ΑΡΧΑΙΑ Β ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ,ΕΝΟΤΗΤΑ 2

ΠΗΓΗhttp://users.sch.gr/ipap/Ellinikos%20Politismos/Yliko/Theoria%20arxaia/metafraseis%20b%20gym/b02xm.htm

Λίγα λόγια για το κείμενο

Λίγο πριν από τη ναυμαχία της Σαλαμίνας ο Θεμιστοκλής βλέπει ότι οι υπόλοιπες ελληνικές πόλεις δεν ήταν διατεθειμένες να ναυμαχήσουν στη Σαλαμίνα. Στην κρίσιμη στιγμή ο Θεμιστοκλής σκέφτεται το Σίκινο, ένα δούλο του περσικής καταγωγής.

Ήταν το κατάλληλο πρόσωπο την κατάλληλη στιγμή. Κι ο Θεμιστοκλής το εκμεταλλεύτηκε...

Δες αναπαράσταση της ναυμαχίας της Σαλαμίνας

Εισαγωγικό σημείωμα

Ο Πλούταρχος (περ. 50-120 μ.Χ.) γεννήθηκε στη Χαιρώνεια της Βοιωτίας. Στο έργο του Βίοι Παράλληλοι παρουσιάζει συγκριτικά τις βιογραφίες Ελλήνων και Ρωμαίων πολιτικών –κυρίως– ανδρών. Μεταξύ αυτών είναι και ο Θεμιστοκλής, που παρουσιάζεται παράλληλα με τον Φούριο Κάμιλλο. Στο απόσπασμα που θα μελετήσετε περιγράφεται το γνωστό τέχνασμα του Θεμιστοκλή, πριν από τη ναυμαχία στη Σαλαμίνα, που στόχο είχε να αναγκαστούν οι Έλληνες να ναυμαχήσουν εκεί και να μην υποχωρήσουν στον Ισθμό της Κορίνθου.

 

Το κείμενο

Ἀλλ’ ἐπεί τῶν πολεμίων ὁ στόλος τῇ Ἀττικῇ κατὰ τὸ Φαληρικὸν προσφερόμενος τοὺς πέριξ ἀπέκρυψεν αἰγιαλούς, πάλιν ἐπάπταινον οἱ Πελοποννήσιοι πρὸς τὸν Ἰσθμόν. Ἔνθα δὴ ὁ Θεμιστοκλῆς ἐβουλεύετο καὶ συνετίθει τὴν περὶ τὸν Σίκιννον πραγματείαν. Ἦν δὲ τῷ μὲν γένει Πέρσης ὁ Σίκιννος, αἰχμάλωτος, εὔνους δὲ τῷ Θεμιστοκλεῖ καὶ τῶν τέκνων αὐτοῦ παιδαγωγός. Τοῦτον ἐκπέμπει πρὸς τὸν Ξέρξην κρύφα, κελεύσας λέγειν ὅτι Θεμιστοκλῆς ὁ τῶν Ἀθηναίων στρατηγὸς αἱρούμενος τὰ βασιλέως ἐξαγγέλλει πρῶτος αὐτῷ τοὺς Ἕλληνας ἀποδιδράσκοντας, καὶ διακελεύεται ἐν ᾧ ταράττονται τῶν πεζῶν χωρὶς ὄντες ἐπιθέσθαι καὶ διαφθεῖραι τὴν ναυτικὴν δύναμιν. Ταῦτα δ’ ὁ Ξέρξης ὡς ἀπ’ εὐνοίας λελεγμένα δεξάμενος, ἥσθη καὶ εὐθὺς ἐξέφερε πρὸς τοὺς ἡγεμόνας τῶν νεῶν διακοσίαις ναυσὶν ἀναχθέντας ἤδη διαζῶσαι τάς νήσους, ὅπως ἐκφύγοι μηδεὶς τῶν πολεμίων.

Ερμηνευτικά σχόλια

τῶν πολεμίων ὁ στόλος: Το 480 π.Χ. οι Πέρσες επιχείρησαν τρίτη εκστρατεία εναντίον των Ελλήνων υπό την ηγεσία του βασιλιά τους Ξέρξη. Ενώ το περσικό πεζικό είχε καταλάβει ήδη την Αθήνα, που είχε εγκαταλειφθεί προηγουμένως από τους περισσότερους πολίτες της, οι Έλληνες ναύαρχοι συσκέπτονταν, για να αποφασίσουν τις επόμενες κινήσεις τους. Κατά τη συζήτηση ο ναύαρχος των Σπαρτιατών Ευρυβιάδης, εκφράζοντας τη βούληση των πόλεων της Πελοποννήσου, πρότεινε να αντιμετωπιστούν οι Πέρσες στον Ισθμό, ενώ ο Θεμιστοκλής υποστήριξε ότι θα αντιμετώπιζαν αποτελεσματικότερα τους Πέρσες στα στενά της Σαλαμίνας. Επειδή τα επιχειρήματα του Θεμιστοκλή δεν έπεισαν απόλυτα το συμβούλιο των Ελλήνων ναυάρχων, ο Αθηναίος στρατηγός αναγκάστηκε να καταφύγει στον δόλο, για να γίνει η ναυμαχία στα στενά της Σαλαμίνας που ευνοούσαν τα μικρότερα ελληνικά πλοία και δυσκόλευαν τα ογκώδη περσικά.

Ερωτήσεις

1. Γιατί οι Πελοποννήσιοι άρχισαν να ξανασκέφτονται ότι έπρεπε να αντιμετωπίσουν τον περσικό στόλο στον Ισθμό της Κορίνθου;

2. Ποιο μήνυμα μετέφερε ο Σίκιννος στον Ξέρξη για λογαριασμό του Θεμιστοκλή;

3. Πώς αντέδρασε ο Ξέρξης σε όσα του διαμήνυσε ο Θεμιστοκλής;

4. Να αναφέρετε από τη μυθολογία ή την ιστορία περιπτώσεις τεχνασμάτων που συνέβαλαν αποφασιστικά στην επιτυχή έκβαση ενός σχεδίου.

Αττικό επιτύμβιο γλυπτό των τελευταίων χρόνων του 4ου αι. π.Χ. Εικονίζει πάνοπλο οπλίτη, με έκφραση πάθους στο πρόσωπο (Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο Αθήνας).

Σύγχρονη αναπαράσταση τριήρους
Μακέτα από το Ναυτικό Μουσείο Πειραιά

Σύγχρονη αναπαράσταση τριήρους
«Ολυμπιάς»

• Για τον Πλούταρχο  

• Λεξικά νέας ελληνικής: για απλή αναζήτηση / για σύνθετη αναζήτηση

• Bασικό λεξικό της αρχαίας

• Λεξικό της αρχαίας Liddell & Scott

• Λεξικό αρχαίας, σχολικό εγχειρίδιο

• Κατάλογος ανωμάλων ρημάτων

Διαβάζω το αρχαίο κείμενο και απαντώ σε ερωτήσεις κατανόησης, επιλογής από κατάλογο 

Κατέβασε το αρχείο, για να γράψεις τη μετάφρασή σου: με λεξιλόγιο  , χωρίς λεξιλόγιο 

Κατέβασε τη μετάφραση σε αρχείο  ή αν έχεις πρόβλημα με τους πολυτονικούς χαρακτήρες σε αρχείο 

Άσκηση για τη μετάφραση, επιλογής από κατάλογο 

Το κείμενο και λεξιλογικές επισημάνσεις		Δες τη μετάφραση κάθε σειράς πατώντας στο  ή
Ἀλλ’ ἐπεί τῶν πολεμίων ὁ στόλος		Αλλά όταν ο στόλος των εχθρών
τῇ Ἀττικῇ κατὰ τὸ Φαληρικὸν προσφερόμενος		πλησιάζοντας στην Αττική από την πλευρά του Φαλήρου
τοὺς πέριξ ἀπέκρυψεν αἰγιαλούς,		απέκρυψε τις γύρω παραλίες
πάλιν ἐπάπταινον οἱ Πελοποννήσιοι πρὸς τὸν Ἰσθμόν.		οι Πελοποννήσιοι φοβισμένοι πάλι σκέφτονταν να αποπλεύσουν για τον Ισθμό.
Ἔνθα δὴ ὁ Θεμιστοκλῆς ἐβουλεύετο		Ενώ λοιπόν έτσι είχε η κατάσταση, ο Θεμιστοκλής σκεφτόταν
καὶ συνετίθει τὴν περὶ τὸν Σίκιννον πραγματείαν.		και κατάστρωνε το τέχνασμα με το Σίκινο.
Ἦν δὲ τῷ μὲν γένει Πέρσης ὁ Σίκιννος, αἰχμάλωτος,		Ο Σίκινος ήταν Πέρσης στην καταγωγή, αιχμάλωτος,
εὔνους δὲ τῷ Θεμιστοκλεῖ καὶ τῶν τέκνων αὐτοῦ παιδαγωγός.		φιλικός στον Θεμιστοκλή και παιδαγωγός των παιδιών του.
Τοῦτον ἐκπέμπει πρὸς τὸν Ξέρξην κρύφα,		Αυτόν τον στέλνει κρυφά προς τον Ξέρξη,
κελεύσας λέγειν ὅτι Θεμιστοκλῆς ὁ τῶν Ἀθηναίων στρατηγὸς		αφού τον διέταξε να πει ότι ο Θεμιστοκλής, ο στρατηγός των Αθηναίων,
αἱρούμενος τὰ βασιλέως		παίρνοντας το μέρος του (Πέρση) βασιλιά
ἐξαγγέλλει πρῶτος αὐτῷ		στέλνει πρώτος σ’ αυτόν την πληροφορία
τοὺς Ἕλληνας ἀποδιδράσκοντας,		ότι οι Έλληνες προσπαθούν να δραπετεύσουν
καὶ διακελεύεται ἐν ᾧ ταράττονται τῶν πεζῶν χωρὶς ὄντες		και συμβουλεύει, ενώ βρίσκονται σε σύγχυση χωρίς το πεζικό,
ἐπιθέσθαι καὶ διαφθεῖραι τὴν ναυτικὴν δύναμιν.		να τους επιτεθεί και να εξοντώσει τη ναυτική τους δύναμη.
Ταῦτα δ’ ὁ Ξέρξης ὡς ἀπ’ εὐνοίας λελεγμένα δεξάμενος,		Επειδή ο Ξέρξης δέχτηκε αυτά,  πιστεύοντας ότι είχαν λεχθεί με φιλική διάθεση,
ἥσθη καὶ εὐθὺς ἐξέφερε πρὸς τοὺς ἡγεμόνας τῶν νεῶν		ευχαριστήθηκε και αμέσως έδωσε διαταγή στους κυβερνήτες των πλοίων
διακοσίαις ναυσὶν ἀναχθέντας ἤδη		αφού αποπλεύσουν με διακόσια καράβια
διαζῶσαι τάς νήσους,		να περικυκλώσουν τα νησιά,
ὅπως ἐκφύγοι μηδεὶς τῶν πολεμίων.		για να μη ξεφύγει κανείς από τους εχθρούς.

