Τάσος Λειβαδίτης ,Καντάτα -Λογοτεχνία Γ Λυκείου

 

Τάσος Λειβαδίτης (1921-1988)  

http://ebooks.edu.gr/ebooks/v/html/8547/2710/Keimena-Neoellinikis-Logotechnias_G-Lykeiou_html-empl/index_a_10_02.html

Γεννήθηκε στην Αθήνα το 1921. Ασχολήθηκε με τη δημοσιογραφία και την ποίηση. Η πρώτη του ποιητική συλλογή εκδόθηκε το 1952. Ακολούθησαν άλλες επτά συλλογές που ενσωματώθηκαν στη συγκεντρωτική έκδοση με τον τίτλο Ποίηση (1952-1963). Η ποίησή του εκφράζει σε πλατιές συνθέσεις καταστάσεις της εποχής μετά την Αντίσταση και την Απελευθέρωση με προβληματισμούς από την καθημερινή ζωή. Άλλα έργα του: Οι τελευταίοι (1966), Νυχτερινός επισκέπτης (1972), Σκοτεινή πράξη (1974), Ο διάβολος με το κηροπήγιο (1975), Βιολί για μονόχειρα (1976), Ανακάλυψη (1977) κ.ά.

 Έχει τιμηθεί με το Α' Κρατικό Βραβείο Ποίησης το 1980.

Τάσος Λειβαδίτης

http://ebooks.edu.gr/ebooks/v/html/8547/2710/Keimena-Neoellinikis-Logotechnias_G-Lykeiou_html-empl/index_a_10_01.html

Καντάτα  

[απόσπασμα]

Η Καντατα Ειναι ενα Συνθετικο ποίημα με θεατρική, θα λέγαμε, σύνθεση. Ο ίδιος ο ποιητής δίνει στην αρχή το σκηνικό και τα πρόσωπα. Σκηνικό: Συνοικιακός δρόμος σύγχρονης πόλης. Αρχίζει να βραδιάζει. Πρόσωπα: Ποιητής. Ο άνθρωπος με το κασκέτο. Διάφοροι περαστικοί. Χορός από γυναίκες και άνδρες (οι γυναίκες μαζεμένες σε μια εξώπορτα· οι άντρες αριστερά, πλάι στη σκαλωσιά μιας οικοδομής). Στο απόσπασμά μας μιλάει ο άνθρωπος με το κασκέτο. Είναι η δεύτερη φορά που παίρνει το λόγο. Την πρώτη φορά αφηγήθηκε τη σύλληψη ενός φτωχού ανθρώπου — «επιγραφοποιός το επάγγελμα». «Συχνά» λέει ο ποιητής, «του αρέσει να μιλάει σε ύφος βιβλικό».

Ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΜΕ ΤΟ ΚΑΣΚΕΤΟ

16.	Και την πρώτη νύχτα μπήκε μες στο κελί ένας άνθρωπος που 'χε χάσει το πρόσωπο του, κι ακούμπησε το φανάρι που κρατούσε κάτω στο πάτωμα.
17.	Κι ο ίσκιος του μεγάλωσε πάνω στον τοίχο.
18.	Και τον ερώτησε: πού έχεις κρυμμένα τα όπλα;
19.	Κι εκείνος, κανείς δεν ξέρει αν από σύμπτωση, ή ίσως για ν' απαντήσει,
20.	έβαλε το χέρι πάνω στην καρδιά του.
21.	Και τότε τον χτύπησε. Ύστερα μπήκε άλλος άνθρωπος που 'χε χάσει το πρόσωπό του και τον χτύπησε κι αυτός.
22.	Κι οι άνθρωποι που 'χαν χάσει το πρόσωπό τους, ήσαν πολλοί.
23.	Και ξημέρωσε. Και βράδιασε.
24.	Ημέρες σαράντα.
25.	Κι ήρθαν στιγμές που φοβήθηκε πως θα χάσει το λογικό του.
26.	Και τον έσωσε μια μικρή αράχνη στη γωνιά, που την έβλεπε ακούραστη κι υπομονετική να υφαίνει τον ιστό της.
27.	Και κάθε μέρα τής τον χάλαγαν με τις μπότες τους μπαίνοντας.
28.	Κι εκείνη τον ξανάρχιζε κάθε μέρα. Και της τον χάλαγαν πάλι. Και τ' άρχιζε ξανά.
29.	Εις τους αιώνας των αιώνων.

  

Λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής 

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

1. Να παρακολουθήσετε τα διαδραματιζόμενα μέσα στο απόσπασμα με τη βοήθεια των λέξεων «νύχτα», «κελί», «τον ρώτησε», «τον χτύπησε», «τον έσωσε».
2. Γιατί ο ποιητής χαρακτηρίζει τους βασανιστές του φυλακισμένου με τη φράση «είχαν χάσει το πρόσωπό τους»;
3. Ποιος είναι ο ρόλος της αράχνης μέσα στο απόσπασμά μας; Τι εννοεί ο ποιητής λέγοντας ότι «τον έσωσε μια αράχνη»;
4. Να επισημάνετε τα στοιχεία του βιβλικού ύφους και να δείξετε τη σημασία τους για το ποίημα.

Τάσος Λειβαδίτης

https://www.greek-language.gr/digitalResources/ancient_greek/anthology/mythology/browse.html?text_id=274

Καντάτα

(αποσπάσματα)

[...]
άντρες
α΄ ημιχόριο
Καθώς, λοιπόν, ξεφύγαμε από τη Σκύλα και τη Χάρυβδη, και βγήκαμε στ’ ανοιχτά
γνωρίσαμε άλλους πιο τρομερούς κινδύνους: των συντρόφων τη ξαφνική λιγοψυχιά,
του κουπολάτη την τυφλή υπακοή, ή την κρυφή φιλοδοξία του άλλου,
την εύκολη αναγνώριση, τον έπαινο του ταπεινού και την αδιαφορία του μεγάλου,
τη ζήλεια, την αμφιβολία, τη χίμαιρα, την πανουργία που χαμογελά και την υστεροβουλία που δίνει,
κι απ’ όλα πιο χειρότερο, όταν όχι η ελπίδα πια, μα κι αυτός ο ίδιος ο πόνος σου σ’ αφήνει.

β΄ ημιχόριο
Α, οι ηλίθιοι, που πήγαμε και χαθήκαμε στην ξενιτιά, κάτω απ’ τα τείχη της Ιερουσαλήμ, ή στην παλιά πολυτραγουδημένη Τροία
χωρίς κανένας Όμηρος να πει κάτι για μας. Μα νά, που όπως ύστερ’ από καιρό μπαίνει κανείς στο σπίτι που του λήστεψαν, ανοίγουμε δακρύζοντας και μπαίνουμε
στην Ιστορία.

[...]
ποιητής
Τίποτα. Κανείς. Η πόλη κουλουριασμένη σαν ένα μυστηριακό ζώο
με το σκοτεινό του τρίχωμα διάστιχτο απ’ τα φανάρια των δρόμων.
Ένα ζευγάρι βγαίνει αγκαλιασμένο από κάποιο κέντρο,
τα φώτα των αυτοκινήτων τούς δίνουν μια στιγμή
το σπασμένο, ωχρό προσωπείο της Ηλέκτρας και του Ορέστη, λίγο πριν απ’ την αναπότρεπτη πράξη,
ενώ, πελώριες κι αόρατες, σαν Ερινύες, τους παραμονεύουν στο βάθος του δρόμου
η κούραση, η μοιχεία — κι η συνήθεια.

Ποιός είναι, λοιπόν, αυτός που μένει στο ίδιο σπίτι με σένα,
που τρώει στο ίδιο τραπέζι με σένα, που κοιμάται στο ίδιο κρεβάτι με σένα; Δεν τον γνώρισες ποτέ.
Κι αυτός εκεί, το πρόσωπο τυλιγμένο με σκοτάδι, που ορθώνεται αντιμέτωπος
σ’ ό,τι πας να λησμονήσεις — ποιός είναι; Κανείς.
Μόνο τα χέρια του τυφλού Οιδίποδα ανοιγμένα να του δείχνουνε το δρόμο, σ’ αγγίζουν καμιά φορά
μες στο συνωστισμό. Στο γειτονικό κακόφημο ξενοδοχείο «Βυζάντιον» μπαινοβγαίνουν οι μαστρωποί κι οι αρσενοκοίτες,
στην πόρτα ο μονόφθαλμος θυρωρός, κατευθείαν απόγονος των Παλαιολόγων, γεμάτος σπυριά, αλκοολικά όνειρα και βαριές κληρονομιές —
με συγχωρείτε, αυτός ο δρόμος πού βγάζει; Όχι, όχι αυτόν, ούτ’ εκείνον,
μη, μη... έτσι να στρίψεις τη γωνιά
γκρεμίζεσαι στο χάος...
[...]

Τάσος Λειβαδίτης. [1960] 1978. Καντάτα. 4η έκδ. Αθήνα: Κέδρος. Και στον συγκεντρωτικό τόμο: Τάσος Λειβαδίτης. 2015. Ποίηση 1 (1950–1966). Αθήνα: Μετρονόμος.

http://users.sch.gr/papangel/sch/lit/ko.livaditis1.htm

Εισαγωγή στο ποιητικό έργο του Τάσου Λειβαδίτη

Ο Τάσος Λειβαδίτης ανήκει στην πρώτη μεταπολεμική γενιά. Η ποίησή του είναι πολιτικά ενταγμένη, με σαφή ανθρωπιστικά σήματα. Έχοντας διατελέσει εξόριστος για τις πολιτικές του ιδέες, θητεύει στην «ποίηση του στρατοπέδου», της οποίας αποτελεί έναν από τους αντιπροσωπευτικότερους εκπροσώπους. Κατά τον Αργυρίου, «ξεκινάει, ως ποιητής, έχοντας την αίσθηση ότι μετέχει σ’ ένα συλλογικό σώμα και το αντιπροσωπεύει. Ως κορυφαίος ενός χορού, εκφράζει τα αισθήματα και τα οράματα του συλλογικού σώματος στο οποίο, οικεία βουλήσει, εντάχθηκε».¹

Η ποίησή του βρίσκεται συγκεντρωμένη σε τρεις τόμους 1200 περίπου σελίδων και μπορεί να χωριστεί σε τρεις περιόδους:²

Πρώτη περίοδος (1946-1956). Σ’ αυτήν ανήκουν οι συλλογές Μάχη στην άκρη της νύχτας, Αυτό το αστέρι είναι για όλους μας, Φυσάει στα σταυροδρόμια του κόσμου κ. ά. Στην πρώτη περίοδο είναι έντονος ο βιωματικός χαρακτήρας της ποίησής του. Έχουμε μια «ποίηση του στρατοπέδου», μια ωμή, σχεδόν νατουραλιστική περιγραφή των δοκιμασιών της εξορίας, αλλά συγχρόνως στο έργο προβάλλεται η αισιοδοξία και η πίστη στη μελλοντική δικαίωση των αγωνιστών. Μεγάλο τμήμα της πρώτης περιόδου ανήκει στο μικτό είδος επικής και λυρικής ποίησης: Ηρωικές πράξεις και συμπεριφορές συνιστούν το επικό στοιχείο, ενώ το λυρικό αναδεικνύεται μέσα από τη συναισθηματική φόρτιση των ανθρώπινων χαρακτήρων. Από την άποψη του φρονήματος εντάσσεται στο σοσιαλιστικό ρεαλισμό, με κυρίαρχα μοτίβα τον αγώνα, τη μάχη, τη συντροφικότητα, τα ανθρωπιστικά ιδανικά.

Δεύτερη περίοδος (1957-1966). Έργα αυτής της περιόδου είναι Οι γυναίκες με τ’ αλογίσια μάτια, Καντάτα, Οι τελευταίοι κ. ά.  Παρατηρείται μια μεταβολή στο ποιητικό όραμά του για τον κόσμο. Αρχίζουν τώρα να τον απασχολούν προβλήματα που σχετίζονται με το θέμα της ήττας της αριστεράς στον εμφύλιο πόλεμο και εμφανίζονται οι πρώτοι υπαρξιακοί προβληματισμοί. Παράλληλα με τα μοτίβα της πρώτης περιόδου, που δεν παύουν να υπάρχουν, προστίθενται και συναισθήματα φθοράς, πτώσης, αμφιβολίας, πικρίας, απογοήτευσης . Επίσης διαφοροποιείται κάπως και η στιχουργική, δηλ. ο σύντομος, άμεσος, μονοσήμαντος στίχος της πρώτης περιόδου, γίνεται τώρα εκτενέστερος και πιο πολυσήμαντος.

Τρίτη περίοδος (1972-1987). Συλλογές της τρίτης περιόδου είναι: Νυχτερινός επισκέπτης, Βιολί για μονόχειρα, Ο τυφλός με το λύχνο, Βιολέτες για μια εποχή κ. ά. Η μορφή τείνει προς τον πεζό λόγο. Καθιερώνει τώρα το ολιγόστιχο ποίημα απέναντι στις πολύστροφες και πολύστιχες συνθέσεις του παρελθόντος. Η ποίησή του δεν παύει να  είναι κοινωνική, το επικό όμως στοιχείο περιορίζεται και εξαντλείται στην αφηγηματική και πεζόμορφη ανάπτυξη του ποιητικού λόγου, ενώ το λυρικό δίνεται με το ελεγειακό, όχι ως θρηνητικό φρόνημα, αλλά ως τραγική σύλληψη των ψυχικών γεγονότων.

Γενικά χαρακτηριστικά της ποίησης του Λειβαδίτη:

-υιοθέτηση νέων, ευλύγιστων ρυθμών

-εισαγωγή του τόνου της καθημερινής κουβέντας

-συνδυασμός του ελεύθερου στίχου με  στοιχεία από την τεχνική του υπερρεαλισμού

-μεταφορά της κινηματογραφικής τεχνικής

-τάση να τονίζει με νατουραλιστική ωμότητα κάποιες  λεπτομέρειες

-επαναληπτικότητα (επανάληψη λέξης, φράσης, στίχου ή λεκτικού τρόπου, στοιχείο που εμπεδώνει την αίσθηση της διάρκειας και ειδικά τον ατέλειωτο χρόνο της φυλακής)

-χρήση αποσιωπητικών (αφήνοντας έτσι τον αναγνώστη να κάνει τις προεκτάσεις του)

-αναπάντητα ερωτήματα (μέσα από το οποία διαχέονται αισθήματα ανασφάλειας, αγωνίας, καταλυτικού φόβου)

-αναλυτική πορεία (δηλ. ένας στίχος αναπτύσσεται σε αλλεπάλληλους άλλους στίχους, ή αντίθετα, από την ανάλυση στη σύνθεση).

-από το τρίτο πρόσωπο της αφήγησης περνάει στο πρώτο, ταυτιζόμενος έτσι με τον αγωνιστή-λαό.

-συχνή χρήση αντιθέσεων

-κατά κόρον χρήση παρομοιώσεων

-συσσώρευση επιθέτων

Η θρησκευτικότητα στην ποίηση του Λειβαδίτη

Ένα ιδιάζον γνώρισμα της ποίησης του Λειβαδίτη είναι η αναζήτηση του Θεού. «Ένας άρρωστος για  Θεό» τιτλοφορεί ένα σχετικό κείμενό του ο Κώστας Γεωργουσόπουλος, που γράφει ανάμεσα σ’ άλλα: « Όποιος θελήσει να διαβάσει την αποτυπωμένη στις σελίδες του Λειβαδίτη μαρτυρία ψυχής, θα διαπιστώσει πως ο ποιητής αυτός μιμήθηκε ασυνειδήτως πιθανόν τον βίο πολλών αγίων, οι οποίοι ξεκίνησαν από αλαζόνες διδάσκαλοι, διδάχοι, σαλπιγκτές, μπροστάρηδες και σε μια κρίσιμη καμπή του δρόμου άλλαξαν προσανατολισμό και πορεύτηκαν με μόνη πυξίδα την αγωνία τους κι όχι τον αγώνα».³

Σύμφωνα με την Αλεξάνδρα Μπουφέα⁴ «ο ποιητής στα πρώτα του φανερώματα δεν αναζητεί το Θεό, άλλοτε η ύπαρξή του είναι δεδομένη, άλλοτε την αμφισβητεί. Στη θέση του υψώνει μια νέα αξία, τον άνθρωπο και τη δύναμή του (...). Θα ‘λεγε κανείς ότι τα επαναστατικά του πρότυπα τον υποχρεώνουν να αρνηθεί το Θεό, ενώ απ’ την άλλη το ένστικτό του μένει γαντζωμένο επάνω του».

Στη δεύτερη περίοδο παρατηρείται μια έντονη διαφοροποίηση. «Διαμορφώνεται μια ολόκληρη θεο-θεωρία καθώς τη θέση της απογοήτευσης από το ανεκπλήρωτο ιδανικό της επανάστασης υποκαθιστά η αναζήτηση της ύπαρξης του Θεού».  Διαισθητικά και όχι νοησιαρχικά προσπαθεί να προσεγγίσει το Θεό. Ως αρετές προβάλλονται η ταπεινοφροσύνη, η μετριοφροσύνη και μια ιδιότυπη, μυστικιστική σχέση αναπτύσσεται ανάμεσα στο Θεό και στους περιθωριοποιημένους της κοινωνίας. (Οι περιθωριοποιημένοι, άλλωστε, της κοινωνίας, ζητιάνοι, τυφλοί, υπηρέτριες, πόρνες, μέθυσοι πρωταγωνιστούν συχνά στο έργο του Λειβαδίτη. Εξαγνιζόμενοι μέσα στο ποιητικό του φως, θεωρούνται «εντιμότεροι αρνητές του συστήματος από τους επαγγελματίες αμφισβητίες»).⁵

Ακόμα εντονότερη είναι η κατάφαση του ποιητή στο θείο στην τρίτη φάση του έργου του, καθώς και μια στροφή στις μεταφυσικές αναζητήσεις και αντιλήψεις. Πιστεύει στη μεταθανάτια ζωή και προσδοκά την ανάσταση των νεκρών. Το κύκνειο άσμα του, Ο τυφλός με το λύχνο, θα ’λεγε κανείς πως γράφτηκε από εκκλησιαστικό υμνογράφο. Ειδικά η ενότητα  «Συνομιλίες» είναι ολόκληρη μια προσευχή που κάθε ποίημά της αρχίζει με το «Κύριε...», ενώ πλήθος άλλοι τίτλοι («Ευαγγελισμός», «Η άρνηση του Πέτρου κ.ά», παραπέμπουν κατευθείαν στο Χριστιανισμό.

Η Καντάτα

Καντάτα (Ιταλικά cantata από το canto=τραγουδώ) στη μουσική ονομάζεται μια φωνητική σύνθεση συμφωνικού χαρακτήρα, με περιεχόμενο συνήθως θρησκευτικό. Περιλαμβάνει ορχηστρικά μέρη, χορωδιακά, άριες (μονωδίες) και ρετσιτατίβα (τραγουδιστή απαγγελία που προσεγγίζει την κοινή απαγγελία).

Ο ποιητής ονομάζοντας το πολύστιχο, επικολυρικής υφής ποίημά του Καντάτα (αρχικός τίτλος Καντάτα για τρία δισεκατομμύρια φωνές) καθιστά εμφανή την αντιστοιχία του ποιητικού με το μουσικό έργο, χωρίς να αποκλείεται και κάποια υπολανθάνουσα συσχέτιση θρησκευτικής υφής.

