Ασκήσεις δημιουργικής γραφής
Ø ιστορία με χρήση συγκεκριμένων λέξεων
https://www.slideshare.net/varalig/ss-37646077
ΠΗΓΗ :https://www.slideshare.net/vserdaki/ss-80078966
Πίνοντας ήλιο κορινθιακό,
Οδ. Ελύτης (β' γυμνασίου)
Φύλλο εργασίας
ΠΗΓΗ:
http://2gym-korop.att.sch.gr/2gymkoro/images/Documents/Logotexnia/LOGOTEXNIA_B_PARALLHLA_KEIMENA_MEROS_A.pdf
Α. Βάλτε ένα αντικείμενο στα παρακάτω ρήματα, αφού διαβάσετε το ποίημα γράψτε τα αντικείμενα που χρησιμοποιεί ο Ελύτης. Στη συνέχεια βάλτε στα ρήματα ένα δικό σας "νέο" αντικείμενο
πίνω……………………………………………………………………………………………………………………………………….. διαβάζω ……………………………………………………………………………………………………………………………….. δρασκελίζω …………………………………………………………………………………………………………………………. σκίζω …………………………………………………………………………………………………………………………………….
Β. τα εκφραστικά μέσα που έχει ο Ελύτης για να ξαναγεννήσει τις λέξεις είναι:
μεταφορές ………………………………………………………………………………………………………………………. προσωποποιήσεις ………………………………………………………………………………………………………… Σύνδεση αντιθέσεων……………………………………………………………………………………………………….
Γ. Στόχος του Ελύτη με το ξαναγέννημα των λέξεων να αντικρίσουμε έναν νέο κόσμο. Σε ποιον στίχο αναφέρεται στον νέο κόσμο;
Δ. Πώς θα είναι ο νέος κόσμος;
Ε. Το ποίημα μας είναι από τα «υπερρεαλιστικά» του Ελύτη;
Στ. αν ο νέος κόσμος θα είναι φτιαγμένος στα μέτρα της καρδιάς, ο παλιός σε ποια μέτρα θα είχε φτιαχτεί;
Ζ. βασικό χαρακτηριστικό και αφετηρία του καινούριου κόσμου θα είναι και μια διαφορετική σχέση του ανθρώπου με τη φύση.
Αν η λογική μας οδήγησε στην εκμετάλλευση του φυσικού περιβάλλοντος, η καρδιά και το όνειρο θα μας οδηγήσουν…
10 Η. αναζητήστε τους στίχους που δείχνουν την σωματική (βιωματική) σχέση του ποιητή με το περιβάλλον
Παράλληλα χωρία από τον Ελύτη για να ξαναθυμηθούμε τα βασικά σημεία του μαθήματος.
Ευθεία μπροστά και τραγουδώντας μόνον
Άτεγκτοι και στην έξοδο προσηλωμένοι
Θα φέρουμε την Ευριδίκη πάλι
Στο φως, στο φως, στο φως
Από την άλλη μερια του Κεραυνού το καμένο χέρι που θα Ξαναβλαστήσει.
Να ισιώσει τις πτυχές του κόσμου.
Μικρή πράσινη θάλασσα δεκατριών χρονώ Βατές όλες οι θάλασσες με τα λουλούδια
Να περπατάς ξυπόλυτος λίγη χαρά να δώσεις στην τσουκνίδα
Ερώτηση
Μήπως μπορείτε να ανακαλύψετε τι καινούριο φέρνει στην τεχνική του ποιήματος ο Ελύτης Όσον αφορά τον στίχο, την ομοιοκαταληξία, τις στροφές, το μέτρο.
Ως σύγκριση ας χρησιμοποιήσετε το ποίημα «Καλιπάτειρα» του Λορέντζου Μαβίλη από το σχολικό σας βιβλίο.
ΓΕΛ ΜΟΙΡΩΝ
ΔΙΔΑΣΚΟΥΣΑ : ΒΕΡΑ ΔΑΚΑΝΑΛΗ
Φύλλο εργασίας
http://1lyk-moiron.ira.sch.gr/docs/NLogotexnia/Fillo_Ergasias_NLogotexnia.pdf
2 η ομάδα
[Πίνοντας ήλιο κορινθιακό….]
Οδ. Ελύτης
Πίνοντας ήλιο κορινθιακό
Διαβάζοντας τα μάρμαρα Δρασκελίζοντας* αμπέλια θάλασσες Σημαδεύοντας με το καμάκι Ένα τάμα* ψάρι που γλιστρά Βρήκα τα φύλλα που ο ψαλμός του ήλιου αποστηθίζει* Τη ζωντανή στεριά που ο πόθος χαίρεται Ν' ανοίγει. Πίνω νερό κόβω καρπό Χώνω το χέρι μου στις φυλλωσιές του ανέμου Οι λεμονιές αρδεύουνε* τη γύρη της καλοκαιριάς Τα πράσινα πουλιά σκίζουν τα όνειρά μου Φεύγω με μια ματιά Ματιά πλατιά όπου ο κόσμος ξαναγίνεται Όμορφος από την αρχή στα μέτρα της καρδιάς.
Ο. Ελύτης, Ποίηση,
Ίκαρος
ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΗ ΠΟΙΗΣΗ
ΜΟΝΤΕΡΝΑ ΠΟΙΗΣΗ
Στίχος
Στροφή
Μέτρο
Ομοιοκαταληξία
Τίτλος
Νοηματική αλληλουχία
2 Θέματα / Μοτίβα
Λυρισμός
Δραματικότητα
Στίξη
Λεξιλόγιο
Σύνταξη
Στόχος του Ελύτη με το ξαναγέννημα των λέξεων να αντικρίσουμε έναν νέο κόσμο
. Σε ποιον στίχο αναφέρεται στον νέο κόσμο; ………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………
Πώς θα είναι ο νέος κόσμος; ………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………
Αναζητήστε τους στίχους που δείχνουν την σωματική(βιωματική) σχέση του ποιητή με το περιβάλλον ………………………………………………………………………………………. ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………….
Όλες οι ομάδες συμπληρώνουν το παρακάτω φύλλο εργασίας:
Μορφή (σημειώστε Χ στο σωστό)
Περιεχόμενο (σημειώστε Χ στο σωστό)
Έχει στροφές;
Σε ποια στοιχεία της φύσης επικεντρώνει την προσοχή του ο ποιητής;
Έχει μέτρο;
Ποια διάθεση του ποιητή εκφράζεται στο ποίημα;
Έχει ομοιοκαταληξία;
Ποιες αισθήσεις μας κινητοποιεί το ποίημα;
Ποια από τα παρακάτω εκφραστικά μέσα αξιοποιεί ο ποιητής;
Επίθετα
Εικόνες
Μεταφορές
Παρομοιώσεις
3 ΑΣΚΗΣΗ ΓΙΑ ΤΟ ΣΠΙΤΙ
Να μελετήσετε το ποίημα του Τάκη Παπατσώνη «Ερημοκλήσι» και το ποίημα του Νικ. Βρεττάκου «Της Σπάρτης πορτοκαλιές» που ακολουθούνmκαι να επισημάνετε τα κοινά στοιχεία και τις διαφορές με το ποίημα του Ο. Ελύτη «Πίνοντας ήλιο κορινθιακό».
Τάκης Παπατσώνης, «Ερημοκλήσι»
Είσαι άσπρο ελληνικό ερημοκλήσι δαρμένο από την αντηλιά. Γύρω γύρω σου αμπέλια, μποστάνια, καρποφόρες συκιές και κάπου κάπου μοναχική και κάποια ελιά. Χρυσοφρυγανισμένα τα χορτάρια Αχνίζουνε, άχυρο πια κι αντίς γι' αγγέλους, τα τζιτζίκια σου κανοναρχούνε το κάθε απομεσήμερο έως αργά με το δικό τους τρόπο τον Παρακλητικό Κανόνα.
Τῆς Σπάρτης οἱ πορτοκαλιές..
. Ν. ΒΡΕΤΤΑΚΟΣ Τῆ ς Σπάρτης οἱ πορτοκαλιές, χιόνι, λουλούδια τοῦ ἔ ρωτα, ἄ σπρισαν ἀ π᾿ τὰ λόγια σου, γείρανε τὰ κλαδιά τους γιόμισα τὸ μικρό μου κόρφο, πῆ γα καὶ στὴ μάνα μου. Κάθονταν κάτω ἀ π᾿ τὸ φεγγάρι καὶ μὲ νοιάζονταν, κάθονταν κάτω ἀ π᾿ τὸ φεγγάρι καὶ μὲ μάλωνε: Χτὲ ς σ᾿ ἔ λουσα, χτὲ ς σ᾿ ἄ λλαξα, ποῦ γύριζες - ποιὸ ς γιόμισε τὰ ροῦ χα σου δάκρυα καὶ νεραντζάνθια;
Παρουσίαση με θέμα: "Παναγιώτης Νταβαρίνος Σχολικός Σύμβουλος Φιλολόγων"
— Μεταγράφημα παρουσίασης:
ΟΔΥΣΣΕΑΣ ΕΛΥΤΗΣ
Έλλογος υπερρεαλισμός,
έλεγε για την ποίησή του ο Β.Βαρίκας.
Συνήθως το ποίημα του αποτελείται από μια σειρά εικόνων χωρίς εξωτερική λογική συνοχή όλες όμως οι εικόνες πηγάζουν από την ίδια ψυχική κατάσταση και τείνουν να υποβάλλουν προς τον αναγνώστη την ίδια διάθεση.
Η ποίησή του χαρακτηρίζεται από:
1. τολμηρό συνδυασμό λέξεων
2. τολμηρές εικόνες με συνειρμική εναλλαγή
3. λατρεία του ελληνικού στοιχείου ( γλώσσα, παράδοση, ήθη, ορθοδοξία, ελληνική φύση, πολιτισμός, ιστορία)
4. λυρικές περιγραφές
5. εφηβική αισιοδοξία
6. βαθιά αίσθηση της ζωής
7. αντίληψη των πραγμάτων μέσω των αισθήσεων
8. περιορισμένη στίξη
9. χαλαρή λογική αλληλουχία
Για τον Ελύτη η Ελλάδα είναι η συνεχής και αδιάκοπη αντίληψη που προκύπτει από την αρχαία κληρονομιά και τη βυζαντινή περίοδο, από τη λαϊκή παράδοση και τη σύγχρονη ιστορία ακόμα κι από τη γεωγραφική έκταση και μορφολογία.
Αρχαία κείμενα, θρησκεία, παραδόσεις αναφαίνονται και ενώνονται μέσα από τη μεταφυσική του ήλιου, την δύναμη του αιγαιακού φωτός που αποκαλύπτει αυτήν την αέναη κίνηση του πνεύματος που δυναμικά ξεκινά από τον Όμηρο για να συνεχίζει και σήμερα να συλλαμβάνει αλήθειες πρωτογενείς, ανθρωπιστικές, δίκαιες, απελεύθερες.
Χρησιμοποιεί χαρακτηριστικά σύμβολα, φως, θάλασσα, ήλιος όπου η μαγεία της φύσης και του φωτός δίνονται στην μεταφυσική τους διάσταση. Προσφεύγοντας πάντα στην προσωπική του εμπειρία, κινητοποιεί όλες τις αισθήσεις του και μπαίνει ολόκληρος στο μυστήριο και στο θαύμα
ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ
Αρχείο Ελλήνων Λογοτεχνών
Αλεπουδέλης Οδυσσέας
Ψευδώνυμο: Ελύτης Οδυσσέας
Τόπος Γέννησης: Κρήτη- Ηράκλειο
Έτος Γέννησης: 1911
Έτος Θανάτου: 1996
Βιογραφικό Σημείωμα
Ο Οδυσσέας Ελύτης (λογοτεχνικό ψευδώνυμο του Οδυσσέα Αλεπουδέλη) γεννήθηκε στο Ηράκλειο της Κρήτης, γιος του εργοστασιάρχη σαπωνοποιίας που κατάγονταν από τη Μυτιλήνη.
Είχε τέσσερις αδερφούς και μια αδερφή τη Μυρσίνη, που πέθανε σε ηλικία είκοσι χρόνων το 1918.
Το 1914 το εργοστάσιο μεταφέρθηκε στον Πειραιά και η οικογένεια Αλεπουδέλη εγκαταστάθηκε στην Αθήνα.
Λόγω της πολιτικής τοποθέτησής του υπέρ του Βενιζέλου, ο Παναγιώτης Αλεπουδέλης φυλακίστηκε και η οικογένειά του διώχτηκε (1920).
Σε παιδική και νεανική ηλικία ταξίδεψε στην Ελλάδα (κυρίως στα νησιά του Αιγαίου) και την Ευρώπη.
Το 1924 γράφτηκε στο Γ΄ Γυμνάσιο Αρρένων στην Αθήνα και άρχισε να γράφει στη Διάπλαση των Παίδων.
Από το 1927 ξεκίνησε το εντεινόμενο ενδιαφέρον του για τη λογοτεχνία.
Το 1929 θεωρείται ως ορόσημο στη ζωή του Ελύτη
. Τότε ήρθε σε επαφή με τον Υπερρεαλισμό, μέσω της ποίησης του Λόρκα και του Ελυάρ και έγραψε τα πρώτα του ποιήματα.
Τον επόμενο χρόνο γράφτηκε στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών.
Το 1935 ταξίδεψε στη Μυτιλήνη μαζί με τον Ανδρέα Εμπειρίκο, όπου γνώρισε τη ζωγραφική του Θεόφιλου.
Το 1936 γνωρίστηκε με τον μετέπειτα στενό φίλο του Νίκο Γκάτσο και στο τέλος του χρόνου κατατάχτηκε στο στρατό, στη σχολή εφέδρων αξιωματικών της Κέρκυρας.
Στα τέλη του 1937 μετατέθηκε στην Αθήνα και απολύθηκε το 1938.
Το 1940 κατατάχθηκε στη Βόρειο Ήπειρο.
Ένα χρόνο αργότερα κινδύνεψε να πεθάνει από τύφο και γύρισε στην Αθήνα.
Το 1945 διορίστηκε διευθυντής προγράμματος της νεοσύστατης τότε Ελληνικής Ραδιοφωνίας με εισήγηση του Γιώργου Σεφέρη και συνεργάστηκε με τα περιοδικά Νέα Γράμματα και Αγγλοελληνική Επιθεώρηση.
Από το 1948 ως το 1951 εγκαταστάθηκε στο Παρίσι, από όπου ταξίδεψε στην Ισπανία, την Ιταλία και την Αγγλία. Στο Λονδίνο γνωρίστηκε με το Mario Vitti και τον Pablo Picasso.
Μετά την επιστροφή του στην Αθήνα έγινε μέλος της Ομάδας των Δώδεκα (1952-1953), έγινε μέλος του Δ.Σ. του Θεάτρου Τέχνης(1953), του Ελληνικού Χοροδράματος (1955) και επαναδιορίστηκε στην Ελληνική Ραδιοφωνία (από το 1953 ως τη νέα παραίτησή του το 1954).
Συνεργάστηκε με το Εθνικό Θέατρο και το Θέατρο Τέχνης ως μεταφραστής.
Το 1965 χρονολογείται και η έναρξη της ενασχόλησής του με τη ζωγραφική και το κολάζ.
Μετά το πραξικόπημα του 1967 κατέφυγε στο Παρίσι (1969). Το 1974 έγινε πρόεδρος του Δ.Σ. της Ελληνικής Ραδιοφωνίας Τηλεόρασης.
Πέθανε το Μάρτη του 1996 στην τελευταία του κατοικία στην οδό Σκουφά.
4 Η πρώτη επίσημη εμφάνιση του Οδυσσέα Ελύτη στο χώρο της λογοτεχνίας πραγματοποιήθηκε το 1939 με την έκδοση της πρώτης ποιητικής συλλογής του με τίτλο Προσανατολισμοί.
Το 1942 δημοσίευσε το δοκίμιο Η αληθινή φυσιογνωμία και η λυρική τόλμη του Ανδρέα Κάλβου και το 1943 εκδόθηκε η ποιητική συλλογή του Ήλιος ο Πρώτος.
Ακολούθησαν μεταξύ άλλων το Άξιον Εστί (1959), οι Έξι και μια τύψεις για τον ουρανό (1960), το Μονόγραμμα (στις Βρυξέλλες), το Φωτόδεντρο και η δέκατη τέταρτη ομορφιά και ο Ήλιος ο Ηλιάτορας (1971), η Σαπφώ και ο Μικρός Ναυτίλος (1984), τα Ελεγεία της Οξώπετρας (1991), και οι τελευταίες του συλλογές Δυτικά της λύπης και Ο κήπος με τις αυταπάτες (1995).
Ο Οδυσσέας Ελύτης τιμήθηκε με το βραβείο Νόμπελ λογοτεχνίας (1979).
Το 1972 αρνήθηκε βραβείο θεσπισμένο από τη δικτατορία.
Ο Οδυσσέας Ελύτης τοποθετείται από τους ιστορικούς της λογοτεχνίας στους κορυφαίους Έλληνες ποιητές του αιώνα μας.
Έργα του μεταφράστηκαν σε πολλές ξένες γλώσσες.
ΧΡΗΣΙΜΟ ΥΛΙΚΟ ΚΑΙ ΕΔΩ:
Η ζωή του ποιητή εδώ: http://portal.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_kathextra_6_17/10/2007_208375 Η ποίησή του: http://www.tovima.gr/relatedarticles/article/?aid=144646&dt=04/08/2002 http://wwk.kathimerini.gr/kath/7days/1994/09/25091994.pdf περιοδικό ΕΝΤΕΥΚΤΗΡΙΟ, Δεκέμβριος 2011 5
ΕΡΓΑΣΙΑ
:Εντοπίστε στα παρακάτω ποιήματα χαρακτηριστικά της ποίησης του Ελύτη.
1. ΕΝΑ ΤΟ ΧΕΛΙΔΟΝΙ
Ενα το χελιδόνι κι η άνοιξη ακριβή για να γυρίσει ο ήλιος θέλει δουλειά πολλή Θέλει νεκροί χιλιάδες να 'ναι στους τροχούς Θέλει κι οι ζωντανοί να δίνουν το αίμα τους. Θε μου Πρωτομάστορα μ' έχτισες μέσα στα βουνά Θε μου Πρωτομάστορα μ' έκλεισες μες στη θάλασσα! Πάρθηκεν από μάγους το σώμα του Μαγιού Το 'χουνε θάψει σ' ένα μνήμα του πέλαγου σ' ένα βαθύ πηγάδι το 'χουνε κλειστό μύρισε το σκοτάδι κι όλη η άβυσσος Θε μου Πρωτομάστορα μέσα στις πασχαλιές και Συ Θε μου Πρωτομάστορα μύρισες την Ανάσταση
2. ΤΗΣ ΑΓΑΠΗΣ ΑΙΜΑΤΑ
Της αγάπης αίματα με πορφύρωσαν και χαρές ανείδωτες με σκιάσανε οξειδώθηκα μες στη νοτιά των ανθρώπων μακρινή μητέρα ρόδο μου αμάραντο Στ' ανοιχτά του πελάγου με καρτέρεσαν Με μπομπάρδες τρικάταρτες και μου ρίξανε αμαρτία μου να 'χα κι εγώ μιαν αγάπη μακρινή μητέρα ρόδο μου αμάραντο Τον Ιούλιο κάποτε μισανοίξανε τα μεγάλα μάτια της μες στα σπλάχνα μου την παρθένα ζωή μια στιγμή να φωτίσουν μακρινή μητέρα ρόδο μου αμάραντο
3. ΤΗΣ ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗΣ Της δικαιοσύνης ήλιε νοητέ και μυρσίνη συ δοξαστική μη παρακαλώ σας μη λησμονάτε τη χώρα μου! Αετόμορφα έχει τα ψηλά βουνά στα ηφαίστεια κλήματα σειρά και τα σπίτια πιο λευκά στου γλαυκού το γειτόνεμα! Τα πικρά μου χέρια με τον κεραυνό τα γυρίζω πίσω απ' τον καιρό 6 τους παλιούς μου φίλους καλώ με φοβέρες και μ' αίματα!
4. Η ΠΟΔΗΛΑΤΙΣΣΑ Το δρόμο πλάι στη θάλασσα περπάτησα που 'κανε κάθε μέρα η ποδηλάτισσα. Βρήκα τα φρούτα που 'χε στο πανέρι της, το δαχτυλίδι που 'πεσε απ' το χέρι της. Βρήκα το κουδουνάκι και το σάλι της, τις ρόδες, το τιμόνι, το πεντάλι της. Βρήκα τη ζώνη της, βρήκα σε μιαν άκρη, μια πέτρα διάφανη που 'μοιαζε με δάκρυ. Τα μάζεψα ένα ένα και τα κράτησα κι έλεγα πού 'ναι πού 'ναι η ποδηλάτισσα. Την είδα να περνά πάνω απ' τα κύματα, την άλλη μέρα πάνω από τα μνήματα. Την τρίτη νύχτωσ' έχασα τ' αχνάρια της, στους ουρανούς άναψαν τα φανάρια της.
5. ΤΟΥ ΜΙΚΡΟΥ ΒΟΡΙΑ
Του μικρού βοριά παράγγειλα, να 'ναι καλό παιδάκι Μη μου χτυπάει πορτόφυλλα και το παραθυράκι Γιατί στο σπίτι π' αγρυπνώ, η αγάπη μου πεθαίνει και μες στα μάτια την κοιτώ, που μόλις ανασαίνει Γεια σας περβόλια, γεια σας ρεματιές Γεια σας φιλιά και γεια σας αγκαλιές Γεια σας οι κάβοι κι οι ξανθοί γιαλοί Γεια σας οι όρκοι οι παντοτινοί Με πνίγει το παράπονο, γιατί στον κόσμο αυτόνα τα καλοκαίρια τα 'χασα κι έπεσα στον χειμώνα Σαν το καράβι π' άνοιξε τ' άρμενα κι αλαργεύει βλέπω να χάνονται οι στεριές κι ο κόσμος λιγοστεύει
6. Η ΜΑΓΙΑ
Η Πούλια πόχει εφτά παιδιά μέσ' απ' τους ουρανούς περνά. 7 Κάποτε λίγο σταματά στο φτωχικό μου και κοιτά. -Γεια σας τι κάνετε; Καλά; -Καλά. Πώς είναι τα παιδιά; -Τι να σας πω εκεί ψηλά τα τρώει τ' αγιάζι κι η ερημιά. -Γι αυτό πικραίνεσαι κυρά, δε μου τα φέρνεις εδωνά; -Ευχαριστώ μα 'ναι πολλά θα σου τη φάνε τη σοδειά. -Δώσε μου καν την πιο μικρή τη Μάγια την αστραφτερή. -Πάρ' την κι έχε λοιπόν στο νου πως θά 'σαι ο άντρας τ' ουρανού. Λάμπουνε γύρω τα βουνά, τα χέρια μου βγάνουν φωτιά. Κι η Πούλια πόχει εφτά παιδιά φεύγει και μ' αποχαιρετά.
7. ΤΟ ΠΑΡΑΠΟΝΟ Εδώ στου δρόμου τα μισά έφτασε η ώρα να το πω άλλα είναι εκείνα που αγαπώ γι' αλλού γι' αλλού ξεκίνησα. Στ' αληθινά στα ψεύτικα το λέω και τ' ομολογώ. Σαν να 'μουν άλλος κι όχι εγώ μες στη ζωή πορεύτηκα. Όσο κι αν κανείς προσέχει όσο κι αν το κυνηγά, πάντα πάντα θα 'ναι αργά δεύτερη ζωή δεν έχει.
8. ΜΟΝΟΓΡΑΜΜΑ Έτσι μιλώ γιά σένα καί γιά μένα Επειδή σ'αγαπώ καί στήν αγάπη ξέρω Νά μπαίνω σάν Πανσέληνος Από παντού,γιά τό μικρό τό πόδι σού μές στ'αχανή σεντόνια Νά μαδάω γιασεμιά κι έχω τή δύναμη Αποκοιμισμένη,νά φυσώ νά σέ πηγαίνω Μές από φεγγαρά περάσματα καί κρυφές τής θάλασσας στοές Υπνωτισμένα δέντρα μέ αράχνες πού ασημίζουμε Ακουστά σ'έχουν τά κύματα
8 Πώς χαιδεύεις,πώς φιλάς Πώς λές ψιθυριστά τό "τί" καί τό "έ" Τριγύρω στό λαιμό στόν όρμο Πάντα εμείς τό φώς κι η σκιά Πάντα εσύ τ'αστεράκι καί πάντα εγώ τό σκοτεινό πλεούμενο Πάντα εσύ τό λιμάνι κι εγώ τό φανάρι τό δεξιά Τό βρεγμένο μουράγιο καί η λάμψη επάνω στά κουπιά Ψηλά στό σπίτι μέ τίς κληματίδες Τά δετά τριαντάφυλλα,καί τό νερό πού κρυώνει Πάντα εσύ τό πέτρινο άγαλμα καί πάντα εγώ η σκιά πού μεγαλώνει Τό γερτό παντζούρι εσύ,ο αέρας πού τό ανοίγει εγώ Επειδή σ'αγαπώ καί σ'αγαπώ Πάντα Εσύ τό νόμισμα καί εγώ η λατρεία πού τό Εξαργυρώνει: Τόσο η νύχτα,τόσο η βοή στόν άνεμο Τόσο η στάλα στόν αέρα,τόσο η σιγαλιά Τριγύρω η θάλασσα η δεσποτική Καμάρα τ'ουρανού με τ'άστρα Τόσο η ελάχιστη σου αναπνοή Πού πιά δέν έχω τίποτε άλλο Μές στούς τέσσερις τοίχους,τό ταβάνι,τό πάτωμα Νά φωνάζω από σένα καί νά μέ χτυπά η φωνή μου Νά μυρίζω από σένα καί ν'αγριεύουν οί άνθρωποι Επειδή τό αδοκίμαστο καί τό απ'αλλού φερμένο Δέν τ'αντέχουν οί άνθρωποι κι είναι νωρίς,μ'ακούς Είναι νωρίς ακόμη μές στόν κόσμο αυτόν αγάπη μου
ΝΑ ΜΙΛΩ ΓΙΑ ΣΕΝΑ ΚΑΙ ΓΙΑ ΜΕΝΑ.
https://www.scribd.com/document/112570769/%CE%9F%CE%B4-%CE%95%CE%BB%CF%8D%CF%84%CE%B7-%CE%A0%CE%AF%CE%BD%CE%BF%CE%BD%CF%84%CE%B1%CF%82-%CE%AE%CE%BB%CE%B9%CE%BF-%CE%BA%CE%BF%CF%81%CE%B9%CE%BD%CE%B8%CE%B9%CE%B1%CE%BA%CF%8C
Κοσμάς Ι.Χαρπαντίδης
Χαλασμένες γειτονιές, Κ.Χαρπαντίδης
http://alexgger.blogspot.com/2016/10/blog-post_9.html
Να βρείτε τα κοινά στοιχεία ως προς τη θεματική ανάμεσα στο κείμενο του Χαρπαντίδη και τα παράλληλα κείμενα.
Πρώτο παράλληλο κείμενο
Κυκλοφορούσα ελεύθερη στο σπίτι, κι όταν στενοχωριόμουνα, με κάθιζε η γιαγιά μου στο πάτωμα και άδειαζε μπροστά μου τη σακούλα με τα κουμπιά.Τα κουμπιά που μαζεύουνταν χρόνον-καιρό από παλιά ρούχα που ήτανε για πέταμα. Μ' εκείνα τα κουμπιά θα είχαν παίξει όλα τα παιδιά της οικογένειας. Ίσως και η ίδια η γιαγιά μου. Τι ωραία κουμπιά ήταν εκείνα! Κουμπιά από κόκαλο, κουμπιά από κέρατο ζώου, κουμπιά από σιντέφι και από φίλντισι. Το σιντέφι, μου είχε πει η γιαγιά μου, ήταν από όστρακα. Τα κουμπιά από φίλντισι ήταν από δόντι ελέφαντα —τούρκικα τον ελέφαντα τον λένε φιλ και το δόντι ντις. Ώρες ολόκληρες περνούσα παίζοντας, με τέτοια γλύκα που τρέχανε τα σάλια μου.
Άλλες φορές πάλι, με κάθιζε στη σκάφη, έδινε στα χέρια μου για κουπί το μεγάλο ξύλο που είχε για να κάνει γυριστό γλυκό, και με έστελνε να πάω να ψαρέψω.
Μπορεί τα παιδιά της εποχής μου να τους έλειπαν πολλά πράματα, αλλά είχανε χώρο νακινηθούν μέσα στο σπίτι. Και το πιο φτωχικό σπιτάκι εκείνης της εποχής είχε περισσότερο εσωτερικό χώρο από το δυάρι της σημερινής πολυκατοικίας. Έπειτα είχανε το δρόμο. Στην Πόλη, συμμορίες παιδιών, το πιο πολύ αγόρια, ξεπερνούσαν πολλές φορές τα σύνορα του μαχαλά τους και χάνουνταν με τις ώρες. Πολλές φορές, στα σύνορα δύο προαστίων μπερδεύουνταν οι εθνικότητες, και άκουες τα παιδιά να μιλούν μιαν απίθανη εσπεράντο από ρωμαίικα, τούρκικα, εβραίικα, αρμένικα. Το 1960, όταν είχαμε πάει με τη Νέλλη στην Πόλη, ανταμώσαμε έναν Τούρκο καπετάνιο μέσα στο βαποράκι που πήγαινε στην Πρίγκιπο και απορήσαμε με τα ωραία ελληνικά του. Τον ρωτήσαμε πού τα έμαθε. '. Εκείνος γέλασε.
Επιπλέον δραστηριότητες
Παρακολουθήστε τα παρακάτω βίντεο και γράψτε ένα κείμενο για την Αθήνα ή την Καβάλα στο παρελθόν και το παρόν χρησιμοποιώντας την τεχνική της σύγκρισης-αντίθεσης.
Η πόλη που σκιαγραφείται στα τρία αποσπάσματα από το βιβλίο του Κ. Χαρπαντίδη Μανία
πόλεως (1993) είναι η Καβάλα, όπως τη διασώζουν από τη μια μεριά οι αναμνήσεις της παι
δικής ηλικίας του αφηγητή και από την άλλη μεριά η ιστορική μνήμη, στοιχεία της οποίας αξιο
ποιεί ο συγγραφέας.
Η Καβάλα, η αλλοτινή καπνούπολη έγινε πόλη αποστειρωμένη, πόλη δημοσίων υπαλ
λήλων, πόλη χωρίς πρόσωπο, αντίγραφο τόσων άλλων, που μέσα τους χάνεσαι άνε
τα. Χωρίς ρίζες, χωρίς προορισμούς.Σαρώθηκαν οι πάντες και τα πάντα απ’ την ανάπτυ
ξη. Τη θάλασσα μόνο δεν τόλμησαν να αλλάξουν οι νέοι έποικοι της αστυφιλίας. Αυτήν την θε
ώρησαν υπεράνω πάσης εκδίκησης και υποψίας.
Μια πόλη χωρίς πρόσωπο...
Χαλασμένες γειτονιές. Το βουνό γύρω μια καμένη προσωπίδα, χωρίς ένδυμα και κόσμη
μα, κάνει το φως πιο κοφτερό και φωτίζει ανελέητα τις πολυκατοικίες που πληγώνουν τον
ουρανό με την ευτέλειά τους, γιατί χτίστηκαν είτε βιαστικά είτε φθηνά και προπάντων για να
προλάβει η πόλη την ανάπτυξη, αφού τη δεκαετία του πενήντα, εποχή που οι άλλες πόλεις
γνώριζαν τις λέξεις «αντιπαροχή», «γκαρσονιέρα και μπανιέρα», «θερμοσίφωνο και κοινόχρη
στα» αυτή άρχισε να παρακμάζει με την εξαφάνιση του καπνεμπορίου που τη στήριζε. Μέσα
σε μια δεκαετία, αυτήν του εβδομήντα, ρήμαξε και κατεδάφισε οτιδήποτε παλιό και σοφό έχτι
σε σιγά σιγά ο χρόνος και οι άνθρωποι για να φορέσει αυτό το κοινό κι αδιάφορο πρόσωπο
που δεν έχεις όρεξη ούτε να το κοιτάξεις, γιατί ξέρεις πως δεν κρύβει εκπλήξεις.
Όλα τώρα διαμορφωμένα στην τελική τους μορφή, χωρίς την άλμη του καπνού να γλείφει
δρόμους και προσόψεις και με την εντύπωση πως σύντομα θα μας εκδικηθεί το παρελ
θόν.
Τουλάχιστον να βρεθεί ένας χώρος με λίγη δροσιά να κατοικήσουν εκείνοι οι άνθρω
ποι με το βουισμένο κεφάλι και τις πληγές στο πρόσωπο που άνοιξαν η νύχτα και ο έ
ρωτας.
Ο απωλεσθείς παράδεισος της παιδικής ηλικίας
Παιδί κυνηγούσα το παχνίδι και αυτό ολοένα γλιστρούσε.
Ζούσα με εικόνες κι αναμνήσεις παιχνιδιού, σχεδόν εξορισμένες εξαιτίας της τοποθεσίας της
πόλης, της πυκνής δόμησης και των στενών δρόμων. Πουθενά μια αλάνα, ένας κήπος, ένα
στάδιο.
Μόνο στο Φρούριο, όπου πηγαίναμε εκδρομές με το σχολείο και τρέχαμε ανάμεσα σε θρυμμα
τισμένα κανόνια κι ερειπωμένα δεσμωτήρια, σκουριασμένες κρεμάλες κι ανήλιαγες κρυψώνες,
προσπαθούσαμε να ξεδιπλώσουμε το μικρό πανωφόρι του παιχνιδιού. Γρήγορα ξεφεύ
γαμε από την επιτήρηση των δασκάλων, σκαρφαλώναμε στις τάπιες κι από κει παίζαμε με την
πόλη, που χανόταν σε μια γλυκιά ομίχλη από φρέσκο ψωμί, λαδομπογιά και καρνάγιο,
ιώδιο και κάρβουνο.
Το βράδυ πάλι γινόμασταν συμμορίες και τρέχαμε μ' ένα εεεεεε πίσω από σκυλιά που κου
τσαίναν κι έναν τρελό που φορούσε φουρκέτες στο κεφάλι, ενώ οι μεγαλύτεροι μας τρόμα
ζαν με ιστορίες μακάβριες κάτω από τις σκοτεινιασμένες καμάρες.
Φυλακισμένα παιδιά που αγριεύουν στο παιχνίδι..
Στρέφοντας το βλέμμα στα διαζώματα των πολυκατοικιών, που στριμώχνονται και πνίγουν το
καμπαναριό του Αϊ-Γιάννη, δεν απορώ που μας παρέδωσαν μια πόλη έρημη από πράσινο και
πάρκα. Παντού αξιοποίηση.
Μια γωνιά άφησαν αδειανή για όλες τις ανάγκες κι εκεί στριμώχτηκαν το βόλεϊ, το μπάσκετ, το
τένις κι οι κούνιες, λιγοστά παγκάκια, ίχνη καχεκτικής χλόης κι ένα παράθυρο στο ανοιχτό Αι
γαίο. Τα πρωινά στο μοναδικό πάρκο συνωστίζονται τα φυλακισμένα παιδιά των γύρω
πολυκατοικιών και αγριεύουν στο παιχνίδι (θυμάσαι, εμείς, κάποτε, ηρεμούσαμε παίζο
ντας), το μεσημέρι ο ήλιος και η αρμύρα το ξεραίνουν, για να παραδοθεί αργά το βράδυ στην
ημιθανή ερημιά της επαρχίας.
Η αφήγηση ακολουθεί κυκλική τροχιά:
• Το σημερινό πληγωμένο πρόσωπο της πόλης εξαιτίας της καταστροφικής αξιοποίησης.
• Η παλιά πόλη και η αθεράπευτη νοσταλγία του οριστικά χαμένου.
• Τα σημερινά παιδιά φυλακισμένα στην ασφυκτική - πνιγηρή τσιμεντούπολη.
Το σημερινό πρόσωπο της πόλης: τραυματισμένο, γυμνό, σκληρό, εφιαλτικό, κοινό, αδιά
φορο, ευτελές. Πυκνή δόμηση, πολυκατοικίες κακόγουστες – αποξενωτικές, στενοί ανήλιαγοι
δρόμοι, έλλειψη πρασίνου – χώρων αναψυχής, πολιτιστική αλλοτρίωση, έλλειψη ταυτότητας
– μνήμης – σεβασμού στο ιστορικο – κοινωνικό παρελθόν, ισοπεδωτική ομοιομορφία.
Τα συναισθήματα του συγγραφέα: οδύνη, θλίψη, απογοήτευση, οργή, ρομαντική νοσταλγί
α.
Η στάση του συγγραφέα: καταδίκη σημερινού πολιτισμού, απόρριψη της προόδου με την
έννοια της υποταγής του ανθρώπου στην τεχνολογία-καταναλωτισμό, απόρριψη ενός δήθεν
μοντερνισμού που απαξιώνει το παρελθόν, την παράδοση, τις τοπικές ιδιαιτερότητες, ειρω
νεία στον τρόπο που χρησιμοποιεί τις έννοιες «ανάπτυξη και «αξιοποίηση» ( = υποβάθμι
ση, κακοποίηση).
Αίτια υποβάθμισης:
Η ευκαιριακή –χωρίς σχεδιασμό, προοπτική, ευαισθησία και σεβασμό στο ιστορικο-κοινωνικό
στίγμα της πόλης ανοικοδόμηση στη δεκαετία του 1970. Η λογική του γρήγορου και εύκολου
κέρδους, της «αξιοποίησης» κάθε τετραγωνικού μέτρου που οδήγησε σε οικοδομική αναρχί
α.
Η εκδίκηση του παρελθόντος / συνέπειες :
Οικολογική καταστροφή, ανθυγιεινή διαβίωση, απομάκρυνση από το φυσικό περιβάλλον, μο
ναξιά, αποξένωση, απουσία προσωπικών σχέσεων, επιθετικότητα, αίσθημα εγκλωβισμού, μό
νωση.
Ο αφηγητής:
Τριτοπρόσωπος παντογνώστης στην 1η και 3η ενοτ.(πληροφοριακός χαρακτήρας: αλλοιώ
σεις αστικού τοπίου, αίτια, απουσία πρασίνου)
Πρωτοπρόσωπος στη 2η ενοτ: α΄ενικό(αναδρομή στα παιδικά χρόνια, νοσταλγικές μνήμες
που πληγώνουν). α΄πληθ (εκπρόσωπος – εκφραστής της γενιάς του)
Β΄πρόσωπο(«θυμάσαι, εμείς κάποτε...»). Ψευδαίσθηση διαλόγου, αμεσότητα, δραματικότη
τα.
Η γλώσσα – το ύφος:
Γλώσσα ποιητική, εκφραστική, πλαστική, μεταφορική . Ύφος συγκρατημένα λυρικό: Π.χ «μια
καμένη προσωπίδα, χωρίς ένδυμα και κόσμημα, ....πολυκατοικίες που πληγώνουν τον ουρα
νό με την ευτέλειά τους, γλυκιά ομίχλη από φρέσκο ψωμί, λαδομπογιά και καρνάγιο, ιώδιο και
κάρβουνο, ίχνη καχεκτικής χλόης κι ένα παράθυρο ανοιχτό στο Αιγαίο.
Σε ορισμένα σημεία το ύφος γίνεται ειρωνικό, αιχμηρό, σκληρό: Π.χ «ρήμαξε, κατεδάφισε, θα
μας εκδικηθεί το παρελθόν, φυλακισμένα παιδιά, αγριεύουν, ανάπτυξη, αξιοποίηση.
Αποτέλεσμα:
Αναδεικνύεται έτσι εντονότερα το συγκινησιακό στοιχείο, η συναισθηματική φόρτιση και η πλη
γωμένη διάθεση του αφηγητή για την κακοποίηση του παραδοσιακού, ανθρώπινου χαρακτή
ρα της πόλης του. Αν χρησιμοποιούσε γλώσσα πεζή, καθημερινή και αδιακόσμητη, το αφήγη
μα θα έμοιαζε περισσότερο δοκιμιακό, τεχνοκρατικό και «αποξηραμένο».
ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΙΚΕΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ
1. Ο συγγραφέας χρησιμοποιεί στην αφήγησή του και τα τρία πρόσωπα. Να βρείτε αντιπρο
σωπευτικά παραδείγματα σε κάθε ενότητα και να εξηγήσετε τι πετυχαίνει κάθε φορά με τη
συγκεκριμένη επιλογή.
2. Η γλώσσα του κειμένου είναι ποιητική και το ύφος λυρικό, καθώς εκφράζει τα συναισθήμα
τα και τις σκέψεις του συγγραφέα για τις αλλοιώσεις που έχει υποστεί η πόλη του. Να βρείτε
χαρακτηριστικά παραδείγματα της ποιητικής γλώσσας και τα συναισθήματα που υποδηλώνο
νται κάθε φορά.
3. Ποια η σημασία για ένα παιδί του παιχνιδιού σε φυσικές συνθήκες/χώρους; Τι συνέπειες
μπορεί να έχει η απουσία του παιχνιδιού στην ανάπτυξη και τη ζωή ενός παιδιού; Αναπτύξτε
τις απόψεις σας σε 1-2 παραγράφους. Αξιοποιήστε και τις ακόλουθες έννοιες-φράσεις: ζωτι
κή ανάγκη αυτοέκφρασης, απελευθέρωση φαντασίας, κοινωνικοποίηση, συναισθημα
τική/πνευματική ωρίμανση/ισορροπία, απομόνωση, εσωστρέφεια, αποχαύνωση, πνευ
ματική νωθρότητα.
4. Να διατυπώσετε με λίγα λόγια τις ιδέες/σκέψεις που διατυπώνει άλλοτε άμεσα και άλλοτε
έμμεσα και υπαινικτικά ο συγγραφέας-αφηγητής στα παρακάτω σημεία:
5. Ποια προβλήματα της πόλης αναφέρει ο συγγραφέας στα παρακάτω σημεία; (Επιγραμ
ματική αναφορά.)
ΠΑΡΑΛΛΗΛΑ ΚΕΙΜΕΝΑ
Να βρείτε τους κοινούς θεματικούς άξονες ανάμεσα στο αφήγημα του Κ. Χαρπαντίδη και
στα παρακάτω αποσπάσματα:
σαν φυλακισμένο αγριμάκι......
Όταν ήρθαμε σ' αυτό το σπίτι, το πρώτο πράμα που πήρε το μάτι μου, σαν βγήκα στο μπαλκό
νι, ήταν το αντικρινό μπαλκονάκι, που το είχαν περιτριγυρισμένο με σύρμα ως απάνω και έμοι
αζε με κοτέτσι ή κλουβί άγριου ζώου. Μέσα σ' αυτό το κλουβί τριγύριζε σαν φυλακισμένο
αγριμάκι ένα παιδί κάπου τριών χρονών. Σε μια γωνιά του μπαλκονιού ήταν στοιβαγμένα
καταγής παιχνίδια. Παναγιά μου και Χριστέ μου! Τι παιχνίδια και κακό είναι αυτό; Μεγάλα αυτο
κίνητα από πλαστικό, κούκλες πελώριες, ελέφαντες, άλογα, όλα νεκρά και άψυχα. Το παιδί ό
μως δε γυρίζει να τα δει. Με τα δυο του χέρια κρατά το κάγκελο και χώνει το μουτράκι
του ανάμεσα, προσπαθώντας να δει τις γάτες που τριγυρίζουν κάτω στην πρασιά. 'Η
προσπαθεί να καντζαρώσει το κάγκελο, να γαντζωθεί από το σύρμα, να σκαρφαλώσει
πιο ψηλά. Σίγουρα, αν βγάλουν το σύρμα απ' αυτό το μπαλκόνι, το παιδάκι θα σκαρφα
λώσει στο κάγκελο και θα βρεθεί κάτω, γιατί του
έχουν αφαιρέσει την αίσθηση του κινδύνου. [.......]
Εκείνο το παιδάκι στο αντικρινό μπαλκόνι μου ματώνει την καρδιά. Δεν μπορώ να το
βλέπω σαν ζωάκι πίσω από τα σύρματα. Όταν ήμουνα εγώ στην ηλικία του, ζούσαμε στην
Πόλη σ' ένα τριώροφο σπίτι που είχε δυο σκάλες ολόρθες σαν καραβόσκαλες. Πολλές φο
ρές τις ανεβοκατέβαινα μπουσουλώντας, και όμως δεν γκρεμοτσακίστηκα. Ούτε με
κλείσανε ποτέ πίσω από τα σύρματα για να με προστατέψουνε.
Κυκλοφορούσα ελεύθερη στο σπίτι, κι όταν στενοχωριόμουνα, με κάθιζε η γιαγιά μου
στο πάτωμα και άδειαζε μπροστά μου τη σακούλα με τα κουμπιά. Τα κουμπιά που μαζεύ
ουνταν χρόνον-καιρό από παλιά ρούχα που ήτανε για πέταμα. Μ' εκείνα τα κουμπιά θα είχαν
παίξει όλα τα παιδιά της οικογένειας. Ίσως και η ίδια η γιαγιά μου. Τι ωραία κουμπιά ήταν εκεί
να! Κουμπιά από κόκαλο, κουμπιά από κέρατο ζώου, κουμπιά από σιντέφι και από φίλντισι.
Το σιντέφι, μου είχε πει η γιαγιά μου, ήταν από όστρακα. Τα κουμπιά από φίλντισι ήταν από
δόντι ελέφαντα —τούρκικα τον ελέφαντα τον λένε φιλ και το δόντι ντις. Ώρες ολόκληρες περ
νούσα παίζοντας, με τέτοια γλύκα που τρέχανε τα σάλια μου.
Άλλες φορές πάλι, με κάθιζε στη σκάφη, έδινε στα χέρια μου για κουπί το μεγάλο ξύλο
που είχε για να κάνει γυριστό γλυκό, και με έστελνε να πάω να ψαρέψω.
Μπορεί τα παιδιά της εποχής μου να τους έλειπαν πολλά πράματα, αλλά είχανε χώρο να κινη
θούν μέσα στο σπίτι. Και το πιο φτωχικό σπιτάκι εκείνης της εποχής είχε περισσότερο εσωτερι
κό χώρο από το δυάρι της σημερινής πολυκατοικίας. Έπειτα είχανε το δρόμο. Στην Πόλη,
συμμορίες παιδιών, το πιο πολύ αγόρια, ξεπερνούσαν πολλές φορές τα σύνορα του
μα
χαλά τους και χάνουνταν με τις ώρες. Πολλές φορές, στα σύνορα δύο προαστίων μπερδεύ
ουνταν οι εθνικότητες, και άκουες τα παιδιά να μιλούν μιαν απίθανη εσπεράντο από ρωμαίικα,
τούρκικα, εβραίικα, αρμένικα. Το 1960, όταν είχαμε πάει με τη Νέλλη στην Πόλη, ανταμώσαμε
έναν Τούρκο καπετάνιο μέσα στο βαποράκι που πήγαινε στην Πρίγκιπο και απορήσαμε με τα
ωραία ελληνικά του. Τον ρωτήσαμε πού τα έμαθε. '. Εκείνος γέλασε.
ΙΙ
Στα Δύσκολα......
«Ει, πού πας; Δεν μου 'χες πει ότι στις πέντε θα με πας στα Δύσκολα;» φώναζε στ’ αυτί του
Αριστείδη Ζαχμάνογλου ο μικρός Παυλάκης – με μια φωνή επιτακτική που θύμιζε εκπαιδευτή
πεζοναυτών σε άσκηση – ενώ ταυτόχρονα τραβούσε με όση δύναμη διέθετε το παντελόνι του
πατέρα του.
Κι είχε τα δίκια του πάνω σ' αυτό ο μικρός αφού την προηγούμενη μέρα, ο Αριστείδης —μέσα
στα πλαίσια μιας προγραμματισμένης εβδομαδιαίας ψυχαγωγικής εκπαίδευσης— του είχε τά
ξει να τον πάει στην παιδική χαρά που βρίσκεται καμιά πεντακοσαριά μέτρα μακριά από το σπί
τι τους, σε μια νησίδα πράσινου, ανάμεσα σε τρεις μεγάλες λεωφόρους. Της έχουν δώσει, δε,
από κοινού αυτό το όνομα, όχι, όπως φαντάζεστε, λόγω του ότι είναι δύσκολη, έτσι κι αλλιώς,
η προσπέλαση σ' αυτή, όσο γιατί ο Παυλάκης Ζαχμάνογλου —αλλά πολύ, δε, περισσότερο ο
πατέρας του— βρίσκει απείρως δυσκολότερη την ενασχόληση με τα διάφορα παιχνίδια που έ
χουν στηθεί εκεί, προφανώς από κάποια ομάδα αρχιτεκτόνων, με εντελώς σύγχρονες αντιλή
ψεις επί του θέματος, αφού έχουν τοποθετήσει στο μέρος αυτό κάτι πολύζυγα αυστηρότατα,
αντίστοιχες τσουλήθρες και γέφυρες ακαθορίστου σχήματος• δοκούς ισορροπίας και κάτι κού
νιες βλοσυρές —ολ’ από ξύλο καμωμένα, άβαφο και από σίδερο αιχμηρό— συνθέτοντας,
έτσι, ένα σύνολο, που παραπέμπει, πιο πολύ, σε μια εικόνα υπαίθριου χώρου βασανι
στηρίων παρά σε εικόνα χώρου παιχνιδιού και χαράς [........]
Αφού πέρασε λοιπόν στην απέναντι πλευρά της λεωφόρου, ο Αριστείδης με το γιο του και α
πέκτησε οπτική επαφή με το χώρο των βασανιστηρίων —που του είχε ανατεθεί από τους αρ
μοδίους ο ρόλος της παιδικής χαράς— ξαφνικά, αντιστράφηκαν οι ρόλοι. Αντί, λοιπόν, να σέρ
νει ο ίδιος το μικρό Παυλάκη —όπως έκανε πιο πριν— απ’ το σημείο αυτό και ύστερα, άρχισε
πια, να οδηγείται απ’ το γιο του με τον τρόπο, ακριβώς, που οδηγούνται οι ιδιοκτήτες των σκύ
λων από τα ζώα τους, προς το δέντρο της ανακούφισης, κατά τη διάρκεια των νυκτερινών
τους εξόδων. Γι’αυτό και φτάσαν, πολύ γρήγορα, στο σημείο εκείνο όπου υψωνόταν η μεταλ
λική, απότομη τσουλήθρα, στην οποία και είχε ιδιαίτερη αδυναμία ο μικρός.