1. ἐπεί τῶν πολεμίων ὁ στόλος τῇ Ἀττικῇ κατὰ τὸ Φαληρικὸν προσφερόμενος τοὺς πέριξ ἀπέκρυψεν αἰγιαλοὺς 
2. Ἀλλ’ πάλιν ἐπάπταινον οἱ Πελοποννήσιοι πρὸς τὸν Ἰσθμόν. 
3. Ἔνθα δὴ ὁ Θεμιστοκλῆς ἐβουλεύετο 
4. καὶ συνετίθει τὴν περὶ τὸν Σίκιννον πραγματείαν. 
5. Ἦν δὲ τῷ μὲν γένει Πέρσης ὁ Σίκιννος, αἰχμάλωτος, εὔνους δὲ τῷ Θεμιστοκλεῖ
   καὶ τῶν τέκνων αὐτοῦ παιδαγωγός. 
6. Τοῦτον ἐκπέμπει πρὸς τὸν Ξέρξην κρύφα, κελεύσας λέγειν
7. ὅτι Θεμιστοκλῆς ὁ τῶν Ἀθηναίων στρατηγὸς αἱρούμενος τὰ βασιλέως ἐξαγγέλλει
   πρῶτος αὐτῷ τοὺς Ἕλληνας ἀποδιδράσκοντας, 
8. καὶ διακελεύεται ἐπιθέσθαι καὶ διαφθεῖραι τὴν ναυτικὴν δύναμιν. 
9. ἐν ᾧ ταράττονται τῶν πεζῶν χωρὶς ὄντες 
10. Ταῦτα δ’ ὁ Ξέρξης ὡς ἀπ’ εὐνοίας λελεγμένα δεξάμενος, ἥσθη 
11. καὶ εὐθὺς ἐξέφερε πρὸς τοὺς ἡγεμόνας τῶν νεῶν διακοσίαις ναυσὶν ἀναχθέντας
    ἤδη διαζῶσαι τὰς νήσους, 
12. ὅπως ἐκφύγοι μηδεὶς τῶν πολεμίωνγεν. διαιρετική στο μηδείς.

Διαβάζω το αρχαίο κείμενο και απαντώ σε ερωτήσεις κατανόησης, επιλογής από κατάλογο  Κατέβασε το αρχείο, για να γράψεις τη μετάφρασή σου: με λεξιλόγιο  , χωρίς λεξιλόγιο  Κατέβασε τη μετάφραση σε αρχείο  ή αν έχεις πρόβλημα με τους πολυτονικούς χαρακτήρες σε αρχείο  Άσκηση για τη μετάφραση, επιλογής από κατάλογο
1	Ἂλλ’ ἐπεὶ ὁ στόλος τῶν πολεμίων
	ἐπεὶ > χρον. σύνδεσμος = όταν ὁ πολέμιος = ο εχθρός
2	προσφερόμενος τῇ Ἀττικῇ κατὰ τὸ Φαληρικὸν
	προσφερόμενος > μτχ. του ρ. προσφέρομαι = πλησιάζω > πλησιάζοντας
3	ἀπέκρυψεν τοὺς πὲριξ αἰγιαλούς,
	πὲριξ = γύρω αἰγιαλούς > (πρβλ.: γιαλός, περιγιάλι, αιγιαλίτιδα ζώνη)
4	πάλιν ἐπάπταινον οἱ Πελοποννήσιοι πρὸς τὸν Ἰσθμόν.
	ἐπάπταινον > πρτ. του ρ. παπταίνω > φοβισμένοι σκέφτονταν να αποπλεύσουν
5	Ἔνθα δὴ ὁ Θεμιστοκλῆς ἐβουλεύετο
	ἔνθα δὴ = ενώ λοιπόν έτσι είχε η κατάσταση ἐβουλεύετο > πρτ. του ρ. βουλεύομαι = σκέφτομαι, σχεδιάζω
6	καὶ συνετίθει τὴν πραγματείαν περὶ τὸν Σίκινον.
	συνετίθει > πρτ. του ρ. συν-τίθημι καταστρώνω (πρβλ. σύνθεση, συνθέτη, πολυσύνθετο) ἡ πραγματεία = το θέμα, η επιδίωξη, το τέχνασμα (πβλ. διαπραγματεύομαι, πολυπράγμων)
7	Ἦν δὲ τῷ μὲν γένει Πέρσης ὁ Σίκινος,
	γένει = στην καταγωγή
8	αἰχμάλωτος, εὔνους δὲ τῷ Θεμιστοκλεῖ
	ὁ /ἡ εὔνους, τό εὔνουν = ευνοϊκός, φιλικός (πρβλ. εύνοια, ευνοϊκός)
9	καὶ τῶν τέκνων αὐτοῦ παιδαγωγός.
10	Τοῦτον ἐκπέμπει πρὸς τὸν Ξερξην κρύφα,
	ἐκπέμπει > του ρ. ἐκ-πέμπω = στέλνω
11	κελεύσας λέγειν ὅτι Θεμιστοκλῆςὁ τῶν Ἀθηναίων στρατηγὸς
	κελεύσας > μτχ. του ρ. κελεύω = διατάζω
12	αἱρούμενος τὰ βασιλέως
	αἱρούμενος τὰ βασιλέως = παίρνοντας το μέρος του Πέρση βασιλιά (πρβλ. αίρεση, αιρετός, προαίρεση, προαιρετικός, αρχαιρεσίες)
13	ἐξαγγέλλει πρῶτος αὐτῷ
	ἐξαγγέλλει = στέλνω (στον εχθρό) ως πληροφορία (πρβλ. εξαγγελία)
14	τοὺς Ἕλληνας ἀποδιδράσκοντας,
	ἀποδιδράσκοντας > του ρ. ἀποδιδράσκω = δραπετεύω, προσπαθώ να ξεφύγω
15	καὶ διακελεύεται ἐπιθέσθαι
	διακελεύεται > του ρ. δια-κελεύομαι = συμβουλεύω ἐπιθέσθαι > του ρ. ἐπι-τίθεμαι (πρβλ. επίθεση, επιθετικός)
16	καὶ διαφθεῖραι τὴν ναυτικὴν δύναμιν
	διαφθεῖραι > του ρ. διαφθείρω = εξοντώνω
17	ἐν ᾧ ταράττονται χωρίς ὄντεςτῶν πεζῶν.
	ταράττονται > του ρ. ταράττομαι ἐν ᾧ ταράττονται > ενώ βρίσκονται σε σύγχυση
18	Ταῦτα δ΄ ὁ Ξέρξης δεξάμενος ὡς λελεγμένα ἀπ’εὐνοίας, ἥσθη
	δεξάμενος > μτχ. αορ. του ρ. δέχομαι > επειδή δέχτηκε λελεγμένα > μτχ. πρκ. του ρ. λέγομαι > ότι έχουν ειπωθεί ἀπ’εὐνοίας = με φιλική διάθεση ἥσθη > αόρ. του ρ. ἥδομαι = ευχαριστήθηκε, ένιωσε ικανοποίηση (πρβλ. ηδονή, ηδύποτο
19	καὶ εὐθὺς ἐξέφερε πρὸς τοὺς ἡγεμόνας τῶν νεῶν
	εὐθὺς = αμέσως ἐξέφερε > του ρ. ἐκφέρω > έδωσε διαταγή ἡγεμών = αρχηγός > κυβερνήτης τῶν νεῶν > γεν. πληθ. του ουσ. ἡ ναῦς = το πλοίο
20	ἀναχθέντας ἤδη διακοσίαις ναυσὶν
	ἀναχθέντας > μτχ. αορ. του ρ. ἀνάγομαι = αποπλέω > αφού αποπλεύσουν ναυσὶν = δοτ. πληθ. του ουσ. ἡ ναῦς = το πλοίο
21	διαζῶσαι τάς νήσους,
	διαζῶσαι > απρμφ. αορ. του ρ. διαζώννυμι = περικυκλώνω (πρβλ. ζώνη, ζωστήρα, εύζωνας)
22	ὅπως μηδεὶς τῶν πολεμίων ἐκφύγοι.
	μηδεὶς = κανείς ἐκφύγοι > του ρ. ἐκ=φεύγω = ξεφεύγω

Εισαγωγή στη σύνθεση

Στην προηγούμενη τάξη μελετήσατε την παραγωγή των λέξεων. Στα κεφάλαια που θα ακολουθήσουν θα γίνει λόγος για τη σύνθεση των λέξεων, η οποία αποτελεί τον δεύτερο βασικό μηχανισμό εμπλουτισμού του λεξιλογίου μιας γλώσσας.

Σύνθεση είναι η ένωση δύο λέξεων για τη δημιουργία μιας νέας λέξης, της σύνθετης. Οι λέξεις που ενώνονται για να σχηματίσουν τη σύνθετη λέξη λέγονται συνθετικά μέρη και μπορεί να είναι κλιτές ή άκλιτες.