Στα μουσικά μέρη της καντάτας αντιστοιχούν τα εξής ποιητικά:

Εισαγωγή = ο ποιητής

Άριες = τα δρώντα πρόσωπα που είναι εννέα («αυτός με την Παλόμα», «εκείνος ο σοφός», «ο άλλος με τα πυρετικά μάτια», «αυτός που βγήκε από το καπηλιό», «ο πιο τρομερός απ’ όλους», «ο γέρος», «ο αγνωστικιστής», «εκείνος με τη μνήμη», «ένας που μας έμοιαζε πολύ»).

Ρετσιτατίβα = τα λόγια του ποιητή καθώς και όσα λέει ο «άνθρωπος με το κασκέτο».

Χορωδιακά = οι δύο χοροί, των ανδρών και των γυναικών.

Βλέπουμε λοιπόν ότι στην Καντάτα κινούνται πλήθος πρόσωπα, καθώς και δύο χοροί. Μοιάζει δηλαδή με ένα θεατρικό έργο, ένα δράμα, που τοποθετείται σ’ ένα «συνοικιακό δρόμο σύγχρονης πόλης»,⁶ με τη διαφορά ότι δεν υπάρχει ενιαία δράση, εκτός από την ιστορία του Ήρωα, την οποία αφηγείται ο «Άνθρωπος με το κασκέτο». Τα υπόλοιπα πρόσωπα μιλούν, αλλά δεν συνομιλούν. Καθένα εκφράζει τις δικές του σκέψεις, τους δικούς του προβληματισμούς, την αγωνία, τις ενοχές, την αναζήτηση διεξόδου από τα βάσανα και τα αδιέξοδα της ζωής. Πολλά τμήματα του έργου θα μπορούσαν να αποτελέσουν αυτοτελή, ανεξάρτητα ποιήματα.

Σε αντίθεση με αυτά τα πρόσωπα, ενότητα παρουσιάζει η ιστορία την οποία αφηγείται «ο άνθρωπος με το κασκέτο» και αφορά έναν ανώνυμο Ήρωα, που καθίσταται έτσι πρωταγωνιστική μορφή του έργου. Η ιστορία είναι με συντομία η εξής:

Ήταν ένας άνθρωπος φτωχός, «επιγραφοποιός το επάγγελμα», που συγκέντρωνε γύρω του τους απλούς ανθρώπους και τους μιλούσε για ένα καλύτερο αύριο. Όμως «οι άντρες με τις καπαρτίνες και τις χαμηλωμένες ρεπούπλικες» πήραν διαταγή να τον συλλάβουν. Οδηγείται στη φυλακή, βασανίζεται σκληρά για να αποκαλύψει τον τόπο όπου έχει κρύψει τα όπλα, αλλά αυτός δεν μιλάει. Το μαρτύριο κρατάει σαράντα μέρες. Έρχονται μάλιστα στιγμές που ο κρατούμενος φοβάται ότι θα χάσει το λογικό του. Στις δύσκολες αυτές  στιγμές τον σώζει μια αράχνη με την υπομονή και την επιμονή της να ξαναφτιάχνει τον ιστό που της χαλούσαν κάθε μέρα οι βασανιστές. Στη συνέχεια ο Ήρωας ανακαλύπτει ότι στο διπλανό κελί βασανίζεται ένας άλλος άνθρωπος και, χτυπώντας τον τοίχο, επικοινωνεί μαζί του. Τέλος τον οδηγούν στο δικαστήριο, καταδικάζεται σε θάνατο και εκτελείται μαζί με δυο άλλους συντρόφους του. Όμως η θυσία του δεν πήγε χαμένη. Τη θέση του ανώνυμου Ήρωα παίρνει ένας άλλος, «μαρμαράς το επάγγελμα», που πάλι έρχονται «οι άντρες  με τις χαμηλωμένες ρεπούπλικες» να τον συλλάβουν. Τα πάντα ξαναρχίζουν. Ο αγώνας συνεχίζεται. 

Ο άνθρωπος με το κασκέτο

(απόσπασμα από την Καντάτα, στ.16-29)⁷

 

«Ο άνθρωπος με το κασκέτο» είναι ένα από τα βασικά πρόσωπα της Καντάτας, που αφηγείται την ιστορία ενός ανώνυμου Ήρωα. Ήδη η δική του ονομασία («ο άνθρωπος με το κασκέτο») παραπέμπει σε άτομο της εργατικής τάξης, μια και το κασκέτο είναι είδος καπέλου που συνηθίζουν να φορούν οι εργάτες. Είναι η δεύτερη φορά που παίρνει το λόγο μέσα στο έργο. Την πρώτη φορά που μίλησε εξιστόρησε τη δράση του φτωχού επιγραφοποιού και τη σύλληψή του. Τώρα μεταφερόμαστε στη φυλακή όπου οδηγήθηκε ο επιγραφοποιός.

 

στ. 16      Και την πρώτη νύχτα μπήκε μες στο κελί ένας άνθρωπος που

               ‘χε χάσει το πρόσωπό οτυ, κι ακούμπησε το φανάρι που

                κρατούσε κάτω στο πάτωμα.

στ. 17      Κι ο ίσκιος του μεγάλωσε πάνω στον τοίχο

 

Με σαφήνεια δηλώνεται αμέσως ο χώρος και ο χρόνος. Χώρος είναι η φυλακή (κελί) και χρόνος η νύχτα, συνήθης χρόνος ανακρίσεως κρατουμένων. Η νύχτα καλύπτει με πέπλο μυστικότητας τα εγκλήματα, αλλά και οι αντιστάσεις είναι μειωμένες και ο φόβος πολλαπλασιάζεται στο σκοτάδι. Ταυτόχρονα όμως τόσο ο χώρος όσο και ο χρόνος έχουν μιαν αοριστία. Θα μπορούσε η σκηνή αυτή να διαδραματίζεται σ’ οποιαδήποτε εποχή και σ’ οποιοδήποτε μέρος της γης. Τη διαχρονικότητα και παγκοσμιότητα εξυπηρετεί επίσης και η ανωνυμία των προσώπων. Πουθενά σ’ όλη την Καντάτα δεν αναφέρονται ονόματα, παρά μόνο επαγγελματικές ιδιότητες ή άλλοι προσδιορισμοί (επιγραφοποιός, μαρμαράς, ο άνθρωπος με το κασκέτο κλπ.).

Στο κελί μπαίνει κάποιος που «ακούμπησε το φανάρι που κρατούσε κάτω στο πάτωμα», πράγμα που σημαίνει ότι το κελί πρέπει να ήταν σκοτεινό, όπως επιβεβαιώνεται και με τον επόμενο στίχο (17), «Κι ο ίσκιος του μεγάλωσε πάνω στον τοίχο», δίνοντας έτσι κάτι το υπερφυσικό και παραμορφωτικό στη μορφή που μπήκε στο κελί.

Αυτός που μπήκε ήταν «ένας άνθρωπος που ‘χε χάσει το πρόσωπό του». Στο στίχο 21 αναφέρεται ότι στο κελί «μπήκε άλλος άνθρωπος που ‘χε χάσει το πρόσωπό του», στο δε επόμενο στίχο 22 αναφέρεται «Κι οι άνθρωποι που ‘χαν χάσει το πρόσωπό τους ήταν πολλοί».

Δυο ερμηνείες έχουν δοθεί στο χαρακτηρισμό αυτό των βασανιστών. Η πρώτη είναι η κυριολεκτική. Οι βασανιστές δηλαδή, όπως συνήθως και οι προδότες, φορούν μάσκες, κρύβουν το πρόσωπό τους, για να μην αναγνωρίζονται από τα θύματά τους. Στη μεταφορική σημασία η έκφραση σημαίνει «άνθρωποι χωρίς πρόσωπο, ανώνυμοι, εκτελεστικά όργανα ενός τυραννικού καθεστώτος. Σημαίνει ακόμα «ανθρώπους που είχαν χάσει την ανθρώπινη υπόστασή τους, την ανθρώπινη ταυτότητα, κάθε ανθρώπινη ιδιότητα κι είχαν αποκτηνωθεί εκπίπτοντας σε τυφλά όργανα βίας, δεν είχαν πρόσωπο-προσωπικότητα, είχαν σβήσει κάθε ανθρώπινο από προσώπου τους».⁸

Με την έννοια αυτή συναντάμε πολλούς στίχους τόσο στον Λειβαδίτη όσο και σε άλλους ποιητές. Ο Τάκης Σινόπουλος γράφει στο ποίημα «Φίλιππος» (Μεταίχμιο Β΄):

...Πού είναι το πρόσωπό σας

το αληθινό σας πρόσωπο;

Κι ο Οδυσσέας Ελύτης γράφει στο Άξιον Εστί:

«...Τότε, από τ’ άλλο μέρος φάνηκε αργά βαδίζοντας να ‘ρχεται Αυτός με το Σβησμένο Πρόσωπο, που σήκωνε το δάχτυλο κι οι ώρες ανατρίχιαζαν...», ενώ λίγο πιο κάτω η φράση «έκανε ν’ ανασηκώσει το μαύρο του πανί» («Ανάγνωσμα τέταρτο», Το οικόπεδο με τις τσουκνίδες) επιβεβαιώνει τη διπλή ερμηνεία του στίχου, κυριολεκτική και μεταφορική.

 

στ. 18 Και τον ερώτησε: πού έχεις κρυμμένα τα όπλα;

στ. 19 Κι εκείνος, κανείς δεν ξέρει αν από σύμπτωση, ή ίσως για ν’ απαντήσει,

στ. 20 έβαλε το χέρι πάνω στην καρδιά του.

 

Αρχίζει η ανάκριση. Ο βασανιστής ρωτάει τον κρατούμενο πού έχει κρυμμένα τα όπλα. Εκείνος δεν απαντά. Βάζει μόνο το χέρι στην καρδιά του. Ο ποιητής δεν ερμηνεύει την κίνηση. Μας αφήνει εμάς ν’ αποφασίσουμε αν η κίνηση αυτή οφειλόταν σε σύμπτωση, αν τυχαία εκείνη τη στιγμή ο κρατούμενος έφερε το χέρι στην καρδιά ή αν αυτή ήταν η απάντησή του. Αν είναι το δεύτερο, που είναι και το πιο πιθανό, τότε η κίνηση αυτή σημαίνει: «Όπλο μου είναι η καρδιά μου, απ’εδώ αντλώ την πίστη και τη δύναμή μου για να υλοποιήσω το όραμά μου για ένα καλύτερο αύριο». Ο βασανιστής αναζητεί όπλα στον εξωτερικό κόσμο. Ο Ήρωας σιωπηλά εκφράζει την άποψη πως ο αγώνας του δεν γίνεται με συμβατικά όπλα αλλά με ιδέες. [Η σιωπηλή στάση του ήρωα που κρύβει μια περιφρόνηση τόσο για το βασανιστή, όσο και για τον κίνδυνο που διατρέχει, βρίσκει και πάλι το αντίστοιχό της στη στάση του Λευτέρη, του πρωταγωνιστή στο «Οικόπεδο με τις τσουκνίδες» από το Άξιον Εστί].

 

στ. 21 Και τότε τον χτύπησε. Ύστερα μπήκε άλλος άνθρωπος που ‘χε

          χάσει το πρόσωπό του και τον χτύπησε κι αυτός.

στ. 22 Κι οι άνθρωποι που ‘χαν χάσει το πρόσωπό τους ήταν πολλοί.

στ. 23 Και ξημέρωσε . Και βράδιασε.

στ. 24 Ημέρες σαράντα.

 

Στους στίχους αυτούς έχουμε τα βασανιστήρια και τη διάρκειά τους. Ξέρουμε ότι σε ανάλογες περιπτώσεις τα βασανιστήρια δεν περιορίζονταν στο «χτύπησαν» που αναφέρει ο Λειβαδίτης. Όμως αυτή η απλή αναφορά επιτρέπει στη φαντασία να αναπλάσει όλη τη φρικτή κλίμακα βασανιστηρίων που πρέπει να υπέμεινε ο κρατούμενος. Το ίδιο και  ο χρόνος που προσδιορίζεται μόνο από το «ξημέρωσε και βράδιασε». Σαράντα μέρες που διακρίνονται μόνο από το μέρα-νύχτα και τα διαρκή βασανιστήρια καθίσταται ένα τρομακτικά μεγάλο χρονικό διάστημα.⁹

Ο αριθμός σαράντα θεωρείται ιερός (όπως και το τρία ή το επτά). Έτσι έχουμε τη σαρανταήμερη νηστεία, τις σαράντα μέρες μετά τις οποίες η λεχώνα πάει στην εκκλησία, το μνημόσυνο στις σαράντα μέρες κλπ. Ακόμα στα παραμύθια οι 40 δράκοι κ.ο.κ.

Η ψυχολογική βίωση και αντίληψη του χρόνου είναι κάτι που συναντάμε και σε άλλα ανάλογα έργα ή εμπειρίες. Π.χ. ο Ελύτης λέει στο Άξιον Εστί :

Και περάσανε μέρες πολλές μέσα σε λίγες ώρες. (Ανάγνωσμα Γ΄, Η μεγάλη έξοδος).

Ως προς το ύφος προφανής είναι η σύνδεση με την Παλαιά Διαθήκη στη Γένεση: «Και εγένετο εσπέρας και εγένετο πρωία, ημέρα πρώτη» κλπ., σύνδεση η οποία προχωρεί συνειρμικά και πέραν της τεχνικής του ύφους. Καθώς οι ημέρες της Γενέσεως ταυτίζονται και με τα μεγάλα χρονικά διαστήματα της δημιουργίας του κόσμου και των γεωλογικών εξελίξεων, έτσι και ο φυλακισμένος την κάθε μέρα την ένιωθε σαν αιώνα.

 

στ. 25 Κι ήρθαν στιγμές που φοβήθηκε πως θα χάσει το λογικό του.

στ. 26 Και τον έσωσε μια μικρή αράχνη στη γωνιά, που την έβλεπε

          ακούραστη κι υπομονετική να υφαίνει τον ιστό της.

στ. 27 Και κάθε μέρα τής τον χάλαγαν με τις μπότες τους μπαίνοντας.

στ. 28 Κι εκείνη τον ξανάρχιζε κάθε μέρα. Και της  τον χάλαγαν πάλι.

          Και τ’ άρχιζε ξανά.

στ. 29 Εις τους αιώνας των αιώνων.

 

Ο εγκλεισμός, τα βασανιστήρια, η απομόνωση, η απώλεια της αίσθησης του χρόνου συντελούν ώστε ο κρατούμενος να κινδυνεύει να χάσει τα λογικά του, να οδηγηθεί στην παραφροσύνη. Τον σώζει μια μικρή αράχνη στη γωνιά του κελιού του, που με απέραντη υπομονή κι επιμονή ξαναρχίζει κάθε μέρα απ’ την αρχή να φτιάχνει τον ιστό που κάθε μέρα της χαλούσαν με τις μπότες  τους οι βασανιστές.

Στους  στίχους αυτούς θα λέγαμε ότι κορυφώνεται η κεντρική ιδέα του κειμένου. Το εύρημα της αράχνης που σώζει τον κρατούμενο από την τρέλα έχει διπλή σημασία. Όπως και «οι άνθρωποι που ‘χαν χάσει το πρόσωπό τους», έτσι κι εδώ μπορούμε να δούμε μια κυριολεκτική και μια αλληγορική σημασία. Πολύ συχνά αναφέρονται παραδείγματα φυλακισμένων που μόνη καταφυγή στη μοναξιά τους υπήρξε ένα ζώο, ένα έντομο κλπ. που βρήκαν στο κελί τους, ακόμα και ζωύφια, ποντίκια ή κατσαρίδες. Όμως ασφαλώς μεγαλύτερη βαρύτητα έχει η αλληγορική σημασία. Η αράχνη με την απέραντη επιμονή δίνει ένα παράδειγμα, υψώνεται σε σύμβολο του αγωνιζόμενου ανθρώπου που δεν παραιτείται από τον αγώνα για μια καλύτερη ζωή, όσο κι αν οι δυνάμεις του κακού καταστρέφουν συνεχώς το έργο του. Ξαναρχίζει και πάλι απ’ την αρχή χωρίς να χάνει την πίστη και την ελπίδα του. 

Ύφος-τεχνική

Ο τρόπος με τον οποίο μιλά «ο άνθρωπος με το κασκέτο» τόσο σε όλη την Καντάτα όσο και στο απόσπασμα που ερμηνεύουμε ακολουθεί την τεχνική και το ύφος των λαϊκών αφηγήσεων και που επίσης συναντάμε στον Μακρυγιάννη, στη Γυναίκα της Ζάκυνθος του Σολωμού και στα «Αναγνώσματα» από το Άξιον Εστί του Οδυσσέα Ελύτη.

Πιο συγκεκριμένα:

1. Υπάρχει αρίθμηση στίχων ή μικροενοτήτων, όπως στη Γυναίκα της Ζάκυνθος.

2. Και στα δύο κείμενα πλείστοι στίχοι αρχίζουν με το «και».

3. Η παρατακτική σύνδεση των προτάσεων, κοινή σε όλες τις λαϊκές αφηγήσεις, μεταβάλλει σχεδόν κάθε πρόταση σε κύρια, τονίζοντας έτσι περισσότερο το περιεχόμενο και την αυτοδυναμία της.

4. Στοιχεία του βιβλικού ύφους είναι επίσης ο υποβλητικός τόνος του ποιήματος, η συχνή επανάληψη λέξεων ή φράσεων και κυρίως η συνειδητή επιλογή του εκφραστικού τρόπου σε πολλά σημεία, π.χ. «Και ξημέρωσε. Και βράδιασε», που, όπως ελέχθη πιο πάνω, παραπέμπουν άμεσα στη Γένεση.

5. Το όλο κλίμα της ανάκρισης, τα χτυπήματα, η σιωπηλή αντίδραση του κρατουμένου, παραπέμπουν στο Θείο δράμα και στο πρόσωπο του Χριστού, που ο Λειβαδίτης συχνά ταυτίζει με τους ανώνυμους, τους επαναστάτες και τους φτωχούς.¹⁰

Με το όλο ύφος και την τεχνική που ακολουθεί ο ποιητής επιδιώκει:

α) Την εγκυρότητα και την αυθεντία που αποκτά το περιεχόμενο, σαν να πρόκειται για μια εξ αποκαλύψεως θρησκεία.

β) Την προσέγγιση του λαού, μιμούμενος το ύφος της λαϊκής αφήγησης.

γ) Παραπέμπει στην έννοια Ευαγγέλιο, που εδώ είναι το ευαγγέλιο των κοινωνικών αγώνων. Δεν αναφέρεται στη μεταφυσική δικαίωση, αλλά στη δικαίωση των αγωνιστών αυτής της ζωής για ένα καλύτερο κόσμο. 

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

1. Αλέξ. Αργυρίου, «Ο επικός, λυρικός και ελεγειακός χαρακτήρας του ποιητικού έργου του Τάσου Λειβαδίτη», περ. Διαβάζω, τευχ. 228, σελ. 43.

