ὀρέων ἕξ ἢ ἑπτὰ στάδια.

10. Ἑπτὰ γὰρ ἡμέρας ἐπορεύθησαν διὰ τῶν Καρδούχων.

11.Ἀφικνοῦνται εἰς τὸν Ζαπάταν τὸ εὖρος τεττάρων πλέθρων.

12.Πρωταγόρας ἐπιδημεῖ τρίτην ἤδη ἡμέραν.

13.Τὶ τηνικάδε ἀφῖξαι, ὦ Κρίτων;

14.Αὐτὰ ταῦτα ὀργίζομαι σοί.

ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΕΤΕΡΟΠΤΩΤΩΝ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΩΝ (ΣΕ ΓΕΝΙΚΗ) - ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ Β' ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ΠΗΓΗ stografia.blogspot.com/2014/03/blog-post.html

ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ                                       

ΓΛΩΣΣΑ

β’ Γυμνασίου

Να υπογραμμίσετε τους ετερόπτωτους προσδιορισμούς στις παρακάτω προτάσεις και να δηλώσετε το είδος τους :

1. Οι νόμοι του Δράκοντος φοβεροί ησαν.

2. Στέφανος δάφνης ην το έπαθλον τοις νικηταις.

3. Η ζημία εστί δύο ταλάντων.

4. Οι σώφρονες των πολιτων έλεγον τάδε.

5. Μετά την εισβολήν των Πελοποννησίων μεγάλη μάχη εγένετο.

6. Ο Σωκράτης ένοχος ασεβείας εγένετο.

7. Η εκκλησία εψηφίσατο την οικοδόμησιν των τειχων.

8. Η ψυχή του ανθρώπου αθάνατος εστί.

9. Κρατήρ ηδέος οινου προσεφέρετο τοις θεοις.

10. Παις τριων ετων ετελεύτησεν.

11. Ουδέν θηρίον αγριώτερον ανθρώπου.

Αρχαία Ελληνικά Γ Γυμνασίου -Προσδιορισμοί (θεωρία-ασκήσεις).

ΠΗΓΗ http://filologosab.blogspot.com/2016/12/blog-post_21.html

Τα είδη των προσδιορισμών  Οι προσδιορισμοί διακρίνονται σε ονοματικούς, που προσδιορίζουν τους ονοματικούς όρους μιας πρότασης (Υ, Α, Κ), και σε επιρρηματικούς, που προσδιορίζουν το ρήμα ή άλλα ρηματικά στοιχεία μιας πρότασης (απαρέμφατα και μετοχές), καθώς και άλλους επιρρηματικούς προσδιορισμούς

προσδιορισμοί	ονοματικοί	κατηγορίες		είδη	παραδείγματα
		ομοιόπτωτοι		παράθεση	Κῦρος, ὁ Περσῶν βασιλεύς, τῷ ἀδελφῷ αὑτοῦ ἐμάχετο.
				επεξήγηση	Ὁ κοινός ἰατρός σε θεραπεύσει, χρόνος.
				επιθετικός	Μετεῖχομεν ὑμῖν ἱερῶν τῶν σεμνοτάτων.
				κατηγορηματικός	Πᾶσαν ὑμῖν τήν ἀλήθειαν ἐρῶ (= θα πω)
		ετερόπτωτοι		σε γενική	Σωκράτης ἦν σοφώτατος Ἀθηναίων
				σε δοτική	Σύμμαχοι Λακεδαιμονίοις ὑπάρχομεν.
				σε αιτιατική	Σκόπει πῶς ἄν βελτίω τήν ψυχήν γένοιο.
		μορφές		σημασίες	παραδείγματα
	επιρρηματικοί	α. επιρρήματα β. πλάγιες πτώσεις γ.επιρρηματικές μετοχές δ. δευτ. επιρρ. προτάσεις ε. εμπρόθετες φράσεις στ. απαρέμφατα ζ. επιρρ. κατηγορούμενα η. προληπτικά ή του αποτελέσματος κατηγορούμενα		τόπος	Ἐνταῦθα Κύρου βασίλεια (= ανάκτορα) ἦν.
				χρόνος	Τῇ πρώτῃ ἡμέρᾳ ἀφίκοντο ἐπί τόν ποταμόν.
				τρόπος, μέσο, όργανο, συνοδεία	Πάτριον (= είναι πατροπαράδοτο) ἡμῖν ἐκ τῶν πόνων τας ἀρετάς κτᾶσθαι.
				ποσό	Πόσου (= με ποια αμοιβή) διδάσκει Εὔηνος;
				αιτία, σκοπός, αποτέλεσμα	Λιμῷ ἀπέθανον (αιτία)
				αναφορά	Εὖ ἔχω τό σῶμα καί τήν ψυχήν.
				όρος ή προϋπόθεση	Ἔφασαν ἀποδώσειν τούς νεκρούς, ἐφ’ ᾧ (= υπό τον όρο) μή καίειν τας οἰκίας.
				εναντίωση, παραχώρηση	Εὐλαβοῦ (= να φυλάγεσαι από) τάς διαβολάς, κἄν ψευδεῖς ὦσιν.
				βεβαίωση ή άρνηση	Οὐ γάρ δή σύ γ’ ἦσθα ναυβάτης ἡμῖν.
				δισταγμός ή πιθανότητα	Ἴσως οὖν εἴποιμεν ἄν τοῦτο.