		α' συνθετικό (πρώτη λέξη)		κλιτή λέξη		παῖς	+	ἄγω	>	παιδαγωγός
						στρατός	+	ἄγω	>	στρατηγός
				άκλιτη λέξη		εὖ	+	νοῦς	>	εὔνους
Σύνθετη λέξη						πρός	+	φέρω	>	προσφέρω
		β' συνθετικό (δεύτερη λέξη)		κλιτή λέξη		ἀπό	+	κρύπτω	>	ἀποκρύπτω
						εὖ	+	δαίμων	>	εὐδαίμων
				άκλιτη λέξη		ὑπέρ	+	ἄνω	>	ὑπεράνω
						ἐκ	+	πάλαι	>	ἔκπαλαι

ασκήσεις

1. Να κατατάξετε τις παρακάτω λέξεις του κειμένου της Ενότητας σε απλές και σύνθετες: συνετίθει, ἐπιθέσθαι, ἐκπέμπει, ἡγεμόνας, πολεμίων, εὐνοίας, πραγματείαν, διαζῶσαι, ἐβουλεύετο.
2. Χρησιμοποιώντας τα συνθετικά που σας δίνονται να σχηματίσετε σύνθετες λέξεις της α.ε: ἀ- + κακός, ἀ-(ἀν-) + ἴσος, παρά + λόγος, ἐν + δόξα (επίθ.), ἀνά + ἄγω, εἰς + βάλλω, δυσ- + πιστός, ἡμι- + θεός. © Δ. Τσολακίδου
3. Να χωρίσετε τις παρακάτω λέξεις της α.ε. (βλ. Λεξιλογικό Πίνακα) στα συνθετικά μέρη τους και να δηλώσετε αν αυτά είναι λέξεις κλιτές ή άκλιτες: πολυλογία, ἀντιλέγω, ἀνάλογος, φιλόλογος, ἐτυμολογία, λογοποιός, ἐπίλογος. © Δ. Τσολακίδου

Η γραμματική και το συντακτικό της ενότητας:

Θεωρία γραμματικής
Αφωνόληκτα γ' κλίσης, καταληκτικά μονόθεμα:  
α) Ουρανικόληκτα , π.χ. κόραξ, κόρακος, 
β) Χειλικόληκτα, π.χ. γύψ -γυπός 
γ) Οδοντικόληκτα , π.χ. πατρίς πατρίδος 
Ημιφωνόληκτα γ' κλίσης:
α) ενρινόληκτα (π.χ. Ἕλλην) 

Γ' κλίση ουσιαστικών

 Στη γ΄ κλίση ανήκουν ουσιαστικά και των τριών γενών. Διακρίνονται στις εξής κατηγορίες:

α. Κατηγορίες ουσιαστικών γ΄ κλίσης 

1. Με κριτήριο τον χαρακτήρα του θέματος

φωνηεντόληκτα (χαρακτήρας φωνήεν) πόλις, πόλεως

συμφωνόληκτα (χαρακτήρας σύμφωνο)

αφωνόληκτα (χαρακτήρας άφωνο σύμφωνο)

ημιφωνόληκτα (χαρακτήρας ημίφωνο σύμφωνο)

ουρανικόληκτα κόραξ, κόρακος

οδοντικόληκτακαῦμα,  καύματος

ενρινόληκτα Ἕλλην, Ἕλληνος

υγρόληκτα ῥήτωρ, ῥήτορος

χειλικόληκτα φλέψ, φλεβός

σιγμόληκτα βέλος, βέλους (< βέλεσος)

	2. Με κριτήριο τον αριθμό των θεμάτων
μονόθεμα (ένα θέμα σε όλες τις πτώσεις) Ἕλλην, Ἕλληνος			διπλόθεμα (δύο θέματα κατά την κλίση) πόλις, πόλεως

	3. Με κριτήριο την κατάληξη
καταληκτικά (ονομαστική ενικού σε -ς) πόλις, πόλεως			ακατάληκτα (ονομαστική ενικού σε -α, -η, -ι, -υ, -ω, -ν, -ρ) καῦμα, καύματος

β. Οι καταλήξεις των ουσιαστικών γ΄ κλίσης 

	αρσενικά και θηλυκά		ουδέτερα
	ενικός	πληθυντικός	ενικός	πληθυντικός
ονομ. γεν. δοτ. αιτ. κλητ.	-ς ή – -ος ή -ως -ι -α ή -ν -ς ή –	-ες -ων -σι(ν) -ας ή -ς -ες	– -ος ή -ως -ι – –	-α -ων -σι(ν) -α -α

γ. Καταληκτικά διπλόθεμα φωνηεντόληκτα σε -ις (γεν. -εως) 

Στο κείμενο της Ενότητας συναντήσατε το φωνηεντόληκτο ουσιαστικό δύναμις. Τα ουσιαστικά αυτά παρουσιάζουν στα νέα ελληνικά την ονομαστική ενικού σε -η και τη γενική ενικού σε -ης (π.χ. η δύναμη, της δύναμης)· σε ειδικές περιστάσεις όμως χρησιμοποιείται και η γενική ενικού σε -εως, π.χ. Είναι θέμα ηθικής τάξεως / Σχέδιο πόλεως.

Τα ουσιαστικά αυτής της κατηγορίας χαρακτηρίζονται διπλόθεμα, γιατί παρουσιάζουν:
• ένα θέμα σε -ι (στην ονομ., αιτ. και κλητ. ενικού), π.χ. ονομ. εν. πρᾶξι-ς, αιτ. εν. πρᾶξι-ν
• και ένα σε -ε (στη γεν. και δοτ. ενικού και σε όλο τον πληθυντικό), π.χ. γεν. εν. πράξε-ως, δοτ. πληθ. πράξε-σι.

Ενικός αριθμός
ἡ τῆς τῇ τὴν ὦ	δύναμι-ς δυνάμε-ως δυνάμει δύναμι-ν δύναμι	πόλι-ς πόλε-ως πόλει πόλι-ν πόλι
Πληθυντικός αριθμός
αἱ τῶν ταῖς τὰς ὦ	δυνάμεις δυνάμε-ων δυνάμε-σι(ν) δυνάμεις δυνάμεις	πόλεις πόλε-ων πόλε-σι(ν) πόλεις πόλεις

Παρατηρήσεις
1. Στη γενική ενικού η κατάληξη είναι -ως. Τονίζονται στη γενική ενικού και πληθυντικού στην προπαραλήγουσα, μολονότι η λήγουσα είναι μακρά. Αυτό οφείλεται στο ότι ο αρχικός τύπος γενικής ενικού είχε θέμα σε -η- (δυνάμηος). Αργότερα με αντιμεταχώρηση προέκυψε ο τύπος δυνάμεως. Αυτό δεν επηρέασε τον τονισμό της λέξης.
2. Η κλητική ενικού είναι ακατάληκτη.
3. Τα δίχρονα φωνήεντα στις καταλήξεις των ουσιαστικών της γ΄ κλίσης είναι βραχέα.

δ. Καταληκτικά μονόθεμα φωνηεντόληκτα σε -εύς (γεν. -έως) 

Στο κείμενο της Ενότητας συναντήσατε έναν τύπο ουσιαστικού αυτής της κατηγορίας, βασιλέως.
Στη νέα ελληνική τα ουσιαστικά αυτά έχουν κατάληξη -ας και γενική ενικού σε -α. Ωστόσο, κάποιες φορές χρησιμοποιείται και η γενική σε -έως
(π.χ. ο γραφέας → του γραφέα / του γραφέως).

Ενικός αριθμός
ὁ τοῦ τῷ τὸν ὦ	βασιλεὺ-ς βασιλέ-ως βασιλεῖ βασιλέ-α βασιλεῦ
Πληθυντικός αριθμός
οἱ τῶν τοῖς τοὺς ὦ	βασιλεῖς βασιλέ-ων βασιλεῦ-σι(ν) βασιλέ-ας βασιλεῖς

Παρατηρήσεις
• To -υ- αποβάλλεται, όταν ακολουθεί φωνήεν στην κατάληξη.
• Στη δοτική ενικού το -ε- του θέματος συναιρείται με το -ι της κατάληξης σε -ει.
• Η κλητική ενικού είναι ακατάληκτη.

ε. Συμφωνόληκτα ουσιαστικά γ΄ κλίσης  

Σε αυτή την Ενότητα θα διδαχτείτε επιπλέον τα αφωνόληκτα και τα ημιφωνόληκτα τριτόκλιτα ουσιαστικά.

1. α. Αφωνόληκτα, οδοντικόληκτα

Εφαρμόζοντας όσα γνωρίζετε για τις καταλήξεις της γ΄ κλίσης να συμπληρώσετε τις καταλήξεις που λείπουν και να τονίσετε τους τύπους:

Ενικός αριθμός
ἡ τῆς τῇ τὴν ὦ	πατρίς (δ-ς) πατρίδ-ος πατρίδ-ι πατρίδ-α πατρίς (δ-ς)
Πληθυντικός αριθμός
αἱ τῶν ταῖς τὰς ὦ	πατρίδ-ες πατρίδ-ων πατρίσι (δ-σι) πατρίδ-ας πατρίδ-ες

1. Αφωνόληκτα, ουρανικόληκτα, χειλικόληκτα

Ενικός αριθμός
Ουρανικόληκτα					Χειλικόληκτα
ὁ τοῦ τῷ τὸν ὦ	κόραξ (κ-ς) κόρακ-ος κόρακ-ι κόρακ-α κόραξ (κ-ς)	ὄνυξ (χ-ς) ὄνυχ-ος ὄνυχ-ι ὄνυχ-α ὄνυξ (χ-ς)	ἡ τῆς τῇ τὴν ὦ	πτέρυξ (γ-ς) πτέρυγ-ος πτέρυγ-ι πτέρυγ-α πτέρυξ (γ-ς)	ὁ τοῦ τῷ τὸν ὦ	γὺψ (π-ς)γυπ-ὸς γυπ-ὶ γῦπ-α γύψ (π-ς)	Ἄραψ (β-ς) Ἄραβ-ος Ἄραβ-ι Ἄραβ-α Ἄραψ (β-ς)
Πληθυντικός αριθμός
οἱ τῶν τοῖς τοὺς ὦ	κόρακ-ες κοράκ-ων κόραξι (κ-σι) κόρακ-ας κόρακ-ες	ὄνυχ-ες ὀνύχ-ων ὄνυξι (χ-σι) ὄνυχ-ας ὄνυχ-ες	αἱ τῶν ταῖς τὰς ὦ	πτέρυγ-εςπτερύγ-ων πτέρυξι (γ-σι) πτέρυγ-ας πτέρυγ-ες	οἱ τῶν τοῖς τοὺς ὦ	γῦπ-εςγυπ-ῶνγυψὶ (π-σι)γύπ-αςγῦπ-ες	Ἄραβ-εςΑράβ-ωνἌραψι (β-σι)Ἄραβ-αςἌραβ-ες

Παρατήρηση
Κατά την κλίση των αφωνόληκτων ουσιαστικών της γ΄κλίσης, όπου ο χαρακτήρας συναντά -σ- ή -ς (στην ονομ. και κλητ. ενικού και στη δοτ. πληθυντικού), όπως γνωρίζετε και από τον σχηματισμό του μέλλοντα των αντίστοιχων ρημάτων, παρατηρείται συγχώνευση σε ξ (ουρανικόληκτα: -κ-, -γ-, -χ-) και ψ (χειλικόληκτα: -π-, -β-, -φ-) ή αποβολή του χαρακτήρα (οδοντικόληκτα: -τ-, -δ-, -θ-), π.χ. κόρακ-σι > κό-ραξι, Ἄραβ-σι > Ἄραψι.

