Στρατιώτης Ποιητής Μαρία Βουμβάκη
Στρατιώτης ποιητής - Κώστας Καράλης (Μίλτος Σαχτούρης)
https://www.youtube.com/watch?v=dY-t6VFjCS8
Καράλης ,Στρατιώτης Ποιητής του ΜΊΛΤΟΥ ΣΑΧΤΟΥΡΗ
Ο στ Στον δίσκο του 1975 το τραγούδησε ο Κώστας Καράλης. Σε ραδιοφωνική εκπομπή που κάναμε λίγο καιρό αργότερα το είπε με την κιθάρα της η Αρλέτα.ρατιώτης ποιητής (Ραδιοφωνική ηχογράφηση 1976)
Μίλτος Σαχτούρης
Ο στρατιώτης ποιητής
Το Ποιημα Ανηκει στη συλλογή Τα φάσματα ή η χαρά στον άλλο δρόμο (1958) κι εκφράζει το αισθήματα της φρίκης και του φόβου, που κυριαρχούν στην ποίηση του Σαχτούρη και δίνουν μια ζωντανή εικόνα της εποχής του.
| Δεν έχω γράψει ποιήματα | ||
| μέσα σε κρότους μέσα σε κρότους κύλησε η ζωή μου | ||
|
| ||
5 | Τη μιαν ημέρα έτρεμα | ||
την άλλην ανατρίχιαζα μέσα στο φόβο μέσα στο φόβο πέρασε η ζωή μου | |||
10 | Δεν έχω γράψει ποιήματα | ||
δεν έχω γράψει ποιήματα μόνο σταυρούς σε μνήματα καρφώνω |
Λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής
ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ
- Στη σύνθεση του ποιήματος παρατηρούμε τα εξής:
α) Βασικός στίχος που επαναλαμβάνεται αυτούσιος (στ. 1, 10,11).
β) Στίχος που επαναλαμβάνεται στην ίδια στροφή αυτούσιος (στροφ. α και β) ή με παραλλαγές: κύλισε η ζωή μου — πέρασε η ζωή μου.
Με βάση τις παραπάνω παρατηρήσεις ν' απαντήσετε στο ακόλουθο ερώτημα: Ποια συναισθήματα θέλει να εκφράσει ο ποιητής μ' αυτές τις επαναλήψεις; - Να συγκεντρώσετε τα ουσιαστικά και τα ρήματα που χρησιμοποιεί ο ποιητής. Κατόπιν ν' απαντήσετε στα ακόλουθα ερωτήματα: α) Οι λέξεις που χρησιμοποιεί έχουν σχέση με το λεξιλόγιο της καθημερινής ομιλίας; β) Το λεξιλόγιο του ποιητή είναι πλούσιο ή περιορισμένο;
- Πώς κατορθώνει ο ποιητής να εκφράσει τα συναισθήματά του με το λεξιλόγιο που χρησιμοποιεί; (η απάντηση σας να στηριχτεί και στις απαντήσεις που δώσατε σπς προηγούμενες ερωτήσεις).
- Ο ποιητής γράφει ποίημα, αλλά επιμένει να λέει «Δεν έχω γράψει ποιήματα». Τι θέλει μ' αυτό να τονίσει; Πριν απαντήσετε, α) να προσέξετε τι υποδηλώνει ο τίτλος «Ο στρατιώτης ποιητής» και β) να συσχετίσετε τον παραπάνω στίχο με τους στίχους που τον ακολουθούν.
Γιάννης Μιχαηλίδης (γεν. 1940),
εικόνα για τον Στρατιώτη ποιητή
ΜΙΛΤΟΣ ΣΑΧΤΟΥΡΗΣ
https://sites.google.com/site/epistita/home/logotechnia-g-lykeiou/o-
Ο ΣΤΡΑΤΙΩΤΗΣ ΠΟΙΗΤΗΣ
ΔΟΜΗ – ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ
1ο ΕΠΙΠΕΔΟ : (στιχ. 1) Ομολογία – κατάθεση του ποιητή, με αποφατική
διατύπωση. Τονίζει τι δεν έχει κάνει. Το γιατί το υπονοεί με τους επόμε
νους στίχους. Η έκπληξη που προκαλεί η αφοπλιστική και απρόσμενη ομο
λογία του είναι το δομικό υλικό αυτού του επιπέδου
2ο ΕΠΙΠΕΔΟ : (Στιχ. 2-9) Δίνεται το πλαίσιο και το κλίμα μέσα στο οποίο
κινήθηκε (κύλησε-πέρασε) η ζωή του.