Ασκήσεις

1. Να βρείτε τους κύριους όρους και τους προσδιορισμούς στις παρακάτω προτάσεις και να χαρακτηρίσετε τους προσδιορισμούς (ονοματικοί ή επιρρηματικοί).

 α. Κῦρος, ὁ βασιλεύς, ἐμάχετο  Δαρείῳ.

β. Μιμηταὶ τῶν προγόνων βουλόμεθα γενέσθαι.

γ. Ἡ Πάραλος ἔπλευσε εἰς τὰς Ἀθῆνας βοηθήσουσα.

δ. Ὀλίγοι τῶν ἀνθρώπων σοφοί εἰσι.

ε. Λέγω ὑμῖν πᾶσαν τὴν ἀλήθειαν.

στ. Οἱ ἱατροὶ ὠφέλιμοι τοῖς ἀνθρώποις εἰσί.

 ζ. Χαίρω ὅτι εὐδοκιμεῖς.

η. Ἀθηναῖοι παρεσκευάζοντο πρὸς ναυμαχίαν.

θ. Θεραπεύσει σε ὁ κοινὸς ἱατρός, χρόνος.

 ι. Κῦρος ὡρμᾶτο ἀπὸ Σάρδεων ἐπὶ Μίλητον.

 ια. Τῇ πρώτῃ ἡμερᾳ ἀφίκοντο εἰς Σάμον.

Ομοιόπτωτοι ονοματικοί προσδιορισμοί

Οι ομοιόπτωτοι ονοματικοί προσδιορισμοί προσδιορίζουν ονοματικούς όρους σε μια επαυξημένη πρόταση συμφωνώντας με αυτούς στο γένος, στον αριθμό και στην πτώση.

επιθετικός

Προσδίδει μια μόνιμη ιδιότητα στον όρο τον οποίο προσδιορίζει. Συνήθως είναι έναρθρος. Καταχρηστικά λογίζεται ως επιθετικός προσδιορισμός οτιδήποτε βρίσκεται ανάμεσα σε ένα άρθρο και το ουσιαστικό που αυτό συνοδεύει, π.χ. οἱ κάτωθεοί. Ως επιθετικοί προσδιορισμοί χρησιμοποιούνται: επίθετα, επιθετικές μετοχές, αντωνυμίες και αριθμητικά. π.χ. Εἶχον δέ πάντες κράνη χαλκᾶ καί χιτῶνας φοινικοῦς (= κατακόκκινους). (επίθετα)  Λύσανδρος τά ὑπάρχοντα χρήματα Κύρῳ ἀπέδωκεν. (επιθετική μετοχή)  Ἡ δέ ἄλλη φάλαγξ ἐν τῷ δεξιῷ ἦν. (αντωνυμία)  Ὁ Ἀσωπός δύο μέν παῖδας εἶχεν, εἴκοσι δέ θυγατέρας. (αριθμητικά) Ὁ ἐνθάδε σύλλογος ἀρχή γενήσεται τοῖς Ἕλλησιν τῆς πρός ἀλλήλους φιλίας. (επίρρημα και εμπρόθετη φράση που περιέχονται μεταξύ άρθρου και ουσιαστικού)

