ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΑ,ΕΙΔΗ,ΔΟΜΗ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΟΛΟΓΙΚΟΥ ΚΕΙΜΕΝΟΥ-ΕΚΘΕΣΗ

Επιχειρηματολογία

❏ Επιχείρημα ονομάζεται κάθε λογικός συλλογισμός ή σειρά συλλογισμών που χρησιμοποιούμε για υποστηρίξουμε τις θέσεις μας ή για να αντικρούσουμε τις θέσεις κάποιου άλλου και να καταλήξουμε σε ένα αιτιολογημένο συμπέρασμα.

✔ Η χρήση επιχειρημάτων βοηθάει:

• να καταλάβουμε ποιες θέσεις είναι ορθότερες ή σημαντικότερες από άλλες

• να πείσουμε τους άλλους για την ορθότητα των θέσεών μας.

Στοιχεία του επιχειρήματος και μελέτη επιχειρημάτων

❏ Επιχειρήματα χρησιμοποιούμε σε καθημερινές συζητήσεις και διαλόγους, σε διαπραγματεύσεις, σε επίσημα κείμενα, σε άρθρα εφημερίδων, σε επιστημονικά κείμενα κ.λπ.

✔ Όταν συνθέτουμε ένα επιχειρηματολογικό κείμενο, ακολουθούμε συνήθως την εξής δομή:

Α. Εισαγωγή: εκφράζουμε τη θέση μας για ένα θέμα

Β. Δεδομένα: χρησιμοποιούμε επιχειρήματα και τεκμήρια (αποδείξεις) για να στηρίξουμε τη θέση μας

Γ. Ανασκευή: αντικρούουμε αντίθετες θέσεις-επιχειρήματα

Δ. Κατάληξη: εκφράζουμε την τελική μας θέση, το συμπέρασμα ή τις προϋποθέσεις-συνθήκες που πρέπει να υπάρχουν για να ισχύσει η θέση αυτή.

✔ Στα απλά είδη επιχειρημάτων ανήκουν:

α. τα επιχειρήματα με παραδείγματα-τεκμήρια,

π.χ. «Το περιβαλλοντικό κόστος των μεταφορών στην Αθήνα είναι υψηλότερο από παντού. Το μεταφορικό μέσο με το υψηλότερο περιβαλλοντικό κόστος είναι το πετρελαιοκίνητο ταξί· για κάθε χιλιόμετρο που διανύει ο επιβάτης του επιβαρύνεται με 0,60 ευρώ! Ακολουθούν το συμβατικό αυτοκίνητο με 0,15 ευρώ ανά επιβατοχιλιόμετρο, το πετρελαιοκίνητο λεωφορείο με 0,06 ευρώ, το βενζινοκίνητο καταλυτικό αυτοκίνητο με 0,014 ευρώ, το αυτοκίνητο υγραερίου με 0,013 ευρώ, το μετρό με 0,004 ευρώ, ενώ το τρόλεϊ έχει σχεδόν μηδενικό κόστος».

Στο παραπάνω απόσπασμα ο συγγραφέας, για να στηρίξει τη θέση του ότι το περιβαλλοντικό κόστος των μεταφορών στην Αθήνα είναι υψηλότερο από παντού, χρησιμοποιεί επιχειρήματα με παραδείγματα-τεκμήρια (παραθέτει στοιχεία για το κόστος κάθε μεταφορικού μέσου).

β. τα επιχειρήματα με αιτίες (αιτιολόγηση)

π.χ. «Είναι προτιμότερο να ενημερωνόμαστε από τις εφημερίδες, γιατί σ’ αυτές υπάρχουν πραγματικές ειδήσεις, που παρουσιάζονται με τρόπο ψύχραιμο και αντικειμενικό, ενώ παράλληλα περιέχουν αναλύσεις και κριτική των γεγονότων»

Στο παραπάνω απόσπασμα ο συγγραφέας στηρίζει τη θέση του ότι είναι προτιμότερο να ενημερωνόμαστε από τις εφημερίδες, χρησιμοποιώντας επιχειρήματα με αιτίες (αιτιολόγηση).

ΠΗΓΗ!Β ΓΚΕΚΑ

Ενδεικτική δομή ενός επιχειρηματολογικού κειμένου ( Βιβλίο του καθηγητή) •

Α. Εισαγωγή →παρουσιάζω τη θέση μου πάνω σε ένα θέμα

• Β. Δεδομένα →χρησιμοποιώ επιχειρήματα και τεκμήρια για τη στήριξη της θέσης μου

• Γ. Ανασκευή →αντικρούω αντίθετες θέσειςεπιχειρήματα

• Δ. Κατάληξη →εκφράζω την τελική άποψησυμπέρασμα -προϋποθέσεις για να ισχύσει η θέση αυτή

Γλώσσα επιχειρηματολογικών κειμένων

 • Αξίζει να επισημανθεί: 

• η χρήση ρητορικών ερωτήσεων
• η επανάληψη στοιχείων της δομής ή του περιεχομένου
• η χρήση συνδετικών λέξεων- φράσεων – που δηλώνουν ανάλογη σημασία: επίσης , συνεπώς, φυσικά, βέβαια... – που εκφράζουν πιθανότητα: μπορεί, ενδέχεται, είναι δυνατόν, πιστεύω, υποθέτω... – που εκφράζουν δεοντολογία: πρέπει, χρειάζεται, επιτρέπεται, κρίνεται απαραίτητο...

Γραπτή άσκηση 

Αφού άκουσα τις απόψεις όλων, γράφω και αιτιολογώ με επιχειρήματα τη δική μου άποψη σε μια παράγραφο με θεματική πρόταση:

• Α επιλογή «Μου αρέσει να κατοικώ σε πόλη». 

• Β επιλογή «Μου αρέσει να κατοικώ σε χωριό».

https://www.slideshare.net/ginazaza/ss-54592985

ΔΕΣ :https://slideplayer.gr/slide/2950531/

Η διδασκαλία της επιχειρηματολογίας στην Α΄, Β΄ και Γ΄ Γυμνασίου: από τη θεωρίστην πράξη Αγάθη Γεωργιάδου Σχολική Σύμβουλος Φιλολόγων.

ΕΝΤΟΠΙΣΜΟΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΟΣ ΣΕ ΚΕΙΜΕΝΟ

http://filologikesidees.blogspot.com/2013/05/blog-post_13.html

Εντοπισμός του επιχειρήματος σε κείμενο

 Ενώ είναι εύκολο να διακρίνουμε ένα επιχείρημα, όταν μας δίνεται στην τυπική, σχηματική μορφή (δηλ.προκείμενες και συμπέρασμα), είναι αρκετά δύσκολο να διακρίνουμε τη δομή του με ακρίβεια μέσα στο κείμενο. Αυτό συμβαίνει, επειδή οι συλλογισμοί στην τυπική και σύντομη μορφή περιέχουν μόνο προτάσεις κρίσεις. Σε ένα κείμενο, όμως, τα επιχειρήματα έχουν ανάπτυξη, σύνταξη και διατύπωσηπολύπλοκη. Για αυτό χρειάζεται να διακρίνουμε τις προτάσεις / ιδέες που αποτελούν τα μέρη του επιχειρήματος από τις δευτερεύουσες ιδέες που τα εξηγούν ή τα αναλύουν. Για παράδειγμα :

 Η θανατική ποινή αποτελεί καθαρό παραλογισμό από τη σκοπιά του σωφρονισμού του παραβάτη,(συμπέρασμα) που επιδιώκεται πρωταρχικά με την άσκηση συγκρατητικής επίδρασης πάνω σε εκείνον που έχει ήδη εγκληματήσει για να μην υποτροπιάσει. Γιατί ο σωφρονισμός προϋποθέτει βέβαια τη φυσική ύπαρξη του ανθρώπου, (πρώτη προκείμενη) που η θανατική ποινή την καταστρέφει.(δεύτερη προκείμενη).

Το επιχείρημα θα μπορούσε να δοθεί με την εξής τυπική δομή :

Προκείμενες Ο σωφρονισμός προϋποθέτει τη φυσική ύπαρξη του ανθρώπου.

Η θανατική ποινή καταστρέφει (τη φυσική ύπαρξη του αν θρώπου).

Συμπέρασμα Επομένως η θανατική ποινή αποτελεί καθαρό παραλογισμό από τη σκοπιά του σωφρονισμού του παραβάτη.

 Να εντοπίσετε τη δομή των επιχειρημάτων (προκείμενες

και συμπέρασμα) στα παρακάτω αποσπάσματα.