Ο χώρος, όμως, γύρω απ’αυτή, είχε καταληφθεί, ήδη, από μια ομάδα πιτσιρικάδων —με τους
αντίστοιχους παιδοβοσκούς— που περίμεναν, ανυπόμονα, τη σειρά τους, σε κείνη την
τσουλήθρα, σχηματίζοντας μια ουρά, μεγαλύτερη από κείνη της Εθνικής Τράπεζας όταν αποδί
δει τις συντάξεις στο τέλος κάθε μήνα, γι’ αυτό κι ο Αριστείδης —επειδή δεν ήταν του χαρακτή
ρα του να μετέρχεται δολίων μέσων ώστε να παρακάμψει τη σειρά προς όφελός του— αναγκά
στηκε να συμμορφωθεί, σαν πρόσκοπος σε εκπαιδευτική εκδρομή, και ν’ ανάψει το πρώτο
τσιγάρο της επιχείρησης Τα δύσκολα. Με την ευκαιρία αυτή, αναλογίστηκε και τα παιχνίδια
της δικής του παιδικής πανωλεθρίας κάνοντας, μάλιστα, και συγκρίσεις —μάλλον οδυ
νηρές— των παλαιότερων ψυχαγωγικών επιδόσεων με τις σημερινές.
Θυμήθηκε, λοιπόν —με καλπάζουσα νοσταλγία— τον εκτονωτικό πετροπόλεμο, τα ευεργε
τικά σκλαβάκια, τη βάρβαρη γουρούνα του απογεύματος, τη δεξιοτεχνική σκλέντζα,
τον περιπετειώδη μούκα, τη φροϋδική αναδίπλωση του κρυφτού και τον αποδοτικότα
το γιατρό και καταλήφθηκε, ξαφνικά, από ένα είδος μελαγχολίας [.....]
Στους γύρω δρόμους, βέβαια, που κλείνανε από παντού την παιδική χαρά, η σύγχρονη ζωή
θορυβούσε, όπως πάντα, αυτή την ώρα, μ’ ανθρώπους βιαστικούς και πανικόβλητους, με μη
χανάκια δραστήρια που κάναν ελιγμούς ανάμεσα απ’ αυτοκίνητα όλων των τύπων που κόρνα
ραν δαιμονισμένα, αλλά ο Αριστείδης Ζαχμάνογλου, παρ’όλ’ αυτά, αφέθηκε και μεταφέρθηκε
σταδιακά σε χώρο άλλο: σε μια εποχή αθωότητας και ηρεμίας, μια κοινωνία ευγένειας,
άλλων ρυθμών και άλλου ήθους, πράγμα που χρειαζόταν το ζήλο και την αστοχία ε
νός Χριστόφορου Κολόμβου για να την ανακαλύψει κανείς, σ’αυτές τις πόλεις που είμα
στε αναγκασμένοι πια να ζούμε και στους ρυθμούς που επιβάλλει στους ανθρώπους ο
σύγχρονος τρόπος ζωής.
Σημείωση:
........απάνω στο φόρτε του αλήτικου ονείρου μας....
Η τάξη μας ήταν ένα γωνιακό δωμάτιο, πάντα γιομάτο ήλιο, όταν δεν ήταν συννεφιά. Η σόμπα
στη γωνιά τραβούσε με θόρυβο, και κάπνιζε όλη την κάμαρα. Καθόμουν στο πρώτο θρανίο,
και με υπομονή περίμενα. Οι σύντροφοί μου δίπλα κάναν ωραία σχέδια για την περίπτωση
που δε θα 'ρχόταν η «κυρία».
Πρώτα θα βγαίναν στην αυλή να παίξουν «αμπάριζα». Ύστερα η «κυρία» διευθύντρια θα τους
έδιωχνε γιατί θα κάναν θόρυβο, και θα ενοχλούσαν τις «μεγάλες». Αυτό ήταν η ύστατη ικα
νοποίηση του ορμέμφυτου της ελευθερίας, που βλάσταινε μέσα στις νέες ανθρώπινες
ψυχούλες τους. Και ύστερα η εκδήλωση αυτού του ορμέμφυτου. Η άσκοπη πολυθόρυ
βη περιπλάνηση στον κάμπο. Και οι οπτασίες περνούσαν μπρος από τα μάτια μας.
Θα πηγαίναμε στο σταθμό. Ο δρόμος είναι γιομάτος λάσπη, μα αυτό δεν έχει σημασία. Είναι
τόσο ωραίο να νιώθεις το έδαφος να υποχωρεί κάτω από τα πόδια σου, σα μια γλιστε
ρή μαλακή μάζα. Αποκεί θα παίρναμε από το μηχανοστάσιο ασετυλίνη· - είχαμε σχέσεις με
το προσωπικό- και με το πολύτιμο αυτό αντικείμενο στα χέρια, θα πηγαίναμε στη μεγάλη
«Μαγούλα» την Ορμάν μαγούλα, όπου θα εκσφενδονίζαμε τον πρώτο τυχόντα τενεκέ
γάλακτος Νεστλέ στο στερέωμα, με τη βοήθεια των αερίων της οργανικής αυτής ουσί
ας.
Ίσως παρατηρήσετε ότι μεταχειρίζομαι στην πιο απάνω περίοδο τη λέξη «θα» πολλές φορές
εις βάρος κάθε σύνταξης και κάθε στιλ. Και όμως, αυτή η λέξη είναι όλη η περίοδος. Γιατί συνή
θως απάνω στο φόρτε του αλήτικου ονείρου μας, άνοιγε η πόρτα, και έμπαινε, ωχρή, πα
γωμένη, τυλιγμένη στο φτωχικό δασκαλικό παλτό της, η κυρία Νίτσα.
Θα μου πείτε, πώς θυμάμαι ύστερα από τόσα χρόνια, τα γεγονότα της πρώτης παιδικής μου
ζωής. Ψάξτε καλά στις αναμνήσεις σας. Με λίγη καλή θέληση, θα βρείτε παλιές εικόνες γεμά
τες δροσιά και αθωότητα. Τα μικρά μας χρόνια είναι τόσο λίγα, και τόσο χαρακτηριστικά,
ώστε να μην μπορούν ν' ανακατευτούν, με τον άχαρο συρφετό της μεγάλης μας ζωής.
Είναι ένα σύνολο σαφές και καθαρό, μια γραμμή ευθεία και προσδιορισμένη. Σαν περά
σουν πια, αρχίζει ο λαβύρινθος και τα ζιγκ ζαγκ της αγωνιώδους και απαιτητικής υπό
στασής μας. Είμαστε μεγάλοι. Θέλουμε, θέλουμε, χωρίς να ξέρουμε τι θέλουμε.
Το χαρακτηριστικό της ζωής είναι η αγωνιώδης προσμονή, όσο είμαστε παιδιά, κάποιου κα
λού, και όταν μεγαλώσουμε κάποιου κακού. Ψάξτε καλά στις αναμνήσεις σας. Θα βρείτε έναν
άλλο άνθρωπο, αλλιώτικο από σας, ξένο, ένα φίλο, ίσως και εχθρό. Σεις δεν είστε εκείνος. Ο
Ανατόλ Φρανς δεν είναι ο «Μικρός Πέτρος». Είναι ο λεπτός νοσταλγός, ο πατρικός διάδοχος
του παιδιού που είχε τ' όνομά του. Θυμηθείτε τα παλιά σας. Είναι σαν μια πνοή καθαρού
αέρα.
Το ποδοβολητό και οι σκληριές φτάσαν στο κατακόρυφο — μεσημεριάτικο, την ώρα
που ο κόσμος θέλει να ησυχάσει μετά το φαγητό.
Οι Ακροβάτες του Κήπου
Καλοκαίρι του 1974 στην Ελευσίνα. Ο Ααρών, ο Στέλιος, ο Άκης, ο Γαλανός και ο Βέροιος
είναι μια παρέα παιδιών γύρω στα 11. Είναι οι Ακροβάτες του Κήπου. Τα σχολεία είναι κλει
στά. Τα παιδιά περνούν το χρόνο τους με παιχνίδια, μικροδουλειές, βόλτες με τα ποδήλατα.
Το παιχνίδι είναι η ίδια τους η ζωή. Σ' αυτό διοχετεύουν τη σωματική τους ενέργεια και όλη τη
φαντασία. Η παρέα παίζει και εξασκείται σε μια μεγάλη Δεξαμενή ύδρευσης. Σ' αυτή την πό
λη, σ' αυτή τη γειτονιά, ο Ααρών ζει το σημαντικότερο καλοκαίρι της ζωής του. Το πέρασμα
από την παιδική ηλικία στην εφηβεία.
Κάθε βουτιά στη δεξαμενή είναι και μια πρόωρη δοκιμή θανάτου. Πίσω τους η κλειστή θάλασ
σα με τα τάνκερ. Άραγε τι είναι εκείνο που έλκει τα παιδιά στον βυθό της τσιμεντένιας στέρ
νας; Η τρουμπίνα μια διαρκής απειλή, μια πρόκληση στην μήτρα. Προκρούστης και Μινώταυ
ρος σε ένα σύγχρονο μύθο.
Και ενώ τα παιδιά θα χάνονται στο βάθος της καταραμένης δεξαμενής, η μάνα θα σπαράζει
διαβάζοντας τα δυσοίωνα μηνύματα στο σφαγμένο καρπούζι. Στιγμές τραγικής έντασης δο
σμένες σε παράλληλα πλάνα. Οι μεγάλοι διορθώνουν τα λάθη τους μέσα από τις ατασθαλί
ες
των μικρών, ενώ τα παιδιά θα ωριμάζουν, μόνα τους , στο σκληρό κόσμο της παιδικής μονα
ξιάς.
Η βουτιά του Δήμα στην παιδική μνήμη και περιπέτεια έχει το δικό της κόστος. Καμιά επιστρο
φή στο τόπο της μνήμης στο χώρο της ιστορίας και των αναμνήσεων δεν είναι χωρίς αντίτιμο
. Το άδειασμα της στέρνας , στο υπερρεαλιστικό φινάλε, ίσως δηλώνει -αυτοσαρκαστι
κά - την λύτρωση του σκηνοθέτη από το φάντασμα της παιδικότητας."
Έλλογος υπερρεαλισμός,
έλεγε για την ποίησή του ο Β.Βαρίκας.
Συνήθως το ποίημα του αποτελείται από μια σειρά εικόνων χωρίς εξωτερική λογική συνοχή όλες όμως οι εικόνες πηγάζουν από την ίδια ψυχική κατάσταση και τείνουν να υποβάλλουν προς τον αναγνώστη την ίδια διάθεση.
Η ποίησή του χαρακτηρίζεται από:
1. τολμηρό συνδυασμό λέξεων
2. τολμηρές εικόνες με συνειρμική εναλλαγή
3. λατρεία του ελληνικού στοιχείου ( γλώσσα, παράδοση, ήθη, ορθοδοξία, ελληνική φύση, πολιτισμός, ιστορία)
4. λυρικές περιγραφές
5. εφηβική αισιοδοξία
6. βαθιά αίσθηση της ζωής
7. αντίληψη των πραγμάτων μέσω των αισθήσεων
8. περιορισμένη στίξη
9. χαλαρή λογική αλληλουχία
Για τον Ελύτη η Ελλάδα είναι η συνεχής και αδιάκοπη αντίληψη που προκύπτει από την αρχαία κληρονομιά και τη βυζαντινή περίοδο, από τη λαϊκή παράδοση και τη σύγχρονη ιστορία ακόμα κι από τη γεωγραφική έκταση και μορφολογία.
Αρχαία κείμενα, θρησκεία, παραδόσεις αναφαίνονται και ενώνονται μέσα από τη μεταφυσική του ήλιου, την δύναμη του αιγαιακού φωτός που αποκαλύπτει αυτήν την αέναη κίνηση του πνεύματος που δυναμικά ξεκινά από τον Όμηρο για να συνεχίζει και σήμερα να συλλαμβάνει αλήθειες πρωτογενείς, ανθρωπιστικές, δίκαιες, απελεύθερες.
Χρησιμοποιεί χαρακτηριστικά σύμβολα, φως, θάλασσα, ήλιος όπου η μαγεία της φύσης και του φωτός δίνονται στην μεταφυσική τους διάσταση. Προσφεύγοντας πάντα στην προσωπική του εμπειρία, κινητοποιεί όλες τις αισθήσεις του και μπαίνει ολόκληρος στο μυστήριο και στο θαύμα
ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ
Αρχείο Ελλήνων Λογοτεχνών
Αλεπουδέλης Οδυσσέας
Ψευδώνυμο: Ελύτης Οδυσσέας
Τόπος Γέννησης: Κρήτη- Ηράκλειο
Έτος Γέννησης: 1911
Έτος Θανάτου: 1996
Βιογραφικό Σημείωμα
Ο Οδυσσέας Ελύτης (λογοτεχνικό ψευδώνυμο του Οδυσσέα Αλεπουδέλη) γεννήθηκε στο Ηράκλειο της Κρήτης, γιος του εργοστασιάρχη σαπωνοποιίας που κατάγονταν από τη Μυτιλήνη.
Είχε τέσσερις αδερφούς και μια αδερφή τη Μυρσίνη, που πέθανε σε ηλικία είκοσι χρόνων το 1918.
Το 1914 το εργοστάσιο μεταφέρθηκε στον Πειραιά και η οικογένεια Αλεπουδέλη εγκαταστάθηκε στην Αθήνα.
Λόγω της πολιτικής τοποθέτησής του υπέρ του Βενιζέλου, ο Παναγιώτης Αλεπουδέλης φυλακίστηκε και η οικογένειά του διώχτηκε (1920).
Σε παιδική και νεανική ηλικία ταξίδεψε στην Ελλάδα (κυρίως στα νησιά του Αιγαίου) και την Ευρώπη.
Το 1924 γράφτηκε στο Γ΄ Γυμνάσιο Αρρένων στην Αθήνα και άρχισε να γράφει στη Διάπλαση των Παίδων.
Από το 1927 ξεκίνησε το εντεινόμενο ενδιαφέρον του για τη λογοτεχνία.
Το 1929 θεωρείται ως ορόσημο στη ζωή του Ελύτη
. Τότε ήρθε σε επαφή με τον Υπερρεαλισμό, μέσω της ποίησης του Λόρκα και του Ελυάρ και έγραψε τα πρώτα του ποιήματα.
Τον επόμενο χρόνο γράφτηκε στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών.
Το 1935 ταξίδεψε στη Μυτιλήνη μαζί με τον Ανδρέα Εμπειρίκο, όπου γνώρισε τη ζωγραφική του Θεόφιλου.
Το 1936 γνωρίστηκε με τον μετέπειτα στενό φίλο του Νίκο Γκάτσο και στο τέλος του χρόνου κατατάχτηκε στο στρατό, στη σχολή εφέδρων αξιωματικών της Κέρκυρας.
Στα τέλη του 1937 μετατέθηκε στην Αθήνα και απολύθηκε το 1938.
Το 1940 κατατάχθηκε στη Βόρειο Ήπειρο.
Ένα χρόνο αργότερα κινδύνεψε να πεθάνει από τύφο και γύρισε στην Αθήνα.
Το 1945 διορίστηκε διευθυντής προγράμματος της νεοσύστατης τότε Ελληνικής Ραδιοφωνίας με εισήγηση του Γιώργου Σεφέρη και συνεργάστηκε με τα περιοδικά Νέα Γράμματα και Αγγλοελληνική Επιθεώρηση.
Από το 1948 ως το 1951 εγκαταστάθηκε στο Παρίσι, από όπου ταξίδεψε στην Ισπανία, την Ιταλία και την Αγγλία. Στο Λονδίνο γνωρίστηκε με το Mario Vitti και τον Pablo Picasso.
Μετά την επιστροφή του στην Αθήνα έγινε μέλος της Ομάδας των Δώδεκα (1952-1953), έγινε μέλος του Δ.Σ. του Θεάτρου Τέχνης(1953), του Ελληνικού Χοροδράματος (1955) και επαναδιορίστηκε στην Ελληνική Ραδιοφωνία (από το 1953 ως τη νέα παραίτησή του το 1954).
Συνεργάστηκε με το Εθνικό Θέατρο και το Θέατρο Τέχνης ως μεταφραστής.
Το 1965 χρονολογείται και η έναρξη της ενασχόλησής του με τη ζωγραφική και το κολάζ.
Μετά το πραξικόπημα του 1967 κατέφυγε στο Παρίσι (1969). Το 1974 έγινε πρόεδρος του Δ.Σ. της Ελληνικής Ραδιοφωνίας Τηλεόρασης.
Πέθανε το Μάρτη του 1996 στην τελευταία του κατοικία στην οδό Σκουφά.
4 Η πρώτη επίσημη εμφάνιση του Οδυσσέα Ελύτη στο χώρο της λογοτεχνίας πραγματοποιήθηκε το 1939 με την έκδοση της πρώτης ποιητικής συλλογής του με τίτλο Προσανατολισμοί.
Το 1942 δημοσίευσε το δοκίμιο Η αληθινή φυσιογνωμία και η λυρική τόλμη του Ανδρέα Κάλβου και το 1943 εκδόθηκε η ποιητική συλλογή του Ήλιος ο Πρώτος.
Ακολούθησαν μεταξύ άλλων το Άξιον Εστί (1959), οι Έξι και μια τύψεις για τον ουρανό (1960), το Μονόγραμμα (στις Βρυξέλλες), το Φωτόδεντρο και η δέκατη τέταρτη ομορφιά και ο Ήλιος ο Ηλιάτορας (1971), η Σαπφώ και ο Μικρός Ναυτίλος (1984), τα Ελεγεία της Οξώπετρας (1991), και οι τελευταίες του συλλογές Δυτικά της λύπης και Ο κήπος με τις αυταπάτες (1995).
Ο Οδυσσέας Ελύτης τιμήθηκε με το βραβείο Νόμπελ λογοτεχνίας (1979).
Το 1972 αρνήθηκε βραβείο θεσπισμένο από τη δικτατορία.
Ο Οδυσσέας Ελύτης τοποθετείται από τους ιστορικούς της λογοτεχνίας στους κορυφαίους Έλληνες ποιητές του αιώνα μας.
Έργα του μεταφράστηκαν σε πολλές ξένες γλώσσες.
ΧΡΗΣΙΜΟ ΥΛΙΚΟ ΚΑΙ ΕΔΩ:
Η ζωή του ποιητή εδώ: http://portal.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_kathextra_6_17/10/2007_208375 Η ποίησή του: http://www.tovima.gr/relatedarticles/article/?aid=144646&dt=04/08/2002 http://wwk.kathimerini.gr/kath/7days/1994/09/25091994.pdf περιοδικό ΕΝΤΕΥΚΤΗΡΙΟ, Δεκέμβριος 2011 5
ΕΡΓΑΣΙΑ
:Εντοπίστε στα παρακάτω ποιήματα χαρακτηριστικά της ποίησης του Ελύτη.
1. ΕΝΑ ΤΟ ΧΕΛΙΔΟΝΙ
Ενα το χελιδόνι κι η άνοιξη ακριβή για να γυρίσει ο ήλιος θέλει δουλειά πολλή Θέλει νεκροί χιλιάδες να 'ναι στους τροχούς Θέλει κι οι ζωντανοί να δίνουν το αίμα τους. Θε μου Πρωτομάστορα μ' έχτισες μέσα στα βουνά Θε μου Πρωτομάστορα μ' έκλεισες μες στη θάλασσα! Πάρθηκεν από μάγους το σώμα του Μαγιού Το 'χουνε θάψει σ' ένα μνήμα του πέλαγου σ' ένα βαθύ πηγάδι το 'χουνε κλειστό μύρισε το σκοτάδι κι όλη η άβυσσος Θε μου Πρωτομάστορα μέσα στις πασχαλιές και Συ Θε μου Πρωτομάστορα μύρισες την Ανάσταση
2. ΤΗΣ ΑΓΑΠΗΣ ΑΙΜΑΤΑ
Της αγάπης αίματα με πορφύρωσαν και χαρές ανείδωτες με σκιάσανε οξειδώθηκα μες στη νοτιά των ανθρώπων μακρινή μητέρα ρόδο μου αμάραντο Στ' ανοιχτά του πελάγου με καρτέρεσαν Με μπομπάρδες τρικάταρτες και μου ρίξανε αμαρτία μου να 'χα κι εγώ μιαν αγάπη μακρινή μητέρα ρόδο μου αμάραντο Τον Ιούλιο κάποτε μισανοίξανε τα μεγάλα μάτια της μες στα σπλάχνα μου την παρθένα ζωή μια στιγμή να φωτίσουν μακρινή μητέρα ρόδο μου αμάραντο
3. ΤΗΣ ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗΣ Της δικαιοσύνης ήλιε νοητέ και μυρσίνη συ δοξαστική μη παρακαλώ σας μη λησμονάτε τη χώρα μου! Αετόμορφα έχει τα ψηλά βουνά στα ηφαίστεια κλήματα σειρά και τα σπίτια πιο λευκά στου γλαυκού το γειτόνεμα! Τα πικρά μου χέρια με τον κεραυνό τα γυρίζω πίσω απ' τον καιρό 6 τους παλιούς μου φίλους καλώ με φοβέρες και μ' αίματα!
4. Η ΠΟΔΗΛΑΤΙΣΣΑ Το δρόμο πλάι στη θάλασσα περπάτησα που 'κανε κάθε μέρα η ποδηλάτισσα. Βρήκα τα φρούτα που 'χε στο πανέρι της, το δαχτυλίδι που 'πεσε απ' το χέρι της. Βρήκα το κουδουνάκι και το σάλι της, τις ρόδες, το τιμόνι, το πεντάλι της. Βρήκα τη ζώνη της, βρήκα σε μιαν άκρη, μια πέτρα διάφανη που 'μοιαζε με δάκρυ. Τα μάζεψα ένα ένα και τα κράτησα κι έλεγα πού 'ναι πού 'ναι η ποδηλάτισσα. Την είδα να περνά πάνω απ' τα κύματα, την άλλη μέρα πάνω από τα μνήματα. Την τρίτη νύχτωσ' έχασα τ' αχνάρια της, στους ουρανούς άναψαν τα φανάρια της.
5. ΤΟΥ ΜΙΚΡΟΥ ΒΟΡΙΑ
Του μικρού βοριά παράγγειλα, να 'ναι καλό παιδάκι Μη μου χτυπάει πορτόφυλλα και το παραθυράκι Γιατί στο σπίτι π' αγρυπνώ, η αγάπη μου πεθαίνει και μες στα μάτια την κοιτώ, που μόλις ανασαίνει Γεια σας περβόλια, γεια σας ρεματιές Γεια σας φιλιά και γεια σας αγκαλιές Γεια σας οι κάβοι κι οι ξανθοί γιαλοί Γεια σας οι όρκοι οι παντοτινοί Με πνίγει το παράπονο, γιατί στον κόσμο αυτόνα τα καλοκαίρια τα 'χασα κι έπεσα στον χειμώνα Σαν το καράβι π' άνοιξε τ' άρμενα κι αλαργεύει βλέπω να χάνονται οι στεριές κι ο κόσμος λιγοστεύει
6. Η ΜΑΓΙΑ
Η Πούλια πόχει εφτά παιδιά μέσ' απ' τους ουρανούς περνά. 7 Κάποτε λίγο σταματά στο φτωχικό μου και κοιτά. -Γεια σας τι κάνετε; Καλά; -Καλά. Πώς είναι τα παιδιά; -Τι να σας πω εκεί ψηλά τα τρώει τ' αγιάζι κι η ερημιά. -Γι αυτό πικραίνεσαι κυρά, δε μου τα φέρνεις εδωνά; -Ευχαριστώ μα 'ναι πολλά θα σου τη φάνε τη σοδειά. -Δώσε μου καν την πιο μικρή τη Μάγια την αστραφτερή. -Πάρ' την κι έχε λοιπόν στο νου πως θά 'σαι ο άντρας τ' ουρανού. Λάμπουνε γύρω τα βουνά, τα χέρια μου βγάνουν φωτιά. Κι η Πούλια πόχει εφτά παιδιά φεύγει και μ' αποχαιρετά.
7. ΤΟ ΠΑΡΑΠΟΝΟ Εδώ στου δρόμου τα μισά έφτασε η ώρα να το πω άλλα είναι εκείνα που αγαπώ γι' αλλού γι' αλλού ξεκίνησα. Στ' αληθινά στα ψεύτικα το λέω και τ' ομολογώ. Σαν να 'μουν άλλος κι όχι εγώ μες στη ζωή πορεύτηκα. Όσο κι αν κανείς προσέχει όσο κι αν το κυνηγά, πάντα πάντα θα 'ναι αργά δεύτερη ζωή δεν έχει.
8. ΜΟΝΟΓΡΑΜΜΑ Έτσι μιλώ γιά σένα καί γιά μένα Επειδή σ'αγαπώ καί στήν αγάπη ξέρω Νά μπαίνω σάν Πανσέληνος Από παντού,γιά τό μικρό τό πόδι σού μές στ'αχανή σεντόνια Νά μαδάω γιασεμιά κι έχω τή δύναμη Αποκοιμισμένη,νά φυσώ νά σέ πηγαίνω Μές από φεγγαρά περάσματα καί κρυφές τής θάλασσας στοές Υπνωτισμένα δέντρα μέ αράχνες πού ασημίζουμε Ακουστά σ'έχουν τά κύματα
8 Πώς χαιδεύεις,πώς φιλάς Πώς λές ψιθυριστά τό "τί" καί τό "έ" Τριγύρω στό λαιμό στόν όρμο Πάντα εμείς τό φώς κι η σκιά Πάντα εσύ τ'αστεράκι καί πάντα εγώ τό σκοτεινό πλεούμενο Πάντα εσύ τό λιμάνι κι εγώ τό φανάρι τό δεξιά Τό βρεγμένο μουράγιο καί η λάμψη επάνω στά κουπιά Ψηλά στό σπίτι μέ τίς κληματίδες Τά δετά τριαντάφυλλα,καί τό νερό πού κρυώνει Πάντα εσύ τό πέτρινο άγαλμα καί πάντα εγώ η σκιά πού μεγαλώνει Τό γερτό παντζούρι εσύ,ο αέρας πού τό ανοίγει εγώ Επειδή σ'αγαπώ καί σ'αγαπώ Πάντα Εσύ τό νόμισμα καί εγώ η λατρεία πού τό Εξαργυρώνει: Τόσο η νύχτα,τόσο η βοή στόν άνεμο Τόσο η στάλα στόν αέρα,τόσο η σιγαλιά Τριγύρω η θάλασσα η δεσποτική Καμάρα τ'ουρανού με τ'άστρα Τόσο η ελάχιστη σου αναπνοή Πού πιά δέν έχω τίποτε άλλο Μές στούς τέσσερις τοίχους,τό ταβάνι,τό πάτωμα Νά φωνάζω από σένα καί νά μέ χτυπά η φωνή μου Νά μυρίζω από σένα καί ν'αγριεύουν οί άνθρωποι Επειδή τό αδοκίμαστο καί τό απ'αλλού φερμένο Δέν τ'αντέχουν οί άνθρωποι κι είναι νωρίς,μ'ακούς Είναι νωρίς ακόμη μές στόν κόσμο αυτόν αγάπη μου
ΝΑ ΜΙΛΩ ΓΙΑ ΣΕΝΑ ΚΑΙ ΓΙΑ ΜΕΝΑ.
https://www.scribd.com/document/112570769/%CE%9F%CE%B4-%CE%95%CE%BB%CF%8D%CF%84%CE%B7-%CE%A0%CE%AF%CE%BD%CE%BF%CE%BD%CF%84%CE%B1%CF%82-%CE%AE%CE%BB%CE%B9%CE%BF-%CE%BA%CE%BF%CF%81%CE%B9%CE%BD%CE%B8%CE%B9%CE%B1%CE%BA%CF%8C
Κοσμάς Ι.Χαρπαντίδης
Διαθεματική δραστηριότητα:
Βρείτε παλιές φωτογραφίες της πόλης σας με σκοπό να συγκρίνετε την παλιά με τη σύγχρονη εικόνα της.
http://nikimpotonak.weebly.com/deltaiotaalphathetaepsilonmualphatauiotakappa942-epsilonrhogammaalphasigma943alpha-chialphalambdaalphasigmamu941nuepsilonsigmaf-gammaepsiloniotatauomicronnuiota941sigmaf-kappa.htmlΧαλασμένες γειτονιές, Κ.Χαρπαντίδης
http://alexgger.blogspot.com/2016/10/blog-post_9.html
Φύλλο εργασίας
ΟΜΑΔΑ Α: ΤΟΠΟΣ-ΧΡΟΝΟΣ
- Ποια πόλη σκιαγραφείται στα αποσπάσματα του Κ. Χαρπαντίδη;
- Ποια είναι τα τοπογραφικά στοιχεία της πόλης που δίνονται μέσα στο κείμενο; Εντοπίστε τα στο χάρτη.
- Πως εκφράζεται ο χρόνος μέσα στο κείμενο; Από ποιο χρονικό σημείο ξεκινά την αφήγηση του ο συγγραφέας; Υπάρχει αναδρομή στο παρελθόν; Αν ναι τι κερδίζει με αυτή;
- Πως προχωρά ο χρόνος στην περιγραφή μιας ημέρας; Από ποιο σημείο της ημέρας ξεκινά ο συγγραφέας και σε ποιο τελειώνει; Δώστε συγκεκριμένα παραδείγματα.
ΟΜΑΔΑ Β: ΠΟΛΥΚΑΤΟΙΚΙΑ- «ΑΝΑΠΤΥΞΗ» ΚΑΙ «ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ» ΤΟΥ ΑΣΤΙΚΟΥ ΧΩΡΟΥ
- Ποια είναι η εικόνα που παρουσιάζουν οι γειτονιές της Καβάλας σήμερα και πώς νιώθει ο συγγραφέας; Εντοπίστε τα σχετικά χωρία στο κείμενο.
- Γιατί οι πολυκατοικίες πληγώνουν την εικόνα της Καβάλας; Πως χτίστηκαν και σε ποια δεκαετία; Τι συνέπειες είχαν στην όψη της Καβάλας;
- Με ποια έννοια χρησιμοποιεί ο συγγραφέας τις λέξεις ανάπτυξη και αξιοποίηση;
- Τι εννοεί ο συγγραφέας με τη φράση « το παρελθόν θα μας εκδικηθεί»;
ΟΜΑΔΑ Γ : ΦΥΛΑΚΙΣΜΕΝΑ ΠΑΙΔΙΑ- ΕΛΛΕΙΨΗ ΠΑΙΧΝΙΔΙΟΥ
- Τι συνέπειες είχε η πυκνή δόμηση της πόλης στα παιδιά;
- Στην αναδρομή που κάνει ο συγγραφέας στα παιδικά του χρόνια ποια ήταν η μοναδική ευκαιρία που είχαν τα παιδιά να ξεφύγουν για λίγο και να παίξουν;
- Τι λείπει από την πόλη της Καβάλας σήμερα;
- Γιατί τα παιδιά περισσότερο αγριεύουν παρά ηρεμούν με το παιχνίδι σήμερα;
- Γράψτε την άποψη σας για τις συνέπειες της απουσίας παιχνιδιού στη ζωή των παιδιών.
ΟΜΑΔΑ Δ: ΓΛΩΣΣΑ- ΥΦΟΣ- ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ
- Η γλώσσα του κειμένου είναι λυρική και μεταφορική. Γιατί ο συγγραφέας επιλέγει αυτή τη μορφή της γλώσσας; Ποια σχήματα λόγου υπάρχουν; Δώστε παραδείγματα. Εντοπίστε τις εικόνες του κειμένου.
- Ποιος αφηγείται και σε ποιο πρόσωπο; Να βρείτε παραδείγματα από τη χρήση διαφορετικών προσώπων και να αιτιολογήσετε την επιλογή αυτή. Υπάρχει αφήγηση, περιγραφή, διάλογος; Ποιο υπερτερεί; Να δώσετε χαρακτηριστικά παραδείγματα.
ΟΜΑΔΑ Ε: ΤΙΤΛΟΣ ΒΙΒΛΙΟΥ- ΤΙΤΛΟΣ ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΟΣ-ΕΝΟΤΗΤΕΣ ΚΑΙ ΠΛΑΓΙΟΤΙΤΛΟΙ-ΘΕΜΑ ΤΟΥ ΚΕΙΜΕΝΟΥ-ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ ΤΗΣ ΚΑΒΑΛΑΣ
- Ποιος είναι ο τίτλος του βιβλίου του συγγραφέα και πως τον καταλαβαίνετε;
- Ποιος είναι ο τίτλος του συγκεκριμένου αποσπάσματος και ποιο είναι το νόημα του;
- Σε ποιες ενότητες χωρίζεται το απόσπασμα. Δώστε ένα πλαγιότιτλο σε κάθε ενότητα.
- Ποιο είναι το βασικό θέμα του κειμένου;
- Ποια είναι τα στοιχεία του κειμένου που σχετίζονται με την ιστορία της Καβάλας;
Παράλληλα κείμενα
(Πηγή: http://taenoikwkaiendimw.blogspot.gr/2015/10/blog-post_12.html)
(Πηγή: http://taenoikwkaiendimw.blogspot.gr/2015/10/blog-post_12.html)
Να βρείτε τα κοινά στοιχεία ως προς τη θεματική ανάμεσα στο κείμενο του Χαρπαντίδη και τα παράλληλα κείμενα.
Πρώτο παράλληλο κείμενο
Όταν ήρθαμε σ' αυτό το σπίτι, το πρώτο πράμα που πήρε το μάτι μου, σαν βγήκα στο μπαλκόνι, ήταν το αντικρινό μπαλκονάκι, που το είχαν περιτριγυρισμένο με σύρμα ως απάνω και έμοιαζε με κοτέτσι ή κλουβί άγριου ζώου. Μέσα σ' αυτό το κλουβί τριγύριζε σαν φυλακισμένο αγριμάκι ένα παιδί κάπου τριών χρονών. Σε μια γωνιά του μπαλκονιού ήταν στοιβαγμένα καταγής παιχνίδια. Παναγιά μου και Χριστέ μου! Τι παιχνίδια και κακό είναι αυτό; Μεγάλα αυτοκίνητα από πλαστικό, κούκλες πελώριες, ελέφαντες, άλογα, όλα νεκρά και άψυχα. Το παιδί όμως δε γυρίζει να τα δει.Με τα δυο του χέρια κρατά το κάγκελο και χώνει το μουτράκι του ανάμεσα, προσπαθώντας να δει τις γάτες που τριγυρίζουν κάτω στην πρασιά. 'Η προσπαθεί να καντζαρώσει το κάγκελο, να γαντζωθεί από το σύρμα, να σκαρφαλώσει πιο ψηλά. Σίγουρα, αν βγάλουν το σύρμα απ' αυτό το μπαλκόνι, το παιδάκι θα σκαρφαλώσει στο κάγκελο και θα βρεθεί κάτω, γιατί του έχουν αφαιρέσει την αίσθηση του κινδύνου. [.......]
Εκείνο το παιδάκι στο αντικρινό μπαλκόνι μου ματώνει την καρδιά. Δεν μπορώ να το βλέπω σαν ζωάκι πίσω από τα σύρματα. Όταν ήμουνα εγώ στην ηλικία του, ζούσαμε στην Πόλη σ' ένα τριώροφο σπίτι που είχε δυο σκάλες ολόρθες σαν καραβόσκαλες. Πολλές φορές τις ανεβοκατέβαινα μπουσουλώντας, και όμως δεν γκρεμοτσακίστηκα. Ούτε με κλείσανε ποτέ πίσω από τα σύρματα για να με προστατέψουνε.
Εκείνο το παιδάκι στο αντικρινό μπαλκόνι μου ματώνει την καρδιά. Δεν μπορώ να το βλέπω σαν ζωάκι πίσω από τα σύρματα. Όταν ήμουνα εγώ στην ηλικία του, ζούσαμε στην Πόλη σ' ένα τριώροφο σπίτι που είχε δυο σκάλες ολόρθες σαν καραβόσκαλες. Πολλές φορές τις ανεβοκατέβαινα μπουσουλώντας, και όμως δεν γκρεμοτσακίστηκα. Ούτε με κλείσανε ποτέ πίσω από τα σύρματα για να με προστατέψουνε.
Κυκλοφορούσα ελεύθερη στο σπίτι, κι όταν στενοχωριόμουνα, με κάθιζε η γιαγιά μου στο πάτωμα και άδειαζε μπροστά μου τη σακούλα με τα κουμπιά.Τα κουμπιά που μαζεύουνταν χρόνον-καιρό από παλιά ρούχα που ήτανε για πέταμα. Μ' εκείνα τα κουμπιά θα είχαν παίξει όλα τα παιδιά της οικογένειας. Ίσως και η ίδια η γιαγιά μου. Τι ωραία κουμπιά ήταν εκείνα! Κουμπιά από κόκαλο, κουμπιά από κέρατο ζώου, κουμπιά από σιντέφι και από φίλντισι. Το σιντέφι, μου είχε πει η γιαγιά μου, ήταν από όστρακα. Τα κουμπιά από φίλντισι ήταν από δόντι ελέφαντα —τούρκικα τον ελέφαντα τον λένε φιλ και το δόντι ντις. Ώρες ολόκληρες περνούσα παίζοντας, με τέτοια γλύκα που τρέχανε τα σάλια μου.
Άλλες φορές πάλι, με κάθιζε στη σκάφη, έδινε στα χέρια μου για κουπί το μεγάλο ξύλο που είχε για να κάνει γυριστό γλυκό, και με έστελνε να πάω να ψαρέψω.
Συχνά μου έδινε καμμένα σπίρτα που μάζευε, με κάθιζε στο τραπέζι να κάνω διάφορα σχέδια πάνω στο τραπεζομάντιλο, ή να κάνω σιδερόδρομο από άδεια σπιρτοκούτια. Μου έδινε και τραπουλόχαρτα να κάνω πύργους.
Αν πεις από κούκλες; Άλλο τίποτα. Μου έφκιανε κούκλες πάνινες, μεγάλες μεγάλες, χορταστικές και μαλακούτσικες, που να τις παίρνεις στην αγκαλιά σου να τις ζεστάνεις, ακόμα και να κοιμηθείς μαζί. Τις έτοιμες κούκλες που μου φέρνανε τις έσπαζα να δω τι έχουνε μέσα, και η μητέρα μου, για να τις γλιτώσει, τις κάθιζε στον καναπέ του σαλονιού και κλείδωνε την πόρτα. Μμμμμ, σκοτούρα μου. Ανάγκη είχα εγώ εκείνες τις κρύες και νεκρές κούκλες, που τα μαλλιά τους βρωμούσανε ψαρόκολλα!
Αν πεις από κούκλες; Άλλο τίποτα. Μου έφκιανε κούκλες πάνινες, μεγάλες μεγάλες, χορταστικές και μαλακούτσικες, που να τις παίρνεις στην αγκαλιά σου να τις ζεστάνεις, ακόμα και να κοιμηθείς μαζί. Τις έτοιμες κούκλες που μου φέρνανε τις έσπαζα να δω τι έχουνε μέσα, και η μητέρα μου, για να τις γλιτώσει, τις κάθιζε στον καναπέ του σαλονιού και κλείδωνε την πόρτα. Μμμμμ, σκοτούρα μου. Ανάγκη είχα εγώ εκείνες τις κρύες και νεκρές κούκλες, που τα μαλλιά τους βρωμούσανε ψαρόκολλα!
Μπορεί τα παιδιά της εποχής μου να τους έλειπαν πολλά πράματα, αλλά είχανε χώρο νακινηθούν μέσα στο σπίτι. Και το πιο φτωχικό σπιτάκι εκείνης της εποχής είχε περισσότερο εσωτερικό χώρο από το δυάρι της σημερινής πολυκατοικίας. Έπειτα είχανε το δρόμο. Στην Πόλη, συμμορίες παιδιών, το πιο πολύ αγόρια, ξεπερνούσαν πολλές φορές τα σύνορα του μαχαλά τους και χάνουνταν με τις ώρες. Πολλές φορές, στα σύνορα δύο προαστίων μπερδεύουνταν οι εθνικότητες, και άκουες τα παιδιά να μιλούν μιαν απίθανη εσπεράντο από ρωμαίικα, τούρκικα, εβραίικα, αρμένικα. Το 1960, όταν είχαμε πάει με τη Νέλλη στην Πόλη, ανταμώσαμε έναν Τούρκο καπετάνιο μέσα στο βαποράκι που πήγαινε στην Πρίγκιπο και απορήσαμε με τα ωραία ελληνικά του. Τον ρωτήσαμε πού τα έμαθε. '. Εκείνος γέλασε.
— Τα έμαθα παίζοντας με ρωμιόπαιδα στο δρόμο, μας είπε. Το σπίτι μας συνόρευε με ρωμαίικο μαχαλά, και η πρώτη μου αγάπη ήταν ρωμιοπούλα. Εκείνη δεν με καταδέχτηκε, όμως εγώ ως τώρα την αγαπώ.
Οπωσδήποτε τα παιδιά εκείνης της εποχής στην Πόλη ήτανε πιο ευτυχισμένα από τα σημερινά.
Μαρία Ιορδανίδου, Η αυλή μας, Βιβλιοπωλείον της Εστίας
Δεύτερο παράλληλο κείμενο
«Ει, πού πας; Δεν μου 'χες πει ότι στις πέντε θα με πας στα Δύσκολα;» φώναζε στ’ αυτί
του Αριστείδη Ζαχμάνογλου ο μικρός Παυλάκης – με μια φωνή επιτακτική που θύμι
ζε εκπαιδευτή πεζοναυτών σε άσκηση – ενώ ταυτόχρονα τραβούσε με όση δύναμη διέθετε
το παντελόνι του πατέρα του.
του Αριστείδη Ζαχμάνογλου ο μικρός Παυλάκης – με μια φωνή επιτακτική που θύμι
ζε εκπαιδευτή πεζοναυτών σε άσκηση – ενώ ταυτόχρονα τραβούσε με όση δύναμη διέθετε
το παντελόνι του πατέρα του.
Κι είχε τα δίκια του πάνω σ' αυτό ο μικρός αφού την προηγούμενη μέρα, ο Αριστείδης —μέ
σα στα πλαίσια μιας προγραμματισμένης εβδομαδιαίας ψυχαγωγικής εκπαίδευσης— του εί
χε τάξει να τον πάει στην παιδική χαρά που βρίσκεται καμιά πεντακοσαριά μέτρα μακριά α
πό το σπίτι τους, σε μια νησίδα πράσινου, ανάμεσα σε τρεις μεγάλες λεωφόρους. Της έ
χουν δώσει, δε, από κοινού αυτό το όνομα, όχι, όπως φαντάζεστε, λόγω του ότι είναι δύσκο
λη, έτσι κι αλλιώς, η προσπέλαση σ' αυτή, όσο γιατί ο Παυλάκης Ζαχμάνογλου —αλλά πο
λύ, δε, περισσότερο ο πατέρας του— βρίσκει απείρως δυσκολότερη την ενασχόληση με
τα διάφορα παιχνίδια που έχουν στηθεί εκεί, προφανώς από κάποια ομάδα αρχιτεκτόνων,
με εντελώς σύγχρονες αντιλήψεις επί του θέματος, αφού έχουν τοποθετήσει στο μέρος αυ
τό κάτι πολύζυγα αυστηρότατα, αντίστοιχες τσουλήθρες και γέφυρες ακαθορίστου σχήμα
τος• δοκούς ισορροπίας και κάτι κούνιες βλοσυρές —ολ’ από ξύλο καμωμένα, άβαφο και
από σίδερο αιχμηρό— συνθέτοντας, έτσι, ένα σύνολο, που παραπέμπει, πιο πολύ, σε
μια εικόνα υπαίθριου χώρου βασανιστηρίων παρά σε εικόνα χώρου παιχνιδιού
και χαράς[........]
Αφού πέρασε λοιπόν στην απέναντι πλευρά της λεωφόρου, ο Αριστείδης με το γιο του
και απέκτησε οπτική επαφή με το χώρο των βασανιστηρίων —που του είχε ανατεθεί από
τους αρμοδίους ο ρόλος της παιδικής χαράς— ξαφνικά, αντιστράφηκαν οι ρόλοι. Αντί, λοι
πόν, να σέρνει ο ίδιος το μικρό Παυλάκη —όπως έκανε πιο πριν— απ’ το σημείο αυτό
και ύστερα, άρχισε πια, να οδηγείται απ’ το γιο του με τον τρόπο, ακριβώς, που οδηγούνται
οι ιδιοκτήτες των σκύλων από τα ζώα τους, προς το δέντρο της ανακούφισης, κατά
τη διάρκεια των νυκτερινών τους εξόδων. Γι’αυτό και φτάσαν, πολύ γρήγορα, στο σημεί
ο εκείνο όπου υψωνόταν η μεταλλική, απότομη τσουλήθρα, στην οποία και είχε ιδιαίτε
ρη αδυναμία ο μικρός.
σα στα πλαίσια μιας προγραμματισμένης εβδομαδιαίας ψυχαγωγικής εκπαίδευσης— του εί
χε τάξει να τον πάει στην παιδική χαρά που βρίσκεται καμιά πεντακοσαριά μέτρα μακριά α
πό το σπίτι τους, σε μια νησίδα πράσινου, ανάμεσα σε τρεις μεγάλες λεωφόρους. Της έ
χουν δώσει, δε, από κοινού αυτό το όνομα, όχι, όπως φαντάζεστε, λόγω του ότι είναι δύσκο
λη, έτσι κι αλλιώς, η προσπέλαση σ' αυτή, όσο γιατί ο Παυλάκης Ζαχμάνογλου —αλλά πο
λύ, δε, περισσότερο ο πατέρας του— βρίσκει απείρως δυσκολότερη την ενασχόληση με
τα διάφορα παιχνίδια που έχουν στηθεί εκεί, προφανώς από κάποια ομάδα αρχιτεκτόνων,
με εντελώς σύγχρονες αντιλήψεις επί του θέματος, αφού έχουν τοποθετήσει στο μέρος αυ
τό κάτι πολύζυγα αυστηρότατα, αντίστοιχες τσουλήθρες και γέφυρες ακαθορίστου σχήμα
τος• δοκούς ισορροπίας και κάτι κούνιες βλοσυρές —ολ’ από ξύλο καμωμένα, άβαφο και
από σίδερο αιχμηρό— συνθέτοντας, έτσι, ένα σύνολο, που παραπέμπει, πιο πολύ, σε
μια εικόνα υπαίθριου χώρου βασανιστηρίων παρά σε εικόνα χώρου παιχνιδιού
και χαράς[........]
Αφού πέρασε λοιπόν στην απέναντι πλευρά της λεωφόρου, ο Αριστείδης με το γιο του
και απέκτησε οπτική επαφή με το χώρο των βασανιστηρίων —που του είχε ανατεθεί από
τους αρμοδίους ο ρόλος της παιδικής χαράς— ξαφνικά, αντιστράφηκαν οι ρόλοι. Αντί, λοι
πόν, να σέρνει ο ίδιος το μικρό Παυλάκη —όπως έκανε πιο πριν— απ’ το σημείο αυτό
και ύστερα, άρχισε πια, να οδηγείται απ’ το γιο του με τον τρόπο, ακριβώς, που οδηγούνται
οι ιδιοκτήτες των σκύλων από τα ζώα τους, προς το δέντρο της ανακούφισης, κατά
τη διάρκεια των νυκτερινών τους εξόδων. Γι’αυτό και φτάσαν, πολύ γρήγορα, στο σημεί
ο εκείνο όπου υψωνόταν η μεταλλική, απότομη τσουλήθρα, στην οποία και είχε ιδιαίτε
ρη αδυναμία ο μικρός.
Ο χώρος, όμως, γύρω απ’αυτή, είχε καταληφθεί, ήδη, από μια ομάδα πιτσιρικάδων —με
τους αντίστοιχους παιδοβοσκούς— που περίμεναν, ανυπόμονα, τη σειρά τους, σε κείνη
την τσουλήθρα, σχηματίζοντας μια ουρά, μεγαλύτερη από κείνη της Εθνικής Τράπεζας ό
ταν αποδίδει τις συντάξεις στο τέλος κάθε μήνα, γι’ αυτό κι ο Αριστείδης —επειδή δεν ήταν
του χαρακτήρα του να μετέρχεται δολίων μέσων ώστε να παρακάμψει τη σειρά προς όφε
λός του— αναγκάστηκε να συμμορφωθεί, σαν πρόσκοπος σε εκπαιδευτική εκδρομή, και
ν’ ανάψει το πρώτο τσιγάρο της επιχείρησης Τα δύσκολα. Με την ευκαιρί
α αυτή,αναλογίστηκε και τα παιχνίδια της δικής του παιδικής πανωλεθρίας κάνο
ντας, μάλιστα, και συγκρίσεις —μάλλον οδυνηρές— των παλαιότερων ψυχαγωγι
κών επιδόσεων με τις σημερινές.
τους αντίστοιχους παιδοβοσκούς— που περίμεναν, ανυπόμονα, τη σειρά τους, σε κείνη
την τσουλήθρα, σχηματίζοντας μια ουρά, μεγαλύτερη από κείνη της Εθνικής Τράπεζας ό
ταν αποδίδει τις συντάξεις στο τέλος κάθε μήνα, γι’ αυτό κι ο Αριστείδης —επειδή δεν ήταν
του χαρακτήρα του να μετέρχεται δολίων μέσων ώστε να παρακάμψει τη σειρά προς όφε
λός του— αναγκάστηκε να συμμορφωθεί, σαν πρόσκοπος σε εκπαιδευτική εκδρομή, και
ν’ ανάψει το πρώτο τσιγάρο της επιχείρησης Τα δύσκολα. Με την ευκαιρί
α αυτή,αναλογίστηκε και τα παιχνίδια της δικής του παιδικής πανωλεθρίας κάνο
ντας, μάλιστα, και συγκρίσεις —μάλλον οδυνηρές— των παλαιότερων ψυχαγωγι
κών επιδόσεων με τις σημερινές.
Θυμήθηκε, λοιπόν —με καλπάζουσα νοσταλγία— τον εκτονωτικό πετροπόλεμο,
τα ευεργετικά σκλαβάκια, τη βάρβαρη γουρούνα του απογεύματος, τη δεξιοτεχνι
κή σκλέντζα, τον περιπετειώδη μούκα, τη φροϋδική αναδίπλωση του κρυφτού και
τον αποδοτικότατο γιατρό και καταλήφθηκε, ξαφνικά, από ένα είδος μελαγχολίας [.....]
τα ευεργετικά σκλαβάκια, τη βάρβαρη γουρούνα του απογεύματος, τη δεξιοτεχνι
κή σκλέντζα, τον περιπετειώδη μούκα, τη φροϋδική αναδίπλωση του κρυφτού και
τον αποδοτικότατο γιατρό και καταλήφθηκε, ξαφνικά, από ένα είδος μελαγχολίας [.....]
Στους γύρω δρόμους, βέβαια, που κλείνανε από παντού την παιδική χαρά, η σύγχρονη ζω
ή θορυβούσε, όπως πάντα, αυτή την ώρα, μ’ ανθρώπους βιαστικούς και πανικόβλητους,
με μηχανάκια δραστήρια που κάναν ελιγμούς ανάμεσα απ’ αυτοκίνητα όλων των τύπων
που κόρναραν δαιμονισμένα, αλλά ο Αριστείδης Ζαχμάνογλου, παρ’όλ’ αυτά, αφέθηκε
και μεταφέρθηκε σταδιακά σε χώρο άλλο: σε μια εποχή αθωότητας και ηρεμίας,
μια κοινωνία ευγένειας, άλλων ρυθμών και άλλου ήθους, πράγμα που χρειαζόταν
το ζήλο και την αστοχία ενός Χριστόφορου Κολόμβου για να την ανακαλύψει κα
νείς, σ’αυτές τις πόλεις που είμαστε αναγκασμένοι πια να ζούμε και στους ρυθ
μούς που επιβάλλει στους ανθρώπους ο σύγχρονος τρόπος ζωής.