Επιγραμματικά δίνονται τα βιώματα και οι φρικτές εμπειρίες που αποτε
λούν κατά κάποιο τρόπο μια μορφή αυτοβιογραφίας. Φορείς των βιωμά
των και συναισθημάτων του ποιητή είναι τα ηχοποιητικά ρήματα «έτρεμα – ανατρίχιαζα» και τα ουσιαστικά «κρότους – φόβο» Βασικό μοτίβο είναι
οι στίχοι «κύλησε η ζωή μου» και «πέρασε η ζωή μου» που στην ουσία ταυ
τίζονται.
3ο ΕΠΙΠΕΔΟ : (στιχ. 10-11) Έχουμε επανάληψη του πρώτου στίχου και μά
λιστα σε δύο στίχους. Με αυτόν τον τρόπο δίνεται έμφαση που είναι και το κύριο γνώρισμα του επιπέδου. Λειτουργικά έχει τη θέση του συμπεράσματος και της συνέπειας του 2ου επιπέδου. Μοιάζει με κραυγή διαμαρτυρίας, με καταγγε
λία. Η επανα
λαμβανόμενη αναφορά στο τι δεν έχει κάνει προετοιμάζει για το 4ο επίπε
δο
4ο ΕΠΙΠΕΔΟ : (στιχ.12-14) Αξιοπρόσεχτο στοιχείο ο χρόνος του ρήματος
«καρφώνω» ενεστώτας που έρχεται σε αντίθεση με τον παρελθοντικό χρό
νο των άλλων ρημάτων. Ο ποιητής τοποθετεί το «καρφώνω» τελευταίο ε
πειδή θέλει να το αντιπαρα
βάλλει με το «δεν έχω γράψει ποιήματα».
Επίσης η θέση του «καρφώνω» εξυπηρετεί και την αντιπαράθεση των ου
σιαστικών «ποιήματα» και «σταυρούς» που ενισχύεται από την παρουσία
του «μόνο».χαρακτηριστικότατος ο τρόπος με τον οποίο τελειώνει το ποί
ημα. Ο ρόλος λοιπόν του ποιητή εξαντλείται στο «ΚΑΡΦΩΝΩ».
Θυμίζει ανάλογες εκμυστηρεύσεις του Σινόπουλου. Λίγο-πολύ και οι δύο
καταγράφουν το ίδιο κλίμα, το ίδιο τοπίο (γεωγραφικό, ιστορικό, υπαρξι
ακό), «τοπίο ΘΑΝΑΤΟΥ»
ΣΧΟΛΙΑ
Αυτό που κάνει εντύπωση εδώ είναι ότι η κύρια ιδιότητα του ποιητή αναι
ρείται και εκμηδενίζεται. Αντικαθίσταται από μια άλλη μακάβρια απασχό
ληση. Στη συνείδηση των δημιουργών της πρώτης μεταπολεμικής γενιάς
ενυπάρχει η συναίσθηση της ανεπάκειας, της ματαίωσης και η εναγώνια
αμφιβολία για την υπαρξή τους ως ποιητών. Το αυτοσυναίσθημά τους εί
ναι αρνητικό και βιώνουν ένα είδος συντέλειας του λόγου και της γραφής.
Ο ίδιος ο ποιητικός λόγος για να ανταποκριθεί σ΄αυτόν τον ποιητικό εκπε
σμό μειώνει την ποιητικότητά του
Παρ’ όλα αυτά το ποίημα δεν είναι απαισιόδοξο. Παρουσιάζεται και εδώ ο φιλάνθρωπος ρόλος της ποίησης που καλλιεργεί και διασώζει στις δύσκολες εποχές ο σε
μνός, δηλαδή ο αληθινός ποιητής. Και ο ρόλος της είναι να βάζει μαζί με
το στρατιώτη, το λειτουργό της (γι’ αυτό και ο τίτλος) σταυρούς πάνω στα μνήματα, δηλα
δή να σώζει από την ανωνυμία τους αφανείς ήρωες, τους ανθρώπους. Να
νικάει τελικά το θάνατο.
Το παράλογο στοιχείο, η απλή γλώσσα, η σκηνοθεσία και η εικονοπο
ιία είναι βασικά στοιχεία
της ποιητικής του Σαχτούρη. Η ιστορία ως βίωμα είναι παρούσα στη σκη
νοθεσία και την ιδεοπλαστική του εικόνα.
Η ποιητική του γλώσσα είναι απλή και καθημερινή. Βασικό μορφολογικό
γνώρισμα των ποιημάτων του είναι η ολιγολογία. Οι στίχοι είναι ολιγοσύλ
λαβοι και το ποίημα περιορίζεται σε λίγους στίχους. Η πρόταση είναι ο α
κρογωνιαίος λίθος του ποιήματός του και δρα ως δομική μονάδα. Καμιά
συσσώρευση ή πλεονασμός των όρων. Η παράταξη είναι η κύρια συντα
κτική δομή του.