Α) [...] Θα υποστηρίξω ότι τα δικαιώματα του ανθρώπου διαθέτουν καθολική αξία και δεσμευτικότητα γιατί από πουθενά δεν έχει διατυπωθεί κάποιο πειστικό επιχείρημα που να θίγει τον κανονιστικό τους πυρήνα. Με άλλα λόγια, τα δικαιώματα του ανθρώπου θα πλήττονταν μόνο στην περίπτωση που κάποιος κατόρθωνε να μας πείσει για την καρδιά του ζητήματος: για το ότι δεν διαθέτουν όλοι οι άνθρωποι αξία,για το ότι η ανθρώπινη ζωή δεν είναι παντού άξια σεβασμού, για το ότι ο πόνος και η απόγνωση κάποιου άλλου του οποιουδήποτε άλλου είναι πράγματα για τα οποία μπορούμε ενίοτε και να αδιαφορήσουμε, για το ότι τα βασανιστήρια ή ο εξανδραποδισμός ενός ανθρώπου μπορούν κατά τις περιστάσεις να αποτελέσουν κάτι ανεκτό ή και αποδεκτό. Όσο λοιπόν κανείς δεν έχει κατορθώσει να μας πείσει με αυτόν τον τρόπο για την απαξία των δικαιωμάτων του ανθρώπου, όλα τα άλλα είναι είτε υπεκφυγές είτε παρανοήσεις είτε αντιφάσεις είτε ενσυνείδητη παραδοξολογία. Μια παραδοξολογία που κάνει τη σύγχρονη ακαδημαϊκή μόδα να εμφανίζεται ως φιλοπαιγμοσύνη αλλά εν ου παικτοίς [...]

Π. Σούρλας (Από τον ημερήσιο Τύπο)

Β) Η προστασία της αξίας του ανθρώπου και η άσκηση των ατομικών δικαιωμάτων

που κατοχυρώνονται από τα πρώτα άρθρα του Συντάγματος, προϋποθέτουν

λογικά και πρακτικά τη φυσική του ύπαρξη του πολίτη την οποία η θανατική

ποινή αφαιρεί Για αυτό το λόγο η θανατική ποινή είναι αντισυνταγματική.

Γ) Σε αυτό το σημείο τα επιχειρήματα αναμετριούνται τυφλά και αποκαποκρυσταλλώνονται

σε μια στείρα αντιπαράθεση. Η αβεβαιότητα μας για το δικαίωμα που έχουμε να σκοτώνουμε πηγάζει από το γεγονός ότι όλοι είμαστε δικαστές και διάδικοι. Χωρίς απόλυτη αθωότητα δεν υπάρχει απόλυτη κρίση. Όλοι έχουμε διαπράξει το κακό στη ζωή μας ακόμη κι αν αυτό το κακό δεν ενέπιπτε στη δικαιοδοσία του νόμου. Κανείς από εμάς δεν έχει το δικαίωμα να αναγορευτεί σε απόλυτο κριτή και να αποφανθεί για την οριστική έλλειψη του χειρότερου των ενόχων, αφού κανείς από εμάς δεν μπορεί να διεκδικήσει την απόλυτη αθωότητα Δεν υπάρχουν δίκαιοι αλλά μόνο καρδιές λιγότερο ή περισσότερο φτωχές σε δικαιοσύνη.

(Αλμπερτ Καμύ)

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

Άσκηση 3

Α. Τα δικαιώματα του ανθρώπου θα πλήττονταν μόνο στην περίπτωση που

κάποιος κατόρθωνε να μας πείσει ότι δεν διαθέτουν όλοι οι άνθρωποι αξία.

Κανείς δεν έχει κατορθώσει να μας πείσει με αυτόν τον τρόπο για την

απαξία των δικαιωμάτων του ανθρώπου.

Επομένως τα δικαιώματα του ανθρώπου διαθέτουν καθολική αξία.

Β. Η προστασία της αξίας του ανθρώπου και η άσκηση των ατομικών δικαιωμάτων

κατοχυρώνονται από τα πρώτα άρθρα του Συντάγματος. Η θανατική ποινή αφαιρεί τη φυσική ύπαρξη που είναι προϋπόθεση για την άσκηση αυτών των δικαιωμάτων.

Επομένως η θανατική ποινή είναι αντισυνταγματική.

Γ. Χωρίς απόλυτη αθωότητα δεν υπάρχει απόλυτη κρίση.

Κανείς από εμάς δεν μπορεί να διεκδικήσει την απόλυτη αθωότητα.

Επομένως κανείς από εμάς δεν έχει το δικαίωμα να αναγορευτεί σε απόλυτο κριτή και να αποφανθεί για την οριστική έλλειψη του χειρότερου των ενόχων.

(Πηγή: Μητζέλος Σπύρος).

Σημείωση: Πρόκειται για ένα από τα πιο δύσκολα σημεία της διδασκαλίας της Έκθεσης και η παραπάνω ανάλυση θεωρώ ότι είναι κατατοπιστική).

Τι είναι επιχείρημα και τι συλλογισμός;

https://blogs.sch.gr/evioanni/archives/127

Τι είναι επιχείρημα και τι συλλογισμός;

Στους τρόπους ανάπτυξης της παραγράφου εξηγούμε, αναπτύσσουμε και τελικά υποστηρίζουμε τη γνώμη μας για το Θεματικό Κέντρο.

Υπάρχουν όμως περιπτώσεις στις οποίες δεν αρκεί τελικά να εξηγήσουμε ή να αναπτύξουμε τη γνώμη μας. Αν οι αναγνώστες ή οι ακροατές μας έχουν απόψεις διαφορετικές ή αντίθετες από τις δικές μας χρειάζεται να αποδείξουμε ότι η γνώμη μας είναι σωστή. Σ’ αυτήν την περίπτωση είναι ανάγκη να διατυπώσουμε επιχειρήματα.

ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑ είναι μια σειρά αλληλένδετων προτάσεων που σχηματίζονται για να αποδείξουν την αλήθεια μιας γνώμης.

Πριν διατυπώσουμε ένα επιχείρημα, πρέπει να αναλογιστούμε τα εξής:

• Ποια άποψη θέλουμε να αποδείξουμε (δηλαδή σε ποιο συμπέρασμα πρέπει να καταλήξουμε), και
• Τι στοιχεία έχουμε στη διάθεσή μας;

Τα παραπάνω θα καθορίσουν τον τρόπο σκέψης, που αποσκοπεί στην οργάνωση του επιχειρήματος και ονομάζεται ΣΥΛΛΟΓΙΣΜΟΣ.

Α. Παραγωγικός συλλογισμός

• Στηριζόμαστε σε μια γενικά αποδεκτή αρχή-πρόταση (επιστημονική, ηθική, κοινωνική, πολιτική).
• Προσπαθούμε να την εφαρμόσουμε σε μια συγκεκριμένη περίπτωση, με σκοπό να:
• Αποδείξουμε την αλήθεια
• μιας συγκεκριμένης πρότασης-γνώμης.

Β. Επαγωγικός συλλογισμός

• Αρχίζουμε με παρατηρήσεις, μετρήσεις, πειραματικά δεδομένα, στατιστικά στοιχεία, γεγονότα –δηλαδή από συγκεκριμένες περιπτώσεις. Κάθε παρατήρηση αντιστοιχεί σε μια προκείμενη πρόταση.
• Διατυπώνουμε μια γενική πρόταση, που προκύπτει από τις παρατηρήσεις μας. Η πρόταση αυτή είναι το συμπέρασμα.

Πηγή: Άρης Γιαβρής, Παράγραφος: η δομή και η λειτουργία της, εκδόσεις Κέδρος.

ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΚΑΙ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΜΟΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΩΝ-ΣΥΛΛΟΓΙΣΜΩΝ

http://vprassas.blogspot.com/2011/01/blog-post_30.html

2.1.1.1  Επιχειρήματα / Συλλογισμοί. Αξιολόγηση και χαρακτηρισμός

Ένα επιχείρημα / συλλογισμός αξιολογείται ως προς την εγκυρότητά του, την αλήθεια του και την ορθότητά του:

2.1.1.1.1 Η εγκυρότητα ενός επιχειρήματος ή συλλογισμού (όσον αφορά στη μορφή του)

Ένα επιχείρημα/συλλογισμός είναι έγκυρο όταν είναι ορθή η συλλογιστική πορεία, όταν δηλαδή οι προκείμενες προτάσεις οδηγούν με λογική αναγκαιότητα σε ένα βέβαιο συμπέρασμα.

Σημείωση: Δεν ελέγχουμε κατά πόσο αληθεύει το επιχείρημα. Ένα επιχείρημα μπορεί να είναι έγκυρο, αλλά μη αληθές.

Όταν έχουμε τυπικούς συλλογισμούς που απαρτίζονται από δύο προκείμενες προτάσεις και ένα συμπέρασμα, τότε μπορούμε να ελέγξουμε την εγκυρότητά τους με βάση τον παρακάτω «κανόνα», ο οποίος στηρίζεται σε τρεις όρους: στο «Μέσο όρο» (Μ), που είναι το κοινό σημείο των δύο προκείμενων προτάσεων, στο «Υποκείμενο» (Υ) και στο «Κατηγόρημα» (Κ):

1^η προκείμενη:  Μ+Κ

2^η προκείμενη:  Υ+Μ

Συμπέρασμα:    Υ+Κ

Παραδείγματα:

1^ο      «Όλα τα ζωντανά πλάσματα είναι θνητά. :  1^η προκείμενη

Ο άνθρωπος είναι ζωντανό πλάσμα.         :  2^η προκείμενη

Άρα, ο άνθρωπος είναι θνητός.»             :  Συμπέρασμα 

Αξιολόγηση: Το επιχείρημα (ή ο συλλογισμός) είναι έγκυρο, διότι είναι ορθή η συλλογιστική πορεία, δηλαδή οι δύο προκείμενες προτάσεις οδηγούν με λογική αναγκαιότητα σε ένα βέβαιο συμπέρασμα.