2. Ημιφωνόληκτα  

Μονόθεμα - Διπλόθεμα

Ενικός αριθμός
	Μονόθεμα		Διπλόθεμα
ὁ τοῦ τῷ τὸν ὦ	Ἕλλην Ἕλλην-ος Ἕλλην-ι Ἕλλην-α Ἕλλην	ἀγών ἀγῶν-ος ἀγῶν-ι ἀγῶν-α ἀγών	πυθμήν1 πυθμέν-ος πυθμέν-ι πυθμέν-α πυθμήν	ἡγεμών ἡγεμόν-ος ἡγεμόν-ι ἡγεμόν-α ἡγεμών	πνεύμων πνεύμον-ος πνεύμον-ι πνεύμον-α πνεῦμον
Πληθυντικός αριθμός
οἱ τῶν τοῖς τοὺς ὦ	Ἕλλην-ες Ἑλλήν-ων Ἕλλη-σι(ν) Ἕλλην-ας Ἕλλην-ες	ἀγῶν-ες ἀγών-ων ἀγῶ-σι(ν) ἀγῶν-ας ἀγῶν-ες	πυθμέν-ες πυθμέν-ων πυθμέ-σι(ν) πυθμέν-ας πυθμέν-ες	ἡγεμόν-ες ἡγεμόν-ων ἡγεμό-σι(ν) ἡγεμόν-ας ἡγεμόν-ες	πνεύμον-ες πνευμόν-ων πνεύμο-σι(ν) πνεύμον-ας πνεύμον-ες

Παρατήρηση
Τα οξύτονα διπλόθεμα ενρινόληκτα σε -ων, -όνος σχηματίζουν την κλητική ενικού όμοια με την ονομαστική σε -ων, π.χ. (ὦ) ἡγεμών, (ὦ) χελιδών.
Τα βαρύτονα διπλόθεμα ενρινόληκτα σε -ων, -ονος σχηματίζουν την κλητική ενικού σε -ον, π.χ. (ὦ) πνεῦμον

Θεωρία: Οριστική ενεστώτα, παρατατικού και μέλλοντα απαρέμφατο,
μετοχή βαρύτονων ρημάτων μ.φ. και οριστική μέλλοντα του ρ. εἰμί.

Ύλη από την Α΄ Γυμνασίου

1. Οριστική ενεστώτα και μέλλοντα μέσης φωνής βαρύτονων ρημάτων 

Στη μέση φωνή το α΄ ενικό πρόσωπο της οριστικής του ενεστώτα (όπως και στη ν.ε.) και του μέλλοντα λήγουν σε -μαι. Οι καταλήξεις της οριστικής ενεστώτα της μ.φ. στην α.ε. είναι περίπου οι ίδιες με τη ν.ε. (εκτός από το β΄ ενικό πρόσωπο).

Ο μέλλοντας έχει τις ίδιες καταλήξεις με τον ενεστώτα, μόνο που προστίθεται, όπως και στην ενεργητική φωνή (βλ. Ενότητα 5), ο χρονικός χαρακτήρας -σ- πριν από τις καταλήξεις.

Σχηματισμός της οριστικής ενεστώτα και μέλλοντα

οριστική ενεστώτα	οριστική μέλλοντα
βουλεύ-ομαι βουλεύ-ῃ (ή -ει) βουλεύ-εται βουλευ-όμεθα βουλεύ-εσθε βουλεύ-ονται	βουλεύ-σ-ομαι βουλεύ-σ-ῃ (ή -ει) βουλεύ-σ-εται βουλευ-σ-όμεθα βουλεύ-σ-εσθε βουλεύ-σ-ονται

Παρατηρήσεις

1. Η μέση φωνή του ενεστώτα και του μέλλοντα στην α.ε. δηλώνουν τόσο τη μέση όσο και τηνπαθητική διάθεση. Στην α.ε. η μέση διάθεση δε δηλώνει απλώς ότι το υποκείμενο ενεργεί και ότι η ενέργεια γυρίζει στον εαυτό του (όπως στη ν.ε., π.χ. ντύνομαι), αλλά και ότι το υποκείμενο ενεργεί με αυξημένη προσωπική συμμετοχή ή ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την ενέργειά του αυτή. Έτσι, πολλές φορές τύποι μέσης φωνής ενεστώτα και μέλλοντα αποδίδονται στη ν.ε. ενεργητικά, π.χ.

• Οἱ Ἀθηναῖοι λύονται τὰς σπονδάς (= οι Αθηναίοι παραβιάζουν τη συνθήκη) καὶ προαιροῦνται μᾶλλον οὕτω κερδαίνειν (= προτιμούν περισσότερο έτσι να κερδίζουν).
• Ὁ παῖς λούεται.

2. Για τα αφωνόληκτα ρήματα ισχύουν όσα γνωρίζετε σχετικά με τον σχηματισμό της οριστικής του μέλλοντα της ενεργητικής φωνής.

Να συμπληρώσετε τον μέλλοντα των παρακάτω ρημάτων:

ουρανικόληκτα	χειλικόληκτα	οδοντικόληκτα
πρά-ξ-ομαι πρά-ξ-ῃ (ή -ει) πρά-ξ-εται πρα-ξ-όμεθα πρά-ξ-εσθε πρά-ξ-ονται	γρά-ψ-ομαι γρά-ψ-ῃ (ή -ει) γρά-ψ-εται γρα-ψ-όμεθα γρά-ψ-εσθε γρά-ψ-ονται	πεί-σ-ομαι πεί-σ-ῃ (ή -ει) πεί-σ-εται πει-σ-όμεθα πεί-σ-εσθε πεί-σ-ονται

2. Οριστική μέλλοντα ρήματος εἰμί 

Ο μέλλοντας του ρ. εἰμὶ στην οριστική είναι ἔσομαι και παρουσιάζει τις ίδιες καταλήξεις με τον ενεστώτα και τον μέλλοντα μ.φ. των βαρύτονων ρημάτων.

οριστική μέλλοντα  ρ. εἰμί

ἔσ-ομαι ἔσ-ῃ (ή ἔσ-ει) ἔσται ἐσ-όμεθα ἔσ-εσθε ἔσ-ονται

3. Οριστική παρατατικού μέσης φωνής βαρύτονων ρημάτων 

Ο τύπος ἐβουλεύετο του κειμένου της Ενότητας είναι τύπος οριστικής παρατατικού μέσης φωνής.

Η οριστική παρατατικού μέσης φωνής σχηματίζεται όπως και στην ενεργητική φωνή (βλ. Ενότητα 7 Α' Γυμνασίου), με διαφορετικές όμως καταλήξεις:

Σχηματισμός οριστικής παρατατικού μ.φ.

παρατατικός

ἐ-βουλευ-όμην ἐ-βουλεύ-ου ἐ-βουλεύ-ετο ἐ-βουλευ-όμεθα ἐ-βουλεύ-εσθε ἐ-βουλεύ-οντο

Ασκήσεις

Σχολικού βιβλίου

1. Καταληκτικά διπλόθεμα (-ις, -εως), μονόθεμα (εύς, -έως), συμφωνόληκτα αφωνόληκτα και ημιφωνόληκτα, μονόθεμα και διπλόθεμα (Ύλη 12ης εν. Α' Γυμνασίου)

Κατέβασε τις επόμενες ασκήσεις της 12ης εν. 

1. Να εντάξετε τα παρακάτω ουσιαστικά σε κατηγορίες ουσιαστικών της γ΄ κλίσης και στη συνέχεια να τα κλίνετε: τὸ σῶμα, ἡ φράσις, ὁ βασιλεύς, ἡ ἀκρόπολις
2. Να γράψετε τους τύπους των ουσιαστικών που ζητούνται στην παρένθεση 
3. Να μεταφέρετε τα ουσιαστικά στην ίδια πτώση του άλλου αριθμού 
4. α. Να μεταγράψετε τις παρακάτω λόγιες φράσεις της ν.ε. σύμφωνα με την ορθογραφία της α.ε. β. Να εντοπίσετε τα τριτόκλιτα ουσιαστικά και να τα μεταφέρετε στην ίδια πτώση του άλλου αριθμού. γ. Στη συνέχεια να σχηματίσετε με αυτές τις φράσεις προτάσεις της ν.ε.: έχω υπ’ όψιν, εν εξελίξει, κοινή συναινέσει. (Χωρίς απάντηση)
5. Να μεταφέρετε τις παρακάτω προτάσεις στον άλλο αριθμό 

Πρόσθετες ασκήσεις

1. Άσκηση συμπλήρωσης καταλήξεων διπλόθεμων φων.σε -ις, (θλίψις)
2. Άσκηση συμπλήρωσης καταλήξεων μονόθεμων σε -εύς (ἱερεύς)
3. Άσκηση συμπλήρωσης καταλήξεων ουδέτερων σε -α (δρᾶμα)

Σχολικού βιβλίου

2. Συμφωνόληκτα αφωνόληκτα και ημιφωνόληκτα, μονόθεμα και διπλόθεμα.

1. Να βρείτε τα ημιφωνόληκτα τριτόκλιτα ουσιαστικά του κειμένου της Ενότητας και να τα μεταφέρετε στην ίδια πτώση του άλλου αριθμού. 
2. Να γράψετε τη γενική ενικού των παρακάτω ουσιαστικών 
3. Να μεταφέρετε τα ουσιαστικά στην ίδια πτώση του άλλου αριθμού 
4. Να συμπληρώσετε τις παρακάτω προτάσεις 
5. Να συμπληρώσετε τους τύπους των ουσιαστικών που λείπουν στον παρακάτω μύθο του Αισώπου 

Πρόσθετες ασκήσεις

 

1. Άσκηση συμπλήρωσης καταλήξεων στα αφωνόληκτα ουσιαστικά της γ' κλίσης 
2. Συμπλήρωσε τις προτάσεις με τον κατάλληλο τύπο των ουσιαστικών 
3. Άσκηση για τα αφωνόληκτα γ' κλίσης, από τα αρχαία στα νέα ελληνικά. 
4. Άσκηση για τα αφωνόληκτα οδοντικόληκτα γ' κλίσης, από τα αρχαία στα νέα ελληνικά. 
5. Να μεταφερθούν τα αφωνόληκτα ουσιαστικά στην ίδια πτώση του άλλου αριθμού. 
6. Βρες στο πρώτο από τα παρακάτω κείμενα τα 15 χειλικόληκτα και ουρανικόληκτα ουσιαστικά. 
7. Βρες στο δεύτερο από τα παρακάτω κείμενα τα 18 οδοντικόληκτα ουσιαστικά. 