Ο εμφύλιος χάραξε τον Σαχτούρη που είχε ένα διαρκές αίσθημα ενοχής,
σαν να ήταν αυτός υπεύθυνος για το αιματοκύλισμα της φυλής.
http://3lyk-n-smyrn.att.sch.gr/site/ekpai_yliko_files/NEO%20LOGO
ΜΙΛΤΟΣ ΣΑΧΤΟΥΡΗΣ, Ο ΣΤΡΑΤΙΩΤΗΣ ΠΟΙΗΤΗΣ
Το ποίημα ανήκει στη συλλογή «Σα φάσματα ή η χαρά στον άλλο δρό
μο» (1958).
Η λέξη φάσματα σημαίνει: «τα είδωλα», «τα φαντάσματα», «οι ιριδισμοί
των χρωμάτων».
Στα ποιήματα της συλλογής τα αντικείμενα είναι φάσματα που κινούνται
από τον πραγματικό στον ονειρικό κόσμο (που πηγάζει από το ασυνείδη
το του ποιητή και αποτελεί την ποιητική πραγματικότητα), από τον κόσμο
του λογικού στον κόσμο του παραλόγου.
Σα αντικείμενα, καθώς μεταφέρονται από τον ένα κόσμο στον άλλο, χά
νουν τις συγκεκριμένες διαστάσεις τους και τις αντικειμενικές τους ιδιότη
τες, γίνονται σύμβολα και φορτίζονται με τις ιδιότητες που τους δίνει η
φαντασία του ποιητή.
Τα είδωλα των αντικειμένων δεν ξεχωρίζουν από τα αισθητά αντικείμενα
και η πραγματικότητα του αισθητού κόσμου δεν ξεχωρίζει από την ποιητι
κή πραγματικότητα.
Οι δύο λέξεις του τίτλου του ποιήματος αποκαλύπτουν ότι ο ποιητής,
εκτός από την ποιητική ιδιότητά του, έχει και την ιδιότητα του στρατιώτη
(αφού μάλιστα βρισκόμαστε σε περίοδο πολέμου, όπως αποκαλύπτεται
αργότερα).
Η ιδιότητα του στρατιώτη είναι βέβαια παροδική, ενώ του ποιητή μόνι
μη: ο ποιητής δεν την έχει εγκαταλείψει, έστω κι αν δεν έχει γράψει
ποιήματα.
Αυτό σημαίνει ότι δεν μένει απαθής θεατής, στο περιθώριο των δραματι
κών γεγονότων, αλλά συμμετέχει και στην ευθύνη του πνευματικού αν
θρώπου.
Στον τίτλο προτάσσεται η λέξη στρατιώτης και αυτό σημαίνει ότι η ιδιότη
τα του στρατιώτη κυριαρχεί την εποχή αυτή και επικαλύπτει την ιδιότητα
του ποιητή.
ΔΟΜΗ:ΔΥΟ ΕΝΟΤΗΤΕΣ
« Εύκολα ξεχωρίζουν οι δυο ενότητες που απαρτίζουν το ποίημα.
Η πρώτη, η εκτενέστερη, αρχίζει με το αποφασιστικό
‘Δεν’ και μας λέει τι δεν έκανε ο στρατιώτης αυτός και τι τον εμπόδισε να
το κάνει.
Είναι γεμάτη επαναλήψεις, με φράσεις κοφτές,ασύνδετες,
όπως συνήθως συμβαίνει με άνθρωπο βαθιά ταραγμένο, με άνθρωπο με
νεύρα τόσο κουρελιασμένα, ώστε να πλησιάζει τα όρια της υστερίας.
Αφού το τέλος του ποιήματος μας παρουσιάζει τον ήρωά του ως ποιητή,
απαραίτητο είναι να μας εξηγήσει τι τον εμπόδισε να γράψει ποιήματα.
1.Η πρώτη αφορμή είναι μια σωματική παρενόχληση:
ο θόρυβος, επειδή θολώνει το μυαλό κι εμποδίζει την αυτοσυγκέντρωση,
απαραίτητη προϋπόθεση για την ποιητική δημιουργία.
2.Η δεύτερη είναι παράγοντας ψυχολογικός: ο φόβος, που συχνά παραλύ
ει τη σκέψη.
Και οι δυο είναι αποτελέσματα του πολέμου.