2. Ο Τάσος Λειβαδίτης εκτός από ποίηση εξέδωσε και μια συλλογή διηγημάτων, Το εκκρεμές (1966). Έγραψε επίσης μαζί με τον Κ. Κοτζιά το σενάριο για την ταινία «Συνοικία το όνειρο», άρθρα σε περιοδικά, για βιοποριστικούς λόγους μεταφράσεις-διασκευές κλασικών έργων και πάνω από 300 κριτικές στην εφημερίδα «Αυγή» για ποιητικά κυρίως βιβλία. Έγραψε ακόμα στίχους σε μουσική Μίκη Θεοδωράκη, όπως το «Μάνα μου και Παναγιά» και «Δραπετσώνα».

3. Κώστας Γεωργουσόπουλος, «Ένας άρρωστος για Θεό», περ. Η Λέξη, τευχ. 130, Νοέμβ.-Δεκέμβ. ’95, σ.737.

4. Αλεξάνδρα Μπουφέα, «Η αναζήτηση του Θεού στο έργο του Τάσου Λειβαδίτη», περ. Διαβάζω,ό.π. σ.67.

5. Γιάννης Κουβαράς, «Το περιθώριο στο ποιητικό έργο του Τάσου Λειβαδίτη», περ. Διαβάζω, ό.π. σ.79.

6. Το σκηνικό όπως το δίνει ο ποιητής είναι:

7. Σε όλη την Καντάτα αρίθμηση φέρουν μόνο οι στίχοι που λέει «ο άνθρωπος με το κασκέτο». Την πρώτη φορά που μίλησε οι στίχοι ήταν 1-15. Το απόσπασμα που ερμηνεύουμε είναι οι στίχοι 16-29. Συνολικά σε όλο το ποίημα απαγγέλλει 106 στίχους.

8. Γιάννης Κουβαράς, «Τάσου Λειβαδίτη: Ο Άνθρωπος με το κασκέτο», Νεοελληνική Παιδεία, Αθήνα, Έτος 5, Τευχ.16, Χειμώνας 1989, σ.50.

9. (Σοφοκλής Λαζάρου)

10. Πολύ ευκρινέστερα φαίνεται η ταύτιση του ανώνυμου ήρωα με το Χριστό στην ενότητα των στίχων 58-64:

58. Κι οι δικαστές, μόλις εκείνος μπήκε, σκύψαν και

κάτι μίλησαν μεταξύ τους.

59. Και τον ρώτησαν: Είσαστε πολλοί;

60. Κι αυτός, κανείς δεν ξέρει αν από σύμπτωση,

ή ίσως για ν΄απαντήσει, έδειξε έξω απ’ το παράθυρο,

61. το πλήθος.

62. Κι οι δικαστές φώναξαν: τι χρείαν έχομεν άλλων

μαρτύρων;

63. Και θυμήθηκαν, τότε, πως τούτος ο λόγος είχε, κά-

ποτε, πριν πολλά χρόνια, ξαναειπωθεί.

64. Και τους πήρε φόβος μεγάλος.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

1. Ιλίνσκαγια Σόνια, Η μοίρα μιας γενιάς, Κέδρος4, Αθήνα 1999, σσ.140-143

2. Κουβαράς Γιάννης, «Τάσου Λειβαδίτη: Ο Άνθρωπος με το κασκέτο», περ. Νεοελληνική Παιδεία, τευχ. 16, Αθήνα, Χειμώνας 1989, σσ. 47-56.

3. Μπενάτσης Απόστολος, Η ποιητική μυθολογία του Τάσου Λειβαδίτη, Επικαιρότητα, Αθήνα 1991, σσ.207-227

4. Περιοδικό Διαβάζω, (Αφιέρωμα στον Τάσο Λειβαδίτη), αρ. 228, 13.12.1989

5. Περιοδικό Η Λέξη (αφιέρωμα στον Τάσο Λειβαδίτη), τευχ. 130, Νοέμβ.-Δεκέμβ. ’95.

http://www.pi-schools.gr/download/lessons/hellenic/lykeio/neoel_logo/kath_c.pdf

ΒΙΒΛΙΟ ΚΑΘΗΓΗΤΗ:ΣΕΛ.138

Τάσος Λειβαδίτης «Καντάτα» [απόσπασμα]

https://latistor.blogspot.com/2015/06/blog-post_12.html

Η Καντάτα είναι ένα συνθετικό ποίημα με θεατρική, θα λέγαμε, σύνθεση. Ο ίδιος ο ποιητής δίνει στην αρχή το σκηνικό και τα πρόσωπα. Σκηνικό: Συνοικιακός δρόμος σύγχρονης πόλης. Αρχίζει να βραδιάζει. Πρόσωπα: Ποιητής. Ο άνθρωπος με το κασκέτο. Διάφοροι περαστικοί. Χορός από γυναίκες και άνδρες (οι γυναίκες μαζεμένες σε μια εξώπορτα· οι άντρες αριστερά, πλάι στη σκαλωσιά μιας οικοδομής). Στο απόσπασμά μας μιλάει ο άνθρωπος με το κασκέτο. Είναι η δεύτερη φορά που παίρνει το λόγο. Την πρώτη φορά αφηγήθηκε τη σύλληψη ενός φτωχού ανθρώπου — «επιγραφοποιός το επάγγελμα». «Συχνά» λέει ο ποιητής, «του αρέσει να μιλάει σε ύφος βιβλικό».

Ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΜΕ ΤΟ ΚΑΣΚΕΤΟ

16. Και την πρώτη νύχτα μπήκε μες στο κελί ένας άνθρωπος που ‘χε χάσει το πρόσωπο του, κι ακούμπησε το φανάρι που κρατούσε κάτω στο πάτωμα.

17. Κι ο ίσκιος του μεγάλωσε πάνω στον τοίχο.

18. Και τον ερώτησε: πού έχεις κρυμμένα τα όπλα;

19. Κι εκείνος, κανείς δεν ξέρει αν από σύμπτωση, ή ίσως για ν’ απαντήσει,

20. έβαλε το χέρι πάνω στην καρδιά του.

21. Και τότε τον χτύπησε. Ύστερα μπήκε άλλος άνθρωπος που ‘χε χάσει το πρόσωπό     του και τον χτύπησε κι αυτός.

22. Κι οι άνθρωποι που ‘χαν χάσει το πρόσωπό τους, ήσαν πολλοί.

23. Και ξημέρωσε. Και βράδιασε.

24. Ημέρες σαράντα.

25. Κι ήρθαν στιγμές που φοβήθηκε πως θα χάσει το λογικό του.

26. Και τον έσωσε μια μικρή αράχνη στη γωνιά, που την έβλεπε

      ακούραστη κι υπομονετική να υφαίνει τον ιστό της.

27. Και κάθε μέρα τής τον χάλαγαν με τις μπότες τους μπαίνοντας.

28. Κι εκείνη τον ξανάρχιζε κάθε μέρα. Και της τον χάλαγαν πάλι. Και τ’ άρχιζε ξανά.

29. Εις τους αιώνας των αιώνων.

[Καντάτα: Φωνητική σύνθεση, με χαρακτηριστικό της ότι τραγουδιέται από έναν ή περισσότερους σολίστες ή και χορωδία, κατά κανόνα με συνοδεία οργάνων· αναπτύχθηκε στον 17^ο αι. και διαμορφώθηκε στη μορφή που τη γνωρίζουμε σήμερα, δηλαδή ως είδος μικρού ορατορίου, τον 18^ο αι., κυρίως με τις καντάτες του Μπαχ· τα θέματά της είναι συνήθως εκκλησιαστικά, αλλά υπάρχουν και κοσμικές καντάτες.]

Η Καντάτα (1960) είναι μια εκτενής ποιητική σύνθεση του Τάσου Λειβαδίτη, στο πλαίσιο της οποίας εντάσσεται η διήγηση του ανθρώπου με το κασκέτο, σχετικά με τη σύλληψη και την εκτέλεση ενός φτωχού επιγραφοποιού, που μας μεταφέρει στα χρόνια του εμφυλίου (ή τα πρώτα μετεμφυλιακά χρόνια). Περιληπτικά το περιεχόμενο της ιστορίας έχει ως εξής:

Ο φτωχός επιγραφοποιός, σύμφωνα με τη διήγηση του ανθρώπου με το κασκέτο, είχε αφιερώσει τη ζωή του στο να διακηρύττει στους άλλους ανθρώπους τις ιδέες της αριστεράς. Μάζευε κοντά του τους φτωχούς και αδικημένους συνανθρώπους του και τους μιλούσε για την ελπίδα ενός καλύτερου μέλλοντος. Αυτό ήταν και το μοναδικό του αδίκημα, το οποίο άρκεσε, εντούτοις, για να εκδοθεί διαταγή για τη σύλληψή του. Οι ανακριτές τον αντιμετωπίζουν με εξαιρετική σκληρότητα, όχι τόσο για τις ιδέες που πρέσβευε, αλλά για τα υποτιθέμενα όπλα που είχε κάπου κρυμμένα, και τα οποία θα του χρησίμευαν, ίσως, για κάποιο μελλοντικό χτύπημα ενάντια στην «εξουσία». Τον ανακρίνουν συνεχώς με ολοένα αυξανόμενη σκληρότητα, τον χτυπούν και τον αφήνουν απομονωμένο στο κελί του: «36. Και τον αφίναν ύστερα μονάχο, με τη σιωπή και το αίμα του που έτρεχε».

Μόνος μέσα στο κελί του ο φτωχός επιγραφοποιός λυγίζει ψυχικά, μέχρι που τη 13^η νύχτα ακούει από το διπλανό κελί κάποιον να βογκάει, και τότε συνειδητοποιεί πως δεν είναι εντελώς μόνος σ’ αυτό του το μαρτύριο: «44. Κι όταν έφτασε, τέλος, σήκωσε το ανήμπορο χέρι του κι άρχισε να χτυπάει τον τοίχο. 45. Όπως, αιώνες τώρα, συνηθούν μέσα στην ερημιά τους οι τρελλοί κι οι φυλακισμένοι. 46. Και μονομιάς το βογγητό έπαψε. Κι ένα σπασμένο χτύπημα ακούστηκε στον τοίχο του άλλου κελιού. 47. Προς δόξαν του ανθρώπου.»

Στη συνέχεια, ο άνθρωπος με το κασκέτο διηγείται τα σχετικά με τη δίκη του επιγραφοποιού: «49. Ήταν δε η φρουρά αμούστακα, φτωχά παιδιά που αισχρολογούσαν και βρίζανε. 50. Για να ξεχάσουν πως κάποτε τα φώναζαν: της πλύστρας ο γιος.», για να περάσει αμέσως μετά στα συναισθήματά του, όταν έφτασε το τελευταίο απόγευμα της ζωής του: «Κι ένιωσε μέσα του τον ίδιο γλυκό λυγμό, όπως όταν ήταν παιδί, και κάποιος του άπλωνε εγκάρδια το χέρι του, ή τούλεγε μια παρήγορη λέξη. 70. Και ψιθύρισε σιγανά: σύντροφοι.»

Η διήγηση έπειτα περνά στο πρωινό της εκτέλεσης, όπου ο αφηγητής εντάσσει  με εύστοχο σαρκασμό και την τελευταία επιθυμία ενός από τους τρεις προς εκτέλεση να του φέρουν μια μεγάλη πέτρα: «80. Τότε αυτός πήρε την πέτρα που ζήτησε και την ακούμπησε κάτου, στο χώμα, ανάμεσα στους δύο άλλους συντρόφους του. Κι ανέβηκε πάνω. 81. Γιατί ήταν κοντός.» Ενώ, εμφανής είναι κι η πικρή ειρωνεία της ίδιας της εκτέλεσης: «91. Πυρ!. 92. Κι ήταν η ώρα που κάθε μέρα βγαίνει ο ολόλαμπρος ήλιος. 93. Κι αρχίζει η ζωή.»

Ο άνθρωπος με το κασκέτο συνεχίζει και ολοκληρώνει την ιστορία του με την αμέσως επόμενη σύλληψη των διωκτικών αρχών. Αυτή τη φορά στα χέρια τους πέφτει ένας μαρμαράς, ο οποίος έχει -κατά σύμπτωση!- το ίδιο όνομα με τον επιγραφοποιό: «104. Κι αναρωτιόντουσαν μεταξύ τους: τι συμβαίνει λοιπόν; μην τάχα αναστήθηκε; 105. Κι ύστερα γέλασαν, πως τάχα δεν γίνονται στον αιώνα μας θαύματα – ένα γέλιο αβέβαιο.»    

Ερμηνευτική προσέγγιση

16. Και την πρώτη νύχτα μπήκε μες στο κελί ένας άνθρωπος που ‘χε χάσει το πρόσωπο του, κι ακούμπησε το φανάρι που κρατούσε κάτω στο πάτωμα.

17. Κι ο ίσκιος του μεγάλωσε πάνω στον τοίχο.

18. Και τον ερώτησε: πού έχεις κρυμμένα τα όπλα;

19. Κι εκείνος, κανείς δεν ξέρει αν από σύμπτωση, ή ίσως για ν’ απαντήσει,

20. έβαλε το χέρι πάνω στην καρδιά του.

21. Και τότε τον χτύπησε. Ύστερα μπήκε άλλος άνθρωπος που ‘χε χάσει το πρόσωπό     του και τον χτύπησε κι αυτός.

Η βίαιη ανάκριση του επιγραφοποιού -ενός ανθρώπου που το μόνο του αδίκημα ήταν πως οραματιζόταν μια δικαιότερη κοινωνία- έχει τη δική της σημασία, αφού οι συλλήψεις αντιφρονούντων δεν μπορούσαν να σταθούν μόνο στο γεγονός ότι οι άνθρωποι αυτοί πρέσβευαν διαφορετικές ιδέες. Διατηρούνταν έτσι, -έστω και χωρίς καμία βάσιμη στήριξη-, το πρόσχημα πως η σύλληψη έγινε για την προστασία της πολιτείας από κάποια ενδεχόμενη εγκληματική ενέργεια (Αναγκαστικός νόμος 375/1936). Κι ενώ ο επιγραφοποιός διώκεται ακριβώς γιατί υπερασπίζεται απόψεις που έρχονται σε αντίθεση με τα συμφέροντα των κρατούντων, ανακρίνεται με βιαιότητα για τα υποτιθέμενα όπλα που έχει κάπου κρυμμένα.

Οι ανακριτές αναφέρονται ως άνθρωποι που έχουν χάσει το πρόσωπό τους, για να δηλωθεί η αίσθηση της πλήρους αποκτήνωσής τους, αφού καθημερινοί άνθρωποι του λαού κι οι ίδιοι δέχονται να λειτουργήσουν ως όργανα μιας ισχυρής εξουσίας, που εκμεταλλεύεται την αφοσίωσή τους. Άνθρωποι χωρίς πρόσωπο, λοιπόν, καθώς έχουν χάσει την ανθρωπιά, την ευαισθησία και το σεβασμό για τα βάσανα και τις ταλαιπωρίες των φτωχών συνανθρώπων τους· άνθρωποι χωρίς πρόσωπο, διότι δρουν ως άβουλα πιόνια μιας σκληρής και απρόσωπης εξουσίας, που επιδιώκει να συντρίψει οποιαδήποτε σκέψη για την προάσπιση των δικαιωμάτων του απλού πολίτη και την αναμόρφωση της κοινωνίας κατά τρόπο που να υπηρετεί, όχι πια τους πλούσιους και ισχυρούς, μα τους φτωχούς και αδύναμους πολίτες.

Ο ίσκιος του ανακριτή που μεγαλώνει στον τοίχο αποδίδει έξοχα τον τρόμο που προκαλεί η παρουσία ενός τέτοιου ανθρώπου που δεν διστάζει να κακοποιήσει έναν συνάνθρωπό του μόνο και μόνο επειδή εκείνος θέλησε να αλλάξει την κοινωνία, κάνοντάς τη πιο δίκαιη και πιο ανθρώπινη. Ο φτωχός επιγραφοποιός αφήνεται κυριολεκτικά στο «έλεος» ανθρώπων δίχως πρόσωπο και δίχως σεβασμό για την αξία της ανθρώπινης ζωής.

Ο συμβολισμός της κίνησης του επιγραφοποιού, που ακουμπά το χέρι στην καρδιά, όταν ρωτάται για τα κρυμμένα όπλα, είναι ιδιαίτερα σημαντικός, καθώς αποκαλύπτει ακριβώς την πηγή της δύναμης, αλλά και το μόνο όπλο, του φτωχού αυτού ανθρώπου. Ο επιγραφοποιός δεν έχει όπλα ή τουλάχιστον δεν έχει υλικά όπλα, όπως αυτά για τα οποία τον κατηγορούν· έχει, όμως, ιδέες που μπορούν να επιφέρουν πολύ πιο σημαντικά χτυπήματα στους κρατούντες, αφού είναι ιδέες που μιλούν για δικαιοσύνη, για κοινωνική ισότητα, για εξάλειψη των αδικιών, μα και για ένα μοίρασμα του πλούτου, που τόσο διψαλέα αποζητούν και κατακρατούν οι άνθρωποι της εξουσίας.

22. Κι οι άνθρωποι που ‘χαν χάσει το πρόσωπό τους, ήσαν πολλοί.

23. Και ξημέρωσε. Και βράδιασε.

24. Ημέρες σαράντα.

25. Κι ήρθαν στιγμές που φοβήθηκε πως θα χάσει το λογικό του.

26. Και τον έσωσε μια μικρή αράχνη στη γωνιά, που την έβλεπε

      ακούραστη κι υπομονετική να υφαίνει τον ιστό της.

27. Και κάθε μέρα τής τον χάλαγαν με τις μπότες τους μπαίνοντας.

28. Κι εκείνη τον ξανάρχιζε κάθε μέρα. Και της τον χάλαγαν πάλι. Και τ’ άρχιζε ξανά.

29. Εις τους αιώνας των αιώνων.

Παρά το γεγονός πως οι ιδέες που πρεσβεύει ο επιγραφοποιός έρχονται να υπερασπιστούν τα δίκαια κάθε απλού εργαζόμενου, εντούτοις οι άνθρωποι εκείνοι που έχουν χάσει το πρόσωπό τους, οι άνθρωποι εκείνοι που έρχονται να τον χτυπήσουν και να τον βασανίσουν, είναι πολλοί. Πρόκειται, βέβαια, για εκείνους τους ανθρώπους που, φροντίζοντας μόνο για το προσωπικό τους συμφέρον, θεωρούν πως έχουν να κερδίσουν πολύ περισσότερα αν εξυπηρετούν την εξουσία, αδιαφορώντας τελείως για τα δεινά όλων των άλλων συνανθρώπων τους που εξαθλιώνονται απ’ την απληστία των κρατούντων.

Σαράντα ημέρες κρατά η απάνθρωπη ανάκριση του επιγραφοποιού κι είναι τέτοια η απόγνωσή του, ώστε φτάνει στο σημείο να φοβάται πως θα χάσει το λογικό του. Καταφέρνει, όμως, να αντέξει τα βασανιστήρια που του γίνονται, χάρη σε μια υπομονετική αράχνη, η οποία κάθε μέρα φτιάχνει από την αρχή τον ιστό της που τον χαλάνε οι ανακριτές με τις μπότες τους. Η επιμονή της μικρής αράχνης υπενθυμίζει στον επιγραφοποιό πως οτιδήποτε αξίζει και έχει ιδιαίτερη σημασία χρειάζεται υπομονή και αντοχή, διότι ακόμη κι αν υπάρξουν -και σίγουρα θα υπάρξουν- πάμπολλες αντιξοότητες, μόνο η επίμονη προσπάθεια είναι αυτή που εγγυάται την τελική επιτυχία. Συνειδητοποιεί με αυτό τον τρόπο ο επιγραφοποιός πως η προσπάθεια αναμόρφωσης της κοινωνίας δεν μπορεί να επιτευχθεί ούτε αμέσως, μα ούτε και εύκολα. Μπορεί, όμως, να επιτευχθεί, αν οι άνθρωποι που την επιδιώκουν συνεχίσουν το έργο τους, χωρίς να κάμπτονται από την λυσσαλέα αντίδραση των κρατούντων.