ή θορυβούσε, όπως πάντα, αυτή την ώρα, μ’ ανθρώπους βιαστικούς και πανικόβλητους,
με μηχανάκια δραστήρια που κάναν ελιγμούς ανάμεσα απ’ αυτοκίνητα όλων των τύπων
που κόρναραν δαιμονισμένα, αλλά ο Αριστείδης Ζαχμάνογλου, παρ’όλ’ αυτά, αφέθηκε
και μεταφέρθηκε σταδιακά σε χώρο άλλο: σε μια εποχή αθωότητας και ηρεμίας,
μια κοινωνία ευγένειας, άλλων ρυθμών και άλλου ήθους, πράγμα που χρειαζόταν
το ζήλο και την αστοχία ενός Χριστόφορου Κολόμβου για να την ανακαλύψει κα
νείς, σ’αυτές τις πόλεις που είμαστε αναγκασμένοι πια να ζούμε και στους ρυθ
μούς που επιβάλλει στους ανθρώπους ο σύγχρονος τρόπος ζωής.
Ν. Χουλιαράς, Στο σπίτι του εχθρού μου, εκδόσεις Νεφέλη, Αθήνα
1995
1995
Τρίτο παράλληλο κείμενο
Η τάξη μας ήταν ένα γωνιακό δωμάτιο, πάντα γιομάτο ήλιο, όταν δεν ήταν συννεφιά.
Η σόμπα στη γωνιά τραβούσε με θόρυβο, και κάπνιζε όλη την κάμαρα. Καθόμουν
στο πρώτο θρανίο, και με υπομονή περίμενα. Οι σύντροφοί μου δίπλα κάναν ωραία σχέ
δια για την περίπτωση που δε θα 'ρχόταν η «κυρία».
Η σόμπα στη γωνιά τραβούσε με θόρυβο, και κάπνιζε όλη την κάμαρα. Καθόμουν
στο πρώτο θρανίο, και με υπομονή περίμενα. Οι σύντροφοί μου δίπλα κάναν ωραία σχέ
δια για την περίπτωση που δε θα 'ρχόταν η «κυρία».
Πρώτα θα βγαίναν στην αυλή να παίξουν «αμπάριζα». Ύστερα η «κυρία» διευθύντρια
θα τους έδιωχνε γιατί θα κάναν θόρυβο, και θα ενοχλούσαν τις «μεγάλες». Αυτό ήταν
η ύστατη ικανοποίηση του ορμέμφυτου της ελευθερίας, που βλάσταινε μέσα
στις νέες ανθρώπινες ψυχούλες τους. Και ύστερα η εκδήλωση αυτού του ορμέμφυ
του. Η άσκοπη πολυθόρυβη περιπλάνηση στον κάμπο. Και οι οπτασίες περνού
σαν μπρος από τα μάτια μας.
Θα πηγαίναμε στο σταθμό. Ο δρόμος είναι γιομάτος λάσπη, μα αυτό δεν έχει σημασία.Εί
ναι τόσο ωραίο να νιώθεις το έδαφος να υποχωρεί κάτω από τα πόδια σου, σα
μια γλιστερή μαλακή μάζα. Αποκεί θα παίρναμε από το μηχανοστάσιο ασετυλίνη· - είχα
με σχέσεις με το προσωπικό- και με το πολύτιμο αυτό αντικείμενο στα χέρια, θα πηγαίνα
με στη μεγάλη «Μαγούλα» την Ορμάν μαγούλα, όπου θα εκσφενδονίζαμε τον πρώ
το τυχόντα τενεκέ γάλακτος Νεστλέ στο στερέωμα, με τη βοήθεια των αερίων
της οργανικής αυτής ουσίας.
Ίσως παρατηρήσετε ότι μεταχειρίζομαι στην πιο απάνω περίοδο τη λέξη «θα» πολλές φο
ρές εις βάρος κάθε σύνταξης και κάθε στιλ. Και όμως, αυτή η λέξη είναι όλη η περίοδος. Για
τί συνήθως απάνω στο φόρτε του αλήτικου ονείρου μας, άνοιγε η πόρτα, και έμπαι
νε, ωχρή, παγωμένη, τυλιγμένη στο φτωχικό δασκαλικό παλτό της, η κυρία Νίτσα.
θα τους έδιωχνε γιατί θα κάναν θόρυβο, και θα ενοχλούσαν τις «μεγάλες». Αυτό ήταν
η ύστατη ικανοποίηση του ορμέμφυτου της ελευθερίας, που βλάσταινε μέσα
στις νέες ανθρώπινες ψυχούλες τους. Και ύστερα η εκδήλωση αυτού του ορμέμφυ
του. Η άσκοπη πολυθόρυβη περιπλάνηση στον κάμπο. Και οι οπτασίες περνού
σαν μπρος από τα μάτια μας.
Θα πηγαίναμε στο σταθμό. Ο δρόμος είναι γιομάτος λάσπη, μα αυτό δεν έχει σημασία.Εί
ναι τόσο ωραίο να νιώθεις το έδαφος να υποχωρεί κάτω από τα πόδια σου, σα
μια γλιστερή μαλακή μάζα. Αποκεί θα παίρναμε από το μηχανοστάσιο ασετυλίνη· - είχα
με σχέσεις με το προσωπικό- και με το πολύτιμο αυτό αντικείμενο στα χέρια, θα πηγαίνα
με στη μεγάλη «Μαγούλα» την Ορμάν μαγούλα, όπου θα εκσφενδονίζαμε τον πρώ
το τυχόντα τενεκέ γάλακτος Νεστλέ στο στερέωμα, με τη βοήθεια των αερίων
της οργανικής αυτής ουσίας.
Ίσως παρατηρήσετε ότι μεταχειρίζομαι στην πιο απάνω περίοδο τη λέξη «θα» πολλές φο
ρές εις βάρος κάθε σύνταξης και κάθε στιλ. Και όμως, αυτή η λέξη είναι όλη η περίοδος. Για
τί συνήθως απάνω στο φόρτε του αλήτικου ονείρου μας, άνοιγε η πόρτα, και έμπαι
νε, ωχρή, παγωμένη, τυλιγμένη στο φτωχικό δασκαλικό παλτό της, η κυρία Νίτσα.
Θα μου πείτε, πώς θυμάμαι ύστερα από τόσα χρόνια, τα γεγονότα της πρώτης παιδικής
μου ζωής. Ψάξτε καλά στις αναμνήσεις σας. Με λίγη καλή θέληση, θα βρείτε παλιές εικό
νες γεμάτες δροσιά και αθωότητα. Τα μικρά μας χρόνια είναι τόσο λίγα, και τό
σο χαρακτηριστικά, ώστε να μην μπορούν ν' ανακατευτούν, με τον άχαρο συρφε
τό της μεγάλης μας ζωής. Είναι ένα σύνολο σαφές και καθαρό, μια γραμμή ευθεία
και προσδιορισμένη. Σαν περάσουν πια, αρχίζει ο λαβύρινθος και τα ζιγκ ζαγκ
της αγωνιώδους και απαιτητικής υπόστασής μας. Είμαστε μεγάλοι. Θέλου
με, θέλουμε, χωρίς να ξέρουμε τι θέλουμε.
μου ζωής. Ψάξτε καλά στις αναμνήσεις σας. Με λίγη καλή θέληση, θα βρείτε παλιές εικό
νες γεμάτες δροσιά και αθωότητα. Τα μικρά μας χρόνια είναι τόσο λίγα, και τό
σο χαρακτηριστικά, ώστε να μην μπορούν ν' ανακατευτούν, με τον άχαρο συρφε
τό της μεγάλης μας ζωής. Είναι ένα σύνολο σαφές και καθαρό, μια γραμμή ευθεία
και προσδιορισμένη. Σαν περάσουν πια, αρχίζει ο λαβύρινθος και τα ζιγκ ζαγκ
της αγωνιώδους και απαιτητικής υπόστασής μας. Είμαστε μεγάλοι. Θέλου
με, θέλουμε, χωρίς να ξέρουμε τι θέλουμε.
Το χαρακτηριστικό της ζωής είναι η αγωνιώδης προσμονή, όσο είμαστε παιδιά, κάποι
ου καλού, και όταν μεγαλώσουμε κάποιου κακού. Ψάξτε καλά στις αναμνήσεις σας.
Θα βρείτε έναν άλλο άνθρωπο, αλλιώτικο από σας, ξένο, ένα φίλο, ίσως και εχθρό. Σεις
δεν είστε εκείνος. Ο Ανατόλ Φρανς δεν είναι ο «Μικρός Πέτρος». Είναι ο λεπτός νοσταλ
γός, ο πατρικός διάδοχος του παιδιού που είχε τ' όνομά του. Θυμηθείτε τα παλιά
σας. Είναι σαν μια πνοή καθαρού αέρα.
ου καλού, και όταν μεγαλώσουμε κάποιου κακού. Ψάξτε καλά στις αναμνήσεις σας.
Θα βρείτε έναν άλλο άνθρωπο, αλλιώτικο από σας, ξένο, ένα φίλο, ίσως και εχθρό. Σεις
δεν είστε εκείνος. Ο Ανατόλ Φρανς δεν είναι ο «Μικρός Πέτρος». Είναι ο λεπτός νοσταλ
γός, ο πατρικός διάδοχος του παιδιού που είχε τ' όνομά του. Θυμηθείτε τα παλιά
σας. Είναι σαν μια πνοή καθαρού αέρα.
Μ. Καραγάτσης, Ανέκδοτα νεανικά κείμενα, Βιβλιοπωλείον της Εστί
ας
ας
Επιπλέον δραστηριότητες
Παρακολουθήστε τα παρακάτω βίντεο και γράψτε ένα κείμενο για την Αθήνα ή την Καβάλα στο παρελθόν και το παρόν χρησιμοποιώντας την τεχνική της σύγκρισης-αντίθεσης.
Παρακολουθήστε τα παρακάτω βίντεο και γράψτε ένα κείμενο για τα προβλήματα που αντιμετωπίζει ο σύγχρονος άνθρωπος στις μεγαλουπόλεις.
Ο παράδεισος της παιδικής ηλικίας, Κ. Χαρπαντίδης, Χαλασμένες γειτονιές
Η πόλη που σκιαγραφείται στα τρία αποσπάσματα από το βιβλίο του Κ. Χαρπαντίδη Μανία
πόλεως (1993) είναι η Καβάλα, όπως τη διασώζουν από τη μια μεριά οι αναμνήσεις της παι
δικής ηλικίας του αφηγητή και από την άλλη μεριά η ιστορική μνήμη, στοιχεία της οποίας αξιο
ποιεί ο συγγραφέας.
Η Καβάλα, η αλλοτινή καπνούπολη έγινε πόλη αποστειρωμένη, πόλη δημοσίων υπαλ
λήλων, πόλη χωρίς πρόσωπο, αντίγραφο τόσων άλλων, που μέσα τους χάνεσαι άνε
τα. Χωρίς ρίζες, χωρίς προορισμούς.Σαρώθηκαν οι πάντες και τα πάντα απ’ την ανάπτυ
ξη. Τη θάλασσα μόνο δεν τόλμησαν να αλλάξουν οι νέοι έποικοι της αστυφιλίας. Αυτήν την θε
ώρησαν υπεράνω πάσης εκδίκησης και υποψίας.
Μια πόλη χωρίς πρόσωπο...
Χαλασμένες γειτονιές. Το βουνό γύρω μια καμένη προσωπίδα, χωρίς ένδυμα και κόσμη
μα, κάνει το φως πιο κοφτερό και φωτίζει ανελέητα τις πολυκατοικίες που πληγώνουν τον
ουρανό με την ευτέλειά τους, γιατί χτίστηκαν είτε βιαστικά είτε φθηνά και προπάντων για να
προλάβει η πόλη την ανάπτυξη, αφού τη δεκαετία του πενήντα, εποχή που οι άλλες πόλεις
γνώριζαν τις λέξεις «αντιπαροχή», «γκαρσονιέρα και μπανιέρα», «θερμοσίφωνο και κοινόχρη
στα» αυτή άρχισε να παρακμάζει με την εξαφάνιση του καπνεμπορίου που τη στήριζε. Μέσα
σε μια δεκαετία, αυτήν του εβδομήντα, ρήμαξε και κατεδάφισε οτιδήποτε παλιό και σοφό έχτι
σε σιγά σιγά ο χρόνος και οι άνθρωποι για να φορέσει αυτό το κοινό κι αδιάφορο πρόσωπο
που δεν έχεις όρεξη ούτε να το κοιτάξεις, γιατί ξέρεις πως δεν κρύβει εκπλήξεις.
Όλα τώρα διαμορφωμένα στην τελική τους μορφή, χωρίς την άλμη του καπνού να γλείφει
δρόμους και προσόψεις και με την εντύπωση πως σύντομα θα μας εκδικηθεί το παρελ
θόν.
Τουλάχιστον να βρεθεί ένας χώρος με λίγη δροσιά να κατοικήσουν εκείνοι οι άνθρω
ποι με το βουισμένο κεφάλι και τις πληγές στο πρόσωπο που άνοιξαν η νύχτα και ο έ
ρωτας.
 |
| Τις νύχτες, πάνω στα ακανόνιστα πλακάκια του δρόμου, ακούγονται βήματα βαριά και μια αντρική φωνή ψιθυρίζει «δεν έχει πάρκο για σένα, δεν έχει οδό». |
Ο απωλεσθείς παράδεισος της παιδικής ηλικίας
Παιδί κυνηγούσα το παχνίδι και αυτό ολοένα γλιστρούσε.
Ζούσα με εικόνες κι αναμνήσεις παιχνιδιού, σχεδόν εξορισμένες εξαιτίας της τοποθεσίας της
πόλης, της πυκνής δόμησης και των στενών δρόμων. Πουθενά μια αλάνα, ένας κήπος, ένα
στάδιο.
Μόνο στο Φρούριο, όπου πηγαίναμε εκδρομές με το σχολείο και τρέχαμε ανάμεσα σε θρυμμα
τισμένα κανόνια κι ερειπωμένα δεσμωτήρια, σκουριασμένες κρεμάλες κι ανήλιαγες κρυψώνες,
προσπαθούσαμε να ξεδιπλώσουμε το μικρό πανωφόρι του παιχνιδιού. Γρήγορα ξεφεύ
γαμε από την επιτήρηση των δασκάλων, σκαρφαλώναμε στις τάπιες κι από κει παίζαμε με την
πόλη, που χανόταν σε μια γλυκιά ομίχλη από φρέσκο ψωμί, λαδομπογιά και καρνάγιο,
ιώδιο και κάρβουνο.
Το βράδυ πάλι γινόμασταν συμμορίες και τρέχαμε μ' ένα εεεεεε πίσω από σκυλιά που κου
τσαίναν κι έναν τρελό που φορούσε φουρκέτες στο κεφάλι, ενώ οι μεγαλύτεροι μας τρόμα
ζαν με ιστορίες μακάβριες κάτω από τις σκοτεινιασμένες καμάρες.
Φυλακισμένα παιδιά που αγριεύουν στο παιχνίδι..
Στρέφοντας το βλέμμα στα διαζώματα των πολυκατοικιών, που στριμώχνονται και πνίγουν το
καμπαναριό του Αϊ-Γιάννη, δεν απορώ που μας παρέδωσαν μια πόλη έρημη από πράσινο και
πάρκα. Παντού αξιοποίηση.
Μια γωνιά άφησαν αδειανή για όλες τις ανάγκες κι εκεί στριμώχτηκαν το βόλεϊ, το μπάσκετ, το
τένις κι οι κούνιες, λιγοστά παγκάκια, ίχνη καχεκτικής χλόης κι ένα παράθυρο στο ανοιχτό Αι
γαίο. Τα πρωινά στο μοναδικό πάρκο συνωστίζονται τα φυλακισμένα παιδιά των γύρω
πολυκατοικιών και αγριεύουν στο παιχνίδι (θυμάσαι, εμείς, κάποτε, ηρεμούσαμε παίζο
ντας), το μεσημέρι ο ήλιος και η αρμύρα το ξεραίνουν, για να παραδοθεί αργά το βράδυ στην
ημιθανή ερημιά της επαρχίας.
Κ. Ι. Χαρπαντίδης,
Μανία πόλεως, Επικαιρότητα
Μανία πόλεως, Επικαιρότητα
Η αφήγηση ακολουθεί κυκλική τροχιά:
• Το σημερινό πληγωμένο πρόσωπο της πόλης εξαιτίας της καταστροφικής αξιοποίησης.
• Η παλιά πόλη και η αθεράπευτη νοσταλγία του οριστικά χαμένου.
• Τα σημερινά παιδιά φυλακισμένα στην ασφυκτική - πνιγηρή τσιμεντούπολη.
Το σημερινό πρόσωπο της πόλης: τραυματισμένο, γυμνό, σκληρό, εφιαλτικό, κοινό, αδιά
φορο, ευτελές. Πυκνή δόμηση, πολυκατοικίες κακόγουστες – αποξενωτικές, στενοί ανήλιαγοι
δρόμοι, έλλειψη πρασίνου – χώρων αναψυχής, πολιτιστική αλλοτρίωση, έλλειψη ταυτότητας
– μνήμης – σεβασμού στο ιστορικο – κοινωνικό παρελθόν, ισοπεδωτική ομοιομορφία.
Τα συναισθήματα του συγγραφέα: οδύνη, θλίψη, απογοήτευση, οργή, ρομαντική νοσταλγί
α.
Η στάση του συγγραφέα: καταδίκη σημερινού πολιτισμού, απόρριψη της προόδου με την
έννοια της υποταγής του ανθρώπου στην τεχνολογία-καταναλωτισμό, απόρριψη ενός δήθεν
μοντερνισμού που απαξιώνει το παρελθόν, την παράδοση, τις τοπικές ιδιαιτερότητες, ειρω
νεία στον τρόπο που χρησιμοποιεί τις έννοιες «ανάπτυξη και «αξιοποίηση» ( = υποβάθμι
ση, κακοποίηση).
Αίτια υποβάθμισης:
Η ευκαιριακή –χωρίς σχεδιασμό, προοπτική, ευαισθησία και σεβασμό στο ιστορικο-κοινωνικό
στίγμα της πόλης ανοικοδόμηση στη δεκαετία του 1970. Η λογική του γρήγορου και εύκολου
κέρδους, της «αξιοποίησης» κάθε τετραγωνικού μέτρου που οδήγησε σε οικοδομική αναρχί
α.
Η εκδίκηση του παρελθόντος / συνέπειες :
Οικολογική καταστροφή, ανθυγιεινή διαβίωση, απομάκρυνση από το φυσικό περιβάλλον, μο
ναξιά, αποξένωση, απουσία προσωπικών σχέσεων, επιθετικότητα, αίσθημα εγκλωβισμού, μό
νωση.
Ο αφηγητής:
Τριτοπρόσωπος παντογνώστης στην 1η και 3η ενοτ.(πληροφοριακός χαρακτήρας: αλλοιώ
σεις αστικού τοπίου, αίτια, απουσία πρασίνου)
Πρωτοπρόσωπος στη 2η ενοτ: α΄ενικό(αναδρομή στα παιδικά χρόνια, νοσταλγικές μνήμες
που πληγώνουν). α΄πληθ (εκπρόσωπος – εκφραστής της γενιάς του)
Β΄πρόσωπο(«θυμάσαι, εμείς κάποτε...»). Ψευδαίσθηση διαλόγου, αμεσότητα, δραματικότη
τα.
Η γλώσσα – το ύφος:
Γλώσσα ποιητική, εκφραστική, πλαστική, μεταφορική . Ύφος συγκρατημένα λυρικό: Π.χ «μια
καμένη προσωπίδα, χωρίς ένδυμα και κόσμημα, ....πολυκατοικίες που πληγώνουν τον ουρα
νό με την ευτέλειά τους, γλυκιά ομίχλη από φρέσκο ψωμί, λαδομπογιά και καρνάγιο, ιώδιο και
κάρβουνο, ίχνη καχεκτικής χλόης κι ένα παράθυρο ανοιχτό στο Αιγαίο.
Σε ορισμένα σημεία το ύφος γίνεται ειρωνικό, αιχμηρό, σκληρό: Π.χ «ρήμαξε, κατεδάφισε, θα
μας εκδικηθεί το παρελθόν, φυλακισμένα παιδιά, αγριεύουν, ανάπτυξη, αξιοποίηση.
Αποτέλεσμα:
Αναδεικνύεται έτσι εντονότερα το συγκινησιακό στοιχείο, η συναισθηματική φόρτιση και η πλη
γωμένη διάθεση του αφηγητή για την κακοποίηση του παραδοσιακού, ανθρώπινου χαρακτή
ρα της πόλης του. Αν χρησιμοποιούσε γλώσσα πεζή, καθημερινή και αδιακόσμητη, το αφήγη
μα θα έμοιαζε περισσότερο δοκιμιακό, τεχνοκρατικό και «αποξηραμένο».
 |
| Pierre Jamet , Le grand saut |
ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΙΚΕΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ
1. Ο συγγραφέας χρησιμοποιεί στην αφήγησή του και τα τρία πρόσωπα. Να βρείτε αντιπρο
σωπευτικά παραδείγματα σε κάθε ενότητα και να εξηγήσετε τι πετυχαίνει κάθε φορά με τη
συγκεκριμένη επιλογή.
2. Η γλώσσα του κειμένου είναι ποιητική και το ύφος λυρικό, καθώς εκφράζει τα συναισθήμα
τα και τις σκέψεις του συγγραφέα για τις αλλοιώσεις που έχει υποστεί η πόλη του. Να βρείτε
χαρακτηριστικά παραδείγματα της ποιητικής γλώσσας και τα συναισθήματα που υποδηλώνο
νται κάθε φορά.
3. Ποια η σημασία για ένα παιδί του παιχνιδιού σε φυσικές συνθήκες/χώρους; Τι συνέπειες
μπορεί να έχει η απουσία του παιχνιδιού στην ανάπτυξη και τη ζωή ενός παιδιού; Αναπτύξτε
τις απόψεις σας σε 1-2 παραγράφους. Αξιοποιήστε και τις ακόλουθες έννοιες-φράσεις: ζωτι
κή ανάγκη αυτοέκφρασης, απελευθέρωση φαντασίας, κοινωνικοποίηση, συναισθημα
τική/πνευματική ωρίμανση/ισορροπία, απομόνωση, εσωστρέφεια, αποχαύνωση, πνευ
ματική νωθρότητα.
4. Να διατυπώσετε με λίγα λόγια τις ιδέες/σκέψεις που διατυπώνει άλλοτε άμεσα και άλλοτε
έμμεσα και υπαινικτικά ο συγγραφέας-αφηγητής στα παρακάτω σημεία:
- για να προλάβει η πόλη την ανάπτυξη
- οτιδήποτε παλιό και σοφό έχτισε σιγά σιγά ο χρόνος και οι άνθρωποι
- το κοινό και αδιάφορο πρόσωπο που δεν έχεις όρεξη ούτε να το κοιτάξεις, γιατί ξέρεις
- πως δεν κρύβει εκπλήξεις.
- σύντομα θα μας εκδικηθεί το παρελθόν
- Μας παρέδωσαν μια πόλη έρημη από πράσινο και πάρκα. Παντού αξιοποίηση.
5. Ποια προβλήματα της πόλης αναφέρει ο συγγραφέας στα παρακάτω σημεία; (Επιγραμ
ματική αναφορά.)
- Το βουνό γύρω μια καμένη προσωπίδα
- κάνει το φως πιο κοφτερό
- να βρεθεί ένας χώρος με λίγη δροσιά
- πολυκατοικίες που πληγώνουν τον ουρανό με την ευτέλειά τους
- διαζώματα των πολυκατοικιών, που στριμώχνονται και πνίγουν το καμπαναριό του Αϊ-
- Γιάννη
- πόλη έρημη από πράσινο και πάρκα / μια γωνιά αδειανή για όλες τις ανάγκες / στο μο
- ναδικό πάρκο
 |
| Pierre Jamet |
ΠΑΡΑΛΛΗΛΑ ΚΕΙΜΕΝΑ
στα παρακάτω αποσπάσματα:
Ι
σαν φυλακισμένο αγριμάκι......
Όταν ήρθαμε σ' αυτό το σπίτι, το πρώτο πράμα που πήρε το μάτι μου, σαν βγήκα στο μπαλκό
νι, ήταν το αντικρινό μπαλκονάκι, που το είχαν περιτριγυρισμένο με σύρμα ως απάνω και έμοι
αζε με κοτέτσι ή κλουβί άγριου ζώου. Μέσα σ' αυτό το κλουβί τριγύριζε σαν φυλακισμένο
αγριμάκι ένα παιδί κάπου τριών χρονών. Σε μια γωνιά του μπαλκονιού ήταν στοιβαγμένα
καταγής παιχνίδια. Παναγιά μου και Χριστέ μου! Τι παιχνίδια και κακό είναι αυτό; Μεγάλα αυτο
κίνητα από πλαστικό, κούκλες πελώριες, ελέφαντες, άλογα, όλα νεκρά και άψυχα. Το παιδί ό
μως δε γυρίζει να τα δει. Με τα δυο του χέρια κρατά το κάγκελο και χώνει το μουτράκι
του ανάμεσα, προσπαθώντας να δει τις γάτες που τριγυρίζουν κάτω στην πρασιά. 'Η
προσπαθεί να καντζαρώσει το κάγκελο, να γαντζωθεί από το σύρμα, να σκαρφαλώσει
πιο ψηλά. Σίγουρα, αν βγάλουν το σύρμα απ' αυτό το μπαλκόνι, το παιδάκι θα σκαρφα
λώσει στο κάγκελο και θα βρεθεί κάτω, γιατί του
έχουν αφαιρέσει την αίσθηση του κινδύνου. [.......]
Εκείνο το παιδάκι στο αντικρινό μπαλκόνι μου ματώνει την καρδιά. Δεν μπορώ να το
βλέπω σαν ζωάκι πίσω από τα σύρματα. Όταν ήμουνα εγώ στην ηλικία του, ζούσαμε στην
Πόλη σ' ένα τριώροφο σπίτι που είχε δυο σκάλες ολόρθες σαν καραβόσκαλες. Πολλές φο
ρές τις ανεβοκατέβαινα μπουσουλώντας, και όμως δεν γκρεμοτσακίστηκα. Ούτε με
κλείσανε ποτέ πίσω από τα σύρματα για να με προστατέψουνε.
Κυκλοφορούσα ελεύθερη στο σπίτι, κι όταν στενοχωριόμουνα, με κάθιζε η γιαγιά μου
στο πάτωμα και άδειαζε μπροστά μου τη σακούλα με τα κουμπιά. Τα κουμπιά που μαζεύ
ουνταν χρόνον-καιρό από παλιά ρούχα που ήτανε για πέταμα. Μ' εκείνα τα κουμπιά θα είχαν
παίξει όλα τα παιδιά της οικογένειας. Ίσως και η ίδια η γιαγιά μου. Τι ωραία κουμπιά ήταν εκεί
να! Κουμπιά από κόκαλο, κουμπιά από κέρατο ζώου, κουμπιά από σιντέφι και από φίλντισι.
Το σιντέφι, μου είχε πει η γιαγιά μου, ήταν από όστρακα. Τα κουμπιά από φίλντισι ήταν από
δόντι ελέφαντα —τούρκικα τον ελέφαντα τον λένε φιλ και το δόντι ντις. Ώρες ολόκληρες περ
νούσα παίζοντας, με τέτοια γλύκα που τρέχανε τα σάλια μου.
Άλλες φορές πάλι, με κάθιζε στη σκάφη, έδινε στα χέρια μου για κουπί το μεγάλο ξύλο
που είχε για να κάνει γυριστό γλυκό, και με έστελνε να πάω να ψαρέψω.
Συχνά μου έδινε καμμένα σπίρτα που μάζευε, με κάθιζε στο τραπέζι να κάνω διάφορα
σχέδια πάνω στο τραπεζομάντιλο, ή να κάνω σιδερόδρομο από άδεια σπιρτοκούτια.
Μου έδινε και τραπουλόχαρτα να κάνω πύργους.
Αν πεις από κούκλες; Άλλο τίποτα. Μου έφκιανε κούκλες πάνινες, μεγάλες μεγάλες, χορ
ταστικές και μαλακούτσικες, που να τις παίρνεις στην αγκαλιά σου να τις ζεστάνεις, α
κόμα και να κοιμηθείς μαζί. Τις έτοιμες κούκλες που μου φέρνανε τις έσπαζα να δω τι έχου
νε μέσα, και η μητέρα μου, για να τις γλιτώσει, τις κάθιζε στον καναπέ του σαλονιού και κλείδω
νε την πόρτα. Μμμμμ, σκοτούρα μου. Ανάγκη είχα εγώ εκείνες τις κρύες και νεκρές
κούκλες, που τα μαλλιά τους βρωμούσανε ψαρόκολλα!
σχέδια πάνω στο τραπεζομάντιλο, ή να κάνω σιδερόδρομο από άδεια σπιρτοκούτια.
Μου έδινε και τραπουλόχαρτα να κάνω πύργους.
Αν πεις από κούκλες; Άλλο τίποτα. Μου έφκιανε κούκλες πάνινες, μεγάλες μεγάλες, χορ
ταστικές και μαλακούτσικες, που να τις παίρνεις στην αγκαλιά σου να τις ζεστάνεις, α
κόμα και να κοιμηθείς μαζί. Τις έτοιμες κούκλες που μου φέρνανε τις έσπαζα να δω τι έχου
νε μέσα, και η μητέρα μου, για να τις γλιτώσει, τις κάθιζε στον καναπέ του σαλονιού και κλείδω
νε την πόρτα. Μμμμμ, σκοτούρα μου. Ανάγκη είχα εγώ εκείνες τις κρύες και νεκρές
κούκλες, που τα μαλλιά τους βρωμούσανε ψαρόκολλα!
Μπορεί τα παιδιά της εποχής μου να τους έλειπαν πολλά πράματα, αλλά είχανε χώρο να κινη
θούν μέσα στο σπίτι. Και το πιο φτωχικό σπιτάκι εκείνης της εποχής είχε περισσότερο εσωτερι
κό χώρο από το δυάρι της σημερινής πολυκατοικίας. Έπειτα είχανε το δρόμο. Στην Πόλη,
συμμορίες παιδιών, το πιο πολύ αγόρια, ξεπερνούσαν πολλές φορές τα σύνορα του
μα
χαλά τους και χάνουνταν με τις ώρες. Πολλές φορές, στα σύνορα δύο προαστίων μπερδεύ
ουνταν οι εθνικότητες, και άκουες τα παιδιά να μιλούν μιαν απίθανη εσπεράντο από ρωμαίικα,
τούρκικα, εβραίικα, αρμένικα. Το 1960, όταν είχαμε πάει με τη Νέλλη στην Πόλη, ανταμώσαμε
έναν Τούρκο καπετάνιο μέσα στο βαποράκι που πήγαινε στην Πρίγκιπο και απορήσαμε με τα
ωραία ελληνικά του. Τον ρωτήσαμε πού τα έμαθε. '. Εκείνος γέλασε.
— Τα έμαθα παίζοντας με ρωμιόπαιδα στο δρόμο, μας είπε. Το σπίτι μας συνόρευε με ρω
μαίικο μαχαλά, και η πρώτη μου αγάπη ήταν ρωμιοπούλα. Εκείνη δεν με καταδέχτηκε, όμως
εγώ ως τώρα την αγαπώ.
μαίικο μαχαλά, και η πρώτη μου αγάπη ήταν ρωμιοπούλα. Εκείνη δεν με καταδέχτηκε, όμως
εγώ ως τώρα την αγαπώ.
Οπωσδήποτε τα παιδιά εκείνης της εποχής στην Πόλη ήτανε πιο ευτυχισμένα από τα
σημερινά
σημερινά
Μαρία Ιορδανίδου, Η αυλή μας,
Βιβλιοπωλείον της Εστίας
Βιβλιοπωλείον της Εστίας
ΙΙ
«Ει, πού πας; Δεν μου 'χες πει ότι στις πέντε θα με πας στα Δύσκολα;» φώναζε στ’ αυτί του
Αριστείδη Ζαχμάνογλου ο μικρός Παυλάκης – με μια φωνή επιτακτική που θύμιζε εκπαιδευτή
πεζοναυτών σε άσκηση – ενώ ταυτόχρονα τραβούσε με όση δύναμη διέθετε το παντελόνι του
πατέρα του.
Κι είχε τα δίκια του πάνω σ' αυτό ο μικρός αφού την προηγούμενη μέρα, ο Αριστείδης —μέσα
στα πλαίσια μιας προγραμματισμένης εβδομαδιαίας ψυχαγωγικής εκπαίδευσης— του είχε τά
ξει να τον πάει στην παιδική χαρά που βρίσκεται καμιά πεντακοσαριά μέτρα μακριά από το σπί
τι τους, σε μια νησίδα πράσινου, ανάμεσα σε τρεις μεγάλες λεωφόρους. Της έχουν δώσει, δε,
από κοινού αυτό το όνομα, όχι, όπως φαντάζεστε, λόγω του ότι είναι δύσκολη, έτσι κι αλλιώς,
η προσπέλαση σ' αυτή, όσο γιατί ο Παυλάκης Ζαχμάνογλου —αλλά πολύ, δε, περισσότερο ο
πατέρας του— βρίσκει απείρως δυσκολότερη την ενασχόληση με τα διάφορα παιχνίδια που έ
χουν στηθεί εκεί, προφανώς από κάποια ομάδα αρχιτεκτόνων, με εντελώς σύγχρονες αντιλή
ψεις επί του θέματος, αφού έχουν τοποθετήσει στο μέρος αυτό κάτι πολύζυγα αυστηρότατα,
αντίστοιχες τσουλήθρες και γέφυρες ακαθορίστου σχήματος• δοκούς ισορροπίας και κάτι κού
νιες βλοσυρές —ολ’ από ξύλο καμωμένα, άβαφο και από σίδερο αιχμηρό— συνθέτοντας,
έτσι, ένα σύνολο, που παραπέμπει, πιο πολύ, σε μια εικόνα υπαίθριου χώρου βασανι
στηρίων παρά σε εικόνα χώρου παιχνιδιού και χαράς [........]
Αφού πέρασε λοιπόν στην απέναντι πλευρά της λεωφόρου, ο Αριστείδης με το γιο του και α
πέκτησε οπτική επαφή με το χώρο των βασανιστηρίων —που του είχε ανατεθεί από τους αρ
μοδίους ο ρόλος της παιδικής χαράς— ξαφνικά, αντιστράφηκαν οι ρόλοι. Αντί, λοιπόν, να σέρ
νει ο ίδιος το μικρό Παυλάκη —όπως έκανε πιο πριν— απ’ το σημείο αυτό και ύστερα, άρχισε
πια, να οδηγείται απ’ το γιο του με τον τρόπο, ακριβώς, που οδηγούνται οι ιδιοκτήτες των σκύ
λων από τα ζώα τους, προς το δέντρο της ανακούφισης, κατά τη διάρκεια των νυκτερινών
τους εξόδων. Γι’αυτό και φτάσαν, πολύ γρήγορα, στο σημείο εκείνο όπου υψωνόταν η μεταλ
λική, απότομη τσουλήθρα, στην οποία και είχε ιδιαίτερη αδυναμία ο μικρός.
Ο χώρος, όμως, γύρω απ’αυτή, είχε καταληφθεί, ήδη, από μια ομάδα πιτσιρικάδων —με τους
αντίστοιχους παιδοβοσκούς— που περίμεναν, ανυπόμονα, τη σειρά τους, σε κείνη την
τσουλήθρα, σχηματίζοντας μια ουρά, μεγαλύτερη από κείνη της Εθνικής Τράπεζας όταν αποδί
δει τις συντάξεις στο τέλος κάθε μήνα, γι’ αυτό κι ο Αριστείδης —επειδή δεν ήταν του χαρακτή
ρα του να μετέρχεται δολίων μέσων ώστε να παρακάμψει τη σειρά προς όφελός του— αναγκά
στηκε να συμμορφωθεί, σαν πρόσκοπος σε εκπαιδευτική εκδρομή, και ν’ ανάψει το πρώτο
τσιγάρο της επιχείρησης Τα δύσκολα. Με την ευκαιρία αυτή, αναλογίστηκε και τα παιχνίδια
της δικής του παιδικής πανωλεθρίας κάνοντας, μάλιστα, και συγκρίσεις —μάλλον οδυ
νηρές— των παλαιότερων ψυχαγωγικών επιδόσεων με τις σημερινές.
Θυμήθηκε, λοιπόν —με καλπάζουσα νοσταλγία— τον εκτονωτικό πετροπόλεμο, τα ευεργε
τικά σκλαβάκια, τη βάρβαρη γουρούνα του απογεύματος, τη δεξιοτεχνική σκλέντζα,
τον περιπετειώδη μούκα, τη φροϋδική αναδίπλωση του κρυφτού και τον αποδοτικότα
το γιατρό και καταλήφθηκε, ξαφνικά, από ένα είδος μελαγχολίας [.....]
Στους γύρω δρόμους, βέβαια, που κλείνανε από παντού την παιδική χαρά, η σύγχρονη ζωή
θορυβούσε, όπως πάντα, αυτή την ώρα, μ’ ανθρώπους βιαστικούς και πανικόβλητους, με μη
χανάκια δραστήρια που κάναν ελιγμούς ανάμεσα απ’ αυτοκίνητα όλων των τύπων που κόρνα
ραν δαιμονισμένα, αλλά ο Αριστείδης Ζαχμάνογλου, παρ’όλ’ αυτά, αφέθηκε και μεταφέρθηκε
σταδιακά σε χώρο άλλο: σε μια εποχή αθωότητας και ηρεμίας, μια κοινωνία ευγένειας,
άλλων ρυθμών και άλλου ήθους, πράγμα που χρειαζόταν το ζήλο και την αστοχία ε
νός Χριστόφορου Κολόμβου για να την ανακαλύψει κανείς, σ’αυτές τις πόλεις που είμα
στε αναγκασμένοι πια να ζούμε και στους ρυθμούς που επιβάλλει στους ανθρώπους ο
σύγχρονος τρόπος ζωής.
Ν. Χουλιαράς, Στο σπίτι του εχθρού μου, εκδό
σεις Νεφέλη, Αθήνα 1995
σεις Νεφέλη, Αθήνα 1995
Σημείωση:
- μούκας (ο), αυτός που δε μιλάει, ο σιωπηλός.
- σκλέτζας (ο), υπερβολικά αδύνατος
- σκλέντζα (η), είδος παιχνιδιού. Αποτελείται από δύο ξύλα: τη «σκλέτζα» (50) εκ. περί
- που και το «σκλετζάρ» που είναι (30) εκ. περίπου
(ηπειρώτι
κοι γλωσσικοί ιδιωματισμοί)
κοι γλωσσικοί ιδιωματισμοί)
 |
| Η πρώτη παιδική χαρά του κόσμου στο Wicksteed Park του Northamptonshire κατα σκευ άστηκε το 1923 από τον Charles Wicksteed, ο οποίος ήθελε να ενθαρρύνει τις οικογένειες να υιοθετήσουν το παιχνίδι στην παιδική χαρά ως μέρος της υγείας και της ευημερίας τους. |
ΙΙΙ
........απάνω στο φόρτε του αλήτικου ονείρου μας....
Η τάξη μας ήταν ένα γωνιακό δωμάτιο, πάντα γιομάτο ήλιο, όταν δεν ήταν συννεφιά. Η σόμπα
στη γωνιά τραβούσε με θόρυβο, και κάπνιζε όλη την κάμαρα. Καθόμουν στο πρώτο θρανίο,
και με υπομονή περίμενα. Οι σύντροφοί μου δίπλα κάναν ωραία σχέδια για την περίπτωση
που δε θα 'ρχόταν η «κυρία».
Πρώτα θα βγαίναν στην αυλή να παίξουν «αμπάριζα». Ύστερα η «κυρία» διευθύντρια θα τους
έδιωχνε γιατί θα κάναν θόρυβο, και θα ενοχλούσαν τις «μεγάλες». Αυτό ήταν η ύστατη ικα
νοποίηση του ορμέμφυτου της ελευθερίας, που βλάσταινε μέσα στις νέες ανθρώπινες
ψυχούλες τους. Και ύστερα η εκδήλωση αυτού του ορμέμφυτου. Η άσκοπη πολυθόρυ
βη περιπλάνηση στον κάμπο. Και οι οπτασίες περνούσαν μπρος από τα μάτια μας.
Θα πηγαίναμε στο σταθμό. Ο δρόμος είναι γιομάτος λάσπη, μα αυτό δεν έχει σημασία. Είναι
τόσο ωραίο να νιώθεις το έδαφος να υποχωρεί κάτω από τα πόδια σου, σα μια γλιστε
ρή μαλακή μάζα. Αποκεί θα παίρναμε από το μηχανοστάσιο ασετυλίνη· - είχαμε σχέσεις με
το προσωπικό- και με το πολύτιμο αυτό αντικείμενο στα χέρια, θα πηγαίναμε στη μεγάλη
«Μαγούλα» την Ορμάν μαγούλα, όπου θα εκσφενδονίζαμε τον πρώτο τυχόντα τενεκέ
γάλακτος Νεστλέ στο στερέωμα, με τη βοήθεια των αερίων της οργανικής αυτής ουσί
ας.
Ίσως παρατηρήσετε ότι μεταχειρίζομαι στην πιο απάνω περίοδο τη λέξη «θα» πολλές φορές
εις βάρος κάθε σύνταξης και κάθε στιλ. Και όμως, αυτή η λέξη είναι όλη η περίοδος. Γιατί συνή
θως απάνω στο φόρτε του αλήτικου ονείρου μας, άνοιγε η πόρτα, και έμπαινε, ωχρή, πα
γωμένη, τυλιγμένη στο φτωχικό δασκαλικό παλτό της, η κυρία Νίτσα.
Θα μου πείτε, πώς θυμάμαι ύστερα από τόσα χρόνια, τα γεγονότα της πρώτης παιδικής μου
ζωής. Ψάξτε καλά στις αναμνήσεις σας. Με λίγη καλή θέληση, θα βρείτε παλιές εικόνες γεμά
τες δροσιά και αθωότητα. Τα μικρά μας χρόνια είναι τόσο λίγα, και τόσο χαρακτηριστικά,
ώστε να μην μπορούν ν' ανακατευτούν, με τον άχαρο συρφετό της μεγάλης μας ζωής.
Είναι ένα σύνολο σαφές και καθαρό, μια γραμμή ευθεία και προσδιορισμένη. Σαν περά
σουν πια, αρχίζει ο λαβύρινθος και τα ζιγκ ζαγκ της αγωνιώδους και απαιτητικής υπό
στασής μας. Είμαστε μεγάλοι. Θέλουμε, θέλουμε, χωρίς να ξέρουμε τι θέλουμε.
Το χαρακτηριστικό της ζωής είναι η αγωνιώδης προσμονή, όσο είμαστε παιδιά, κάποιου κα
λού, και όταν μεγαλώσουμε κάποιου κακού. Ψάξτε καλά στις αναμνήσεις σας. Θα βρείτε έναν
άλλο άνθρωπο, αλλιώτικο από σας, ξένο, ένα φίλο, ίσως και εχθρό. Σεις δεν είστε εκείνος. Ο
Ανατόλ Φρανς δεν είναι ο «Μικρός Πέτρος». Είναι ο λεπτός νοσταλγός, ο πατρικός διάδοχος
του παιδιού που είχε τ' όνομά του. Θυμηθείτε τα παλιά σας. Είναι σαν μια πνοή καθαρού
αέρα.
Μ. Καραγάτσης,
Ανέκδοτα νεανικά κείμενα,
Βιβλιοπωλείον της Εστίας
Ανέκδοτα νεανικά κείμενα,
Βιβλιοπωλείον της Εστίας
 |
| «Παίρνω Αμπάριζα και βγαίνω… » |
IV
.....τόση παιδιάτικη αστοχασιάΤο ποδοβολητό και οι σκληριές φτάσαν στο κατακόρυφο — μεσημεριάτικο, την ώρα
που ο κόσμος θέλει να ησυχάσει μετά το φαγητό.
Μια γυναίκα έβαλε τη φωνή απ' το κατώφλι της καγκελόπορτας:
- Έ! δεν πάτε να παίξετε και παρακάτω! Παληόπαιδα!
- Αλτ! πρόσταξε ο αρχηγός.
Σταματήσανε αμέσως, έτσι καθώς βρισκότανε μέσα στο σύννεφο της σκόνης, τα δυο που τρέ
χανε μπροστά κι αυτά που σέρναν την αντλία και τ' άλλα που συνόδευαν με κραυγές κι αλαλη
τό. Ο άνεμος παράσερνε τη σκόνη μαζί με ανακατωμένα κουρελόχαρτα.
χανε μπροστά κι αυτά που σέρναν την αντλία και τ' άλλα που συνόδευαν με κραυγές κι αλαλη
τό. Ο άνεμος παράσερνε τη σκόνη μαζί με ανακατωμένα κουρελόχαρτα.
Ο αρχηγός έσπρωξε λίγο προς τα πίσω τη χρυσαφιά τενεκεδένια περικεφαλαία κι ακούμπησε
τις γροθιές του στο γοφό.
τις γροθιές του στο γοφό.
- Για να σου πω, της λέει. Βρωμοδουλικό! Ο δρόμος είναι δημόσιος, κανένας δεν ορίζει.
- Πάρε τα μούτρα σου και τράβα μη φωνάξω το γιατρό! στρίγγλισε η γυναίκα.
Τα παιδιά πιάσανε τα γιουχαΐσματα: — Ου, ου, Παπακοκός - Ου, ου Παπακοκός — ου, ου...
— Βζζζτνταν! σφύριξε μια πέτρα και βρήκε στην άκρη τη μικρή ταμπέλλα με την επιγραφή:
«Χ. Παπακωστόπουλος, Ιατρός».
— Βζζζτνταν! σφύριξε μια πέτρα και βρήκε στην άκρη τη μικρή ταμπέλλα με την επιγραφή:
«Χ. Παπακωστόπουλος, Ιατρός».
- Τώρα θα δείτε, βρωμόπαιδα! τους φοβέρισε και μπήκε μέσα με ορμή δίνοντας μια της πόρ
τας.
τας.
- Βρε να πάρ' η ...Ο γιατρός ξέρει τον πατέρα μου. είπε κάποιος από την παρέα.
- Εμπρός, μαρς! διάταξε ο αρχηγός.
Ένας από τους μπροστινούς άρχισε να φυσάει στην τρουμπέττα — σαν αυτές του σκου
πιδιάρη και του γαλατά — και ξεκίνησαν πάλι με τρεχάματα και βουητό. Μπροστά τους
ένα κίτρινο γατί πάσχιζε να ξεφύγει με τσαλίμια, μα σαν είδε το παρακακό σκαρφάλωσε στό
βόλτο και νιαούριζε από ψηλά.
πιδιάρη και του γαλατά — και ξεκίνησαν πάλι με τρεχάματα και βουητό. Μπροστά τους
ένα κίτρινο γατί πάσχιζε να ξεφύγει με τσαλίμια, μα σαν είδε το παρακακό σκαρφάλωσε στό
βόλτο και νιαούριζε από ψηλά.
—Αλτ!...Αντρέα, είπε αυτός με τη χρυσάφια περικεφαλαία, τρέχα ίσαμε τη γωνιά και κοίταξε
μην έρχεται κανένας.
μην έρχεται κανένας.
—Αν κάνει πως ξεμυτάει το Παπακοκάκι ο γιος του, θα τον συγυρίσω μια χαρά, μουρμούρισε
φεύγοντας ο άλλος. [……]
Εκτός απ' τις μουριές, κάτι χοντροί αθάνατοι στολίζανε το ίσιωμα, σχεδιασμένοι γκριζοπράσι
νοι πάνω στον ουρανό, ολόρθοι, σπαθωτοί, κι άλλοι σακατεμένοι. Δείχνανε γκριζογάλαζοι από
μακριά. Εκεί δίπλα παρατήσαν τα παιδιά το καρροτσάκι με τη μικρή αντλία και στήσανε κουβέ
ντα περιμένοντας, λαχανιασμένοι ακόμα. Ο ιδρώτας λάσπωνε τη σκόνη πάνω στα πρόσωπά
τους κι οι περικεφαλαίες αστράφτανε στον ήλιο. […..]
….. φυσάει νοτιάς, κρίμα που ο καιρός χαλνάει! Κι αύριο είναι Κυριακή!...Άλλο σημάδι πως θα
βρέξει: ο ήλιος χτυπάει καυτερός για τέτοια εποχή — χθες μόλις μπήκε ο Φλεβάρης.
Μερικοί βγάλανε τις περικεφαλαίες ν' ανασάνουν. Εκτός από του αρχηγού, των αλλωνών είναι
από κοινό γκαζοτενεκέ, φτιαγμένες όμως τεχνικά, έτσι που να’ ρχεται στη μέση, κατακούτελα
το άστρο της μάρκας του πετρόλαδου.
- Κάνει νόημα πως όλα είναι ήσυχα, έκοψε κάποιος την ομιλία πάνω στον καιρό.
Από την άλλη άκρη χειρονομούσε ο Αντρέας. Ο αρχηγός του φώναξε να γυρίσει πίσω. Τον
κοίταζε με κάποιο καμάρι — πάντα έτσι τον κοίταζε — καθώς ροβόλαε προς τα εδώ, ανάλα
φρος κι αερικός. [……]
Εκεί στη μέση του δρόμου, στοιβάζανε ξερόθαμνους, κλωνιά, κομμάτια ξύλα, ό,τι βρέθη
κε του χεριού. Ο αρχηγός τα στραβοκοίταξε: —Μιζέριες! Ελάτε δυο μαζί μου, εσύ Αλέκο κι ο
Μιχάλης. Πάρτε και το σκοινί με το γάντζο. Εσείς οι άλλοι ανάφτε τη φωτιά. Αντρέα παλι
κάρι μου, το νου σου στην αντλία.
— Τι θα κάνομε; ρώτησε ο Μιχάλης.
Του έδειξε τα ξερά κλωνιά της περιπλοκάδας πάνω στο μαντρότοιχο. Αν δε γελιέμαι, πάνω
απ' αυτό τον τοίχο κάθε άνοιξη μοσχοβολούσε το λεπτό της άρωμα η γκλυσίνα κι έγερνε από
ψηλά, ειρηνική και λίγο ξέθωρη, σα ζωγραφιά ιαπωνέζικης βεντάλιας. […]
Ο Μιχάλης τα χρειάστηκε με τα σχέδια του αρχηγού.