Ο ‘κρότος΄ είναι το πανδαιμόνιο της μάχης με τους πυροβολισμούς, τις
εκρήξεις των οβίδων, το κροτάλισμα των πολυβόλων.
Όλ’ αυτά δε ζαλίζουν μονάχα το στρατιώτη ποιητή, αλλά προπαντός
του δημιουργούν την εντύπωση του κινδύνου: έτσι γεννιέται ο φόβος,
που είναι τόσο εντονότερος όσο δειλότερο είναι το άτομο.
Ας μην ξεχνάμε όμως πως ο Γ. Σαραντάρης έγραφε στίχους κατά τη διάρ
κεια το πολέμου της Αλβανίας και ο Ελύτης σε γράμμα του στον Κ. Φράι
ερ αφηγείται πως στο μέτωπο, ενώ σφύριζαν οι οβίδες, πρωτοσυνέλαβε
την ιδέα του «Χαμένου Ανθυπολοχαγού», «που σκοτώνεται χίλιες φορές
κι αθάνατος ξαναγεννιέται άλλες τόσες»
Έτσι φτάνουμε στο συμπέρασμα πως πρωταρχικό ρόλο σχετικά με την ε
πίδραση του πολέμου σ’ ένα ποιητή, ή γενικότερα σε κάθε άτομο, δεν παί
ζουν τόσο οι γύρω του συνθήκες, όσο η ατομική δειλία ή το ψύχραιμο θάρ
ρος, που, όπως το χαρακτηρίζει ο Ελύτης στην ίδια επιστολή, είναι «η συ
μπίεση των υλικών αξιών της ζωής».
τη δεύτερη ενότητα, που αποτελείται από την τρίτη
στροφή του ποιήματος,
ο Σαχτούρης, αφού μας τονίσει
προηγουμένως τι δεν έκανε ο στρατιώτης ποιητής, μας αποκαλύπτει τι
έκανε:
Μόνο σταυρούς σε μνήματα καρφώνω
Κι οι τρεις σύντομοι αυτοί στίχοι με την ανατριχιαστική γύμνια τους, μετα
τοπίζοντας την προσοχή από το ‘δειλό’ ποιητή σε όσους θαρρετά αντιμετώ
πισαν το μοιραίο, μας προκαλούν έντονη και βαθιά συγκίνηση, γιατί νιώ
θουμε πως το πανδαιμόνιο της μάχης δεν έχει σαν αποτέλεσμα μόνο να
ζαλίζει άτομα με αδύναμο νευρικό σύστημα και να τους δημιουργεί ανα
σφάλεια, άρα φόβο κι ανατριχίλα, αλλά ακόμα φτάνει να φέρνει σ’ άλ
λους το θάνατο» Καλλιόπη Σφαέλλου
Ο πρώτος στίχος επαναλαμβάνεται αυτούσιος, σαν κραυγή.
Με τις δύο αλλεπάλληλες επαναλήψεις του η διαμαρτυρία γίνεται εμφανέ
στερη, αλλά πέρα απ’ αυτήν εκφράζεται η αγανάκτηση του ποιητή για τον
πόλεμο καθώς και η θλίψη του και ο πόνος για τα θύματα.
Τα ίδια συναισθήματα εκφράζουν και οι άλλες επαναλήψεις αυτούσιων
στίχων.
Ακόμη, ο στ. 2 εκφράζει τρόμο από τους κρότους και η άμεση επανάλη
ψήτου εντείνει αυτό το συναίσθημα.
Σο ίδιο επιτυγχάνει και η άμεση επανάληψη του στ. 7, ο οποίος εκφράζει
υπαρξιακό φόβο.
Εκτός από τους στίχους που επαναλαμβάνονται αυτούσιοι, είναι και ο
τελευταίος στίχος της πρώτης στροφής (στ. 4), που επαναλαμβάνεται στο
τέλος της δεύτερης στροφής κάπως παραλλαγμένος.
Η επανάληψη υπογραμμίζει τη διάρκεια του εφιάλτη του πολέμου, του
οποίου τα επώδυνα γεγονότα αποτελούσαν καθημερινές τραυματικές ε
μπειρίες του ποιητή:αλλά και σημάδεψαν ολόκληρη τη ζωή του ποιητή.
Το λεξιλόγιο που χρησιμοποιεί ο ποιητής είναι λιτό (μάλιστα το κάνουν
πιο περιορισμένο οι επαναλήψεις) και περιορίζεται σε ρήματα και ουσια
στικά, που εκφράζουν ενέργειες, καταστάσεις, πράγματα, ενώ δεν υπάρ
χει ούτε ένα επίθετο.