Έτσι, το επίμονο έργο της μικρής αράχνης -αναγκαίο για την επιβίωσή της- λειτουργεί ως ακούσιο μήνυμα για τον επιγραφοποιό, ο οποίος αντιλαμβάνεται και αποδέχεται το ακούραστο και το άκαμπτο που απαιτείται για την εκπλήρωση της σπουδαίας αποστολής που έχει αναλάβει. Άλλωστε, όταν μετά τη δική του εκτέλεση, οι ανακριτές συλλαμβάνουν έναν μαρμαρά, που έχει το ίδιο όνομα με τον επιγραφοποιό, η πρόθεση του ποιητή καθίσταται σαφής. Όσους κι αν σκοτώσουν, όσους κι αν εξορίσουν οι άνθρωποι της εξουσίας, πάντοτε θα υπάρχουν κι άλλοι άνθρωποι με την ίδια άσβεστη επιθυμία στην καρδιά. Με την επιθυμία να δουν την κοινωνία να αποκτά ένα πιο ανθρώπινο πρόσωπο, που θα υπηρετεί επιτέλους τους απλούς πολίτες, και όχι τους ισχυρούς και συνεχώς ευνοημένους.  

Ερωτήσεις

1. Να παρακολουθήσετε τα διαδραματιζόμενα μέσα στο απόσπασμα με τη βοήθεια των λέξεων «νύχτα», «κελί», «τον ρώτησε», «τον χτύπησε», «τον έσωσε».

Τα βασανιστήρια του επιγραφοποιού ξεκινούν από την πρώτη κιόλας νύχτα που οδηγείται στο κελί της απομόνωσης. Οι δίχως πρόσωπο ανακριτές του τον χτυπούν ανελέητα για 40 μέρες και νύχτες, χωρίς οι ίδιοι να κουράζονται, αφού ήταν πολλοί οι πρόθυμοι να βασανίσουν έναν φτωχό άνθρωπο. Τον ρωτούν επανειλημμένα για το που έχει κρύψει τα όπλα, έστω κι αν στην πραγματικότητα γνωρίζουν πως δεν υπάρχουν κρυμμένα όπλα. Υπάρχει μόνο η ελπίδα και η θέληση αυτού του ανθρώπου να δει την κοινωνία να αλλάζει προς το καλύτερο και το δικαιότερο.

Οι συνεχείς κακουχίες φέρνουν τον επιγραφοποιό σε οριακό σημείο, μα εκείνο που κατορθώνει να τον σώσει απ’ το να χάσει το λογικό του ήταν μια μικρή επίμονη αράχνη, που ακούραστα ξεκινούσε από την αρχή τον ιστό της, κάθε φορά που οι ανακριτές τον χαλούσαν με τις μπότες τους.  

2. Γιατί ο ποιητής χαρακτηρίζει τους βασανιστές του φυλακισμένου με τη φράση «είχαν χάσει το πρόσωπό τους»;

Οι βασανιστές του επιγραφοποιού χαρακτηρίζονται ως άνθρωποι που είχαν χάσει το πρόσωπό τους, για να τονιστεί το γεγονός πως ήταν επί της ουσίας άβουλα όντα που λειτουργούσαν ως πιόνια της εξουσίας. Δεν είχαν πρόσωπο, γιατί δεν είχαν δική τους ταυτότητα· όλοι φέρονταν με τον ίδιο απάνθρωπο τρόπο, εκτελώντας τις ίδιες ακριβώς εντολές. Κανείς τους δεν ξεχώριζε, διότι κανείς τους δεν είχε διατηρήσει την ανθρωπιά του και τον σεβασμό απέναντι στον αδύναμο κρατούμενο.

Οι βασανιστές αυτοί, άλλωστε, όταν βρίσκονταν στον έξω κόσμο, μακριά από τα σκοτεινά κελιά, δεν αποκάλυπταν την πραγματική τους δράση. Έκρυβαν την αλήθεια για το ποιοι ήταν πραγματικά, γιατί γνώριζαν πως θα προκαλούσαν την αποστροφή των γύρω τους.

3. Ποιος είναι ο ρόλος της αράχνης μέσα στο απόσπασμά μας; Τι εννοεί ο ποιητής λέγοντας ότι «τον έσωσε μια αράχνη»;

Η αράχνη, με την ακούραστη επιμονή της να ξεκινά κάθε μέρα από την αρχή τον ιστό της που καταστρέφουν με τις μπότες τους οι ανακριτές, δίνει κουράγιο στον επιγραφοποιό, καθώς του υπενθυμίζει πως για να πετύχει αυτό που θέλει θα πρέπει να μην εγκαταλείψει ποτέ την προσπάθειά του.

Συνειδητοποιεί, λοιπόν, ο επιγραφοποιός, παρακολουθώντας την αράχνη να αρχίζει ξανά και ξανά το έργο της, πως η προσπάθεια αναμόρφωσης της κοινωνίας δεν μπορεί να επιτευχθεί ούτε αμέσως, μα ούτε και εύκολα. Μπορεί, όμως, να επιτευχθεί, αν οι άνθρωποι που την επιδιώκουν συνεχίσουν το έργο τους, χωρίς να κάμπτονται από την λυσσαλέα αντίδραση των κρατούντων.

4. Να επισημάνετε τα στοιχεία του βιβλικού ύφους και να δείξετε τη σημασία τους για το ποίημα.

Το αφηγηματικό ύφος της ιστορίας μας παραπέμπει σε κείμενα της Αγίας Γραφής, όπως είναι για παράδειγμα η Αποκάλυψη του Ιωάννη, όπου ακολουθείται παρόμοια λιτότητα στην απόδοση των αφηγουμένων, καθώς και σταθερή χρήση του συμπλεκτικού συνδέσμου (και) στην αρχή κάθε παραγράφου. Η αφήγηση αποκτά, έτσι, κάποια ιδιαίτερα χαρακτηριστικά, όπως είναι η πεζολογική χροιά -κατάλληλη για την αφήγηση γεγονότων που θέλουν να μοιάζουν ιστορικά-, η γοργή εξέλιξη της δράσης, ώστε το κείμενο να μην κουράζει και να διατηρεί το ενδιαφέρον του αναγνώστη, αλλά και μια προφητική διάσταση -μέσα από τη συσχέτισή του με την Αποκάλυψη-, μιας και θέληση του ποιητή είναι να υποδηλώσει την πεποίθηση ή την ελπίδα του πως θα υπάρξει δικαίωση για τις θυσίες αυτών των ανθρώπων.

Ενδεικτικές ως προς το βιβλικό ύφος -πέρα από τη συνεχή χρήση του και- είναι εκφράσεις όπως:  «Και ξημέρωσε. Και βράδιασε. Ημέρες σαράντα / Εις τους αιώνας των αιώνων.»

Συγκριτικά γίνεται αντιληπτή η ομοιότητα ύφους με το ακόλουθο χωρίο της Αποκάλυψης: «καὶ πᾶν κτίσμα ὃ ἐν τῷ οὐρανῷ καὶ ἐπὶ τῆς γῆς καὶ ὑποκάτω τῆς γῆς καὶ ἐπὶ τῆς θαλάσσης ἐστί, καὶ τὰ ἐν αὐτοῖς πάντα, ἤκουσα λέγοντας· τῷ καθημένῳ ἐπὶ τοῦ θρόνου καὶ τῷ ἀρνίῳ ἡ εὐλογία καὶ ἡ τιμὴ καὶ ἡ δόξα καὶ τὸ κράτος εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων.»

Αποσπάσματα από το ποίημα

Για τον άνθρωπο με το κασκέτο ο ποιητής γράφει τα ακόλουθα στην εισαγωγή του ποιήματος: «ψηλός, βλογιοκομένος άντρας. Περνάει συχνά απ’ αυτό το δρόμο, πάντα κατά το ηλιοβασίλεμα – και κανείς δεν ξέρει από που έρχεται, ούτε που πάει. Μόνο τα παιδιά που παίζουν, μόλις τον δουν, σταματάνε το παιχνίδι και τον τριγυρίζουν. Εκείνος χαμογελάει. Κάθεται ύστερα σ’ ένα σκαλοπάτι κι αρχίζει κάθε φορά κι απόνα ωραίο παραμύθι. Και τα μάτια των παιδιών, μεγάλα κι ερωτηματικά μέσα στο βράδι, τον κοιτάζουν. Σήμερα θα τους πει μια ιστορία παλιά όσο κι ο κόσμος. Α, ναι – συχνά του αρέσει να μιλάει σε ύφος βιβλικό.»  

Την πρώτη φορά που μιλάει ο άνθρωπος με το κασκέτο λέει τα ακόλουθα:

«1. Και τις ημέρες εκείνες οι άντρες με τις καπαρντίνες

και τις χαμηλωμένες ρεπούμπλικες πήραν το έγγραφο

της διαταγής.

2. Και πήγαν να τον συλλάβουν.

3. Ήταν δε αυτός άνθρωπος φτωχός, επιγραφοποιός το

επάγγελμα.

4. Κι είχεν απαρνηθεί τη μητέρα του και τα εργα-

λεία του,

5. κι ότι πιο άγιο και βαθύ έχει ο άνθρωπος σε τούτον

τον κόσμο.

6. Και μάζευε, έλεγε η διαταγή, κρυφά τους μεροκαμα-

τιάρηδες και τους χερομάχους,

7. και τους μιλούσε για την ελπίδα και το μέλλον – κι

άλλες τέτοιες βλασφημίες.

8. Κι οι ταπεινοί χαμογέλαγαν, κι οι τυφλοί σκιρτού-

σαν, κι οι φτωχοί πλουτίζαν από φιλία.

9. Οι διψασμένοι βρίσκαν έν’ αυλάκι νερό. Κι οι κυνη-

γημένοι μια πόρτα.

10. Κι οι απελπισμένοι γυρίζαν τώρα τραγουδώντας σι-

γά μέσα στη νύχτα

11. έναν παράξενο σκοπό.

12. Που ενώ μιλούσε για βάσανα, ξαλάφρωνε όλο της

ψυχής σου το βάρος.

13. Και την άλλη μέρα, ώρα λύχνου, οι άντρες με τις

χαμηλωμένες ρεπούμπλικες, (για να μη φαίνονται τα

τυφλά τους μάτια), χτύπησαν τη μικρή ξύλινη πόρτα,

δυτικά της πόλης, κοντά στα παλιά βυρσοδεψεία.

14. Κι αυτός άνοιξε. Και τον ερώτησαν: Πώς λέγεσαι;

Κι εκείνος απάντησε.

(Μικρή παύση)

15. Και τ’ όνομά του ήταν μεγάλο, σαν οποιοδήποτε

ανθρώπινο όνομα.»

Ένα χαρακτηριστικό απόσπασμα των λόγων του ποιητή:

«Μια ζωή, αλήθεια, μπορεί να τελειώσει στη μέση, μια

άλλη να μην αρχίσει ποτέ,

ένας άνθρωπος μπορεί να πεθάνει ξαφνικά

χωρίς ποτέ να βρει τον εαυτό του πίσω από τόσα γε-

γονότα

και τόσα όνειρα. Μια χειρονομία που κατέληξε να σκο-

τώσει

μπορεί να ξεκίνησε να χαϊδέψει – παρεμβάλλονται τόσα

πράγματα

ανάμεσα σε δύο στιγμές. Τόσα αδιάφορα πρόσωπα γε-

μίζουν τους δρόμους – πόσα χρόνια πάνε χαμένα!

Στις παρόδους άρχισε η κίνηση. Οι μισάνοιχτες πόρτες

με τη μικρή ταμπέλα καρφωμένη απ’ έξω – αυτοί οι

δημόσιοι αποχετευτικοί αγωγοί

της θλιβερής αρσενικής κυριαρχίας – τα «κορίτσια»

φοράνε φτηνές, μπαμπακερές ρόμπες

ή σορτς, ανάλογα με την εποχή. Και μερικές

δεν έχουν παρά πάνω απ’ τα χρόνια της κόρης σας, α-

ξιότιμε κύριε,

εχτές ακόμα βαφτίζανε τις κούκλες τους, με τα ίδια χέρια

που ψαχουλεύουν τώρα τα γεννητικά όργανα των αν-

τρών, αδιάφορα,

όπως ένας γιατρός. Λογιώ - λογιώ τύποι κάθονται γύ-

ρω στις καρέκλες ή περιμένουν όρθιοι,

έφηβοι, ναύτες, μπακαλόγατοι, ύποπτοι κύριοι με μαύρα

παλτά, και κάποιοι

ξεθωριασμένοι απ’ το χρόνο ή ένα πάθος

που τους αφάνισε. Η ατμόσφαιρα είναι βαρειά από

φτηνή κολώνια, καπνούς

και σεξουαλική αφθονία.

Κάθε που ανοίγει η μεσαία πόρτα, στο βάθος της άλλης

κάμαρας φαίνεται το κρεβάτι,

σχεδόν απείραχτο – η δουλειά γίνεται σύντομα,

όλα τελειώνουν γρήγορα στον αιώνα μας, κι ο έρωτας,

κι η δόξα,

και μόνο ο πόνος κρατάει ακόμα εκείνη την παλιά πα-

τριαρχική βραδύτητα.»   

http://hmathia14.ekped.gr/praktika14/VolA/VolA_231_239.pdf

ΠΗΓΗ:Εκπαιδευτικό σενάριο διδασκαλίας του ποιήματος «Καντάτα» με την αξιοποίηση των ΤΠΕ

Βασιλομανωλάκης Αλέξης

1, Σπανός Δημήτρης

2 1 Φιλόλογος, Γυμνάσιο ΛΤ Έμπωνα 

alex53469@gmail.com 

2 Εκπαιδευτικός Πληροφορικής ΠΕ19, 

Υπ. Διδάκτορας Πανεπιστημίου Αιγαίου

 dimitris.spanos@gmail.com

 ΠΕΡΙΛΗΨΗ 

Σε αυτό το άρθρο παρουσιάζεται ένα εκπαιδευτικό σενάριο διδασκαλίας και μάθησης με την αξιοποίηση των ΤΠΕ. 

Το σενάριο σχετίζεται με το ποίημα «Καντάτα» του Τάσου Λειβαδίτη (Νεοελληνική Λογοτεχνία Γ’ Λυκείου, Γενικής Παιδείας), υλοποιείται στο εργαστήριο Πληροφορικής και 

για να εφαρμοστεί απαιτεί 4 διδακτικές ώρες. 

Η διδακτική προσέγγιση οδηγεί τους μαθητές μέσα από την ομαδοσυνεργατική μέθοδο στην ανακάλυψη των πληροφοριών που χρειάζονται προκειμένου να «αποκωδικοποιηθεί» το ποίημα.

 Πιο συγκεκριμένα, η ομαδοσυνεργατική μέθοδος συμβάλλει

 στην ανάπτυξη δεξιοτήτων διευρυμένης ανάγνωσης, 

στην καλλιέργεια της φιλαγνωσίας και 

στην ανάπτυξη της δημιουργικότητας 

οδηγώντας τους μαθητές σε μια σύγχρονη ποιητολογική προσέγγιση

 (ΕΑΙΤΥ, 2010). 

Μέσα από στοχευμένες δραστηριότητες, οι μαθητές καλούνται 

να ερμηνεύσουν λέξεις κλειδιά του ποιήματος 

και παράλληλα να δημιουργήσουν παραδοσιακά και πολυτροπικά κείμενα, 

μέσω των οποίων θα κοινοποιήσουν τα ευρήματά τους στους συμμαθητές τους. 

Επίσης, καλούνται 

να κάνουν υποθέσεις και να σχηματίσουν άποψη για το κείμενο. 

ΛΕΞΕΙΣ ΚΛΕΙΔΙΑ: 

Νεοελληνική Λογοτεχνία Γ’ Λυκείου, 

σενάριο διδασκαλίας, 

ομαδοσυνεργατική μέθοδος, 

συνεργατικό έγγραφο, 

πολυτροπικό κείμενο

 ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Είναι η λογοτεχνία ξεπερασμένη; 

Την απάντηση αυτή προσπαθούμε να δώσουμε στους μαθητές,

 συνδέοντας αυτό το μάθημα με τις ΤΠΕ, ανοίγοντας νέους ορίζοντες και προοπτικές πρόσληψης των λογοτεχνικών κειμένων. 

Η σύνδεση της λογοτεχνίας με τις ΤΠΕ δεν έχει στόχο μόνο

 την αύξηση της ελκυστικότητας του γνωστικού αντικειμένου,

 αλλά και τη δημιουργία νέων συνθηκών μάθησης σε ένα αντικείμενο που δεν είναι μονοδιάστατο, 

αλλά ανοιχτό σε ερμηνεία, ανάλυση,

 βιωματική προσέγγιση και 

πρόσφορο για την καλλιέργεια κοινωνικών δεξιοτήτων.

 Φυσικά, το όλο εγχείρημα δεν είναι εύκολη υπόθεση, αφού το μεγαλύτερο μέρος των μαθητών δεν είναι εξοικειωμένο με νέες διδακτικές προσεγγίσεις, 

είτε λόγω προκαταλήψεων, είτε λόγω απροθυμίας κάποιων εκπαιδευτικών να δώσουν νέες διαστάσεις στο μάθημα τους. 

Το μεγαλύτερο μέρος των δραστηριοτήτων θα βοηθήσει τους μαθητές να αποκτήσουν ενεργητικό ρόλο και να άρουν τις προκαταλήψεις τους για ένα μάθημα που μέχρι πρόσφατα θεωρούσαν απαρχαιωμένο, μακριά από τις ανάγκες και τα ενδιαφέροντά τους. 

 «Αξιοποίηση των Τεχνολογιών της Πληροφορίας και Επικοινωνιών στη διδακτική πράξη» [232] θετική στάση απέναντι στα λογοτεχνικά κείμενα, που θα γίνουν μέρος της καθημερινότητας τους. 

ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ

Με αφορμή το νέο Πρόγραμμα Σπουδών για το μάθημα της Λογοτεχνίας στην Α’ Λυκείου που δεν είναι κειμενοκεντρικό αλλά μαθητοκεντρικό, 

το παρόν σχέδιο μαθήματος είναι μια προσπάθεια 

υλοποίησης αυτού του νέου σχεδιασμού σε ελεύθερη βάση για τους μαθητές της Γ’ Λυκείου που δεν θα έχουν την ευκαιρία να παρακολουθήσουν το νέο Πρόγραμμα Σπουδών και να καρπωθούν τα οφέλη των νέων δραστηριοτήτων που προσφέρονται μέσα από τις νέες προτεινόμενες ομαδικές δραστηριότητες.

 Έτσι, η χρήση των Νέων Τεχνολογιών για τη διδασκαλία της λογοτεχνίας

 αξιοποιεί τη δημιουργική γραφή, δηλαδή την ερασιτεχνική ανάπλαση του λογοτεχνικού κειμένου. 