— Βρε συ βρε, του λέει, είναι το σπίτι του πρόξενου! Θα βρούμε το μπελά μας!
Εκείνος του πήρε το σκοινί από τα χέρια, το ξετύλιξε, και φέρνοντάς το βόλτα στον αέρα το
τίναξε ψηλά και αγκίστρωσε το γάντζο στο σαμάρι του μαντρότοιχου.— Σκουντάτε με από
κάτω, τους λέει, και μια και δυο σκαρφάλωσε στον τοίχο.— Η σειρά σου, φώναξε του Αλέκου.
Αυτός δεν τα κατάφερνε και τόσο εύκολα, όχι πολύ σίγουρος, λιγότερο ψηλός και πιο κρεατω
μένος. Από τότε, μονάχα για κάτι ανούσιες φαντασίες ήτανε καλός. Ο άλλος έσκυψε, του άδρα
ξε το χέρι και τον τράβηξε σιμά του.
Κόβανε βέργες και τις πετούσαν κάτω στη φωτιά. Η φλόγα έγλειφε τον αέρα μέσα σε
σπίθες και τριξίματα, ο τόπος γέμισε καπνό. Τα μάτια του αρχηγού γυαλίσανε.
— Βίρα! τους φώναξε από ψηλά.
Το νερό ξεπήδησε απ' το σωλήνα και τσιτσίριζε πάνω στις φλόγες.
Τον βλέπω ακόμα το μεγαλουργό διοργανωτή τόσης παιδιάτικης αστοχασιάς. Καβάλα
στο σαμάρι του μαντρότοιχου —σαν το παλιό εκείνο χάλκινο μιξοβάρβαρο παιδί πάνω
στο κολοβό του άτι, στο μουσείο — χειρονομούσε με σφιγμένους γρόθους, αναδευότα
νε κι αγκομαχούσε — χαχ-χαχ-χαχ — και κάθε τόσο ξέσπαζε μια ιαχή παράτονη σα γέ
λιο ξωτικού. Ο Κλεόβουλος με τον Αντώνη αντί να βοηθούν χοροπηδάνε γύρω στη φωτιά.
Χλιμίντρισε μέσα στην έξαψή του κι ανατινάχτηκε ορμητικά.
— Βρε σεις! έβαλε μια φωνή...Στην αναμπουμπούλα πάει η περικεφαλαία. Κάνει να την αρπά
ξει στον αέρα, γλιστράει από τα χέρια του, κυλάει στην περικοκλάδα – κι’ από κει, κλαρί – κλα
ρί, μ’ ένα τενεκεδένιο κρότο, σωριάστηκε στο περιβόλι χάμω, από την άλλη μεριά.
Μόνο ένα πράγμα γύριζε συνέχεια στο μυαλό μας: ο ηρωισμός!
Ο πετροπόλεμος, άγνωστος στους σημερινούς εφήβους, δεν ήταν απλά ένα παιχνίδι.
Ήταν άσκηση επιβίωσης, προϋπέθετε σχέδιο, στρατηγική, γνώση της ψυχολογίας
του αντιπάλου. Ταυτόχρονα είχε τους κανόνες και το τελετουργικό του, που τηρού
νταν με ευλάβεια…
Πετροχώρι λεγόταν το χωριό μας. Πέτρινα ήσαν όλα τα σπίτια, πέτρινοι οι αυλόγυροι. Πέτρι
να τα δρομάκια στις ανηφοριές. Πέτρινες οι πεζούλες στα χωράφια, ξερολιθιές. Εμείς τα παι
διά πάντως δεν είχαμε την παραμικρή αμφιβολία ότι είχε πάρει το όνομα του απ' τον
πετροπόλεμο. Πιστεύαμε πως πετροπολεμιστές σαν κι εμάς δεν υπήρχαν πουθενά σ' ολόκλη
ρη την οικουμένη. Οι φωνές μας αντηχούσαν στα γύρω λαγκάδια και στις ρεματιές.
«Παραδοθείτε! Είσαστε περικυκλωμένοι!» «Ο Γέρος του Μοριά και τα παλικάρια του
δεν παραδίδονται, ρε!»
Ο πετροπόλεμος ήταν φρούτο του καλοκαιριού. Δεν ταίριαζε με τα χιόνια και τις βρο
χές, ούτε με τις σκοτούρες των βιβλίων. Ήθελε κλειστά σχολεία και ξεγνοιασιά, κοντο
μάνικα πουκάμισα και ξυπολυσιά. Ήθελε οι γονείς να λείπουν στα χωράφια ολημερίς
και να έχουν αφήσει το χωριό να το κυβερνάει η παιδική μας φαντασία και αποκοτιά.
Είχαμε χωρίσει το χωριό στα δύο: Απάνω Ρούγα - Κάτω Ρούγα ή Απάνω Μαχαλάς -Κάτω Μα
χαλάς. Μια τεράστια λυγαριά, που στον ίσκιο της υπήρχε ένα παλιό πηγάδι, το Παλιοπήγαδο
όπως το λέγαμε, ήταν το σύνορο. Προτιμούσαμε να πεθάνουμε παρά ν' αφήσουμε παιδί
της άλλης γειτονιάς να περάσει απ' τη δική μας. Δεν υπήρχε μέρα που να μη δώσουμε
κάποια μάχη. Το ζουνάρι μας το είχαμε λυμένο για πετροπόλεμο.
Κουβαλάγαμε δύο διαφορετικούς κόσμους: τον μέσα μας, που ήταν τρυφερός, με κά
ποιες μικρές λύπες, μικρούς θυμούς, καρδιοχτύπια και παραπονάκια, και τον έξω μας,
που προσπαθούσαμε να φαίνεται σκληρός.
Όταν κάποια παρέα παιδιών απ' την Απάνω Ρούγα πατούσε έστω και μία σπιθαμή δικού μας
εδάφους, τρέχαμε και τους φράζαμε τον δρόμο:
«Πού πάτε, ρε; Εδώ είναι δικό μας βιλαέτι. Έφτυσα!».
Ώσπου να στεγνώσει το σάλιο, έπρεπε να έχουν οχυρωθεί, για να αποκρούσουν την επίθεση
που θα εξαπολύαμε. Ήταν άγραφος νόμος του πετροπόλεμου: έπρεπε ο επιτιθέμενος να δώ
σει λίγο χρόνο στον αντίπαλό του να προφυλαχτεί. Πισώπλατο και απροειδοποίητο χτύπημα
απαγορευόταν αυστηρά. Θεωρούνταν μπαμπεσιά και παραβίαση των κανόνων και προκαλού
σε σκληρά αντίποινα.
Εκτός από τις «αψιμαχίες», που γίνονταν για εντελώς προσχηματικούς λόγους ή για κάποια
μικροπαραβίαση των συνόρων και τις προκαλούσαμε απλώς για να διατηρούμε την πολεμική
μας ετοιμότητα, κάθε τόσο δίναμε και μάχες προσυμφωνημένες. Τις λέγαμε «παραμαζώ
ματα», επειδή σκοπός μας ήταν να αναγκάσουμε τους αντιπάλους να εγκα-ταλείψουν τις θέ
σεις τους και να υποχωρήσουν. Επιδιώκαμε δηλαδή να τους πάρουμε παραμάζωμα. Γι' αυτές
τις μάχες κηρυσσόταν γενική επιστράτευση. Οι αρχηγοί των δύο στρατοπέδων έστελναν πρε
σβείες, οι οποίες συναντιόντουσαν σε ουδέτερο έδαφος και καθόριζαν τον χρόνο, τον τόπο και
όλες τις λεπτομέρειες.
Η κορυφαία κατηγορία των μαχών του πετροπόλεμου ήταν το «ξεμπουντούλωμα». Σε ελεύθε
ρη απόδοση θα λέγαμε: μάχη μέχρι τελικής πτώσεως. Στο τοπικό γλωσσικό ιδίωμα, η ακρι
βής έννοια της λέξης ξεμπουντούλωμα ήταν: το ξεπάστρεμα, η εξολόθρευση, η ολοκληρω
τική εξαφάνιση από προσώπου γης.
Οι νικητές κάθε πετροπολεμικού ξεμπουντουλώματος γράφονταν στη χρυσή βίβλο!
Για να φτάσουμε σε τέτοια μάχη, έπρεπε να έχει ξεπεραστεί η κόκκινη γραμμή. Να έχει
προσβληθεί βάναυσα η τιμή και η υπόληψη αντιπάλου ή να έχει παραβιαστεί κάποιος
θεμελιώδης κανόνας. Πριν το ξεμπουντούλωμα γινόταν συνάντηση των ίδιων των αρχηγών,
για να διευθετήσουν μια σειρά σοβαρών ζητημάτων.
Το σημαντικότερο ήταν ο ορισμός έμπειρων φρουράρχων, ενός από κάθε μαχαλά, οι οποίοι
θα ήσαν υπεύθυνοι ασφαλείας και θα κρατούσαν τα μικρά παιδιά - τον άμαχο πληθυσμό - σε
μεγάλη απόσταση από τα σημεία διεξαγωγής της μάχης. Επειδή σ' αυτές τις συρράξεις
χρη
σιμοποιούνταν όλος ο... βαρύς οπλισμός, η συμμετοχή παιδιών κάτω των δώδεκα ε
τών απαγορευόταν αυστηρά. Ορίζονταν και παρατηρητές σε υψώματα, όπως επίσης ορίζο
νταν και στα παραμαζώματα ώστε αν έβλεπαν να πλησιάζει στο πεδίο της μάχης κάποιος γο
νιός ή αν ερχόταν, ας πούμε, ο ταχυδρόμος με το άλογο του ή κάποιος ξένος, να δώσουν οπτ
ικό και ηχητικό σινιάλο: με το σήκωμα ενός κόκκινου πανιού και το κουδούνισμα μιας τροκά
λας. Τότε γινόταν προσωρινή ανακωχή, στη διάρκεια της οποίας όλα πάγωναν. Δεν επιτρεπό
ταν ανασύνταξη δυνάμεων ή ανεφοδιασμός με πολεμοφόδια. Όταν πια απομακρυνόταν ο ανε
πιθύμητος επισκέπτης, όλα έπρεπε να ξαναρχίσουν ακριβώς από το σημείο που είχαν σταμα
τήσει. Υπεύθυνος για την τήρηση του παγώματος ήταν ο επόπτης.
Ένα τεράστιας σημασίας ζήτημα ήταν η συμπεριφορά απέναντι στους αιχμαλώτους. Μπορού
σαμε να τους υποβάλουμε σε βασανιστήρια, αλλά δεν επιτρεπόταν να τους προσβά
λουμε, όπως να τους τρίψουμε το πρόσωπο σε ακαθαρσίες ή να τους πάρουμε τα ρού
χα και να τους στείλουμε πίσω τσιτσίδι. Τις τιράντες τους βέβαια τις ξεσκίζαμε, τα κουμπιά
τους τα ξηλώναμε και τους τα παίρναμε, αλλά τα ρούχα τους ποτέ. Οι όροι της συμφωνίας
γράφονταν σε δύο αντίγραφα, υπογράφονταν από τους δύο αρχηγούς και κρατούσε από ένα
ο καθένας.
Στις μάχες δίναμε ονόματα που μαθαίναμε στη σχολική ιστορία: Δερβενάκια, Χάνι της Γρα
βιάς, Μανιάκι. Ανάλογα με τη μάχη, δίναμε προσωρινό όνομα στον αρχηγό μας: Οδυσσέας
Ανδρούτσος, Γεώργιος Καραϊσκάκης, Αθανάσιος Διάκος. Τους εχθρούς μας τους λέγαμε
Κιουταχήδες, Μπραΐμηδες, Κιοπρουλήδες. Αλλά κι αυτοί το ίδιο κάνανε. Δίνανε σ' εμάς
τούρκικα ονόματα και κρατούσαν τα ονόματα των Ελλήνων ηρώων για την αφεντιά τους.
Μετά το τέλος της μάχης οι νικημένοι τρύπωναν στα σπίτια τους σαν βρεγμένες γάτες. Οι νικη
τές έκαναν επιβλητική παρέλαση στον κεντρικό δρόμο του χωριού και πανηγύριζαν φτιάχνο
ντας αυτοσχέδια σατιρικά στιχάκια:
Όταν πια σουρούπωνε, γινόταν ο απολογισμός. Οι νικητές επαίρονταν για τον ηρωισμό
τους κι έγραφαν σε στρατσόχαρτα, που τα παίρνανε από τα καφενεία, την ημερομη
νία, την τοποθεσία και την ονομασία της ιστορικής τους νίκης. Αυτά τα στρατσόχαρτα
αποτελούσαν το ιστορικό μας αρχείο και φυλάγονταν από τον αρχηγό σε μέρος μυστικό, για
να μην τα κλέψουν οι εχθροί. Μέσα σ' αυτά γραφόταν η ιστορία του πετροπόλεμου. Αν τολμού
σαν οι «Κιουταχήδες» να πουν ότι έχουν περισσότερες νίκες από μας, τους τα τρίβαμε στη
μούρη και τους βουλώναμε. Δεν μπορούσε ο καθένας να διαστρεβλώνει την ιστορία
του πετροπόλεμου! Αντίγραφα από τέτοια στρατσόχαρτα ή από χαρτόνια επικόλλησης μπα
χαρικών τα κρεμούσαμε στην Τρανή Λυγιά, όπως λέγαμε τη λυγαριά που στον ίσκιο της ήταν
το Παλιοπήγαδο, για να τους πικάρουμε:
Οι νικημένοι ανέλυαν τα λάθη στα οποία υπέπεσαν και τους οδήγησαν στην ήττα. Κατό
πιν άρχιζαν τα σχέδια για τον επόμενο πετροπόλεμο και έπαιρναν όρκο πως θα ξεπλύ
νουν την ντροπή.
Όταν δεν είχαμε πετροπόλεμο, γυρίζαμε μέσα στις ρεματιές σαν τα ξωτικά και μαζεύαμε καβού
ρια. Τα φυλάγαμε σε τενεκέδες, κι όταν πιάναμε κάποιον αιχμάλωτο, τον γυμνώναμε από τη
μέση και πάνω και του βάζαμε τα καβούρια στο στήθος ή στην πλάτη του. Αυτά τότε άρχιζαν
να παλεύουν μεταξύ τους και γρατσούναγαν το δέρμα του αιχμαλώτου με τα νύχια τους - που
ήσαν αιχμηρά σαν ξυράφια - και τον δάγκωναν με τις τεράστιες δαγκάνες τους. Ήταν το αγα
πημένο μας βασανιστήριο, γιατί και ο αντίπαλος υπέφερε κι εμείς διασκεδάζαμε με τις
καβουρομαχίες.
Όσο για τα ξένα μποστάνια, τα αμπέλια και τα φρούτα, αυτά κυριολεκτικά τα ρημάζαμε. Κι
ήταν να μη βρεθεί μπροστά μας φίδι. Το αρπάζαμε αμέσως απ' την ουρά και το χτυπάγαμε
κάτω σαν χταπόδι. Μόνο ένα πράγμα γύριζε συνέχεια στο μυαλό μας: ο ηρωισμός! Οι
δειλοί δεν είχαν θέση ανάμεσα μας. Τους περιφρονούσαμε...
φεύγοντας ο άλλος. [……]
Εκτός απ' τις μουριές, κάτι χοντροί αθάνατοι στολίζανε το ίσιωμα, σχεδιασμένοι γκριζοπράσι
νοι πάνω στον ουρανό, ολόρθοι, σπαθωτοί, κι άλλοι σακατεμένοι. Δείχνανε γκριζογάλαζοι από
μακριά. Εκεί δίπλα παρατήσαν τα παιδιά το καρροτσάκι με τη μικρή αντλία και στήσανε κουβέ
ντα περιμένοντας, λαχανιασμένοι ακόμα. Ο ιδρώτας λάσπωνε τη σκόνη πάνω στα πρόσωπά
τους κι οι περικεφαλαίες αστράφτανε στον ήλιο. […..]
….. φυσάει νοτιάς, κρίμα που ο καιρός χαλνάει! Κι αύριο είναι Κυριακή!...Άλλο σημάδι πως θα
βρέξει: ο ήλιος χτυπάει καυτερός για τέτοια εποχή — χθες μόλις μπήκε ο Φλεβάρης.
Μερικοί βγάλανε τις περικεφαλαίες ν' ανασάνουν. Εκτός από του αρχηγού, των αλλωνών είναι
από κοινό γκαζοτενεκέ, φτιαγμένες όμως τεχνικά, έτσι που να’ ρχεται στη μέση, κατακούτελα
το άστρο της μάρκας του πετρόλαδου.
- Κάνει νόημα πως όλα είναι ήσυχα, έκοψε κάποιος την ομιλία πάνω στον καιρό.
Από την άλλη άκρη χειρονομούσε ο Αντρέας. Ο αρχηγός του φώναξε να γυρίσει πίσω. Τον
κοίταζε με κάποιο καμάρι — πάντα έτσι τον κοίταζε — καθώς ροβόλαε προς τα εδώ, ανάλα
φρος κι αερικός. [……]
Εκεί στη μέση του δρόμου, στοιβάζανε ξερόθαμνους, κλωνιά, κομμάτια ξύλα, ό,τι βρέθη
κε του χεριού. Ο αρχηγός τα στραβοκοίταξε: —Μιζέριες! Ελάτε δυο μαζί μου, εσύ Αλέκο κι ο
Μιχάλης. Πάρτε και το σκοινί με το γάντζο. Εσείς οι άλλοι ανάφτε τη φωτιά. Αντρέα παλι
κάρι μου, το νου σου στην αντλία.
— Τι θα κάνομε; ρώτησε ο Μιχάλης.
Του έδειξε τα ξερά κλωνιά της περιπλοκάδας πάνω στο μαντρότοιχο. Αν δε γελιέμαι, πάνω
απ' αυτό τον τοίχο κάθε άνοιξη μοσχοβολούσε το λεπτό της άρωμα η γκλυσίνα κι έγερνε από
ψηλά, ειρηνική και λίγο ξέθωρη, σα ζωγραφιά ιαπωνέζικης βεντάλιας. […]
Ο Μιχάλης τα χρειάστηκε με τα σχέδια του αρχηγού.
— Βρε συ βρε, του λέει, είναι το σπίτι του πρόξενου! Θα βρούμε το μπελά μας!
Εκείνος του πήρε το σκοινί από τα χέρια, το ξετύλιξε, και φέρνοντάς το βόλτα στον αέρα το
τίναξε ψηλά και αγκίστρωσε το γάντζο στο σαμάρι του μαντρότοιχου.— Σκουντάτε με από
κάτω, τους λέει, και μια και δυο σκαρφάλωσε στον τοίχο.— Η σειρά σου, φώναξε του Αλέκου.
Αυτός δεν τα κατάφερνε και τόσο εύκολα, όχι πολύ σίγουρος, λιγότερο ψηλός και πιο κρεατω
μένος. Από τότε, μονάχα για κάτι ανούσιες φαντασίες ήτανε καλός. Ο άλλος έσκυψε, του άδρα
ξε το χέρι και τον τράβηξε σιμά του.
Κόβανε βέργες και τις πετούσαν κάτω στη φωτιά. Η φλόγα έγλειφε τον αέρα μέσα σε
σπίθες και τριξίματα, ο τόπος γέμισε καπνό. Τα μάτια του αρχηγού γυαλίσανε.
— Βίρα! τους φώναξε από ψηλά.
Το νερό ξεπήδησε απ' το σωλήνα και τσιτσίριζε πάνω στις φλόγες.
 |
| Ο "Jockey" με το άλογο του Αρτεμισίου, π. 150 π.Χ. Αθήνα, Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο. |
Τον βλέπω ακόμα το μεγαλουργό διοργανωτή τόσης παιδιάτικης αστοχασιάς. Καβάλα
στο σαμάρι του μαντρότοιχου —σαν το παλιό εκείνο χάλκινο μιξοβάρβαρο παιδί πάνω
στο κολοβό του άτι, στο μουσείο — χειρονομούσε με σφιγμένους γρόθους, αναδευότα
νε κι αγκομαχούσε — χαχ-χαχ-χαχ — και κάθε τόσο ξέσπαζε μια ιαχή παράτονη σα γέ
λιο ξωτικού. Ο Κλεόβουλος με τον Αντώνη αντί να βοηθούν χοροπηδάνε γύρω στη φωτιά.
Χλιμίντρισε μέσα στην έξαψή του κι ανατινάχτηκε ορμητικά.
— Βρε σεις! έβαλε μια φωνή...Στην αναμπουμπούλα πάει η περικεφαλαία. Κάνει να την αρπά
ξει στον αέρα, γλιστράει από τα χέρια του, κυλάει στην περικοκλάδα – κι’ από κει, κλαρί – κλα
ρί, μ’ ένα τενεκεδένιο κρότο, σωριάστηκε στο περιβόλι χάμω, από την άλλη μεριά.
Κοσμάς Πολίτης, Eroica, Επιμέλεια Peter Mack
ridge, Ερμής, Αθήνα 1991
ridge, Ερμής, Αθήνα 1991
 |
| Ερόικα, Μιχάλης Κακογιάννης (1960) |
V
Ο πετροπόλεμος, άγνωστος στους σημερινούς εφήβους, δεν ήταν απλά ένα παιχνίδι.
Ήταν άσκηση επιβίωσης, προϋπέθετε σχέδιο, στρατηγική, γνώση της ψυχολογίας
του αντιπάλου. Ταυτόχρονα είχε τους κανόνες και το τελετουργικό του, που τηρού
νταν με ευλάβεια…
Πετροχώρι λεγόταν το χωριό μας. Πέτρινα ήσαν όλα τα σπίτια, πέτρινοι οι αυλόγυροι. Πέτρι
να τα δρομάκια στις ανηφοριές. Πέτρινες οι πεζούλες στα χωράφια, ξερολιθιές. Εμείς τα παι
διά πάντως δεν είχαμε την παραμικρή αμφιβολία ότι είχε πάρει το όνομα του απ' τον
πετροπόλεμο. Πιστεύαμε πως πετροπολεμιστές σαν κι εμάς δεν υπήρχαν πουθενά σ' ολόκλη
ρη την οικουμένη. Οι φωνές μας αντηχούσαν στα γύρω λαγκάδια και στις ρεματιές.
«Παραδοθείτε! Είσαστε περικυκλωμένοι!» «Ο Γέρος του Μοριά και τα παλικάρια του
δεν παραδίδονται, ρε!»
Ο πετροπόλεμος ήταν φρούτο του καλοκαιριού. Δεν ταίριαζε με τα χιόνια και τις βρο
χές, ούτε με τις σκοτούρες των βιβλίων. Ήθελε κλειστά σχολεία και ξεγνοιασιά, κοντο
μάνικα πουκάμισα και ξυπολυσιά. Ήθελε οι γονείς να λείπουν στα χωράφια ολημερίς
και να έχουν αφήσει το χωριό να το κυβερνάει η παιδική μας φαντασία και αποκοτιά.
Είχαμε χωρίσει το χωριό στα δύο: Απάνω Ρούγα - Κάτω Ρούγα ή Απάνω Μαχαλάς -Κάτω Μα
χαλάς. Μια τεράστια λυγαριά, που στον ίσκιο της υπήρχε ένα παλιό πηγάδι, το Παλιοπήγαδο
όπως το λέγαμε, ήταν το σύνορο. Προτιμούσαμε να πεθάνουμε παρά ν' αφήσουμε παιδί
της άλλης γειτονιάς να περάσει απ' τη δική μας. Δεν υπήρχε μέρα που να μη δώσουμε
κάποια μάχη. Το ζουνάρι μας το είχαμε λυμένο για πετροπόλεμο.
Κουβαλάγαμε δύο διαφορετικούς κόσμους: τον μέσα μας, που ήταν τρυφερός, με κά
ποιες μικρές λύπες, μικρούς θυμούς, καρδιοχτύπια και παραπονάκια, και τον έξω μας,
που προσπαθούσαμε να φαίνεται σκληρός.
Όταν κάποια παρέα παιδιών απ' την Απάνω Ρούγα πατούσε έστω και μία σπιθαμή δικού μας
εδάφους, τρέχαμε και τους φράζαμε τον δρόμο:
«Πού πάτε, ρε; Εδώ είναι δικό μας βιλαέτι. Έφτυσα!».
Ώσπου να στεγνώσει το σάλιο, έπρεπε να έχουν οχυρωθεί, για να αποκρούσουν την επίθεση
που θα εξαπολύαμε. Ήταν άγραφος νόμος του πετροπόλεμου: έπρεπε ο επιτιθέμενος να δώ
σει λίγο χρόνο στον αντίπαλό του να προφυλαχτεί. Πισώπλατο και απροειδοποίητο χτύπημα
απαγορευόταν αυστηρά. Θεωρούνταν μπαμπεσιά και παραβίαση των κανόνων και προκαλού
σε σκληρά αντίποινα.
Εκτός από τις «αψιμαχίες», που γίνονταν για εντελώς προσχηματικούς λόγους ή για κάποια
μικροπαραβίαση των συνόρων και τις προκαλούσαμε απλώς για να διατηρούμε την πολεμική
μας ετοιμότητα, κάθε τόσο δίναμε και μάχες προσυμφωνημένες. Τις λέγαμε «παραμαζώ
ματα», επειδή σκοπός μας ήταν να αναγκάσουμε τους αντιπάλους να εγκα-ταλείψουν τις θέ
σεις τους και να υποχωρήσουν. Επιδιώκαμε δηλαδή να τους πάρουμε παραμάζωμα. Γι' αυτές
τις μάχες κηρυσσόταν γενική επιστράτευση. Οι αρχηγοί των δύο στρατοπέδων έστελναν πρε
σβείες, οι οποίες συναντιόντουσαν σε ουδέτερο έδαφος και καθόριζαν τον χρόνο, τον τόπο και
όλες τις λεπτομέρειες.
Η κορυφαία κατηγορία των μαχών του πετροπόλεμου ήταν το «ξεμπουντούλωμα». Σε ελεύθε
ρη απόδοση θα λέγαμε: μάχη μέχρι τελικής πτώσεως. Στο τοπικό γλωσσικό ιδίωμα, η ακρι
βής έννοια της λέξης ξεμπουντούλωμα ήταν: το ξεπάστρεμα, η εξολόθρευση, η ολοκληρω
τική εξαφάνιση από προσώπου γης.
Οι νικητές κάθε πετροπολεμικού ξεμπουντουλώματος γράφονταν στη χρυσή βίβλο!
Για να φτάσουμε σε τέτοια μάχη, έπρεπε να έχει ξεπεραστεί η κόκκινη γραμμή. Να έχει
προσβληθεί βάναυσα η τιμή και η υπόληψη αντιπάλου ή να έχει παραβιαστεί κάποιος
θεμελιώδης κανόνας. Πριν το ξεμπουντούλωμα γινόταν συνάντηση των ίδιων των αρχηγών,
για να διευθετήσουν μια σειρά σοβαρών ζητημάτων.
Το σημαντικότερο ήταν ο ορισμός έμπειρων φρουράρχων, ενός από κάθε μαχαλά, οι οποίοι
θα ήσαν υπεύθυνοι ασφαλείας και θα κρατούσαν τα μικρά παιδιά - τον άμαχο πληθυσμό - σε
μεγάλη απόσταση από τα σημεία διεξαγωγής της μάχης. Επειδή σ' αυτές τις συρράξεις
χρη
σιμοποιούνταν όλος ο... βαρύς οπλισμός, η συμμετοχή παιδιών κάτω των δώδεκα ε
τών απαγορευόταν αυστηρά. Ορίζονταν και παρατηρητές σε υψώματα, όπως επίσης ορίζο
νταν και στα παραμαζώματα ώστε αν έβλεπαν να πλησιάζει στο πεδίο της μάχης κάποιος γο
νιός ή αν ερχόταν, ας πούμε, ο ταχυδρόμος με το άλογο του ή κάποιος ξένος, να δώσουν οπτ
ικό και ηχητικό σινιάλο: με το σήκωμα ενός κόκκινου πανιού και το κουδούνισμα μιας τροκά
λας. Τότε γινόταν προσωρινή ανακωχή, στη διάρκεια της οποίας όλα πάγωναν. Δεν επιτρεπό
ταν ανασύνταξη δυνάμεων ή ανεφοδιασμός με πολεμοφόδια. Όταν πια απομακρυνόταν ο ανε
πιθύμητος επισκέπτης, όλα έπρεπε να ξαναρχίσουν ακριβώς από το σημείο που είχαν σταμα
τήσει. Υπεύθυνος για την τήρηση του παγώματος ήταν ο επόπτης.
 |
Ένα τεράστιας σημασίας ζήτημα ήταν η συμπεριφορά απέναντι στους αιχμαλώτους. Μπορού
σαμε να τους υποβάλουμε σε βασανιστήρια, αλλά δεν επιτρεπόταν να τους προσβά
λουμε, όπως να τους τρίψουμε το πρόσωπο σε ακαθαρσίες ή να τους πάρουμε τα ρού
χα και να τους στείλουμε πίσω τσιτσίδι. Τις τιράντες τους βέβαια τις ξεσκίζαμε, τα κουμπιά
τους τα ξηλώναμε και τους τα παίρναμε, αλλά τα ρούχα τους ποτέ. Οι όροι της συμφωνίας
γράφονταν σε δύο αντίγραφα, υπογράφονταν από τους δύο αρχηγούς και κρατούσε από ένα
ο καθένας.
Στις μάχες δίναμε ονόματα που μαθαίναμε στη σχολική ιστορία: Δερβενάκια, Χάνι της Γρα
βιάς, Μανιάκι. Ανάλογα με τη μάχη, δίναμε προσωρινό όνομα στον αρχηγό μας: Οδυσσέας
Ανδρούτσος, Γεώργιος Καραϊσκάκης, Αθανάσιος Διάκος. Τους εχθρούς μας τους λέγαμε
Κιουταχήδες, Μπραΐμηδες, Κιοπρουλήδες. Αλλά κι αυτοί το ίδιο κάνανε. Δίνανε σ' εμάς
τούρκικα ονόματα και κρατούσαν τα ονόματα των Ελλήνων ηρώων για την αφεντιά τους.
Μετά το τέλος της μάχης οι νικημένοι τρύπωναν στα σπίτια τους σαν βρεγμένες γάτες. Οι νικη
τές έκαναν επιβλητική παρέλαση στον κεντρικό δρόμο του χωριού και πανηγύριζαν φτιάχνο
ντας αυτοσχέδια σατιρικά στιχάκια:
Έχουμ' αρχηγό δερβίση,
σας λιανίσαμε στη βρύση.
Κρύψου, κρύψου, κρύ- στ' αμπάρι,
έχουμ' αρχηγό λιοντάρι.
τους κι έγραφαν σε στρατσόχαρτα, που τα παίρνανε από τα καφενεία, την ημερομη
νία, την τοποθεσία και την ονομασία της ιστορικής τους νίκης. Αυτά τα στρατσόχαρτα
αποτελούσαν το ιστορικό μας αρχείο και φυλάγονταν από τον αρχηγό σε μέρος μυστικό, για
να μην τα κλέψουν οι εχθροί. Μέσα σ' αυτά γραφόταν η ιστορία του πετροπόλεμου. Αν τολμού
σαν οι «Κιουταχήδες» να πουν ότι έχουν περισσότερες νίκες από μας, τους τα τρίβαμε στη
μούρη και τους βουλώναμε. Δεν μπορούσε ο καθένας να διαστρεβλώνει την ιστορία
του πετροπόλεμου! Αντίγραφα από τέτοια στρατσόχαρτα ή από χαρτόνια επικόλλησης μπα
χαρικών τα κρεμούσαμε στην Τρανή Λυγιά, όπως λέγαμε τη λυγαριά που στον ίσκιο της ήταν
το Παλιοπήγαδο, για να τους πικάρουμε:
ΣΙΜΕρα 13 ΙΟΥΛΙ196...
στι ΜΑΧΙ στο ΠΟΥΣΙ
ανιξαμε το ΚΙΒΟΥΡΙ
στους ΛΑΛεουσ ΤΟΥΡΚουσ
του Απανου μαχαλά.
ΕΚΛΑψε η μανα το πεδι
κε το πεδι τη μανα
Οι νικημένοι ανέλυαν τα λάθη στα οποία υπέπεσαν και τους οδήγησαν στην ήττα. Κατό
πιν άρχιζαν τα σχέδια για τον επόμενο πετροπόλεμο και έπαιρναν όρκο πως θα ξεπλύ
νουν την ντροπή.
Όταν δεν είχαμε πετροπόλεμο, γυρίζαμε μέσα στις ρεματιές σαν τα ξωτικά και μαζεύαμε καβού
ρια. Τα φυλάγαμε σε τενεκέδες, κι όταν πιάναμε κάποιον αιχμάλωτο, τον γυμνώναμε από τη
μέση και πάνω και του βάζαμε τα καβούρια στο στήθος ή στην πλάτη του. Αυτά τότε άρχιζαν
να παλεύουν μεταξύ τους και γρατσούναγαν το δέρμα του αιχμαλώτου με τα νύχια τους - που
ήσαν αιχμηρά σαν ξυράφια - και τον δάγκωναν με τις τεράστιες δαγκάνες τους. Ήταν το αγα
πημένο μας βασανιστήριο, γιατί και ο αντίπαλος υπέφερε κι εμείς διασκεδάζαμε με τις
καβουρομαχίες.
Όσο για τα ξένα μποστάνια, τα αμπέλια και τα φρούτα, αυτά κυριολεκτικά τα ρημάζαμε. Κι
ήταν να μη βρεθεί μπροστά μας φίδι. Το αρπάζαμε αμέσως απ' την ουρά και το χτυπάγαμε
κάτω σαν χταπόδι. Μόνο ένα πράγμα γύριζε συνέχεια στο μυαλό μας: ο ηρωισμός! Οι
δειλοί δεν είχαν θέση ανάμεσα μας. Τους περιφρονούσαμε...
Δημήτρης Σπύρου, Η μουσική
που σταμάτησε τον πετρο
πόλεμο, εκδόσεις Πατάκη
που σταμάτησε τον πετρο
πόλεμο, εκδόσεις Πατάκη
Θέλω να μου μιλήσεις
Στίχοι: Στέλλα Χρυσουλάκη
Μουσική, Ερμηνεία: Νένα Βενετσάνου
.
....Θέλω να μου μιλήσεις
Για 'κείνη τη μάντρα του μικρού μας σχολειού
Θέλω να μου μιλήσεις
Για τον πετροπόλεμο στην κάτω γειτονιά....
Οι Ακροβάτες του Κήπου
Καλοκαίρι του 1974 στην Ελευσίνα. Ο Ααρών, ο Στέλιος, ο Άκης, ο Γαλανός και ο Βέροιος
είναι μια παρέα παιδιών γύρω στα 11. Είναι οι Ακροβάτες του Κήπου. Τα σχολεία είναι κλει
στά. Τα παιδιά περνούν το χρόνο τους με παιχνίδια, μικροδουλειές, βόλτες με τα ποδήλατα.
Το παιχνίδι είναι η ίδια τους η ζωή. Σ' αυτό διοχετεύουν τη σωματική τους ενέργεια και όλη τη
φαντασία. Η παρέα παίζει και εξασκείται σε μια μεγάλη Δεξαμενή ύδρευσης. Σ' αυτή την πό
λη, σ' αυτή τη γειτονιά, ο Ααρών ζει το σημαντικότερο καλοκαίρι της ζωής του. Το πέρασμα
από την παιδική ηλικία στην εφηβεία.
Στα μάτια των «Ακροβατών του Κήπου» τα όρια ανάμεσα στην πραγματικότητα και τη φαντα
σία συγχέονται δραματικά αλλά και κωμικά. Οι αισθήσεις δεν έχουν χαλιναγωγηθεί από τη λο
γική. Τα παιδιά είναι παιδιά. Μεγαλώνουν, μαθαίνουν τη ζωή, προσπαθούν ν' ανακαλύψουν
τον εαυτό τους λίγο πριν μπουν στον κόσμο των μεγάλων. Τον κόσμο με τις αρχαίες προκα
ταλήψεις, τα πάθη και τη μοίρα...
σία συγχέονται δραματικά αλλά και κωμικά. Οι αισθήσεις δεν έχουν χαλιναγωγηθεί από τη λο
γική. Τα παιδιά είναι παιδιά. Μεγαλώνουν, μαθαίνουν τη ζωή, προσπαθούν ν' ανακαλύψουν
τον εαυτό τους λίγο πριν μπουν στον κόσμο των μεγάλων. Τον κόσμο με τις αρχαίες προκα
ταλήψεις, τα πάθη και τη μοίρα...
Μουσική Νίκος Κυπουργός
σα με τα τάνκερ. Άραγε τι είναι εκείνο που έλκει τα παιδιά στον βυθό της τσιμεντένιας στέρ
νας; Η τρουμπίνα μια διαρκής απειλή, μια πρόκληση στην μήτρα. Προκρούστης και Μινώταυ
ρος σε ένα σύγχρονο μύθο.
Και ενώ τα παιδιά θα χάνονται στο βάθος της καταραμένης δεξαμενής, η μάνα θα σπαράζει
διαβάζοντας τα δυσοίωνα μηνύματα στο σφαγμένο καρπούζι. Στιγμές τραγικής έντασης δο
σμένες σε παράλληλα πλάνα. Οι μεγάλοι διορθώνουν τα λάθη τους μέσα από τις ατασθαλί
ες
των μικρών, ενώ τα παιδιά θα ωριμάζουν, μόνα τους , στο σκληρό κόσμο της παιδικής μονα
ξιάς.
Η βουτιά του Δήμα στην παιδική μνήμη και περιπέτεια έχει το δικό της κόστος. Καμιά επιστρο
φή στο τόπο της μνήμης στο χώρο της ιστορίας και των αναμνήσεων δεν είναι χωρίς αντίτιμο
. Το άδειασμα της στέρνας , στο υπερρεαλιστικό φινάλε, ίσως δηλώνει -αυτοσαρκαστι
κά - την λύτρωση του σκηνοθέτη από το φάντασμα της παιδικότητας."
..
1) ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΗΣ ΔΙΔΑΚΤΙΚΗΣ ΠΡΑΚΤΙΚΗΣ
2.1 Γενική Περιγραφή Διδακτικής Πρακτικής
Β΄ Φάση Εργασίας: Διαθέτουμε 1 ώρα για συζήτηση
και παρουσίαση των πρώτων αποτελεσμάτων από τους/τις μαθητές/ιες σε
συνεργασία και με τις άλλες ειδικότητες. Συμπληρώνουμε, τροποποιούμε ή
αφαιρούμε από το υλικό που συγκεντρώθηκε, παραπέμποντας σε πρόσθετες
πληροφορίες ή οργανώνοντας κάποια επίσκεψη, από την οποία θα καταστεί δυνατόν
να αντληθεί νέο υλικό. Ενθαρρύνουμε, καθοδηγούμε, αίρουμε τυχόν
δυσλειτουργίες των ομάδων. Προγραμματίζουμε την επόμενη συνάντηση.
Γ΄ Φάση Εργασίας: Κατά την 3η διδακτική ώρα οι
ομάδες σχεδιάζουν τη σύνθεση της εργασίας της ομάδας τους.
Δ΄ Φάση Εργασίας: Κατά την 4η διδακτική ώρα συνεργάζονται όλες οι ομάδες με τους
καθηγητές τους για την τελική σύνθεση της εργασίας, που θα είναι το
αποτέλεσμα όλων των εργασιών κατά ομάδες.
Ε΄ Φάση Εργασίας: 5η και 6η
διδακτικές ώρες. Τελική
παρουσίαση-αξιολόγηση.
2.2 Φύλλα Εργασίας
Ενδεικτικές
δραστηριότητες-Φύλλο εργασίας:
- Να εντοπίσετε σε χάρτη της πόλης την περιοχή που
θα μελετήσετε. Καταγράψτε τα ονόματα των οδών της περιοχής σας και
ταξινομήστε τα σε κατηγορίες (τοπωνύμια, ονόματα προσωπικοτήτων, άλλη
κατηγορία).
- Να βρείτε παλαιότερες φωτογραφίες της γειτονιάς/πόλης σας και να τις συγκρίνετε με τη σημερινή της εικόνα.
(από αρχεία οικογενειακά, δημοτικά ή δημόσια, από το διαδίκτυο,
γκραβούρες, φωτογραφίες).
- Παρατηρήστε προσεκτικά τις φωτογραφίες και γράψτε μια μικρή ιστορία, με αφορμή τις
παρατηρήσεις και τα συναισθήματά σας. Να συγκεντρώσετε ιστορικά στοιχεία
της περιοχής. Ποια είναι τα χαρακτηριστικά του χώρου και η οργάνωσή του;
Προσπαθήστε να δημιουργήσετε ένα σχέδιο-σκαρίφημα της γειτονιάς σας.
- Παρατηρήστε τον περιβάλλοντα χώρο και καταμετρήστε
τις μονοκατοικίες, τα ολιγώροφα και τα πολυώροφα κτίσματα. Προσπαθήστε
να βρείτε τα ποσοστά της κάθε κατηγορίας.
- Καταγράψτε τις οικοδομές στων οποίων την κατασκευή
γενικά, και ειδικότερα στις προσόψεις τους, έχει χρησιμοποιηθεί κάποιο
ιδιαίτερο σχέδιο που τις ξεχωρίζει από τις υπόλοιπες (π.χ. κολόνες,
αετώματα, ανάγλυφα σχέδια, ψηφιδωτές ή ζωγραφιστές παραστάσεις).
- Πόσες περίπου φορές την εβδομάδα βρίσκεστε σε
χώρους που έχουν πράσινο, πόσες σε υπαίθριους χώρους που καλύπτονται από
τσιμέντο και πόσες σε κλειστούς χώρους ψυχαγωγίας; Ποιους
προτιμάτε και γιατί;
Β΄ ομάδα
Ενδεικτικές δραστηριότητες-Φύλλο εργασίας:
Γ΄ ομάδα
Ενδεικτικές
δραστηριότητες-Φύλλο εργασίας:
- Πόσοι φυσικοί και πόσοι τεχνητοί ανοιχτοί χώροι
πρασίνου υπάρχουν στη γειτονιά; Αρκούν για τις
ανάγκες των κατοίκων και των παιδιών; Υπολογίστε το ποσοστό πρασίνου επί
της συνολικής επιφάνειας (περίπου).
- Να βρείτε στοιχεία για το ποσοστό πρασίνου άλλων
πόλεων - ελληνικών και ξένων - και να το συγκρίνετε με το ποσοστό της
περιοχής σας.
- Υπάρχουν προσωπικές παρεμβάσεις στα κτήρια για
προσθήκη πρασίνου; Καταγράψτε τις οικοδομές που διαθέτουν κήπο ή
κάποιους χώρους βλάστησης (π.χ. γλάστρες, ζαρντινιέρες, δεντράκια φυτά,
λουλούδια, χλοοτάπητα στους ακάλυπτους χώρους τους).
- Υπάρχουν εμπόδια και περιορισμοί για τέτοιου
είδους προσωπικές επιλογές και παρεμβάσεις; (π.χ. έλλειψη χώρου από
παρκαρισμένα αυτοκίνητα, από τα καταστήματα {τραπεζάκια στο πεζοδρόμιο κ.ά..}).
Δ΄ ομάδα
Ενδεικτικές δραστηριότητες-Φύλλο εργασίας:
Ε΄ ομάδα
Ενδεικτικές ερωτήσεις-Φύλλο εργασία (ερωτηματολόγιο):
Προτάσεις για παραγωγή γραπτού λόγου:
Προτάσεις για παραγωγή εικαστικού έργου:
- Ζωγραφίστε τον τόπο στον οποίο θέλετε να ζήσετε.
- Προσπαθήστε να εκφράσετε με σχέδια ή σκίτσα τις
προτάσεις σας για επιθυμητές αλλαγές ορισμένων χαρακτηριστικών της
γειτονιάς σας.
- Κατασκευάστε μια μακέτα της γειτονιάς σας.
- Δημιουργήστε μία αφίσα, η οποία θα απευθύνεται σε
κατοίκους άλλων περιοχών της ίδιας πόλης και άλλων ελληνικών πόλεων και
μία αφίσα η οποία θα απευθύνεται σε κατοίκους ξένων χωρών, με σκοπό να
προωθήσετε τουριστικά την περιοχή σας. Ποια χαρακτηριστικά της περιοχής
θα τονίζατε;
Άλλες προτάσεις, για επιπλέον ομάδες εργασίας:
του Σταύρου Ξαρχάκου, «Υπομονή»
2.3 Υλικοτεχνική Υποδομή
2) ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΗΣ ΔΙΔΑΚΤΙΚΗΣ ΠΡΑΚΤΙΚΗΣ
Κατά την εφαρμογή
του διαθεματικού αυτού σχεδίου εργασίας είναι σημαντική η καλή προετοιμασία των εκπαιδευτικών, ο καλός σχεδιασμός
και ο προγραμματισμός σε συνεργασία με τους μαθητές, οι εύστοχες παρεμβάσεις,
το χρονοδιάγραμμα. Ακόμη, απαιτείται συνεργασία εκπαιδευτικών πολλών και
διαφορετικών ειδικοτήτων, οι οποίοι εμπλέκονται σε δράσεις, τις οποίες
αποφασίζουν από κοινού.
Επέκταση του διαθεματικού
σχεδίου εργασίας
3) ΥΠΕΥΘΥΝΗ ΔΗΛΩΣΗ
Με ατομική μας ευθύνη και σύμφωνα με το άρθρο 8 ν.
1599/1986, οι Δημιουργοί που αναφέρονται στην παρ. 1.2 του παρόντος εντύπου,
δηλώνουμε ότι:
*Για πρακτικούς λόγους, η χρήση του
αρσενικού γραμματικού γένους θεωρείται ότι συμπεριλαμβάνει και το θηλυκό.
Λογοτεχνικά
κείμενα σχολικών εγχειριδίων
ΣΤ. Φυλλο/α εργασιας
- Την Παρασκευή, κάθε ομάδα θα παρουσιάσει στην
ολομέλεια του τμήματος το κείμενο που ετοίμασε.
ü Στόχος σας
είναι τα μέλη των υπόλοιπων ομάδων να αποκομίσουν μια, όσο το δυνατόν, πληρέστερη εικόνα για τα κείμενα που
μελετήσατε.
Στο τέλος,
κάθε ομάδα θα αξιολογήσει την εργασία των υπόλοιπων ομάδων (και τη δική της) ως
προς:
Αντιλαμβάνεσθε
ότι ήρθε η ώρα να αυτενεργήσετε και να αξιοποιήσετε ό,τι έχετε μάθει από την
έως τώρα συνεργασία σας στον «Κήπο» και στην τάξη.
ΟΜΑΔΑ Α΄
ΟΜΑΔΑ Β΄
ΟΜΑΔΑ Δ΄
Φυσικά,
μπορείτε να αγνοήσετε τα ενδεικτικά
θέματα που προτείνονται παραπάνω και να αυτενεργήσετε πλήρως!
Ευγενία
Φακίνου: «Η ζωή στη Σύμη»
ΣΥΝΗΘΕΙΕΣ
ΠΑΙΧΝΙΔΙΑ
ΑΝΤΙΛΗΨΕΙΣ
ΠΡΟΑΙΡΕΤΙΚΗ
ΕΡΓΑΣΙΑ
Να
συζητήσετε με τους συμμαθητές σας για την προσπάθεια της Κενγκά
να επιβιώσει από την πετρελαιοκηλίδα και στη συνέχεια:
Α.
Καλό είναι, καταρχάς, να παρακολουθήσετε μία από τις παρακάτω ταινίες:
Β.
Τώρα που πήρατε κάποιες επιπλέον ιδέες, μπορείτε να ξεκινήσετε την έρευνά σας
για ένα από τα παρακάτω θέματα (ανάλογα με τα κείμενα που μελετήσατε στην
προηγούμενη φάση του σεναρίου):
Γ.
Και σε αυτήν την εργασία σας μπορείτε να επιλέξετε μόνοι τον τρόπο της
συνεργασίας σας, συλλογής και παρουσίασης του υλικού σας (π.χ. επικοινωνία με
οικολογικές οργανώσεις και συμπολίτες μας, αναζήτηση υλικού στο διαδίκτυο,
αναζήτηση φωτογραφικού υλικού ή λογοτεχνικών κειμένων για την πόλη μας,
συνεντεύξεις κλπ.)
Καλή
σας συνεργασία!
Το παραδειγματικό σενάριο προβλέπει είκοσι
τέσσερις ώρες διδασκαλίας και παρατίθεται στη βάση δεδομένων του ΚΕΓ[18].
Ως παραδειγματικό σενάριο δεν προτείνει φύλλα εργασίας, ενώ τα κείμενα
ποικίλλουν και οι δραστηριότητές του, ιδίως κατά την τρίτη φάση, είναι
περισσότερες. Ως εκ τούτου, στον διδάσκοντα επαφίεται ποια επιπλέον κείμενα θα
αξιοποιήσει, ποια κατεύθυνση θα δώσει στο δικό του σενάριο και αν θα υιοθετήσει
τελικά κάποιες από τις παραδοσιακότερες μεθόδους ή δραστηριότητες που εφαρμόστηκαν
εδώ για τους λόγους που έχουν εκτεθεί παραπάνω.
[1] Το βίντεο πρότεινε, μέσω της
διαδικτυακής μας κοινότητας, του «Διαλόγου», η συνάδελφος Μαρίνα Αρετάκη. Το
γεγονός αναδεικνύει ακόμη μια πολύτιμη πτυχή της προσφοράς αυτών των
κοινοτήτων, την ανταλλαγή προτάσεων, ιδεών, υλικού κλπ.
https://www.slideshare.net/alexgger/ss-11306700
ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΗ ΓΡΑΦΗ
1) ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΗΣ ΔΙΔΑΚΤΙΚΗΣ ΠΡΑΚΤΙΚΗΣ
2.1 Γενική Περιγραφή Διδακτικής Πρακτικής
Α΄ Φάση Εργασίας: Σύσταση ομάδων: Σε πρώτη φάση θα
δημιουργηθούν οι ομάδες των μαθητών/ιών του τμήματός μας. Φροντίζουμε να
είναι μικτές (καλοί-αδύνατοι μαθητές, αγόρια-κορίτσια, ημεδαποί- αλλοδαποί
μαθητές) 3-5 το πολύ ατόμων. Κάθε ομάδα θα αναλάβει να μελετήσει είτε την
έννοια μεταβολή είτε το θέμα γειτονιά σε συνεργασία με τις αντίστοιχες
ειδικότητες εκπαιδευτικών σε διαφορετικούς τομείς.