Ειδικότερα:

• Στην 1^η προκείμενη υπάρχει ο Μ «ζωντανά πλάσματα» και το Κ «είναι θνητά».

• Στη 2^η προκείμενη υπάρχει το Υ «ο άνθρωπος» και ο Μ «ζωντανά πλάσματα».
• Και στο συμπέρασμα το Υ και το Κ.

Άρα με βάση τον παραπάνω κανόνα ο συλλογισμός είναι έγκυρος.

      2^ο      «Το νερό σταματάει τη δίψα.

               Η θάλασσα είναι νερό.

                Άρα, η θάλασσα σταματάει τη δίψα..»

Αξιολόγηση: Το επιχείρημα (ή ο συλλογισμός) είναι έγκυρο, διότι είναι ορθή η συλλογιστική πορεία, δηλαδή οι δύο προκείμενες προτάσεις οδηγούν με λογική αναγκαιότητα σε ένα βέβαιο συμπέρασμα.

Ειδικότερα:

• Στην 1^η προκείμενη υπάρχει ο Μ «νερό» και το Κ «σταματάει τη δίψα».
• Στη 2^η προκείμενη υπάρχει το Υ «η θάλασσα» και ο Μ «νερό».
• Και στο συμπέρασμα το Υ και το Κ.

Άρα με βάση τον παραπάνω κανόνα ο συλλογισμός είναι έγκυρος.

Κανόνες εγκυρότητας κατηγορικών συλλογισμών 1)   Ο Μέσος Όρος (Μ) δεν πρέπει να υπάρχει στο Συμπέρασμα.      Η δομή του συλλογισμού πρέπει να είναι:  1η προκείμενη:  Μ+Κ                                                    2η προκείμενη:  Υ+Μ                                                    Συμπέρασμα:    Υ+Κ                Π.χ.   «Όλα τα ζωντανά πλάσματα είναι θνητά. : 1η προκείμενη             Ο άνθρωπος είναι ζωντανό πλάσμα.         : 2η προκείμενη                         Άρα, ο άνθρωπος είναι θνητός.»                       : Συμπέρασμα Όταν ο Μ υπάρχει στο Συμπέρασμα, είναι άκυρος (παραλογισμός).                Π.χ.   «Τα γλυκά αρέσουν.                 : Υ+Μ             Ό,τι αρέσει είναι καλό.            : Μ+Κ             Άρα, ό,τι αρέσει είναι γλυκό.»  : Μ+Υ             2)        Ο συλλογισμός πρέπει να έχει τρεις όρους (Υ+Μ+Κ).Όταν υπάρχει και τέταρτος όρος («όρων τετράς») είναι άκυρος.        Συνήθης περίπτωση είναι παραλογισμός-σόφισμα που παρουσιάζεται με τη μορφή ενός Μέσου Όρου (Μ) με δύο σημασίες, μιας κυριολεκτικής  (Μ1) και μιας μεταφορικής (Μ2), οπότε οι όροι είναι τέσσερις.                Π.χ.  «Μία από τις αριθμητικές πράξεις είναι η διαίρεση.      :Υ+Μ1                         Η διαίρεση καταστρέφει τους λαούς.                            : Μ2+Κ                           Άρα,  μία από τις αριθμητικές πράξεις                         καταστρέφει τους λαούς.»                                            : Υ+Κ 3)        Ο (Μ) πρέπει σε μια τουλάχιστον από τις προκείμενες να είναι γενικός.           Π.χ.  «Όλα τα ζωντανά πλάσματα είναι θνητά. : 1η προκείμενη γενική Ο άνθρωπος είναι ζωντανό πλάσμα.        : 2η προκείμενη             Άρα, ο άνθρωπος είναι θνητός.»                       : Συμπέρασμα Όταν οι προκείμενες είναι μερικές δε συνάγεται λογικό συμπέρασμα, οπότε είναι άκυρος (παραλογισμός). Π.χ.    «Μερικά φυτά είναι δέντρα.              Οι θάμνοι είναι φυτά.              Άρα, οι θάμνοι είναι δέντρα.»                         4)        Οι όροι Υποκείμενο και Κατηγόρημα δεν πρέπει να είναι ευρύτεροι στο Συμπέρασμα.           Π.χ.  «Όλα τα ζωντανά πλάσματα είναι θνητά. : 1η προκείμενη Ο άνθρωπος είναι ζωντανό πλάσμα.         : 2η προκείμενη             Άρα, ο άνθρωπος είναι θνητός.»                        : Συμπέρασμα        Αν είναι ευρύτεροι ο συλλογισμός είναι άκυρος (παραλογισμός).                Π.χ.  «Μερικοί μεσογειακοί είναι Έλληνες.        Όλοι οι Έλληνες είναι Ευρωπαίοι.        Άρα, όλοι οι Ευρωπαίοι είναι μεσογειακοί.»    5)        Όταν οι προκείμενες είναι καταφατικές και το Συμπέρασμα είναι απαραίτητα καταφατικό. Αν το Συμπέρασμα είναι αποφατικό-αρνητικό τότε δεν έχει καμιά λογική βάση.        6)        Το Συμπέρασμα είναι αποφατικό-αρνητικό στην περίπτωση που οι προκείμενες διαφέρουν κατά το ποιόν (η μια είναι καταφατική και η άλλη αποφατική). Π.χ.   «Κανένα έμβιο δεν είναι ανόργανο.     : αποφατική             Μερικά όντα είναι έμβια.                     : καταφατική             Άρα, μερικά όντα δεν είναι ανόργανα.»  : αποφατικό 7)        Από αποφατικές προκείμενες δε συνάγεται κανένα Συμπέρασμα. Αν συναχθεί τότε ο συλλογισμός είναι πάντα άκυρος. Π.χ.   «Κανένα έμβιο δεν είναι ανόργανο.      : αποφατική             Μερικά όντα δεν είναι έμβια.               : αποφατική             Άρα, μερικά όντα δεν είναι ανόργανα.»  : αποφατικό 8)        Το Συμπέρασμα είναι μερικό στην περίπτωση που οι προκείμενες διαφέρουν κατά το ποσό (η μία είναι γενική και η άλλη μερική). Π.χ.   «Κανένα έμβιο δεν είναι ανόργανο.     : γενική             Μερικά όντα είναι έμβια.                     : μερική             Άρα, μερικά όντα δεν είναι ανόργανα.»           : μερικό

2.1.1.1.2        Η αλήθεια ενός επιχειρήματος ή συλλογισμού (όσον αφορά στο περιεχόμενό του)

Ένα επιχείρημα/συλλογισμός είναι αληθές όταν τόσο οι προκείμενες προτάσεις όσο και το συμπέρασμα αληθεύουν, ανταποκρίνονται δηλαδή στις συνθήκες αληθείας που διέπουν την πραγματικότητα.

Παραδείγματα: (τα προηγούμενα)

1^ο         «Όλα τα ζωντανά πλάσματα είναι θνητά. : 1^η προκείμενη

Ο άνθρωπος είναι ζωντανό πλάσμα.         : 2^η προκείμενη

            Άρα, ο άνθρωπος είναι θνητός.»                         : Συμπέρασμα

Αξιολόγηση: Το επιχείρημα (ή ο συλλογισμός) είναι αληθές, διότι και οι προκείμενες και το συμπέρασμα αληθεύουν, ανταποκρίνονται δηλαδή στις συνθήκες αληθείας που διέπουν την πραγματικότητα.

      2^ο         «Το νερό σταματάει τη δίψα.

                  Η θάλασσα είναι νερό.

                  Άρα, η θάλασσα σταματάει τη δίψα.»

Αξιολόγηση: Το επιχείρημα (ή ο συλλογισμός) είναι αναληθές, διότι η δεύτερη προκείμενη είναι ανακριβής, αφού δε λαμβάνει υπόψη της τις ιδιαιτερότητες του θαλασσινού νερού, το οποίο εμπεριέχει αλάτι και άρα δεν ξεδιψάει, οπότε προκύπτει ένα αναληθές συμπέρασμα που δεν ανταποκρίνεται στις συνθήκες αληθείας που διέπουν την πραγματικότητα.

2.1.1.1.3        Η ορθότητα ενός επιχειρήματος ή συλλογισμού (όσον αφορά στη μορφή και στο περιεχόμενό του)

Ένα επιχείρημα/συλλογισμός είναι λογικώς ορθό όταν είναι και έγκυρο και αληθές.

Επισήμανση: Ένας λογικώς ορθός συλλογισμός ονομάζεται/αποτελεί απόδειξη.

Παραδείγματα: (τα προηγούμενα)

1^ο          «Όλα τα ζωντανά πλάσματα είναι θνητά. : 1^η προκείμενη

 Ο άνθρωπος είναι ζωντανό πλάσμα.         : 2^η προκείμενη

             Άρα, ο άνθρωπος είναι θνητός.»           : Συμπέρασμα

Αξιολόγηση: Το επιχείρημα (ή ο συλλογισμός) είναι λογικώς ορθό, διότι είναι καιέγκυρο, αφού είναι ορθή η συλλογιστική πορεία, δηλαδή οι δύο προκείμενες προτάσεις οδηγούν με λογική αναγκαιότητα σε ένα βέβαιο συμπέρασμα, καιαληθές, αφού οι προκείμενες και το συμπέρασμα αληθεύουν, ανταποκρίνονται δηλαδή στις συνθήκες αληθείας που διέπουν την πραγματικότητα.

