ΠΗΓΗ https://www.slideshare.net/despifor/8-50210061
ΠΗΓΗ http://users.sch.gr/ipap/Ellinikos%20Politismos/Yliko/Theoria%20arxaia/metafraseis%20a%20gym/a08xm.htm
Λεξιλογικός Πίνακας
Για τη λέξη ἐλεύθερος
Για να βρεις τη σημασία των λέξεων του Λεξιλογικού Πίνακα πήγαινε στα λεξικά της Πύλης για την ελληνική γλώσσα ή χρησιμοποίησε τους παρακάτω δεσμούς:
| Αρχαία Ελληνική / Νέα Ελληνική | Νέα Ελληνική | ||
 |  | ἐλευθερόω, ἐλευθερῶ (ελευθερώνω) ἡ ἐλευθερίαἡ ἐλευθέρωσις (ελευθέρωση) ὁ ἐλευθερωτής ἐλευθεριάζω ἡ ἐλευθεριότης (ελευθεριότητα) [= (α.ε.) η συμπεριφορά ελεύθερου ανθρώπου, (ν.ε.) η έλλειψη ηθικών φραγμών] ἐλευθέριος = (α.ε.) αυτός που χαρακτηρίζει ελεύθερο άνθρωπο, και ως επίθ. του Δία Ελευθερωτή, (ν.ε.) χωρίς περιορισμούς | λευτεριά λεύτερος Λευτέρης |
 | ἐλευθερόστομος [= αυτός που μιλάει ελεύθερα] ἡ ἐλευθεροστομία ἀπελεύθερος ἡ ἀπελευθέρωσις (απελευθέρωση) φιλελεύθερος | ελευθεροτυπία ελευθερόφρων [= 1. αυτός που σκέφτεται ελεύθερα, 2. ο απαλλαγμένος από προκαταλήψεις] φιλελευθεροποιώ φιλελευθερισμός απελευθερώνω |
Χρησιμοποίησε τα σύμβολα % ή * ή * πριν ή μετά από το -ελευθερ, π.χ *ελευθερ ή ελευθερ* ή *ελευθερ*, για να βρεις τις σύνθετες λέξεις, καθώς και τη σημασία τους. Χρησιμοποιώντας τη σύνθετη αναζήτηση μπορείς να βρεις μόνο επίθετα ή μόνο ρήματα κ.τ.λ...
Όσες λέξεις δεν ξέρεις τι σημαίνουν πάτα το καλαθάκι που βρίσκεται αριστερά της λέξης. Αφού τις συγκεντρώσεις όλες πάτα το καλαθάκι που βρίσκεται δεξιά από το πλαίσιο αναζήτησης. Αντίγραψέ τες σ' ένα έγγραφο του Word ή του OpenOffice. Μελέτησε προσεκτικά τα παραδείγματα.
Ασκήσεις
Σχολικού βιβλίου
- Να γράψετε τι δηλώνουν τα παράγωγα ουσιαστικά ἐλευθέρωσις και ἐλευθερωτής, σε σχέση με όσα διδαχτήκατε στις προηγούμενες Ενότητες (πρόσωπο που ενεργεί, κατάσταση κτλ.).
- α. Να συνδυάσετε σε φράσεις το επίθετο «ελεύθερος» με τα ουσιαστικά «ζώνη», «σκοπευτής», «χρόνος» και να γράψετε τη σημασία των φράσεων που θα σχηματίσετε. β. Να γράψετε προτάσεις με τις φράσεις: «προσωπική ελευθερία», «ελευθερία του λόγου», «ελευθερία του Τύπου».
- Να αποδώσετε τη σημασία των υπογραμμισμένων φράσεων:
- Να βρείτε από τον Λεξιλογικό Πίνακα ν.ε. αντώνυμα των παρακάτω λέξεων
Πρόσθετες ασκήσεις
- Να αντιστοιχίσετε τις λέξεις της αριστερής στήλης με τους ορισμούς της δεξιάς
- Να βρείτε τα αντώνυμα των παρακάτω λέξεων
- Να βρείτε τα συνώνυμα των παρακάτω λέξεων
Κατέβασε τις πρόσθετες ασκήσεις σε αρχείο 
Παραγωγή και Σύνθεση
Παραγωγή ουσιαστικών από επίθετα
Τα ουσιαστικά που παράγονται από επίθετα είναι αφηρημένα ουσιαστικά, γένους θηλυκού ή ουδετέρου, και φανερώνουν ιδιότητα. Συνηθισμένες παραγωγικές καταλήξεις, ανάλογα με την κλίση των επιθέτων, είναι:
| Καταλήξεις ουσιαστικών που παράγονται από επίθετα | |
|---|---|
| -ία -(ε)ια (προπαροξύτονα) -(ο)ια (προπαροξύτονα) -ος -σύνη -(υ)της -(ό)της -άς | από επίθετα β′ κλίσης σε -ος και από μερικά γ′ κλίσης κακός > ἡ κακία, ἀτυχής > ἡ ἀτυχία από επίθετα γ′ κλίσης σε -ης, -ης, -ες ὑγιής > ἡ ὑγίεια από συνηρημένα επίθετα β′ κλίσης σε -ους εὔνους > ἡ εὔνοια από επίθετα γ′ κλίσης σε -ύς, -εῖα, -ύ πλατύς > τὸ πλάτος από επίθετα β′ κλίσης και γ′ κλίσης σε -ων, -ων, -ον δίκαιος > ἡ δικαιοσύνη, ἄφρων > ἡ ἀφροσύνη από επίθετα γ′ κλίσης σε -ύς, -εῖα, -ύ βαρύς > ἡ βαρύτης, ταχύς > ἡ ταχυτής / ἡ ταχύτης από επίθετα β′ κλίσης σε -ος ἀρχαῖος > ἡ ἀρχαιότης από αριθμητικά επίθετα μόνος > ἡ μονάς |
ασκήσεις- Να γράψετε ουσιαστικά παράγωγα των παρακάτω επιθέτων:
- Να βρείτε από ποια επίθετα προέρχονται τα παρακάτω ουσιαστικά:
- Να συμπληρώσετε στα τετραγωνίδια παράγωγα ουσιαστικά των επιθέτων που δίνονται. Στην έγχρωμη στήλη σχηματίζεται παράγωγο ουσιαστικό του επιθέτου λαμπρός.