Διαθέτουμε 1 ώρα για ανάθεση εργασιών σε συνεργασία με
τους/τις εκπαιδευτικούς των άλλων ειδικοτήτων, δίνουμε βιβλιογραφία στους/στις
μαθητές/ιες, αξιοποιούμε τη βιβλιοθήκη του Σχολείου, παραπέμπουμε στη
βιβλιοθήκη του Δήμου, στο διαδίκτυο και δίνουμε μια προθεσμία τουλάχιστον 20
ημερών για τη συγκέντρωση και καταγραφή του πρώτου υλικού:
Β΄ Φάση Εργασίας: Διαθέτουμε 1 ώρα για συζήτηση
και παρουσίαση των πρώτων αποτελεσμάτων από τους/τις μαθητές/ιες σε
συνεργασία και με τις άλλες ειδικότητες. Συμπληρώνουμε, τροποποιούμε ή
αφαιρούμε από το υλικό που συγκεντρώθηκε, παραπέμποντας σε πρόσθετες
πληροφορίες ή οργανώνοντας κάποια επίσκεψη, από την οποία θα καταστεί δυνατόν
να αντληθεί νέο υλικό. Ενθαρρύνουμε, καθοδηγούμε, αίρουμε τυχόν
δυσλειτουργίες των ομάδων. Προγραμματίζουμε την επόμενη συνάντηση.
Γ΄ Φάση Εργασίας: Κατά την 3η διδακτική ώρα οι
ομάδες σχεδιάζουν τη σύνθεση της εργασίας της ομάδας τους.
Δ΄ Φάση Εργασίας: Κατά την 4η διδακτική ώρα συνεργάζονται όλες οι ομάδες με τους
καθηγητές τους για την τελική σύνθεση της εργασίας, που θα είναι το
αποτέλεσμα όλων των εργασιών κατά ομάδες.
Ε΄ Φάση Εργασίας: 5η και 6η
διδακτικές ώρες. Τελική
παρουσίαση-αξιολόγηση.
Ενδεχομένως παρουσίαση σε όλο το σχολείο και παραγωγή
υλικού (έκθεσης φωτογραφιών, καλλιτεχνικών έργων, λευκώματος, CD-ROM). Ανάρτηση του τελικού προϊόντος στην ιστοσελίδα του σχολείου.
Η αξιολόγηση είναι απαραίτητη και ανατροφοδοτική
διαδικασία και γίνεται και από τους μαθητές και από τους εκπαιδευτικούς. Οι μαθητές-ιες θα αξιολογήσουν: αν
έμειναν ευχαριστημένοι από τη συμμετοχή τους στην εκπόνηση της εργασίας, από
το βαθμό της συνεργασίας με τους συμμαθητές τους, από το αν εκπληρώθηκαν οι
γενικοί και ειδικοί στόχοι του σχεδίου, από το αποτέλεσμα της εργασίας τους
και από το τι αποκόμισαν από τις δραστηριότητες που ανέπτυξαν. Η αξιολόγηση
μπορεί να γίνει με συζήτηση ή και με τη μορφή ερωτηματολογίου. Οι εκπαιδευτικοί θα αξιολογήσουν: αν
με το τελικό αποτέλεσμα εκπληρώνονται οι προκαθορισμένοι στόχοι, πράγμα που
θα οφείλεται και στην επιτυχή ή όχι καθοδήγησή τους, αν αναπτύχθηκε
συνεργασία μεταξύ των μαθητών/ιών και αν δραστηριοποιήθηκαν οι μαθητές/ιες,
ανάλογα, βέβαια, με τις ατομικές τους δυνατότητες.
2.2 Φύλλα Εργασίας
Α΄ ομάδα
1. Αρχιτεκτονική-Πολεοδομία -Ρυμοτομία (Ιστορία – Μαθηματικά – Νεοελληνική
Γλώσσα - Τεχνολογία –Καλλιτεχνικά-Γεωγραφία).
Οι μαθητές/ιες αυτής της ομάδας θα αναλάβουν να
μελετήσουν τη μεταβολή στη γειτονιά ή στην πόλη με πληροφορίες από τους
γονείς, τους παππούδες, με εικαστικό υλικό και φωτογραφίες (υπάρχουν άφθονα
λευκώματα).
Η καταστροφή των σπιτιών (μονοκατοικιών, διώροφων), η
αντικατάστασή τους από τις πολυκατοικίες και η περίφημη «αντιπαροχή», πώς
ήταν η γειτονιά στο παρελθόν και πώς είναι σήμερα αποτελούν τους άξονες,
στους οποίους θα κινηθούν. Εξάλλου ο χαρακτηρισμός «Χαλασμένες» δίνει το
στίγμα της έρευνάς τους.
Ενδεικτικές
δραστηριότητες-Φύλλο εργασίας:
- Να εντοπίσετε σε χάρτη της πόλης την περιοχή που
θα μελετήσετε. Καταγράψτε τα ονόματα των οδών της περιοχής σας και
ταξινομήστε τα σε κατηγορίες (τοπωνύμια, ονόματα προσωπικοτήτων, άλλη
κατηγορία).
- Να βρείτε παλαιότερες φωτογραφίες της γειτονιάς/πόλης σας και να τις συγκρίνετε με τη σημερινή της εικόνα.
(από αρχεία οικογενειακά, δημοτικά ή δημόσια, από το διαδίκτυο,
γκραβούρες, φωτογραφίες).
- Παρατηρήστε προσεκτικά τις φωτογραφίες και γράψτε μια μικρή ιστορία, με αφορμή τις
παρατηρήσεις και τα συναισθήματά σας. Να συγκεντρώσετε ιστορικά στοιχεία
της περιοχής. Ποια είναι τα χαρακτηριστικά του χώρου και η οργάνωσή του;
Προσπαθήστε να δημιουργήσετε ένα σχέδιο-σκαρίφημα της γειτονιάς σας.
- Παρατηρήστε τον περιβάλλοντα χώρο και καταμετρήστε
τις μονοκατοικίες, τα ολιγώροφα και τα πολυώροφα κτίσματα. Προσπαθήστε
να βρείτε τα ποσοστά της κάθε κατηγορίας.
- Καταγράψτε τις οικοδομές στων οποίων την κατασκευή
γενικά, και ειδικότερα στις προσόψεις τους, έχει χρησιμοποιηθεί κάποιο
ιδιαίτερο σχέδιο που τις ξεχωρίζει από τις υπόλοιπες (π.χ. κολόνες,
αετώματα, ανάγλυφα σχέδια, ψηφιδωτές ή ζωγραφιστές παραστάσεις).
- Πόσες περίπου φορές την εβδομάδα βρίσκεστε σε
χώρους που έχουν πράσινο, πόσες σε υπαίθριους χώρους που καλύπτονται από
τσιμέντο και πόσες σε κλειστούς χώρους ψυχαγωγίας; Ποιους
προτιμάτε και γιατί;
Β΄ ομάδα
2. Οικονομική ζωή (Γεωγραφία - Μαθηματικά- Ιστορία).
Οι μαθητές/ιες θα διερευνήσουν γιατί εγκαθίστανται στις
πόλεις οι άνθρωποι. Τα αίτια της αστυφιλίας.
Ενδεικτικές δραστηριότητες-Φύλλο εργασίας:
·
Επισκεφτείτε το Δήμο της περιοχής σας και συγκεντρώστε
στατιστικά στοιχεία για τις διακυμάνσεις του πληθυσμού του Δήμου.
·
Ποια παλιά επαγγέλματα χάθηκαν
και ποια νέα εμφανίστηκαν;
Μπορείτε να χρησιμοποιήσετε ηλεκτρονικές διευθύνσεις, για διερεύνηση παλιών και σύγχρονων επαγγελμάτων στο διαδίκτυο, όπως:
http://www3.aegean.gr/culturelab/proffesions1_gr.htm
Παλιά επαγγέλματα της
Καλλονής Λέσβου
http://dimotiko.tripod.com/epagelmata.htm
Επαγγέλματα που χάνονται στο χρόνο. 59ο Δημοτικό σχολείο Θεσσαλονίκης
·
Διερευνήστε τον τρόπο και τη
συχνότητα χρήσης των χώρων. Κάνετε ποσοτική καταγραφή και ομαδοποίηση των
καταστημάτων, των χώρων, ανάλογα με τη χρήση τους (π.χ. πόσοι φούρνοι
υπάρχουν, για να εξυπηρετούν τις ανάγκες της γειτονιάς, πόσοι χώροι αναψυχής
κ.ά.).
Γ΄ ομάδα
3. Μεταβολή στο φυσικό περιβάλλον (Βιολογία – Γεωγραφία – Φυσική - Χημεία
– Μαθηματικά – Ξένες Γλώσσες).
Οι άξονες έρευνας αυτής της ομάδας θα είναι ο περιορισμός του πρασίνου εξαιτίας της ανέγερσης των πολυκατοικιών, η
αύξηση του αριθμού των αυτοκινήτων, η δημιουργία βιομηχανικών μονάδων, η
αύξηση των ρύπων, τα σκουπίδια, οι θόρυβοι. Η άγνοια των σημερινών ανθρώπων
και ιδιαίτερα των παιδιών για βασικές μορφές χλωρίδας και πανίδας, που
υπήρχαν άλλοτε ακόμη και στις πόλεις.
Ενδεικτικές
δραστηριότητες-Φύλλο εργασίας:
- Πόσοι φυσικοί και πόσοι τεχνητοί ανοιχτοί χώροι
πρασίνου υπάρχουν στη γειτονιά; Αρκούν για τις
ανάγκες των κατοίκων και των παιδιών; Υπολογίστε το ποσοστό πρασίνου επί
της συνολικής επιφάνειας (περίπου).
- Να βρείτε στοιχεία για το ποσοστό πρασίνου άλλων
πόλεων - ελληνικών και ξένων - και να το συγκρίνετε με το ποσοστό της
περιοχής σας.
- Υπάρχουν προσωπικές παρεμβάσεις στα κτήρια για
προσθήκη πρασίνου; Καταγράψτε τις οικοδομές που διαθέτουν κήπο ή
κάποιους χώρους βλάστησης (π.χ. γλάστρες, ζαρντινιέρες, δεντράκια φυτά,
λουλούδια, χλοοτάπητα στους ακάλυπτους χώρους τους).
- Υπάρχουν εμπόδια και περιορισμοί για τέτοιου
είδους προσωπικές επιλογές και παρεμβάσεις; (π.χ. έλλειψη χώρου από
παρκαρισμένα αυτοκίνητα, από τα καταστήματα {τραπεζάκια στο πεζοδρόμιο κ.ά..}).
Δ΄ ομάδα
4. Αλλαγές στον τρόπο ζωής των ανθρώπων και ιδιαίτερα των παιδιών (Νεοελληνική
Γλώσσα - Ιστορία-Οικιακή Οικονομία).
Η ομάδα θα ασχοληθεί με την έλλειψη ανθρώπινης επαφής
στις πολυκατοικίες, την αποξένωση, την αλλαγή στη διατροφή, την έλλειψη χώρων
άθλησης-παιχνιδιού, τον τρόπο εργασίας-απασχόλησης των κατοίκων, τον τρόπο
ζωής των παιδιών.
Ενδεικτικές δραστηριότητες-Φύλλο εργασίας:
Παραγωγή γραπτού λόγου με θέμα την περιγραφή της οικογένειας ή πώς περνά την ημέρα του ένας
ενήλικος, ένα παιδί.
Ε΄ ομάδα
5. Εκπόνηση ερωτηματολογίου με τίτλο πώς θα ήθελες τη γειτονιά σου –
Παραγωγή λόγου – Παραγωγή εικαστικού έργου (Νεοελληνική Γλώσσα – Λογοτεχνία -
Πληροφορική – Καλλιτεχνικά – Τεχνολογία – Ξένες Γλώσσες -Μουσική).
Μπορεί να εκπονηθεί ένα σύντομο 3-4 ερωτήσεων
ημιδομημένο ερωτηματολόγιο που να αφορά τις προσδοκίες των συμμαθητών/ιών και
τις δράσεις, τις οποίες πρέπει να αναλάβουν για τη βελτίωση της γειτονιάς
τους και να μοιραστεί σε όλη την τάξη. Το ίδιο ερωτηματολόγιο μπορεί να δοθεί
και στους γονείς.
Ενδεικτικές ερωτήσεις-Φύλλο εργασία (ερωτηματολόγιο):
Α. Σου αρέσει η γειτονιά σου; Ναι ή όχι και γιατί;
Β. Καλύπτει όλες τις βασικές ανάγκες σου; Αν όχι, ποιες
ανάγκες δεν καλύπτει:
Γ. Τι θα ήθελες να έχει η γειτονιά σου: χώρους άθλησης,
παιχνιδιού, πρασίνου (π.χ. πάρκα), χώρους στάθμευσης αυτοκινήτων, επάρκεια καταστημάτων,
άλλο
Δ. Τι νομίζεις ότι θα μπορούσε να γίνει, για να γίνει
καλύτερη;
Ε. Εσύ τι θα μπορούσες να κάνεις, για να τη βελτιώσεις;
Προτάσεις για παραγωγή γραπτού λόγου:
Γράψτε ένα μικρό κείμενο ή ένα ποίημα για τη γειτονιά
σας και τα συναισθήματά σας γι’ αυτήν.
Προτάσεις για παραγωγή εικαστικού έργου:
- Ζωγραφίστε τον τόπο στον οποίο θέλετε να ζήσετε.
- Προσπαθήστε να εκφράσετε με σχέδια ή σκίτσα τις
προτάσεις σας για επιθυμητές αλλαγές ορισμένων χαρακτηριστικών της
γειτονιάς σας.
- Κατασκευάστε μια μακέτα της γειτονιάς σας.
- Δημιουργήστε μία αφίσα, η οποία θα απευθύνεται σε
κατοίκους άλλων περιοχών της ίδιας πόλης και άλλων ελληνικών πόλεων και
μία αφίσα η οποία θα απευθύνεται σε κατοίκους ξένων χωρών, με σκοπό να
προωθήσετε τουριστικά την περιοχή σας. Ποια χαρακτηριστικά της περιοχής
θα τονίζατε;
Άλλες προτάσεις, για επιπλέον ομάδες εργασίας:
Ψάξετε για ποιήματα:
πχ Γεωργίου
Σεφέρη, «Ίππιος Κολωνός», «Τετράδιο Γυμνασμάτων Β΄»
ή τραγούδια που έχουν ως θέμα τη γειτονιά
π.χ. Δημοτικό τραγούδι Κέρκυρας, «Το τραγούδι της
ρούγας»
του Τώνη Μαρούδα,
«Μένω σε κάποια γειτονιά»
του Μάνος Χατζηδάκη, «Οδός ονείρων»
του Σταύρου Ξαρχάκου, «Υπομονή»
του Σταύρου Ξαρχάκου, «Υπομονή»
2.3 Υλικοτεχνική Υποδομή
Ερωτηματολόγια για μαθητές/ιες, καθηγητές/ιες, γονείς,
Φύλλα εργασίας δραστηριοτήτων-εργασιών-ερωτήσεων, Ηλεκτρονικός Υπολογιστής, Διαδίκτυο,
Φωτογραφική μηχανή, Βιντεοκάμερα, Κασετόφωνο-CD player, χαρτόνια, μέτρο, μαρκαδόροι
κ.τ.λ.
2) ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΗΣ ΔΙΔΑΚΤΙΚΗΣ ΠΡΑΚΤΙΚΗΣ
Κατά την εφαρμογή
του διαθεματικού αυτού σχεδίου εργασίας είναι σημαντική η καλή προετοιμασία των εκπαιδευτικών, ο καλός σχεδιασμός
και ο προγραμματισμός σε συνεργασία με τους μαθητές, οι εύστοχες παρεμβάσεις,
το χρονοδιάγραμμα. Ακόμη, απαιτείται συνεργασία εκπαιδευτικών πολλών και
διαφορετικών ειδικοτήτων, οι οποίοι εμπλέκονται σε δράσεις, τις οποίες
αποφασίζουν από κοινού.
Με τη συγκεκριμένη διδακτική εφαρμογή προάγεται η αυτενέργεια των μαθητών, αξιοποιούνται ποικίλες μορφές πληροφόρησης
(αρχεία, διαδίκτυο, φωτογραφίες, ταινίες, μουσική) και προσεγγίζεται η γνώση με βιωματικό, ολιστικό και ελκυστικό τρόπο.
Επιπλέον, οι μαθητές αναπτύσσουν δεξιότητες
γνωστικές, μεταγνωστικές, κριτικού
και ψηφιακού γραμματισμού, καθώς και δεξιότητες συνεργατικές και
συνερευνητικές.. Παράλληλα τέτοιες δραστηριότητες δίνουν το ερέθισμα για επισκέψεις
σε βιβλιοθήκες, αρχεία, δήμους, ενώ το σχολείο ανοίγεται στην τοπική
κοινωνία, στην τοπική αυτοδιοίκηση και συνδέεται με χώρους παραγωγής και
εργασίας
Με τον τρόπο
αυτόν οι μαθητές αναπτύσσουν πνεύμα συνεργασίας και αλληλεγγύης και, συγχρόνως,
διαμορφώνουν κουλτούρα λήψης πρωτοβουλιών για σχεδιασμό δράσεων και επίλυση
προβλημάτων. Επιπλέον, ως ενεργοί και συνειδητοποιημένοι πολίτες μιας
πολύμορφης, πολυπολιτισμικής και συνεχώς μεταβαλλόμενης κοινωνίας,
ευαισθητοποιούνται σε θέματα συλλογικά, κοινωνικά και περιβαλλοντικά.
Επέκταση του διαθεματικού
σχεδίου εργασίας
Υπάρχει η
δυνατότητα να δοθεί οποιοδήποτε εύρος θέλουμε στη διαθεματική εργασία, να
περιορίσουμε ή να επεκτείνουμε τις δραστηριότητες, τις ομάδες, τις
εμπλεκόμενες ειδικότητες και τα μαθήματα, ανάλογα με το επίπεδο, τα
ενδιαφέροντα των μαθητών μας, τη διάθεση για συνεργασία των εκπαιδευτικών των
άλλων ειδικοτήτων και γενικά τις ιδιαίτερες συνθήκες του σχολείου και της
περιοχής.
Το σχέδιο
εργασίας μπορεί να επεκταθεί με την εμπλοκή και άλλων γνωστικών αντικειμένων,
όπως της Φυσική αγωγής (με αναφορά στους χώρους και στους τρόπους άθλησης
στην παλιά και στη σύγχρονη γειτονιά) και των Θρησκευτικών (με αναφορά στις
εκκλησίες και στο θρήσκευμα της σύνθεσης του πληθυσμού σε παλαιότερες εποχές
και τώρα).
Οι «Χαλασμένες Γειτονιές» του Κοσμά Χαρπαντίδη είναι
ένα κείμενο, που «προκαλεί» να το γνωρίσει κανείς σε βάθος, να έρθει σε δημιουργική επικοινωνία με αυτό, καθώς
και να μελετήσει, με ολιστικό τρόπο την αλλοτρίωση της γειτονιάς. Αποτελεί
έναυσμα, για να διαβάσουν οι μαθητές και ολόκληρο το πεζογράφημα από το οποίο
προέρχεται το απόσπασμα του σχολικού εγχειριδίου («Μανία Πόλεως», 1993), αλλά
και άλλα Κείμενα Λογοτεχνίας. Τα σχολικά εγχειρίδια και του Γυμνασίου αλλά
και του Λυκείου περιέχουν πλήθος κειμένων, τα οποία σχετίζονται στον ένα ή
στον άλλο βαθμό με τις «Χαλασμένες Γειτονιές».
Ενδεικτικά αναφέρουμε από τα εγχειρίδια του Γυμνασίου:
της Μαρίας Ιορδανίδου, «Στην εποχή του τσιμέντου και της πολυκατοικίας» (Β΄
Γυμνασίου, σελ. 206), του Κοσμά Πολίτη, «Τα τσερκένια» (Α΄ Γυμνασίου, σελ.
32), της Ευγενίας Φακίνου, «Η ζωή στη Σύμη» (Α΄ Γυμνασίου, σελ. 100), του
Ίταλο Καλβίνο, «Μανιτάρια στην πόλη» (Α΄ Γυμνασίου, σελ. 12), της Μέλπως
Αξιώτη, «Η ψυχή του νησιού» (Γ΄ Γυμνασίου, σελ. 216), του Δημήτρη Χατζή, «Η
τελευταία αρκούδα του Πίνδου» (Γ΄ Γυμνασίου, σελ. 229).
Από τα εγχειρίδια του Λυκείου μπορούμε να αξιοποιήσουμε
του Εμμανουήλ Ροΐδη, «Αθηναϊκοί περίπατοι» (Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας,
Α΄ τεύχος, σελ. 340), του Κοσμά Πολίτη, «Στου Χατζηφράγκου» (Κείμενα
Νεοελληνικής Λογοτεχνίας, Β΄ τεύχος, σελ. 287), του Ίταλο Καλβίνο, «Φεγγάρι
και GNAK» (Β΄ Λυκείου, Νεότερη
Ευρωπαϊκή Λογοτεχνία, σελ. 331), του Στρατή Τσίρκα, «Το δένδρο» (Κείμενα
Νεοελληνικής Λογοτεχνίας, Γ΄
τεύχος, σελ. 158), του Δημήτρη
Χατζή, «Ο Σιούλας ο ταμπάκος» (Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας, Γ΄ τεύχος,
σελ. 181).
3) ΥΠΕΥΘΥΝΗ ΔΗΛΩΣΗ
Με ατομική μας ευθύνη και σύμφωνα με το άρθρο 8 ν.
1599/1986, οι Δημιουργοί που αναφέρονται στην παρ. 1.2 του παρόντος εντύπου,
δηλώνουμε ότι:
1. Το Σχέδιο Καλής Διδακτικής Πρακτικής που υποβάλλουμε
είναι δικό μας πρωτότυπο δημιούργημα και δεν προσκρούει σε κανένα δικαίωμα
πνευματικής ή βιομηχανικής ιδιοκτησίας τρίτων.
2. Δίνουμε το δικαίωμα και την άδεια στο Παιδαγωγικό
Ινστιτούτο, το οποίο θα ενεργεί κατά την απόλυτη και ελεύθερη κρίση του, να
αξιοποιεί, να διαθέτει, να αναπαράγει ή να διανέμει το υποβληθέν Σχέδιο Καλής
Διδακτικής Πρακτικής, ολόκληρο ή τμήμα του ή συντετμημένο ή ενσωματωμένο σε
άλλο υλικό, για εκπαιδευτικούς και διδακτικούς σκοπούς, με κάθε πρόσφορο
μέσο, ιδίως έντυπο ή ηλεκτρονικό.
3. Δηλώνουμε
ότι η πιθανή αξιοποίηση του υλικού αυτού για ερευνητικούς σκοπούς επιθυμούμε
να γίνει (επιλέξτε αυτό που επιθυμείτε):
Επώνυμα ý
Αν δεν καταγράψετε την επιθυμία σας αυτό σημαίνει ότι
αποδέχεστε η πιθανή αξιοποίηση να γίνει ανώνυμα.
Λογοτεχνικά
κείμενα σχολικών εγχειριδίων
ΚΝΛ Α΄ Γυμνασίου
Οδυσσέας Ελύτης, «Κάτω
στης μαργαρίτας το αλωνάκι»
Γιάννης Ρίτσος, «Τζιτζίκια
στήσαν το χορό»
Λουίς Σεπούλδεβα, «Το
μαύρο κύμα»
ΚΝΛ Β΄ Γυμνασίου
Ανθολόγιο Λογοτεχνικών Κειμένων Δ΄ Δημοτικού
Υποστηρικτικό υλικό
Βίντεο
Ο Ινδιάνος Σιάτλ στέλνει ένα μήνυμα
για τον σύγχρονο κόσμο (4.00΄) [Πηγή:Φιλο-λογικά Γυμνασίου]
Από τη σειρά «Πλανήτης Γη
SOS»:
[Πηγή: Ψηφιακό αρχείο
Ε.Ρ.Τ] (29.23΄) (Η επίδραση του ανθρώπου
στο φυσικό περιβάλλον)
[Πηγή: Ψηφιακό αρχείο
Ε.Ρ.Τ] (28.01΄) (Η επίδραση του ανθρώπου
στην πόλη)
[Πηγή: Ψηφιακό αρχείο
Ε.Ρ.Τ] (30.51΄) (Πόλη-χωριό/φύση:
διαφορές στην ανθρώπινη καθημερινότητα)
[Πηγή: Ψηφιακό αρχείο
Ε.Ρ.Τ] (30.18΄) (Η ζωή των παιδιών στη
φύση και στην πόλη)
Ιστοσελίδες
Διδακτική
πορεία/στάδια/φάσεις
Α΄ φάση (Πριν
από την ανάγνωση)
1η
ώρα
Οι μαθητές για τις
ανάγκες του συγκεκριμένου σεναρίου κατανεμήθηκαν σε τέσσερις ομάδες, μολονότι
προηγουμένως χωρίζονταν σε πέντε. Οι λόγοι ήταν δύο: αφενός, το ίδιο το
παραδειγματικό σενάριο που πρότεινε τον χωρισμό σε τέσσερις υποομάδες, καθώς
τόσα ήταν και τα υποθέματα που θα εξετάζονταν. Αφετέρου, η προσπάθεια
κινητοποίησης κάποιων μαθητών, που δεν είχαν εργαστεί ικανοποιητικά στα
προηγούμενα τρίμηνα, με την ένταξή τους σε ομάδες που φαίνονταν ότι θα τους
βοηθήσουν να κινητοποιηθούν περισσότερο. Έτσι, κατά την αναδιάρθρωση των
ομάδων, επέλεξα να τοποθετήσω τους μαθητές των οποίων η συνεργασία δεν είχε
ευδοκιμήσει κατά τα προηγούμενα τρίμηνα σε κάποια από τις νέες ομάδες. Όπως
αποδείχθηκε, η επιλογή αυτή, κατά τη συγκεκριμένη περίοδο του σχολικού έτους,
είχε θετικά αποτελέσματα για τους μαθητές αυτούς.
Το σενάριο της Παπαδοπούλου, που ήταν
είκοσι τεσσάρων διδακτικών ωρών, προέβλεπε τρεις ώρες για αυτήν τη φάση. Στο
παραμετροποιημένο οκτάωρο σενάριό μας απαιτήθηκαν δύο.
Η Παπαδοπούλου πρότεινε για την πρώτη ώρα,
ως αφόρμηση, συζήτηση με τους μαθητές σχετικά με τα συναισθήματά τους όταν
επισκέπτονται το χωριό τους ή τη φύση, τις σκέψεις τους από την καταστροφή του
φυσικού περιβάλλοντος κλπ. Πρότεινε, επίσης, την προβολή αποσπασμάτων ταινιών
και την ακρόαση τραγουδιών με περιβαλλοντικό θέμα. Στη δική μας εφαρμογή, ως
αφόρμηση προκρίθηκε μικρό βίντεο-κόμικς με τίτλο MAN[1].
Από τις ομάδες ζητήθηκε να συζητήσουν για πέντε
λεπτά και να καταγράψουν τα ουσιαστικά και τα επίθετα που τους ήρθαν στο μυαλό
κατά την παρακολούθηση του βίντεο και τα οποία είτε αποτυπώνουν τη στάση του
ανθρώπου απέναντι στο περιβάλλον, όπως αυτή παρουσιάζεται στο βίντεο, είτε τα
αποτελέσματά της (π.χ. «αδιαφορία», «αλαζονεία»)[2].
Αξιοποιήθηκε το συννεφόλεξο (Wordle), για να καταγραφεί η ανταπόκρισή τους στο
βίντεο και σχολιάστηκαν σύντομα τα αποτελέσματα[3].
Ακολούθησε συζήτηση:
·
για τη μουσική του βίντεο: θεωρήθηκε
κατάλληλα επιλεγμένη, καθώς αναπαράγει, με συνεχώς αυξανόμενη ένταση, συγκεκριμένα
μουσικά μοτίβα, για να καταλήξει στο κρεσέντο, που ταιριάζει απόλυτα στη
φαινομενική «αποθέωση» του ανθρώπου, λίγο πριν από την απρόβλεπτη αποκαθήλωσή
του,
·
για την επιλογή του δημιουργού σχετικά με
τη σειρά/τάξη της αφήγησης (χρονολογική): οι μαθητές τη θεώρησαν ενδεδειγμένη, καθώς
το βίντεο καταγράφει την “εξελικτική” πορεία του ανθρώπου μέσα στις χιλιετίες,
·
για τις εικασίες των μαθητών σχετικά με το
λογότυπο (“Welcome”) που ήταν αποτυπωμένο στη μπλούζα του ήρωα του κόμικ.
Ακούστηκαν ενδιαφέρουσες απόψεις, ενώ η απάντηση στο ερώτημα γιατί επιλέχθηκε η
συγκεκριμένη φράση έμεινε μετέωρη, ώστε να συνεχιστεί η συζήτηση στο Wiki.
Στη συνέχεια, ζητήθηκε από τα παιδιά να
μελετήσουν στο σπίτι τους το κείμενο του Ινδιάνου Σιάτλ «Ένα
παλιό μήνυμα για τον σύγχρονο κόσμο» σε
συνδυασμό με το ποίημα του Νίκου Γκάτσου «Ο
εφιάλτης της Περσεφόνης», το οποίο
σχολιάστηκε σύντομα μέχρι το κτύπημα του κουδουνιού. Τα κείμενα διανεμήθηκαν
φωτοτυπημένα, ενώ οι μαθητές παρακινήθηκαν να επισκεφθούν το Wiki, όπου είχε αναρτηθεί βίντεο στο
οποίο συνδυάζονται τα
δύο αυτά κείμενα, καθώς και βίντεο για τους ινδιάνους και τον πολιτισμό τους, αλλά
και την ιστοσελίδα
του σχολείου, στην οποία είχαν αναρτηθεί κατά την
προηγούμενη χρονιά εργασίες για την ίδια ενότητα[4].
Η αξιοποίηση ενός Wiki ως χώρου ανταλλαγής απόψεων είναι
ένα από τα σημαντικότερα οφέλη της χρήσης τους στην εκπαιδευτική διαδικασία: οι
συζητήσεις που ξεκινούν στην τάξη συνεχίζονται στο διαδίκτυο, ο διαθέσιμος
χρόνος διαστέλλεται, ενώ οι μαθητές εξασκούνται στον γραπτό λόγο, καλλιεργώντας
παράλληλα παραδοσιακές και νέες μορφές γραμματισμού. Έτσι, το Wiki μπορεί να προσδώσει στη συνεργασία
μας με τους μαθητές έναν χαρακτήρα «εργασίας εν προόδω», με διαρκή διάλογο,
ανατροφοδότηση και ανάρτηση επιπλέον εργασιών, όποτε προκύπτουν ζητήματα προς
διερεύνηση.
Ως
γραπτή ατομική εργασία για το επόμενο μάθημα ζητήθηκε από τους μαθητές να
απαντήσουν στο ερώτημα: «Ποια ήταν η στάση των Ινδιάνων απέναντι στο φυσικό
περιβάλλον και σε τι διέφερε από αυτήν των λευκών αποίκων της Αμερικής;
Βρίσκετε ομοιότητες ανάμεσα στο βίντεο που παρακολουθήσατε (ΜΑΝ) και σε όσα καταμαρτυρεί εναντίον
των λευκών ο Ινδιάνος Σιάτλ;»
2η
ώρα
Με βάση τα κείμενα-εργασίες
που προετοίμασαν οι μαθητές στο σπίτι, συζητήσαμε για τη στάση των Ινδιάνων
απέναντι στο φυσικό περιβάλλον και την αντιδιαστείλαμε με την αλαζονική συμπεριφορά
του δυτικού ανθρώπου απέναντι στη φύση, όπως, άλλωστε, προτεινόταν και στο
παραδειγματικό σενάριο. Οι μαθητές ανακάλεσαν στη μνήμη τους τους
χαρακτηρισμούς για τον άνθρωπο και τη στάση του απέναντι στον κόσμο, που είχαν
αξιοποιηθεί στο συνεφόλλεξο της προηγούμενης ώρας. Σημειώσαμε στον πίνακα τις σκέψεις
που διατύπωσαν, όπως ότι το περιβάλλον είναι ένα σύστημα σε εύθραυστη
ισορροπία, της οποίας η διατάραξη έχει επιπτώσεις στα υπόλοιπα μέρη του[5].
Στη
συνέχεια, μοιράστηκε στις ομάδες το φύλλο εργασίας
1. Όπως σε όλα τα παραδειγματικά σενάρια του ΚΕΓ, έτσι και σε αυτό δεν
προτείνονταν φύλλα εργασίας. Έτσι, συνέθεσα το φύλλο
εργασίας 1 με βάση τα θεματικά υποθέματα που πρότεινε στο παραδειγματικό
σενάριο η Δ. Παπαδοπούλου. Προτίμησα, πέρα από κάποιες ενδεικτικές ερωτήσεις
που πρότεινα, καθώς τις θεώρησα απαραίτητες για να προσανατολιστεί κάπως η
εργασία κάθε ομάδας, στη φάση αυτή του σχολικού έτους, να αποφύγω την πλήρως
κατευθυνόμενη εργασία των ομάδων και την επανάληψη της προσέγγισης των κειμένων
για ακόμη μία φορά μέσω PowerPoint, όπως συνέβη στα προηγούμενα σενάρια που
υλοποίησα. Έτσι το φύλλο εργασίας 1 έδινε σε
κάθε ομάδα τη δυνατότητα να παρουσιάσει το κείμενο που θα προετοίμαζε στην
ολομέλεια για το επόμενο μάθημα με όποιον τρόπο αυτή θα επέλεγε κατά τις προσεχείς
ημέρες, ώστε η παρουσίαση του κειμένου να είναι ελκυστική
και
πρωτότυπη. Ένας επιπλέον
στόχος της δραστηριότητας αυτής ήταν να αναζωπυρωθεί η δραστηριότητα των
μαθητών στο ιστολόγιο του τμήματος[6],
καθώς η προσέλευση σε αυτό το σημείο της σχολικής χρονιάς (τρίτο τρίμηνο, μήνας
Απρίλιος) είχε σημειώσει κάμψη[7].
Β΄ φάση (Κατά
την ανάγνωση)
3η
ώρα
Οι
ομάδες άρχισαν να παρουσιάζουν τις εργασίες που ετοίμασαν συνεργαζόμενες είτε σε
φυσικό χώρο εκτός μαθημάτων είτε μέσω του Wiki. Τον χώρο της συνεργασίας τον
επέλεξε μόνη της κάθε ομάδα. Κατά την πρώτη ώρα παρουσίασαν τις εργασίες τους
οι τρεις πρώτες ομάδες. Οι δύο από αυτές επέλεξαν, πέρα από το παραδοσιακό
PowerPoint, να διανθίσουν την εργασία τους με ποιήματα και ζωγραφιές (η μία
μάλιστα μετέτρεψε την παρουσίαση αυτή σε ταινία), ενώ η τρίτη ακολούθησε απλώς την
πεπατημένη του PowerPoint. Σημειώνω ότι η ποιότητα των εργασιών και κυρίως της
συνεργασίας και της προσπάθειας των ομάδων με εξέπληξαν ευχάριστα, αν λάβουμε,
μάλιστα, υπόψη ότι δεν είχε μεσολαβήσει Σαββατοκύριακο. Οι ομάδες προσέγγισαν με
πρωτοτυπία το περιβαλλοντικό θέμα μέσα από το κείμενο που δόθηκε στην καθεμιά.
Το κουδούνι χτύπησε και συμφωνήσαμε να βελτιώσουν οι ομάδες τις εργασίες τους
με βάση τα σχόλια της ολομέλειας. Παράλληλα, ζητήθηκε να μελετήσουν όλα τα
παιδιά ένα από τα κείμενα που παρουσιάστηκαν και συμπεριλαμβάνονται στο
ανθολόγιο της Α΄ Γυμνασίου («Η ζωή στη Σύμη» της Ευγενίας Φακίνου),
ώστε να επιβεβαιώσουν ή να απορρίψουν όσα άκουσαν κατά την παρουσίαση της
ομάδας Γ΄.
4η
ώρα
Καταρχάς, παρουσιάστηκε η
εργασία της τέταρτης ομάδας, που αφορούσε στην ανίχνευση των διαφορών της ζωής
των παιδιών στη φύση και στην πόλη με όχημα κυρίως το απόσπασμα «Στην εποχή του τσιμέντου και της πολυκατοικίας» της
Μαρίας Ιορδανίδου και κατά δεύτερο λόγο τα ποιήματα «Τζιτζίκια
στήσαν το χορό» του Γιάννη Ρίτσου και «Κάτω
στης μαργαρίτας το αλωνάκι» του Οδυσσέα Ελύτη. Αναλώσαμε σε αυτήν την
εργασία τον περισσότερο χρόνο από όλες τις υπόλοιπες, καθώς ήταν η πλέον
πρωτότυπη και προσφερόταν για συζήτηση και αναστοχασμό, κυρίως πάνω στις
πρακτικές που ακολουθήθηκαν.
Πιο
συγκεκριμένα, τα μέλη της τέταρτης ομάδας, εκμεταλλευόμενα τη σχετική ευχέρεια
που τους έδινε το φύλλο εργασίας 1, επέλεξαν
έναν πρωτότυπο μέχρι εκείνη τη στιγμή για το τμήμα τρόπο για να παρουσιάσουν
την εργασία τους: απέφυγαν το PowerPoint, που είχε χρησιμοποιηθεί κατά κόρον κατά
τα δύο προηγούμενα τρίμηνα σε όλες τις παρουσιάσεις κειμένων, και συνέθεσαν μια
αφίσα σε χαρτόνι. Τα επιμέρους τμήματα της αφίσας αποτελούνταν από κείμενα
πληκτρολογημένα με πρόγραμμα επεξεργασίας κειμένου, καθώς και από φωτογραφίες
που αλίευσαν τα παιδιά από το διαδίκτυο. Παράλληλα, ένα μέλος έγραψε και
πληκτρολόγησε δύο ποιήματα σχετικά με το εξεταζόμενο θέμα. Στους μαθητές
γνωστοποιήθηκε ότι η ίδια εργασία θα μπορούσε να πραγματοποιηθεί και
ηλεκτρονικά (π.χ. με διαδικτυακό πρόγραμμα κατασκευής αφίσας, όπως το Glogster,
που, ωστόσο, δεν το είχαν υπόψη τους, ή με το PowerPoint). Συζητήθηκε σε ποιον
βαθμό αυτό θα άλλαζε το είδος και το ύφος του τελικού προϊόντος της εργασίας
τους.
Σχολιάστηκε
θετικά ότι αντί στην εργασία αυτή να προκριθεί η λύση των ερωταποκρίσεων
παραδοσιακού τύπου (π.χ. τι αισθάνεται η
μικρή που ζει στο διαμέρισμα που περιγράφεται στο κείμενο της Ιορδανίδου και
πού οφείλονται τα συναισθήματά της), τα μέλη της ομάδας επέλεξαν να βάλουν
το μικρό κορίτσι που υφίσταται βία να μιλά σε α΄ πρόσωπο για τα προβλήματα που
αντιμετωπίζει, με ένα «συννεφάκι» πάνω από τη φωτογραφία του (πετυχαίνοντας
έτσι την ενσυναίσθηση). Στη συνέχεια, «έδωσαν» τον λόγο στον πατέρα του
κοριτσιού (ο οποίος, μάλιστα, δεν εμφανίζεται στο κείμενο, προσπαθώντας έτσι να
ερμηνεύσουν τη στάση του) και στην αφηγήτρια. Την αφηγήτρια την ταύτισαν με τη
συγγραφέα. Έτσι, βρήκαν στο διαδίκτυο φωτογραφία της Μαρίας Ιορδανίδου και
έδωσαν σε «συννεφάκι» τις σκέψεις της για τη συγκεκριμένη οικογένεια. Στο
σημείο αυτό μας δόθηκε η ευκαιρία να ανακαλέσουμε όσα είχαν επισημανθεί σε
παλαιότερο μάθημα για τη σχέση αφηγητή-συγγραφέα.
Ένα
ακόμη στιγμιότυπο: ο μαθητής με τις χαμηλότερες επιδόσεις από τα όλα τα μέλη
της ομάδας, ο οποίος είχε ενσωματωθεί τελευταίος στη ομάδα, όπως σημειώθηκε
παραπάνω, μετά από παρότρυνση των υπόλοιπων μελών της, αποστήθισε ένα
εισαγωγικό κείμενο για την παρουσίαση και, παρά την έκδηλη αμηχανία του,
παρουσίασε, για πρώτη φορά τόσο εκτενώς, κάποιο «κείμενο» μπροστά στην
ολομέλεια, μολονότι δεν αναλάμβανε στο παρελθόν καμία πρωτοβουλία. Στη θετική
αυτή εξέλιξη συνέβαλε προφανώς η σύνθεση της ομάδας, που την αποτελούσαν παιδιά
ώριμα και με συναισθηματική νοημοσύνη, που τον ενθάρρυναν και τον βοήθησαν να
νιώσει συναισθηματική ασφάλεια, ώστε να αναλάβει κάποιον ρόλο. Τέλος,
σχολιάστηκε θετικά αυτό που διεφάνη από την ποιότητα και τον τρόπο της
παρουσίασης, ότι όλοι οι μαθητές της ομάδας είχαν συνεργαστεί για τη δημιουργία
και την παρουσίαση της εργασίας.
Ας
σημειωθεί ότι η ομάδα υιοθέτησε και μια άλλη πρακτική, πολύ ενδιαφέρουσα: είχε
ήδη αναρτήσει στο Wiki
δύο βίντεο που αλίευσε από το διαδίκτυο και ζήτησε από τις υπόλοιπες ομάδες τον
σχολιασμό τους (ασύγχρονα, από το σπίτι).
Το
υπόλοιπο της ώρας προσεγγίσαμε, με τη βοήθεια του φύλλου
εργασίας 2, το απόσπασμα από την Αστραδενή
της Φακίνου, «Η ζωή στη Σύμη», που είχαν στο
προηγούμενο μάθημα να μελετήσουν όλοι οι μαθητές, ώστε να εντοπίσουμε στοιχεία
που δεν είχαν αναφερθεί κατά την παρουσίαση της τρίτης ομάδας: τον κόσμο των
γυναικών και των παιδιών που μοιράζονται, απόντων των ανδρών, συντροφιά,
απογευματινές ασχολίες και παιχνίδι, τις αντιλήψεις των απλοϊκών ανθρώπων του
νησιού, τις δεισιδαιμονίες τους, τον σεβασμό απέναντι στο νερό και στη φύση
γενικότερα, την εναλλαγή των εργασιών ανάλογα με την εποχή του έτους (σε
αντίθεση με τη μονότονη επανάληψη στην πόλη) κλπ. Με τον τρόπο αυτόν
επιστρέψαμε, βέβαια, σε παραδοσιακότερες πρακτικές· ωστόσο, κατά τη γνώμη μου, για
τους μαθητές της πρώτης τάξης είναι συχνά απαραίτητη η παρέμβαση του διδάσκοντα
και της ολομέλειας για περαιτέρω διερεύνηση πτυχών ενός κειμένου, από τη στιγμή,
μάλιστα, που αυτό ενδέχεται να αποτελέσει αντικείμενο εξέτασης στις προαγωγικές
εξετάσεις[8].
Στους
μαθητές ανατέθηκε, τέλος, να προετοιμάσουν για το επόμενο μάθημα με τον ίδιο
τρόπο το κείμενο «Το
μαύρο κύμα».
5η
ώρα
Στην αρχή της ώρας, μοιράστηκε στους
μαθητές το φύλλο εργασίας 3. Η
δραστηριότητα αυτή είχε ως στόχο να αναδείξει την τιτάνια προσπάθεια του πτηνού
να επιβιώσει και να υπερνικήσει τα αποτελέσματα της αλαζονικής συμπεριφοράς του
ανθρώπου. Οι ομάδες κλήθηκαν να συμπληρώσουν αριθμό πλαισίων διαφορετικού
σχήματος. Στα τετράγωνα πλαίσια κατέγραψαν τις προσπάθειες του γλάρου Κενγκά να
ξεφύγει από τη θανάσιμη πετρελαιοκηλίδα. Στα κυκλικά πλαίσια σημείωσαν τις
αντίρροπες δυνάμεις, ό,τι τον εμπόδιζε να πετύχει τον στόχο του και τον
οδηγούσε σε αποτυχία. Στόχος ήταν να “τεμαχίσουν” οι μαθητές το κείμενο, να
κατανοήσουν τη λειτουργία κάθε τμήματός του, να αισθητοποιήσουν το δίπολο
δράση-αντίδραση/ προσπάθεια-αποτυχία, να αναδείξουν, εντέλει, ως στάση ζωής τη
βούληση όλων των πλασμάτων της γης για επιβίωση[9].
Αφού
σχολιάστηκαν σύντομα τα φύλλα εργασίας των ομάδων, μέχρι το τέλος της ώρας, ο
κάθε μαθητής έγραψε ένα κείμενο με τίτλο «Ο ήλιος βλέπει την Κενγκά να πλησιάζει.
Τι να σκέφτεται, άραγε;»
Διορθώνοντας
τις εργασίες αυτές, διαπίστωσα ότι οι μαθητές ανταποκρίθηκαν στον στόχο που
είχα θέσει, επιλέγοντας τη συγκεκριμένη εργασία: να αξιοποιήσουν όσα είχαν
ακουστεί και συζητηθεί κατά τις προηγούμενες διδακτικές ώρες σχετικά με τη
συμπεριφορά του ανθρώπου απέναντι στο φυσικό περιβάλλον, τις
επεμβάσεις στις πόλεις του, την εκμετάλλευση των φυσικών πόρων, την αλαζονική
στάση απέναντι στον πλανήτη και τα υπόλοιπα όντα που ζουν σε αυτόν. Παράλληλα, ανταποκρίθηκαν
στο να γράψουν σε πρώτο ρηματικό πρόσωπο μια ιστορία από τη σκοπιά του ήλιου, αποδίδοντάς του σκέψεις και
συναισθήματα, αφενός, για την προσπάθεια του πουλιού να επιβιώσει και αφετέρου,
για τη συμπεριφορά του ανθρώπου πάνω στον πλανήτη[10].
Αμέσως
μετά τη διόρθωση των εργασιών, πρότεινα, μέσω ανάρτησής μου στο Wiki, όσοι μαθητές επιθυμούσαν να
θέσουν στη διάθεση της ομάδας τους το κείμενό τους, ώστε αυτό, εφόσον
συμφωνήσουν και τα υπόλοιπα μέλη της ομάδας, να αποτελέσει τη βάση για το
σενάριο κόμικ που θα σχεδίαζε η ομάδα τους. Επειδή οι μαθητές δεν είχαν
διδαχθεί ακόμη τα προγράμματα δημιουργίας κόμικς στο μάθημα της πληροφορικής,
καθώς σύμφωνα με το ΠΣ αυτό το διδάσκονται στη Β΄ Γυμνασίου, τελικά, αυτή η
εργασία δεν υλοποιήθηκε. Θεωρώ, ωστόσο, ιδιαίτερα θετικό ότι, κατά τις εργασίες
της τρίτης φάσης, ένα από τα κείμενα των μαθητών διασκευάστηκε με πρωτοβουλία
μίας ομάδας σε σύντομο δραματοποιημένο διάλογο του πουλιού με τον ήλιο και
παρουσιάστηκε στην ολομέλεια από τα μέλη της μίας ομάδας[11].
Ήταν, επίσης, θετικό ότι μία μαθήτρια ανάρτησε στο Wiki ποίημα
που έγραψε με τις σκέψεις του Ήλιου για τη στάση του ανθρώπου απέναντι στη φύση,
προκαλώντας, μάλιστα, σχετική συζήτηση για το πολυτροπικό αρχείο που ανέβασε[12].
Στο
τέλος της ώρας, ανατέθηκε στους μαθητές να προετοιμάσουν για το μεθεπόμενο
μάθημα ομαδικές εργασίες για κάποιο περιβαλλοντικό θέμα με βάση το φύλλο εργασίας 4, το οποίο στηρίχθηκε στις
προτεινόμενες από το παραδειγματικό σενάριο της Δ. Παπαδοπούλου εργασίες της Γ΄
φάσης. Ωστόσο, ενώ το παραδειγματικό σενάριο προέβλεπε οι δέκα ώρες αυτής της
φάσης να διατεθούν κυρίως για εργασία μέσα στην τάξη (π.χ. η
παρακολούθηση των ντοκιμαντέρ προβλεπόταν να γίνει στον ατομικό υπολογιστή κάθε
ομάδας κατά την πρώτη ώρα της τρίτης φάσης, η συγγραφή κειμένων επίσης μέσα
στην τάξη κλπ.), επέλεξα οι μαθητές να συνεργαστούν όπως και στη Β΄ φάση εκτός
τάξης (σε φυσικό χώρο ή στο Wiki).
Παράλληλα,
για το επόμενο μάθημα, τους ζητήθηκε να διαβάσουν ένα ακόμη κείμενο, το διήγημα
του Γιώργου Σκαμπαρδώνη «Η-Βαγγελιώ-δεν-είσαι-
εντάξει». Ο λόγος που προστέθηκε αυτό το κείμενο στο σενάριο ήταν καταρχάς
πρακτικός: είχε διδαχθεί στο άλλο τμήμα της Α΄ τάξης και θα αποτελούσε μέρος
της εξεταστέας ύλης των προαγωγικών εξετάσεων. Επιπλέον, το κείμενο έχει
αφηγηματικό ενδιαφέρον (σχολιασμός της αναδρομικής αφήγησης και της λειτουργίας
των λεπτομερών περιγραφών του κειμένου), άρα ερχόταν να συμβάλει σε όσα είχαν
ήδη συζητηθεί για τη λειτουργία της αφήγησης, της περιγραφής και του
αφηγηματικού χρόνου (γνώσεις για τη λογοτεχνία) και να βοηθήσει στην εμπέδωση
κάποιων γνώσεων για τη λογοτεχνία. Μας βοήθησε, ακόμη, να θίξουμε μια άλλη
παράμετρο του οικολογικού θέματος, το άξενο περιβάλλον των πόλεων για τα
κατοικίδια. Τέλος, στόχος ήταν να δώσει την ευκαιρία στους μαθητές να
επισκεφθούν το Wiki
και να σχολιάσουν τα σκίτσα που εκπόνησαν οι συμμαθητές τους του άλλου τμήματος
της Α΄ Γυμνασίου, με βάση τα στοιχεία και τις περιγραφές του κειμένου του
Σκαμπαρδώνη[13].
Σημειώνω
ότι για λόγους χρόνου επέλεξα για την προσέγγιση αυτού του κειμένου να μη
χρησιμοποιηθούν φύλλα εργασίας, των οποίων η συμπλήρωση και παρουσίαση μέσα
στην τάξη απαιτούν συνήθως περισσότερο χρόνο από ό,τι μια παραδοσιακότερη
προσέγγιση, μέσω μετωπικής διδασκαλίας και κατευθυνόμενου διαλόγου[14].
6η
ώρα
Με κατευθυνόμενο διάλογο και μετωπική
διδασκαλία, εστιάσαμε σε ζητήματα δόμησης και ύφους του κειμένου του
Σκαμπαρδώνη. Επιπλέον, διερευνήσαμε τη σχέση του αφηγητή με τη γάτα, τη
λειτουργία του τίτλου, των ρηματικών χρόνων και των περιγραφών μέσα στο
κείμενο.