Πιο συγκεκριμένα, η δημιουργική γραφή (Σουλιώτης, 1995) όταν αξιοποιεί τον επεξεργαστή κειμένου (βλ. Φύλλο Εργασίας 1, χρωματισμός στίχων-σύνδεση με συναισθήματα) οργανώνει τις πολλαπλές εκδοχές του κειμένου, αναδεικνύει τη ρευστότητά του και ευνοεί την αποστασιοποίηση του συγγραφέα από το κείμενό του μέσω της οθόνης,

 διδάσκοντας πολλά και σημαντικά θέματα για τη λογοτεχνία, την κατασκευή και τη λειτουργία της στους μαθητές. 

Ταυτόχρονα, γίνεται εμφανής και ο παιγνιώδης χαρακτήρας της λογοτεχνίας μέσα από την εργαλειοθήκη του επεξεργαστή κειμένου, όταν οι μαθητές χρωματίζουν στίχους αλλά και όταν αξιοποιούν το συνεργατικό έγγραφο.

 Επιπλέον, τονίζεται η σύνδεση της λογοτεχνίας με την παιδαγωγική οπτική των πολυγραμματισμών και των πολιτισμικών σπουδών. 

Βασικός στόχος του μαθήματος της λογοτεχνίας είναι η παραγωγή προσωπικού λόγου (Χοντολίδου, 1999), η οποία μπορεί να συνδυαστεί με τη δημιουργική χρήση των ΤΠΕ και με τη συγκρότηση νέων αναγνωστικών κοινοτήτων. 

Για το σκοπό αυτό οι μαθητές κατασκευάζουν προσωπικά κείμενα σε συνεργατική μορφή ή σε λογισμικό παρουσίασης (βλ. Φύλλο Εργασίας 1)

. Και στις δυο περιπτώσεις οι μαθητές εργάζονται ομαδικά στα πλαίσια της ομαδοσυνεργατικής διδασκαλίας προκειμένου να πετύχουν το επιδιωκόμενο αποτέλεσμα. 

Η συνανάγνωση και η συνεργατική γραφή ανταποκρίνονται πλήρως στη θεωρία του κοινωνικού εποικοδομισμού (Vygotsky, 1978). 

Σύμφωνα με την παραπάνω θεωρία, οι γνώσεις δομούνται μέσω των αλληλεπιδράσεων μεταξύ των ατόμων, άρα οι παραπάνω δραστηριότητες βοηθούν τους μαθητές να αποκτήσουν κοινωνικές και μεταγνωστικές δεξιότητες. 

Παράλληλα, το συγκεκριμένο σενάριο μαθήματος κινείται και στο χώρο της διαθεματικότητας μέσα από τις δραστηριότητες των δυο τελευταίων φύλλων εργασίας. 

Η σύνδεση του ποιήματος Καντάτα με την ενότητα Ελληνικός Εμφύλιος του μαθήματος της Ιστορίας Γενικής Παιδείας, είναι απαραίτητη προκειμένου να γίνει αντιληπτό το ιστορικό υπόβαθρο του ποιήματος αλλά και μια νέα μαθησιακή πρόκληση. 

Οι μαθητές καλούνται να εργαστούν σε ένα πρωτότυπο επικοινωνιακό πλαίσιο (Μέλη μιας φιλειρηνικής Μη Κυβερνητικής Οργάνωσης) και να καταθέσουν τις προσωπικές τους απόψεις για τις ακρότητες των πολέμων, αντλώντας στοιχεία όχι μόνο από το ιστορικό πλαίσιο του ποιήματος αλλά και από προτεινόμενες ιστοσελίδες. Με αυτόν τον τρόπο καλλιεργείται η ενσυναίσθηση και η ιστορική φαντασία που αποτελούν βασικούς σκοπούς του μαθήματος της Ιστορίας (ΕΑΙΤΥ, 2010), ενώ ταυτόχρονα αναλαμβάνουν ρόλους και βίωνουν καλύτερα τη συγκεκριμένη δραστηριότητα, σύμφωνα με τη θεωρία της Συμβολικής Αλληλεπίδρασης του Mead (Τσιπλητάρης, 1998). 3ο Πανελλήνιο Εκπαιδευτικό Συνέδριο Ημαθίας                            ΠΡΑΚΤΙΚΑ  [233] 

Στο τελευταίο φύλλο εργασίας γίνεται προσπάθεια να συνδεθεί το ποίημα με τη θεματική ενότητα Αλλοτρίωση της Νεοελληνικής Γλώσσας της Γ’ Λυκείου, στα πλαίσια της διαθεματικής προσσέγγισης της γνώσης.

 Η χρήση του ηλεκτρονικού λεξικού είναι ένα επιπλέον ελκυστικό και εύχρηστο εργαλείο για κάθε μαθητή που επιθυμεί να διευρύνει τους πνευματικούς του ορίζοντες. Οι μαθητές καλούνται να συνειδητοποιήσουν το διάλογο του ποιήματος με την ιστορία και τη φιλοσοφική αναζήτηση (θέμα αλλοτρίωσης) 

Η κατασκευή πολυτροπικών κειμένων είτε σε επεξεργαστή κειμένου είτε σε ηλεκρονική αφίσα (π.χ. glogster) δεν αναιρεί το δημιουργικό χαρακτήρα του μαθήματος αλλά τον συμπληρώνει και τον ενισχύει. Αναδεικνύει το ολιστικό μοντέλο γνώσης, τις πτυχές εικονοποιίας, της μουσικότητας, της φωνητικής απόδοσης και τον εσωτερικό ρυθμό, με τον πλέον αποτελεσματικό τρόπο (Κουτσογίαννης, 2007). 

Τέλος, η δραστηριότητα του προβληματισμού για τα αδιέξοδα του σύγχρονου ανθρώπου στηρίζεται στη διδακτική αρχή της εγγύτητας για τη ζωή (Ματσαγγούρας, 2006), ενώ η ανάρτηση των δραστηριοτήτων σε ιστολόγιο δε γίνεται τυχαία, αλλά στα πλαίσια της διαδραστικής επικοινωνίας και της διερευνητικής μάθησης. 

Οι μαθητές πρέπει να αντιληφθούν ότι η ομαδική εργασία σε ένα περιβάλλον ασύγχρονης και συγχρονικής επικοινωνίας τους προσφέρει ευκαιρίες δυναμικής αλληλεπίδρασης και κριτικής διερεύνησης.

Το υπό διερεύνηση θέμα είναι οι συνθήκες παραγωγής και πρόσληψης του ποιητικού έργου. 

Οι μαθητές μέσα από τα φύλλα εργασίας θα αντλήσουν συμπεράσματα για:

 • τις πηγές έμπνευσης του Λειβαδίτη, 

• την πολυσημία του ποιητικού λόγου,

 • το διάλογο του κειμένου με άλλα κείμενα,

 • τη σύνδεσή του με την ιστορική πραγματικότητα και

 • το γνωστικό υπόβαθρο που καλείται να έχει ο αναγνώστης προκειμένου

να εκτιμήσει το έργο στο σύνολό του. 

ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ 

Τάξη: Γ΄ Λυκείου. 

Γνωστικό αντικείμενο: Νεοελληνική Λογοτεχνία. 

Διδασκαλία του ποιήματος: 

Τάσου Λειβαδίτη, «Καντάτα» (σελίδες 40-41) 

Διδακτική ενότητα: Μεταπολεμική Ποίηση.

 Διάρκεια: 4 διδακτικές ώρες. 

Τόπος διεξαγωγής σεναρίου εργασίας: Εργαστήριο Πληροφορικής. 

Απαιτούμενη τεχνολογία / λογισμικά / Μέσα

 • Σχολικό βιβλίο λογοτεχνίας Γ΄ Λυκείου 

• Ηλεκτρονικοί υπολογιστές 

• Ηχεία 

• Συσκευή ψηφιακής αποθήκευσης USB

 • Πρόγραμμα επεξεργασίας κειμένου (Microsoft Word) 

• Πρόγραμμα παρουσίασης (Microsoft PowerPoint) 

• Μηχανή διαδικτυακής αναζήτησης Google 

• Φυλλομετρητής διαδικτύου 

• Ηλεκτρονική βιντεοθήκη 

Youtube 

 «Αξιοποίηση των Τεχνολογιών της Πληροφορίας και Επικοινωνιών στη διδακτική πράξη» [234]

 Προϋποθέσεις υλοποίησης 

• Συνεργασία με τον/την καθηγητή/τρια Πληροφορικής, για τη χρήση του εργαστηρίου πληροφορικής. 

• Εξασφαλισμένη μόνιμη σύνδεση στο διαδίκτυο.

• Εξοικείωση εκ μέρους του διδάσκοντος αλλά και των μαθητών με τη χρήση των υπολογιστών και λογισμικών επεξεργασίας κειμένου, παρουσίασης, περιήγησης του διαδικτύου, δημιουργίας ιστολογίου.

 • Ένας μαθητής σε κάθε ομάδα (Χειριστής Η/Υ) να διαθέτει λογαριασμό στο google/gmail. 

• Εμπειρία των μαθητών στην ομαδοσυνεργατική εργασία. 

• Ευελιξία του ωρολογίου προγράμματος.

 Τέλος, είναι επιθυμητό το σχολείο να διαθέτει ιστολόγιο, στο οποίο οι μαθητές να μπορούν να κάνουν αναρτήσεις. 

Το σενάριο μπορεί να υλοποιηθεί και χωρίς τη συγκεκριμένη προϋπόθεση.

 Πριν την υλοποίηση 

Οι μαθητές να έχουν παρακολουθήσει σε προγενέστερη διδακτική ώρα ένα 35λεπτο ντοκυμαντέρ - αφιέρωμα στον Τάσο Λειβαδίτη από τη διεύθυνση http://www.youtube.com/watch?v=rYzJKoDaeO4. 

Ο εκπαιδευτικός δημιουργεί ένα συνεργατικό έγγραφο στο οποίο θα εργαστούν όλες οι ομάδες με τον εξής τρόπο: πηγαίνει στη διεύθυνση drive.google.com, εισάγει το όνομα χρήση και το συνθηματικό του και συνδέεται στον google λογαριασμό του. Πατά το κόκκινο κουμπί ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ που υπάρχει επάνω αριστερά και επιλέγει Έγγραφο. Δίνει τον τίτλο Καντάτα στο έγγραφο (επάνω αριστερά) και πατά το κουμπί Κοινή χρήση (μπλε κουμπί επάνω δεξιά).

 Στο κάτω μέρος του νέου παραθύρου που ανοίγει (Πρόσκληση ατόμων),

 προσθέτει τα e-mail των χειριστών των ομάδων, δίνοντάς τους τη δυνατότητα να επεξεργαστούν το έγγραφο (Δυνατή επεξεργασία). 

Αφήνει επιλεγμένο το Ειδοποίηση ατόμων μέσω ηλ. ταχυδρομείου και πατά Κοινή χρήση και αποθήκευση. 

ΣΤΟΧΟΙ 

Σύμφωνα με την ταξινόμηση του Bloom, οι στόχοι ενός σεναρίου μπορεί να είναι παιδαγωγικοί, 

γνωστικοί και ψυχοκινητικοί (Bloom, 1956).

 Οι τελευταίοι μπορούν αξιοποιηθούν με ποικίλους τρόπους και για το λόγο αυτό στο σενάριο που παρουσιάζεται αποκαλούνται τεχνολογικοί, 

αφού συνδυάζουν πολλαπλές δραστηριόητες συντονισμού των γνωστικών λειτουργιών. 

Ακολουθούν 

οι συγκεκριμένοι στόχοι, ανάλογα με τις τρεις κατηγορίες

 ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟΙ: 

ΟΙ ΜΑΘΗΤΕΣ…

 • καλούνται να αξιοποιήσουν τη δυναμική της ομάδας στα πλαίσια της ομαδοσυνεργατικής εργασίας και

 • να οδηγηθούν στη γνώση μέσα από την έρευνα και όχι την παραδοσιακή μετωπική

 – δασκαλοκεντρική διδασκαλία. 

ΓΝΩΣΤΙΚΟΙ: 

ΟΙ ΜΑΘΗΤΕΣ…

 • να συνειδητοποιήσουν την πολυσημία του ποιητικού λόγου μέσα από το απόσπασμα της Καντάτας,

 • να αντιληφθούν τη λειτουργία της διακειμενικότητας,

 • να αντλήσουν βασικές πληροφορίες για το ιστορικό περικείμενο, 

• να δημιουργήσουν ένα πολυτροπικό κείμενο με αφορμή τον ποιητικό λόγο, 

  • να έρθουν σε επαφή με το ευρύτερο ιστορικό και κοινωνικό πλαίσιο του αποσπάσματος καθώς και με τον τρόπο γραφής του Λειβαδίτη,

 • να συνδέσουν το περιεχόμενο του ποιήματος με την ενότητα της ελληνικής γλώσσας «αλλοτρίωση» (διαθεματική προσέγγιση) και 

• να συνδέσουν το περιεχόμενο του ποιήματος με την ενότητα «Ελληνικός Εμφύλιος» (1946-1949) της Ιστορίας Γενικής Παιδείας. ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟΙ: ΟΙ ΜΑΘΗΤΕΣ… 

• να εξοικειωθούν περαιτέρω με τη χρήση και τις δυνατότητες των νέων τεχνολογιών στο μάθημα της Λογοτεχνίας και πιο συγκεκριμένα στην παραγωγή κειμένου με χρήση προγράμματος επεξεργασίας κειμένου, στη χρήση φυλλομετρητή για αναζήτηση στο διαδίκτυο και στην αναζήτηση εικόνων στο διαδίκτυο, 

• να χρησιμοποιήσουν ένα ιστολόγιο για ανάρτηση της εργασίας τους, 

• να ασκηθούν στην κριτική αντιμετώπιση και επεξεργασία της πληθώρας πληροφοριών που προσφέρονται και 

• να αντιληφθούν ότι πέρα από εργαλείο διασκέδασης (ιδιότητα την οποία ήδη γνωρίζουν) το διαδίκτυο είναι μία σημαντική πηγή πληροφοριών και γνώσεων. 

ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΠΡΟΤΑΣΗ – ΣΕΝΑΡΙΟ 

1η ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΏΡΑ

 - ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑ

Αφόρμηση 

Για την πρώτη συνάντηση οι μαθητές

 θα οδηγηθούν, με τα σχολικά τους βιβλία, σε κάποια αίθουσα του σχολείου η οποία διαθέτει διαδραστικό πίνακα προκειμένου να γίνει η αρχική παρουσίαση από το διδάσκοντα. 

Η παρουσίαση αποτελείται από δύο τμήματα: 

• το πρώτο περιλαμβάνει γραμματολογικά στοιχεία για την μεταπολεμική λογοτεχνία στην οποία εντάσσεται το κείμενο και

 • το δεύτερο στο οποίο παρουσιάζονται πολύ βασικές πληροφορίες για τον ποιητή και έχει ως κύριο στόχο να κεντρίσει το ενδιαφέρον των μαθητών γι’ αυτόν. 

Παρουσίαση λογοτεχνικού ρεύματος:

 Εδώ γίνεται σύνδεση με τις προγενέστερες γνώσεις των μαθητών σε σχέση με τα χαρακτηριστικά της μεταπολεμικής ποίησης και τις κυριότερες τάσεις που κυριάρχησαν. 

Οι μαθητές πλοηγούνται ελεύθερα στην ιστοσελίδα http://tinyurl.com/nwavls7 για 10 λεπτά και ανακαλούν τα όσα έχουν μάθει σε σχέση με τα είδη και τις τάσεις της μεταπολεμικής ποίησης 

Παρουσίαση ποιητή:

 Σε αυτή τη φάση, οι μαθητές θα ανακαλέσουν τις γνώσεις που αποκόμισαν από το 35λεπτο αφιέρωμα-ντοκυμαντέρ και θα προβληματιστούν για όσα θα κληθούν αργότερα να υλοποιήσουν.

 Ανάγνωση κειμένου: 

Το κείμενο θα διαβαστεί από το διδάσκοντα προκειμένου να ακουστούν οι διαφορετικές σημασιολογικές αποχρώσεις που απορρέουν από τη γλώσσα και το ιδιαίτερο ύφος του Λειβαδίτη.

 Διαμόρφωση ομάδων 

Οι ομάδες καλό είναι να χωριστούν από τον διδάσκοντα.

 Με αυτό τον τρόπο πρέπει να εξασφαλιστεί ότι δεν θα υπάρχουν ανισότητες μεταξύ τους, δηλαδή η διαμόρφωση της ομάδας των «καλών» ή των «κακών» μαθητών .

Σύμφωνα με την θεωρία του κοινωνικού εποικοδομισμού σε όλες τις ομάδες θα συμμετέχουν μαθητές διαφορετικών επιδόσεων και δυνατοτήτων ώστε να μην υπάρχει ανισορροπία

 «Αξιοποίηση των Τεχνολογιών της Πληροφορίας και Επικοινωνιών στη διδακτική πράξη» [236] ανομοιογένεια.

Επίσης πρέπει να υπάρξει μέριμνα ώστε σε κάθε ομάδα να υπάρχουν μαθητές εξοικειωμένοι με τη χρήση των ηλεκτρονικών υπολογιστών και το διαδίκτυο, εφόσον το σενάριο βασίζεται στη χρήση τους.

 Συνεπώς, απαιτείται σε κάθε ομάδα να υπάρχει τουλάχιστον ένας μαθητής που θα μπορεί να έχει το ρόλο του χειριστή Η/Υ.

 Έτσι οι ρόλοι που θα διαμορφωθούν εντός της ομάδας είναι οι εξής: 

• Ένας χειριστής Η/Υ 

• Ένας συντονιστής 

• Ένας γραμματέας, υπεύθυνος για τις σημειώσεις

 • Ένας διαμεσολαβητής, επιφορτισμένος με την επικοινωνία με το διδάσκοντα 

– εμψυχωτή και τις άλλες ομάδες.

 Ο ρόλος του διδάσκοντος: 

Για την πρώτη ώρα 

ο ρόλος του διδάσκοντος συνίσταται στις αρχικές παρουσιάσεις και στην οργάνωση της τάξης προκειμένου να λειτουργήσει ομαδοσυνεργατικά. 

2η ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΩΡΑ

 Κατά τη δεύτερη διδακτική ώρα οι μαθητές θα εργαστούν στο Φύλλο Εργασίας 

1. Τα φύλλα εργασίας θα μοιραστούν και σε έντυπη μορφή και θα είναι κοινά για όλες τις ομάδες.

 Η συγκεκριμένη επιλογή δεν είναι τυχαία αλλά έχει στόχο την ελάφρυνση των μαθητών από τον υπερβολικό φόρτο εργασίας της τρίτης λυκείου, αφού η ενασχόληση με διαφορετικά φύλλα εργασίας θα μπορούσε να λειτουργήσει αποτρεπτικά για τους μαθητές της τάξης αυτής, ακόμα και εντός του σχολικού χώρου.

 Τα κοινά φύλλα εργασίας θα λειτουργήσουν ως κίνητρο μάθησης αλλά και ως στοιχείο διευκόλυνσης σε περίπτωση αντιμετώπισης δυσκολιών ή εγκατάλειψης της όλης προσπάθειας.

Ο ρόλος του διδάσκοντος: 

Κατά τη δεύτερη ώρα, ο διδάσκων κατέχει ρόλο εμψυχωτή, διευκολύνοντας τους μαθητές και παρέχοντάς τους βοήθεια. 