Με τη χρήση ρημάτων και ουσιαστικών και τον αποκλεισμό των επιθέτων
ο ποιητής στοχεύει στο καίριο παραλείποντας το δευτερεύον και το επου
σιώδες.
Οι προτάσεις είναι μικρές και κοφτές, απουσιάζει εντελώς η στίξη και χρησιμοποιείται μόνο ένας σύνδεσμος: μόνο.
Τα χαρακτηριστικά αυτά δίνουν στο λόγο την αίσθηση της ασθματώδους
αγωνίας, ενώ υπάρχει χαλαρός λογικός ειρμός.
Η λιτότητα χαρακτηρίζει το ποιητικό κείμενο όχι μόνο γλωσσικά,
αλλά και στιχουργικά: το ποίημα είναι ολιγόστιχο και οι 14 στίχοι του εί
ναι πολύ μικροί.
Η λιτότητα και η ελλειπτικότητα του ποιήματος σε όλα τα επίπεδα, η α
πουσία σημείων στίξης και συνδέσμων και η χρήση της εικόνας ως κύριου
εκφραστικού μέσου είναι, πέρα από το θέμα, γνωρίσματα που εντάσσουν
το ποίημα στη σύγχρονη ποίηση.
Ωστόσο, στο ποίημα δεν υπάρχουν καθαρά υπερρεαλιστικά στοιχεία: οι
εικόνες δεν είναι πλάσματα της ελεύθερης από το λογικό φαντασίας,
αλλά προέρχονται από την πραγματικότητα και κυρίως δεν ακολουθείται
από τον ποιητή το σύστημα της αυτόματης γραφής.
Παράλληλα κείμενα:
Εγώ δεν είμαι ποιητής ………………………………………………….
Οι ποιητές δεν ρυπαίνουν με δάκρυα τις κρυστάλλινες πολιτείες. Αγρυ
πνούν με το βλέμμα τους ίσο και αθόλωτο για να μετρούν τις φρικιάσεις
του φωτός και τους παλμούς του σύμπαντος.
Γ. Ρίτσος, Το τραγούδι της αδελφής μου
Δεν είμαστε ποιητές σημαίνει φεύγουμε, σημαίνει εγκαταλείπουμε τον
αγώνα Παρατάμε τη χαρά στους ανίδεους
Τις γυναίκες στα φιλιά του ανέμου Και στη σκόνη του καιρού σημαίνει
πως φοβόμαστε Και η ζωή μας έγινε ξένη Ο θάνατος βραχνάς
Γ. Σαραντάρης, Δεν είμαστε ποιητές
Να συγκρίνετε την αποκήρυξη της ποιητικής ιδιότητας, όπως προβάλλε
ται στα παραπάνω ποιήματα και στο ποίημα του Μίλτου Σαχτούρη
Οι στίχοι αυτοί μπορεί και να ‘ναι οι τελευταίοι
Οι τελευταίοι στους τελευταίους που θα γραφτούν Γιατί οι μελλούμενοι
ποιητές δε ζούνε πια.
Αυτοί που θα μιλούσανε πεθάναν όλοι νέοι
Σα θλιβερά τραγούδια τους γενήκανε πουλιά
σε κάποιον άλλον ουρανό που λάμπει ξένος ήλιος
Γενήκαν άγριοι ποταμοί και τρέχουνε στη θάλασσα
Και τα νερά τους δεν μπορείς να ξεχωρίσεις στα θλιβερά τραγούδια τους
φύτρωσε ένας λωτός Να γεννηθούμε στο χυμό τους εμείς πιο νέοι.
Μ. Αναγνωστάκης, Επίλογος
Πώς αντιμετωπίζει ο Αναγνωστάκης τη σχέση ποιητικής τέχνης και επο
χής στο παραπάνω ποίημα;
(το ποίημα αυτό γράφτηκε το 1951, μετά τον εμφύλιο).
Ήμουνα ο Νικηφόρος στην αρχή. Μετά, με δολοφόνησαν,
Η μια ψυχή μου, αυτή που ήταν με τα λουλούδια που έβγαζε κάθε άνοιξη
φτερά και περιφέρονταν γύρω από το Θεό κρατώντας το λαγούτο της πέ
θανε αμέσως. Η άλλη, πρόφτασε είδε το δολοφόνο, και, τουλάχιστο, πριν
γίνει γύρω απ’ τον ήλιο διάφανος άνεμος, περιστρέφοντας το βλέμμα σε
όλα τα σημεία της γης, διαμαρτυρήθηκε.
Νικηφόρος Βρεττάκος, Διαμαρτυρία, 1974
Να συγκρίνετε τα δύο ποιήματα ως προς τη συναισθηματική κατάσταση
των ποιητών τους που εκφράζουν.