κατηγορηματικός

Προσδίδει μια παροδική ιδιότητα στον όρο τον οποίο προσδιορίζει. Δεν έχει άρθρο, ενώ το ουσιαστικό που προσδιορίζεται από αυτόν συνήθως έχει (π.χ. Τέμνω τό δένδρον τῷ πελέκει ὀξεῖ.) Τα επίθετα πᾶς, ἅπας, ὅλος, ἄκρος, μέσος, ἔσχατος, μόνος και οι αντωνυμίες αὐτός και ἕκαστος, όταν δε συνοδεύονται από άρθρο, λειτουργούν ως κατηγορηματικοί προσδιορισμοί (Αν συνοδεύονται από άρθρο, εκλαμβάνονται ως επιθετικοί προσδιορισμοί).  π.χ. Ἡ τῶν ἡγεμόνων ἀδικία ὅλην τήν πόλιν βλάπτει.

παράθεση	Προσδίδει ένα ήδη γνωστό κύριο γνώρισμα στον όρο (συνήθως ουσιαστικό) τον οποίο προσδιορίζει. Βρίσκεται συνήθως μετά τον όρο τον οποίο προσδιορίζει. Συνήθως είναι ουσιαστικό. Σπανιότερα ουσιαστικοποιημένο επίθετο, επιθετική μετοχή ή αναφορική πρόταση.  π.χ. Δήμητρος καί Περσεφόνης, τῆς θυγατρός, λαμπρόν ἱερόν ἐν Ἐλευσῖνι ἦν.
επεξήγηση	Διασαφηνίζει τη σημασία του όρου (συνήθως ουσιαστικού) τον οποίο προσδιορίζει. Βρίσκεται συνήθως μετά τον όρο τον οποίο προσδιορίζει. Συνήθως είναι ουσιαστικό. Σπανιότερα αντωνυμία ή και δευτερεύουσα πρόταση.  π.γ. Μεγίστου κακοῦ ἀπηλλάγησαν, πονηρίας.

Ασκήσεις

Να εντοπίσετε και να αναγνωρίσετε τους ομοιόπτωτους ονοματικούς προσδιορισμούς των παρακάτω προτάσεων.

 - Ἁλέξανδρος, ὁ βασιλεὺς, ὠνομάσθη μέγας.

- Μόνοι οἱ θεοὶ ἄνευ λύπης διάγουσιν.

- Βασιλεύει ἐν Ἅδῃ ὁ ἀδελφὸς τοῦ Διὸς, Πλούτων.

- Τὸν Μιλήσιον λῃστήν, Θεόπομπον, Λύσανδρος εἰς Λακεδαίμονα ἔπεμψεν.

-Ὅμηρος, ὁ ποιητής, Ἕλλην ἦν.

- Λυκοῦργος λιτότητα ἠξίου παρὰ πάντων Λακεδαιμονίων.

- Ὁ μέλας ζωμὸς τροφὴν τοῖς Λακεδαιμονίοις παρεῖχε.

- Ἀστυάγης Κῦρον, τὸν τῆς θυγατρὸς υἱόν, καλῷ ἱματίῳ ἐνέδυσεν.

- Οἱ ἐχθροὶ κατέκαυσαν τὰς ναῦς ἐρήμους.

 -Κατέλαβον τὴν Ἀλεξάνδρειαν, πόλιν μεγάλην καὶ πολυάνθρωπον.

 - Κῦρος ἐπὶ τὸν ἀδελφὸν, Ἀρταξέρξην, ἐπορεύετο.