      2^ο      «Το νερό σταματάει τη δίψα.

               Η θάλασσα είναι νερό.

               Άρα, η θάλασσα σταματάει τη δίψα.»

Αξιολόγηση: Το επιχείρημα (ή ο συλλογισμός) δεν είναι λογικώς ορθό, διότι αν και είναι  έγκυρο (είναι ορθή η συλλογιστική πορεία και οι προκείμενες προτάσεις οδηγούν με λογική αναγκαιότητα σε ένα βέβαιο συμπέρασμα), δεν είναι αληθές (η δεύτερη προκείμενη είναι ανακριβής, δε λαμβάνει δηλαδή υπόψη της τις ιδιαιτερότητες του θαλασσινού νερού, το οποίο εμπεριέχει αλάτι, οπότε προκύπτει ένα αναληθές συμπέρασμα που δεν ανταποκρίνεται στις συνθήκες αληθείας που διέπουν την πραγματικότητα).

Ένα επιχείρημα  ή ένας συλλογισμός, λοιπόν, ενδέχεται να είναι:

• Έγκυρο και αληθές, άρα λογικώς ορθό.
• Έγκυρο και μη αληθές, άρα μη λογικώς ορθό.
• Άκυρο και αληθές, άρα μη λογικώς ορθό.
• Άκυρο και μη αληθές, άρα μη λογικώς ορθό. 

ΕΙΔΗ ΣΥΛΛΟΓΙΣΜΩΝ

(ΘΕΩΡΙΑ ΚΑΙ ΑΣΚΗΣΕΙΣ)

http://e-keimena.gr/index.php?option=com_content&view=article&id=159:eidh-syllogismwn-theoria-paradeigmata&catid=94:exercises&Itemid=41 

Στοιχεία θεωρίας

Ι. ΣΥΛΛΟΓΙΣΜΟΙ – ΣΥΛΛΟΓΙΣΤΙΚΗ ΠΟΡΕΙΑ

ΓΕΝΙΚΗ ΟΔΗΓΙΑ: Για να βρούμε το είδος του συλλογισμού π.χ. σε μία παράγραφο, καταγράφουμε τα βασικά νοήματα, διατυπώνοντας τις προτάσεις με τον απλούστερο δυνατό τρόπο. Λειτουργούμε δηλαδή αφαιρετικά, ώστε να συγκεντρώσουμε απλές προτάσεις της τυπικής λογικής.

Προσέχουμε ιδιαίτερα τη μετάβαση από τη θεματική περίοδο στις αμέσως επόμενες προτάσεις.

Α. Συλλογισμοί: Ως προς την πορεία προς το συμπέρασμα

1. Παραγωγικός: Μετάβαση από το Γενικό στο Ειδικό /Μερικό [ Γ > Ε ] π.χ.

Π1: Όλοι οι άνθρωποι είναι θνητοί

Π2: Ο Σωκράτης είναι άνθρωπος

Σ: Ο Σωκράτης είναι θνητός

2. Επαγωγικός: Μετάβαση από το Ειδικό/Μερικό στο Γενικό [ Ε > Γ ] π.χ.

Π1: Το σπουργίτι πετάει στον ουρανό

Π2: Το περιστέρι πετάει στον ουρανό

Π3: Ο γλάρος πετάει στον ουρανό

Π4: Το σπουργίτι, το περιστέρι, ο γλάρος είναι πουλιά.

Σ: Άρα (όλα) τα πουλιά πετούν στον ουρανό

3. Αναλογικός: Μετάβαση από ένα Ειδικό/Επιμέρους σε ένα άλλο Ειδικό/Επιμέρους

[ Ε1 > Ε2 ] π.χ.

Π1: Το πορτοκάλι είναι φρούτο και έχει βιταμίνες

Π2: Το μήλο είναι φρούτο

Σ: Άρα, κατά πάσα πιθανότητα, το μήλο έχει βιταμίνες

ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Η παραγωγική – επαγωγική συλλογιστική πορεία διαπιστώνεται

α. είτε από τη μετάβαση από την πρώτη προκείμενη στη δεύτερη

β. είτε από τη μετάβαση από τις προκείμενες προς το συμπέρασμα

Β. Συλλογισμοί: Ως προς το είδος των προτάσεων που αποτελούν τις προκείμενες

1. Κατηγορικοί: όταν οι προκείμενες αποτελούν κατηγορικές προτάσεις, δηλαδή έχουν κατηγορούμενο ή κατηγόρημα (=τι κάνει/πράττει ένα Υποκείμενο)

2. Υποθετικοί: όταν μία έστω από τις προκείμενες αποτελεί υποθετική πρόταση

3. Διαζευκτικοί: όταν μία έστω από τις προκείμενες αποτελεί διαζευκτική πρόταση

Γ. Είδη επαγωγικών συλλογισμών

1. Γενίκευση: από κάποιο ή κάποια επιμέρους στοιχεία οδηγούμαστε γενικεύοντας σε ένα συμπέρασμα για το ευρύτερο σύνολο.

Παράδειγμα 1

Π1: Το σώμα α θερμαινόμενο διαστέλλεται.

Π2: Το σώμα β θερμαινόμενο διαστέλλεται.

Π3: Το σώμα γ θερμαινόμενο διαστέλλεται.

Π4: Τα σώματα α, β, γ είναι μέταλλα.

Σ: Άρα, όλα τα μέταλλα θερμαινόμενα διαστέλλονται.

Παράδειγμα 2

Π1: Στο περσινό μου ταξίδι στο Παρίσι ένας τελωνειακός μου φέρθηκε αγενέστατα

Π2: Ο τελωνειακός ήταν Γάλλος

Σ: Άρα (όλοι) οι Γάλλοι είναι αγενείς

2. Αίτιο – αποτέλεσμα: Όταν μία Προκείμενη ή το Συμπέρασμα εμπεριέχουν τη σύνδεση ενός Αιτίου με ένα Αποτέλεσμα.

Παράδειγμα 1

Π1: Μελέτησα πιο πολύ απ’ όλους (αίτιο) [Ειδικό]

Π2: Όποιος μελετάει πιο πολύ απ’ όλους (αίτιο) παίρνει κατά κανόνα το μεγαλύτερο βαθμό (αποτέλεσμα) [Γενικό]

Σ: Άρα θα πάρω το μεγαλύτερο βαθμό (αποτέλεσμα)

Παράδειγμα 2

Π1: Ένα βαρύ όχημα πέρασε από το δρόμο (αίτιο) [Ειδικό]

Π2: Όταν περνούσε, τα τζάμια του σπιτιού μας έτριζαν (αποτέλεσμα) [Ειδικό]

Σ: Όταν περνούν βαρέα οχήματα (αίτιο) τρίζουν τα τζάμια των σπιτιών (αποτέλεσμα) [Γενικό]

3. Αναλογία: Όταν μία Προκείμενη ή το Συμπέρασμα εμπεριέχουν τη Σύγκριση ή Συσχετισμό, πραγματικό ή μεταφορικό, δύο καταστάσεων.

Παράδειγμα 1 (Κυριολεκτική Αναλογία)

Π1: Ο Πόντιος Πιλάτος γνώριζε πολύ καλά ποιος είχε δίκαιο, αλλά απέφυγε να πάρει θέση (Κατάσταση Α) [Ειδικό]

Π2: Στη χθεσινή δύσκολη συνεδρίαση πολλοί συνάδελφοι γνώριζαν ποιος είχε δίκαιο, αλλά απέφυγαν να πάρουν θέση (Κατάσταση Β) [Ειδικό]

Σ: Πολλοί συνάδελφοι στα δύσκολα είναι σαν τον Πόντιο Πιλάτο (Μόνιμος, Γενικός Συσχετισμός καταστάσεων Α και Β) [Γενικό]

Παράδειγμα 2 (Μεταφορική Αναλογία)

Π1: Το ποδόσφαιρο διδάσκει στα παιδιά τη συνεργασία, την υπευθυνότητα και την επίμονη προσπάθεια μέχρι την τελική νίκη. (Κατάσταση Α) [Ειδικό]

Π2: Αυτά τα μαθήματα μάς δίνει και η ζωή. (Κατάσταση Β) [Ειδικό]

Σ: Το ποδόσφαιρο είναι σαν τη ζωή. (Μόνιμος, Γενικός Συσχετισμός καταστάσεων Α και Β) [Γενικό]

ΙΙ. ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΩΝ ΣΥΛΛΟΓΙΣΜΩΝ / ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΩΝ

Α. ΓΕΝΙΚΑ

1. Έγκυρος συλλογισμός ή επιχείρημα: Όταν οι Προκείμενες οδηγούν κατά λογικό και αναγκαίο τρόπο στο Συμπέρασμα. Η σωστή/ορθή λογική πορεία από τις Προκείμενες στο Συμπέρασμα.