Σχολικού βιβλίου

3. Οριστική ενεστώτα, παρατατικού και μέλλοντα απαρέμφατο, μετοχή βαρύτονων ρημάτων μ.φ. και οριστική μέλλοντα του ρ. εἰμί. (Ύλη 14ης εν. Α' Γυμνασίου)

(Σχόλιο: Στο σχολικό βιβλίο της Α' Γυμνασίου δεν υπάρχουν ασκήσεις μόνο για τον Παρατατικό ή μόνο για τα απαρέμφατα ενεστώτα μέλλοντα)

Κατέβασε τις επόμενες ασκήσεις 

1. Να κλίνετε στον χρόνο που βρίσκονται τους ρηματικούς τύπους
2. Να σχηματίσετε τις μετοχές ενεργητικής φωνής και να κλίνετε το αρσενικό γένος των μετοχών του ενεστώτα, του μέλλοντα και του αορίστου του ρ. θαυμάζω.
3. Να μεταφέρετε στο ίδιο πρόσωπο της οριστικής ενεστώτα μέσης φωνής όσα από τα παρακάτω ρήματα βρίσκονται στον μέλλοντα και το αντίστροφο: ἀποτρέπεσθε, ἀντιτασσόμεθα, φυλάττονται, παιδεύσεται, κόψῃ, πραξόμεθα. 
4. Να μεταφέρετε τις παρακάτω προτάσεις στον άλλο αριθμό 
5. Να συμπληρώσετε τον σωστό τύπο οριστικής μέλλοντα του ρ. εἰμί στα αποσπάσματα 
6. Να συμπληρώσετε τα κενά με τον κατάλληλο τύπο του ρήματος στην οριστική του χρόνου που δίνεται στην παρένθεση: 
7. Στο παρακάτω γνωμικό του Μενάνδρου να συμπληρώσετε τον σωστό τύπο οριστικής μέλλοντα του ρ. εἰμὶ και να κλίνετε τις υπογραμμισμένες λέξεις
8. Να μεταφέρετε στην α.ε. τις παρακάτω προτάσεις

Πρόσθετες ασκήσεις

1. Κλίνε στα α.ε. τον ενεστώτα του ρ. πλέκομαι, συγκρίνοντάς τον με τα ν.ε.
2. 1η Συμπλήρωσε τα ρήματα με τις σωστές καταλήξεις του ενεστώτα μ.φ. 
3. 2η Συμπλήρωσε τα ρήματα με τις σωστές καταλήξεις του ενεστώτα μ.φ. 
4. Άσκηση σχηματισμού των ρημάτων στο μέλλοντα 
5. Συμπλήρωσε το χρονικό χαρ/ρα, ώστε να μεταφερθούν τα ρήματα από τον ενεστ. στο μέλλ. μ.φ. 

1ο κείμενο, Ἀλώπηξ καὶ κόραξ.

Κόραξ ποτὲ ἁρπάζει μοῖραν τυροῦ καὶ εἰς κοίλην φάραγγα καταφεύγει. Ἐνταῦθα ἐπὶ δένδρου ἐκαθέζετο. Εν τῆ φάραγγι γῦπες καὶ ἱέρακες καὶ ἱκανὸς ἀριθμὸς κωνώπων, τεττίγων καὶ ἄλλων ὀρνέων διέμενεν. Ἀλώπηξ δὲ παρὰ τὸ σπήλαιον τῆς φάραγγος ἀνεπαύετο. ῾Ως δὲ τὸν κόρακα αἰσθάνεται, σπεύδει ὑπὸ τὸ δένδρον καὶ λέγει αὐτῷ· «Ἀληθῶς ὡς καλὸς εἶ, ὡς καλοὺς ὄνυχας καὶ πτέρυγας ἔχεις· εἰ καὶ φωνὴν εἶχες, βασιλεὺς ἂν τῶν ὀρνέων ἦσθα». Ταῦτα δ’ ἔλεγε πρὸς ἀπάτην. Ὁ κόραξ δ’ ὅμως τὴν τῆς ἀλώπεκος πονηρίαν οὐκ αἰσθάνεται καὶ εὐθὺς ἐκβάλλει τὸν τυρὸν καὶ ἀνακράζει. Ἡ δὲ τοῦτον λαμβάνει καὶ λέγει· «Ὦ κόραξ, ἀληθῶς φωνὴ μὲν ἦν σοι, νοῦν δ’ οὐκ εἶχες».

2ο κείμενο, Οἱ γάμοι Πηλέως καὶ Θέτιδος.

Πηλεὺς καὶ Θέτις ἐν τοῖς γάμοις ἀγαθὰς περὶ τῆς εὐτυχίας ἐλπίδας εἶχον. Διὸ ἐν τῷ δώματι κόσμον λᾳμπρὸν κατεσκεύαζον καὶ τοὺς τῆς Φθίας κατοίκους ὡς καὶ τοὺς θεοὺς ἐδέχοντο πλὴν τῆς Ἔριδος. Προσέρχονται οὖν οἱ μὲν θεοὶ σὺν θώραξι καὶ ἀσπίσι καὶ ἄλλοις ὅπλοις λαμπροῖς εἰς τὸ δῶμα, οἱ δὲ κάτοικοι μετὰ τῶν παίδων εἰς τὴν αὐλὴν τῶν βασιλείων μένουσιν. Ἡ θεὰ δ’ ὅμως Ἔρις ὀργίζεται καὶ ἐν μέσῳ τῷ δώματι μῆλον ῥίπτει. Ἐπιγραφὴ δ’ ἐπ’ αὐτοῦ ἦν «τῆ καλλίστη». Ἐν ταῖς θεαῖς ἦσαν ἡ ῞Ηρα, ἡ Ἀθηνᾶ και ἡ Ἀφροδίτη. Τούτων ἡ μὲν ῞Ηρα τῆ σεμνότητι τῶν ἄλλων διέφερεν, ἡ Ἀθηνᾶ τῆ τῶν γραμμάτων σοφίᾳ καὶ τῇ ὁπλίσει ὑπερεῖχεν, ἡ δ’ Ἀφροδίτη τῇ τῆς ἐσθῆτος πολυτελείᾳ καὶ τῇ τοῦ σώματος χάριτι τὰς ἄλλας ὑπερέβαλλεν. Αὗται οὖν περὶ τοῦ μήλου ἤριζον καὶ τὴν τῆς ἑορτῆς φαιδρότητα διέλυον. Τέλος Πάριδι τῷ τοῦ Πριάμου ἐπιτρέπουσι τὴν κρίσιν καὶ λέγουσιν· «Ὼ Πάρι, ἐπιτρέπομέν σοι τὴν κρίσιν περὶ τῆς καλλίστης». Οὗτος δὲ θαυμάζει μὲν τῆς ῞Ηρας τὸ σχῆμα καὶ τῆς Ἀθηνᾶς τὴν ἀσπίδα καὶ κόρυν, προσφέρει δὲ τὸ μῆλον τῆ Ἀφροδίτη.

 Ο Πολύαινος παραθέτει στα παρακάτω αποσπάσματα δύο περιπτώσεις κατά τις οποίες φάνηκε η εξυπνάδα και η στρατηγική δεινότητα του Θεμιστοκλή.

Πρώτο παράλληλο κείμενο

Τοῦ θεοῦ χρήσαντος τεῖχος Τριτογενεῖ ξύλινον διδοῖ εὐρύοπα Ζεὺς οἱ μὲν ἄλλοι Ἀθηναῖοι τειχίζειν τὴν ἀκρόπολιν ἠγόρευον, Θεμιστοκλῆς δὲ ἐς τὰς τριήρεις ἐμβαίνειν, ὡς ταύτας οὔσας τὸ ξύλινον τεῖχος τῶν Ἀθηναίων. ἐπείσθησαν, ἐνέβησαν,ἐναυμάχησαν, ἐνίκησαν.

Πολύαινος, Στρατηγήματα 1.30.2

Γλωσσικά Σχόλια

τοῦ θεοῦ χρήσαντος	όταν ο θεός (Απόλλωνας) έδωσε χρησμό
Τριτογενεῖ	στην Αθηνά (Τριτογένεια ή ∆ριτογενὴς είναι προσωνύμιο της Αθηνάς)
εὐρύοπα	αυτός που βλέπει σε μεγάλη έκταση, ο παντεπόπτης (επίθετο του Δία)
ᾐγόρευον	έλεγαν, πρότειναν
ὡς ταύτας οὔσας	επειδή αυτές (δηλ. οι τριήρεις) ήταν
ἐνέβησαν (οριστ. αορ. β’ ρ. ἐμβαίνω)	επιβιβάστηκαν

Μετάφραση

Όταν ο θεός έδωσε χρησμό και ο παντεπόπτης Δίας παρείχε την άδεια για ξύλινο τείχος στην Αθηνά, άλλοι Αθηναίοι πρότειναν να περιβάλλουν με τείχος την Ακρόπολη, ενώ ο Θεμιστοκλής (πρότεινε) να μπουν στα πλοία, επειδή αυτά ήταν το ξύλινο τείχος των Αθηναίων. Πείστηκαν, επιβιβάστηκαν, ναυμάχησαν, νίκησαν.

Δεύτερο παράλληλο κείμενο

Θεμιστοκλῆς ἐναυλόχει περὶ Σαλαμῖνα· τοῖς Ἕλλησιν ἐδόκει φεύγειν, Θεμιστοκλεῖ ναυμαχεῖν ἐν στενῇ θαλάσσῃ. ὡς δὲ μένειν οὐκ ἔπειθεν, ἦν αὐτῷ Σίκιννος εὐνοῦχος παιδαγωγὸς τοῖν παίδοιν, νύκτωρ τὸν Σίκιννον τοῦτον ὡς βασιλέα πέμπει μηνύσοντα κατ᾽ εὔνοιανδὴ ὅτι ἀποδιδράσκει τὸ Ἑλληνικόν· ἀλλὰ ναυμάχει. πείθεται βασιλεὺς καὶ ναυμαχεῖ, καὶ τὸ πλῆθος τῶν τριήρων συνέτριψεν ἡ στενὴ θάλασσα· οἱ δὲ Ἕλληνες ἄκοντες ἐνίκησαν τῇ σοφίᾳ τοῦ στρατηγοῦ.