Τέλος,
για να δοθεί η ευκαιρία να γράψουν ένα ακόμη κείμενο δημιουργικής γραφής
(ατομικά) οι μαθητές (και για να συγκρίνουμε την επίδοσή τους ανάμεσα στα
κείμενα που συνέγραψαν, χωρίς προειδοποίηση, μέσα στην τάξη για «Το
μαύρο κύμα», με αυτό που θα έγραφαν στο σπίτι) τους ζητήθηκε να γράψουν
κείμενο στο σπίτι με θέμα: «Η-Βαγγελιώ-δεν-Είσαι-Εντάξει στον… Παράδεισο των
Ζώων». Ο στόχος ήταν να συνεχίσουν την ιστορία και να τους δοθεί η ευκαιρία,
μέσω αυτής, είτε να εξηγήσουν τη συμπεριφορά της συγκεκριμένης γάτας είτε/και
να ξεπεράσουν τα δυσάρεστα συναισθήματα, τα οποία κάποια παιδιά δήλωσαν ότι ένιωσαν
από τη ρεαλιστική περιγραφή του νεκρού ζώου[15].
Γ΄ φάση
(Μετά την ανάγνωση)
7η
και 8η ώρα (ενιαίο δίωρο μετά από συνεννόηση για αλλαγή του
ωρολόγιου προγράμματος)
Καταρχάς,
διαβάστηκαν και σχολιάστηκαν οι εργασίες δημιουργικής γραφής με θέμα:
«Η-Βαγγελιώ-δεν –είσαι-Εντάξει στον… Παράδεισο των ζώων». Σχολιάστηκε
ιδιαιτέρως ο τρόπος που επέλεξαν οι μαθητές για να αφηγηθούν την ιστορία τους,
η προσπάθεια κάποιων να εξηγήσουν τη συμπεριφορά της γάτας, η άποψη της γάτας για
τον κύριό της (αλλαγή οπτικής αφήγησης, για την οποία επίσης συζητήσαμε), η
προσπάθεια κάποιων να υιοθετήσουν υφολογικές επιλογές του συγγραφέα μας (χρήση
επιθέτου και επιρρήματος)[16].
Προσπάθησα
να διερευνήσω αν οι ενστάσεις των μαθητών που είχαν νιώσει αποτροπιασμό και
θλίψη μετά την πρώτη ανάγνωση της περιγραφής του νεκρού ζώου είχαν μετριαστεί.
Ακολούθησε, έτσι, σύντομη συζήτηση για τη δύναμη και τη λειτουργία της
λογοτεχνίας και σύγκρισή της με την τηλεόραση και τον κινηματογράφο με τη
βοήθεια ερωτημάτων όπως: Έχουμε μήπως εθιστεί
στο να είμαστε υπερβολικά ανεκτικοί απέναντι στις σκηνές βίας που προβάλλονται στην
τηλεόραση ή σε μια κινηματογραφική ταινία, ενώ δεν επιδεικνύουμε ανάλογη στάση
απέναντι σε αντίστοιχες σκηνές μέσα σε λογοτεχνικά έργα; Πόσο τελικά ο
ρεαλισμός σε ένα λογοτεχνικό κείμενο έχει καθαρτήρια λειτουργία, βοηθώντας μας να
στοχαστούμε για τη φύση των πραγμάτων και να εμβαθύνουμε σε αυτά πέρα από την ευκολία
και την επιφάνεια της εικόνας; Τελικά, τι επιτρέπεται στην τέχνη και τι όχι;
Φυσικά, λόγω της ηλικίας των μαθητών, δεν περιμέναμε παρά να τεθούν απλώς κάποιοι
πρώτοι προβληματισμοί.
Στη
συνέχεια, οι ομάδες παρουσίασαν τις τελικές εργασίες, που τους είχαν ανατεθεί. Διαπιστώσαμε
ότι αυτήν τη φορά όλες οι ομάδες προσπάθησαν να πρωτοτυπήσουν (ή να
αξιολογηθούν θετικά, υιοθετώντας πρακτικές που είχαν εφαρμοστεί από άλλες ομάδες
κατά την προηγούμενη φάση) και εργάστηκαν ποικιλοτρόπως, για να προσεγγίσουν
δημιουργικά το θέμα τους. Πιο συγκεκριμένα:
·
η ομάδα Α΄ δημιούργησε αφίσα, στην οποία
αποτυπώνεται η επίδραση του ανθρώπου στο φυσικό (και το αστικό)
περιβάλλον, πήρε σύντομες συνεντεύξεις από συμμαθητές και καθηγητές και
δραματοποίησε ένα από τα κείμενα δημιουργικής γραφής που είχαν γραφτεί στην
τάξη και το παρουσίασε στην ολομέλεια,
·
η ομάδα Β΄ δημιούργησε παρουσίαση με PowerPoint στην
οποία καταγράφονται η επίδραση και οι αλλαγές στο αστικό περιβάλλον της
Σπάρτης,
·
η ομάδα Γ΄ δημιούργησε βίντεο με συνεντεύξεις,
στις οποίες αποτυπώνονται οι διαφορές στη ζωή των ανθρώπων στην πόλη και στο
χωρίο, στο παρελθόν και σήμερα,
·
η ομάδα Δ΄ σχεδίασε κόμικ με βάση
συνέντευξη που παραχώρησαν σε μαθήτρια τα συνομήλικα ξαδέλφια της που ζουν στην
Αθήνα, στην προσπάθεια να διερευνήσει τη ζωή ενός παιδιού σε μια
μεγαλούπολη, ενώ συνέκρινε την εικόνα της Σπάρτης άλλοτε και στις μέρες μας
μέσω δύο αφισών,
·
κάποιοι μαθητές έγραψαν ποιήματα, που
ενσωμάτωσαν στις εργασίες τους (ομάδες Α΄, Β΄ και Δ΄),
·
γενικά όλες οι ομάδες φρόντισαν να
αξιοποιήσουν, όσο το δυνατόν καλύτερα, τις δυνατότητες των μελών τους[17].
Αφού
συζητήθηκαν οι αδυναμίες και αναδείχθηκαν οι αρετές των παραπάνω εργασιών, αξιολογήθηκε
ο τρόπος συνεργασίας των ομάδων στο σενάριο αυτό. Η προσπάθεια των (τριών,
τουλάχιστον) ομάδων κρίθηκε (και αυτοαξιολογήθηκε στη σχετική συζήτηση με την οποία
ολοκληρώθηκε το σενάριο) ως ιδιαίτερα ικανοποιητική, διότι, κατά το τρίτο
τρίμηνο οι μαθητές συνεργάστηκαν καλύτερα από τα προηγούμενα, ξεπερνώντας, παράλληλα,
λίγο πριν από το τέλος της σχολικής χρονιάς, τη φυσιολογική κόπωσή τους.
Μετά
την ολοκλήρωση και εφαρμογή και αυτού του σεναρίου, οι μαθητές του
συγκεκριμένου τμήματος έδειχναν περισσότερο έτοιμοι
να υιοθετήσουν στο μέλλον καινοτόμες πρακτικές κατά την προσέγγιση των κειμένων
και να γίνουν σταδιακά επαρκέστεροι αναγνώστες. Σίγουρα, σε αυτό θα συντελούσε
η φυσική ωρίμανσή τους. Αρκεί η προσπάθεια να συνεχιζόταν στην ίδια κατεύθυνση
και κατά τη νέα σχολική χρονιά.
ΣΤ. Φυλλο/α εργασιας
Η αποστολή κάθε ομάδας:
Από σήμερα
έως την Πέμπτη το βράδυ καλό είναι να επισκέπτεστε τον «Κήπο μας» και να αναρτάτε στο παρτέρι της
ομάδας σας τις σκέψεις και τις προτάσεις σας για τα θέματα που αναφέρονται
παρακάτω και αφορούν στο κείμενο που θα αναλάβετε να παρουσιάσετε στους
συμμαθητές σας την προσεχή Παρασκευή. Εφόσον κάποιος δεν έχει πρόσβαση στο
διαδίκτυο, ας αναλάβει από σήμερα κάποια εργασία σε συνεννόηση με τα υπόλοιπα
μέλη της ομάδας του (π.χ. ας ζωγραφίσει κάτι εμπνευσμένο από το κείμενο).
- Την Παρασκευή, κάθε ομάδα θα παρουσιάσει στην
ολομέλεια του τμήματος το κείμενο που ετοίμασε.
ü Στόχος σας
είναι τα μέλη των υπόλοιπων ομάδων να αποκομίσουν μια, όσο το δυνατόν, πληρέστερη εικόνα για τα κείμενα που
μελετήσατε.
Για να το
πετύχετε αυτό, μπορείτε να επιλέξετε όσα
και όποια «εργαλεία» επιθυμείτε, σε συνεννόηση με τα υπόλοιπα μέλη της
ομάδας σας: απλή αφήγηση, επίδειξη των σκέψεων που αντάλλαξε η ομάδα σας στο
παρτέρι της, δημιουργία παρουσίασης PowerPoint, συνεφόλλεξου (Wordle),
αφίσας, βίντεο, δραματοποίηση ή ό,τι άλλο σας εξυπηρετεί). Καλό είναι να προηγηθεί σχετική συζήτηση μεταξύ
των μελών της ομάδας στον «Κήπο», ώστε να καταλήξετε αιτιολογημένα στον/στους
τρόπο/τρόπους παρουσίασης. Επίσης, καλό θα ήταν να αναζητήσετε υλικό στο
διαδίκτυο (ακόμη και με τη βοήθεια μου, αν χρειαστεί), να το αξιολογήσετε και
να το αξιοποιήσετε κατάλληλα.
Στο τέλος,
κάθε ομάδα θα αξιολογήσει την εργασία των υπόλοιπων ομάδων (και τη δική της) ως
προς:
ü την
πληρότητα και σαφήνεια της παρουσίασής της,
ü την
πρωτοτυπία και ευρηματικότητα της παρουσίασης,
ü την
καταλληλότητα των μέσων που χρησιμοποίησε.
Αντιλαμβάνεσθε
ότι ήρθε η ώρα να αυτενεργήσετε και να αξιοποιήσετε ό,τι έχετε μάθει από την
έως τώρα συνεργασία σας στον «Κήπο» και στην τάξη.
Καλή σας
συνεργασία!
ΟΜΑΔΑ Α΄
Η
ομάδα σας θα εξετάσει το θέμα: «Η
επίδραση του ανθρώπου στο φυσικό περιβάλλον» μέσα από το κείμενο του Λουίς
Σεπούλδεβα «Το
μαύρο κύμα» ΚΝΛ Α΄ Γυμνασίου.
Ενδεικτικά
θέματα που μπορείτε να εξετάσετε στο παραπάνω κείμενο:
ποια
οικολογικά προβλήματα θίγονται στο κείμενο; Ποιος/οι είναι ο/οι υπεύθυνος/οι
για αυτά; Για ποιο λόγο; Ποιον/ποια τρόπο/μέσα επέλεξε ο συγγραφέας, για να μας
μεταδώσει τα μηνύματα του κειμένου του; Τι σας άρεσε στο κείμενο; Τι άλλο
θέλετε να σχολιάσετε;
Φυσικά,
μπορείτε να αγνοήσετε τα ενδεικτικά θέματα που προτείνονται παραπάνω και να
αυτενεργήσετε πλήρως!
ΟΜΑΔΑ Β΄
Η
ομάδα σας θα εξετάσει το θέμα: «Η
επίδραση του ανθρώπου στην πόλη» μέσα από το κείμενο του Κοσμά Χαρπαντίδη «Χαλασμένες
γειτονιές», ΚΝΛ Β΄ Γυμνασίου.
Ενδεικτικά θέματα
που μπορείτε να εξετάσετε στο παραπάνω κείμενο:
πώς
μεταμορφώθηκε το αστικό περιβάλλον εξαιτίας της επέμβασης του ανθρώπου; Ποιο
ήταν το κίνητρο; Ποια ήταν τα αποτελέσματα στη ζωή των κατοίκων; Ποιον/ποια τρόπο/μέσα
επέλεξε ο συγγραφέας, για να μας μεταδώσει τα μηνύματα του κειμένου του; Τι σας
άρεσε στο κείμενο; Τι άλλο θέλετε να σχολιάσετε;
Φυσικά,
μπορείτε να αγνοήσετε τα ενδεικτικά θέματα που προτείνονται παραπάνω και να
αυτενεργήσετε πλήρως!
ΟΜΑΔΑ Γ΄
Η
ομάδα σας θα εξετάσει το θέμα: «Πόλη-χωριό/φύση:
διαφορές στην ανθρώπινη καθημερινότητα» μέσα από το κείμενο της Ευγενίας
Φακίνου «Η
ζωή στη Σύμη», ΚΝΛ Α΄ Γυμνασίου.
Ενδεικτικά
θέματα που μπορείτε να εξετάσετε:
ποιες
είναι, σύμφωνα με την αφηγήτρια, οι διαφορές της ζωής στο μικρό νησί από τη ζωή
στην πρωτεύουσα; Ποιες είναι οι συνήθειες και οι αντιλήψεις των κατοίκων του
νησιού; Οι σχέσεις ανάμεσα στους κατοίκους του; Ποιον/ποια τρόπο/μέσα επέλεξε η
συγγραφέας, για να μας μεταδώσει τα μηνύματα του κειμένου της; Τι σας άρεσε στο
κείμενο; Τι άλλο θέλετε να σχολιάσετε;
Φυσικά,
μπορείτε να αγνοήσετε τα ενδεικτικά θέματα που προτείνονται παραπάνω και να
αυτενεργήσετε πλήρως!
ΟΜΑΔΑ Δ΄
Η
ομάδα σας θα εξετάσει το θέμα «Η ζωή των
παιδιών στη φύση και στην πόλη» μέσα από τα ποιήματα του Γιάννη Ρίτσου «Τζιτζίκια
στήσαν το χορό» και Οδυσσέα Ελύτη «Κάτω
στης μαργαρίτας το αλωνάκι» ΚΝΛ
Α΄ Γυμνασίου, καθώς και το πεζογράφημα της Μαρίας Ιορδανίδου «Στην
εποχή του τσιμέντου και της πολυκατοικίας», ΚΝΛ Β΄ Γυμνασίου, εστιάζοντας στα παρακάτω ενδεικτικά ζητήματα:
πώς
καθορίζει το περιβάλλον, στο οποίο ζουν, τη ζωή των παιδιών που αναφέρονται στα
παραπάνω κείμενα; Ποια αίσθηση αποκομίσατε για τα συναισθήματα των
συγκεκριμένων παιδιών; Πώς συνδέονται τα παιδιά με τη φύση; Ποιους τρόπους/μέσα
επέλεξαν οι συγκεκριμένοι λογοτέχνες, για να μας μεταδώσουν τα μηνύματά των
κειμένων τους; Τι σας άρεσε στα κείμενα; Τι άλλο θέλετε να σχολιάσετε;
Φυσικά,
μπορείτε να αγνοήσετε τα ενδεικτικά
θέματα που προτείνονται παραπάνω και να αυτενεργήσετε πλήρως!
Ευγενία
Φακίνου: «Η ζωή στη Σύμη»
Να διερευνήσετε
με τους συμμαθητές σας μέσα στο κείμενο τα παρακάτω θέματα:
ΟΜΑΔΑ Α΄
Η εναλλαγή
των εποχών στην ύπαιθρο.
ΟΜΑΔΑ Β΄
Οι σχέσεις
των ανθρώπων στη μικρή νησιωτική κοινωνία.
ΟΜΑΔΑ Γ΄
Η σχέση του
ανθρώπου με το φυσικό περιβάλλον, όπως αποτυπώνεται στο κείμενο.
ΟΜΑΔΑ Δ΄
Ας
καταγράψουμε στον παρακάτω πίνακα τις συνήθειες των ανθρώπων, τα παιχνίδια των
παιδιών και τις αντιλήψεις των κατοίκων του νησιού. Ας σημειώσουμε με αστερίσκο
ποιες από αυτές διασώζονται στον τόπο μας.
ΣΥΝΗΘΕΙΕΣ
|
ΠΑΙΧΝΙΔΙΑ
|
ΑΝΤΙΛΗΨΕΙΣ
|
ΠΡΟΑΙΡΕΤΙΚΗ
ΕΡΓΑΣΙΑ
Μπορείτε, αν
θέλετε, να ζωγραφίσετε την κουζίνα που περιγράφεται στο κείμενο.
Να
συζητήσετε με τους συμμαθητές σας για την προσπάθεια της Κενγκά
να επιβιώσει από την πετρελαιοκηλίδα και στη συνέχεια:
v στα
τετράγωνα πλαίσια να καταγράψετε τις προσπάθειες της Κενγκά να ξεφύγει από τη
θανάσιμη πετρελαιοκηλίδα,
v στα κυκλικά
πλαίσια να καταγράψετε ό,τι την εμποδίζει να πετύχει τον στόχο της και την
οδηγεί σε αποτυχία,
v εφόσον
επιθυμείτε, μπορείτε να αναδιατάξετε τα πλαίσια ή να παραλείψετε κάποια από
αυτά.
|
|||||
Α.
Καλό είναι, καταρχάς, να παρακολουθήσετε μία από τις παρακάτω ταινίες:
ü
Ομάδα Α΄: «Η επίδραση του ανθρώπου στο
φυσικό περιβάλλον»
ü
Ομάδα Β΄: «Η επίδραση του ανθρώπου στην
πόλη»
ü
Ομάδα Γ΄: «Πόλη-χωριό/φύση: διαφορές στην
ανθρώπινη καθημερινότητα»
ü
Ομάδα Δ΄: «Η ζωή των παιδιών στη φύση και
στην πόλη»
Β.
Τώρα που πήρατε κάποιες επιπλέον ιδέες, μπορείτε να ξεκινήσετε την έρευνά σας
για ένα από τα παρακάτω θέματα (ανάλογα με τα κείμενα που μελετήσατε στην
προηγούμενη φάση του σεναρίου):
ü την
αλλαγή στο φυσικό περιβάλλον και τα
οικολογικά προβλήματα που αντιμετωπίζει η περιοχή μας (μόλυνση, εξαφάνιση ειδών
χλωρίδας και πανίδας κλπ.),
ü την
αλλαγή το αστικό περιβάλλον,
ü την
αλλαγή στον τρόπο ζωής των συμπολιτών
μας και στη μεταξύ τους επικοινωνία και επαφή,
ü τις
διαφορές (και τις όποιες αλλαγές) στον τρόπο
ζωής των παιδιών στην πόλη και στο χωριό.
Γ.
Και σε αυτήν την εργασία σας μπορείτε να επιλέξετε μόνοι τον τρόπο της
συνεργασίας σας, συλλογής και παρουσίασης του υλικού σας (π.χ. επικοινωνία με
οικολογικές οργανώσεις και συμπολίτες μας, αναζήτηση υλικού στο διαδίκτυο,
αναζήτηση φωτογραφικού υλικού ή λογοτεχνικών κειμένων για την πόλη μας,
συνεντεύξεις κλπ.)
Καλή
σας συνεργασία!
Το παραδειγματικό σενάριο προβλέπει είκοσι
τέσσερις ώρες διδασκαλίας και παρατίθεται στη βάση δεδομένων του ΚΕΓ[18].
Ως παραδειγματικό σενάριο δεν προτείνει φύλλα εργασίας, ενώ τα κείμενα
ποικίλλουν και οι δραστηριότητές του, ιδίως κατά την τρίτη φάση, είναι
περισσότερες. Ως εκ τούτου, στον διδάσκοντα επαφίεται ποια επιπλέον κείμενα θα
αξιοποιήσει, ποια κατεύθυνση θα δώσει στο δικό του σενάριο και αν θα υιοθετήσει
τελικά κάποιες από τις παραδοσιακότερες μεθόδους ή δραστηριότητες που εφαρμόστηκαν
εδώ για τους λόγους που έχουν εκτεθεί παραπάνω.
Η. Κριτικη
Δεδομένης της χρονικής
περιόδου που εφαρμόστηκε το σενάριο, η εφαρμογή του κρίνεται αρκετά
επιτυχημένη. Οι μαθητές/-τριες συμμετείχαν με μεγάλη ή σχετική προθυμία στις
εργασίες. Ωστόσο, λίγο πριν από τις διακοπές του Πάσχα, αυξήθηκε το άγχος των
μαθητών, ενόψει των τελικών προαγωγικών εξετάσεων. Έτσι, ενώ το σενάριο θα
μπορούσε να ολοκληρωθεί όπως ξεκίνησε, αναδεικνύοντας ακόμη περισσότερο την
αναγνωστική ανταπόκριση και τη δημιουργικότητα κάθε μαθητή, κάποια στιγμή της
δεύτερης φάσης έκανε παραχωρήσεις σε παραδοσιακότερες πρακτικές, που φαίνεται
να αλλοιώνουν σε κάποιον βαθμό τον χαρακτήρα και την αρχική στόχευση του
παραδειγματικού σεναρίου.
Βέβαια,
οι παραδοσιακές αυτές πρακτικές δεν είναι εκ προοιμίου κακές ή απορριπτέες.
Αντίθετα, μπορεί να μας δώσουν συχνά τη δυνατότητα να εφοδιάσουμε τους μαθητές
μας με γνώσεις, όχι γιατί είναι οι πλέον ενδεδειγμένες για τον σκοπό αυτόν,
αλλά γιατί αυτές γνωρίζουμε να εφαρμόζουμε με μεγαλύτερη ευχέρεια και,
επομένως, επιτυχία. Τελικά, στον καθένα από εμάς επαφίεται αν θα κινηθεί μέσα
στον χώρο της διδακτικής της λογοτεχνίας υιοθετώντας αποκλειστικά τις μεθόδους
που προτείνουν οι σύγχρονες παιδαγωγικές θεωρίες και θεωρητικές προσεγγίσεις
της λογοτεχνίας (πολιτισμικές σπουδές, αναγνωστικές θεωρίες κλπ.) ή θα εργαστεί
με «τρόπο μεικτό, αλλά νόμιμο», στο πλαίσιο, βέβαια, πάντα που οριοθετούν τα
προγράμματα σπουδών. Για αυτό επιβάλλεται ο χαρακτήρας των τελευταίων να είναι
σαφώς καθορισμένος και ομοιογενής από την αρχική τους στόχευση έως και την
αξιολόγηση των μαθητών. Ο τρόπος αξιολόγησης, λοιπόν, οφείλει να είναι
συμβατός με τη φιλοσοφία των προγραμμάτων σπουδών και τις θεωρίες που αυτά
προϋποθέτουν και να μην τις αναιρεί.
Ακριτίδου, Μ.. 2012. ΤΠΕ και διδασκαλία της λογοτεχνίας. Το
μοντέλο των τριών αλληλένδετων κύκλων. Θεσσαλονίκη: Κέντρο Ελληνικής
Γλώσσας.
Φρυδάκη, Ε. 2003. Η θεωρία της λογοτεχνίας στην πράξη της
διδασκαλίας. Αθήνα: Κριτική.
Φρυδάκη, Ε. 2009. Η διδασκαλία στην τομή της νεωτερικής και
μετανεωτερικής σκέψης. Αθήνα: Κριτική.
[1] Το βίντεο πρότεινε, μέσω της
διαδικτυακής μας κοινότητας, του «Διαλόγου», η συνάδελφος Μαρίνα Αρετάκη. Το
γεγονός αναδεικνύει ακόμη μια πολύτιμη πτυχή της προσφοράς αυτών των
κοινοτήτων, την ανταλλαγή προτάσεων, ιδεών, υλικού κλπ.
[4] Βλ. στον Φάκελο
Τεκμηρίων δύο στιγμιότυπα από τη συζήτηση που επακολούθησε στο Wiki στο αρχείο 3a_tekmhria. Άλλα στιγμιότυπα από το Wiki
της τάξης παρατίθενται στον υποφάκελο 9_tekmhria.
[5] Το σενάριο της Παπαδοπούλου
πρότεινε, για τη δεύτερη και τρίτη ώρα αυτής της φάσης, ανάγνωση του κειμένου
του Σιάτλ, πρόταση που υιοθετήσαμε. Επέλεξα, ωστόσο, το άλλο κείμενο που
προτεινόταν –οι «Χαλασμένες γειτονιές» του Χαρπαντίδη– να δοθεί για επεξεργασία
κατά τη δεύτερη φάση του σεναρίου.
[7] Καθώς βρισκόμασταν στη Δευτέρα και το επόμενο
μάθημα ήταν προγραμματισμένο για την Παρασκευή της ίδιας εβδομάδας, οι μαθητές
δήλωσαν προβληματισμένοι για τον διαθέσιμο χρόνο και
ζήτησαν η εργασία να παραδοθεί μετά το Σαββατοκύριακο, ώστε να μπορέσουν να την
ολοκληρώσουν. Επέμεινα ότι η έλλειψη χρόνου επέτασσε να συγκεντρώσουν υλικό και
να είναι σε θέση στο επόμενο μάθημα να παρουσιάσουν έστω την αρχική της μορφή
στους συμμαθητές τους. Έτσι, το τελευταίο δεκάλεπτο παραχωρήθηκε στις ομάδες,
που, με τη διακριτική επίβλεψή μου, άρχισαν να συζητούν για το είδος των
δραστηριοτήτων που θα αναλάμβαναν, αλλά και για τον τρόπο και τον χώρο στον
οποίο θα συνεργάζονταν. Οι μαθητές κινητοποιήθηκαν και, παρά τους αρχικούς
ενδοιασμούς τους, προσήλθαν στο επόμενο μάθημα επαρκώς προετοιμασμένοι.
[8] Είναι πολύ
ευχάριστο το γεγονός ότι ενώ η ομάδα που είχε αναλάβει την παρουσίαση της «ζωής στη Σύμη» κατά την πρώτη
παρουσίαση της εργασίας είχε αγνοήσει τις παραμέτρους που θίγονται παραπάνω,
κατά την εργασία της Γ΄ φάσης επανήλθε και αξιοποίησε αυτά τα στοιχεία στις δύο
συνεντεύξεις του βίντεο που παρουσίασε. Η σύνδεση της θεματικής των εργασιών
της δεύτερης και τρίτης φάσης επέτρεψε να αξιοποιηθεί η ανατροφοδότηση που
προηγήθηκε, αλλά και να διαφανεί η ανταπόκριση των μαθητών σε όσα συζητήθηκαν
εντωμεταξύ.
[13] Βλ. τον Φάκελο Tεκμηρίων στο εφαρμοσμένο σενάριο Ιωάννης
Κονδυλόπουλος, Μεταξύ Έβρου και Ευρώτα, Νεοελληνική Λογοτεχνία Α΄ Γυμνασίου 2013.
[14] Για φύλλα εργασίας για την
προσέγγιση του κειμένου αυτού βλ. στο συνταγμένο σενάριο Ιωάννης Κονδυλόπουλος,
Μεταξύ Έβρου και Ευρώτα, Νεοελληνική Λογοτεχνία Α΄ Γυμνασίου, 2012.
[15] Η ιδέα για την
εργασία αυτή μού γεννήθηκε μετά την ανάγνωση ενός από τα περίφημα σχόλια του
Μάνου Χατζιδάκι στο Τρίτο Πρόγραμμα με τίτλο
Το πρόσωπο του τέρατος και ο φόβος μήπως το συνηθίσουμε: «Όποιος δε φοβάται
το πρόσωπο του τέρατος, πάει να πει ότι του μοιάζει. Και η πιθανή προέκταση του
αξιώματος είναι, να συνηθίσουμε τη φρίκη, να μας τρομάζει η ομορφιά. Ο
Φρανκεστάιν έγινε πόστερ και στολίζει το δωμάτιο ενός όμορφου αγοριού. Το αγόρι
ονομάζεται Πινοσέτ ή Βιντέλα, […]. Από την ώρα που ο Φρανκεστάιν γίνεται
στόλισμα νεανικού δωματίου, ο κόσμος προχωράει μαθηματικά στην εκμηδένισή του.
Γιατί δεν είναι που σταμάτησε να φοβάται, αλλά γιατί συνήθισε να φοβάται.» (Μάνος Χατζιδάκις. Τα σχόλια του Τρίτου, 57. Αθήνα: Εξάντας, 2007.
[18] Βλ. Δέσποινα Παπαδοπούλου, Η
επίδραση του ανθρώπου στο φυσικό και κοινωνικό περιβάλλον, Νεοελληνική
Λογοτεχνία Α΄ Γυμνασίου, 2011.
https://www.slideshare.net/alexgger/ss-11306700
ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΗ ΓΡΑΦΗ
"Αγαπητέ Σιάτλ, αργά ή γρήγορα θα χαθεί το είδος των λευκών"
Πρώτο κείμενο στη Νεοελληνική Λογοτεχνία της Β Γυμνασίου το "Ένα παλιό μήνυμα για το σύγχρονο κόσμο", στο οποίο ο Ινδιάνος Σιάτλ προβλέπει τις ολέθριες συνέπειες από την καταστροφή του πλανήτη μας. Οι μαθητές του Β2 και Β5 έγραψαν γράμματα -απαντήσεις στον Ινδιάνο αρχηγό στα οποια -δυστυχώς- επιβεβαιώνουν τις δυσοίωνες προβλέψεις του. Παράλληλα, εμπνεόμενοι από το κείμενο, ζωγράφισαν , παρουσίασαν power point και αναζήτησαν στο διαδίκτυο εικόνες που απεικονίζουν όσα περιγράφει ο Σιάτλ στην απάντηση του.
Αξιότιμε Ινδιάνε Σιάτλ,
Ηλέκτρα Σακελλάρη, Β5
Αγαπητέ κύριε Σιάτλ,
Αρχηγέ Σιάτλ,
Μαρία Ηλιοπούλου, Β2
Αγαπητέ Σιάτλ, διάβασα το γράμμα σου προς τον Πρόεδρο των Ηνωμένων Πολιτειών Αμερικής και σου γράφω για να σου περιγράψω τον σημερινό κόσμο και να σου πω πόσο δίκιο είχες για τις προβλέψεις σου.
Αναστασία Ζήβα, Β2
Προς Ινδιάνο Σιάτλ
Τελικά, ποιος θα το λεγε ότι οι προβλέψεις σας θα έβγαιναν αληθινές στο μέλλον!
Αξιότιμε Ινδιάνε Σιάτλ,
Διαβάζοντας την επιστολή σας προς τον πρόεδρο των ΗΠΑ , σας απαντώ με μια δική μου επιστολή που αναφέρεται στην καταστροφή που έχει προκαλέσει ο λευκός στη δική μου εποχή.
Μετά από τόσα χρόνια, τίποτε δεν έγινε από τις υποσχέσεις των λευκών. Η γη της κόκκινης φυλής έχει σχεδόν ισοπεδωθεί και έχει μεταμορφωθεί σε θάλαμο καυσαερίων. Ζώα σκοτώνονται άδικα καθημερινά, και πουλιούνται για να κερδίσει ο λευκός όλο και περισσότερα λεφτά. Συνέχεια κυνηγαέι το χρήμα, ποτέ δεν είναι αρκετό γι αυτόν. Οι υπόλοιπες φυλές κόκκινων έχουν βρει κρυψώνες που αργά ή γρήγορα θα αποκαλυφθούν. Πάντως κέρδος δεν έχουν οι λευκοί. Αργά ή γρήγορα θα χαθεί το είδος τους.
Αυτά είχα να σας πω.
Αναστασία Ζήβα, Β2
 |
| Ηλέκτρα Σακελλάρη, Β5 |
Αγαπητέ κύριε Σιάτλ,
Ονομάζομαι Κλεομένης Καρτέρης. Σας γράφω αυτή την επιστολή γιατί διαβασα την απάντηση που στείλατε στον πρόεδρο των ΗΠΑ, Φραγκλίνο Πηρς. Πιστεύω ότι τα λόγια σας βγήκαν αληθινά.
Ο άνθρωπος δε νοιάζεται για τη φύση και τα ζώα. Το μόνο που τον νοιάζει είναι να κερδίσει χρήματα. Για να το κάνει αυτό καίει τα δάση , με αποτέλεσμα τα ζώα να μην έχουν βιότοπο να ζήσουν και πεθαίνουν. Στη θέση τους χτίζονται εργοστάσια και τσιμεντένιες πολιτείες. Μολύνει τα νερά των θαλασσών, ποταμών, και ο αέρας που αναπνέουμε έχει γίνει επικίνδυνος. Όχι απλά δε σέβεται τίποτα, αλλά πιστεύει ότι τα πάντα του ανήκουν και δε σκέφτεται τι κόσμο θα αφήσει στα παιδιά του.
Ελπίζω τα λόγια σου να τα ακούσουν και οι σημερινοί άνθρωποι και να αλλάξουν τρόπο σκέψης.
Κλεομένης Καρτέρης, Β2
Αρχηγέ Σιάτλ,
Καταρχάς ονομάζομαι Διονύσης και ζω στην Ελλάδα. Η χρονιά είναι το 2017 και σας στέλνω αυτή την επιστολή , έτσι ώστε να επιβεβαιώσω τις προβλέψεις σας, τις οποίες αναφέρετε στη δική σας επιστολή προς τον Αμερικανό πρόεδρο, Φραγκλίνο Πήρς.
Αρχικά, όπως αναφέρατε , τεράστιες εκτάσεις δασών αποψιλώθηκαν από εμάς τους λευκούς , και μαζί με αυτές και διάφορα οικοσυστήματα. Για να φανταστείτε , έχουμε φτάσει να αποκαλούμε ένα μέρος που κάποτε ήταν δάσος – τον Αμαζόνιο- έρημο. Αυτό τώρα συνδέεται άμεσα με την εξάλειψη ολόκληρων ειδών ζώων, ως αποτέλεσμα της καταστροφής οικοσυστημάτων, λαθραίου κυνηγιού και φυσικά κλιματικών αλλαγών, όπως το φαινόμενο του θερμοκηπίου καθώς και της τρύπας του όζοντος, τα οποία προκλήθηκαν από εμάς.
Επιπλέον, όπως πάλι προβλέψατε, σήμερα υπάρχουν ελάχιστες αγνές περιοχές με άγρια ζωή. Λόγω της καταστροφής των δασών, της εκτεταμένης μόλυνσης και της επέκτασης των λευκών σε μέρη που θα έπρεπε να υπάρχουν δάση με πυκνή βλάστηση ή απέραντοι κάμποι, είναι χτισμένες γιγαντιαίες πόλεις. Αυτό με φέρνει σε ένα άλλο πρόβλημα της σημερινής εποχής επιβεβαιώνοντας ότι στις μεγαλουπόλεις των λευκών σήμερα δεν υπάρχει ούτε μια ήσυχη γωνιά, ούτε ένα ίχνος πρασίνου. Αντιθέτως, συνωστισμός, ρύπανση ήχου και αέρα, αμάξια, λεωφορεία, σκουπιδότοποι κ.α. Εγώ προσωπικά που μένω σε νησί δεν γνωρίζω πώς ακριβώς είναι η καθημερινή ζωή σε τέτοιες πόλεις και ούτε θέλω.
Τέλος, ένα τεράστιο πρόβλημα , το οποίο δεν αναφέρατε ξεκάθαρα, αλλά συνδέεται με ό,τι άλλο προβλέψατε είναι η μόλυνση. Εργοστάσια, και μέσα μεταφοράς εκλύουν βλαβερότατα αέρια για το περιβάλλον. Επίσης, πετρελαιοκηλίδες και σκουπίδια σε θάλασσες και ποτάμια μολύνουν τα ύδατα, την ατμόσφαιρα και το έδαφος. Κλείνοντας, όπως ακριβώς προβλέψατε, μολύνοντας το περιβάλλον , ό,τι κάνουμε επιστρέφει πίσω σε μας, οπότε εμείς είμαστε οι χαμένοι. Όμως δεν υπάρχει πρόοδος και τα προβλήματα μόνο μεγαλώνουν.
Βλέπετε λοιπόν αρχηγέ Σιάτλ, ότι η παράκληση σας να μείνει η γη αγνή , απλά παραλήφθηκε –για κακή μας τύχη…
Διονύσης Καραβίτης, Β2
 |
| Μαρία Ηλιοπούλου, Β2 |
Αγαπητέ Σιάτλ, διάβασα το γράμμα σου προς τον Πρόεδρο των Ηνωμένων Πολιτειών Αμερικής και σου γράφω για να σου περιγράψω τον σημερινό κόσμο και να σου πω πόσο δίκιο είχες για τις προβλέψεις σου.
Εμείς οι λευκοί καταστρέφουμε τα βουνά και ξεγυμνώνουμε τα δάση για να χρίσουμε πολιτείες και να βάλουμε σύρματα τηλεφώνου που με το βουητό τους φέρνουν αναταραχή στα ζώα. Επίσης έχουμε μολύνει τον αέρα με τα καυσαέρια και τα χημικά. Οι θάλασσες , οι ακτές και οι αμμουδιές έχουν μολυνθεί και αυτές από τα σκουπίδια και τις πετρελαιοκηλίδες.
Κόβουμε ασυνείδητα τα δέντρα για να κάνουμε χαρτί, κάνουμε υπεραλίευση με αποτέλεσμα πολλά είδη ψαριών να κινδυνεύουν να εξαφανιστούν και τέλος σκοτώνουμε τα ζώα για να περάσει η ώρα μας παρά γιατί έχουμε έλλειψη τροφής.
Τελικά, αγαπητέ Σιάτλ ο λευκός έχει μεγάλη πλεονεξία και μπορεί να καταστρέψει τη γη και να αφήσει πίσω του μια ερημιά…..
Σπύρος Πάτρης, Β5
 |
| Αναστασία Ζήβα, Β2 |
Προς Ινδιάνο Σιάτλ
Τελικά, ποιος θα το λεγε ότι οι προβλέψεις σας θα έβγαιναν αληθινές στο μέλλον!
Είχατε απόλυτο δίκιο. Στις μέρες μου οι άνθρωποι μέρα με τη μέρα καταστρέφουν όλο και περισσότερο την «υγεία» της γης. Καθημερινά πετάνε σκουπίδια σε ακτές και θάλασσες, καίνε την κατοικία των ζώων, τα δάση, προς δικό τους όφελος, μερικά είδη από τα ζώα κινδυνεύουν να εξαφανιστούν, πολεμάνε μεταξύ τους με σκοπό να κατακτήσουν πλούτη και εδάφη. … Μερικοί άνθρωποι έχουν φτάσει σε σημείο να μη σέβονται τίποτα. Αυτό είναι απαίσιο.. Σε λίγα χρόνια , με την πορεία που ακολουθούμε, θα καταστρέψουμε τελείως αυτόν τον τόπο. Μακάρι αν μπορούσε κάποιος να τους βάλει μυαλό. Όσο μεγαλώνω , τόσο πιο πολύ απογοητεύομαι…
Ειρήνη Παππούλη, Β5
της Μαργαρίτας Λυμπεράκη
ΠΗΓΗ :
https://www.slideshare.net/mrsevi/ss-79394567
ΔΕΣ ΚΑΙ : https://dokumen.tips/documents/-55ad69df1a28ab1a718b47ef.html
Η Έλλη………………………………………………………………………………………………………………………………..
Η Ινφάντα…………………………………………………………………………………………………………………………..
Η Μαρία……………………………………………………………………………………………………………………………….
ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ
Χωρίστε το κείμενο σε τρεις ενότητες και δώστε έναν τίτλο για κάθε ενότητα.
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
Ποια ήταν η αιτία χωρισμού των γονιών της αφηγήτριας και ποια η οικογενειακή της κατάσταση;
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
Ποια σχέση είχαν τα κορίτσια με τον πατέρα τους; Εντοπίστε στο κείμενο τα αντίστοιχα σημεία.
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
Πώς περνούσαν τα τρία κορίτσια τις Κυριακές τους στη θάλασσα;
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
Ποια ηταν η σχέση της αφηγήτριας ειδικά με την ξαδέλφη της Έλλη;
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
Στο κείμενο κυριαρχούν οι περιγραφές προσώπων. Πώς περιγράφονται τα πρόσωπα;
Ο πατέρας……………………………………………………………………………………………………………………………
Ο πατέρας……………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………
Ο θείος Αγησίλαος…………………………………………………………………………………………………………….
……………………………………………………………………………………………………………………………………………..
Η Έλλη………………………………………………………………………………………………………………………………..
……………………………………………………………………………………………………………………………………………..
Η Ινφάντα…………………………………………………………………………………………………………………………..
Η Μαρία……………………………………………………………………………………………………………………………….
Ποιος είναι ο τύπος αφηγητή της ιστορίας;
………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
Να επισημάνετε μία μικρή αναδρομική αφήγηση
Διαθεματική δραστηριότητα
Τοποθετώντας στο κέντρο τη μητερα και τον πατέρα σας σχεδιάστε το οικογενειακό σας δεντρο,στο οποίο να περιλαμβάνονται τα αδέρφια , οι παππούδες και άλλοι συγγενείς σας.
ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΤΗΣ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ Β ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ
της Μαργαρίτας Λυμπεράκη
Ταυτότητα:
Τίτλος: «οι Κυριακές στη θάλασσα» , απόσπασμα από το μυθιστόρημα της Μαργαρίτας Λυμπεράκη «τα ψάθινα καπέλα».
1ο ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ( 1η ομάδα):
- α) Αφού μπείτε στην ιστοσελίδα
να μελετήσετε τη βιογραφία και την εργογραφία της συγγραφέα Μαργαρίτας Λυμπεράκη.
β) Να δημιουργήσετε ppt , το οποίο θα παρουσιάσετε στoυς συμμαθητές σας, με τίτλο: «Μαργαρίτα Λυμπεράκη» και να καταγράψετε σχεδιαγραμματικά βασικά στοιχεία της ζωής και του συγγραφικού έργου της , λαμβάνοντας υπόψη τις πληροφορίες που δίνονται στην ιστοσελίδα που επισκεφθήκατε. Μπορείτε να εμπλουτίσετε το κείμενό σας με εικόνες της συγγραφέα και εξώφυλλων δύο-τριών βιβλίων της, που θα αναζητήσετε στο google . (συνολικά 3-4 διαφάνειες)
- Στη συνέχεια, αφού διαβάσετε το κείμενο word που έχετε ανοιχτό στον υπολογιστή σας , να εντοπίστε ένα στοιχείο της ζωής της συγγραφέα που υπάρχει στο κείμενο που διαβάσατε και γράψτε το σε χωριστή διαφάνεια στο ppt με τίτλο: αυτοβιογραφικά στοιχεία.
2ο ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ( 2η ομάδα):
- α) να εντοπίσετε στο κείμενο τρεις διαφορετικούς αφηγηματικούς τρόπους. Μπορείτε να συμβουλευτείτε το λεξικό λογοτεχνικών όρων: http://ebooks.edu.gr/modules/ebook/show.php/DSGL-A111/683/4523,20488/
β)Στη συνέχεια, να υπογραμμίσετε στο κείμενο word που έχετε μπροστά σας με διαφορετικό χρώμα υπογράμμισης ένα- δύο παραδείγματα για κάθε τρόπο.
γ) Συζητήστε γιατί η συγγραφέας επιλέγει αυτούς τους τρόπους και ποιον προτιμά περισσότερο.
δ) Να δημιουργήσετε νέο έγγραφο word ( το οποίο θα παρουσιάσετε στους υπόλοιπους συμμαθητές σας) με τίτλο «αφηγηματικοί τρόποι» και να μεταφέρετε ( με αντιγραφή –επικόλληση) τα χωρία αυτά, καθώς και τις διαπιστώσεις σας από τη συζήτηση που κάνατε.
- Στο ίδιο έγγραφο που δημιουργήσατε να γράψετε μια δική σας παράγραφο, σε 70-80 λέξεις με τίτλο: «μια Κυριακή στη θάλασσα με την οικογένειά μου»,χρησιμοποιώντας δύο από τους τρεις αφηγηματικούς τρόπους που εντοπίσατε στο κείμενο .
3ο ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ( 3η ομάδα):
- α) Αφού εντοπίσετε στο κείμενο και υπογραμμίσετε με διαφορετικό χρώμα επισήμανσης τα σημεία στα οποία γίνεται αναφορά στα πρόσωπα : πατέρας, θείος Αγησίλαος, Μαρία, Ινφάντα,
β) να ανοίξετε το βίντεο
(λεπτά: 3.28-7.02) και να δείτε πώς παρουσιάζονται τα πρόσωπα (Παρουσιάζονται στην ταινία όπως τα φαντάζεστε απ’ το κείμενο ή διαφορετικά; >πείτε το προφορικά στην παρουσίασή σας).
γ) Υποθέστε τώρα ότι είστε εσείς ο σκηνοθέτης της ταινίας: ποια στοιχεία του χαρακτήρα τους θα τονίσετε;
δ) Ανοίξτε νέο έγγραφο word ( το οποίο θα παρουσιάσετε στους συμμαθητές σας) με τίτλο « οι ήρωες της ταινίας» , και επιλέγοντας διαφορετικό κάθε φορά χρώμα, να καταγράψετε τα στοιχεία αυτά.
- Ως αναγνώστης του έργου και θεατής της ταινίας, ποιο πρόσωπο σας προκαλεί μεγαλύτερη συμπάθεια και γιατί; Καταγράψτε τις απόψεις σας στο ίδιο word.
4ο ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ( 1η ομάδα):
1.Στο κείμενο γίνεται ιδιαίτερη αναφορά στις οικογενειακές σχέσεις και στις απλές χαρές της καθημερινότητας.
α) Αφού εντοπίσετε στο κείμενο τα σημεία όπου γίνεται αναφορά στο θέμα αυτό,
β) να ανοίξετε το βίντεο :
(λεπτά:4.00 -5.39 και 11.27-16.55).
γ) Υποθέστε ότι είστε η μεγαλύτερη αδερφή της αφηγήτριας, η Μαρία. Συζητήστε πώς θα περιγράφατε τις σχέσεις σας με τα υπόλοιπα μέλη της οικογένειας.
δ) Στη συνέχεια, να δημιουργήσετε νέο έγγραφο word( το οποίο θα παρουσιάσετε στους υπόλοιπους συμμαθητές σας) με τίτλο: «οικογενειακές σχέσεις» και να γράψετε σε 60-80 λέξεις τα αποτελέσματα της συζήτησης που κάνατε. Τι χρώμα θα διαλέξετε για τη γραμματοσειρά σας;
2.Να δημιουργήσετε σε ένα ppt ( το οποίο θα παρουσιάσετε στους υπόλοιπους συμμαθητές σας) 5 διαφάνειες με εικόνες ,που θα βρείτε στο google σχετικές με τις οικογενειακές σχέσεις/ χαρούμενες στιγμές βάζοντας ως λεζάντα φράσεις του κειμένου ( με αντιγραφή- επικόλληση)
5ο ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ( 5η ομάδα)
α) Αφού εντοπίσετε και τονίσετε με χρώμα επισήμανσης κειμένου τα χωρία όπου φαίνεται η ξένοιαστη εφηβική ζωή των κοριτσιών, να ανοίξετε το βίντεο
(λεπτά:3.38-4.00 και 11.38-14.2).
β) Στη συνέχεια, να ανοίξετε το βίντεο: https://www.youtube.com/watch?v=miroHXIdljQ
όπου αναφέρονται διάφορες ασχολίες των σύγχρονων εφήβων στον ελεύθερο χρόνο τους.
γ) Αναζητήστε 2-3 κοινά ενδιαφέροντα ανάμεσα στα κορίτσια του κειμένου και τους εφήβους της σύγχρονης εποχής και 2-3 βασικές διαφορές .
δ) Να δημιουργήσετε ένα ppt, το οποίο θα παρουσιάσετε στους υπόλοιπους συμμαθητές σας, με τίτλο « εφηβικά ενδιαφέροντα» και να γράψετε στην πρώτη διαφάνεια τα όμοια στοιχεία και στη δεύτερη τις διαφορές που εντοπίσατε.
- Υποθέστε ότι κάνετε έναν υποθετικό διάλογο με την Κατερίνα. Ανοίξτε μια τρίτη διαφάνεια στο ίδιο ppt και διατυπώστε 5 ερωτήσεις που θα κάνετε στην Κατερίνα σχετικές με τα ενδιαφέροντά της στον ελεύθερο χρόνο της.
Ταυτότητα:
Τίτλος: «οι Κυριακές στη θάλασσα» , απόσπασμα από το μυθιστόρημα της Μαργαρίτας Λυμπεράκη «τα ψάθινα καπέλα».
1ο ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ( 1η ομάδα):
- α) Αφού μπείτε στην ιστοσελίδα
να μελετήσετε τη βιογραφία και την εργογραφία της συγγραφέα Μαργαρίτας Λυμπεράκη.
β) Να δημιουργήσετε ppt , το οποίο θα παρουσιάσετε στoυς συμμαθητές σας, με τίτλο: «Μαργαρίτα Λυμπεράκη» και να καταγράψετε σχεδιαγραμματικά βασικά στοιχεία της ζωής και του συγγραφικού έργου της , λαμβάνοντας υπόψη τις πληροφορίες που δίνονται στην ιστοσελίδα που επισκεφθήκατε. Μπορείτε να εμπλουτίσετε το κείμενό σας με εικόνες της συγγραφέα και εξώφυλλων δύο-τριών βιβλίων της, που θα αναζητήσετε στο google . (συνολικά 3-4 διαφάνειες)
- Στη συνέχεια, αφού διαβάσετε το κείμενο word που έχετε ανοιχτό στον υπολογιστή σας , να εντοπίστε ένα στοιχείο της ζωής της συγγραφέα που υπάρχει στο κείμενο που διαβάσατε και γράψτε το σε χωριστή διαφάνεια στο ppt με τίτλο: αυτοβιογραφικά στοιχεία.
2ο ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ( 2η ομάδα):
- α) να εντοπίσετε στο κείμενο τρεις διαφορετικούς αφηγηματικούς τρόπους. Μπορείτε να συμβουλευτείτε το λεξικό λογοτεχνικών όρων: http://ebooks.edu.gr/modules/ebook/show.php/DSGL-A111/683/4523,20488/
β)Στη συνέχεια, να υπογραμμίσετε στο κείμενο word που έχετε μπροστά σας με διαφορετικό χρώμα υπογράμμισης ένα- δύο παραδείγματα για κάθε τρόπο.
γ) Συζητήστε γιατί η συγγραφέας επιλέγει αυτούς τους τρόπους και ποιον προτιμά περισσότερο.
δ) Να δημιουργήσετε νέο έγγραφο word ( το οποίο θα παρουσιάσετε στους υπόλοιπους συμμαθητές σας) με τίτλο «αφηγηματικοί τρόποι» και να μεταφέρετε ( με αντιγραφή –επικόλληση) τα χωρία αυτά, καθώς και τις διαπιστώσεις σας από τη συζήτηση που κάνατε.
- Στο ίδιο έγγραφο που δημιουργήσατε να γράψετε μια δική σας παράγραφο, σε 70-80 λέξεις με τίτλο: «μια Κυριακή στη θάλασσα με την οικογένειά μου»,χρησιμοποιώντας δύο από τους τρεις αφηγηματικούς τρόπους που εντοπίσατε στο κείμενο .