Παράδειγμα 1 (έγκυρο)

Π1: Τα ζώα χρειάζονται τροφή

Π2: Ο σκύλος είναι ζώο

Σ: Ο σκύλος χρειάζεται τροφή

Παράδειγμα 2 (έγκυρο)

Π1: Η λαβίδα είναι όργανο

Π2: Η κιθάρα είναι όργανο

Σ: Η λαβίδα είναι κιθάρα

Παράδειγμα 3 (μη έγκυρο)

Π1: Τα ζώα χρειάζονται τροφή

Π2: Ο σκύλος είναι ζώο

Σ: Ο σκύλος γαυγίζει

2. Αληθής συλλογισμός ή επιχείρημα: Όταν οι Προκείμενες και το Συμπέρασμα ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα.

Παράδειγμα 1 (αληθές)

Π1: Τα τεχνολογικά επιτεύγματα στηρίζονται στην επιστήμη

Π2: Ο ηλεκτρονικός υπολογιστής είναι τεχνολογικό επίτευγμα

Σ: Ο ΗΥ στηρίζεται στην επιστήμη

Παράδειγμα 2 (μη αληθές)

Π1: Τα πτηνά πετούν στον ουρανό

Π2: Η στρουθοκάμηλος είναι πτηνό

Σ: Η στρουθοκάμηλος πετάει στον ουρανό

3. Ορθός συλλογισμός η επιχείρημα: Εγκυρότητα + Αλήθεια. Θα πρέπει να είναι ταυτόχρονα Έγκυρος και Αληθής

Παράδειγμα 1 (έγκυρο – μη αληθές – μη ορθό)

Π1: Η θάλασσα είναι νερό

Π2: Το νερό σταματάει τη δίψα

Σ: Η θάλασσα σταματάει τη δίψα

Παράδειγμα 2 (μη έγκυρο – αληθές – μη ορθό)

Π1: Μερικοί άνθρωποι είναι φιλόσοφοι

Π2: Ο Σωκράτης είναι άνθρωπος

Σ: Ο Σωκράτης είναι φιλόσοφος

Παράδειγμα 3 (έγκυρο – αληθές – ορθό)

Π1: Τα φυτά χρειάζονται οξυγόνο

Π2: Η τριανταφυλλιά είναι φυτό

Σ: Άρα η τριανταφυλλιά χρειάζεται οξυγόνο

Β. ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΩΝ ΕΠΑΓΩΓΙΚΩΝ ΣΥΛΛΟΓΙΣΜΩΝ

Οι επαγωγικοί συλλογισμοί κανονικά αξιολογούνται ως προς το κατά πόσο οδηγούν σε τέλεια και ασφαλή επαγωγή. Αυτό είναι το βασικό κριτήριο που καθορίζει την αλήθεια, άρα και την ορθότητά τους.

Ειδικότερα λοιπόν, ελέγχουμε κατά πόσο υπάρχει:

1. Τέλεια και ασφαλής επαγωγή, κατά πόσο δηλαδή είναι πλήρες και επαρκές το πλήθος των ειδικών στοιχείων, βάσει των οποίων συνάγεται το γενικό συμπέρασμα, οπότε οδηγούν σε ένα βέβαιο συμπέρασμα και οι συλλογισμοί θεωρούνται αληθείς-ορθοί.

2. Ατελής και επισφαλής επαγωγή, κατά πόσο δηλαδή είναι ανεπαρκές το πλήθος των ειδικών στοιχείων, βάσει των οποίων συνάγεται το γενικό συμπέρασμα, οπότε οδηγούν σε συμπέρασμα το οποίο

α. ή έχει απλώς πιθανολογικό χαρακτήρα, χωρίς να είναι όμως απολύτως ασφαλές, ούτε όμως και απολύτως λανθασμένο,

β. ή είναι αυθαίρετο, και οι συλλογισμοί θεωρούνται μη αληθείς-μη ορθοί.

Άρα έχουμε:

1. Τέλεια επαγωγή: όταν ελέγχονται όλα τα επιμέρους στοιχεία ενός συνόλου ή ένα επαρκές πλήθος του, ένα προς ένα, και καταλήγουμε με ασφάλεια σε ένα γενικότερο συμπέρασμα για το σύνολο

2. Ατελή επαγωγή: όταν ελέγχονται δειγματοληπτικά κάποια στοιχεία, ένα αντιπροσωπευτικό δείγμα ενός ευρύτερου συνόλου και βγαίνει πιθανολογικά και κατ’ εκτίμηση ένα συμπέρασμα για το ευρύτερο σύνολο.

Ειδικότερα ως προς τα τρία (3) είδη του επαγωγικού συλλογισμού ισχύουν τα ακόλουθα:

1. Στην επαγωγή ως Γενίκευση έχουμε Τέλεια Επαγωγή, εφόσον η γενίκευση στηρίζεται σε επαρκή αριθμό στοιχείων και Ατελή Επαγωγή, εφόσον η γενίκευση στηρίζεται σε ανεπαρκή αριθμό στοιχείων (Ο επαρκής ή ανεπαρκής αριθμός καθορίζεται από το πλήθος των επιμέρους σε σχέση με το σύνολο)

2. Στην επαγωγή ως Αίτιο-Αποτέλεσμα υπάρχει το σύστημα Αναγκαίας και Επαρκούς Αιτίας (Αναγκαία είναι η αιτία που χωρίς αυτή δεν μπορεί να προκύψει το συγκεκριμένο αποτέλεσμα και Επαρκής είναι η αιτία που μόνη της μπορεί να οδηγήσει στο συγκεκριμένο αποτέλεσμα (αρκεί και μόνο αυτή).

Τέλεια Επαγωγή υπάρχει, εφόσον η αιτία είναι αναγκαία και επαρκής.

Ατελής Επαγωγή, εφόσον η αιτία είναι μόνο το ένα από τα δύο ή και τίποτα από τα δύο.

3. Στην επαγωγή ως Αναλογία υπάρχει Τέλεια Επαγωγή, εφόσον οι ομοιότητες είναι επαρκείς σε αριθμό και σχετικές με το θέμα και Ατελής Επαγωγή, εφόσον οι ομοιότητες των συγκρινόμενων δεν είναι επαρκείς σε αριθμό και σχετικές με το θέμα.

© Κ. ΚΑΡΕΜΦΥΛΛΗΣ, ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ Γ’ ΛΥΚΕΙΟΥ, ΕΚΔ. ΚΑΛΑΜΑΡΙ, ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 2000

Βλέπε και:

1. Ε. Π. Παπανούτσος, Τέλεια και Ατελής επαγωγή, Κριτική της επαγωγής

2. http://vprassas.blogspot.gr/2011/06/blog-post_2284.html

Ασκήσεις

Να βρεθεί η συλλογιστική πορεία (παραγωγική – επαγωγική) στις παρακάτω παραγράφους

1. Ανέκαθεν η οικονομική δράση του ανθρώπου ήταν μια δράση μέσα στη φύση και πάνω στη φύση. Αν στην πρώτη φάση της ιστορικής εξέλιξης των σχέσεων του ανθρώπου με αυτήν το κυρίαρχο γνώρισμα στάθηκε η εξάρτηση του ανθρώπου από τις δυνάμεις της φύσης και του περιβάλλοντος, στη δεύτερη και πιο πρόσφατη φάση, και μάλιστα από τη βιομηχανική επανάσταση και μετά, η σχέση μεταβάλλεται και το κυρίαρχο γνώρισμα γίνεται πλέον η υποταγή της φύσης στον άνθρωπο. Έτσι, ενώ αρχικά και επί μακρόν έκτοτε η φυσική τάξη φάνηκε να επιβάλλεται στον άνθρωπο, στη συνέχεια και ιδίως τα τελευταία 200 περίπου χρόνια η ανθρώπινη τάξη (ή αταξία) επιβλήθηκε πάνω στη φύση και το περιβάλλον.

2. Πολλοί υπεύθυνοι του Άουσβιτς ήταν αναγνώστες του Γκαίτε και λάτρεις του Μπραμς. Δεν πιστεύω ότι η διάδοση της λογοτεχνικής παιδείας και της μουσικής καλλιέργειας συντελεί απαραιτήτως στην πρόοδο του καλού.

3. Ο τουρισμός γενικά, κυρίως δε σε χώρες μικρές σαν την Ελλάδα, αποτελεί μια ανθρώπινη δραστηριότητα η οποία εντάσσεται στις προσπάθειες οικονομικής ανάπτυξης της χώρας, περιέχει όμως πολλά στοιχεία αστάθειας στις σχέσεις ανθρώπου και περιβάλλοντος και περικλείει πολλούς κινδύνους. Αρκεί να θυμηθούμε ότι σε μικρές κοινωνίες (π.χ. νησιά) ο ανθρώπινος πληθυσμός στην τουριστική περίοδο μπορεί και να δεκαπλασιαστεί, με όλα τα επακόλουθα αυτής της αύξησης για τους τοπικούς φυσικούς πόρους, τους ρυθμούς ζωής της συγκεκριμένης κοινότητας και τον πολιτισμό της. Σε αυτή την κλίμακα του κοινωνικού φαινομένου της απότομης πληθυσμιακής επίθεσης η συμβατική λύση που δίνει ο βιομηχανοποιημένος τουρισμός είναι κατ' ανάγκη επιθετική. Μεγάλα ξενοδοχειακά συγκροτήματα βιάζουν πολλές φορές το περιβάλλον, «πακέτα» για την καλύτερη «εκμετάλλευση» των τουριστών ετοιμάζονται, αγροτικά προϊόντα γεμάτα χημικά στοιχεία και κακότεχνα προϊόντα «δήθεν» λαϊκής τέχνης παράγονται.