- Περικλῆς ἐγένετο μαθητὴς τούτων, Ἀναξαγόρου καὶ Δάμωνος.

 - Ὁ κοινὸς ἱατρὸς θεραπεύσει σε, χρόνος.

 - Δημοσθένης, ὁ ρήτωρ, καὶ Πλάτων, ὁ φιλόσοφος, Ἀθηναῖοι ἦν.

 - Ἄλκηστις μόνη ἠθέλησεν ὑπὲρ τοῦ αὑτῆς ἀνδρὸς ἀποθανεῖν.

Ετερόπτωτοι ονοματικοί προσδιορισμοίΟι ετερόπτωτοι ονοματικοί προσδιορισμοί προσδιορίζουν ονοματικούς όρους σε μια επαυξημένη πρόταση, αλλά, αντίθετα από ό,τι συμβαίνει με τους ομοιόπτωτους, δε βρίσκονται στο ίδιο γένος, αριθμό και πτώση με αυτούς. Ως ετερόπτωτοι ονοματικοί προσδιορισμοί λειτουργούν οι πλάγιες πτώσεις (γενική, δοτική και αιτιατική).

ετερόπτωτοι ονοματικοί προσδιορισμοί σε γενική

κτητική: Δηλώνει τον κτήτορα του ονοματικού όρου τον οποίο προσδιορίζει.  π.χ. Ἡ ἀρετή τῶν Σπαρτιατῶν ὁμολογουμένη ἐστίν. του δημιουργού: Δηλώνει τον δημιουργό του ονοματικού όρου τον οποίο προσδιορίζει.  π.χ. τά ἔπη τοῦ Ὁμήρου. διαιρετική: Δηλώνει το σύνολο στο οποίο ανήκει ή από το οποίο προέρχεται ο ονοματικός όρος τον οποίο προσδιορίζει.  π.χ. Τῷ ἡμίσει τοῦ δόρατος ἐμάχετο. της ύλης: Δηλώνει το υλικό από το οποίο είναι κατάσκευασμένος ο ονοματικός όρος τον οποίο προσδιορίζει.  π.χ. ξίφος σιδήρου. του περιεχομένου: Δηλώνει το περιεχόμενο του ονοματικού όρου τον οποίο προσδιορίζει, ο οποίος είναι συνήθως μια περιληπτική έννοια.  π.χ. ταμιεῖον (= αποθήκη) σίτου. της ιδιότητας: Δηλώνει συνήθως μέγεθος, ηλικία, κοινωνική τάξη και συνοδεύεται από αριθμητικό.  π.χ. Ἐνταῦθα δή προσάγουσιν τῷ βασιλεῖ παῖδα καλόν ὀκτώ ἐτῶν. της αξίας: Δηλώνει την αξία του ονοματικού όρου τον οποίο προσδιορίζει. Συντάσσεται συνήθως με επίθετα όπως: ἄξιος, ἀνάξιος, ὠνητός.  π.χ. Τἀκείνοις πεπραγμένα ἄξια θανάτου ἐστί. της αιτίας: Δηλώνει την αιτία της οποίας αποτέλεσμα είναι ο ονοματικός όρος τον οποίο προσδιορίζει. Συντάσσεται συνήθως με επίθετα όπως: αἴτιος, ὑπεύθυνος, ἔνοχος, εὐδαίμων.  π.χ. Τούτων αἴτιος Χαιρεφῶν ἐστι. συγκριτική: Συντάσσεται με συγκριτικό βαθμό επιθέτου ή επιρρήματος και δηλώνει το πρόσωπο ή το πράγμα με το οποίο συγκρίνεται ο ονοματικός όρος τον οποίο προσδιορίζει.  π.χ. Μή τοίνυν ὑμεῖς χείρους γένησθε Φιλίππου. αντικειμενική / υποκειμενική: Συντάσσεται με ουσιαστικά και επίθετα και δηλώνει το αντικείμενο ή το υποκείμενο της ενέργειας την οποία εκφράζει το ομόρριζο με αυτά τα ονόματα ρήμα (συνήθως τέτοια ονόματα σημαίνουν: μνήμη, φροντίδα, συμμετοχή, εμπειρία, εξουσία και τα αντίθετά τους).  π.χ. Μιμηταί τῶν προγόνων βουλόμεθα γενέσθαι: γενική αντικειμενική  Ἔριδες θεῶν πράγματα παρέχουσι (= προκαλούν βάσανα) βροτοῖς (= στους θνητούς): γενική υποκειμενική