Πολύαινος Στρατηγήματα, 1.30.2-3

ἐναυλόχει (οριστ. παρατ. ρ. ναυλοχέω, ναυλοχῶ)	παρέμενε στο λιμάνι, ενέδρευε
ἐδόκει	φαινόταν καλό να
ὡς δὲ μένειν οὐκ ἔπειθεν	καθώς δεν τους έπειθε να μείνουν
τοῖν παίδοιν	των δύο παιδιών του
ὡς βασιλέα πέμπει μηνύσοντα	στέλνει στον βασιλιά, για να μηνύσει
κατ’ εὔνοιαν	λόγω συμπάθειας, ευμένειας
ἀποδιδράσκει	δραπετεύει, φεύγει
ναυμάχει (β’εν. προστ. ενεστ. ρ. ναυμαχέω, ναυμαχῶ)	να ναυμαχήσεις
ἄκοντες	παρά τη θέλησή τους

Μετάφραση

Ο Θεμιστοκλής παραμόνευε κοντά στη Σαλαμίνα· φαινόταν καλό στους Έλληνες να φεύγουν, στο Θεμιστοκλή να ναυμαχήσει σε στενή θάλασσα. Καθώς δεν τους έπειθε να μείνουν, είχε αυτός κάποιο Σίκιννο δούλο παιδαγωγό των δύο παιδιών του, τη νύχτα τον στέλνει στο βασιλιά για να του μηνύσει, λόγω συμπάθειας, ότι οι Έλληνες δραπετεύουν· εμπρός να ναυμαχήσεις. Πείθεται ο βασιλιάς και ναυμαχεί και το πλήθος των πλοίων το συνέτριψε η στενή θάλασσα· και οι Έλληνες τους νίκησαν χωρίς τη θέλησή τους εξαιτίας της σοφίας του στρατηγού.

Ερωτήσεις

1. Ποιες ερμηνείες δόθηκαν στον χρησμό για το «ξύλινο τείχος» και από ποιους;

2. Να συγκρίνετε τις πληροφορίες τις οποίες παρέχουν το δεύτερο παράλληλο κείμενο και το κείμενο της Ενότητας. Ποιο από τα δύο κείμενα θεωρείτε πιο περιεκτικό και γιατί;

 

ΠΗΓΗ https://www.slideshare.net/christostsatsouris/2-80456791

Το τέχνασμα του Θεμιστοκλή ΠΗΓΗ http://ebooks.edu.gr/modules/ebook/show.php/ DSGYM-B112/300/2087,7392/ A. Κείμενο Ο Πλούταρχος (περ. 50-120 μ.Χ.) γεννήθηκε στη Χαιρώνεια της Βοιωτίας. Στο έργο του Βίοι Παράλληλοιπαρουσιάζει συγκριτικά τις βιογραφίες Ελλήνων και Ρωμαίων πολιτικών –κυρίως– ανδρών. Μεταξύ αυτών είναι και ο Θεμιστοκλής, που παρουσιάζεται παράλληλα με τον Φούριο Κάμιλλο. Στο απόσπασμα που θα μελετήσετε περιγράφεται το γνωστό τέχνασμα του Θεμιστοκλή, πριν από τη ναυμαχία στη Σαλαμίνα, που στόχο είχε να αναγκαστούν οι Έλληνες να ναυμαχήσουν εκεί και να μην υποχωρήσουν στον Ισθμό της Κορίνθου. Ἀλλ' ἐπεὶ τῶν πολεμίων ὁ στόλος τῇ Ἀττικῇ κατὰ τὸ Φαληρικὸν προσφερόμενος τοὺς πέριξ ἀπέκρυψεν αἰγιαλούς, πάλιν ἐπάπταινον οἱ Πελοποννήσιοι πρὸς τὸν Ἰσθμόν. Ἔνθα δὴ ὁ Θεμιστοκλῆς ἐβουλεύετο καὶ συνετίθει τὴν περὶ τὸν Σίκιννον πραγματείαν. Ἦν δὲ τῷ μὲν γένει Πέρσης ὁ Σίκιννος, αἰχμάλωτος, εὔνους δὲ τῷ Θεμιστοκλεῖ καὶ τῶν τέκνων αὐτοῦ παιδαγωγός. Τοῦτον ἐκπέμπει πρὸς τὸν Ξέρξην κρύφα, κελεύσας λέγειν ὅτι Θεμιστοκλῆς ὁ τῶν Ἀθηναίων στρατηγὸς αἱρούμενος τὰ βασιλέως ἐξαγγέλλει πρῶτος αὐτῷ τοὺς Ἕλληνας ἀποδιδράσκοντας, καὶ διακελεύεται ἐν ᾧ ταράττονται τῶν πεζῶν χωρὶς ὄντες ἐπιθέσθαι καὶ διαφθεῖραι τὴν ναυτικὴν δύναμιν. Ταῦτα δ' ὁ Ξέρξης ὡς ἀπ' εὐνοίας λελεγμένα δεξάμενος, ἥσθη καὶ εὐθὺς ἐξέφερε πρὸς τοὺς ἡγεμόνας τῶν νεῶν διακοσίαις ναυσὶν ἀναχθέντας ἤδη διαζῶσαι τὰς νήσους, ὅπως ἐκφύγοι μηδεὶς τῶν πολεμίων. Πλούταρχος, Βίοι Παράλληλοι, Θεμιστοκλῆς 12.2-6 (διασκευή)

Γλωσσικά σχόλια

ἐπεί (χρον. σύνδ.) όταν ὁ πολέμιος ο εχθρός τῇ Ἀττική κατὰ τό Φαληρικόν προσφερόμενος τοὺς πέριξ αἰγιαλούς πλησιάζοντας στην Αττική από την πλευρά του Φαλήρου τις γύρω παραλίες (πβ. ν.ε.: γιαλός, περιγιάλι, αιγιαλίτιδα ζώνη) ἐπάπταινον (επικό ρ.) οἱ Πελοποννήσιοι πρὸς τὸν Ἰσθμόν οι Πελοποννήσιοι φοβισμένοι σκέφτονταν να αποπλεύσουν για τον Ισθμό της Κορίνθου ἔνθα δὴ ενώ λοιπόν έτσι είχε η κατάσταση βουλεύομαι σκέφτομαι, σχεδιάζω συνετίθει (γ΄ εν. οριστ. παρατ. ρ. συντίθημι) κατάστρωνε (πβ. ν.ε.: σύνθεση, συνθέτης, πολυσύνθετος) ἡ πραγματεία το θέμα, η επιδίωξη (πβ. ν.ε.: διαπραγματεύομαι, πολυπράγμων) ὁ/ἡ εὔνους, τὸ εὔνουν ευνοϊκός, φιλικός (πβ. ν.ε.: εύνοια, ευνοϊκός) ἐκπέμπει κρύφα στέλνει κρυφά (πβ. ν.ε.: εκπομπή, νηοπομπή, αποπομπή) κελεύω διατάζω, προτρέπω (πβ. ν.ε.: κελευστής, κέλευσμα) αἱρούμενος (ρ. αἱρέομαι, αἱροῦμαι) τὰ βασιλέως παίρνοντας το μέρος του Πέρση βασιλιά (πβ. ν.ε.: αίρεση, αιρετός, προαίρεση, προαιρετικός, αρχαιρεσίες) ἐξαγγέλλω στέλνω (στον εχθρό) ως πληροφορία (πβ. ν.ε.: εξαγγελία) ἀποδιδράσκω δραπετεύω, προσπαθώ να ξεφύγω διακελεύεται ἐπιθέσθαι (απαρ. αορ. ρ. ἐπιτίθεμαι) καὶ διαφθεῖραι (απαρ. αορ. ρ. διαφθείρω) συμβουλεύει να τους επιτεθεί (πβ. ν.ε.: επίθεση, επιθετικός) και να τους εξοντώσει (πβ. ν.ε.: διαφθορά) ἐν ᾧ ταράττονται τῶν πεζῶν χωρὶς ὄντες ενώ βρίσκονται σε σύγχυση χωρίς το πεζικό ταῦτα ὡς ἀπ’ εὐνοίας λελεγμένα δεξάμενος επειδή δέχθηκε αυτά πιστεύοντας ότι είχαν λεχθεί με φιλική διάθεση ἥσθη (γ΄ εν. παθ. αορ. α΄ρ. ἥδομαι) ευχαριστήθηκε, ένιωσε ικανοποίηση (πβ. ν.ε.: ηδονή, ηδύποτο) ἐξέφερε πρὸς τοὺς ἡγεμόνας τῶν νεῶν διαζῶσαι(απαρ. αορ. ρ. διαζώννυμι) έδωσε διαταγή στους κυβερνήτες των πλοίων να περικυκλώσουν (πβ. ν.ε.: ζώνη, ζωστήρα, εύζωνας) διακοσίαις ναυσὶν ἀναχθέντας (μτχ. παθ. αορ.΄ ρ. ἀνάγομαι αφού αποπλεύσουν με διακόσια πλοία (πβ. ν.ε.: αναγωγή, ανάγωγος) ὅπως ἐκφύγοι μηδείς (δευτ. επιρρ. τελική πρότ.) για να μην ξεφύγει κανείς (πβ. ν.ε.: φυγάς, υπεκφυγή)