Βρίσκεται στην τάξη και δίνει διευκρινίσεις σε τυχόν απορίες, αλλά η προσδοκία είναι ότι δεν θα χρειαστεί να κάνει τίποτε περισσότερο.

 Η πιο πιθανή περίπτωση παρέμβασης του καθηγητή θα είναι ενδεχομένως η τεχνική υποστήριξη σε κάποια από τις δραστηριότητες, σε περίπτωση που οι μαθητές αδυνατούν να την εκτελέσουν. 

3η ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΩΡΑ

 Στην τρίτη διδακτική ώρα,

 οι μαθητές θα εργαστούν στο Φύλλο Εργασίας 

2. Ο ρόλος του διδάσκοντος:

Όμοια με τη δεύτερη ώρα 

4η ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΩΡΑ

Την τέταρτη διδακτική ώρα οι δραστηριότητες θα αναρτηθούν στο διαδίκτυο.

 Θα γίνει η παρουσίασή τους στο σύνολο των μαθητών.

 Όπως και στην πρώτη ώρα, είναι προτιμότερο να γίνει

 χρήση διαδραστικού πίνακα (ή των εναλλακτικών μέσων που έχουν ήδη αναφερθεί) προκειμένου όλοι οι μαθητές να έχουν το ίδιο σημείο αναφοράς. Στη συνέχεια μπορεί να γίνει συζήτηση με σχόλια και παρατηρήσεις σχετικές με τα αποτελέσματα που παρουσιάστηκαν. 

Ο ρόλος του διδάσκοντος: Είναι βοηθητικός- επικουρικός. 

Δεν παρεμβαίνει παρά μόνο όταν κρίνει ότι είναι απαραίτητο, συμβάλλοντας στην ενίσχυση της μαθητικής αυτενέργειας και προσωπικής δημοιουργίας.

 ΕΦΑΡΜΟΓΗ

 Κατά τη διάρκεια του σεναρίου υπήρξαν αρκετές δυσκολίες όσον αφορά τη λειτουργία του εργαστηρίου πληροφορικής και την προσαρμογή των μαθητών στα νέα δεδομένα που εξασφαλίζονται μέσα από την χρήση των νέων τεχνολογιών.

Ο χρόνος δεν ήταν αρκετός για την υλοποίηση όλων των δραστηριοτήτων των φύλλων εργασίας και θα ήταν προτιμότερο να προστεθεί άλλη μια διδακτική ώρα στο εργαστήριο πληροφορικής, προκειμένου οι μαθητές να εξοικειωθούν με τα νέα μαθησιακά περιβάλλοντα των ΤΠΕ.

 Επίσης, υπήρξαν δυσκολίες με τη λειτουργία του διαδικτύου, όπως για παράδειγμα η αργή σύνδεση που είχε ως αποτέλεσμα την απώλεια χρόνου στην πλοήγηση των μαθητών, υπονομεύοντας τις προσδοκίες τους για το τελικό προϊόν της προσπάθειας τους. 

Ωστόσο οι μαθητές έδειξαν ιδιαίτερο ενδιαφέρον στις δραστηριότητες και ιδιαίτερα στο τέταρτο φύλλο εργασίας.

 Η αξιοποίηση του glogster σε συνδυασμό με τον αρχαιοελληνικό μύθο της αράχνης, ενίσχυσε το ενδιαφέρον των μαθητών και τους έδωσε κίνητρα για περαιτέρω ενασχόληση με τη μεταπολεμική ποίηση του Λειβαδίτη στον ελεύθερο χρόνο τους, ιδιαίτερα μετά την αποφοίτηση τους. Τέλος η ανάρτηση των δραστηριοτήτων των μαθητών στο ιστολόγιο του σχολείου, έγινε με ιδιαίτερο ενδιαφέρον και τους βοήθησε να συνειδητοποιήσουν τον πολυδιάστατο και παιγνιώδη χαρακτήρα της λογοτεχνίας.

 Η ποίηση έγινε, έστω και προσωρινά, ένα κομμάτι της διαδικτυακής τους καθημερινότητας. 

ΑΝΑΦΟΡΕΣ ΕΑΙΤΥ (2010).

 Επιμορφωτικό υλικό για την επιμόρφωση των εκπαιδευτικών στα Κέντρα Στήριξης Επιμόρφωσης. 

Τεύχος 3: Κλάδος ΠΕ02.

 Β’ Έκδοση. Πάτρα, Νοέμβριος 2010.

 Κουτσογιάννης, Δ. (2007). 

Η αξιοποίηση των Τεχνολογιών της πληροφορίας και Επικοινωνίας στη διδασκαλία των φιλολογικών μαθημάτων και κυρίως στη διδασκαλία της Ελληνικής. 

Θεσσαλονίκη: Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας. Ματσαγγούρας, 

Η. (1997). Στρατηγικές διδασκαλίας.

 Από την πληροφόρηση στην κριτική σκέψη. 3η έκδ. Αθήνα: Gutenberg. 

Σουλίωτης, Μ. (1995). Αλφαβητάριο για την ποίηση. 

Θεσσαλονίκη: Δεδούσης Τσιπλητάρης, Α. Φ. (1998).

Ψυχοκοινωνιολογία της Σχολικής Τάξης.

 Αθήνα: Διάδραση Χοντολίδου, Ε. (1999). 

Εισαγωγή στην έννοια της πολυτροπικότητας. 

Γλωσσικός Υπολογιστής. 1(1): 114-118. Bloom, B. S. (1956).

 Taxonomy of Educational Objectives,

 Handbook I: The Cognitive Domain. 

New York: David McKay Co Inc. Vygotsky, L. S. (1978). 

Mind and Society: 

The development of higher psychological processes.Campridge, MA: 

Harvard University Press. 

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΦΥΛΛΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΚΟΙΝΑ ΓΙΑ ΟΛΕΣ ΤΙΣ ΟΜΑΔΕΣ 

ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 1 – 

ΏΡΑ 1 Βήμα 1 Μπείτε στο gmail σας. 

Θα σας έχει έλθει ένα e-mail από τον καθηγητή σας. 

Ανοίξτε το και δείτε ότι μοιράζεται ένα έγγραφο μαζί σας.

 Επιλέξτε το έγγραφο. 

Πρόκειται για ένα συνεργατικό έγγραφο, το οποίο

 θα επεξεργαστείτε ταυτόχρονα με τις άλλες ομάδες. 

Βήμα 2 Το ποίημα αρχίζει με τον τίτλο «Ο άνθρωπος με το κασκέτο».

 Κάντε αναζήτηση στο google δίνοντας τον όρο 

κασκέτο. 

 «Αξιοποίηση των Τεχνολογιών της Πληροφορίας και Επικοινωνιών στη διδακτική πράξη» [238] 

Βήμα 3 

Περιηγηθείτε στις σελίδες που εμφανίζονται στα αποτελέσματα της αναζήτησης και αιτιολογήστε την επιλογή του ποιητή στο συνεργατικό έγγραφο με βάση τις πληροφορίες της αναζήτησης και του ντοκυμαντέρ που έχετε παρακολουθήσει (http://www.youtube.com/watch?v=rYzJKoDaeO4). 

Βήμα 4 

Χρησιμοποιώντας τους παρακάτω δεσμούς, συλλέξτε πληροφορίες και εικόνες για την πολιτική δράση του ποιητή. 

• http://tleivaditis.weebly.com/betaiotaomicrongammarhoalphaphiiotakappa omicron.html

 • http://www.lifo.gr/team/sansimera/37687 

Δημιουργήστε μία σύντομη παρουσίαση σε PowerPoint

 (μέχρι 10 διαφάνειες) η οποία θα περιέχει τις εικόνες 

που επιλέξατε και συνοδευτικά σχόλια.

 Για τις άγνωστες λέξεις

 που θα συναντήσετε μπορείτε να συμβουλευτείτε το διαδικτυακό λεξικό της Πύλης για την Ελληνική Γλώσσα. 

Διεύθυνση: http://www.greeklanguage.gr/greekLang/modern_greek/tools/lexica/triantafyllides/index.html 

ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 2 –

 ΏΡΑ 2

 Βήμα 1 

Σε περιβάλλον επεξεργαστή κειμένου να εντοπίσετε 

το είδος του αφηγητή και

 να αφηγηθείτε την ιστορία από την οπτική γωνία του εκτελεστή, 

κάνοντας διορθώσεις πάνω στο κείμενο (αναθεώρηση, παρακολούθηση αλλαγών)

 ή από την οπτική γωνία του κρατούμενου-φυλακισμένου. 

Βήμα 2 

Πλοηγηθείτε 

στον σύνδεσμο: http://tassosleivaditis.wordpress.com/2012/05/25/

autoviografia-tasos-leivaditis/ 

Αντιγράψτε τον τίτλο και τους στίχους του ποιήματος και 

επικολλήστε τους σε ένα κενό έγγραφο.

 Βήμα 3

 Χρησιμοποιώντας το εργαλείο της επισήμανσης 

του επεξεργαστή κειμένου, χρωματίστε όπως εσείς νομίζετε τους στίχους.

 Να είστε σε θέση να αιτιολογήσετε τους χρωματικούς συνδυασμούς που επιλέξατε, συνδέοντάς τους με τα συναισθήματα που σας προκαλούν. 

Στο τέλος της δραστηριότητας, αποθηκεύστε τα αρχεία που έχετε δημιουργήσει στον φάκελο με το όνομα «Λειβαδίτης» στην επιφάνεια εργασίας του υπολογιστή σας. 

ΚΕΙΜΕΝΟ 

Τάσος Λειβαδίτης, 

«Ο άνθρωπος με το κασκέτο»

16.Και την πρώτη νύχτα μπήκε μες στο κελί ένας άνθρωπος που ΄χε χάσει το πρόσωπό του, κι ακούμπησε το φανάρι που κρατούσε κάτω στο πάτωμα. 

17. Κι ο ίσκιος του μεγάλωσε πάνω στον τοίχο. 

18. Και τον ερώτησε: πού έχεις κρυμμένα τα όπλα; 

19. Κι εκείνος, κανείς δεν ξέρει αν από σύμπτωση, ή ίσως για ν΄ απαντήσει,

 20. έβαλε το χέρι πάνω στην καρδιά του.

 21. Και τότε τον χτύπησε. Ύστερα μπήκε άλλος άνθρωπος που ΄χε χάσει το πρόσωπό του και τον χτύπησε κι αυτός. 

22. Κι οι άνθρωποι που ΄χαν χάσει το πρόσωπό τους, ήσαν πολλοί. 

 23. Και ξημέρωσε. Και βράδιασε. 

24. Ημέρες σαράντα. 

25. Κι ήρθαν στιγμές που φοβήθηκε πως θα χάσει το λογικό του.

 26. Και τον έσωσε μια μικρή αράχνη στη γωνιά, που την έβλεπε ακούραστη κι υπομονετική να υφαίνει τον ιστό της. 

27. Και κάθε μέρα της τον χάλαγαν με τις μπότες τους μπαίνοντας.

 28. Κι εκείνη τον ξανάρχιζαν κάθε μέρα. Και της τον χάλαγαν πάλι.και τ΄ άρχιζε ξανά.

 29. Εις τους αιώνας των αιώνων. 

ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 3 

– ΏΡΑ 3 

Στο στίχο 18 του ποιήματος «Καντάτα» ο αφηγητής δίνει το λόγο στο όργανο εξουσίας για να υπογραμμίσει την αιτία φυλάκισης του πρωταγωνιστή, παραπέμποντας σε σκηνές βασανισμού αγωνιστών του Δημοκρατικού Στρατού. 

Φανταστείτε ότι είστε μέλη μια φιλειρηνικής Μη Κυβερνητικής Οργάνωσης και πρέπει να καταθέσετε τις απόψεις σας για τις ακρότητες και τα βασανιστήρια που έλαβαν χώρα μετά το τέλος του Εμφυλίου. 

Συμβουλευόμενοι τους παρακάτω δεσμούς, να οργανώσετε μια παρουσίαση PowerPoint και να συζητήσετε τα κυριότερα σημεία της παρουσίασης με αφορμή το αντιπολεμικό μήνυμα του Λειβαδίτη.

 • http://www.youtube.com/watch?v=ZVEw8G56e0U 

• http://www.mouseiodimokratias.gr/greek/exhibition5.asp 

Στο τέλος της δραστηριότητας, αποθηκεύστε την παρουσίαση που έχετε δημιουργήσει στον φάκελο με το όνομα «Λειβαδίτης» στην επιφάνεια εργασίας του υπολογιστή σας.

 ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 4

 – ΏΡΑ 4 

Βήμα 1

 

Με αφορμή το στίχο 22 του ποιήματος Καντάτα το θέμα της αλλοτρίωσης του ανθρώπου από τη βία της εξουσίας. Χρησιμοποιώντας το ηλεκτρονικό λεξικό (η διεύθυνση υπάρχει στο Φύλλο Εργασίας 

1), να κάνετε αναζήτηση στο λήμμα «πρόσφυγας» και να καταγράψετε σε νέο έγγραφο Word τις σημασίες της αυτής της λέξης 

Βήμα2

 Με αφορμή τον

 ιστότοπο http://paramythotopos.blogspot.gr/2012/10/blogpost_23.html 

για τον αρχαιοελληνικό μύθο της Αράχνης, να προσδιορίσετε το ρόλο της αράχνης στο απόσπασμα, συντάσσοντας ένα πολυτροπικό κείμενο. 

Να χρησιμοποιήσετε το glogster (ηλεκτρονική αφίσα), στην οποία να διαφαίνεται το αισιόδοξο μήνυμα του σύγχρονου ανθρώπου.

 Να αιτιολογήσετε τις επιλογές σας συνδέοντας τον αρχαίο μύθο με τα αδιέξοδα του σύγχρονου ανθρώπου. 

Στο τέλος της δραστηριότητας, αποθηκεύστε τα αρχεία που έχετε δημιουργήσει στον φάκελο με το όνομα «Λειβαδίτης» στην επιφάνεια εργασίας του υπολογιστή σας. 

Βήμα 3 (προαιρετικό, εφόσον υπάρχει χρόνος)

Να αναρτήσετε τα συμπεράσματα από το προηγούμενο βήμα στο ιστολόγιο του σχολείου. 

3ο Πανελλήνιο Εκπαιδευτικό Συνέδριο Ημαθίας                            ΠΡΑΚΤΙΚΑ  [235]

ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ: ΚΑΚΟΥΛΑΚΗΣ ΧΑΡΗΣ, ΛΕΙΒΑΔΙΤΗ, "ΚΑΝΤΑΤΑ" / KAKOULAKIS, "CANTATA"

http://epimorfosi-nikaia.blogspot.com/2011/12/kakoulakis-cantata.html

Χάρης Κακουλάκης

Εσπερινό Λύκειο Κορυδαλλού

Λειβαδίτη, "Καντάτα"

Λογοτεχνία Γ΄ Λυκείου

Τάσος Λειβαδίτης (1922-1988)

"Καντάτα"

[απόσπασμα]

Η "Καντάτα" είναι ένα συνθετικό ποίημα με θεατρική, θα λέγαμε σύνθεση. Ο ίδιος ο ποιητής δίνει στην αρχή το σκηνικό και τα πρόσωπα. Σκηνικό: Συνοικιακός δρόμος σύγχρονης πόλης. Αρχίζει να βραδιάζει. Πρόσωπα: ΠΟιητής. Ο άνθρωπος με το κασκέτο. Διάφοροι περαστικοί. Χορός από γυναίκες και άνδρες ( οι γυναίκες μαζεμένες σε μια εξώπορτα. οι άντρες αριστερά, πλάι στη σκαλωσιά μιας οικοδομής). Στο απόσπασμά μας μιλάει ο άνθρωπος με το κασκέτο. Είναι η δεύτερη φορά που παίρνει το λόγο. Την πρώτη φορά αφηγήθηκε τη σύλληψη ενός φτωχού ανθρώπου - "επιγραφοποιός το επάγγελμα το επάγγελμα". "Συχνά" λέει ο ποιητής, "του αρέσει να μιλάει σε ύφος βιβλικό".

"Ο άνθρωπος με το κασκέτο"

16. Και την πρώτη νύχτα μπήκε μες στο κελί ένας άνθρωπος που ΄χε χάσει το πρόσωπό του, κι ακούμπησε το φανάρι που κρατούσε κάτω στο πάτωμα.

17. Κι ο ίσκιος του μεγάλωσε πάνω στον τοίχο.
18. Και τον ερώτησε: πού έχεις κρυμμένα τα όπλα;
19. Κι εκείνος, κανείς δεν ξέρει αν από σύμπτωση, ή ίσως για ν΄ απαντήσει,
20. έβαλε το χέρι πάνω στην καρδιά του.
21. Και τότε τον χτύπησε. Ύστερα μπήκε άλλος άνθρωπος που ΄χε χάσει το πρόσωπό του και τον χτύπησε κι αυτός.
22. Κι οι άνθρωποι που ΄χαν χάσει το πρόσωπό τους, ήσαν πολλοί.
23. Και ξημέρωσε. Και βράδιασε.
24. Ημέρες σαράντα.
25. Κι ήρθαν στιγμές που φοβήθηκε πως θα χάσει το λογικό του.
26. Και τον έσωσε μια μικρή αράχνη στη γωνιά, που την έβλεπε ακούραστη κι υπομονετική να υφαίνει τον ιστό της.
27. Και κάθε μέρα της τον χάλαγαν με τις μπότες τους μπαίνοντας.
28. Κι εκείνη τον ξανάρχιζαν κάθε μέρα. Και της τον χάλαγαν πάλι.
και τ΄ άρχιζε ξανά.
29. Εις τους αιώνας των αιώνων.


---------------------------------------------------

Μείζον Πρόγραμμα Επιμόρφωσης
Μικροδιδασκαλίες
2-3 Δεκεμβρίου 2011

Όνομα: Κακουλάκης Χαρίλαος....


Ι. Θέμα Μικροδιδασκαλίας:

Τάσος Λειβαδίτης , "Καντάτα"
με βιωματική εμπλοκή και προεκτάσεις


---------------------------------------------------

ΙΙ. Στόχοι Μικροδιδασκαλίας

(α) γνώσεων:

Καλούνται να κατανοήσουν αυθεντικές καταστάσεις του κοινωνικού κόσμου δοσμένες με την πολυσημία της ποιητικής γλώσσας

(β) δεξιοτήτων και στάσεων
Το ποίημα αποτελεί ισχυρό κίνητρο για μαθητές εσπερινού λυκείου, ώστε να διαχειρίζονται δύσκολες καταστάσεις, και να μην πτοούνται από την πίεση οποιουδήποτε στρεσογόνου γεγονότος (απειλή ,βλάβη ,απώλεια ή αλλαγή), αλλά να το αντιμετωπίζουν ή με την επιμονή της αράχνης ή με την ευελιξία του νου τους.

διαχρονικό μήνυμα επιβίωσης
- δύναμη της θέλησης
- επιμονή

- αντοχή
- προσαρμογή
Ο μαθητής καλείται να καταθέσει την προσωπική του συναισθηματική και γνωστική αντίδραση —συναισθηματική εμπλοκή ---δραματοποίηση ---

να αντιμετωπίσουν τη κακουχία και από άλλη οπτική.