1. Δευτερόκλιτα επίθετα
2. Η δεικτική αντωνυμία οὗτος, αὕτη, τοῦτο
1. Δευτερόκλιτα επίθετα 
![Τα επίθετα στη ν.ε [πηγή:Γραμματική Νέας Ελληνικής Γλώσσας Α΄,Β΄,Γ΄Γυμνασίου]](https://lh3.googleusercontent.com/blogger_img_proxy/AEn0k_vgaQt5soUlTQ43mZp5bpkIIIyMPFNLZLdxT3-UyWgMzrvgdox-n5rE8fuWc0xTXWLz3xHwLBfHK8tTfVtuaDkv7597DASNPnyMcfL2blJxxNqI0a-pEBbofM6N2o769MqHK-gTVY2kpvUjO94JhcgtM_7GYOA=s0-d "Τα επίθετα στη ν.ε [πηγή: Γραμματική Νέας Ελληνικής Γλώσσας Α΄,Β΄,Γ΄Γυμνασίου]")
Όπως και στη ν.ε., τα επίθετα προσδίδουν μια ιδιότητα σε ένα ουσιαστικό. Στην α.ε. υπάρχουν δευτερόκλιτα και τριτόκλιτα επίθετα. Στα δευτερόκλιτα περιλαμβάνονται επίθετα τρικατάληκτα (δηλ. με τρεις καταλήξεις, μία για κάθε γένος) και δικατάληκτα (δηλ. με δύο καταλήξεις, μία κοινή για το αρσενικό και το θηλυκό και μία για το ουδέτερο). Συγκεκριμένα:
| αρσενικό | θηλυκό | ουδέτερο | Παράδειγμα | |
| τρικατάληκτα | -ος | -η -α | -ον | ὁ καλός, ἡ καλή, τὸ καλόν ὁ δίκαιος, ἡ δικαία, τὸ δίκαιον |
| δικατάληκτα | -ος | -ος | -ον | ὁ ἔνδοξος, ἡ ἔνδοξος, τὸ ἔνδοξον |
Παρατηρήσεις
Στα τρικατάληκτα δευτερόκλιτα επίθετα το αρσενικό και το ουδέτερο γένος κλίνονται σύμφωνα με τη β′ κλίση των ουσιαστικών (βλ. Ενότητα 4), ενώ το θηλυκό κλίνεται σύμφωνα με την α′ κλίση των ουσιαστικών (βλ. Ενότητα 6).
Το θηλυκό γένος των τρικατάληκτων δευτερόκλιτων επιθέτων κανονικά λήγει σε -η. Όταν, όμως, πριν από την κατάληξη -ος του αρσενικού υπάρχει φωνήεν ή -ρ-, τότε λήγει σε -α (μακρό), π.χ. ἀγαθ-ός, ἀγαθ-ή, ἀγαθ-όν, αλλά πλούσι-ος, πλουσί-α (προσοχή στον τονισμό, η λήγουσα είναι μακρά), πλούσι-ον και μικρ-ός, μικρ-ά, μικρ-όν.
Το θηλυκό των τρικατάληκτων δευτερόκλιτων επιθέτων στην ονομαστική, γενική και κλητική του πληθυντικού τονίζεται όπου και όπως το αρσενικό στις αντίστοιχες πτώσεις, π.χ. πλούσιαι, πλουσίων (αρσ.: πλούσιοι, πλουσίων).
Δικατάληκτα είναι κυρίως τα περισσότερα σύνθετα επίθετα σε -ος, π.χ. ὁ/ἡ ἔνδοξος, τὸ ἔνδοξον – ὁ/ἡ ἀθάνατος, τὸ ἀθάνατον.
Το θηλυκό γένος των τρικατάληκτων δευτερόκλιτων επιθέτων κανονικά λήγει σε -η. Όταν, όμως, πριν από την κατάληξη -ος του αρσενικού υπάρχει φωνήεν ή -ρ-, τότε λήγει σε -α (μακρό), π.χ. ἀγαθ-ός, ἀγαθ-ή, ἀγαθ-όν, αλλά πλούσι-ος, πλουσί-α (προσοχή στον τονισμό, η λήγουσα είναι μακρά), πλούσι-ον και μικρ-ός, μικρ-ά, μικρ-όν.
Το θηλυκό των τρικατάληκτων δευτερόκλιτων επιθέτων στην ονομαστική, γενική και κλητική του πληθυντικού τονίζεται όπου και όπως το αρσενικό στις αντίστοιχες πτώσεις, π.χ. πλούσιαι, πλουσίων (αρσ.: πλούσιοι, πλουσίων).
Δικατάληκτα είναι κυρίως τα περισσότερα σύνθετα επίθετα σε -ος, π.χ. ὁ/ἡ ἔνδοξος, τὸ ἔνδοξον – ὁ/ἡ ἀθάνατος, τὸ ἀθάνατον.