Ερμηνευτικά σχόλια τῶν πολεμίων ὁ στόλος: Το 480 π.Χ. οι Πέρσες επιχείρησαν τρίτη εκστρατεία εναντίον των Ελλήνων υπό την ηγεσία του βασιλιά τους Ξέρξη. Ενώ το περσικό πεζικό είχε καταλάβει ήδη την Αθήνα, που είχε εγκαταλειφθεί προηγουμένως από τους περισσότερους πολίτες της, οι Έλληνες ναύαρχοι συσκέπτονταν, για να αποφασίσουν τις επόμενες κινήσεις τους. Κατά τη συζήτηση ο ναύαρχος των Σπαρτιατών Ευρυβιάδης, εκφράζοντας τη βούληση των πόλεων της Πελοποννήσου, πρότεινε να αντιμετωπιστούν οι Πέρσες στον Ισθμό, ενώ ο Θεμιστοκλής υποστήριξε ότι θα αντιμετώπιζαν αποτελεσματικότερα τους Πέρσες στα στενά της Σαλαμίνας. Επειδή τα επιχειρήματα του Θεμιστοκλή δεν έπεισαν απόλυτα το συμβούλιο των Ελλήνων ναυάρχων, ο Αθηναίος στρατηγός αναγκάστηκε να καταφύγει στον δόλο, για να γίνει η ναυμαχία στα στενά της Σαλαμίνας που ευνοούσαν τα μικρότερα ελληνικά πλοία και δυσκόλευαν τα ογκώδη περσικά.            Ερωτήσεις Γιατί οι Πελοποννήσιοι άρχισαν να ξανασκέφτονται ότι έπρεπε να αντιμετωπίσουν τον περσικό στόλο στον Ισθμό της Κορίνθου; Ποιο μήνυμα μετέφερε ο Σίκιννος στον Ξέρξη για λογαριασμό του Θεμιστοκλή; Πώς αντέδρασε ο Ξέρξης σε όσα του διαμήνυσε ο Θεμιστοκλής; Να αναφέρετε από τη μυθολογία ή την ιστορία περιπτώσεις τεχνασμάτων που συνέβαλαν αποφασιστικά στην επιτυχή έκβαση ενός σχεδίου. ττικό επιτύμβιο γλυπτό των τελευταίων χρόνων του 4ου αι. π.Χ. Εικονίζει πάνοπλο οπλίτη, με έκφραση πάθους στο πρόσωπο (Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο Αθήνας). Β1. Λεξιλογικός Πίνακας    λέγω [= μιλώ, λέω]  θ. λεγ-, λογ-, *Fρη- [στο κείμενο συναντήσατε τους τύπους: λέγειν, λελεγμένα] Αρχαία Ελληνική Αρχαία / Νέα  Ελληνική Νέα  Ελληνική τὸ λογίδιον ἡ λέξις (-η) λεκτικόςὁ λόγοςτὸ λογύδριον (-ιο) [= σύντομος λόγος] λόγιοςλογικόςλογίζομαιὁ λογισμόςτὸ λογεῖον (-είο) [= (α.ε.) μέρος του θεάτρου όπου έπαιζαν οι ηθοποιοί ] ὁ ῥήτωρ (-ορας) ῥητορικόςἡ ῥῆσις (-η) [= (α.ε.) λόγος, (ν.ε.) απόφθεγμα] ἡ ῥήτρα [= (α.ε.) 1. γνωμικό, 2. προφορική συμφωνία, (ν.ε.) όρος σε συμφωνία, σε διαθήκη κτλ. (πβ. Ποινική ρήτρα)] λεξικότα λόγια [πβ. τὸ λόγιον = ρητό] λογάς λογιοσύνη [= πνευματική καλλιέργεια] το ρητό [= απόφθεγμα] λογοποιός ἀμφιλέγω [= 1. φιλονικώ 2. αμφισβητώ] λογομαχέω, λογομαχῶἀντιλέγωἡ ἀντιλογίαἡ ἀντίρρησις (-η) προλέγωὁ πρόλογοςἡ πρόρρησις (-η) ὁ ἐπίλογοςπαράλογοςἀνάλογοςφιλόλογοςπολύλογος [(ν.ε.) πολυλογάς] ἡ πολυλογίαἄρρητοςἀπόρρητοςἡ ἐτυμολογία [< ἔτυμος (= αληθής) + λόγος] ἀμφιλεγόμενοςἡ ἀμφιλογία [= αμφισβήτηση, αντιλογία] ἡ ἀρχαιολογίαἡ μυθολογία λογοδοτώ [= απολογούμαι] λογοφέρνω [= διαπληκτίζομαι] λογοκρίνωλογάριθμοςλογοτέχνηςλογοθεραπεία [= θεραπεία διαταραχών του λόγου] λογοπαίγνιολογικοφανής [= αυτός που φαίνεται λογικός, χωρίς να είναι] λεξικογραφίαμονολεκτικόςκοντολογίς [= με λίγα λόγια] μισθολόγιο τιμολόγιο αερολογία βιολογία Ασκήσεις Να κατατάξετε τις παρακάτω παράγωγες λέξεις της α.ε. στην κατηγορία που ανήκουν (πρόσωπο που ενεργεί, υποκοριστικά, αποτέλεσμα ενέργειας κτλ.), εφαρμόζοντας όσα διδαχθήκατε στην προηγούμενη τάξη: λέξις, λόγος, λογίδιον, λογύδριον, ῥήτωρ, ῥῆσις, ῥῆμα. Να σχηματίσετε σύνθετες λέξεις της α.ε. με τα συνθετικά που δίνονται: πρό + λέγω → (ουσ.) _____________________ ἀπό + λέγω → (ουσ.) _____________________ πάλιν + λέγω → (ουσ.) _____________________ λόγος + μάχομαι → (ουσ.) _____________________ λέγω + ποιέω, -ῶ → (επίθ.) _____________________ Να εξηγήσετε τι σημαίνουν οι υπογραμμισμένες φράσεις: α. Αυτή η προσπάθεια, ειρήσθω εν παρόδω , ευνοήθηκε και από διάφορα τυχαία γεγονότα. β. Ο ύποπτος κατά την εξέτασή του από τους αστυνομικούς αποκάλυψε εν τη ρύμη του λόγου στοιχεία που κλόνισαν το άλλοθί του. γ. Αυτός ο άνθρωπος είναι πνεύμα αντιλογίας. Β2. Ετυμολογικά Εισαγωγή στη σύνθεση Στην προηγούμενη τάξη μελετήσατε την παραγωγή των λέξεων. Στα κεφάλαια που θα ακολουθήσουν θα γίνει λόγος για τη σύνθεση των λέξεων, η οποία αποτελεί τον δεύτερο βασικό μηχανισμό εμπλουτισμού του λεξιλογίου μιας γλώσσας. Σύνθεση είναι η ένωση δύο λέξεων για τη δημιουργία μιας νέας λέξης,της σύνθετης. Οι λέξεις που ενώνονται για να σχηματίσουν τη σύνθετη λέξη λέγονται συνθετικά μέρη και μπορεί να είναι κλιτές ή άκλιτες. α' συνθετικό (πρώτη λέξη) κλιτή λέξη παῖς + ἄγω > παιδαγωγός στρατός + ἄγω > στρατηγός άκλιτη λέξη εὖ + νοῦς > εὔνους Σύνθετη λέξη πρός + φέρω > προσφέρω β' συνθετικό (δεύτερη λέξη) κλιτή λέξη ἀπό + κρύπτω > ἀποκρύπτω εὖ + δαίμων > εὐδαίμων άκλιτη λέξη ὑπέρ + ἄνω > ὑπεράνω ἐκ + πάλαι > ἔκπαλαι Ασκήσεις Να κατατάξετε τις παρακάτω λέξεις του κειμένου της Ενότητας σε απλές και σύνθετες:συνετίθει, ἐπιθέσθαι, ἐκπέμπει, ἡγεμόνας, πολεμίων, εὐνοίας, πραγματείαν, διαζῶσαι, ἐβουλεύετο. Χρησιμοποιώντας τα συνθετικά που σας δίνονται να σχηματίσετε σύνθετες λέξεις της α.ε.: ἀ- + κακός, ἀ-(ἀν-) + ἴσος, παρά + λόγος, ἐν + δόξα (επίθ.), ἀνά + ἄγω, εἰς + βάλλω, δυσ- + πιστός, ἡμι- +θεός. Να χωρίσετε τις παρακάτω λέξεις της α.ε. (βλ. Λεξιλογικό Πίνακα) στα συνθετικά μέρη τους και να δηλώσετε αν αυτά είναι λέξεις κλιτές ή άκλιτες: πολυλογία, ἀντιλέγω, ἀνάλογος, φιλόλογος, ἐτυμολογία, λογοποιός, ἐπίλογος. Γ. Γραμματική Γ΄κλίση ουσιαστικών Συμφωνόληκτα ουσιαστικά γ΄ κλίσης Σε αυτή την Ενότητα θα διδαχτείτε τα αφωνόληκτα και τα ημιφωνόληκτα τριτόκλιτα ουσιαστικά. 1. Αφωνόληκτα Εφαρμόζοντας όσα γνωρίζετε για τις καταλήξεις της γ΄ κλίσης να συμπληρώσετε τις καταλήξεις που λείπουν και να τονίσετε τους τύπους: ενικός αριθμός πληθυντικός αριθμός ονομαστική ἡ πατρίς (< πατρίδ-ς) αἱ πατριδ-… γενική τῆς πατριδ-… τῶν πατριδ-… δοτική τῇ πατριδ-… ταῖς πατρί-σι (< πατρίδ-σι) αιτιατική τὴν πατριδ-… τὰς πατριδ-… κλητική (ὦ) πατρίς (< πατρίδ-ς) (ὦ) πατριδ-… Παρατήρηση Κατά την κλίση των αφωνόληκτων ουσιαστικών της γ΄κλίσης, όπου ο χαρακτήρας συναντά -σ- ή -ς (στην ονομ. και κλητ. ενικού και στη δοτ. πληθυντικού), όπως γνωρίζετε και από τον σχηματισμό του μέλλοντα των αντίστοιχων ρημάτων, παρατηρείται συγχώνευση σε ξ (ουρανικόληκτα: -κ-, -γ-, -χ-) και ψ (χειλικόληκτα: -π-, -β-, -φ-) ή αποβολή του χαρακτήρα (οδοντικόληκτα: -τ-, -δ-, -θ-), π.χ. κόρακ-σι > κό-ραξι, Ἄραβ-σι > Ἄραψι. 2. Ημιφωνόληκτα Να συμπληρώσετε τις καταλήξεις που λείπουν και να τονίσετε τους τύπους: Μονόθεμα ενικός αριθμός πληθυντικός αριθμός ονομαστική ὁ Ἕλλην ὁ ἀγών οἱ Ἑλλην-… οἱ ἀγων-… γενική τοῦ Ἑλλην-… τοῦ ἀγων-… τῶν Ἑλλην-… τῶν ἀγων-… δοτική τῷ Ἕλλην-ι τῷ ἀγων-… τοῖς Ἕλλησ-ι(ν) (< ν-σι) τοῖς ἀγω-… αιτιατική τὸν Ἑλλην-… τὸν ἀγων-… τούς Ἑλλην-… τούς ἀγων-… κλητική (ὦ) Ἕλλην (ὦ) ἀγών (ὦ) Ἑλλην-… (ὦ) ἀγων-… Διπλόθεμα ενικός αριθμός πληθυντικός αριθμός ονομαστική ὁ πυθμήν ὁ πνεύμων οἱ πυθμεν-… οἱ πνευμον-… γενική τοῦ πυθμεν-… τοῦ πνευμον-… τῶν πυθμεν-… τῶν πνευμον-… δοτική τῷ πυθμεν-… τῷ πνευμον-… τοῖς πυθμέ-σι(ν) (<ν-σι) τοῖς πνευμο-… αιτιατική τὸν πυθμεν-… τὸν πνευμον-… τοὺς πυθμεν-… τοὺς πνευμον-… κλητική (ὦ) πυθμήν (ὦ) πνεῦμον (ὦ) πυθμεν-… (ὦ) πνευμον-… Παρατηρήσεις Τα οξύτονα διπλόθεμα ενρινόληκτα σε -ων, -όνος σχηματίζουν την κλητική ενικού όμοια με την ονομαστική σε -ων, π.