μέσα σε κρότους
μέσα σε κρότους
κύλησε ἡ ζωή μου
Τὴ μιὰν ἡμέρα ἔτρεμα
τὴν ἄλλην ἀνατρίχιαζα
μέσα στὸ φόβο
μέσα στὸ φόβο
πέρασε ἡ ζωή μου
«Ὁ στρατιώτης ποιητής», Μίλτος Σαχτούρης, από τη συλλογή «Τα φάσματα ή η χαρά στον άλλο κόσμο», 1958Δὲν ἔχω γράψει
ποιήματα
δὲν ἔχω γράψει ποιήματα
μόνο σταυροὺς
σὲ μνήματα καρφώνω»
Στις 29 Ιουλίου 1919 γεννήθηκε ο Μίλτος Σαχτούρης, ένας από τους σημαντικότερους μεταπολεμικούς Έλληνες ποιητές, τιμημένος με τρία κρατικά βραβεία.
Στο τέταρτο έτος της Νομικής το 1944 αποφάσισε να εγκαταλείψει το πανεπιστήμιο και να αφοσιωθεί στη μεγάλη του αγάπη: την ποίηση.
Έχοντας ήδη από το 1938 δημοσιεύσει με το ψευδώνυμο «Μίλτος Χρυσάνθης» ένα διήγημα στο περιοδικό «Εβδομάδα», ο Σαχτούρης πρωτοέγραψε ποίηση το 1941. Δυο χρόνια αργότερα γνώρισε τους Οδυσσέα Ελύτη και Νίκο Εγγονόπουλο και συνδέθηκε με στενή φιλία με τον τελευταίο.
Ήταν, όμως, ο Ελύτης εκείνος που τον παρότρυνε να εμφανιστεί στο χώρο των γραμμάτων ως ποιητής, στο περιοδικό «Τα Νέα Γράμματα» το 1944.
Τον επόμενο χρόνο κυκλοφόρησε την πρώτη ποιητική του συλλογή με τίτλο «Η Λησμονημένη», βιβλίο, το οποίο «είναι αφιερωμένο σε αυτή τη γυναίκα, η οποία επανέρχεται και σε άλλα ποιήματά μου αργότερα μέχρι τα Εκτοπλάσματα», όπως θα δηλώσει αργότερα ο ίδιος.
Το 1948 εξέδωσε τη συλλογή «Παραλογαίς» και ακολούθησαν πολλές άλλες, με κορυφαία για πολλούς την «Με το πρόσωπο στον τοίχο» το 1952.
Αν και στην αρχή τουλάχιστον της μακρόχρονης πορείας του κατακρίθηκε από πολλούς, ειδικά από τους ποιητές της γενιάς του ’30, οι κριτικοί δεν άργησαν να δώσουν μεγαλύτερη προσοχή στο έργο του σημαντικού αυτού ποιητή.
Όσον αφορά τα κυρίαρχα θέματα του έργου του, αυτά αφορούν την περίοδο της κατοχής και της μεταπολεμικής εποχής.
Ο Σαχτούρης θεωρείται ότι επηρεάστηκε σημαντικά από το κίνημα του υπερρεαλισμού, αν και παρά τη κυρίαρχη θέση του παραλόγου και του συμβολισμού στα ποιήματά του, δεν θεωρείται ότι εντάχθηκε ποτέ πλήρως στο ρεύμα αυτό.
Διαβάστε ακόμα:
Τιμήθηκε με τρία βραβεία: Το 1956 με το Α' Βραβείο του διαγωνισμού «Νέοι Ευρωπαίοι Ποιητές» της RAI για τη συλλογή του «Όταν σας μιλώ», το 1962 με το Β' Κρατικό Βραβείο Ποίησης για τη συλλογή του «Τα Στίγματα» και το 1987 με το Α' Κρατικό Βραβείο Ποίησης για το έργο του «Εκτοπλάσματα».
Έργα του Σαχτούρη έχουν μεταφραστεί στη γαλλική, αγγλική, ιταλική, γερμανική, πολωνική και βουλγαρική και ποιήματά του
έχουν μελοποιηθεί από τους Μάνο Χατζιδάκι, Αργύρη Κουνάδη, Γιάννη Σπανό, Κυριάκο Σφέτσα και Νίκο Ξυδάκη.
O Βρασίδας Καραλής σε κείμενό του στο περιοδικό «Διαβάζω» με τίτλο «Το μυστήριο της ένοχης συνείδησης στην ποίηση του Μίλτου Σαχτούρη», αναφέρει:
«Κανένας άλλος ποιητής μας δεν έχει ποτίσει τις εμπειρίες του στην αποσαθρωτική μαγγανεία της ενοχής όσο ο Μ. Σαχτούρης.