ετερόπτωτοι ονοματικοί προσδιορισμοί σε δοτική

της αναφοράς: Δηλώνει σε τι αναφέρεται ο ονοματικός όρος τον οποίο προσδιορίζει.  π.χ. Οἱ Ἀθηναῖοι ὁπλῖται ἐρρωμενέστατοι ταῖς ψυχαῖς ἦσαν. αντικειμενική: Συντάσσεται με ουσιαστικά και επίθετα που συγγενεύουν ετυμολογικά με ρήματα που παίρνουν το αντικείμενο τους σε δοτική, όπως αυτά που σημαίνουν: ομοιότητα, ωφέλεια, φιλία, υποταγή και τα αντίθετά τους.  π.χ. Οἱ πονηροί ἀλλήλοις ὅμοιοί εἰσιν. (Οἱ πονηροί ὁμοιάζουσιν ἀλλήλοις.)

ετερόπτωτοι ονοματικοί προσδιορισμοί σε αιτιατική

της αναφοράς: Δηλώνει σε τι αναφέρεται ο ονοματικός όρος τον οποίο προσδιορίζει.  π.χ. Κῦρος ἦν ἀγαθός τά πολεμικά.

Παρατήρηση

Για τη διάκριση της γενικής υποκειμενικής / αντικειμενικής τρέπουμε την προσδιοριζόμενη λέξη σε ομόρριζο ρήμα σύμφωνα με το νόημα και παρατηρούμε εάν το πρόσωπο ή το πράγμα που βρίσκεται σε γενική ενεργεί ή δέχεται ενέργεια, 
π.χ. Μιμηταί τῶν προγόνων βουλόμεθα γενέσθαι > Μιμούμεθα τούς προγόνους (αντικείμενο) -> γενική αντικειμενική. 
Ἔριδες θεῶν πράγματα παρέχουσι βροτοῖς > Οἱ θεοί ἐρίζουσι (υποκείμενο) -> γενική υποκειμενική. 
Οἱ πονηροί ἀλλήλοις ὅμοιοί εἰσιν > -> δοτική αντικειμενική.

Να βρείτε στα επόμενα παραδείγματα τους ετερόπτωτους προσδιο ρισμούς, την πτώση στην οποία εκφέρονται και τη σημασία τους.

 1) Τοῦτο μαρτυρεῖ ὁ λόγος τῶν ποιητῶν.

2) Ἡ πόλις ἡμῶν ἐτίμα καὶ τότε τοὺς ἀγαθούς.

3) Λύσανδρος παρέπλει εἰς Λάμψακον, σύμμαχον τῶν Ἀθηναίων.

 4) Ἱππεῖς ὠφέλιμοι τῷ στρατεύματί εἰσιν.

5) Πολλοὶ τῶν μάντεων τυφλοὶ ἦσαν.

6) Ὁ Περικλέους πατὴρ νικητὴς τῶν Περσῶν ἐγένετο ἐν Μυκάλῃ.

 7) Οἱ ναῦται τοῦ πλοίου κομίζουσιν ὑφάσματα μετάξης καὶ ἀγγεῖα πηλοῦ.

8) Κῦρος ἦν καλὸς (= ωραίος) τὸ εἶδος (= ως προς την εμφάνιση) καὶ φιλάνθρωπος τὴν ψυχήν.

 9) Σωκράτης εὐπειθὴς (= υπάκουος) τοῖς ἄρχουσιν ἦν.

10) Ἡ γυμναστικὴ ἐστὶ λαμπρὰ ἄθλησις τοῦ σώματος καὶ τοῦ πνεύματος.