| αρσενικό | θηλυκό | ουδέτερο | |
| ενικός αριθμός | |||
| ονομ. γεν. δοτ. αιτ. | ὁ φαιδρός τοῦ φαιδροῦ τῷ φαιδρῷ τόν φαιδρόν | ἡ φαιδρά τῆς φαιδρᾶς τῇ φαιδρᾷ τήν φαιδράν | τό φαιδρόν τοῦ φαιδροῦ τῷ φαιδρῷ τό φαιδρόν |
| πληθυντικός αριθμός | |||
| ονομ. γεν. δοτ. αιτ. | οἱ φαιδροί τῶν φαιδρῶν τοῖς φαιδροῖς τούς φαιδρούς | αἱ φαιδραί τῶν φαιδρῶν ταῖς φαιδραῖς τάς φαιδράς | τά φαιδρά τῶν φαιδρῶν τοῖς φαιδροῖς τά φαιδρά |
2. Η δεικτική αντωνυμία οὗτος, αὕτη, τοῦτο
Η αντωνυμία οὗτος, αὕτη, τοῦτο (= αυτός, -ή, -ό) είναι τρικατάληκτη και κλίνεται ως εξής:
| αρσενικό | θηλυκό | ουδέτερο | ||||
| ενικός | πληθυντικός | ενικός | πληθυντικός | ενικός | πληθυντικός | |
| ονομαστική γενική δοτική αιτιατική κλητική | οὗτος τούτου τούτῳ τοῦτον οὗτος | οὗτοι τούτων τούτοις τούτους ---- | αὕτη ταύτης ταύτῃ ταύτην αὕτη | αὗται τούτων ταύταις ταύτας ---- | τοῦτο τούτου τούτῳ τοῦτο ---- | ταῦτα τούτων τούτοις ταῦτα ---- |
Παρατηρήσεις
1. Είναι η μόνη αντωνυμία που έχει κλητική πτώση στον ενικό αριθμό του αρσενικού και του θηλυκού γένους.
2. Το ουδέτερο δεν έχει τελικό -ν στην ονομαστική και αιτιατική ενικού.
3. Οι τύποι του ουδετέρου γένους και οι πλάγιες πτώσεις του αρσενικού και του θηλυκού γένους έχουν αρχικό γράμμα τ-.
4. Για τις υπόλοιπες δεικτικές αντωνυμίες βλ. Γραμματική της Αρχαίας Ελληνικής.
2. Το ουδέτερο δεν έχει τελικό -ν στην ονομαστική και αιτιατική ενικού.
3. Οι τύποι του ουδετέρου γένους και οι πλάγιες πτώσεις του αρσενικού και του θηλυκού γένους έχουν αρχικό γράμμα τ-.
4. Για τις υπόλοιπες δεικτικές αντωνυμίες βλ. Γραμματική της Αρχαίας Ελληνικής.
Ασκήσεις
Σχολικού βιβλίου
- Να κλίνετε τα ονοματικά σύνολα:ἡ ὡραία νῆσος, ὁ καλὸς μαθητής, τὸ γνήσιον τέκνον
- Να γράψετε τα επίθετα που δίνονται στην παρένθεση στον κατάλληλο τύπο, ώστε να συμφωνούν με τα αντίστοιχα ουσιαστικά
- Να μεταφέρετε τα παρακάτω επίθετα στα υπόλοιπα γένη διατηρώντας τον αριθμό και την πτώση
- Να συμπληρώσετε τα κενά με τον κατάλληλο τύπο της δεικτικής αντωνυμίας οὗτος, αὕτη, τοῦτο και, σε όσες περιπτώσεις είναι νοηματικά αποδεκτό, να μεταφέρετε τις προτάσεις στον άλλον αριθμό:
- Να εντοπίσετε στο παρακάτω κείμενο τα δευτερόκλιτα επίθετα και να τα μεταφέρετε στην ίδια πτώση του άλλου αριθμού και στα τρία γένη:
Πρόσθετες ασκήσεις
- Βρες στο κείμενο τις 32 λέξεις που είναι τύποι των δευτερόκλιτων επιθέτων.
- Άσκηση για τον σωστό τύπο των θηλυκών δευτερόκλιτων επιθέτων
- Βρες τον σωστό τύπο για το θηλυκό στα δευτερόκλιτα επίθετα
- Κλίση του επιθέτου ἡ ΒΕΒΑΙΑ
- 1η άσκηση αντιστοίχισης των δευτερόκλιτων επιθέτων
- 2η άσκηση αντιστοίχισης των δευτερόκλιτων επιθέτων
- Άσκηση για τη δεικτική αντωνυμία οὗτος, αὕτη, τοῦτο
ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ Α' ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ - ΕΝΟΤΗΤΑ 8η
Β1 ΛΕΞΙΛΟΓΙΚΑ
1. Να συμπληρώσετε τον πίνακα με την κατάλληλη λέξη που βρίσκεται μέσα στην παρένθεση.
(ελευθεροτυπία, απελευθερώνω, ελευθερία, ελευθεροστομία)
o Οι Έλληνες κατά την επανάσταση του 1821 ………………………. από την σκλαβιά των Τούρκων.
o Στην παρέα μας υπάρχει ………………………… και ο καθένας μπορεί να εκφράσει τη γνώμη του.
o Στη δημοκρατία υπάρχει ……………………. και οι ειδήσεις διαδίδονται χωρίς εμπόδια.
o Όλοι οι άνθρωποι έχουν δικαίωμα στην ……………………. .
2. Επιλέξτε το σωστό:
- Διακρινόταν για τις ………………………. (φιλελεύθερος, απελεύθερος) ιδέες του.
- Η …………………………. (ελευθεροτυπία, ελευθέρωση) είναι σημαντική για την ενίσχυση της δημοκρατίας.
- Ο …………………………………. (ελευθερόστομος, φιλελεύθερος) εκφράζει ανοιχτά τις απόψεις του, δεν κρύβεται.
- Ο ………………………………… (απελεύθερος, φιλελευθερισμός) έχει για αρχή του το καθεστώς της ελευθερίας.
Β2 ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΚΑ
1. Να γράψετε τα ουσιαστικά που παράγονται από τα επίθετα:
ἄπιστος:
ἀληθής:
βαθύς:
γλυκύς:
εὐγνώμων:
παχύς:
δύο:
δέκα:
κακός:
ἐπιμελής:
2. Να αντιστοιχίσετε τα επίθετα της στήλης Α με τα αντίστοιχα ουσιαστικά της στήλης Β.
Α
α. φιλόπονος
β. ἀσεβής
γ. ἀγχίνους
δ. βαρύς
ε. ἀγνώμων
στ. θρασύς
ζ. βάρβαρος
Β
2. ἀγνωμοσύνη
3. θρασύτης
4. φιλοπονία
5. βαρβαρότης
6. ἀγχίνοια
7. ἀσέβεια
Γ. ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ
1. Να συμπληρώσετε τις προτάσεις που ακολουθούν με τον κατάλληλο τύπο του επιθέτου:
α. Κόσμος τῆς ……………….(ἀγαθός, θηλ. γεν. εν.) ψυχῆς ἀρετή ἐστι.