Οσο και αν άλλοι ερωτοτρόπησαν με αυτό το ρίζωμα, όπως λόχου χάρη ο Δ. Σολωμός στον «Λάμπρο», ο Κ. Καβάφης στα πρώιμα ποιήματά του, ο Κ. Καρυωτάκης στα τελευταία του ποιήματα, όλοι αυτοί βρήκαν τρόπο να ξεφύγουν ή να υπεκφύγουν τον τρομακτικό φόβο του εξατομικευμένου οράματος που γεννάει την ενοχή και τη μετατρέπει σε βάση πνευματικότητας.
Ο Σολωμός απέδρασε σε μια άσαρκη και άφυλη anima mundi· Ο Καβάφης σε έναν ερωτισμό της περιέργειας για το ανδρικό σώμα, ενώ ο Καρυωτάκης κατέφυγε στη λαγνεία του κατοπτριζόμενου κορμιού του.
Μπορεί όμως κάποιος να αισθάνεται ενοχή μόνο και μόνο επειδή μισεί τη μητέρα του ή επειδή είναι ομοφυλόφιλος ή επειδή δεν είναι ωραίος σαν τον Απόλλωνα;… Αυτές οι επιδερμικές και ανόητες φοβίες δεν διανοίγουν ποτέ την ατομική εσωτερικότητα στη θεωρία της ίδιας της τυχαιότητας και μοναξιάς· δεν στρέφουν το υποκείμενο προς τον εαυτό του. Το απομονώνουν σε ένα δωμάτιο, απ' όπου μοίρεται και κλαίγεται επειδή δεν αρέσει, επειδή το φαινόμενο δεν θεμελιώνει μια σχέση ελκτική προς το βλέμμα που το αντικρίζει. Από αυτές δυστυχώς τις παιδικές αφέλειες, με όλη τη γοητεία της αμέριμνης αθωότητας, είναι γεμάτη η ποίηση, και ειδικά η ελληνική σε βαθμό απελπισίας.
Με τον Μ. Σαχτούρη όλα αυτά καταρρέουν και διαλύονται· και μαζί του οι δημοτικοφανείς τρόποι μιας ύπαρξης χωρίς εσωτερικές σχέσεις, συγκρούσεις και διλήμματα.
Πρώτη λογοτεχνική αφετηρία του έργου του είναι ο παραμερισμός της τοπιογραφίας του Οδ. Ελύτη, του Γ. Σεφέρη, του Α. Εμπειρίκου, ακόμα και του Ν. Εγγονόπουλου.
Σε όλη τη γλωσσική ευφορία και ευτοπία αυτών των συγγραφέων, την πίστη τους στην αρτιμέλεια της γλώσσας και την τελειοποιησιμότητα του κόσμου διά του μύθου, ο Μ. Σαχτούρης αντιτάσσει ένα κολαστήριο ψυχών, μια ακοινώνητη γλώσσα, το άσμα μιας ρημαγμένης Κασσάνδρας».
Ποιήματα του Μίλτου Σαχτούρη μπορείτε να διαβάσετε εδώ
Ο στρατιώτης ποιητής του Μίλτου Σαχτούρη και ο στρατιώτης φωτογράφος Γεώργιος Προκοπίου
μέσα σε κρότους
μέσα σε κρότους
κύλησε η ζωή μου.
Την μιαν ημέρα έτρεμα,
την άλλην ανατρίχιαζα
μέσα στο φόβο,
μέσα στο φόβο
πέρασε η ζωή μου.
Δεν έχω γράψει ποιήματα,
δεν έχω γράψει ποιήματα,
μόνο σταυρούς
σε μνήματα
καρφώνω.
Το ποίημα ανήκει στη συλλογή Τα φάσματα ή η χαρά στον άλλο δρόμο (1958) κι εκφράζει τα αισθήματα της φρίκης και του φόβου, που κυριαρχούν στην ποίηση του Σαχτούρη και δίνουν μια ζωντανή εικόνα της εποχής του.
Ένα ποίημα – κραυγή του Μίλτου Σαχτούρη, ένα ποίημα που αποδίδει με τον πλέον εναργή τρόπο τη φρίκη που βίωσε ο ίδιος ο ποιητής, αλλά και όλοι οι Έλληνες, τα χρόνια της Κατοχής και του εμφυλίου πολέμου.