4. Δεν έχουμε άλλη επιλογή από το να είμαστε ανταγωνιστικοί. Από το να πετύχουμε, δηλαδή, να οικοδομήσουμε μια υγιή οικονομία, από το να παρακολουθούμε τις τεχνολογικές εξελίξεις, από το να εξυγιάνουμε τον δημόσιο τομέα, από το να δημιουργήσουμε ένα κράτος ευέλικτο, χωρίς ωστόσο να υστερεί στους τομείς της κοινωνικής πρόνοιας και της φροντίδας προς τις ενδεείς οικονομικά και κοινωνικά κατηγορίες πολιτών. Μόνον έτσι θα πάψουμε να είμαστε και να χαρακτηριζόμαστε «ουραγοί της Ευρώπης» και «υπηρέτες των Ευρωπαίων». Η επίτευξη των στόχων σύγκλισης της ελληνικής οικονομίας με τα ευρωπαϊκά οικονομικά μεγέθη δεν είναι θέμα μόνο αριθμών. Είναι και θέμα ουσίας. Διότι η βελτίωση των οικονομικών μεγεθών μακροπρόθεσμα, αλλά σε ορισμένους τομείς και μεσοπρόθεσμα, οδηγεί στη βελτίωση του βιοτικού επιπέδου, των υπηρεσιών, του κράτους πρόνοιας και γενικότερα στη βελτίωση της ποιότητας ζωής για όλους μας.

5. Στη χώρα μας παράλληλα με τα περιστατικά κακοποίησης ή παραμέλησης παιδιών, που κάθε χρόνο έρχονται στο φως, θα πρέπει να αναλογιστούμε και άλλα προβλήματα που τείνουν να λάβουν χρόνιο χαρακτήρα: την εκμετάλλευση της παιδικής εργασίας καθώς και την αποστέρηση των δικαιωμάτων πρόσβασης στην εκπαίδευση και την περίθαλψη για τα παιδιά των μεταναστών ή άλλων κοινωνικών ομάδων. Όσο κι αν η εικόνα παραμένει συγκεχυμένη λόγω της έλλειψης επαρκών στοιχείων σε καμιά περίπτωση δεν μπορεί να θεωρηθεί απόλυτα ικανοποιητική. Τα δικαιώματα των παιδιών παραβιάζονται με τρόπους και έκταση, που κάθε άλλο παρά κολακεύουν τον πολιτισμό μας.

6. Η φαντασία είναι απαραίτητη για να καταλάβει κανείς την πραγματικότητα. Την αξία που έχει η φαντασία τη συναντά κανείς στα μαθηματικά. Γιατί, για να αποδείξεις ότι κάτι ισχύει, πρέπει πρώτα να περάσεις από την υπόθεση ότι δεν ισχύει. Αυτό κι αν απαιτεί φαντασία!

7. Σήμερα η συζήτηση για την κοινωνική αλλαγή επικεντρώνεται στο αίτημα για συνεργασία και συνύπαρξη των λαών, στην προσπάθεια να οδηγηθούμε από ένα πλήθος μικρών και μεγάλων κοινωνικών συνόλων σε μια ενιαία κοινότητα ανθρώπων. Το πιο απτό και προχωρημένο δείγμα δημιουργίας στην εποχή μας μιας ευρύτερης από τον παραδοσιακό τύπο κράτους κοινωνίας είναι ασφαλώς η Ευρωπαϊκή Ένωση. Το εγχείρημα, βέβαια, δεν είναι νέο στην ιστορία. Τηρουμένων των αναλογιών, τόσο κατά το απώτερο όσο και κατά το πρόσφατο παρελθόν, επιχειρήθηκε να δημιουργηθούν μεγάλοι κοινωνικοί σχηματισμοί. Έτσι, τον 4ο αιώνα π.Χ., ο Μέγας Αλέξανδρος κατόρθωσε να συνενώσει πολλές κοινωνίες ανθρώπων σε ένα ενιαίο κράτος, ενώ μόλις τον περασμένο αιώνα δημιουργήθηκαν οι συνασπισμοί της Σοβιετικής Ένωσης και της Γιουγκοσλαβίας. Η μοίρα όλων αυτών των προσπαθειών ήταν κοινή: κάποια στιγμή να διαλυθούν εις τα εξ ων συνετέθησαν.

ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ 2003

8. Η Ελλάδα μετατρέπεται σταδιακά σε μια πολύ-πολιτισμική κοινωνία. Η εξέλιξη αυτή οπωσδήποτε περιπλέκει την κατάσταση, καθώς αναδεικνύει νέες κοινωνικές, θρησκευτικές και πολιτιστικές παραμέτρους του προβλήματος. Ταυτόχρονα, καθιστά πιο επιτακτική την ανάγκη να εκσυγχρονιστούν οι κρατικές υπηρεσίες προσαρμοζόμενες στα νέα δεδομένα και να συνεργαστούν αποτελεσματικότερα με το πλήθος των μη κυβερνητικών οργανώσεων που δραστηριοποιούνται στο έργο αυτό.

9. O περιπτεράς μου, ένας εξηντάρης λαϊκός τύπος, κουνούσε το κεφάλι του με αγανάκτηση. «Τι σόι άνθρωποι είναι αυτοί», ξέσπασε, «που δεν ανοίγουν εφημερίδα ούτε όταν την έχουν αγοράσει;» Αναφερόταν στους όχι λίγους πελάτες του που, αφού πάρουν στα χέρια τους και πληρώσουν την α ή τη β εφημερίδα, βγάζουν από μέσα το cd, το dvd ή όποιο άλλο, απαραίτητο πλέον, δώρο περικλείεται στο σελοφάν και πετούν το έντυπο σώμα στον πρώτο κάδο απορριμμάτων που βρίσκουν μπροστά τους.

Αλήθεια, τι σόι άνθρωποι; Τι σόι λαός; Για ποιο επίπεδο πολιτισμού και ποια ποιότητα ανθρώπων μιλάμε, όταν έχουμε έναν λαό που δε διαβάζει;

10. Θεσμοί που δοκιμάστηκαν στο παρελθόν επί αιώνες, που καθιερώθηκαν µε αίμα πολύ, έχουν πια διαβρωθεί. Η οικογένεια, που ήταν η ζεστή φωλιά όπου πλάθονταν κι οπλίζονταν ο άνθρωπος, κάθε μέρα γίνεται και πιο σκιώδης. Ο τρόπος ζωής που είχε το παρελθόν κληροδοτήσει από γενιά σε γενιά – τιμιότητα, ντροπή, αξιοπρέπεια και κοινωνική συνεργασία – κινδυνεύει και αναιρείται καθημερινά από την πρακτική της εποχής µας. Το παρελθόν, ως αυθεντία, ως πηγή κανόνων βίου, υποφέρει από δεινή αμφισβήτηση.

ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ 2004

11. Λέγεται πως ο επιστήμονας ευθύνεται μόνο γι’ αυτό που κάνει και όχι για τον τρόπο με τον οποίο κάποιοι το χρησιμοποιούν. Όπως, δηλαδή, ο κατασκευαστής μαχαιριών είναι υπεύθυνος μόνο για την ποιότητα του προϊόντος του και όχι για την ενδεχόμενη φονική χρήση του, έτσι και ο επιστήμονας είναι υπόλογος μόνο για την ορθότητα των ανακαλύψεών του και όχι για τη βλαβερή αξιοποίησή τους. Και όπως δεν μπορεί να κατηγορείται ο πρώτος στην περίπτωση ενός φόνου, έτσι δεν μπορεί να κατηγορείται και ο δεύτερος στην περίπτωση, για παράδειγμα, ενός πολέμου.

12. Το ξεκίνημα του 21ου αιώνα μας φέρνει αντιμέτωπους με ποικίλα προβλήματα, την έκταση και τις συνέπειες των οποίων είναι δύσκολο να προβλέψει κανείς. Το δεύτερο ήμισυ του 20ού αιώνα επεφύλαξε πολλές εκπλήξεις στο χώρο της ανάπτυξης των νέων τεχνολογιών και στην πρόοδο της επιστήμης. Η παγκοσμιοποίηση της οικονομίας και της γνώσης έχει επιφέρει θεαματικές αλλαγές στην κοινωνική δομή και οργάνωση πολλών κρατών. Η «κοινωνία της πληροφορίας» κατέστησε αναγκαίο τον επαναπροσδιορισμό των μεθόδων και των τεχνικών της εργασίας και έθεσε σε νέα βάση το θέμα κατάκτησης της γνώσης. Σήμερα δεν έχει τόσο αξία η γνώση αυτή καθεαυτή, αφού εξελίσσεται με ταχύτατους ρυθμούς και παλιώνει προτού καν γίνει κτήμα των πολλών.