β. Οἱ διδάσκαλοι τῶν Περσῶν ἦσαν ………………(σοφός, αρσ. ονομ. πληθ.) πολῖται
γ. Οἱ νέοι …………….(πονηρός, ουδ. γεν. πληθ.) ἔργων ἀπέχουσι.
δ. Ἡ φιλία τῶν ………………(δίκαιος, αρς. γεν. πληθ.) ἀνθρώπων ἐστὶ πηγὴ ἀγαθῶν.
ε. Ἡ μέθη …………………(μικρός, θηλ. ονομ. εν.) ἐστὶ μανία.
στ. Ὁ χρηστὸς ἄνθρωπος οὐ βάλλεται ………………..(πονηρός, δοτ. πληθ.) λόγοις.
ζ. Ἡ σοφία ……………….(ἄξιος, θηλ. ονομ. εν.) χρυσοῦ ἐστι.
2. Στην άσκηση που ακολουθεί να συμπληρωθούν τα κενά με τον κατάλληλο τύπο της δεικτικής αντωνυμίας οὗτος – αὕτη – τοῦτο.
α. οὐκ ἦλθον εἰς………τὴν πόλιν.
β. οἱ τόποι ……….χθαμαλοί εἰσι.
γ. γένοιτο, Κύριε, τῇ ἡμέρᾳ……….ἀναμαρτήτους φυλαχθῆναι ἡμᾶς.
δ. ἐν τῷ σταδίῳ ………ἀγὼν γίγνεται.
ε. ἐν……… ταῖς ὁδοῖς ἐπορεύετο.
στ. ……………………. τῷ τρόπῳ ἐτείχισαν οἱ Ἀθηναῖοι τὴν πόλιν.
ζ. ἐν τῇ χώρᾳ ………………….. ξένοι ἐσμέν.
η. οὐδείς ἐν τῇ πόλει ἐγίγνωσκεν ……………… τὰ παιδία.
θ. ἐπλεύσαμεν τρεῖς ἡμέρας καὶ περὶ …………………. τὰς νήσους.
ι. ἐπειρῶντο (=προσπαθούσαν) …………………. τοῖς δώροις δεκάσαι ἡμᾶς (=να μας δωροδοκήσουν).
ια. ἅπαντες οἱ ἀγαθοὶ πολῖται πράττουσιν κατὰ ……………………. τοὺς νόμους.
ιβ. Ἀλέξανδρος ἐβασίλευε ……………….. τῶν χωρῶν.
ιγ. οὐ γιγνώσκω …………………… τὰ παιδία.
ιδ. ἐν ……………… τῷ τόπῳ ᾤκουν οἱ Ἀχαιοί.
ιε. ……………………. εἰσὶν αἱ οἰκίαι τῶν προγόνων ἡμῶν.
ιστ. κατ’ ἐκεῖνο τὸ θέρος περὶ ………………… ταῖς νήσοις ἐπλέομεν.
3. Να συμπληρώσετε τα γένη που λείπουν από τον παρακάτω πίνακα.
ΑΡΣΕΝΙΚΟ ΘΗΛΥΚΟ ΟΥΔΕΤΕΡΟ
ὑψηλός ……………….. ……………….
…………….. .………………. ἄθλιον
χλιαρός .……………… ……………….
……………… ἁγία ……………….
……………… αὐστηρά ………………
ἄδικος ……………… ………………
4. Να τοποθετήσετε τα επίθετα της παρένθεσης στην κατάλληλη πτώση ώστε να συμφωνούν με τα ουσιαστικά που προσδιορίζουν.
α. ταῖς …………………… ψυχαῖς (καλός)
β. τῶν …………………… ἀνθρώπων (ἔντιμος)
γ. τῆς …………………… ἡμέρας (ψυχρός)
δ. τούς …………………… νεανίας (ὡραῖος)
ε. τῶν …………………. μετάλλων (πολύτιμος)
στ. τάς …………………… διόδους (ὑπόγειος)
5. Να χρησιμοποιήσετε τις ακόλουθες λέξεις για να ολοκληρώσετε τις προτάσεις: τούτοις, ταύτης, ταῦτα, ταύταις, οὗτος, τοῦτο
α. Ὁ ἀνὴρ …………. ἐστὶ μεγάλης ἀρετῆς.
β. Ὁ Περικλῆς ………….. εἶπε τοῖς Ἀθηναίοις.
γ. Ἡ μήτηρ…………… καὶ ὁ πατήρ μου ἀδελφοί εἰσι.
δ. Ὁ φιλόσοφος ἔλεγεν δείξειν……………. .
ε. ……………. ταῖς ἀρχαῖς οἱ Ἀθηναῖοι ἐπολιτεύοντο.
στ. Ἡ γῆ παρέχει ………….. τοῖς θηρίοις τὴν καθ’ ἡμέραν τροφήν.
6. Να συνδυάσετε τις λέξεις της Α και της Β στήλης, ώστε να προκύψουν σωστά ονοματικά σύνολα (φράσεις).
Α Β
α. ἰωνικοῦ 1. τέχνης
β. ποιητικῆς 2. πολιτῶν
γ. ἠρέμῳ 3. δένδροις
δ. γενναίων 4. ῥυθμοῦ
ε. ἀκάρποις 5. θαλάσσῃ
7. Να συμπληρώσετε τις παρακάτω προτάσεις τοποθετώντας τα επίθετα των παρενθέσεων στον κατάλληλο τύπο.
α) Ἐν ταῖς……………. (ἀρχαίος) Ἀθήναις αἱ μὲν τῶν ἰδιωτῶν οἰκίαι ……………… (μικρός) καὶ ……………. (ταπεινός), οἱ δὲ δημόσιοι οἴκοι …………… (ὑψηλός) τε και ……………. (καλός) ἦσαν.
β) Οἱ τῶν γεωργῶν πόνοι πολλάκις ……………. (μάταιος) εἰσίν, ἐπειδὴ …………….. (βλαβερός) ζῷα τοὺς καρποὺς διαφθείρει.