Μέσα στο Εγώ του ποιητή να βρουν το δικό τους εγώ

(θεωρία αναγνωστικής ανταπόκρισης και πρόσληψης)

Εν κατακλείδι, να ενσωματώσουν τη σχολική γνώση

μέσα στη πραγματική ζωή

και σε αυθεντικά πλαίσια

( εμπλαισιωμένη μάθηση/situated learning)


---------------------------------------------------

ΙΙΙ. Σχέδιο Μικροδιδασκαλίας


1) Εισαγωγική δραστηριότητα μικροδιδασκαλίας

Εισαγωγή στο θέμα με προβολή power point

(5΄)

Για να δείτε την Εισαγωγική δραστηριότητα

Πατήστε ΕΔΩ!

2) Χωρισμός σε ομάδες - Δραστηριότητες

- δημιουργία δύο ομάδων

- ανάγνωση του ποιήματος μέσα στην ομάδα

Φάση 1

(εργασία σε 2 ομάδες με Φύλλο Εργασίας 1 και Φύλλο Εργασίας 2 )

(5΄)

Για να δείτε τα Φύλλα Εργασίας

σε μορφή word πατήστε

Ομάδα 1: ΕΔΩ!

Ομάδα 2: ΕΔΩ!

Φάση 2

(συζήτηση με την ολομέλεια της τάξης με τα Φύλλα Εργασίας

(5΄)


3. Κλείσιμο μικροδιδασκαλίας

(με προβολή power point 2 όπου θα εκτίθεται λεπτομερώς το σκεπτικό της καινοτομίας) 5΄

Για να δείτε την τελική δραστηριότητα

πατήστε ΕΔΩ!

Για να δείτε το Σχέδιο Μικροδιδασκαλίας σε μορφή word

πατήστε ΕΔΩ!

---------------------------------------------------

Τάσου Λειβαδίτη, "Καντάτα"

(απαγγελία του ποιήματος)

----------------------------------------------------

Επιμέλεια και οργάνωση υλικού: Φιλοθέη Κολίτση
Επιμορφώτρια Β΄

Μείζον Πρόγραμμα Επιμόρφωσης

Τάσος Λειβαδίτης - Καντάτα
https://lesxianagnosismaroussi.blogspot.com/

 Διαγώνισμα γα τη Λογοτεχνία (Γ΄Λυκείου) το παρακάτω ποίημα

Τάσος Λειβαδίτης 

Καντάτα  [απόσπασμα]

Η Καντατα Ειναι ενα Συνθετικο ποίημα με θεατρική, θα λέγαμε, σύνθεση.

 Ο ίδιος ο ποιητής δίνει στην αρχή το σκηνικό και τα πρόσωπα. 

Σκηνικό: 

Συνοικιακός δρόμος σύγχρονης πόλης. Αρχίζει να βραδιάζει. 

Πρόσωπα:

 Ποιητής.Ο άνθρωπος με το κασκέτο. 

Διάφοροι περαστικοί. 

Χορός από γυναίκες και άνδρες (οι γυναίκες μαζεμένες σε μια εξώπορτα· οι άντρες αριστερά, πλάι στη σκαλωσιά μιας οικοδομής). 

Στο απόσπασμά μας μιλάει ο άνθρωπος με το κασκέτο.

 Είναι η δεύτερη φορά που παίρνει το λόγο. 

Την πρώτη φορά αφηγήθηκε τη σύλληψη ενός φτωχού ανθρώπου — «επιγραφοποιός το επάγγελμα». 

«Συχνά» λέει ο ποιητής, «του αρέσει να μιλάει σε ύφος βιβλικό».

Ο άνθρωπος με το κασκέτο

Και την πρώτη νύχτα μπήκε μες στο κελί ένας άνθρωπος που 'χε χάσει το πρόσωπο του, κι ακούμπησε το φανάρι που κρατούσε κάτω στο πάτωμα.

Κι ο ίσκιος του μεγάλωσε πάνω στον τοίχο.

Και τον ερώτησε: πού έχεις κρυμμένα τα όπλα;

Κι εκείνος, κανείς δεν ξέρει αν από σύμπτωση, ή ίσως για ν' απαντήσει,

έβαλε το χέρι πάνω στην καρδιά του.

Και τότε τον χτύπησε. Ύστερα μπήκε άλλος άνθρωπος που 'χε χάσει το πρόσωπό του και τον χτύπησε κι αυτός.

Κι οι άνθρωποι που 'χαν χάσει το πρόσωπό τους, ήσαν πολλοί.

Και ξημέρωσε. Και βράδιασε.

Ημέρες σαράντα.

Κι ήρθαν στιγμές που φοβήθηκε πως θα χάσει το λογικό του.

Και τον έσωσε μια μικρή αράχνη στη γωνιά, που την έβλεπε

ακούραστη κι υπομονετική να υφαίνει τον ιστό της.

Και κάθε μέρα τής τον χάλαγαν με τις μπότες τους μπαίνοντας.

Κι εκείνη τον ξανάρχιζε κάθε μέρα. Και της τον χάλαγαν πάλι. Και τ' άρχιζε ξανά.

Εις τους αιώνας των αιώνων.

Διαγώνισμα στη Νεοελληνική Λογοτεχνία Γ΄ Λυκείου

http://renarro.blogspot.com/2014/01/16.html

ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΣΤΗ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ Γ’ ΛΥΚΕΙΟΥ

ΚΑΝΤΑΤΑ του ΤΑΣΟΥ ΛΕΙΒΑΔΙΤΗ

Ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΜΕ ΤΟ ΚΑΣΚΕΤΟ

16.	Και την πρώτη νύχτα μπήκε μες στο κελί ένας άνθρωπος που 'χε χάσει το πρόσωπο του, κι ακούμπησε το φανάρι που κρατούσε κάτω στο πάτωμα.
17.	Κι ο ίσκιος του μεγάλωσε πάνω στον τοίχο.
18.	Και τον ερώτησε: πού έχεις κρυμμένα τα όπλα;
19.	Κι εκείνος, κανείς δεν ξέρει αν από σύμπτωση, ή ίσως για ν' απαντήσει,
20.	έβαλε το χέρι πάνω στην καρδιά του.
21.	Και τότε τον χτύπησε. Ύστερα μπήκε άλλος άνθρωπος που 'χε χάσει το πρόσωπό του και τον χτύπησε κι αυτός.
22.	Κι οι άνθρωποι που 'χαν χάσει το πρόσωπό τους, ήσαν πολλοί.
23.	Και ξημέρωσε. Και βράδιασε.
24.	Ημέρες σαράντα.
25.	Κι ήρθαν στιγμές που φοβήθηκε πως θα χάσει το λογικό του.
26.	Και τον έσωσε μια μικρή αράχνη στη γωνιά, που την έβλεπε ακούραστη κι υπομονετική να υφαίνει τον ιστό της.
27.	Και κάθε μέρα της τον χάλαγαν με τις μπότες τους μπαίνοντας.
28.	Κι εκείνη τον ξανάρχιζε κάθε μέρα. Και της τον χάλαγαν πάλι. Και τ' άρχιζε ξανά.
29.	Εις τους αιώνας των αιώνων.

                                    

                                                ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

1.α) Ποιο είναι το θέμα του ποιήματος;

β)Ποιες είναι οι ενότητες; Δώστε πλαγιότιτλους.(Μον.20)

2.<<Άνθρωποι δίχως πρόσωπο>>:Ποιοι είναι αυτοί και γιατί χαρακτηρίζονται έτσι;                                                                     (Μον.20)

3.Ποιος είναι ο ρόλος της αράχνης μέσα στο απόσπασμά μας;Τι εννοεί ο ποιητής λέγοντας ότι <<τον έσωσε μια αράχνη>>;

                                                                             (Μον.20)

4.Να επισημάνετε τα στοιχεία του βιβλικού ύφους και να δείξετε τη σημασία τους για το ποίημα                                                (Μον.20)

ΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ ΑΔΙΔΑΚΤΟΥ ΚΕΙΜΕΝΟΥ 

ΚΕΙΜΕΝΟ:0Δ.ΕΛΥΤΗ: Άξιον Εστί: Τα Πάθη.Ανάγνωσμα 4

             ΤΟ ΟΙΚΟΠΕΔΟ ΜΕ ΤΙΣ ΤΣΟΥΚΝΙΔΕΣ

         Μιαν από τις ανήλιαγες μέρες εκείνου του χειμώνα, ένα πρωί Σαββάτου, σωρός αυτοκίνητα και μοτοσυκλέτες εζώσανε το μικρό συνοικισμό του Λευτέρη, με τα τρύπια τενεκεδένια παράθυρα και τ’ αυλάκια των οχετών στο δρόμο. Και φωνές άγριες βγάνοντας, εκατεβήκανε άνθρωποι με χυμένη την όψη στο μολύβι και τα μαλλιά ολόισα ίδιο άχερο. Προστάζοντας να συναχτούν οι άντρες όλοι στο οικόπεδο με τις τσουκνίδες. Και ήταν αρματωμένοι από πάνου ώς κάτου, με τις μπούκες χαμηλά στραμμένες κατά το μπουλούκι. Και μεγάλος φόβος έπιανε τα παιδιά, επειδή τύχαινε, σχεδόν όλα, να κατέχουνε κάποιο μυστικό στην τσέπη ή στην ψυχή τους. Αλλά τρόπος άλλος δεν ήτανε, και χρέος την ανάγκη κάνοντας, λάβανε θέση στη γραμμή, και οι άνθρωποι με το μολύβι στην όψη, το άχερο στα μαλλιά και τα κοντά μαύρα ποδήματα, ξετυλίξανε γύρω τους το συρματόπλεγμα. Και κόψανε στα δύο τα σύγνεφα, όσο που το χιονόνερο άρχισε να πέφτει, και τα σαγόνια με κόπο κρατούσανε τα δόντια στη θέση τους, μήπως τους φύγουν ή σπάσουνε.

Τότε, από τ’ άλλο μέρος φάνηκε αργά βαδίζοντας να ’ρχεται Αυτός με το Σβησμένο Πρόσωπο, που σήκωνε το δάχτυλο κι οι ώρες ανατρίχιαζαν στο μεγάλο ρολόι των αγγέλων. Και σε όποιον λάχαινε να σταθεί μπροστά, ευθύς οι άλλοι τον αρπάζανε από τα μαλλιά και τον εσούρνανε χάμου πατώντας τον. Ώσπου έφτασε κάποτε η στιγμή να σταθεί και μπροστά στο Λευτέρη. Αλλά κείνος δε σάλεψε. Σήκωσε μόνο αργά τα μάτια του και τα πήγε μεμιάς τόσο μακριά —μακριά μέσα στο μέλλον του— που ο άλλος ένιωσε το σκούντημα κι έγειρε πίσω με κίντυνο να πέσει. Και σκυλιάζοντας, έκανε ν’ ανασηκώσει το μαύρο του πανί, ναν του φτύσει κατάμουτρα. Μα πάλι ο Λευτέρης δε σάλεψε.

Πάνω σε κείνη τη στιγμή, ο Μεγάλος Ξένος, αυτός που ακολουθούσε με τα τρία σειρήτια στο γιακά, στηρίζοντας στη μέση τα χέρια του, κάγχασε: ορίστε, είπε, ορίστε οι άνθρωποι που θέλουνε, λέει, ν’ αλλάξουνε την πορεία του κόσμου! Και μη γνωρίζοντας ότι έλεγε την αλήθεια ο δυστυχής, καταπρόσωπο τρεις φορές του κατάφερε το μαστίγιο. Αλλά τρίτη φορά ο Λευτέρης δε σάλεψε. Τότε, τυφλός από τη λίγη πέραση που ’χε η δύναμη στα χέρια του, ο άλλος, μη γνωρίζοντας τι πράττει, τράβηξε το περίστροφο και του το βρόντηξε σύρριζα στο δεξί του αυτί.

Και πολύ τρομάξανε τα παιδιά, και οι άνθρωποι με το μολύβι στην όψη και το άχερο στα μαλλιά και τα κοντά μαύρα ποδήματα, κέρωσαν. Επειδή πήγανε κι ήρθανε γύρω τα χαμόσπιτα, και σε πολλές μεριές το πισσόχαρτο έπεσε και φανήκανε μακριά, πίσω απ' τον ήλιο, οι γυναίκες να κλαίνε γονατιστές, πάνω σ’ ένα έρμο οικόπεδο, γεμάτο τσουκνίδες και μαύρα πηχτά αίματα. Ενώ σήμαινε δώδεκα ακριβώς το μεγάλο ρολόι των αγγέλων.                                                                 

         .                                                                

5..Συγκρίνετε τα δύο κείμενα,εντοπίστε δύο τουλάχιστον κοινά σημεία ως προς το θέμα και σχολιάστε τα.                                                                 

         Μέσα από τα δύο κείμενα του Λειβαδίτη και του Ελύτη επεξεργασμένα με το Wordle

δίνεται  η δυνατότητα στους μαθητές να εντοπίσουν ομοιότητες ως προς το περιεχόμενο ,αφού οπτικοποιείται η συχνότητα εμφάνισης λέξεων.Έτσι με δημιουργικό και εύληπτο τρόπο προσεγγίζουν ευχάριστα λογοτεχνικά κείμενα.

.                                                                  

http://tleivaditis.weebly.com/piomicronlambdaupsilonmuepsilonsigmaiotakap

paomicron-upsilonlambdaiotakappaomicron.htm

Τάσος Λειβαδίτης

https://www.youtube.com/watch?v=AK6UhTdus9g

9-Τάσος Λειβαδίτης :Αφιέρωμα 30 χρόνια, ο καθηγητής Χρίστος Αλεξίου θυμάται και διηγείται...

https://homouniversalisgr.blogspot.com/2017/08/blog-post_98.html

Τάσος Λειβαδίτης - Καντάτα

-Το βράδι έπεσε αθόρυβα κι ανέκκλητα
σαν τη σκιά του αιώνιου χωρισμού πάνω από έναν μεγάλον έρωτα.
Ανάβουν τα φώτα, οι απίθανες ρεκλάμες στους κινηματογράφους,
οι βιτρίνες με τους απαγορευμένους παραδείσους ,
μεταξωτά, μισόγυμνα φορέματα με πόδια και κεφάλι
παριστάνοντας απεγνωσμένα τις γυναίκες, λαχεία, νοσταλγίες,
τα μπαρ με τα ξένα ονόματα, κι οι τράπεζες που κλείνουν,
τα σκοτεινά χρηματοκιβώτια σα μεγάλα υδρωπικά φέρετρα
κι οι υπάλληλοι που πηγαινόρχονται πάνω στις άσπρες
και μαύρες πλάκες, σαν τα θλιβερά πιόνια
σ’ ένα πελώριο φανταστικό σκάκι – αόρατα χέρια
παίζουν ένα παιχνίδι τρομερό.

William E. Rochfort: Tickets for Two

Ο ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΣ ΣΤΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ , ΖΩΓΡΑΦΙΚΗ ΚΑΙ ΜΟΥΣΙΚΗ

https://homouniversalisgr.blogspot.com/2017/08/blog-post_98.html

Ed. Hopper, Κινηματογράφος, N. Υόρκη. 1939

Ανδρέας Εμπειρίκος  - Τα μυστικά του σινεμά

Τα μυστικά του σινεμά
Είναι σαν της ποιήσεως τη μαγεία
Είναι σαν ποταμός που ρέει
Εικών εικών και άλλες εικόνες
Κ αίφνης –διακοπή
Cut! Cut! Coupez!
(Παρών και ο clackman κάθε τόσο)
Κ έπειτα πάλι ο ποταμός
Κ έπειτα πάλι εικόνες
Και ουδέποτε χάνεται ο ειρμός
Όχι στο νόημα μα στη μαγεία
Όσο και αν ρέουν τα καρέ
Βωβού ή ομιλούντος
Σαν ποταμός που ρέει
Ή σαν κορδέλα που εκτυλίσσεται
Φθάνει να ρέει η κάθε εικόνα
Με άκραν συνέπειαν στον εαυτόν της
Φθάνει να ζει πλήρη ζωή η καθε μια
Τα μυστικά του σινεμά
Δεν είναι στο νόημα μα στην αλήθεια που έχουν
Τα ορατά οράματα κινούμενα μπροστά μας
Παράλογα ή λογικά
Τα μυστικά του σινεμά
Είναι και αυτά εικόνες.

J. French Sloan, Ταινίες. Πέντε Σεντς. 1907

Λουκάς  Κούσουλας - Θερινός κινηματογράφος

Μας πήραν στο λαιμό τους ένα-δυο ονόματα
ηθοποιών.η όλη υπόθεση
απεδείχθη για κλάματα.
Μείναμε ωστόσο. Πού να πηγαίνεις
περασμένη πια η ώρα,
χάνοντας ίσως από πάνω και τη δροσιά,
και τα εισιτήρια καλοπληρωμένα...
Αφρίσει-ξαφρίσει που λέει κι ο λαός.
Το πήραμε εξάλλου ελαφρά.
Ωραίο καλοκαιρινό βράδυ
με τον κόσμο να σμαριάζει χαρούμενος στα μπαλκόνια
και τα ουράνια πάνω μας
ανοιχτά.

Ξεχώριζαν κάτι αστέρια.
Από το ένα στο άλλο, χωρίς
να το καταλάβουμε καλά-καλά,
ανεπαισθήτως λοιπόν σχηματίσαμε,
θαμπή στην ανταύγεια με μια νέα ομορφιά,
τη Μεγάλη Άρκτο ολόκληρη.
Όχι, δεν ήταν μια χαμένη
βραδιά η περιπλάνησή μας στο απρόοπτο
καλοκαιρινό σινεμά.

William E. Rochfort, Friday Night Date

Τάσος Λειβαδίτης - Καντάτα

-Το βράδι έπεσε αθόρυβα κι ανέκκλητα
σαν τη σκιά του αιώνιου χωρισμού πάνω από έναν μεγάλον έρωτα.
Ανάβουν τα φώτα, οι απίθανες ρεκλάμες στους κινηματογράφους,
οι βιτρίνες με τους απαγορευμένους παραδείσους ,
μεταξωτά, μισόγυμνα φορέματα με πόδια και κεφάλι
παριστάνοντας απεγνωσμένα τις γυναίκες, λαχεία, νοσταλγίες,
τα μπαρ με τα ξένα ονόματα, κι οι τράπεζες που κλείνουν,
τα σκοτεινά χρηματοκιβώτια σα μεγάλα υδρωπικά φέρετρα
κι οι υπάλληλοι που πηγαινόρχονται πάνω στις άσπρες
και μαύρες πλάκες, σαν τα θλιβερά πιόνια
σ’ ένα πελώριο φανταστικό σκάκι – αόρατα χέρια
παίζουν ένα παιχνίδι τρομερό.

William E. Rochfort: Tickets for Two

 Μαγιακόφσκι  - Ποίημα για τον κινηματογράφο

Για σας ο κινηματογράφος είναι ένα θέαμα.
Για μένα είναι σχεδόν μία αντίληψη του κόσμου.
Ο κινηματογράφος είναι φορέας της κίνησης.
Ο κινηματογράφος ανανεώνει τις λογοτεχνίες.
Ο κινηματογράφος είναι τόλμη.
Ο κινηματογράφος είναι αθλητής.
Ο κινηματογράφος διαδίδει ιδέες.