13. Φαίνεται πως η εποχή µας προτιμά να απορρίψει το παρελθόν. Κάθε μέρα που περνάει, η φωνή του παρελθόντος εξασθενεί, απομακρύνεται για τους περισσότερους από εμάς που επιδιώκουμε να ζήσουμε την εποχή µας και σπάνια σκεφτόμαστε να πάμε αντίθετα στο ρεύμα... Κάθε μέρα που περνάει, το παρελθόν ως Ιστορία, ως Τέχνη, ως στοχασμός, ως αποκάλυψη του μυστηρίου μέσα µας και γύρω µας δεν µας λέει τίποτε. Επισκεπτόμαστε ένα μουσείο και φεύγουμε από εκεί ασυγκίνητοι. Τριγυρνούμε σε µια πολιτεία που το παρελθόν την έχει ανυψώσει σε μνημείο κάλλους και Ιστορίας, και δε μένει ξύπνια μέσα µας παρά µια κοντόφθαλμη και δυσκίνητη περιέργεια ή, το χειρότερο, µια καταγέλαστη ματαιοδοξία πως βρισκόμαστε, πως γνωρίζουμε, πως σκεφτήκαμε τη φημισμένη αυτή πολιτεία. Αλλά βαθύτερα, αυτή η πολιτεία για µας δεν έχει φωνή, δεν έχει φυσιογνωμία, δεν µας φέρνει κανένα μήνυμα. Το παρελθόν της απομένει για τον εσωτερικό µας κόσμο βουβό.

ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ 2004

14. Έπειτα, ας μην ξεχνούμε ότι ο άνθρωπος που δεν βλέπει ή δεν θέλει να αναγνωρίσει τα όριά του και να παραδεχτεί το «μη περαιτέρω», χάνει τον αυτοέλεγχο και από στιγμή σε στιγμή κινδυνεύει να παραπατήσει και να τσακιστεί. Οι τραγικοί ήρωες, που έχει πλάσει το θέατρο του πολιτισμού μας, αυτό το μοιραίο λάθος πλήρωσαν ακριβά. Έχασαν την επίγνωση των ορίων τους, των ανθρώπινων ορίων. Δεν κατάλαβαν ότι κάποια βαθιά χαραγμένη γραμμή σημαδεύει ένα ανυπέρβλητο σύνορο. Την αγνόησαν ή την περιφρόνησαν, και οι δείλαιοι πήδησαν την τάφρο. Τους είχε τυφλώσει το πάθος της δύναμης, του πλούτου, της δόξας. Όταν αντιλήφθηκαν τη μωρία τους, ήταν αργά: η ευτυχία είχε γλυστρήσει μέσ’ από τα χέρια τους, η ζωή με τις χαρές της είχε φύγει ανεπιστρεπτί...

ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ 2005

15. Ἡ συνηθισμένη, ὡστόσο, μορφὴ τοῦ φανατισμοῦ εἶναι ἀληθινὰ ἀποκρουστική. Ὁ φανατικός, σ’ ὅλες τὶς ἐποχές, εἶναι στενοκέφαλος καὶ στενόκαρδος. Τὸ ὀπτικό του πεδίο εἶναι περιορισμένο καὶ τὸ πείσμα του ἀκατανίκητο. Ἀγνοεῖ τοὺς συμβιβασμούς, ἀλλ’ ἀγνοεῖ καὶ τὶς καλόπιστες κ’ εὐγενικὲς παραχωρήσεις. Φρουρὸς συχνὰ ἑνὸς δόγματος ποὺ ὑποστηρίζει τὶς ἐξοχότερες ἀρετές, ὅσο προχωρεῖ τὶς χάνει ὁ ἴδιος. Γίνεται ἀπάνθρωπος, ὠμός, σκαιός, ἀποθηριώνεται, γιὰ νὰ ἐξανθρωπίσει τοὺς ἀνθρώπους. Ὁ φανατισμὸς δημιουργεῖ καταστάσεις βρασμοῦ. Ἀλλὰ βρασμοῦ ἀπὸ ἐμπάθεια, μίσος, ἀκόμη κ’ ἐγκληματικὴ διάθεση. Ἂς θυμηθοῦμε τὰ ὁλοκαυτώματα κατὰ τὸ Μεσαίωνα καὶ τὴν Ἀναγέννηση. Θηρία καὶ ὄχι ἄνθρωποι τὰ ἐπραγματοποίησαν.

ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ 2006

Να βρεθεί το είδος των συλλογισμών στις παρακάτω παραγράφους

16. Ένας ξένος συγγραφέας έχει κάνει την παρατήρηση ότι, αν ο Δάσκαλος δεν πλουτίζει ούτε ανακαινίζει τα επιστημονικά του εφόδια και τις επαγγελματικές του δεξιότητες, είναι γιατί έχει να κάνει πάντοτε με παιδιά, ανώριμους δηλαδή και με περιορισμένη ικανότητα ανθρώπους, που εύκολα δεσπόζει στον κύκλο τους. Επομένως, του λείπει ο «ανταγωνισμός» με ομοίους του, που είναι πάντοτε έτοιμοι και πολλές φορές ικανοί να του αμφισβητήσουν την υπεροχή, όπως συμβαίνει στα άλλα επαγγέλματα. Δεν χρειάζεται να «πολεμήσει» σκληρά και προς σκληρούς αντιπάλους, σαν τους βιοπαλαιστές· μέσα στην τάξη είναι ο «ένας», «ο παντογνώστης», «ο φωτισμένος». Ποια δύναμη και ποια σοφία μπορούν ν’ αντιπαρατάξουν στο «πνεύμα» του οι μικροί μαθητές; Και για τούτο επαναπαύεται στα λιγοστά πνευματικά του κεφάλαια.

ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ 2004

17. Η μεγάλη αντοχή του πνευματικού δημιουργού γεννιέται και συντηρείται, κατά κύριο λόγο, από την ψυχή του. Η φλογερή αγάπη προς το έργο του και η πίστη η αδιάσειστη στον προορισμό αυτού του έργου είναι οι μεγάλες πηγές της δύναμης του. Αυτές δεν τον αφήνουν (και στην περίπτωση ακόμη της κλονισμένης υγείας) να λυγίσει. Ο άνθρωπος που αγαπάει και πιστεύει αυτό που κάνει, ζει όρθιος με την ψυχή του.

ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ 2006

18. Ενόψει της νέας χιλιετίας, το ανθρώπινο γένος είναι υποχρεωμένο να σχεδιάσει ένα νέο εκπαιδευτικό σύστημα και να διαμορφώσει τους όρους ενός νέου πολιτισμού. Και είναι υποχρεωμένο να το πράξει τούτο -επιτρέψτε μου να επισημάνω- όχι γιατί το εκπαιδευτικό σύστημα και ο πολιτισμός του παρελθόντος απέτυχαν, αλλά διότι άλλαξε η κοινωνία. Τίποτε από όσα ο άνθρωπος μπορεί να σκεφθεί και να δημιουργήσει -αν πρόκειται να καταστεί βιώσιμο- δεν είναι δυνατό να υπάρξει ερήμην της κοινωνίας. Αλλάζουν οι κοινωνικές συνθήκες; Αλλάζουν, επίσης, οι ιδέες, οι πεποιθήσεις, οι μορφές της τέχνης, οι επιστημονικές αντιλήψεις και ούτω καθεξής.

ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ 2003

19. Η ∆ημοκρατία περνάει στον καιρό μας και δοκιμασία και κρίση. Το πρόβλημά της είναι σύνθετο. Δοκιμασία για τη ∆ημοκρατία είναι η ανάγκη να κυβερνήσει ανθρώπινα σύνολα τεράστια, που ξεπερνάνε τα φυσικά της μέτρα. Γιατί το δημοκρατικό πολίτευμα είναι εφικτό εκεί όπου όλα βρίσκονται στα μέτρα του ανθρώπου, όπου η άσκηση της εξουσίας κι ο έλεγχός της είναι άμεσα ή σχεδόν άμεσα, όπου το άτομο έχει υπόσταση, δεν μεταβάλλεται σ’ απρόσωπη μονάδα μέσα σε αστρονομικό αριθμό.

ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ 2008

20. Η γλωσσομάθεια είναι σήμερα περισσότερο αναγκαία από ποτέ, ως δεξιότητα που αυξάνει τις πιθανότητες να βρει κάποιος εργασία. Παρόμοια με τη γλωσσομάθεια, η εκπαίδευση στη χρήση των ηλεκτρονικών υπολογιστών, συνιστά μιαν εκ των ων ουκ άνευ δεξιότητα μέσα στην ψηφιακή εποχή. Άνθρωπος που δε γνωρίζει χειρισμό ηλεκτρονικών υπολογιστών και χρήση σχετικών προγραμμάτων, θα μειονεκτεί κατά πάσα πιθανότητα στην διαδικασία κάλυψης μιας θέσης εργασίας.