γ) Ἐν τῇ ………….. (ἀρχαίος) Βαβυλώνι (δοτ. εν. θηλ.) στοαὶ ……….. (περίλαμπρος ) καὶ κῆποι ……………. (ἀνθηρός) καὶ περίπατοι …………… (τερπνός) ἦσαν.
δ) Ἔλεγον τὴν πόλιν…………. (πλούσιος) καὶ…………… (ἔνδοξος) εἶναι.
ΠΗΓΗ : Επιμέλεια: Γκέκα Βάγια, Φιλόλογος http://laventer.blogspot.gr
ΕΝΟΤΗΤΑ 8
Β1 ΛΕΞΙΛΟΓΙΚΟΣ ΠΙΝΑΚΑΣ
ελευθερώνω:
1.κάνω κάποιον από δούλο ελεύθερο, του δίνω ελευθερία· απελευθερώνω. Ελευθέρωσαν την πατρίδα του από το ζυγό της δουλείας.
|| αφήνω δεσμώτη ή κρατούμενο ελεύθερο: Ελευθέρωσαν τους ομήρους.
2. απαλλάσσω από εμπόδιο, βάρος, ενόχληση, υποχρέωση, δέσμευση: Ελευθερώστε την είσοδο / τη δίοδο / το δρόμο
ΑΝΤ: υποδουλώνω, σκλαβώνω
1.κάνω κάποιον από δούλο ελεύθερο, του δίνω ελευθερία· απελευθερώνω. Ελευθέρωσαν την πατρίδα του από το ζυγό της δουλείας.
|| αφήνω δεσμώτη ή κρατούμενο ελεύθερο: Ελευθέρωσαν τους ομήρους.
2. απαλλάσσω από εμπόδιο, βάρος, ενόχληση, υποχρέωση, δέσμευση: Ελευθερώστε την είσοδο / τη δίοδο / το δρόμο
ΑΝΤ: υποδουλώνω, σκλαβώνω
ελευθερία:
η απουσία περιορισμού, η ιδιότητα ή η κατάσταση εκείνου που δεν εμποδίζεται ή δε δεσμεύεται από κανέναν εξωτερικό ή εσωτερικό παράγοντα( Εσωτερική / εξωτερική Απόλυτη.
|| H ελευθερία της βούλησης (ενός ατόμου)= η ικανότητά του να αποφασίζει και να ενεργεί ανεξάρτητα από κάθε εξωτερικό ή εσωτερικό παράγοντα.
|| (ειδ.) ό,τι οι νόμοι επιτρέπουν να πράττει ή να μην πράττει κάποιος: Οι ελευθερίες του ατόμου / του πολίτη. Η ελευθερία λόγου , του τύπου. || (για κράτη, έθνη) η μη εξάρτηση από την εξουσία ή την κυριαρχία άλλου κράτους· λευτεριά.
ANT δουλεία, σκλαβιά
ελευθέρωση :
λύτρωση, αποδέσμευση
ΑΝΤ: υποδούλωση
ελευθεριάζω:
ζω, συμπεριφέρομαι με τρόπο που ξεπερνά τους περιορισμούς και τις απαγορεύσεις μιας κοινώς αποδεκτής ηθικής (ελευθεριάζουσα συμπεριφορά)
ελευθεριότητα:
η έλλειψη ηθικών φραγμών
ελευθεροστομία: τολμηρός τρόπος ομιλίας.
α. τρόπος έκφρασης και ομιλίας που αντιβαίνει στους κοινώς αποδεκτούς κανόνες ευπρεπούς και ηθικής συμπεριφοράς· αυθάδεια ή, συνηθέστερα, αθυροστομία.
β. ειλικρινής και θαρραλέα έκφραση γνώμης· παρρησία.
απελεύθερος:
στην αρχαιότητα, ο δούλος που απέκτησε την ελευθερία του.
φιλελεύθερος -η -ο:
1. που αγαπάει την ελευθερία: Έχει φιλελεύθερες ιδέες.
2. που κινείται, που δρα ή εκφράζεται στα πλαίσια του φιλελευθερισμού: Φιλελεύθερη πολιτική / οικονομία / ιδεολογία. (ως ουσ.) ο φιλελεύθερος, οπαδός του φιλελευθερισμού
ελευθεροτυπία:
η ελευθερία του τύπου, η ελεύθερη έκφραση γνώμης
ελευθερόφρων : αυτός που σκέφτεται ελεύθερα
φιλελευθεροποιώ: αίρω περιορισμούς και απαγορεύσεις, επιχειρώ φιλελευθεροποίηση: Το καθεστώς / η κοινωνία / η οικονομία φιλελευθεροποιήθηκε.
φιλελευθερισμός : 1. το σύνολο των ιδεών, των θεωριών και των αρχών με τις οποίες διακηρύσσεται η ελευθερία του ατόμου στο οικονομικό, στο πολιτικό και στο θρησκευτικό επίπεδο· λιμπεραλισμός: O φιλελευθερισμός ήρθε το 18ο αι. ως αντίδραση στους περιορισμούς του ατόμου από τη μεσαιωνική παράδοση.
Πολιτικός / οικονομικός / θρησκευτικός φιλελευθερισμός.
H ιδεολογία του φιλελευθερισμού στήριξε πολλές φορές απολυταρχικά καθεστώτα.
2. η αγάπη για την ελευθερία
2 ΑΣΚΗΣΗ
Να σχηματίσετε προτάσεις με τις λέξεις : ελευθερώνω
Παρά τις προεκλογικές της δεσμεύσεις , η κυβέρνηση δεν απελευθέρωσε τους πολιτικούς κρατουμένους .
ελευθερία
Στο βωμό της ελευθερίας έχει χυθεί πολύ αίμα.
ελευθεριότητα
Είναι αδίστακτος και χωρίς ηθικούς φραγμούς. Η ελευθεριότητα του τον καθιστά επικίνδυνο.