11) Ὀρέστης φίλος καὶ σύμμαχος τῷ Πυλάδῃ ἦν.

12) Εἰσὶ ὲν τῇ οἰκίᾳ πολλοὶ πίθοι (=πιθάρια) οἶνου.

13) Πωλοῦσιν ἐν τῇ ἀγορᾷ σῖτον χιλίων δραχμῶν.

 14) Ἀρταξέρξης ἦν πρεσβύτερος Κύρου.

Εμπρόθετοι επιρρηματικοί προσδιορισμοί

Οι εμπρόθετοι επιρρηματικοί προσδιορισμοί αποτελούνται από μία πρόθεση και ένα όνομα (ή μια αντωνυμία) σε πλάγια πτώση. 
π.χ. Ὑπέρ τῆς πατρίδος ἐπολέμησαν. 
Κατ’ ἐμοῦ ταῦτα εἶπεν. 

Στα παραπάνω παραδείγματα ο εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός «ὑπέρ τῆς πατρίδος» δηλώνει την υπεράσπιση και προσδιορίζει το ρήμα «ἐπολέμησαν», ενώ ο εμπρόθετος επιρρηματικός «κατ’ ἐμοῦ» δηλώνει την εχθρική διάθεση και προσδιορίζει το ρήμα «εἶπεν».

Οι εμπρόθετοι επιρρηματικοί προσδιορισμοί δηλώνουν πληθώρα επιρρηματικών σχέσεων, όπως: 

		στάση	Κῦρος δέ ἔχων τούς ἑαυτοῦ (= τους δικούς του) ὡρμᾶτο ἀπό Σάρδεων καί ἐξελαύνει διά τῆς Λυδίας (= δια μέσου της Λυδίας) σταθμούς τρεῖς παρασάγγας εἴκοσι καί δύο ἐπί τόν Μένανδρον (= πρός τον Μένανδρο) ποταμόν.
τόπο		κατεύθυνση
		απομάκρυνση
		διά μέσου
χρόνο			Μετά δέ ταῦτα οὐ πολλῷ ὕστερον Εὔβοια ἀπέστη (= αποστάτησε) ἀπό Ἀθηναίων.
τρόπο			Διά λόγου (= με τα λόγια) μανθάνει.
αιτία			Διά τήν ἀρετήν (= χάρη στην ανδρεία) ἀθάνατον μνήμην κατέλιπον.
σκοπό			Οἱ δ’ Ἀθηναῖοι παρεσκευάζοντο πρός ναυμαχίαν (= για να ναυμαχήσουν).
αναφορά			Εἴπωμεν περί εἰρήνης.
εναντίωση			Οἱ πολέμιοι τάς σπονδάς παρά τούς ὅρκους λύουσι.
υπεράσπιση			Ὑπέρ καλλίστων καί μεγίστων ἀγωνιζόμεθα.
μέσο / όργανο			Ὁρῶμεν διά τῶν ὀφθαλμῶν.
συνοδεία			Κόνων σύν ναυσίν εἴκοσιν εἰς Σάμον ἔπλευσεν.

Στις παρακάτω προτάσεις να εντοπίσετε τους εμπρόθετους επιρρηματικούς προσδιορισμούς και να δηλώσετε τη σημασία τους.

1. Ἐβουλεύοντο περὶ τῆς σωτηρίας.

 2. Μακάριοι εἰσὶν οἱ πολεμήσαντες ὑπὲρ τῆς πατρίδος.

 3. Οἱ ἐχθροὶ ἀπεχώρησαν διὰ θαλάσσης.

 4. Ἐτελεύτησεν ἐκ τοῦ τραύματος.

5. Ἀλέξανδρος ἐξεστράτευσεν εἰς Ἀσίαν.

6. Πολλοὶ ἔπραξαν παρὰ τὰς ἐντολάς.

7. Δι’ αἵματος ὁ Δράκων τοὺς νόμους ἔγραψεν.

 8. Πολλοὶ τῶν ρητόρων ἐκ Σικελίας ἦλθον.