Επιμέλεια - Συγκέντρωση υλικού:

Κ. Καρεμφύλλης, Φιλόλογος,

Ελληνογαλλική Σχολή Καλαμαρί, Θεσσαλονίκη

 ΕΙΔΗ ΣΥΛΛΟΓΙΣΜΩΝ

(ΘΕΩΡΙΑ ΚΑΙ ΑΣΚΗΣΕΙΣ)

http://e-keimena.gr/index.php?option=com_content&view=article&id=160:--12--&catid=120:answers&Itemid=41 

Απαντήσεις

1. Η παράγραφος αναπτύσσεται με παραγωγική συλλογιστική πορεία, διότι ξεκινάει από τα μία γενική διαπίστωση (Ανέκαθεν η οικονομική δράση του ανθρώπου ήταν μια δράση μέσα στη φύση και πάνω στη φύση) και εξειδικεύει ύστερα τις δράσεις μέσα και πάνω στη φύση.

2. Η παράγραφος αναπτύσσεται με επαγωγική συλλογιστική πορεία, διότι από τις επιμέρους περιπτώσεις των βασανιστών με Γκαίτε και Μπραμς καταλήγει σε μια γενικότερη άποψη για την πνευματική καλλιέργεια.

3. Η παράγραφος αναπτύσσεται με παραγωγική συλλογιστική πορεία, διότι ξεκινάει αναφερόμενη γενικά σε κινδύνους του τουρισμού και έπειτα συγκεκριμενοποιεί αυτούς τους κινδύνους.

4. Η παράγραφος αναπτύσσεται με παραγωγική συλλογιστική πορεία, διότι ξεκινάει από τη γενική ανάγκη «να είμαστε ανταγωνιστικοί» και έπειτα μεταβαίνει σε εξειδικεύσεις αυτής της ανταγωνιστικότητας

5. Η παράγραφος αναπτύσσεται με επαγωγική συλλογιστική πορεία, διότι ξεκινάει από την αναφορά συγκεκριμένων περιστατικών παραβίασης των δικαιωμάτων των παιδιών και καταλήγει στη γενική άποψη για τη χαμηλή ποιότητα του πολιτισμού μας.

6. Η παράγραφος αναπτύσσεται με παραγωγική συλλογιστική πορεία, διότι ξεκινάει από τη γενική διαπίστωση ότι η φαντασία είναι αναγκαία για τη σύλληψη της πραγματικότητας και καταλήγει στην ωφέλεια της για τα μαθηματικά, μια ειδική επιστήμη.

7. Η παράγραφος αναπτύσσεται με παραγωγική συλλογιστική πορεία, διότι ξεκινάει από τo γενικό αίτημα για συνεργασία και συνύπαρξη των λαών και εξειδικεύει στη συνέχεια με τις απόπειρες ενοποίησης όπως η Ευρωπαϊκή Ένωση, το κράτος του Μ. Αλεξάνδρου κ.λπ.

8. Στην παράγραφο υπάρχει παραγωγική συλλογιστική πορεία, διότι αρχικά προβάλλεται η γενική διαπίστωση για μετατροπή της Ελλάδας σε πολυπολιτισμική κοινωνία και έπειτα παρουσιάζεται η ανάδειξη νέων εξειδικευμένων παραμέτρων και αναγκών του προβλήματος.

9. Στην παράγραφο υπάρχει επαγωγική συλλογιστική πορεία, διότι ξεκινάει από ένα συγκεκριμένο περιστατικό (συμπεριφορά των νεοελλήνων κατά την αγορά μιας εφημερίδας) και καταλήγει σε μια γενική γνώμη για την ποιότητα και το επίπεδο του λαού.

10. Στην παράγραφο υπάρχει επαγωγική συλλογιστική πορεία. Αρχικά προβάλλονται όψεις της διάβρωσης των θεσμών και στο τέλος προβάλλεται το γενικό συμπέρασμα ότι «Το παρελθόν, ως αυθεντία, ως πηγή κανόνων βίου, υποφέρει από δεινή αμφισβήτηση».

11. Ο συλλογισμός στην παράγραφο είναι αναλογικός. Συσχετίζονται ο κατασκευαστής μαχαιριών και η απουσία δικής του ευθύνης για την κακή χρήση των μαχαιριών του με τον επιστήμονα και την απουσία των ευθυνών του στην υπόθεση του πολέμου.

12. Στην παράγραφο υπάρχει παραγωγική συλλογιστική πορεία, διότι στη θεματική περίοδο μιλάει γενικά για ποικίλα προβλήματα και εκπλήξεις του 21 ου αιώνα και έπειτα εξειδικεύει σε κάποια από αυτά (νέες τεχνολογίες, επιστήμες κ.λπ.).

13. Στην παράγραφο εντοπίζεται παραγωγική συλλογιστική πορεία, διότι ξεκινάει από τη γενική διαπίστωση πως «η εποχή µας προτιμά να απορρίψει το παρελθόν» και συνεχίζει προβάλλοντας ειδικές όψεις αυτής της απόρριψης («Επισκεπτόμαστε ένα μουσείο και φεύγουμε από εκεί ασυγκίνητοι, τριγυρνούμε σε µια πολιτεία που δε μένει ξύπνια μέσα µας κ.λπ.»

14. Στην παράγραφο υπάρχει παραγωγική συλλογιστική πορεία, διότι στη θεματική περίοδο μιλάει γενικά για τον άνθρωπο που «δεν βλέπει ή δεν θέλει να αναγνωρίσει τα όριά του» και στη συνέχεια μεταβαίνει στην παρουσίαση της ειδικής περίπτωσης των τραγικών ηρώων και της ύβρεως που αυτοί έχουν διαπράξει.

15. Στην παράγραφο υπάρχει παραγωγική συλλογιστική πορεία. Διατυπώνεται στη θεματική περίοδο η γενική διαπίστωση για το «αποκρουστικό πρόσωπο του φανατισμού» και έπειτα παρουσιάζονται οι ποικίλες και πολλαπλές συμπεριφορές των φανατικών που επιβεβαιώνουν τον αποκρουστικό χαρακτήρα του φανατισμού.

Να βρεθεί το είδος των συλλογισμών στις παρακάτω παραγράφους

16. Ο συλλογισμός στην παράγραφο είναι παραγωγικός. Το Συμπέρασμα προτάσσεται:

Π1: Όπου απουσιάζει ο ανταγωνισμός ο άνθρωπος δεν πλουτίζει τα εφόδιά του

Π2: Μέσα στη σχολική τάξη ο Δάσκαλος δε συναντά τον ανταγωνισμό από τους μικρούς του μαθητές.

Σ: Ο Δάσκαλος δεν πλουτίζει ούτε ανακαινίζει τα επιστημονικά του εφόδια και τις επαγγελματικές του δεξιότητες.

17. Ο συλλογισμός στην παράγραφο είναι επαγωγικός:

Π1: Η μεγάλη αντοχή του πνευματικού δημιουργού γεννιέται και συντηρείται από την ψυχή του.

Π2: Η φλογερή αγάπη προς το έργο του και η πίστη η αδιάσειστη στον προορισμό αυτού του έργου είναι οι μεγάλες πηγές της δύναμης του.

Π3: Αυτές (η πίστη και η αγάπη) δεν τον αφήνουν να λυγίσει.

Σ: Ο άνθρωπος που αγαπάει και πιστεύει αυτό που κάνει, ζει όρθιος με την ψυχή του.

18. Ο συλλογισμός στην παράγραφο είναι παραγωγικός:

Π1: Όταν αλλάζουν οι κοινωνικές συνθήκες, αλλάζουν, επίσης, οι ιδέες, οι πεποιθήσεις, οι μορφές της τέχνης, οι επιστημονικές αντιλήψεις και ούτω καθεξής.

Π2: Οι ιδέες, οι πεποιθήσεις, οι μορφές της τέχνης, οι επιστημονικές αντιλήψεις συνιστούν τον πολιτισμό και εκφράζονται μέσα από την εκπαίδευση.

Σ: Άρα το ανθρώπινο γένος είναι υποχρεωμένο να σχεδιάσει ένα νέο εκπαιδευτικό σύστημα και να διαμορφώσει τους όρους ενός νέου πολιτισμού.

19. Ο συλλογισμός στην παράγραφο είναι επαγωγικός:

Π1: Το δημοκρατικό πολίτευμα είναι εφικτό εκεί όπου όλα βρίσκονται στα μέτρα του ανθρώπου, όπου η άσκηση της εξουσίας κι ο έλεγχός της είναι άμεσα ή σχεδόν άμεσα, όπου το άτομο έχει υπόσταση.

Π2: Στη σύγχρονη εποχή δοκιμασία για τη ∆ημοκρατία είναι η ανάγκη να κυβερνήσει τεράστια ανθρώπινα σύνολα, που ξεπερνάνε τα φυσικά της μέτρα.

Σ: Η ∆ημοκρατία περνάει στον καιρό μας και δοκιμασία και κρίση

20. Ο συλλογισμός μέσα στην παράγραφο είναι αναλογικός, διότι από την ωφέλεια (ανεύρεση εργασίας) μιας επιμέρους δεξιότητας, της γλωσσομάθειας, οδηγείται στην πιθανή ωφέλεια μιας άλλης δεξιότητας, της γνώσης Η/Υ, για την ανεύρεση εργασίας.

Επιμέλεια υλικού και απαντήσεις:

Κ. Καρεμφύλλης, Φιλόλογος,

Ελληνογαλλική Σχολή Καλαμαρί, Θεσσαλονίκη