---Μαγιακόφσκι 1922---

James Guentner: Art Cinema in the 1980s

Μίλτος Σαχτούρης  - Το Πρωί και το Βράδυ

Το πρωί
βλέπεις το θάνατο
να κοιτάζει απ’ το παράθυρο
τον κήπο
το σκληρό πουλί
και την ήσυχη γάτα
πάνω στο κλαδί
έξω στο δρόμο
περνάει
τ’ αυτοκίνητο-φάντασμα
ο υποθετικός σωφέρ
ο άνθρωπος με τη σκούπα
τα χρυσά δόντια
γελάει
και το βράδυ
στον κινηματογράφο
βλέπεις
ό,τι δεν είδες το πρωί
το χαρούμενο κηπουρό
το αληθινό αυτοκίνητο
τα φιλιά με το αληθινό ζευγάρι
ότι δεν αγαπάει το θάνατο
ο κινηματογράφος.

 David Stuttard, Scene Outside A Cinema, 1999

Τάκης Σινόπουλος - ΜΕΓΙΣΤΗ ΘΥΡΑ


Τότε μες στη βροχή σηκώθηκε ο μονόφθαλμος.
Το μούτρο του άσπρο σαν την κιμωλία ολάσπρο
καθώς ο βασιλιάς Ψαμμίτιχος στο φέρετρό του.
Κι εφώναξε.
Παράξενο άκουσα την άσπρη του φωνή
κι αναθυμήθηκα την καμαριέρα στον κινηματογράφο
μιας απαράγραπτης ρουτίνας.
Έλεγε λοιπόν:
βαδίστε ανοίχτε διάπλατα τούτες τις θύρες
πιάστε τη σκόνη που σας έφαγε τα δάχτυλα
διαβάστε τις γραφές ονόματα σβησμένα.
Κι ακούσαμε από πάνω μας φτερούγες
που δεν τις βλέπαμε όμως τις νιώθαμε
σε σύναξη πυκνή σωμάτων ή ίσκιων
κι ακούσαμε το μέγα ψίθυρο
ως να ’ρχονταν χιλιάδες αυτοκίνητα
κι ο βασιλιάς Ψαμμίτιχος
άσπρος μες τον καπνό των λόφων.

 Hilarie Lambert, The Aldine, Philadelphia

Τάκης Σινόπουλος  - ΜΑΡΙΑ

‘Εξω από το παράθυρο έλαμπε το πέλαγος.
Θα τρελλαθώ αν χαθεί το πέλαγος, είπε η Μαρία.
‘Εκρυβε με τα χέρια τη γυμνότητα,
παράφορη, γυρίζοντας
με μια τρομαχτικήν απόγνωση σ’ όλα τα κέντρα,
σ’ όλους τους κινηματογράφους της πρωτεύουσας.
Τον γύρευε. Ρωτούσε τους πορτιέρηδες επίμονα.
Παραξενεύονταν που δεν τον είχε ιδεί κανείς.
Πού νάναι; πού είναι; πες μου τώρα, πες μου εσύ.
Πάντα γυμνή, τόσο άμυαλη. Και ξάφνου
μέσα στο φως: Λευτέρη! φώναξε
κι όρμησε πάνς του. Μα εκείνος
είταν βουβός, πολύ βουβός, ένας χαμένος
ίσκιος. Και την έσυρε. Και πέθαναν.
Τους πήρε το τιμόνι στον κατήφορο, τους τσάκισε
τα κόκκαλα και τα νεφρά. Πολύν καιρό
κατόπι μας βασάνισε η ψυχή τους.

Cinematographer's Dream Painting by Gregg Chadwick

Τίτος Πατρίκιος - Όπως οι ήρωες των Γουέστερν

Τον μάγευαν οι ήρωες των γουέστερν.
Ύστερα από περιπέτειες που είχε περάσει
Κι αυτός δεν ήθελε να τον αγγίζουν
Να τον αγαπούν, να τον θαυμάζουν,
Δεν ήθελε να είναι αντικείμενο
Ούτε των εντονότερων αισθήσεων,
Των πιο υψηλών συναισθημάτων.
Απαιτούσε ολομόναχος ν’ αποφασίζει
Πότε και ποιον προσωρινά θ’ αγγίξει
Θ’ αγαπήσει, θα θαυμάσει,
Απαιτούσε αυτός να δίνει τέλος
Σ’ ό,τι από μόνος του είχε αρχίσει.
Την ώρα που έφευγε
Κάτι αλλιώτικο προσπάθησε να πει
Όμως τα λόγια μείναν μέσα του
Κανένας τίποτα δεν άκουσε
Κανένας τίποτα δεν μπόρεσε να καταλάβει.

 Πίνακας - Φραγκίσκος Δουκάκης

Τίτος Πατρίκιος  - Στον κινηματογράφο

Ευγενικά ακουμπάμε δίπλα-δίπλα
γελάμε ή συγκινιόμαστε
ο διώκτης κι ο κυνηγημένος
ο βασανισμένος κι ο βασανιστής
ο εραστής και ο σύζυγος.
Για δυο ώρες μοναχά μες στο σκοτάδι
ήρεμοι, άγνωστοι και φιλικοί.

lado tevdoradze art

Γ. Σεφέρης  - Τρίτη 

( Απόσπασμα )

Την άνοιξη του '23 στο λουτρό της
πέθανε η Λίβια Ρίμινι, τ' αστέρι·
τη βρήκανε μέσα στ' αρώματα νεκρή
και το νερό δεν είχε ακόμη κρυώσει
Ωστόσο χτες στον κινηματογράφο
με κοίταζε με τ' άχρηστά της μάτια।

 Πίνακας - Φραγκίσκος Δουκάκης

Ντίνος Χριστιανόπουλος 

«καλύτερα να πάμε σινεμά» μου είπε
«βαριέμαι στο δωμάτό σου»
παράξενα παιδιά: προτιμούνε
να καυλώνουν εξ αποστάσεως
παρά εξ επαφής

Πίνακας - Φραγκίσκος Δουκάκης

Σοφία Γουργουλιάνη "Τα θερινά δεν έχουν ιστορία"

Τα θερινά σινεμά δεν έχουν ιστορία. Κανείς δεν ξέρει πότε πρωτοεμφανιστήκανε στον κόσμο. Ούτε ποιος είναι ο πρώτος άνθρωπος που είδε ποτέ ταινία σε θερινό σινεμά.

Φήμες λένε, πως η πρώτη ταινία που παίχτηκε ήταν η Βιριδιάνα. Φήμες λένε πως ,ακόμα τότε, δεν υπήρχανε κυλικεία με μπύρες και ποπ-κορν. Με αποτέλεσμα οι νηφάλιοι και νηστικοί θεατές να μην καταλάβουν τους συμβολισμούς του Μπουνιουέλ και να φύγουν απογοητευμένοι.

Φήμες, επίσης, λένε πως η επόμενη ταινία που παίχτηκε, με συνοδεία ποπ-κορν και μπύρας, ήταν η Περιφρόνηση. Τα υπέροχα χρώματα του Γκοντάρ και τα γαλάζια νερά της Σικελίας μαγέψανε τους θεατές. Με αποτέλεσμα να διαφανεί για πρώτη φορά η δυναμική του νεόκοπου «θερινού σινεμά».

Τις φήμες αυτές τις διαδίδει ο μπαμπάς μου. Έρχεται κάθε βράδυ στο κρεβάτι μου πριν κοιμηθώ και μου λέει για εκείνη τη φορά που είδε το Αλφαβίλ με τον αδερφό του στο Ζέφυρο στα Πετράλωνα. Φύσαγε ένα ελαφρύ αεράκι και το κυλικείο κέρναγε ουίσκι. Ο μπαμπάς μου δεν έχει αδερφό. Μου λέει και για εκείνη τη φορά που πήγε με ένα κορίτσι να δούνε το BeforeSunrise στο Σινέ Παρί. Φύγανε και οι δύο κλαίγοντας. Και η Ακρόπολη στο βάθος φαινότανε θολή από τα δάκρυα. Ο μπαμπάς μου δεν είχε γνωρίσει κανένα κορίτσι πριν από τη μαμά μου. Κι εγώ το 1995, όταν πρωτοβγήκε το Before Sunrise, ήμουνα ήδη έξι ετών.

Αν υπήρχαν θερινά σινεμά όλο το χρόνο, θα ήμουνα ευτυχισμένη. Θα μπορούσα να είμαι, πάλι, έξι χρονών, ο μπαμπάς να μου ψιθυρίζει στο αυτί τα βράδια ιστορίες για το Κουρδιστό Πορτοκάλι ή για το Pretty Woman. Να μου μαθαίνει την Αρλέτα και να τραγουδάμε παρέα Batida de Coco. Εγώ να του λέω πως θα ‘ θελα να γκρεμίσουμε τους τοίχους για να κοιμόμαστε όλοι μαζί κι εκείνος να απαντάει ότι αυτά γίνονται μόνο στις ταινίες.

Αν υπήρχαν θερινά σινεμά όλο το χρόνο, θα ήμουνα ευτυχισμένη. Θα μπορούσαμε να βλέπουμε ταινίες κάθε βράδυ με ανοιχτή τη μπαλκονόπορτα. Να κλαίω κάθε βράδυ με τον έρωτα που δε τελειώνει ποτέ στην Αιώνια Λιακάδα ενός Καθαρού Μυαλού. Να μου αγγίζεις τη ρώγα γιατί μ’ αγαπάς. Να μου κάνεις έρωτα την ώρα που κλείνουν τα μάτια μου γιατί νύσταξα και το πρωί δουλεύω και γιατί με νανουρίζει το καλοκαιρινό αεράκι. Και ο έρωτας σου να μοιάζει κάθε φορά διαφορετικός και υπέροχος, ακριβώς όπως οι ταινίες του Χέρτζογκ. 

Αν υπήρχαν θερινά σινεμά όλο το χρόνο, θα ήμουνα ευτυχισμένη. Θα μπορούσα να σε τραβάω στο Ζέφυρο. Κι εσύ να έρχεσαι γιατί υποσχέθηκα να σε κεράσω ποτό μετά. Και μπροστά μας να κάθεται η Ζιλί Ντελπί ή η Ζιλιέτ Μπινός. Κι εγώ να χαίρομαι γιατί έτσι ίσως δε θα βαρεθείς στο Αγκίρε. Ίσως όταν τελειώσει να σε ρωτήσω αν σ’ άρεσε. Και ίσως να σ’ άρεσε στ’ αλήθεια. Να συζητήσουμε λίγο για το βλέμμα του Κλάους Κίνσκι και για την τρέλα του πολέμου. Μετά να μου πεις πόσο όμορφη είναι από κοντά η Ζιλιέτ Μπινός και να καθίσουμε σε εκείνο το γωνιακό μπαράκι με τις κρεμασμένες καρέκλες για διακόσμηση και τα ψηφιδωτά στο μπαρ. Να πάει η ώρα δύο και να φύγουμε επειδή άρχισα να κρυώνω και ξέχασα να πάρω τη ζακέτα μου.

Τα θερινά σινεμά δεν έχουν ιστορία. Κανείς δεν ξέρει πότε πρωτοεμφανιστήκανε στον κόσμο. Ούτε ποιος είναι ο πρώτος άνθρωπος που είδε ποτέ ταινία σε θερινό σινεμά.

Σοφία Γουργουλιάνη

 http://www.thraca.gr/

ΜΟΥΣΙΚΗ 

Στίχοι: Λουκιανός Κηλαηδόνης
Μουσική: Λουκιανός Κηλαηδόνης

Φεύγουν τα καλύτερα μας χρόνια
ώρα με την ώρα βιαστικά
νιάτα που περνούν
που δεν θα ξαναρθούν
κι εκείνο που βλέπω
να μένει τελικά

Είναι κάτι νύχτες με φεγγάρι
μες τα θερινά τα σινεμά
νύχτες που περνούν
που δεν θα ξαναρθούν
μ' αγιόκλημα και γιασεμιά

Φεύγουν τα καλύτερα μας χρόνια
κάποιος μας τα κλέβει μυστικά
χρόνια που περνούν
που δεν θα ξαναρθούν
κι εκείνο που βλέπω να μένει τελικά

Είναι κάτι νύχτες με φεγγάρι
μες τα θερινά τα σινεμά
νύχτες που περνούν
που δεν θα ξαναρθούν
μ' αγιόκλημα και γιασεμιά

Στίχοι:Ξενοφώντας Φιλέρης
Μουσική:Κώστας Χατζής

Σ' ένα σινεμά απ' τα θερινά
Σαν μαργαριτάρι πάνω απ' το πανί
Σ' ένα σινεμά απ' τα θερινά
Σκάει το φεγγάρι μέσα στη σκηνή.

Πέφτουνε οι τίτλοι κι αρχίζει η ταινία
Πρώτο πλάνο κι αρχίζει το κακό
Πρώτο πλάνο που θυμίζει τη Βοσνία
Πρώτο πλάνο και το πρώτο φονικό

Κι από φονικό σ' άλλο φονικό
Βγαίνει το φεγγάρι
Απ' το σκηνικό
Κι από φονικό σ' άλλο φονικό
Μέσα στο σκοτάδι χάθηκα κι εγώ.

Σ' ένα σινεμά απ' τα θερινά
Εκεί που πάνε μόνο οι ρομαντικοί
Σ' ένα σινεμά απ' τα θερινά
Μπήκαν στην οθόνη όλοι οι μανιακοί.

Μπαίνει ο ράμπο
Κι αρχίζει να σκοτώνει
Μπαίνει ο ράμπο
Και ματώνει η σκηνή
Κι όσο πάει κοκκινίζει η οθόνη
Και το αίμα στάζει έξω απ' το πανί
Κι από φονικό σ' άλλο φονικό
Φεύγει το φεγγάρι
Απ' το σκηνικό
Κι από φονικό σ' άλλο φονικό
Μέσα στο σκοτάδι χάθηκα κι εγώ.

Και ποτέ ξανά και ποτέ ξανά
Να μην δω ποτέ μου τέτοιο σινεμά
Μάρτυς μου ο Θεός
Μάρτυς μου ο Θεός φεύγω
Απ' το σκοτάδι και γυρνώ στο φως.

Μουσική: Μάνος Χατζιδάκις
Στίχοι: Άρης Δαβαράκης

Σαν παλιό σινεμά και σαν τη Χαλιμά
που μιλάει με τα παιδιά
σου κρύβω την αλήθεια
κι αφήνω από τα στήθια μου να βγουν
παραμύθια για κείνους π' αγαπούν

Για στιγμές μυστικές για λάμψεις μαγικές
γι' αγκαλιές ερωτικές για νύχτες φωτεινές

Σ' αγκαλιάζω στο σκοτάδι
σε τυλίγω μ' ένα χάδι
τώρα είμαι γυμνός
μοιάζω σαν Θεός
φωτεινός δυνατός,
μπορείς να μ' αγαπήσεις
μπορείς να μου φωτίσεις μια στιγμή
το κορμί μου είναι μόνο η αφορμή

Για στιγμές μυστικές για λάμψεις μαγικές
γι' αγκαλιές ερωτικές για νύχτες φωτεινές

ΤΑΙΝΙΑ -  Σινεμά ο Παράδεισος

Το Σινεμά ο Παράδεισος (πρωτότυπος τίτλος: Nuovo Cinema Paradiso) είναι ιταλική ταινία του 1988 σε σκηνοθεσία και σενάριο του Τζουζέπε Τορνατόρε.

Ρώμη, δεκαετία του 80. Ο διάσημος σκηνοθέτης Σαλβατόρε Ντι Βίτα γυρίζει σπίτι του, όπου η ερωμένη του του λέει ότι τηλεφώνησε η μητέρα του για να ενημερώσει πως πέθανε ο Αλφρέντο. Επίσης, ο Σαλβατόρε δεν έχει πάει στο χωριό του, το Τζιανκάλντο στη Σικελία, εδώ και 30 χρόνια.

Τότε αρχίζει μια ιστορική αναδρομή, που ξεκινά από τα παιδικά χρόνια του Σαλβατόρε. Στο σινεμά της γειτονιάς του, το Cinema Paradiso, ο Σαλβατόρε (Τότο) πηγαίνει συχνά και γίνεται φίλος με τον άντρα που προβάλλει τις ταινίες, τον Αλφρέντο. Στο σινεμά πηγαίνει πολύς κόσμος και ο παπάς ζητά από τον Αλφρέντο να κόβει τις σκηνές με τα φιλιά, καθώς τις θεωρεί ανήθικες.

Μία μέρα, δημιουργείται επιπλοκή και η αίθουσα που βρίσκεται ο Αλφρέντο παίρνει φωτιά. Τότε ο μικρός Τότο τρέχει και σέρνει τον Αλφρέντο έξω, σώζοντας τη ζωή του.

Μετά από μια δεκαετία, ο Σαλβατόρε είναι μαθητής λυκείου και δουλεύει στο Cinema Paradiso, προβάλλοντας ταινίας. Μια μέρα τον επισκέπτεται ο Αλφρέντο και αποκαλύπτεται πως είναι τυφλός, κάτι που του συνέβη τη νύχτα που κάηκε το σινεμά. Ο Σαλβατόρε είναι ερωτευμένος με την Έλενα, την κόρη ενός τραπεζίτη. Μετά από πολλή προσπάθεια κάνουν σχέση, όμως χωρίζουν λόγω της άρνησης του πατέρα της.

Ο Σαλβατόρε απογοητευμένος, πηγαίνει στον στρατό και στέλνει συνεχώς γράμματα στην Έλενα, χωρίς ανταπόκριση. Όταν γυρίζει στο χωριό του, ο Αλφρέντο τον παρακινεί να φύγει για πάντα από εκεί και να μην ξαναγυρίσει πίσω, ούτως ώστε να εκπληρώσει τα όνειρά του.

Πίσω στο σήμερα, ο Σαλβατόρε γυρίζει στο χωριό του για την κηδεία του Αλφρέντο. Έχει αλλάξει πολύ η όψη της περιοχής και το Cinema Paradiso είναι ένα ερείπιο. Ο ιδιοκτήτης τον πληροφορεί πως έχει κλείσει εδώ και 6 χρόνια και πως σε λίγες μέρες θα το γκρεμίσει ο δήμος για να το κάνει πάρκινγκ.

Η χήρα του Αλφρέντο του λέει πως του έχει αφήσει κάτι. Ο Σαλβατόρε το παίρνει στο σπίτι του και βλέπει πως είναι μια σειρά από φιλμς. Έπειτα, βλέπει ένα βίντεο που είχε τραβήξει παλιά, στο οποίο προβάλλεται η Έλενα, και η μητέρα του του λέει πως όσες φορές τον έχει πάρει τηλέφωνο, έχουν βγει απαντήσει πολλές γυναίκες, όμως καμία δεν ακούγεται σαν να τον αγαπάει. Επίσης, του λέει πως δεν του κρατά κακία που δεν πήγε να την δει 30 χρόνια.

Γυρνώντας στη Ρώμη, ο Σαλβατόρε προβάλλει τα φιλμς που του άφησε ο Αλφρέντο, τα οποία περιέχουν όλες τις σκηνές με τα φιλιά που του είχε πει ο παπάς να κόψει. Ο Σαλβατόρε αισθάνεται αγαλλίαση και ξεσπά σε κλάματα.

πηγές
https://www.vakxikon.gr
http://kokkinoprwi.blogspot.gr/
http://annagelopoulou.blogspot.gr
http://poihshkaipoihtes.blogspot.gr
https://el.wikipedia.org/
http://newstarcinemapoetry.blogspot.gr
https://nickredfern.wordpress.com/
https://ejournals.epublishing.ekt.gr/

http://www.artvioma.gr