3ο ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ( 3η ομάδα):
- α) Αφού εντοπίσετε στο κείμενο και υπογραμμίσετε με διαφορετικό χρώμα επισήμανσης τα σημεία στα οποία γίνεται αναφορά στα πρόσωπα : πατέρας, θείος Αγησίλαος, Μαρία, Ινφάντα,
β) να ανοίξετε το βίντεο
(λεπτά: 3.28-7.02) και να δείτε πώς παρουσιάζονται τα πρόσωπα (Παρουσιάζονται στην ταινία όπως τα φαντάζεστε απ’ το κείμενο ή διαφορετικά; >πείτε το προφορικά στην παρουσίασή σας).
γ) Υποθέστε τώρα ότι είστε εσείς ο σκηνοθέτης της ταινίας: ποια στοιχεία του χαρακτήρα τους θα τονίσετε;
δ) Ανοίξτε νέο έγγραφο word ( το οποίο θα παρουσιάσετε στους συμμαθητές σας) με τίτλο « οι ήρωες της ταινίας» , και επιλέγοντας διαφορετικό κάθε φορά χρώμα, να καταγράψετε τα στοιχεία αυτά.
- Ως αναγνώστης του έργου και θεατής της ταινίας, ποιο πρόσωπο σας προκαλεί μεγαλύτερη συμπάθεια και γιατί; Καταγράψτε τις απόψεις σας στο ίδιο word.
4ο ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ( 1η ομάδα):
1.Στο κείμενο γίνεται ιδιαίτερη αναφορά στις οικογενειακές σχέσεις και στις απλές χαρές της καθημερινότητας.
α) Αφού εντοπίσετε στο κείμενο τα σημεία όπου γίνεται αναφορά στο θέμα αυτό,
β) να ανοίξετε το βίντεο :
(λεπτά:4.00 -5.39 και 11.27-16.55).
γ) Υποθέστε ότι είστε η μεγαλύτερη αδερφή της αφηγήτριας, η Μαρία. Συζητήστε πώς θα περιγράφατε τις σχέσεις σας με τα υπόλοιπα μέλη της οικογένειας.
δ) Στη συνέχεια, να δημιουργήσετε νέο έγγραφο word( το οποίο θα παρουσιάσετε στους υπόλοιπους συμμαθητές σας) με τίτλο: «οικογενειακές σχέσεις» και να γράψετε σε 60-80 λέξεις τα αποτελέσματα της συζήτησης που κάνατε. Τι χρώμα θα διαλέξετε για τη γραμματοσειρά σας;
2.Να δημιουργήσετε σε ένα ppt ( το οποίο θα παρουσιάσετε στους υπόλοιπους συμμαθητές σας) 5 διαφάνειες με εικόνες ,που θα βρείτε στο google σχετικές με τις οικογενειακές σχέσεις/ χαρούμενες στιγμές βάζοντας ως λεζάντα φράσεις του κειμένου ( με αντιγραφή- επικόλληση)
5ο ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ( 5η ομάδα)
α) Αφού εντοπίσετε και τονίσετε με χρώμα επισήμανσης κειμένου τα χωρία όπου φαίνεται η ξένοιαστη εφηβική ζωή των κοριτσιών, να ανοίξετε το βίντεο
(λεπτά:3.38-4.00 και 11.38-14.2).
β) Στη συνέχεια, να ανοίξετε το βίντεο: https://www.youtube.com/watch?v=miroHXIdljQ
όπου αναφέρονται διάφορες ασχολίες των σύγχρονων εφήβων στον ελεύθερο χρόνο τους.
γ) Αναζητήστε 2-3 κοινά ενδιαφέροντα ανάμεσα στα κορίτσια του κειμένου και τους εφήβους της σύγχρονης εποχής και 2-3 βασικές διαφορές .
δ) Να δημιουργήσετε ένα ppt, το οποίο θα παρουσιάσετε στους υπόλοιπους συμμαθητές σας, με τίτλο « εφηβικά ενδιαφέροντα» και να γράψετε στην πρώτη διαφάνεια τα όμοια στοιχεία και στη δεύτερη τις διαφορές που εντοπίσατε.
- Υποθέστε ότι κάνετε έναν υποθετικό διάλογο με την Κατερίνα. Ανοίξτε μια τρίτη διαφάνεια στο ίδιο ppt και διατυπώστε 5 ερωτήσεις που θα κάνετε στην Κατερίνα σχετικές με τα ενδιαφέροντά της στον ελεύθερο χρόνο της.
Η ΑΝΝΑ ΤΟΥ ΚΛΗΔΟΝΑ
ΣΕΝΑΡΙΟ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ
1. ΤΙΤΛΟΣ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ: Διαμαντής Αξιώτης, Η Άννα του Κλήδονα
- ΔΙΔΑΚΤΙΚΑ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΑ: Νεοελληνική Λογοτεχνία, Νεοελληνική Γλώσσα, Λαογραφία
- ΤΑΞΗ: Β Γυμνασίου
- ΩΡΕΣ ΠΟΥ ΔΙΑΤΙΘΕΝΤΑΙ: 4
- ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΠΟΥ ΘΑ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΗΘΕΙ:
- Χρήση λογισμικού γενικής χρήσης: Ms word, Ms Power point, διαδίκτυο
- Ανάρτηση στην ιστοσελίδα του σχολείου
- Ανοιχτό λογισμικό: σώματα κειμένων( Πύλη της Ελληνικής γλώσσας)
- Δικτυακοί τόποι:
6. ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ: Α.Γ.
7. ΓΕΝΙΚΟΙ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ
- Να έρθουν οι μαθητές σε ελεύθερη και δημιουργική επαφή με το λογοτεχνικό έργο, να το ερμηνεύσουν και να νιώσουν αισθητική απόλαυση.
- Να δημιουργηθούν στους μαθητές κίνητρα για προσωπική έκφραση.
- Να προσεγγίσουν οι μαθητές βιωματικά και συναισθηματικά το κείμενο με κατευθυνόμενη αυτενέργεια.
- Να παράγουν οι μαθητές γραπτό κείμενο σε συγκεκριμένο επικοινωνιακό πλαίσιο.
- Να καλλιεργηθεί η φαντασία και η κριτική ικανότητα των μαθητών.(κριτικός γραμματισμός)
8. ΕΙΔΙΚΟΙ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ
- Να έρθουν οι μαθητές σε επαφή με ένα σύγχρονο λογοτέχνη, όπως είναι ο Διαμαντής Αξιώτης.
- Να φανεί ότι η καθημερινή ζωή, οι ελπίδες και οι προσδοκίες των ανθρώπων στην παραδοσιακή κοινωνία συνδέονταν στενά με τα λαϊκά έθιμα.
- Να κατανοήσουν οι μαθητές ότι μια αθώα παιδική φάρσα μπορεί να έχει απρόσμενες συνέπειες, ιδιαίτερα σε άτομα με ευαίσθητο ψυχισμό.
9. ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ
- Να καλλιεργήσουν οι μαθητές συνεργατικό πνεύμα μέσα στα πλαίσια της εργασίας σε ομάδες.
- Να αναπτύξουν οι μαθητές πρωτοβουλίες και να μάθουν να διακρίνουν την αξιοπιστία των διάφορων πηγών. (κριτικός γραμματισμός)
- Να προχωρήσουν οι μαθητές μέσω της συνεργασίας από την ανακάλυψη και τη σύγκριση στη σύνθεση και στην παρουσίαση των αποτελεσμάτων τους αξιοποιώντας δημιουργικά το υλικό που συνέλλεξαν.
10. ΣΤΟΧΟΙ Τ.Π.Ε.
- Να εξοικειωθούν οι μαθητές με τη χρήση ανοιχτού λογισμικού, μηχανών αναζήτησης και διαδικτυακών πηγών γενικότερα.(νέος γραμματισμός).
- Να μάθουν να χρησιμοποιούν τις Τ.Π.Ε. και τους υπάρχοντες ψηφιακούς πόρους ώστε να παράγουν δικό τους έργο αξιοποιώντας τις νέες δυνατότητες που παρέχουν οι Τ.Π.Ε. ( νέος γραμματισμός). Η τεχνολογία που επιλέχτηκε για να χρησιμοποιηθεί και αναφέρθηκε παραπάνω εξυπηρετεί αυτούς τους δύο βασικούς στόχους.
11. ΑΦΕΤΗΡΙΑ
Ο φιλόλογος μαζί με τους μαθητές της τάξης επέλεξαν ένα σύγχρονο συγγραφέα , η συγγραφική δράση του οποίου έχει ως επίκεντρο την πόλη της Καβάλας. Το συγκεκριμένο κείμενο επιλέχτηκε από τον διδάσκοντα και τους μαθητές, γιατί, ανάμεσα στα άλλα παρουσιάζει την Καβάλα των μεταπολεμικών χρόνων: το πνεύμα της εποχής, τα ήθη και τα έθιμα, τα όνειρα και τις προσδοκίες των νεαρών κοριτσιών.
12. ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ
Η πρόταση βασίζεται στην ομαδοσυνεργατική μάθηση, έχει τη μορφή του σχεδίου Project και προωθεί την ανακαλυπτική μάθηση( Βruner). Oρόλος του διδάσκοντα είναι υποβοηθητικός και εμψυχωτικός στο πλαίσιο της επικείμενης ανάπτυξης (Vigotsky).
13. ΣΥΝΔΕΣΗ ΜΕ ΤΑ ΙΣΧΥΟΝΤΑ ΣΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ
Σύνδεση με το Α.Π. : το κείμενο περιλαμβάνεται στο βιβλίο κειμένων της Β Γυμνασίου.
14. ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΚΑΤΑΝΟΜΗ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ
1η ώρα: Ανάγνωση του κειμένου στην τάξη, χωρισμός των μαθητών σε ομάδες και ανάθεση συγκεκριμένων εργασιών με την καθοδήγηση του διδάσκοντα.
2η ώρα: Το μάθημα γίνεται στο εργαστήριο πληροφορικής και οι μαθητές εργάζονται σε ομάδες με βάση τα φύλλα εργασίας. Συγκεντρώνουν πληροφοριακό υλικό, κρατούν σημειώσεις και απαντούν στις ερωτήσεις του φύλλου εργασίας.
3η ώρα: Το μάθημα γίνεται στο εργαστήριο της πληροφορικής και οι μαθητές προχωρούν στην παραγωγή λόγου.
4η ώρα: Οι μαθητές παρουσιάζουν τα αποτελέσματα των εργασιών τους.
15. ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΔΙΔΑΣΚΟΝΤΑ
Ο ρόλος του διδάσκοντα είναι καθοδηγητικός και εμψυχωτικός. Στόχος του είναι να λύνει απορίες των μαθητών, να τους βοηθά σε προβλήματα τεχνικής φύσεως, να τους καθοδηγεί με συμβουλές και γόνιμες παρατηρήσεις, να τους εμψυχώνει ώστε να ανταποκριθούν στο ρόλο τους και να επιβλέπει την πορεία εργασιών όλων των ομάδων.
16. ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΜΑΘΗΤΩΝ
Οι μαθητές εργάζονται σε ομάδες των 4 ατόμων. Η τάξη αποτελείται από 20 μαθητές. Στο εργαστήριο αναλογεί 1 υπολογιστής σε 2 μαθητές. Οι μαθητές μοιράζουν μεταξύ τους τις εργασίες που αναλογούν στην ομάδα τους, συνομιλούν και ανταλλάσσουν απόψεις. Η σκέψη κάθε μαθητή ανατροφοδοτεί τη σκέψη των υπολοίπων μαθητών της ομάδας.
17. ΠΡΟΑΠΑΙΤΟΥΜΕΝΕΣ ΓΝΩΣΕΙΣ
Στοιχειώδης εξοικείωση των μαθητών με τη χρήση του διαδικτύου και των λογισμικών γενικής χρήσης και τη συνεργασία σε ομάδες.
18. ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΤΩΝ ΜΑΘΗΤΩΝ
1η ομάδα: Στόχος των μαθητών είναι να συλλέξουν πληροφορίες για το έργο και για τη ζωή του συγγραφέα. Επισκέπτονται τις ιστοσελίδες:
Κρατούν σημειώσεις για το συγγραφέα και καταγράφουν τι είναι αυτό που τους προκαλεί μεγαλύτερη εντύπωση σε σχέση με τη ζωή του συγγραφέα. Στη συνέχεια προσπαθώντας να ερμηνεύσουν τον τίτλο της συλλογής «Ξόβεργα με μέλι» από την οποία προέρχεται το συγκεκριμένο διήγημαεπισκέπτονται την ιστοσελίδα http://www.greek-language.gr για να βρουν της ερμηνεία της λέξης «Ξόβεργα». Γιατί ο συγγραφέας δίνει αυτόν τον τίτλο στη συλλογή των διηγημάτων του; Την 3η ώρα και αφού έχουν συλλέξει όλες τις απαραίτητες πληροφορίες και έχουν κρατήσει σημειώσεις, οι μαθητές θα συντάξουν το δικό τους σύντομο βιογραφικό σημείωμα στον επεξεργαστή κειμένου, το οποίο θα αναρτήσουν στην ιστοσελίδα του σχολείου τους. Έπειτα θα γράψουν στον επεξεργαστή κειμένου μια δική τους σύντομη ιστορία με τίτλο «Ξόβεργα με μέλι».
2η ομάδα: Οι μαθητές διερευνούν τη γλώσσα του κειμένου, τα εκφραστικά μέσα, το ύφος και τα αφηγηματικά χαρακτηριστικά. Επισκέπτονται την ιστοσελίδα ,διαβάζουν ένα απόσπασμα από ένα άλλο μυθιστόρημα του συγγραφέα, καταλήγουν σε συμπεράσματα για τη γλώσσα και τους εκφραστικούς τρόπους του συγγραφέα και κρατούν σημειώσεις. Στη συνέχεια στην ιστοσελίδα http://www.alexgger.blogspot.com/ βρίσκουνπληροφορίες για το ύφος, τους τύπους του αφηγητή και τους αφηγηματικούς τρόπους και κρατούν σημειώσεις σχετικά με το ύφος και τις αφηγηματικές τεχνικές του αποσπάσματος. Επίσης οι μαθητές περιηγούνται στις ιστοσελίδες http://el.wikipedia.org και
και συγκεντρώνουν πληροφορίες και φωτογραφικό υλικό για την πόλη της Καβάλας. Αυτό το υλικό θα χρησιμοποιήσουν την 3η ώρα ώστε να συντάξουν στον επεξεργαστή κειμένου μια περιγραφή της Καβάλας και να παρουσιάσουν φωτογραφίες της πόλης στο PowerPoint.
3η ομάδα: Στόχος της ομάδας είναι να κατανοήσει το ρόλο των λαϊκών εθίμων στη ζωή των ανθρώπων στην παραδοσιακή κοινωνία, παίρνοντας αφορμή από το κείμενο, και να συγκεντρώσουν και να καταγράψουν έθιμα που σχετίζονται με το γάμο. Οι μαθητές επισκέπτονται τις ιστοσελίδες :http://paleohori-halkidiki.blogspot.com/2008/05/blog-post_1346.html
και καταγράφουν έθιμα που σχετίζονται με το γάμο. Επίσης παίρνοντας αφορμή από το κείμενο και τις πληροφορίες που συνέλλεξαν καταγράφουν τις σημειώσεις τους για το ρόλο των λαϊκών εθίμων στην παραδοσιακή κοινωνία. Την 3η ώρα γράφουν στον επεξεργαστή κειμένου ένα φανταστικό διάλογο ανάμεσα στους ίδιους και στους γονείς τους σχετικά με την αξία και τη σημασία που έχουν τα ήθη και τα έθιμα στη ζωή μας.
4η ομάδα: Οι μαθητές, μέσα από τους κατάλληλους δικτυακούς τόπους, αναζητούν και συγκεντρώνουν πληροφορίες για το έθιμο του Κλήδονα.Επισκέπτονται τις ιστοσελίδες:
και καταγράφουν πληροφορίες για τον εορτασμό αυτού του εθίμου και τα κατάλοιπα του στη σημερινή κοινωνία. Στην ιστοσελίδα http://www.greek-language.gr , στο συμφραστικό πίνακα, στα περιεχόμενα εντοπίζουν και διαβάζουν το ποίημα του Γ. Σεφέρη «Φωτιές του Αι-Γιάννη».Στη συνέχεια καταγράφουν τα συμπεράσματα τους για τον τρόπο με τον οποίο τα δύο κείμενα αξιοποιούν το έθιμο του Κλήδονα. Την 3η ώρα γράφουν στον επεξεργαστή κειμένου μία πρωτοπρόσωπη αφήγηση για τα γεγονότα της γιορτής του Κλήδονα, υποθέτοντας ότι είναι η Άννα , δίνοντας ένα διαφορετικό τέλος στην ιστορία.
5η ομάδα: Η ομάδα προσπαθεί να κατανοήσει και να καταγράψει τα συναισθήματα τόσο του συγγραφέα όσο και της ηρωίδας, της Άννας και να συνθέσει την προσωπικότητα της. Επίσης μέσα από την ανάγνωση του διηγήματος του Εμμανουήλ Ροΐδη το οποίο οι μαθητές θα εντοπίσουν και θα διαβάσουν στην ιστοσελίδα http://www.snhell.gr οι μαθητές προσπαθούν να καταλήξουν σε συμπεράσματα για τις συνέπειες μιας φάρσας σε ευαίσθητα και αδύναμα άτομα, τα οποία καταγράφουν στο τετράδιο τους. Την 3η ώρα οι μαθητές γράφουν ένα αφηγηματικό κείμενο στον επεξεργαστή κειμένου για μια φάρσα που έκαναν κάποτε οι ίδιοι και για τις συνέπειες της. Το αφηγηματικό αυτό κείμενο θα το αναρτήσουν στην ιστοσελίδα του σχολείου τους.
19. ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΩΝ ΜΑΘΗΤΩΝ
Η αξιολόγηση των μαθητών, κατά τη διάρκεια αλλά και μετά την ολοκλήρωση του σχεδίου μαθήματος, έγινε με κριτήριο την επίτευξη των στόχων που τέθηκαν αρχικά. Συνεκτιμήθηκαν οι απαντήσεις των ομάδων στο φύλλο εργασίας, ο γραπτός λόγος που παρήγαγαν, η συνεργασία των μελών των ομάδων κατά τη διάρκεια της έρευνας και η συμμετοχή των ομάδων στην παρουσίαση των εργασιών τους.
20. ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΕΣ ΕΚΔΟΧΕΣ- ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΕΣ ΤΡΟΠΟΠΟΙΗΣΗΣ ΠΡΟΕΚΤΑΣΗΣ ΤΟΥ ΣΕΝΑΡΙΟΥ
Η συγκεκριμένη πρόταση μπορεί να τροποποιηθεί αναλόγως ως προς την έκταση ή τη στόχευση. Για το συγκεκριμένο σενάριο επιλέχτηκε η καθοδηγούμενη πλοήγηση στο διαδίκτυο λόγω έλλειψης χρόνου αλλά και λόγω όχι ιδιαίτερα υψηλής εξοικείωσης της τάξης με τον υπολογιστή.(πρόκειται για παιδιά 13-14 ετών που προέρχονται στην πλειοψηφία τους από αγροτικές οικογένειες). Το σενάριο μπορεί να τροποποιηθεί ώστε:
- Η διδακτική πορεία να είναι λιγότερο καθοδηγούμενη από τα φύλλα εργασίας. Αυτό απαιτεί την αντικατάσταση των προδιαγραμμένων βημάτων και οδηγιών και την ενθάρρυνση της αυτενέργειας.
- Η διδακτική πορεία να περιλαμβάνει περιήγηση σε περισσότερους δικτυακούς τόπους για τη συλλογή υλικού. Η ελεύθερη πλοήγηση στο διαδίκτυο μπορεί να εμπλουτίσει τη διδακτική παρέμβαση με στόχο την άσκηση των μαθητών στην αξιοποίηση δικτυακών τόπων και ψηφιακού υλικού.
- Να διερευνηθούν θέματα που σχετίζονται με τις ιστορικές-κοινωνικές συνθήκες που επικρατούσαν στην Καβάλα των μεταπολεμικών χρόνων και μ’ αυτόν τον τρόπο να γίνει προέκταση του σεναρίου και στην τοπική ιστορία.
21. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
1. Επιμορφωτικό υλικό για την επιμόρφωση των εκπαιδευτικών στα κέντρα στήριξης Επιμόρφωσης, Τεύχος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
2. Η διδασκαλία της Λογοτεχνίας με ηλεκτρονικούς υπολογιστές, Σοφία Νικολαίδου
3. Τ.Π.Ε. και Λογοτεχνία, από τη θεωρία στη διδακτική πράξη, Σοφία Νικολαίδου
4. Καβάλα, μια πόλη στη λογοτεχνία, επιλογή κειμένων Διαμαντής Αξιώτης, Μεταίχμιο 2002
5. Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας, Β Γυμνασίου, βιβλίο εκπαιδευτικού, ΟΕΔΒ, Αθήνα
6. Θεωρίες μάθησης για εκπαιδευτικούς, Morris L. Bigge
ΦΥΛΛΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ
ΟΜΑΔΑ Α
ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ
1. Επισκεφτείτε τις ιστοσελίδες:
http://www.perizitito.gr/ (Πληκτρολογήστε στην αναζήτηση: Διαμαντής Αξιώτης)
Συγκεντρώστε πληροφορίες για τη ζωή και το συγγραφικό έργο του Διαμαντή Αξιώτη και κρατήστε σημειώσεις στο τετράδιο σας.
2. Συντάξτε στον επεξεργαστή κειμένου το δικό σας βιογραφικό σημείωμα για τον Καβαλιώτη συγγραφέα Διαμαντή Αξιώτη το οποίο θα αναρτήσετε στην ιστοσελίδα του σχολείου σας. Τι είναι αυτό που σας προκαλεί μεγαλύτερη εντύπωση στη ζωή του;
3. Ο τίτλος της συλλογής από την οποία προέρχεται το απόσπασμα «Η Άννα του Κλήδονα» είναι «Ξόβεργα με μέλι». Επισκεφτείτε την ιστοσελίδα http://www.greek-language.gr και στην επιλογή Λεξικά πληκτρολογήστε τη λέξη «Ξόβεργα» στην αναζήτηση. Γιατί, πιστεύετε, ο συγγραφέας επιλέγει αυτόν τον τίτλο; Κρατήστε σημειώσεις στο τετράδιο σας.
4. Γράψτε στον επεξεργαστή κειμένου μια δικιά σας σύντομη αφήγηση με τίτλο «Ξόβεργα με μέλι».
ΟΜΑΔΑ Β
ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ
1. Επισκεφτείτε την ιστοσελίδα: http://www.diadromes.net/logotexnes/axiotis/145-elaxiston/ και μελετήστε ένα απόσπασμα από το μυθιστόρημα του Διαμαντή Αξιώτη «Το ελάχιστον της ζωής του».
2. Σε τι συμπεράσματα μπορείτε να καταλήξετε για τη γλώσσα και τους εκφραστικούς τρόπους του Διαμαντή Αξιώτη; Κρατήστε σημειώσεις στο τετράδιο σας.
3. Επισκεφτείτε την ιστοσελίδα http://www.alexgger.blogspot.com/ (ύφος, τύποιαφηγητή, αφηγηματικοί τρόποι) και καταγράψτε στο τετράδιο σας τα συμπεράσματα σας σχετικά με το ύφος και τις αφηγηματικές τεχνικές του αποσπάσματος «Η Άννα του Κλήδονα
4. Και τα δύο έργα του Διαμαντή Αξιώτη( Άννα του Κλήδονα, Το ελάχιστον της ζωής του) είναι πλούσια σε εικόνες οι οποίες εμπνέονται από την πόλη της Καβάλας. Επισκεφτείτε τις ιστοσελίδες http://el.wikipedia.org(Πληκτρολογήστε στην αναζήτηση:Καβάλα) και
και συγκεντρώστε πληροφορίες και φωτογραφικό υλικό για την πόλη της Καβάλας. Συντάξτε στον επεξεργαστή κειμένου μία περιγραφή της πόλης της Καβάλας και συνοδεύστε την από φωτογραφίες της πόλης τις οποίες θα παρουσιάσετε στο λογισμικό παρουσίασης(PowerPoint)
ΟΜΑΔΑ Γ
ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ
- Επισκεφτείτε την ιστοσελίδα:
Καταγράψτε στο τετράδιο σας τα έθιμα του γάμου που αναφέρονται στο απόσπασμα που μελετάτε και συγκεντρώστε από τους δικτυακούς τόπους που σας δίνονται και άλλα έθιμα που σχετίζονται με το γάμο.
2.Επισκεφτείτε την ιστοσελίδα :http://paleohorihalkidiki.blogspot.com/2008/05/blog-post_1346.html και συγκεντρώστε πληροφορίες για τον τρόπο με τον οποίο γινόταν ένας παραδοσιακός γάμος. Παίρνοντας αφορμή από το κείμενο που μελετάτε αλλά και από τον δικτυακό τόπο τον οποίο επισκεφτήκατε ποια είναι τα συμπεράσματα σας για το ρόλο των λαϊκών εθίμων στη ζωή των ανθρώπων στην παραδοσιακή κοινωνία; Πιστεύετε ότι τα έθιμα παίζουν τον ίδιο ρόλο στις σύγχρονες κοινωνίες; Κρατήστε σημειώσεις στο τετράδιο σας.
3. Υποθέστε ότι συζητάτε με τους γονείς σας για τη σημασία και το ρόλο των εθίμων στη σύγχρονη εποχή. Οι γονείς σας είναι παραδοσιακοί και πιστεύουν ότι τα έθιμα πρέπει να τηρούνται πιστά ακόμη κα σήμερα ενώ εσείς, αντίθετα, πιστεύετε ότι τα έθιμα είναι ξεπερασμένες συνήθειες και κατάλοιπα του παρελθόντος που δυσκολεύουν τη ζωή μας. Γράψτε στον επεξεργαστή κειμένου ένα φανταστικό διάλογο ανάμεσα σε σας και στους γονείς σας.
ΟΜΑΔΑ Δ
ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ
- Επισκεφτείτε τις ιστοσελίδες:
(στην αναζήτηση πληκτρολογήστε «Κλήδονας»)
Συγκεντρώστε πληροφορίες για το έθιμο του Κλήδονα. Κρατήστε σημειώσεις στο τετράδιο σας σχετικά με το πώς γιόρταζαν οι άνθρωποι σε παλιότερες εποχές αυτό το έθιμο. Στη σύγχρονη εποχή οι άνθρωποι γιορτάζουν το έθιμο του Κλήδονα; Αν ναι, με ποιον τρόπο;
2. Επισκεφτείτε την ιστοσελίδα http://www.greek-language.gr . Επιλέξτε Συμφραστικός πίνακας, περιεχόμενα και στη συνέχεια το ποίημα του Γ.Σεφέρη «Φωτιές του Αι-Γιάννη». Διαβάστε το ποίημα. Τόσο το διήγημα του Δ.Αξιώτη όσο και το ποίημα του Γ. Σεφέρη βασίζονται στο λαϊκό έθιμο του Αι- Γιάννη του Κλήδονα. Κρατήστε σημειώσεις στο τετράδιο σας για τον τρόπο με τον οποίο τα δύο κείμενα αξιοποιούν το λαϊκό έθιμο.
3. Υποθέστε ότι είστε η Άννα. Μεταφερθείτε στην εποχή και στην κοινωνία που ζει η Άννα και αφηγηθείτε σε α πρόσωπο τα γεγονότα που συνέβησαν εκείνη τη βραδιά της γιορτής του Κλήδονα, δίνοντας ένα διαφορετικό τέλος στην ιστορία. Γράψτε την αφήγηση σας στον επεξεργαστή κειμένου.
ΟΜΑΔΑ Ε
ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ
1. Με βάση τα στοιχεία του κειμένου προσπαθήστε να συνθέσετε στο τετράδιο σας την προσωπικότητα της κεντρικής ηρωίδας του κειμένου, της Άννας. Μπορείτε επίσης να ζωγραφίσετε το πορτρέτο της.
2. Ποια ήταν τα συναισθήματα του συγγραφέα τότε που συμμετείχε στη φάρσα που έκαναν τα παιδιά και ποια είναι τώρα που είναι πια ενήλικος; Κρατήστε σημειώσεις.
3. Επισκεφτείτε την ιστοσελίδα http://www.snhell.gr ( ανθολόγιο λογοτεχνίας και επιλέγετε τον συγγραφέα Εμμανουήλ Ροΐδη) και διαβάζετε το διήγημα του Εμμανουήλ Ροΐδη «Το ξεστούπωμα». Καταγράψτε στο τετράδιο σας παίρνοντας αφορμή από το απόσπασμα «Η ‘Αννα του Κλήδονα» και από το «Ξεστούπωμα», τις συνέπειες που μπορεί να έχει μια παιδικά φάρσα ιδιαίτερα σε ευαίσθητα άτομα.
4. Αφηγηθείτε σύντομα μια φάρσα που εσείς κάνατε σε κάποιον άλλο και τις συνέπειες της. Γράψτε την αφήγηση σας στον επεξεργαστή κειμένου και αναρτήστε την στην ιστοσελίδα του σχολείου σας.
ΠΗΓΗ :https://www.slideshare.net/nikepyrgiotake/ss-57330847
ΠΗΓΗ :https://www.slideshare.net/mariaroussi/ss-53836221
ΣΕΝΑΡΙΟ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ
1. ΤΙΤΛΟΣ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ: Διαμαντής Αξιώτης, Η Άννα του Κλήδονα
- ΔΙΔΑΚΤΙΚΑ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΑ: Νεοελληνική Λογοτεχνία, Νεοελληνική Γλώσσα, Λαογραφία
- ΤΑΞΗ: Β Γυμνασίου
- ΩΡΕΣ ΠΟΥ ΔΙΑΤΙΘΕΝΤΑΙ: 4
- ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΠΟΥ ΘΑ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΗΘΕΙ:
- Χρήση λογισμικού γενικής χρήσης: Ms word, Ms Power point, διαδίκτυο
- Ανάρτηση στην ιστοσελίδα του σχολείου
- Ανοιχτό λογισμικό: σώματα κειμένων( Πύλη της Ελληνικής γλώσσας)
- Δικτυακοί τόποι:
6. ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ: Α.Γ.
7. ΓΕΝΙΚΟΙ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ
- Να έρθουν οι μαθητές σε ελεύθερη και δημιουργική επαφή με το λογοτεχνικό έργο, να το ερμηνεύσουν και να νιώσουν αισθητική απόλαυση.
- Να δημιουργηθούν στους μαθητές κίνητρα για προσωπική έκφραση.
- Να προσεγγίσουν οι μαθητές βιωματικά και συναισθηματικά το κείμενο με κατευθυνόμενη αυτενέργεια.
- Να παράγουν οι μαθητές γραπτό κείμενο σε συγκεκριμένο επικοινωνιακό πλαίσιο.
- Να καλλιεργηθεί η φαντασία και η κριτική ικανότητα των μαθητών.(κριτικός γραμματισμός)
8. ΕΙΔΙΚΟΙ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ
- Να έρθουν οι μαθητές σε επαφή με ένα σύγχρονο λογοτέχνη, όπως είναι ο Διαμαντής Αξιώτης.
- Να φανεί ότι η καθημερινή ζωή, οι ελπίδες και οι προσδοκίες των ανθρώπων στην παραδοσιακή κοινωνία συνδέονταν στενά με τα λαϊκά έθιμα.
- Να κατανοήσουν οι μαθητές ότι μια αθώα παιδική φάρσα μπορεί να έχει απρόσμενες συνέπειες, ιδιαίτερα σε άτομα με ευαίσθητο ψυχισμό.
9. ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ
- Να καλλιεργήσουν οι μαθητές συνεργατικό πνεύμα μέσα στα πλαίσια της εργασίας σε ομάδες.
- Να αναπτύξουν οι μαθητές πρωτοβουλίες και να μάθουν να διακρίνουν την αξιοπιστία των διάφορων πηγών. (κριτικός γραμματισμός)
- Να προχωρήσουν οι μαθητές μέσω της συνεργασίας από την ανακάλυψη και τη σύγκριση στη σύνθεση και στην παρουσίαση των αποτελεσμάτων τους αξιοποιώντας δημιουργικά το υλικό που συνέλλεξαν.
10. ΣΤΟΧΟΙ Τ.Π.Ε.
- Να εξοικειωθούν οι μαθητές με τη χρήση ανοιχτού λογισμικού, μηχανών αναζήτησης και διαδικτυακών πηγών γενικότερα.(νέος γραμματισμός).
- Να μάθουν να χρησιμοποιούν τις Τ.Π.Ε. και τους υπάρχοντες ψηφιακούς πόρους ώστε να παράγουν δικό τους έργο αξιοποιώντας τις νέες δυνατότητες που παρέχουν οι Τ.Π.Ε. ( νέος γραμματισμός). Η τεχνολογία που επιλέχτηκε για να χρησιμοποιηθεί και αναφέρθηκε παραπάνω εξυπηρετεί αυτούς τους δύο βασικούς στόχους.
11. ΑΦΕΤΗΡΙΑ
Ο φιλόλογος μαζί με τους μαθητές της τάξης επέλεξαν ένα σύγχρονο συγγραφέα , η συγγραφική δράση του οποίου έχει ως επίκεντρο την πόλη της Καβάλας. Το συγκεκριμένο κείμενο επιλέχτηκε από τον διδάσκοντα και τους μαθητές, γιατί, ανάμεσα στα άλλα παρουσιάζει την Καβάλα των μεταπολεμικών χρόνων: το πνεύμα της εποχής, τα ήθη και τα έθιμα, τα όνειρα και τις προσδοκίες των νεαρών κοριτσιών.
12. ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ
Η πρόταση βασίζεται στην ομαδοσυνεργατική μάθηση, έχει τη μορφή του σχεδίου Project και προωθεί την ανακαλυπτική μάθηση( Βruner). Oρόλος του διδάσκοντα είναι υποβοηθητικός και εμψυχωτικός στο πλαίσιο της επικείμενης ανάπτυξης (Vigotsky).
13. ΣΥΝΔΕΣΗ ΜΕ ΤΑ ΙΣΧΥΟΝΤΑ ΣΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ
Σύνδεση με το Α.Π. : το κείμενο περιλαμβάνεται στο βιβλίο κειμένων της Β Γυμνασίου.
14. ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΚΑΤΑΝΟΜΗ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ
1η ώρα: Ανάγνωση του κειμένου στην τάξη, χωρισμός των μαθητών σε ομάδες και ανάθεση συγκεκριμένων εργασιών με την καθοδήγηση του διδάσκοντα.
2η ώρα: Το μάθημα γίνεται στο εργαστήριο πληροφορικής και οι μαθητές εργάζονται σε ομάδες με βάση τα φύλλα εργασίας. Συγκεντρώνουν πληροφοριακό υλικό, κρατούν σημειώσεις και απαντούν στις ερωτήσεις του φύλλου εργασίας.
3η ώρα: Το μάθημα γίνεται στο εργαστήριο της πληροφορικής και οι μαθητές προχωρούν στην παραγωγή λόγου.
4η ώρα: Οι μαθητές παρουσιάζουν τα αποτελέσματα των εργασιών τους.
15. ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΔΙΔΑΣΚΟΝΤΑ
Ο ρόλος του διδάσκοντα είναι καθοδηγητικός και εμψυχωτικός. Στόχος του είναι να λύνει απορίες των μαθητών, να τους βοηθά σε προβλήματα τεχνικής φύσεως, να τους καθοδηγεί με συμβουλές και γόνιμες παρατηρήσεις, να τους εμψυχώνει ώστε να ανταποκριθούν στο ρόλο τους και να επιβλέπει την πορεία εργασιών όλων των ομάδων.
16. ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΜΑΘΗΤΩΝ
Οι μαθητές εργάζονται σε ομάδες των 4 ατόμων. Η τάξη αποτελείται από 20 μαθητές. Στο εργαστήριο αναλογεί 1 υπολογιστής σε 2 μαθητές. Οι μαθητές μοιράζουν μεταξύ τους τις εργασίες που αναλογούν στην ομάδα τους, συνομιλούν και ανταλλάσσουν απόψεις. Η σκέψη κάθε μαθητή ανατροφοδοτεί τη σκέψη των υπολοίπων μαθητών της ομάδας.
17. ΠΡΟΑΠΑΙΤΟΥΜΕΝΕΣ ΓΝΩΣΕΙΣ
Στοιχειώδης εξοικείωση των μαθητών με τη χρήση του διαδικτύου και των λογισμικών γενικής χρήσης και τη συνεργασία σε ομάδες.
18. ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΤΩΝ ΜΑΘΗΤΩΝ
1η ομάδα: Στόχος των μαθητών είναι να συλλέξουν πληροφορίες για το έργο και για τη ζωή του συγγραφέα. Επισκέπτονται τις ιστοσελίδες:
Κρατούν σημειώσεις για το συγγραφέα και καταγράφουν τι είναι αυτό που τους προκαλεί μεγαλύτερη εντύπωση σε σχέση με τη ζωή του συγγραφέα. Στη συνέχεια προσπαθώντας να ερμηνεύσουν τον τίτλο της συλλογής «Ξόβεργα με μέλι» από την οποία προέρχεται το συγκεκριμένο διήγημαεπισκέπτονται την ιστοσελίδα http://www.greek-language.gr για να βρουν της ερμηνεία της λέξης «Ξόβεργα». Γιατί ο συγγραφέας δίνει αυτόν τον τίτλο στη συλλογή των διηγημάτων του; Την 3η ώρα και αφού έχουν συλλέξει όλες τις απαραίτητες πληροφορίες και έχουν κρατήσει σημειώσεις, οι μαθητές θα συντάξουν το δικό τους σύντομο βιογραφικό σημείωμα στον επεξεργαστή κειμένου, το οποίο θα αναρτήσουν στην ιστοσελίδα του σχολείου τους. Έπειτα θα γράψουν στον επεξεργαστή κειμένου μια δική τους σύντομη ιστορία με τίτλο «Ξόβεργα με μέλι».
2η ομάδα: Οι μαθητές διερευνούν τη γλώσσα του κειμένου, τα εκφραστικά μέσα, το ύφος και τα αφηγηματικά χαρακτηριστικά. Επισκέπτονται την ιστοσελίδα ,διαβάζουν ένα απόσπασμα από ένα άλλο μυθιστόρημα του συγγραφέα, καταλήγουν σε συμπεράσματα για τη γλώσσα και τους εκφραστικούς τρόπους του συγγραφέα και κρατούν σημειώσεις. Στη συνέχεια στην ιστοσελίδα http://www.alexgger.blogspot.com/ βρίσκουνπληροφορίες για το ύφος, τους τύπους του αφηγητή και τους αφηγηματικούς τρόπους και κρατούν σημειώσεις σχετικά με το ύφος και τις αφηγηματικές τεχνικές του αποσπάσματος. Επίσης οι μαθητές περιηγούνται στις ιστοσελίδες http://el.wikipedia.org και
και συγκεντρώνουν πληροφορίες και φωτογραφικό υλικό για την πόλη της Καβάλας. Αυτό το υλικό θα χρησιμοποιήσουν την 3η ώρα ώστε να συντάξουν στον επεξεργαστή κειμένου μια περιγραφή της Καβάλας και να παρουσιάσουν φωτογραφίες της πόλης στο PowerPoint.
3η ομάδα: Στόχος της ομάδας είναι να κατανοήσει το ρόλο των λαϊκών εθίμων στη ζωή των ανθρώπων στην παραδοσιακή κοινωνία, παίρνοντας αφορμή από το κείμενο, και να συγκεντρώσουν και να καταγράψουν έθιμα που σχετίζονται με το γάμο. Οι μαθητές επισκέπτονται τις ιστοσελίδες :http://paleohori-halkidiki.blogspot.com/2008/05/blog-post_1346.html
και καταγράφουν έθιμα που σχετίζονται με το γάμο. Επίσης παίρνοντας αφορμή από το κείμενο και τις πληροφορίες που συνέλλεξαν καταγράφουν τις σημειώσεις τους για το ρόλο των λαϊκών εθίμων στην παραδοσιακή κοινωνία. Την 3η ώρα γράφουν στον επεξεργαστή κειμένου ένα φανταστικό διάλογο ανάμεσα στους ίδιους και στους γονείς τους σχετικά με την αξία και τη σημασία που έχουν τα ήθη και τα έθιμα στη ζωή μας.
4η ομάδα: Οι μαθητές, μέσα από τους κατάλληλους δικτυακούς τόπους, αναζητούν και συγκεντρώνουν πληροφορίες για το έθιμο του Κλήδονα.Επισκέπτονται τις ιστοσελίδες:
και καταγράφουν πληροφορίες για τον εορτασμό αυτού του εθίμου και τα κατάλοιπα του στη σημερινή κοινωνία. Στην ιστοσελίδα http://www.greek-language.gr , στο συμφραστικό πίνακα, στα περιεχόμενα εντοπίζουν και διαβάζουν το ποίημα του Γ. Σεφέρη «Φωτιές του Αι-Γιάννη».Στη συνέχεια καταγράφουν τα συμπεράσματα τους για τον τρόπο με τον οποίο τα δύο κείμενα αξιοποιούν το έθιμο του Κλήδονα. Την 3η ώρα γράφουν στον επεξεργαστή κειμένου μία πρωτοπρόσωπη αφήγηση για τα γεγονότα της γιορτής του Κλήδονα, υποθέτοντας ότι είναι η Άννα , δίνοντας ένα διαφορετικό τέλος στην ιστορία.
5η ομάδα: Η ομάδα προσπαθεί να κατανοήσει και να καταγράψει τα συναισθήματα τόσο του συγγραφέα όσο και της ηρωίδας, της Άννας και να συνθέσει την προσωπικότητα της. Επίσης μέσα από την ανάγνωση του διηγήματος του Εμμανουήλ Ροΐδη το οποίο οι μαθητές θα εντοπίσουν και θα διαβάσουν στην ιστοσελίδα http://www.snhell.gr οι μαθητές προσπαθούν να καταλήξουν σε συμπεράσματα για τις συνέπειες μιας φάρσας σε ευαίσθητα και αδύναμα άτομα, τα οποία καταγράφουν στο τετράδιο τους. Την 3η ώρα οι μαθητές γράφουν ένα αφηγηματικό κείμενο στον επεξεργαστή κειμένου για μια φάρσα που έκαναν κάποτε οι ίδιοι και για τις συνέπειες της. Το αφηγηματικό αυτό κείμενο θα το αναρτήσουν στην ιστοσελίδα του σχολείου τους.
19. ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΩΝ ΜΑΘΗΤΩΝ
Η αξιολόγηση των μαθητών, κατά τη διάρκεια αλλά και μετά την ολοκλήρωση του σχεδίου μαθήματος, έγινε με κριτήριο την επίτευξη των στόχων που τέθηκαν αρχικά. Συνεκτιμήθηκαν οι απαντήσεις των ομάδων στο φύλλο εργασίας, ο γραπτός λόγος που παρήγαγαν, η συνεργασία των μελών των ομάδων κατά τη διάρκεια της έρευνας και η συμμετοχή των ομάδων στην παρουσίαση των εργασιών τους.
20. ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΕΣ ΕΚΔΟΧΕΣ- ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΕΣ ΤΡΟΠΟΠΟΙΗΣΗΣ ΠΡΟΕΚΤΑΣΗΣ ΤΟΥ ΣΕΝΑΡΙΟΥ
Η συγκεκριμένη πρόταση μπορεί να τροποποιηθεί αναλόγως ως προς την έκταση ή τη στόχευση. Για το συγκεκριμένο σενάριο επιλέχτηκε η καθοδηγούμενη πλοήγηση στο διαδίκτυο λόγω έλλειψης χρόνου αλλά και λόγω όχι ιδιαίτερα υψηλής εξοικείωσης της τάξης με τον υπολογιστή.(πρόκειται για παιδιά 13-14 ετών που προέρχονται στην πλειοψηφία τους από αγροτικές οικογένειες). Το σενάριο μπορεί να τροποποιηθεί ώστε:
- Η διδακτική πορεία να είναι λιγότερο καθοδηγούμενη από τα φύλλα εργασίας. Αυτό απαιτεί την αντικατάσταση των προδιαγραμμένων βημάτων και οδηγιών και την ενθάρρυνση της αυτενέργειας.
- Η διδακτική πορεία να περιλαμβάνει περιήγηση σε περισσότερους δικτυακούς τόπους για τη συλλογή υλικού. Η ελεύθερη πλοήγηση στο διαδίκτυο μπορεί να εμπλουτίσει τη διδακτική παρέμβαση με στόχο την άσκηση των μαθητών στην αξιοποίηση δικτυακών τόπων και ψηφιακού υλικού.
- Να διερευνηθούν θέματα που σχετίζονται με τις ιστορικές-κοινωνικές συνθήκες που επικρατούσαν στην Καβάλα των μεταπολεμικών χρόνων και μ’ αυτόν τον τρόπο να γίνει προέκταση του σεναρίου και στην τοπική ιστορία.
21. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
1. Επιμορφωτικό υλικό για την επιμόρφωση των εκπαιδευτικών στα κέντρα στήριξης Επιμόρφωσης, Τεύχος 3 (Κλάδος ΠΕ02)
2. Η διδασκαλία της Λογοτεχνίας με ηλεκτρονικούς υπολογιστές, Σοφία Νικολαίδου
3. Τ.Π.Ε. και Λογοτεχνία, από τη θεωρία στη διδακτική πράξη, Σοφία Νικολαίδου
4. Καβάλα, μια πόλη στη λογοτεχνία, επιλογή κειμένων Διαμαντής Αξιώτης, Μεταίχμιο 2002
5. Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας, Β Γυμνασίου, βιβλίο εκπαιδευτικού, ΟΕΔΒ, Αθήνα
6. Θεωρίες μάθησης για εκπαιδευτικούς, Morris L. Bigge
ΦΥΛΛΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ
ΟΜΑΔΑ Α
ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ
1. Επισκεφτείτε τις ιστοσελίδες:
http://www.perizitito.gr/ (Πληκτρολογήστε στην αναζήτηση: Διαμαντής Αξιώτης)
Συγκεντρώστε πληροφορίες για τη ζωή και το συγγραφικό έργο του Διαμαντή Αξιώτη και κρατήστε σημειώσεις στο τετράδιο σας.
2. Συντάξτε στον επεξεργαστή κειμένου το δικό σας βιογραφικό σημείωμα για τον Καβαλιώτη συγγραφέα Διαμαντή Αξιώτη το οποίο θα αναρτήσετε στην ιστοσελίδα του σχολείου σας. Τι είναι αυτό που σας προκαλεί μεγαλύτερη εντύπωση στη ζωή του;
3. Ο τίτλος της συλλογής από την οποία προέρχεται το απόσπασμα «Η Άννα του Κλήδονα» είναι «Ξόβεργα με μέλι». Επισκεφτείτε την ιστοσελίδα http://www.greek-language.gr και στην επιλογή Λεξικά πληκτρολογήστε τη λέξη «Ξόβεργα» στην αναζήτηση. Γιατί, πιστεύετε, ο συγγραφέας επιλέγει αυτόν τον τίτλο; Κρατήστε σημειώσεις στο τετράδιο σας.
4. Γράψτε στον επεξεργαστή κειμένου μια δικιά σας σύντομη αφήγηση με τίτλο «Ξόβεργα με μέλι».
ΟΜΑΔΑ Β
ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ
1. Επισκεφτείτε την ιστοσελίδα: http://www.diadromes.net/logotexnes/axiotis/145-elaxiston/ και μελετήστε ένα απόσπασμα από το μυθιστόρημα του Διαμαντή Αξιώτη «Το ελάχιστον της ζωής του».
2. Σε τι συμπεράσματα μπορείτε να καταλήξετε για τη γλώσσα και τους εκφραστικούς τρόπους του Διαμαντή Αξιώτη; Κρατήστε σημειώσεις στο τετράδιο σας.
3. Επισκεφτείτε την ιστοσελίδα http://www.alexgger.blogspot.com/ (ύφος, τύποιαφηγητή, αφηγηματικοί τρόποι) και καταγράψτε στο τετράδιο σας τα συμπεράσματα σας σχετικά με το ύφος και τις αφηγηματικές τεχνικές του αποσπάσματος «Η Άννα του Κλήδονα
4. Και τα δύο έργα του Διαμαντή Αξιώτη( Άννα του Κλήδονα, Το ελάχιστον της ζωής του) είναι πλούσια σε εικόνες οι οποίες εμπνέονται από την πόλη της Καβάλας. Επισκεφτείτε τις ιστοσελίδες http://el.wikipedia.org(Πληκτρολογήστε στην αναζήτηση:Καβάλα) και
και συγκεντρώστε πληροφορίες και φωτογραφικό υλικό για την πόλη της Καβάλας. Συντάξτε στον επεξεργαστή κειμένου μία περιγραφή της πόλης της Καβάλας και συνοδεύστε την από φωτογραφίες της πόλης τις οποίες θα παρουσιάσετε στο λογισμικό παρουσίασης(PowerPoint)
ΟΜΑΔΑ Γ
ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ
- Επισκεφτείτε την ιστοσελίδα:
Καταγράψτε στο τετράδιο σας τα έθιμα του γάμου που αναφέρονται στο απόσπασμα που μελετάτε και συγκεντρώστε από τους δικτυακούς τόπους που σας δίνονται και άλλα έθιμα που σχετίζονται με το γάμο.
2.Επισκεφτείτε την ιστοσελίδα :http://paleohorihalkidiki.blogspot.com/2008/05/blog-post_1346.html και συγκεντρώστε πληροφορίες για τον τρόπο με τον οποίο γινόταν ένας παραδοσιακός γάμος. Παίρνοντας αφορμή από το κείμενο που μελετάτε αλλά και από τον δικτυακό τόπο τον οποίο επισκεφτήκατε ποια είναι τα συμπεράσματα σας για το ρόλο των λαϊκών εθίμων στη ζωή των ανθρώπων στην παραδοσιακή κοινωνία; Πιστεύετε ότι τα έθιμα παίζουν τον ίδιο ρόλο στις σύγχρονες κοινωνίες; Κρατήστε σημειώσεις στο τετράδιο σας.
3. Υποθέστε ότι συζητάτε με τους γονείς σας για τη σημασία και το ρόλο των εθίμων στη σύγχρονη εποχή. Οι γονείς σας είναι παραδοσιακοί και πιστεύουν ότι τα έθιμα πρέπει να τηρούνται πιστά ακόμη κα σήμερα ενώ εσείς, αντίθετα, πιστεύετε ότι τα έθιμα είναι ξεπερασμένες συνήθειες και κατάλοιπα του παρελθόντος που δυσκολεύουν τη ζωή μας. Γράψτε στον επεξεργαστή κειμένου ένα φανταστικό διάλογο ανάμεσα σε σας και στους γονείς σας.