ελευθερόστομος
Προσβάλλει τους άλλους ανά πάσα στιγμή . Είναι απίστευτα ελευθερόστομος.
απελευθέρωση
Πολλοί θεωρούν απαραίτητη την απελευθέρωση του ωραρίου . ελευθεροτυπία
Όπου παρεμποδίζεται το δικαίωμα να εκφράζει ελεύθερα τις απόψεις του μέσω του Τύπου , εκεί υπάρχει ελευθεροτυπία.
φιλελεύθερος
Διώχθηκε από το στρατιωτικό καθεστώς για τις φιλελεύθερες και προοδευτικές του ιδέες.
3 Γ. ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ
ΔΕΥΤΕΡΟΚΛΙΤΑ ΕΠΙΘΕΤΑ
1.τριγενή και τρικατάληκτα
Το αρσενικό και το ουδέτερο γένος κλίνεται κατά τη β κλίση, το θηλυκό γένος σύμφωνα με την α κλίση
ὁ καλός , ἡ καλή , το καλόν
ὁ δίκαιος, ἡ δικαία, το δίκαιον
ὁ καθαρός , ἡ καθαρά , τό καθαρόν
Παρατηρήσεις
1. Τρικατάληκτα επίθετα το θηλυκό γένος λήγει σε α (μακρό) , όταν πριν από την κατάληξη υπάρχει φωνήεν ή ρ π.χ. πλούσιος- πλουσία
2. Δικατάληκτα επίθετα είναι
α. τα περισσότερα σύνθετα ὁ ἄκαιρος , ἡ ἄκαιρος
β. όσα λήγουν σε ιος , ειος , ιμος ὁ αἴθριος , ἡ αἴθριος και γ. τα επίθετα βάναυσος , βέβηλος , βάρβαρος , βάσκανος , ἕωλος , ἥμερος , ἤρεμος , ἥσυχος, κίβδηλος , λάβρος , λάλος , χέρσος , τιθασός.
3.Στην ονομαστική και γενική πληθυντικού τα θηλυκά τονίζονται όπως και τα αρσενικά οἱ πλούσιοι –αἱ πλούσιαι
2. τριγενή και δικατάληκτα (δύο καταλήξεις , μια για το αρσενικό και το θηλυκό και μια για το ουδέτερο) Κλίνονται κατά τη β κλίση ὁ ἔνδοξος , ἡ ἔνδοξος, τό ἔνδοξον
4 Ενότητα 8η Γ.
Γραμματική –Δευτερόκλιτα επίθετα / Δεικτική αντωνυμία οὗτος, αὕτη , τοῦτο
Ασκήσεις 1. Να συμπληρώσετε τον παρακάτω πίνακα , όπως το παράδειγμα
Επίθετα
Κατηγορία
Θηλυκό γένος
Ουδέτερο γένος
ἅγιος τρικατάληκτο ἁγία ἅγιον
σεμνός
δόκιμος
γενναῖος
βέβαιος
θερμός
ἄκαρπος
αἰφνίδιος
παλαιός
2.Να γράψετε το επίθετο στη σωστή πτώση και αριθμό
1. Αἱ …………………...ἀποφάσεις (ὁ δίκαιος)
2. τοῖς …………………στρατοῖς(ὁ ἀξιόμαχος)
3. τῆς …………………συμπεριφορᾶς(ὁ βάναυσος)
4. τόν ………………….καιρόν(ὁ αἴθριος)
5. τοῖς …………………προγόνοις(ὁ ἔνδοξος)
6. τῶν ……. …………..ἀνδρῶν (ὁ πλούσιος)
7. ἡ …………………….μᾶζα ( ὁ ἄμορφος)
8. οἱ …………….. ……ἰχθύες (ὁ ἄφωνος)
9. τά …………………….τείχη( ὁ ὑψηλός)
10. τῆς ………………….θυέλλης (ὁ φοβερός)
11. τήν ………………….βασίλισσαν (ὁ ἔνδοξος)
12. τούς…………………νησιῶτας( ὁ τολμηρός)
3. Γράψτε τα παρακάτω επίθετα στην ίδια πτώση και αριθμό στα γένη που λείπουν αρσενικό θηλυκό ουδέτερο
τῇ μικρᾷ
τοῦ παμφόρου
τήν πυκνήν
τούς ἀρχαίους
τά ἄπειρα
4.Να συμπληρώσεις τις προτάσεις με τους κατάλληλους τύπους της δεικτικής αντωνυμίας οὗτος, αὕτη , τοῦτο
α. Ἐπεί δέ ………………….(αρσ.)ἀπέθανε , Ἡριππίδας ἀναλαμβάνει τάς ναῦς
β. Έκ ……………..(γεν.ουδ.) δῆλον ἐστί ὅτι πάντας χρή………………(αιτ. ουδ) μανθάνειν.
γ. Δεῖ ἐπιμελεῖσθαι ……………….τοῦ πράγματος , τῆς ἀρετῆς , καί …………………..(αιτ.θηλ.) διδάσκειν καί ἰδία καί δημοσία.
5 Αφού διαβάσετε από τη γραμματική της αρχαίας ελληνικής τις σελίδες 95-97(δευτερόκλιτα επίθετα) και 137-138(δεικτικές αντωνυμίες) να κάνετε τις παρακάτω ασκήσεις:
1.Να σχηματίσετε τα τρία γένη των επιθέτων: δόκιμος , σεμνός , γενναῖος , βέβαιος , θερμός , ἄκαρπος , βέβηλος , αἰφνίδιος, παλαιός , καθαρός.
2.Να γράψετε το επίθετο στη σωστή πτώση και αριθμό Αἱ …………..ἀποφάσεις (ὁ δίκαιος) , τοῖς …………………στρατοῖς(ὁ ἀξιόμαχος), τῆς …………………συμπεριφορᾶς(ὁ βάναυσος) , τόν ………….καιρόν(ὁ αἴθριος), τοῖς …………προγόνοις(ὁ ἔνδοξος),τῶν ……. ἀνδρῶν (ὁ πλούσιος) , ἡ …………….μᾶζα ( ὁ ἄμορφος).