χ. (ὦ) ἡγεμών, (ὦ) χελιδών. Τα βαρύτονα διπλόθεμα ενρινόληκτα σε -ων, -ονος σχηματίζουν την κλητική ενικού σε -ον, π.χ. (ὦ) πνεῦμον Ασκήσεις Να βρείτε τα ημιφωνόληκτα τριτόκλιτα ουσιαστικά του κειμένου της Ενότητας και να τα μεταφέρετε στην ίδια πτώση του άλλου αριθμού. Να γράψετε τη γενική ενικού των παρακάτω ουσιαστικών (θα σας βοηθήσει η μετεξέλιξη των λέξεων αυτών στη ν.ε.): ἡ πραότης, ἡ πόλις, ἡ ῥίς, ἡ δύναμις, ἡ μάστιξ, ὁ φύλαξ, ἡ σάλπιγξ, ἡ σφραγίς, ἡ λαμπάς, ἡ βαλβίς, ὁ χάλυψ, ὁ ἔρως, ὁ Κύκλωψ. Να μεταφέρετε τα ουσιαστικά στην ίδια πτώση του άλλου αριθμού:  τὴν ἀκτῖνα ________________________ τῆς δεξιότητος ________________________ τοῦ ἀγκῶνος ________________________ τοὺς ἐλαιῶνας ________________________ τῇ ἀσπίδι ________________________ τῷ αὐχένι ________________________ αἱ βαθμίδες ________________________ τοῦ κήρυκος ________________________ τὴν θυρίδα ________________________ τὴν τερηδόνα ________________________ τὴν ποιότητα ________________________ τοῦ τάπητος ________________________ τῷ πίνακι ________________________ ὦ δαίμονες ________________________ Να συμπληρώσετε τις παρακάτω προτάσεις:  α. Πλησίον τῆς ___________ (πόλις) ἱερὸν τὸ πάλαι ἦν. β. Ἅμα τῇ ἡμέρα (= με την ανατολή του ήλιου) ἐσήμηνεν (= έδωσε παράγγελμα) ὁ σαλπιγκτής τῇ ___________ (σάλπιγξ). γ. Οἱ ___________ (Ἕλλην) ἐμάχοντο γενναίως ὑπὲρ τῆς σωτηρίας τῆς ___________ (πατρίς). δ. Οἱ ___________ (Λάκων) ἀπέπεμψαν τὸν ___________ (ἡγεμών) δῶρα δόντες (= αφού του έδωσαν δώρα). ε. Ἀλκιβιάδης ___________ (ὁ κῆρυξ) ἔπεμψεν ἐροῦντα (= για να πει) ταῦτα τοῖς συμμάχοις. Να συμπληρώσετε τους τύπους των ουσιαστικών που λείπουν στον παρακάτω μύθο του Αισώπου:  Γυνὴ χήρα φιλεργὸς __________ (θεραπαινίς, αιτ. πληθ.) ἔχουσα ταύτας εἰώθει (= συνήθιζε) ___________ (νύξ, γεν. εν.) ἐγείρειν ἐπὶ τὰ ἔργα πρὸς τὰς ___________ (ὁ ἀλεκτρυών = ο πετεινός, γεν.πληθ.) ᾠδάς. Αἱ δὲ συνεχῶς ___________ (ὁ πόνος = ο κόπος, δοτ. εν.) ταλαιπωρούμεναι ἔγνωσαν δεῖν (=αποφάσισαν ότι έπρεπε) τὸν ἐπὶ ___________ (ἡ οἰκία, γεν. εν.) ἀποκτεῖναι ___________ (ἀλεκτρυών, αιτ. εν.) ὡς ἐκείνου νύκτωρ (= τη νύχτα.)ἐξανιστάντος ___________ (ἡ δέσποινα, αιτ. εν.). Συνέβη δ’ αὐταῖς τοῦτο διαπραξαμέναις (= όταν το κατόρθωσαν αυτό) χαλεπωτέροις περιπεσεῖν τοῖς δεινοῖς. Ἡ γὰρ δεσπότις ἀγνοοῦσα τὴν τῶν ἀλεκτρυόνων ___________ (ὥρα, αιτ. εν.) ἐννυχώτερον (= πιο νωρίς μες στη νύχτα) ταύτας ἀνίστη.            ΔΕΣ http://www.kentromeletis.com/b-gymnasiou/file1.pdf http://users.sch.gr/panosloupasis/arxaia_b_gym_enotita_2.pdf ΠΗΓΗ https://www.scribd.com/document/109274241/%CE%95%CE%9D%CE%9F%CE% A4%CE%97%CE%A4%CE%91-2 ΕΝΟΤΗΤΑ 2 ΜΕΡΟΣ Α΄ Μετάφραση Αλλά όταν ο στόλος των εχθρών πλησιάζοντας στην Αττική από την πλευρά του Φαλήρου έκρυψε τις γύρωπαραλίες, πάλι οι Πελοποννήσιοι φοβισμένοι σκέφτονταν να αποπλεύσουν για τον Ισθμό της Κορίνθου. Ενώλοιπόν η κατάσταση είχε έτσι, ο Θεμιστοκλής σχεδίαζε και κατάστρωνε το τέχνασμα με το Σίκιννο. Και ήταν οΣίκιννος σχετικά με την καταγωγή του Πέρσης, αιχμάλωτος, συμπαθής στο Θεμιστοκλή και παιδαγωγός τωνπαιδιών του. Αυτόν στέλνει κρυφά στον Ξέρξη διατάζοντάς (τον) να πει ότι ο Θεμιστοκλής, ο στρατηγός τωνΑθηναίων, παίρνοντας το μέρος του Πέρση βασιλιά στέλνει σ αυτόν πρώτος την πληροφορία ότι οι Έλληνεςπροσπαθούν να ξεφύγουν και (το) συμβουλεύει να τους επιτεθεί και να εξοντώσει το στόλο τους, ενώ βρίσκονταισε σύγχυση χωρίς το πεζικό. Επειδή δέχτηκε αυτά ο Ξέρξης πιστεύοντας ότι είχαν λεχθεί με φιλική διάθεση,ευχαριστήθηκε και αμέσως έδωσε διαταγή στους κυβερνήτες των πλοίων, αφού αποπλεύσουν με διακόσια πλοία, να περικυκλώσουν τα νησιά, για να μην ξεφύγει κανείς από τους εχθρούς. ΜΕΡΟΣ Β΄ : : ΛΕΞΙΛΟΓΙΚΑ ρήμα λέγω Ερμηνεία του ρ. λέγω - λέγω: εκφράζομαι προφορικά Αρχαία ΕλληνικήΑπλές λέξεις λογίδιον, τό: μικρός λόγος, μικρή προφορική έκφραση Σύνθετες λέξεις λογοποιός, : 1. πεζογράφος (κυρίως ιστορικός συγγραφέας ή μυθογράφος), 2. αυτός που γράφει λόγους επί ὁ  πληρωμή.μφιλέγω: 1. φιλονικώ, 2. αμφισβητώ. ὁ Αρχαία/ Νέα ΕλληνικήΑπλές λέξειςλέξις (): ὁ λεκτικός -ή -ό(ν):λόγος (): ὁ λογύδριον (τό):λόγιος -α -ον:λογικός -ή -ό(ν):λογίζομαι:λογισμός (): ὁ λογείον (τό):ρήτωρ (): ὁ ρητορικός -ή -ό(ν):ρσις (): ῆ ῆ ρήτρα (): ὁ Σύνθετες λέξειςλογομαχέω – λογομαχ: ὁ  ντιλέγω: ὁ  ντιλογία (): ὁ ὁ  ντίρρησις (): ὁ ὁ προλέγω:πρόλογος (ό):πρόρρησις (): ὁ πίλογος (): ῆ ῆ 1. ομιλία, λόγος, 2. σύνολο φθόγγων που δηλώνουν μια έννοια.αυτός που σχετίζεται με την ομιλία.1. ομιλία, προφορική έκφραση, 2. πρόφαση, 3. αγόρευση, 4. φήμη.σύντομος λόγος1. λογοτέχνης, 2. μορφωμένοςαυτός που έχει σωστή σκέψη1. λογαριάζω, 2. νομίζω, 3. σκέφτομαι, 4. θεωρώ τον εαυτό μου1. υπολογισμός, 2. σκέψημέρος του θεάτρου, όπου έπαιζαν οι ηθοποιοί1. αυτός που αγορεύει δημόσια, 2. αυτός που αγόρευε στην Εκκλησία του Δήμου, 3. οδάσκαλος της ρητορικής.1. αυτός που σχετίζεται με τη ρητορεία, 2. στομφώδηςλόγος, απόφθεγμα1. γνωμικό, 2. προφορική συμφωνία, όρος σε συμφωνία, σε διαθήκη κ.λ.π.φιλονικώ με λόγιαφιλονικώ, υποστηρίζω τα αντίθετα από αυτά που έχουν λεχθεί1. αντίφαση, 2. λογομαχίαανασκευή όσων έχουν λεχθεί1. προτιμώ, 2. λέγω από πριν, προφυτεύω, 3. προκαθορίζω1. το πρώτο μέρος του αρχαίου δράματος, 2. εισαγωγικό μέρος λόγου ή βιβλίουπρόγνωση, προφητεία1. συμπέρασμα, 2. το τελευταίο μέρος λόγου ή βιβλίου, παράλογος -η -ο(ν): νάλογος -η -ο(ν): ὁ φιλόλογος (): ὁ πολύλογος [(ν.ε.)πολυλογάς]:πολυλογία (): ὁ ρρητος -η -ο(ν): ὁ πόρρητος - η -ο(ν): ὁ τυμολογία (): ῆ ῆ μφιλεγόμενος -η -ο(ν): ὁ μφιλογία (): ὁ ὁ ρχαιολογία (): ὁ ὁ μυθολογία (): ὁ 1. ανέλπιστος, 2. ανόητος, χωρίς λογικήσύμμετρος, αντίστοιχος1. καθηγητής φιλολογίας, 2. αυτός που ασχολείται με την παιδεία και τα γράμματαφλύαροςφλυαρία1. αυτός που δεν έχει ειπωθεί, 2. απερίγραπτος, 3. απόρρητος, 4. ακατανόμαστος1. απαγορευμένος, 2. μυστικός1. αναζήτηση του ετύμου (αρχική σημασία) των λέξεων, 2. το έτυμο των λέξεων, 3.κλάδος της γλωσσολογίας που ερευνά το ετυμολογικό των λέξεων.διφορούμενος, αμφισβητούμενοςαμφισβήτηση, αντιλογίαεπιστήμη που μελετά αρχαίους λαούς1. διήγηση μύθων, 2. το σύνολο των μυθικών παραδόσεων ενός λαο Προτομή του Θεμιστοκλή (5ος αι. π.Χ., Μουσείο