ΟΜΑΔΑ Δ
ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ
- Επισκεφτείτε τις ιστοσελίδες:
(στην αναζήτηση πληκτρολογήστε «Κλήδονας»)
Συγκεντρώστε πληροφορίες για το έθιμο του Κλήδονα. Κρατήστε σημειώσεις στο τετράδιο σας σχετικά με το πώς γιόρταζαν οι άνθρωποι σε παλιότερες εποχές αυτό το έθιμο. Στη σύγχρονη εποχή οι άνθρωποι γιορτάζουν το έθιμο του Κλήδονα; Αν ναι, με ποιον τρόπο;
2. Επισκεφτείτε την ιστοσελίδα http://www.greek-language.gr . Επιλέξτε Συμφραστικός πίνακας, περιεχόμενα και στη συνέχεια το ποίημα του Γ.Σεφέρη «Φωτιές του Αι-Γιάννη». Διαβάστε το ποίημα. Τόσο το διήγημα του Δ.Αξιώτη όσο και το ποίημα του Γ. Σεφέρη βασίζονται στο λαϊκό έθιμο του Αι- Γιάννη του Κλήδονα. Κρατήστε σημειώσεις στο τετράδιο σας για τον τρόπο με τον οποίο τα δύο κείμενα αξιοποιούν το λαϊκό έθιμο.
3. Υποθέστε ότι είστε η Άννα. Μεταφερθείτε στην εποχή και στην κοινωνία που ζει η Άννα και αφηγηθείτε σε α πρόσωπο τα γεγονότα που συνέβησαν εκείνη τη βραδιά της γιορτής του Κλήδονα, δίνοντας ένα διαφορετικό τέλος στην ιστορία. Γράψτε την αφήγηση σας στον επεξεργαστή κειμένου.
ΟΜΑΔΑ Ε
ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ
1. Με βάση τα στοιχεία του κειμένου προσπαθήστε να συνθέσετε στο τετράδιο σας την προσωπικότητα της κεντρικής ηρωίδας του κειμένου, της Άννας. Μπορείτε επίσης να ζωγραφίσετε το πορτρέτο της.
2. Ποια ήταν τα συναισθήματα του συγγραφέα τότε που συμμετείχε στη φάρσα που έκαναν τα παιδιά και ποια είναι τώρα που είναι πια ενήλικος; Κρατήστε σημειώσεις.
3. Επισκεφτείτε την ιστοσελίδα http://www.snhell.gr ( ανθολόγιο λογοτεχνίας και επιλέγετε τον συγγραφέα Εμμανουήλ Ροΐδη) και διαβάζετε το διήγημα του Εμμανουήλ Ροΐδη «Το ξεστούπωμα». Καταγράψτε στο τετράδιο σας παίρνοντας αφορμή από το απόσπασμα «Η ‘Αννα του Κλήδονα» και από το «Ξεστούπωμα», τις συνέπειες που μπορεί να έχει μια παιδικά φάρσα ιδιαίτερα σε ευαίσθητα άτομα.
4. Αφηγηθείτε σύντομα μια φάρσα που εσείς κάνατε σε κάποιον άλλο και τις συνέπειες της. Γράψτε την αφήγηση σας στον επεξεργαστή κειμένου και αναρτήστε την στην ιστοσελίδα του σχολείου σας.
ΠΗΓΗ :https://www.slideshare.net/nikepyrgiotake/ss-57330847
ΠΗΓΗ :https://www.slideshare.net/mariaroussi/ss-53836221
ΠΗΓΗ :https://www.slideshare.net/mariaroussi/ss-53836221
"Η ΑΝΝΑ ΤΟΥ ΚΛΗΔΟΝΑ"-ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ
ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ
Με αφορμή το διήγημα:
α)Να γράψετε ποιοι είναι οι βασικοί πρωταγωνιστές του διηγήματος
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
.jpg)
ΟΜΑΔΑ 1
2)Ποια ήταν τα όνειρα και οι προσδοκίες των αγοριών και ποια των κοριτσιών στο διήγημα; Προσπαθήστε να τα εξηγήσετε βάσει της ηλικίας και του φύλου
Αγόρια
Κορίτσια
.jpg)
ΟΜΑΔΑ 3
ΑΣ ΓΙΝΟΥΜΕ ΑΦΗΓΗΜΑΤΟΛΟΓΟΙ
α) Αφού επισκεφτείτε το σύνδεσμο :http://kiriakidoumaria.blogspot.gr/ και διαβάσετε τη σχετική ανάρτηση για την «ΑΦΗΓΗΣΗ», να εντοπίσετε στο διήγημα του Αξιώτη τα εξής:
Παράλληλο κείμενο
Αν μείνεις γυμνή μπροστά στον καθρέπτη τα μεσάνυχτα βλέπεις
.jpg)
.jpg)
1)Επισκεφτείτε τους συνδέσμους:
Εργασίες για το σπίτι
Επιμέλεια: Κυριακίδου Μαρία
ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ
«Η ΑΝΝΑ ΤΟΥ ΚΛΗΔΟΝΑ»
ΔΙΑΜΑΝΤΗΣ ΑΞΙΩΤΗΣ
Με αφορμή το διήγημα:
α)Να γράψετε ποιοι είναι οι βασικοί πρωταγωνιστές του διηγήματος
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
β) Ποιος είναι ο τόπος και ο χρόνος του διηγήματος;
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
2)Πώς τα όνειρα, οι ελπίδες και οι προσδοκίες συνδέονται με τις λαϊκές δοξασίες και τα λαϊκά έθιμα μιας παραδοσιακής κοινωνίας;
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
ΟΜΑΔΑ 1
ΑΣ ΓΙΝΟΥΜΕ ΙΣΤΟΡΙΚΟΙ ΚΑΙ ΛΑΟΓΡΑΦΟΙ
και αναζητείστε πληροφορίες σχετικά με:
α)Ήθη και Έθιμα γάμου που υπήρχαν στην αρχαιότητα
β)Ομοιότητες με τα αντίστοιχα έθιμα της εποχής μας
και καταγράψτε πληροφορίες σχετικές με το έθιμο του Αη Γιάννη του Κλήδονα (ιεροτελεστία γιορτής, ετυμολογία και ιστορική προέλευση του εθίμου)
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
ΟΜΑΔΑ 2
ΑΣ ΓΙΝΟΥΜΕ ΨΥΧΟΛΟΓΟΙ
1)Αντλώντας στοιχεία από το κείμενο να περιγράψετε τον χαρακτήρα και την ψυχοσύνθεση της Άννας. Προσπαθήστε να διακρίνετε ποια στοιχεία του χαρακτήρα της την κάνουν ευάλωτη στη φάρσα.
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
2)Ποια ήταν τα όνειρα και οι προσδοκίες των αγοριών και ποια των κοριτσιών στο διήγημα; Προσπαθήστε να τα εξηγήσετε βάσει της ηλικίας και του φύλου
Αγόρια
|
Κορίτσια
|
ΟΜΑΔΑ 3
ΑΣ ΓΙΝΟΥΜΕ ΑΦΗΓΗΜΑΤΟΛΟΓΟΙ
α) Αφού επισκεφτείτε το σύνδεσμο :http://kiriakidoumaria.blogspot.gr/ και διαβάσετε τη σχετική ανάρτηση για την «ΑΦΗΓΗΣΗ», να εντοπίσετε στο διήγημα του Αξιώτη τα εξής:
α)ποιο είναι το είδος του αφηγητή στο διήγημα;
β)ποιους αφηγηματικός τρόπους χρησιμοποιεί ο συγγραφέας;
γ)με ποιες ιδιαίτερες αφηγηματικές τεχνικές παρουσιάζεται ο χρόνος στην αφήγηση;
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
ΟΜΑΔΑ 4
ΑΣ ΓΙΝΟΥΜΕ ΛΟΓΟΤΕΧΝΕΣ
α) Ξαναγράψτε την ιστορία της Άννας δίνοντας μια διαφορετική κατάληξη στις περιπέτειές της
β)Το κείμενο είναι πλούσιο σε εικόνες (οπτικές, κινητικές, ακουστικές κ.λπ.). Αναζητήστε τις.
Παράλληλο κείμενο
Γιώργος Σεφέρης: Φωτιές του Αϊ - Γιάννη
Η μοίρα μας, χυμένο μολύβι, δεν μπορεί ν’ αλλάξει
δεν μπορεί να γίνει τίποτε;
έχυσαν το μολύβι μέσα στο νερό κάτω από τ’ αστέρια κι
ας ανάβουν οι φωτιές.
Αν μείνεις γυμνή μπροστά στον καθρέπτη τα μεσάνυχτα βλέπεις
βλέπεις τον άνθρωπο που περνά στο βάθος του καθρέπτη
τον άνθρωπο μέσα στη μοίρα σου που κυβερνά το κορμί σου,
μέσα στη μοναξιά και στη σιωπή τον άνθρωπο
της μοναξιάς και της σιωπής
κι ας ανάβουν οι φωτιές.
3) Το παραπάνω απόσπασμα από το ποίημα «Φωτιές του Αϊ – Γιάννη» ανήκει στην ποιητική συλλογή «Ποιήματα» του Γιώργου Σεφέρη. Αφού το διαβάσετε, να καταγράψετε ομοιότητες και διαφορές με το απόσπασμα του Διαμαντή Αξιώτη.
Ομάδα 5
ΑΣ ΓΙΝΟΥΜΕ ΒΙΟΓΡΑΦΟΙ
1)Επισκεφτείτε τους συνδέσμους:
και αναζητείστε πληροφορίες σχετικά με τη ζωή και το έργο του Διαμαντή Αξιώτη. Στη συνέχεια να συντάξετε ένα σύντομο βιογραφικό σημείωμα για το λογοτέχνη που θα περιλαμβάνει τους βασικούς σταθμούς της ζωής του .Μπορείτε να πάρετε ιδέες για τη σύνταξη βιογραφικού σημειώματος λογοτεχνών από τον σύνδεσμο: http://1gym-galats.att.sch.gr/ergasies/books/biographies.pdf
Εργασίες για το σπίτι
1) Πώς αξιολογούσε ο συγγραφέας τη φάρσα κατά την παιδική του ηλικία και πώς κατά τα χρόνια της ωριμότητας; Πού, νομίζετε, οφείλεται η διαφορά; Στην ωριμότητα του συγγραφέα ή στην επίγνωση των τραγικών συνεπειών της φάρσας;
2) Υπάρχουν ή υπήρχαν στον τόπο σας (διαμονής, καταγωγής) ζωντανές λαϊκές δοξασίες και εθιμικές τεχνικές για την πρόβλεψη του μέλλοντος; Συγκεντρώστε πληροφορίες και σχετικό υλικό και παρουσιάστε το στην τάξη. Σήμερα οι πρακτικές αυτές έχουν απήχηση;
Επιμέλεια: Κυριακίδου Μαρία
ΖΩΡΖ ΣΑΡΗ : " ΚΑΙ ΠΑΛΙ ΣΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ " - ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ
1. Ποια είναι η διάθεση των κοριτσιών την πρώτη μέρα της επιστροφής τους
στο σχολείο μετά τις καλοκαιρινές διακοπές και με ποιους τρόπους την
εκδηλώνουν;
Μονάδες 6
2. α) Να συμπληρώσετε τον ακόλουθο πίνακα για την αφήγηση που διαβάσατε :
- Τόπος της ιστορίας
- Χρόνος της ιστορίας
- Η γλώσσα της αφήγησης
- Ποιος αφηγείται την ιστορία; Συμμετείχε ο ίδιος στα γεγονότα που εξιστορεί;
- Σε ποιο ρηματικό πρόσωπο γίνεται η αφήγηση ;
- Άλλοι εκφραστικοί τρόποι
β) Να δώσετε έναν διαφορετικό τίτλο στο απόσπασμα.
Μονάδες 6
ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΓΡΑΠΤΟΥ ΛΟΓΟΥ : Επιλέξτε ένα από τα δύο θέματα (περίπου 200 λέξεις).
1. Γράφεις στο ιστολόγιο του σχολείου σου ένα άρθρο όπου περιγράφεις τη σχολική ζωή στην εποχή της Ζωρζ Σαρή και τη συγκρίνεις με τη σημερινή. (σχέσεις μαθητών, καθηγητές κτλ.)
2. Μόλις έχεις επιστρέψει στο σπίτι μετά την πρώτη μέρα στο σχολείο. Γράψε στο ημερολόγιό σου μια σελίδα με τα συναισθήματα και τις προσδοκίες σου απ΄αυτή την επιστροφή.
Μονάδες 8
Δείτε : μια ωραία παρουσίαση για το Ε.Π. από τη συνάδελφο
Ευαγγελία Στογιάννη :
1. Ποια είναι η διάθεση των κοριτσιών την πρώτη μέρα της επιστροφής τους
στο σχολείο μετά τις καλοκαιρινές διακοπές και με ποιους τρόπους την
εκδηλώνουν;
Μονάδες 6
2. α) Να συμπληρώσετε τον ακόλουθο πίνακα για την αφήγηση που διαβάσατε :
| |
| |
| |
| |
| |
|
β) Να δώσετε έναν διαφορετικό τίτλο στο απόσπασμα.
Μονάδες 6
1. Γράφεις στο ιστολόγιο του σχολείου σου ένα άρθρο όπου περιγράφεις τη σχολική ζωή στην εποχή της Ζωρζ Σαρή και τη συγκρίνεις με τη σημερινή. (σχέσεις μαθητών, καθηγητές κτλ.)
2. Μόλις έχεις επιστρέψει στο σπίτι μετά την πρώτη μέρα στο σχολείο. Γράψε στο ημερολόγιό σου μια σελίδα με τα συναισθήματα και τις προσδοκίες σου απ΄αυτή την επιστροφή.
Μονάδες 8
Δείτε : μια ωραία παρουσίαση για το Ε.Π. από τη συνάδελφο
Ευαγγελία Στογιάννη :
ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 1
Παρακάτω σας δίνονται ανακατεμένα
κομμάτια μιας ιστορίας. Μετακινήστε τα πλαίσια, έτσι ώστε να μπει η ιστορία στη
σωστή σειρά.
Θα σας βοηθήσουν τα παρακάτω ερωτήματα:
·
Ποια στοιχεία
περιμένουμε να βρούμε στην αρχή μιας αφήγησης;
·
Χρωματίστε τις
λέξεις που μας δείχνουν τα βασικά γεγονότα σε κάθε πλαίσιο. Τι μέρους του λόγου
είναι αυτές οι λέξεις κυρίως;
·
Ποιες λέξεις
θα μας δείξουν με ποια σειρά έγιναν τα γεγονότα σε μια ιστορία; Υπογραμμίστε
τέτοιες λέξεις και φράσεις σε κάθε πλαίσιο
·
Πώς
περιμένουμε να τελειώνει μια αφήγηση;
«O Κύκνος»
α. Άλλη μια νύχτα γεμάτη παγωνιά, κι ο γέρος να βασανίζεται απ’ τη
θλίψη. Τούτη τη φορά το ’χε πάρει απόφαση να μην πάει στο εστιατόριο γιατί,
την προηγούμενη νύχτα, αφότου γύρισαν, ο κύκνος χόρευε και τραγουδούσε πολύ
παράξενα.
Κάθισε λοιπόν στην
άκρη της λίμνης, στο άδειο παγωμένο πάρκο, και κοίταζε τον ουρανό. Ξαφνικά,
ένιωσε να του τραβάνε το παντελόνι. Ήταν ο κύκνος που κάτι του ζητούσε.
Πήγανε λοιπόν.
|
β. Ένα μήνα αργότερα, τόσο ο φύλακας όσο και ο κύκνος απολύθηκαν
από τη δουλειά τους. Ο κύκνος: τον είδανε να κολυμπάει περίεργα στο νερό, ακόμα
και τη μέρα. Μια μητέρα που είχε φέρει τα παιδάκια της στο πάρκο για να δουν
τον κύκνο, παραπονέθηκε στις αρχές, από καθαρό ενδιαφέρον, βέβαια, για τη
νεολαία.
Ακόμη και στην
κατώτερη θέση, ο κάτοχός της πρέπει να έχει κάποιες ηθικές αρχές.
|
γ. Όταν ανέλαβε αυτή τη δουλειά, είχε αρχίσει να κάνει ψύχρα τα
βράδια. Το πάρκο ήταν έρημο. Ενόσω περιπολούσε στη λίμνη, ο γέρος έριχνε μια
ματιά στον κύκνο, αλλά μερικές φορές αφηνόταν να κοιτάζει τ’ αστέρια. Κρύωνε.
Θα ήταν όμορφα, σκέφτηκε, να ρίξει μια ματιά στο μικρό εστιατόριο που είναι
κοντά στο πάρκο. Άρχισε να βαδίζει προς τα κει αλλά θυμήθηκε τον κύκνο.
Μπορεί να τον κλέβανε όσο θα έλειπε. Θα ’χανε τη δουλειά του. Έπρεπε να το
ξεχάσει λοιπόν.
Αλλά το κρύο συνέχισε
να τον περονιάζει, μεγαλώνοντας τη μοναξιά του. Στο τέλος αποφάσισε να πάει
στο εστιατόριο και να πάρει μαζί του τον κύκνο. Ακόμα κι αν ερχόταν κανείς
στο πάρκο, όσο θα λείπανε, για ν’ αναπνεύσει τον καθαρό αέρα στην ομορφιά της
φύσης, δε θα πρόσεχε αμέσως την απουσία του κύκνου. Η νύχτα ήταν γεμάτη
αστέρια βέβαια, αλλά δεν είχε φεγγάρι. Και, το πιο σπουδαίο, θα γυρίζανε
γρήγορα.
Φύγανε λοιπόν.
Στο εστιατόριο τους
υποδέχτηκε ένα ανακουφιστικό κύμα ζεστού αέρα γεμάτο με γαργαλιστικές
μυρωδιές από το μαγείρεμα των φαγητών. Ο γέρος έβαλε τον κύκνο να καθίσει
απέναντι του στο τραπέζι και κάθισε κι αυτός. Έτσι μπορούσε να παρακολουθεί
τον κύκνο, ενώ θα έτρωγε το φαγητό του. Για να ζεσταθεί, παράγγειλε κι ένα
ποτηράκι βότκα.
Ενόσω έτρωγε μια
μερίδα αρνίσιο κρέας, και το χαιρόταν μάλιστα πολύ, παρατήρησε ότι ο κύκνος
τον κοίταζε με δυστυχισμένο ύφος. Ο γέρος λυπήθηκε το φτωχούλη κύκνο.
Νιώθοντας την επιτιμητική ματιά του τού κόπηκε κάθε όρεξη για φαί. Έπειτα του
ήρθε μια ιδέα. Φώναξε το σερβιτόρο και παράγγειλε ένα ψωμάκι και λίγη ζεστή
μπίρα με ζάχαρη. Βούτηξε το ψωμάκι στη μπίρα και το ’δωσε στον κύκνο, που
γρήγορα ξαναβρήκε τα κέφια του. Μετά το φαγητό, ικανοποιημένοι και
ξανανιωμένοι, ξαναγύρισαν στο πόστο τους.
|
δ. Στο πάρκο ήτανε μια λίμνη. Στη λίμνη ζούσε ένας κύκνος. Το
μεγαλύτερο αξιοθέατο του πάρκου. Μια μέρα εξαφανίστηκε ο κύκνος. Τον κλέψανε
κάτι αλήτες.
Ο Οργανισμός Δημόσιων
Κήπων αγόρασε καινούριο κύκνο. Δημιουργήθηκε ειδική θέση φύλακα για να
προστατεύει τον κύκνο, να μην έχει την τύχη του προκατόχου του.
Η θέση αυτή ανατέθηκε
σ’ ένα γεράκο που ζούσε μονάχος κι έρημος χρόνια ολόκληρα.
|
ε. Το επόμενο βράδυ έκανε περισσότερο κρύο. Τ’ αστέρια φαίνονταν
ασυνήθιστα λαμπερά και ο γερο-φύλακας ένιωθε το κάθε αστέρι σαν παγωμένο
καρφί μπηγμένο στη ζεστή αλλά μοναχική καρδιά του. Ωστόσο, αντιστάθηκε στον
πειρασμό να ξαναπάει, γι’ άλλη μια φορά στo εστιατόριο.
Στο κέντρο της λίμνης
φάνηκε ο κύκνος· τ’ άσπρα φτερά του
άστραφταν κάτω απ’ το φως των αστεριών.
Η σκέψη ενός ζωντανού
πλάσματος μέσα στο νερό, μια τέτοια παγωμένη νύχτα, έκανε το γέρο ν’ ανατριχιάσει.
Ο φτωχούλης κύκνος
άξιζε καλύτερη τύχη. Ο γερο-φύλακας ήταν σίγουρος ότι ο κύκνος θα καλοδεχόταν
λίγη ζεστασιά και κάμποσο φαγητό.
Τον πήρε λοιπόν στην
αγκαλιά του και τον κουβάλησε μαζί του στο εστιατόριο.
|
Διαβάστε το κείμενο της
Ζωρζ Σαρή «Και
πάλι στο σχολείο…»
Στο κείμενο έχουμε την
αφήγηση της πρώτης μέρας στο σχολείο, μετά τις καλοκαιρινές διακοπές, μιας
ομάδας κοριτσιών που φοιτούν σε Σχολή Θηλέων. Μέσα σε αυτήν την αφήγηση
μπορούμε να εντοπίσουμε μια σειρά από μικρότερες αφηγήσεις για το πώς πέρασε
κάθε κορίτσι τις καλοκαιρινές του διακοπές.
Εντοπίστε όσο πιο πολλές
μπορείτε από αυτές τις αφηγήσεις. Αν το διαβάσετε από το εγχειρίδιο,
υπογραμμίστε την καθεμιά με μαρκαδόρο υπογράμμισης διαφορετικού χρώματος. Αν το
διαβάσετε από την ιστοσελίδα του ψηφιακού σχολείου, αντιγράψτε τις αφηγήσεις σε
ένα έγγραφο Word
και χρωματίστε την καθεμιά με διαφορετική γραμματοσειρά.
v Ποιες
από αυτές είναι σε πλάγιο και ποιες σε ευθύ λόγο; Γιατί η συγγραφέας καταφεύγει
τόσο συχνά στη χρήση του διαλόγου;
v Σε
ποιο χρόνο είναι τα περισσότερα ρήματα σε αυτές τις αφηγήσεις;
v Πόσες
λέξεις περιλαμβάνει η μικρότερη και πόσες η μεγαλύτερη από αυτές;
«Και, για
να κάνουμε καλή αρχή, σας παρακαλώ για την ερχόμενη Πέμπτη να γράψετε μια έκθεση
με θέμα: Το καλοκαίρι μου.»
|
Διαλέξτε μια
από τις αφηγήσεις των κοριτσιών που εντοπίσατε στο κείμενο της Σαρή και γράψτε
σε ένα πρόγραμμα επεξεργασίας κειμένου την «έκθεση» της μαθήτριας. Θυμηθείτε τα
όσα συζητήσαμε ήδη για τα χαρακτηριστικά μιας αφήγησης.
Για να συνθέσετε την αφήγησή σας χρησιμοποιήστε το Wiki που
δημιουργήθηκε για τον σκοπό αυτό. Δημιουργήστε μια καινούρια σελίδα με το όνομα
της ηρωίδας της οποίας την ιστορία θα αφηγηθείτε και χωρίστε τις αρμοδιότητες.
Κάποιος ας γράψει την αρχή, κάποιος τη συνέχεια και κάποιος το τέλος, ενώ ένας
άλλος μπορεί να αναλάβει να «χτενίσει» συνολικά το κείμενο. Καλό θα ήταν να
έχετε αποφασίσει από πριν κάποια βασικά στοιχεία για τη ζωή και τον χαρακτήρα
της ηρωίδας σας.
Η αφήγηση σας να έχει έκταση περίπου 150-200
λέξεις και να είναι γραμμένη σε α΄ ενικό πρόσωπο. Μπορείτε να την εμπλουτίσετε
με περιγραφές, όπου θεωρείτε ότι είναι απαραίτητο.
Τώρα θα μετατρέψουμε τις
«εκθέσεις» των κοριτσιών σε ψηφιακές αφηγήσεις με εικόνα και ήχο.
Επιλέξτε ποια σημεία της αφήγησή σας θα θέλατε να ντύσετε με φωτογραφίες
και αναζητήστε τις κατάλληλες φωτογραφίες στο διαδίκτυο.
Ανοίξτε το πρόγραμμα Photo Story που θα βρείτε στην επιφάνεια εργασίας και
ακολουθώντας τις οδηγίες δημιουργήστε μια ψηφιακή αφήγηση:
1. Εισάγετε τις φωτογραφίες, τοποθετήστε τις στη
σωστή σειρά και επεξεργαστείτε τες.
2. Αποφασίστε ποια κομμάτια της αφήγησής σας θα
κρατήσετε και ποια όχι.
3. Εισάγετε το κατάλληλο κείμενο που θέλετε να
συνοδεύει κάθε φωτογραφία. Επιλέξτε το χρώμα, το μέγεθος και το είδος της
γραμματοσειράς. Όλες οι επιλογές σας σκεφτείτε αν είναι σύμφωνες με τον
χαρακτήρα της κοπέλας, όπως τον έχετε φανταστεί.
4. Ηχογραφήστε την αφήγηση σας. Αποφασίστε ποιο ή
ποια μέλη της ομάδας θα δανείσουν τη φωνή τους και ποια επιλογή θεωρείτε πιο
ταιριαστή.
5. Διαλέξτε μουσική υπόκρουση που να ταιριάζει
και ντύστε την αφήγησή σας.
Η ψηφιακή σας ιστορία να έχει διάρκεια περίπου 3΄.
Ποιους καινούριους κώδικες χρησιμοποιήσατε
στην ψηφιακή αφήγηση;
Αφαιρέσατε κάποια κομμάτια του γραπτού
κειμένου; Γιατί;
Με ποια κριτήρια διαλέξατε τις φωτογραφίες
και τη μουσική που χρησιμοποιήσατε;
Ποια στοιχεία της γραπτής αφήγησης σας
δυσκόλεψε πιο πολύ να αποδώσετε με εικόνες;
Γιατί επιλέξατε τη συγκεκριμένη μουσική
που συνοδεύει την αφήγησή σας;
Σε ποια περίπτωση θα επιλέγατε τη γραπτή
και σε ποια την ψηφιακή εξιστόρηση;
Πόσο σημαντικός εξακολουθεί να είναι ο
λόγος στην ψηφιακή αφήγηση που δημιουργήσατε; Αν έλειπε το κείμενο, θα
καταλαβαίναμε τι συμβαίνει;
Ποιες λέξεις ή φράσεις της αφήγησής σας
φωτίζονται περισσότερο μέσα από τις εικόνες που έχετε επιλέξει;
Η ψηφιακή αφήγηση χρειάζεται τις λεκτικές περιγραφές
χώρων, προσώπων κλπ.;
Ζ. Αλλες εκδοχες
Μια κάπως πιο εκτεταμένη εκδοχή αυτού του σεναρίου,
που θα επέμενε περισσότερο στα χαρακτηριστικά της γραπτής αφήγησης, θα μπορούσε
να αξιοποιηθεί στο μάθημα της Νεοελληνικής Γλώσσας της Α΄ Γυμνασίου για τη
γνωριμία των παιδιών με τον κειμενικό τύπο της αφήγησης. Σε αυτή την περίπτωση θα
έπρεπε να αναδειχθούν περισσότερο οι διαφορές της αφήγησης από την περιγραφή. Η
εξερεύνηση των μέσων με τα οποία μπορεί κανείς να αφηγηθεί μια ιστορία θα
μπορούσε να εμπλουτιστεί με την ψηφιακή
περιήγηση στην οροφή της Καπέλα Σιστίνα (ζωγραφική), την ψηφιακή περιήγηση στη ζωφόρο του
Παρθενώνα (γλυπτική), την παρακολούθηση βωβών ταινιών, την ανάγνωση κόμικς
(με ή χωρίς λόγια) και την ανάθεση στους μαθητές να αφηγηθούν μια ιστορία με
παντομίμα! Τέλος, το σενάριο μπορεί να αποτελέσει τμήμα ενός ευρύτερου project με θέμα την αφήγηση σε διάφορα γνωστικά/διδακτικά
αντικείμενα, όπως τα ομηρικά έπη και η Ιστορία.
Η. Κριτικη
Ένα
βασικό πρόβλημα που μπορεί να προκύψει κατά την εφαρμογή του συγκεκριμένου
σεναρίου είναι η ανεπάρκεια χρόνου για την δημιουργία και την παρουσίαση των ψηφιακών
αφηγήσεων των ομάδων. Οι οποιεσδήποτε τεχνικές δυσκολίες που θα συναντήσουν οι
μαθητές στη χρήση των εργαλείων δεν θα έπρεπε να μας προβληματίζουν, καθώς
είναι αναπόσπαστο κομμάτι της διαδικασίας και μπορούν να αξιοποιηθούν γόνιμα
στη συζήτηση της τελευταίας ώρας, σχετικά με τους περιορισμούς και τις
ιδιαιτερότητες του κάθε μέσου. Η συζήτηση αυτή δεν πρέπει να περιμένουμε να
είναι ούτε εξαντλητική ούτε να εμβαθύνει σε όλα τα ζητήματα˙ αποτελεί
περισσότερο μια εισαγωγή των μαθητών σε έναν ανάλογο προβληματισμό.
Θ. Βιβλιογραφια
Αποστολίδου, Β.
2012. Η λογοτεχνία στα νέα περιβάλλοντα των ΤΠΕ: Κυβερνολογοτεχνία και e-books,
ψηφιακές κοινότητες αναγνωστών, δημιουργική γραφή και αφήγηση στον ψηφιακό
κόσμο. Θεσσαλονίκη: Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας.
Κουτσογιάννης, Δ.
& Μ. Παυλίδου. 2012. Μελέτη για τον
σχεδιασμό, την ανάπτυξη και την εφαρμογή σεναρίων στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση:
για διαθεματικές δραστηριότητες στο πλαίσιο της ζώνης φιλολογικών μαθημάτων και
με άλλα γνωστικά αντικείμενα, για ημιτυπικές και άτυπες σχολικές πρακτικές, με
διαδραστικούς πίνακες και φορητούς υπολογιστές. Θεσσαλονίκη: Κέντρο Ελληνικής
Γλώσσας.
Πολίτης,
Π. 2000. Λόγος και Κείμενο. Θεσσαλονίκη: Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας. http://www.greek-language.gr/greekLang/studies/discourse/contents.html
[19.7.2013]
«Και πάλι στο σχολείο….», Ζωρζ Σαρρή
ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ
1η ομάδα
- Στο κείμενο έχουμε την αφήγηση της πρώτης μέρας στο σχολείο, μετά τις καλοκαιρινές διακοπές, μιας ομάδας κοριτσιών που φοιτούν σε Σχολή Θηλέων. Μέσα σε αυτήν την αφήγηση μπορούμε να εντοπίσουμε μια σειρά από μικρότερες αφηγήσεις για το πώς πέρασε κάθε κορίτσι τις καλοκαιρινές του διακοπές. Εντοπίστε όσο πιο πολλές μπορείτε από αυτές τις αφηγήσεις.
- Ποιες από αυτές είναι σε πλάγιο και ποιες σε ευθύ λόγο; Γιατί η συγγραφέας καταφεύγει τόσο συχνά στη χρήση του διαλόγου;
- Σε ποιο χρόνο είναι τα περισσότερα ρήματα σε αυτές τις αφηγήσεις;
2. Ποια είναι η διάθεση των κοριτσιών την πρώτη μέρα της επιστροφής τους
στο σχολείο μετά τις καλοκαιρινές διακοπές και με ποιους τρόπους την
εκδηλώνουν;
2η ομάδα
- α) Να συμπληρώσετε τον ακόλουθο πίνακα για την αφήγηση που διαβάσατε :
· Τόπος της ιστορίας · Χρόνος της ιστορίας · Η γλώσσα της αφήγησης · Ποιος αφηγείται την ιστορία; Συμμετείχε ο ίδιος στα γεγονότα που εξιστορεί; · Σε ποιο ρηματικό πρόσωπο γίνεται η αφήγηση ;
- Βρείτε στο κείμενο και σχολιάστε σημεία που φανερώνουν τη σχέση των μαθητριών μεταξύ τους, με το σχολείο και τους καθηγητές τους. Συγκρίνετε τα ευρήματα με τις δικές σας εμπειρίες και σχέσεις.
3η ομάδα
- Ποιος αφηγηματικός τρόπος κυριαρχεί στο απόσπασμα και πώς επιδρά στον αναγνώστη η επιλογή αυτή;
- Βρείτε στο κείμενο σημεία που αφορούν εφηβικές ανησυχίες και να τις συγκρίνετε με τις δικές σας
4η ομάδα
- Να αντιστοιχίσετε τα δεδομένα της πρώτης με αυτά της δεύτερης στήλης
Σχήματα λόγου παραδείγματα 1. Προσωποποιήσεις i. Όταν σαν θεά Αθηνά κατέβαινε το λοφάκι
2. Μεταφορές: ii. Η τάξη γιορτάζει τη χαρά της πρώτης μέρας 3. Παρομοιώσεις: iii. ήταν όμορφη, πιο όμορφη από πέρσι 4. Ασύνδετο σχήμα iv. έγινε χαλασμός από τα πολλά χειροκροτήματα 5. Επαναλήψεις v. Στην αυλή μεγάλες και μικρές μαθήτριες έκοβαν βόλτες
6. Εικόνες: vi. Αγκαλιές, φιλιά, γέλια, φωνές 7. Υπερβολή vii. μεγάλες και μικρές μαθήτριες 8. Αντίθεση viii. Ε, και να βλέπατε τον πύργο των παππούδων μου!…με είκοσι τέσσερις λαμπτήρες
- Συγκρίνετε τις εμπειρίες αγοριών και κοριτσιών εκείνης της εποχής με τις δικές σας.
5η ομάδα
1. Βρείτε σημεία στα οποία η αφηγήτρια σχολιάζει πρόσωπα και πράγματα τα οποία δε θα μπορούσε λογικά να ξέρει. Πώς ονομάζεται αυτός ο τύπος του αφηγητή και ποιες δυνατότητες προσφέρει στην αφήγηση;4
2. Βρείτε στο κείμενο σημεία που αφορούν παιδαγωγικές αντιλήψεις και να τις σχολιάσετε
ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΓΡΑΠΤΟΥ ΛΟΓΟΥ : Επιλέξτε ένα από τα δύο θέματα (περίπου 200 λέξεις).
- Γράφεις στο ιστολόγιο του σχολείου σου ένα άρθρο όπου περιγράφεις τη σχολική ζωή στην εποχή της Ζωρζ Σαρή και τη συγκρίνεις με τη σημερινή. (σχέσεις μαθητών, καθηγητές κτλ.)
- Μόλις έχεις επιστρέψει στο σπίτι μετά την πρώτη μέρα στο σχολείο. Γράψε στο ημερολόγιό σου μια σελίδα με τα συναισθήματα και τις προσδοκίες σου απ΄αυτή την επιστροφή.
ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ
1η ομάδα
- Στο κείμενο έχουμε την αφήγηση της πρώτης μέρας στο σχολείο, μετά τις καλοκαιρινές διακοπές, μιας ομάδας κοριτσιών που φοιτούν σε Σχολή Θηλέων. Μέσα σε αυτήν την αφήγηση μπορούμε να εντοπίσουμε μια σειρά από μικρότερες αφηγήσεις για το πώς πέρασε κάθε κορίτσι τις καλοκαιρινές του διακοπές. Εντοπίστε όσο πιο πολλές μπορείτε από αυτές τις αφηγήσεις.
- Ποιες από αυτές είναι σε πλάγιο και ποιες σε ευθύ λόγο; Γιατί η συγγραφέας καταφεύγει τόσο συχνά στη χρήση του διαλόγου;
- Σε ποιο χρόνο είναι τα περισσότερα ρήματα σε αυτές τις αφηγήσεις;
| 2. Ποια είναι η διάθεση των κοριτσιών την πρώτη μέρα της επιστροφής τους
στο σχολείο μετά τις καλοκαιρινές διακοπές και με ποιους τρόπους την
εκδηλώνουν;
| |
2η ομάδα
- α) Να συμπληρώσετε τον ακόλουθο πίνακα για την αφήγηση που διαβάσατε :
| · Τόπος της ιστορίας | |
| · Χρόνος της ιστορίας | |
| · Η γλώσσα της αφήγησης | |
| · Ποιος αφηγείται την ιστορία; Συμμετείχε ο ίδιος στα γεγονότα που εξιστορεί; | |
| · Σε ποιο ρηματικό πρόσωπο γίνεται η αφήγηση ; |
- Βρείτε στο κείμενο και σχολιάστε σημεία που φανερώνουν τη σχέση των μαθητριών μεταξύ τους, με το σχολείο και τους καθηγητές τους. Συγκρίνετε τα ευρήματα με τις δικές σας εμπειρίες και σχέσεις.
3η ομάδα
- Ποιος αφηγηματικός τρόπος κυριαρχεί στο απόσπασμα και πώς επιδρά στον αναγνώστη η επιλογή αυτή;
- Βρείτε στο κείμενο σημεία που αφορούν εφηβικές ανησυχίες και να τις συγκρίνετε με τις δικές σας
4η ομάδα
- Να αντιστοιχίσετε τα δεδομένα της πρώτης με αυτά της δεύτερης στήλης
| Σχήματα λόγου | παραδείγματα |
| 1. Προσωποποιήσεις | i. Όταν σαν θεά Αθηνά κατέβαινε το λοφάκι |
| 2. Μεταφορές: | ii. Η τάξη γιορτάζει τη χαρά της πρώτης μέρας |
| 3. Παρομοιώσεις: | iii. ήταν όμορφη, πιο όμορφη από πέρσι |
| 4. Ασύνδετο σχήμα | iv. έγινε χαλασμός από τα πολλά χειροκροτήματα |
| 5. Επαναλήψεις | v. Στην αυλή μεγάλες και μικρές μαθήτριες έκοβαν βόλτες |
| 6. Εικόνες: | vi. Αγκαλιές, φιλιά, γέλια, φωνές |
| 7. Υπερβολή | vii. μεγάλες και μικρές μαθήτριες |
| 8. Αντίθεση | viii. Ε, και να βλέπατε τον πύργο των παππούδων μου!…με είκοσι τέσσερις λαμπτήρες |
- Συγκρίνετε τις εμπειρίες αγοριών και κοριτσιών εκείνης της εποχής με τις δικές σας.
5η ομάδα
| |||
| 1. Βρείτε σημεία στα οποία η αφηγήτρια σχολιάζει πρόσωπα και πράγματα τα οποία δε θα μπορούσε λογικά να ξέρει. Πώς ονομάζεται αυτός ο τύπος του αφηγητή και ποιες δυνατότητες προσφέρει στην αφήγηση;4
2. Βρείτε στο κείμενο σημεία που αφορούν παιδαγωγικές αντιλήψεις και να τις σχολιάσετε
| |||
ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΓΡΑΠΤΟΥ ΛΟΓΟΥ : Επιλέξτε ένα από τα δύο θέματα (περίπου 200 λέξεις).
- Γράφεις στο ιστολόγιο του σχολείου σου ένα άρθρο όπου περιγράφεις τη σχολική ζωή στην εποχή της Ζωρζ Σαρή και τη συγκρίνεις με τη σημερινή. (σχέσεις μαθητών, καθηγητές κτλ.)
- Μόλις έχεις επιστρέψει στο σπίτι μετά την πρώτη μέρα στο σχολείο. Γράψε στο ημερολόγιό σου μια σελίδα με τα συναισθήματα και τις προσδοκίες σου απ΄αυτή την επιστροφή.
«Ο μικρός πρίγκιπας και η αλεπού»
1η ομάδα «Στοιχεία συγγραφέα»
- Αφού ανοίξετε την ιστοσελίδα Αντουάν σαιντ Εξυπερύ (παράγραφοι: 1η ,» επιστροφή στον πόλεμο..» και «ο Μικρός πρίγκιπας»)
Α)να μελετήσετε τη βιογραφία του συγγραφέα
Β) να εντοπίσετε αυτοβιογραφικά στοιχεία (=στοιχεία που σχετίζονται με τη ζωή του συγγραφέα) στο κείμενο.
Γ) Να ανοίξετε ένα έγγραφο word με τίτλο: «αυτοβιογραφικά στοιχεία »
και να αντιγράψετε τον πίνακα που σας δίνεται στη συνέχεια. Να τον συμπληρώσετε με στοιχεία που συγκεντρώσατε από την έρευνά σας.
| Στοιχεία συγγραφέα | Στοιχεία από το κείμενο |
| Επάγγελμα | |
| Τόποι δράσης | |
| Σχέση με φιλία | |
| Σχέση με πατρίδα |
2η ομάδα «συμβολικό παραμύθι»
Α) Αφού ανοίξετε την ιστοσελίδα χαρακτηριστικά παραμυθιού (Αφηγηματικά χαρακτηριστικά παραμυθιού) και την ιστοσελίδα blogs.sch.gr/skourti (ομοιότητες με παραμύθι)
Β) να εντοπίσετε στοιχεία παραμυθιού στο κείμενο (τουλάχιστον τέσσερα) και
Γ) Να ανοίξετε ένα έγγραφο word με τίτλο: «χαρακτηριστικά παραμυθιού»
Και να εισάγετε έναν πίνακα με δύο στήλες (1η: χαρακτηριστικά παραμυθιού και 2η : παραδείγματα από το κείμενο .
3η ομάδα «ημέρωμα»
Α) Αφού ανοίξετε την ιστοσελίδα ηλεκτρονικό λεξικό να βρείτε τη σημασία που δίνεται για το λήμμα «ημέρωμα» και «ημερώνω». Στη συνέχεια συζητήστε τη σημασία της έννοιας στο κείμενο και συγκρίνετε τις δύο σημασίες.
Β) Να ανοίξετε ένα έγγραφο word με τίτλο: «ημέρωμα» και να γράψετε σε μία παράγραφο τα συμπεράσματά σας.
4η ομάδα «αποφθέγματα»
Α) Αφού ανοίξετε την ιστοσελίδα: αποφθέγματα ( που περιλαμβάνει αποφθέγματα από το βιβλίο « ο μικρός πρίγκιπας»), να επιλέξετε 3-4 από αυτά που υπάρχουν στο απόσπασμα του βιβλίου μας ή που σας εντυπωσίασαν
Β) να ανοίξετε ένα power point με τίτλο : «αποφθέγματα μικρού πρίγκιπα» και να τα επικολλήσετε ( ένα σε κάθε διαφάνεια).
Γ) στη συνέχεια , να μπείτε στη μηχανή αναζήτησης google, να επιλέξετε εικόνες σχετικές με τα αποφθέγματα που αντιγράψατε και να τις αντιγράψετε στις αντίστοιχες διαφάνειες.
5η ομάδα: «ο μικρός πρίγκιπας στην τέχνη»
Α) Αφού ανοίξετε τη μηχανή αναζήτησης google àyoutube , να αναζητήσετε την απήχηση που έχει στην ελληνική τέχνη το κείμενό μας:
1) στη μουσική (διαφορετικές ερμηνείες)
2) στο θέατρο (διαφορετικές ερμηνείες)
Β) να ανοίξετε ένα έγγραφο word με τίτλο: «ο μικρός πρίγκιπας στην τέχνη» και να αντιγράψετε τα URL( δ/νσεις) των σχετικών βίντεο που επιλέξατε, ώστε να προβάλετε μερικά από αυτά στους συμμαθητές σας.
ΓΙΑ ΟΛΕΣ ΤΙΣ ΟΜΑΔΕΣ: Στη συνέχεια, να ανοίξετε την ιστοσελίδα https://padlet.com/stellakurti/7ua4fkc5tdj9
https://padlet.com/stellakurti/l87mrmqmcam0 και να επικολλήσετε τα αποτελέσματα της εργασίας σας.
«Η ΚΥΡΙΑ ΝΙΤΣΑ», Μ. Καραγάτσης. Φύλλα εργασίας
1ο Φύλλο (κοινό)
- Παρατηρήστε την εικόνα στη σελίδα 177 του βιβλίου σας. Με ποιον τρόπο φαίνεται να συνομιλεί με το κείμενο;
- Να δώσετε έναν πλαγιότιτλο για κάθε θεματική ενότητα που σας δίνεται:
1η. Η πρώτη μου αγάπη …ξέρω κι εγώ….
…………………………………………………………………………………………………………………..
2η. Ήταν ένα λευκό διάφανο … σαν μια πνοή καθαρού αέρα.
……………………………………………………………………………………
3η Το μάθημα της κυρίας Νίτσας …του ελληνικού αλφαβήτου.
……………………………………………………………………………………
4η Το τέλος του ειδυλλίου …ότι δεν την αγαπώ πια.
……………………………………………………………………………………
- Στο διάγραμμα που ακολουθεί, ποιες από τις πληροφορίες είναι σωστές, παρουσιάζοντας ένα στοιχείο από το κείμενο που το επιβεβαιώνει
| Πληροφορία | Σωστό/ Λάθος | Στοιχεία από το κείμενο |
| Η λειτουργία του χρόνου στο διήγημα είναι ευθύγραμμη και εστιάζει στο παρόν | ||
| Ο αφηγητής- συγγραφέας χρησιμοποιεί στοιχεία χιούμορ στην αφήγησή του | ||
| Ο συγγραφέας διατηρεί σε όλο το κείμενο μια διαλογική σχέση με τον αναγνώστη | ||
| Οι εσωτερικές σκέψεις και οι κρυφές επιθυμίες του μικρού μαθητή μεταφέρονται στον αναγνώστη μέσω του διαλόγου |
- Να αντιστοιχίσετε τα αποσπάσματα με τα εκφραστικά μέσα που ακολουθούν και να γράψετε τον λειτουργικό τους ρόλο: παρομοίωση, μεταφορά, ασύνδετο, επανάληψη, εικόνα
| απόσπασμα | Εκφραστικό μέσο | ρόλος |
| Η τάξη μας ήταν ένα γωνιακό δωμάτιο, πάντα γιομάτο ήλιο, όταν δεν ήταν συννεφιά. Η σόμπα στη γωνιά τραβούσε με θόρυβο, και κάπνιζε όλη την κάμαρα | ||
| άνοιγε η πόρτα, και έμπαινε, ωχρή, παγωμένη, τυλιγμένη στο φτωχικό δασκαλικό παλτό της, η κυρία Νίτσα. | ||
| Η απαλή και γλυκιά φωνή της, μιλούσε μέσα στις άγουρες ψυχές μας. | ||
| Το μάθημα το ρουφούσαμε σαν μέλι από το στόμα της. | ||
| Θέλουμε, θέλουμε, χωρίς να ξέρουμε τι θέλουμε. |
- Να αναγνωρίσετε και να γράψετε δίπλα σε κάθε απόσπασμα τον αφηγηματικό τρόπο που υπάρχει ( αφήγηση, εσωτερικός μονόλογος, διάλογος, φανταστικός διάλογος, περιγραφή):
Α. Η τάξη μας ήταν ……… που δε θα ‘ρχόταν η «κυρία». :……………………………………………………………..
Β. – Τι είναι, Γιαννάκη; :…… …………………………………………………………….
Γ. Το τέλος του ειδυλλίου …….μιας άσκημης γεροντοκόρης: ………………………………………………………..
Δ. Τι συλλογιζότανε;…. Μας ξέχασε;…………………………………………………………………………………………
Ε. Μα δεν είχες καιρό. ….κακή κυρία Νίτσα. ……………………………………………………………………………….
- Ποιον ακούμε να μας αφηγείται και ποια είναι η οπτική γωνία της αφήγησης;
2ο φύλλο
1η ομάδα
- «Ήταν ένα λευκό…..εννοούμαστε» και «το κέρινο γοητεία»: Να περιγράψετε την εξωτερική εικόνα της δασκάλας όπως μας τη μεταφέρει ο αφηγητής.
- Πώς σχεδίαζαν να περάσουν την ημέρα τους οι μαθητές, σε περίπτωση που η δασκάλα τους απουσίαζε;
- ΕΡΓΑΣΙΑ ΓΙΑ ΤΟ ΣΠΙΤΙ: Η κ. Νίτσα αφηγείται στο προσωπικό της ημερολόγιο την ημέρα που έζησε στο σχολείο κάνοντας μάθημα στην τάξη του αφηγητή.
2η ομάδα
- Ποιες πληροφορίες για το σχολείο της εποχής αντλούμε από την αφήγηση;
- Να καταγράψετε τα συναισθήματα του μικρού μαθητή κατά την ώρα του μαθήματος, κάνοντας σχετικές αναφορές στο κείμενο.
- ΕΡΓΑΣΙΑ ΓΙΑ ΤΟ ΣΠΙΤΙ: Να γράψετε μία επιστολή, την οποία ο αφηγητής, μεγάλος πια, στέλνει στην κ. Νίτσα και της εξομολογείται τα συναισθήματα που είχε γι’ αυτή, όταν ήταν παιδί.
3η ομάδα
- «Το μάθημα της κ. Νίτσας….σαν μέλι από το στόμα της»: Ποια χαρακτηριστικά της δασκάλας φαίνεται να ασκούν έλξη στους μαθητές και πόσο σημαντικά είναι για την ποιότητα της εκπαιδευτικής διαδικασίας;
- Το ύφος του συγγραφέα είναι εξομολογητικό και οικείο με στοχαστική διάθεση. Να επιβεβαιώσετε τα παραπάνω με στοιχεία από το κείμενο.
- ΕΡΓΑΣΙΑ ΓΙΑ ΤΟ ΣΠΙΤΙ: Σκεφτείτε και γράψτε ένα διαφορετικό τέλος για το κείμενο, ξεκινώντας την αλλαγή από τη φράση: «Το τέλος του ειδυλλίου ήταν οιχτρό..»
4η ομάδα
- . Στο τέλος της σχολικής χρονιάς ο αφηγητής δοκιμάζει μια μεγάλη απογοήτευση. Αφού γράψετε ποια είναι και πού οφείλεται, να καταγράψετε τα δικά σας συναισθήματα, όπως τα βιώνετε στο τέλος κάθε σχολικής περιόδου.
- Πώς αντιμετωπίζει ο μικρός μαθητής την αγάπη της κυρίας Νίτσας για το λοχαγό;
- ΕΡΓΑΣΙΑ ΓΙΑ ΤΟ ΣΠΙΤΙ: Σκεφτείτε και γράψτε ένα διαφορετικό τέλος για το κείμενο, ξεκινώντας την αλλαγή από τη φράση: «Το τέλος του ειδυλλίου ήταν οιχτρό..»
5η ομάδα
- Ενώ ο αφηγητής είχε αρχικά εξιδανικεύσει τη δασκάλα του, στη συνέχεια την απομυθοποίησε τελείως. Ποιοι λόγοι συνέβαλαν σε αυτό;
- Εντοπίστε τα χωρία του διηγήματος όπου ο μικρός μαθητής καταγράφει τις εσωτερικές σκέψεις και τις κρυφές επιθυμίες του. Πώς πετυχαίνει ο συγγραφέας να μεταφέρει τα συναισθήματα του παιδιού στον αναγνώστη;
- ΕΡΓΑΣΙΑ ΓΙΑ ΤΟ ΣΠΙΤΙ: Αφηγηθείτε σε μία παράγραφο μια δική σας εμπειρία από τη σχολική ζωή στο δημοτικό. Στην παράγραφο, δοκιμάστε τη μέθοδο του συγγραφέα που απευθύνεται στον αναγνώστη και χρησιμοποιεί φράσεις, όπως « θα μου πείτε», «ίσως παρατηρήσετε», «βλέπετε» κλπ.