3.Να κλιθούν μαζί : τό γαμήλιον δῶρον , ὁ καλός πολίτης , ἡ μικρά ὁδός.
4.Στην παρακάτω φράση να εντοπίσετε τα δευτερόκλιτα επίθετα και να γράψετε τα τρία γένη Προμηθεύς ὁρᾶ τόν ἄνθρωπον γυμνόν τε καί ἀνυπόδητον καί ἄστρωτον καί ἄοπλον.
5.Να συμπληρώσεις τις προτάσεις με τους κατάλληλους τύπους της δεικτικής αντωνυμίας οὗτος, αὕτη , τοῦτο
α. Ἐπεί δέ …………..ἀπέθανε , Ἡριππίδας ἀναλαμβάνει τάς ναῦς
β. Έκ ……….δῆλον έστί ὅτι πάντας χρή……….μανθάνειν.
γ. Δεῖ ἐπιμελεῖσθαι ……….τοῦ πράγματος , τῆς ἀρετῆς , καί …….διδάσκειν καί ἰδία καί δημοσία.
η απουσία περιορισμού, η ιδιότητα ή η κατάσταση εκείνου που δεν εμποδίζεται ή δε δεσμεύεται από κανέναν εξωτερικό ή εσωτερικό παράγοντα( Εσωτερική / εξωτερική Απόλυτη.
|| H ελευθερία της βούλησης (ενός ατόμου)= η ικανότητά του να αποφασίζει και να ενεργεί ανεξάρτητα από κάθε εξωτερικό ή εσωτερικό παράγοντα.
|| (ειδ.) ό,τι οι νόμοι επιτρέπουν να πράττει ή να μην πράττει κάποιος: Οι ελευθερίες του ατόμου / του πολίτη. Η ελευθερία λόγου , του τύπου. || (για κράτη, έθνη) η μη εξάρτηση από την εξουσία ή την κυριαρχία άλλου κράτους· λευτεριά.
ANT δουλεία, σκλαβιά
ελευθέρωση :
λύτρωση, αποδέσμευση
ΑΝΤ: υποδούλωση
ελευθεριάζω:
ζω, συμπεριφέρομαι με τρόπο που ξεπερνά τους περιορισμούς και τις απαγορεύσεις μιας κοινώς αποδεκτής ηθικής (ελευθεριάζουσα συμπεριφορά)
ελευθεριότητα:
η έλλειψη ηθικών φραγμών
ελευθεροστομία: τολμηρός τρόπος ομιλίας.
α. τρόπος έκφρασης και ομιλίας που αντιβαίνει στους κοινώς αποδεκτούς κανόνες ευπρεπούς και ηθικής συμπεριφοράς· αυθάδεια ή, συνηθέστερα, αθυροστομία.
β. ειλικρινής και θαρραλέα έκφραση γνώμης· παρρησία.
απελεύθερος:
στην αρχαιότητα, ο δούλος που απέκτησε την ελευθερία του.
φιλελεύθερος -η -ο:
1. που αγαπάει την ελευθερία: Έχει φιλελεύθερες ιδέες.
2. που κινείται, που δρα ή εκφράζεται στα πλαίσια του φιλελευθερισμού: Φιλελεύθερη πολιτική / οικονομία / ιδεολογία. (ως ουσ.) ο φιλελεύθερος, οπαδός του φιλελευθερισμού
ελευθεροτυπία:
η ελευθερία του τύπου, η ελεύθερη έκφραση γνώμης
ελευθερόφρων : αυτός που σκέφτεται ελεύθερα
φιλελευθεροποιώ: αίρω περιορισμούς και απαγορεύσεις, επιχειρώ φιλελευθεροποίηση: Το καθεστώς / η κοινωνία / η οικονομία φιλελευθεροποιήθηκε.
φιλελευθερισμός : 1. το σύνολο των ιδεών, των θεωριών και των αρχών με τις οποίες διακηρύσσεται η ελευθερία του ατόμου στο οικονομικό, στο πολιτικό και στο θρησκευτικό επίπεδο· λιμπεραλισμός: O φιλελευθερισμός ήρθε το 18ο αι. ως αντίδραση στους περιορισμούς του ατόμου από τη μεσαιωνική παράδοση.
Πολιτικός / οικονομικός / θρησκευτικός φιλελευθερισμός.
H ιδεολογία του φιλελευθερισμού στήριξε πολλές φορές απολυταρχικά καθεστώτα.
2. η αγάπη για την ελευθερία
2 ΑΣΚΗΣΗ
Να σχηματίσετε προτάσεις με τις λέξεις : ελευθερώνω
Παρά τις προεκλογικές της δεσμεύσεις , η κυβέρνηση δεν απελευθέρωσε τους πολιτικούς κρατουμένους .
ελευθερία
Στο βωμό της ελευθερίας έχει χυθεί πολύ αίμα.
ελευθεριότητα
Είναι αδίστακτος και χωρίς ηθικούς φραγμούς. Η ελευθεριότητα του τον καθιστά επικίνδυνο.
ελευθερόστομος
Προσβάλλει τους άλλους ανά πάσα στιγμή . Είναι απίστευτα ελευθερόστομος.
απελευθέρωση
Πολλοί θεωρούν απαραίτητη την απελευθέρωση του ωραρίου . ελευθεροτυπία
Όπου παρεμποδίζεται το δικαίωμα να εκφράζει ελεύθερα τις απόψεις του μέσω του Τύπου , εκεί υπάρχει ελευθεροτυπία.
φιλελεύθερος
Διώχθηκε από το στρατιωτικό καθεστώς για τις φιλελεύθερες και προοδευτικές του ιδέες.
3 Γ. ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ
ΔΕΥΤΕΡΟΚΛΙΤΑ ΕΠΙΘΕΤΑ
1.τριγενή και τρικατάληκτα
Το αρσενικό και το ουδέτερο γένος κλίνεται κατά τη β κλίση, το θηλυκό γένος σύμφωνα με την α κλίση
ὁ καλός , ἡ καλή , το καλόν
ὁ δίκαιος, ἡ δικαία, το δίκαιον
ὁ καθαρός , ἡ καθαρά , τό καθαρόν
Παρατηρήσεις
1. Τρικατάληκτα επίθετα το θηλυκό γένος λήγει σε α (μακρό) , όταν πριν από την κατάληξη υπάρχει φωνήεν ή ρ π.χ. πλούσιος- πλουσία
2. Δικατάληκτα επίθετα είναι
α. τα περισσότερα σύνθετα ὁ ἄκαιρος , ἡ ἄκαιρος
β. όσα λήγουν σε ιος , ειος , ιμος ὁ αἴθριος , ἡ αἴθριος και γ. τα επίθετα βάναυσος , βέβηλος , βάρβαρος , βάσκανος , ἕωλος , ἥμερος , ἤρεμος , ἥσυχος, κίβδηλος , λάβρος , λάλος , χέρσος , τιθασός.
3.Στην ονομαστική και γενική πληθυντικού τα θηλυκά τονίζονται όπως και τα αρσενικά οἱ πλούσιοι –αἱ πλούσιαι
2. τριγενή και δικατάληκτα (δύο καταλήξεις , μια για το αρσενικό και το θηλυκό και μια για το ουδέτερο) Κλίνονται κατά τη β κλίση ὁ ἔνδοξος , ἡ ἔνδοξος, τό ἔνδοξον
4 Ενότητα 8η Γ.
Γραμματική –Δευτερόκλιτα επίθετα / Δεικτική αντωνυμία οὗτος, αὕτη , τοῦτο
Ασκήσεις 1. Να συμπληρώσετε τον παρακάτω πίνακα , όπως το παράδειγμα
Επίθετα
Κατηγορία
Θηλυκό γένος
Ουδέτερο γένος
ἅγιος τρικατάληκτο ἁγία ἅγιον
σεμνός
δόκιμος
γενναῖος
βέβαιος
θερμός
ἄκαρπος
αἰφνίδιος
παλαιός
2.Να γράψετε το επίθετο στη σωστή πτώση και αριθμό
1. Αἱ …………………...ἀποφάσεις (ὁ δίκαιος)
2. τοῖς …………………στρατοῖς(ὁ ἀξιόμαχος)
3. τῆς …………………συμπεριφορᾶς(ὁ βάναυσος)
4. τόν ………………….καιρόν(ὁ αἴθριος)
5. τοῖς …………………προγόνοις(ὁ ἔνδοξος)
6. τῶν ……. …………..ἀνδρῶν (ὁ πλούσιος)
7. ἡ …………………….μᾶζα ( ὁ ἄμορφος)
8. οἱ …………….. ……ἰχθύες (ὁ ἄφωνος)
9. τά …………………….τείχη( ὁ ὑψηλός)
10. τῆς ………………….θυέλλης (ὁ φοβερός)
11. τήν ………………….βασίλισσαν (ὁ ἔνδοξος)
12. τούς…………………νησιῶτας( ὁ τολμηρός)
3. Γράψτε τα παρακάτω επίθετα στην ίδια πτώση και αριθμό στα γένη που λείπουν αρσενικό θηλυκό ουδέτερο
τῇ μικρᾷ
τοῦ παμφόρου
τήν πυκνήν
τούς ἀρχαίους
τά ἄπειρα
4.Να συμπληρώσεις τις προτάσεις με τους κατάλληλους τύπους της δεικτικής αντωνυμίας οὗτος, αὕτη , τοῦτο
α. Ἐπεί δέ ………………….(αρσ.)ἀπέθανε , Ἡριππίδας ἀναλαμβάνει τάς ναῦς
β. Έκ ……………..(γεν.ουδ.) δῆλον ἐστί ὅτι πάντας χρή………………(αιτ. ουδ) μανθάνειν.
γ. Δεῖ ἐπιμελεῖσθαι ……………….τοῦ πράγματος , τῆς ἀρετῆς , καί …………………..(αιτ.θηλ.) διδάσκειν καί ἰδία καί δημοσία.
5 Αφού διαβάσετε από τη γραμματική της αρχαίας ελληνικής τις σελίδες 95-97(δευτερόκλιτα επίθετα) και 137-138(δεικτικές αντωνυμίες) να κάνετε τις παρακάτω ασκήσεις:
1.Να σχηματίσετε τα τρία γένη των επιθέτων: δόκιμος , σεμνός , γενναῖος , βέβαιος , θερμός , ἄκαρπος , βέβηλος , αἰφνίδιος, παλαιός , καθαρός.
2.Να γράψετε το επίθετο στη σωστή πτώση και αριθμό Αἱ …………..ἀποφάσεις (ὁ δίκαιος) , τοῖς …………………στρατοῖς(ὁ ἀξιόμαχος), τῆς …………………συμπεριφορᾶς(ὁ βάναυσος) , τόν ………….καιρόν(ὁ αἴθριος), τοῖς …………προγόνοις(ὁ ἔνδοξος),τῶν ……. ἀνδρῶν (ὁ πλούσιος) , ἡ …………….μᾶζα ( ὁ ἄμορφος).
3.Να κλιθούν μαζί : τό γαμήλιον δῶρον , ὁ καλός πολίτης , ἡ μικρά ὁδός.
4.Στην παρακάτω φράση να εντοπίσετε τα δευτερόκλιτα επίθετα και να γράψετε τα τρία γένη Προμηθεύς ὁρᾶ τόν ἄνθρωπον γυμνόν τε καί ἀνυπόδητον καί ἄστρωτον καί ἄοπλον.
5.Να συμπληρώσεις τις προτάσεις με τους κατάλληλους τύπους της δεικτικής αντωνυμίας οὗτος, αὕτη , τοῦτο
α. Ἐπεί δέ …………..ἀπέθανε , Ἡριππίδας ἀναλαμβάνει τάς ναῦς
β. Έκ ……….δῆλον έστί ὅτι πάντας χρή……….μανθάνειν.
γ. Δεῖ ἐπιμελεῖσθαι ……….τοῦ πράγματος , τῆς ἀρετῆς , καί …….διδάσκειν καί ἰδία καί δημοσία.