Ο Σαχτούρης δηλώνει εμφατικά πως δεν έχει γράψει ποιήματα, θέλοντας να τονίσει στους αναγνώστες του πως ό,τι έχει πρώτιστη σημασία δεν είναι η ποιητική του παραγωγή, αλλά οι σκληρές συνθήκες υπό τις οποίες έζησε τη ζωή του.
Τα ποιήματά του δεν είναι παρά καταγραφές επώδυνων κι εφιαλτικών βιωμάτων, που δε θα πρέπει να εξετάζονται ως ποιητικά δημιουργήματα, αλλά ως ντοκουμέντα μιας αιματηρής ιστορικής περιόδου.
***
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ
Γεώργιος Προκοπίου
Λίγο μετά την κήρυξη του ελληνοϊταλικού πολέμου το Γενικό Επιτελείο Στρατού με ανακοινώσεις του ζητούσε για εθελοντική κατάταξη φωτογράφους και κινηματογραφιστές για το μέτωπο. Μέσα στο γενικό κλίμα ενθουσιασμού που επικρατούσε τότε, πολλοί ήταν αυτοί που ανταποκρίθηκαν άμεσα.
Ανάμεσά τους και ο Σμυρνιός ζωγράφος Γιώργος Προκοπίου, που είχε έρθει πρόσφυγας μετά το 1922. Ενώ ορισμένοι πολιτικοί και μεγαλοαστοί «θυμήθηκαν» ότι έπρεπε να στείλουν τα παιδιά τους στο εξωτερικό για σπουδές, για να αποφύγουν τη στράτευση, ο Προκοπίου, σε προχωρημένη πια ηλικία και πάσχοντας από άσθμα και βρογχίτιδα, επιδιώκει με κάθε τρόπο να πάει.
Μετά την αρχική απόρριψη της αίτησής του δεν το βάζει κάτω. Χρησιμοποιεί διάφορα μέσα και φτάνει μέχρι τον Μεταξά για να του δοθεί η άδεια. Και τελικά το πετυχαίνει.
Στο μέτωπο ο Προκοπίου τράβηξε έναν ικανό αριθμό φωτογραφιών, που θα αποτελούσαν τη βάση για αντίστοιχους ζωγραφικούς πίνακές του.
Θα πεθάνει τελικά στα παγωμένα βουνά της Βόρειας Ηπείρου, στις 20 Δεκεμβρίου 1940, ενώ ζωγράφιζε εκ του φυσικού το χιονισμένο Αργυρόκαστρο.
Ο Γεώργιος Προκοπίου (1876-1940) ήταν σημαντικός Έλληνας ζωγράφος, φωτογράφος και κινηματογραφιστής. Υπήρξε κατεξοχήν πολεμικός ζωγράφος.
Πέθανε από συγκοπή στις 20 Δεκεμβρίου 1940 κοντά στο Τεπελένι της Αλβανίας, εξαντλημένος από τις κακουχίες των επιχειρήσεων και τις αντίξοες κλιματολογικές συνθήκες.
Θα ήθελα να σας ρωτήσω σχετικά με το ποίημα, Σημάδια κίτρινα,
Χρωμοταραύματα, ποιο είναι το νόημα του κίτρινου χρώματος και ο τίτλος
σε ποια σημάδια αναφέρεται
Η αναφορά στα κίτρινα αερόπλοια υποδηλώνει την πρόθεση του ποιητή να
στηλιτεύσει υπό μία έννοια την τεχνολογική εξέλιξη που αλλοιώνει τις αξίες
και την ποιότητα του τρόπου ζωής των ανθρώπων. Έτσι, η αντίθεση ανάμεσα
στα κίτρινο χρώμα των σύγχρονων στοιχείων και το κίτρινο των αστεριών
(μαζί μ’ αστέρια κίτρινα που δεν τα γνώριζαν / και τα μισούσαν), δείχνει πως
η τεχνολογία φέρνει ελπίδες και ιδανικά που δεν έχουν τη γνησιότητα και
την αγνότητα της πνευματικής ελπίδας που συμβολίζεται από τα αστέρια.
Υπάρχει, άρα, η αρνητική έκφανση του κίτρινου χρώματος, όταν αυτό συνδέε
ται με τον σύγχρονο πολιτισμό και υπάρχει και η θετική του έκφανση, όταν
συνδέεται με τις διαχρονικές πνευματικές αξίες (αστέρια).
Υπ’ αυτή την έννοια τα «Σημάδια κίτρινα» υποδεικνύουν με αρνητικό τρόπο
την αλαζονική τάση του ανθρώπου να παραβλέπει το ουσιώδες στη ζωή και
να «σημαδεύει» με την παρουσία του ακόμη και τον ουρανό, τον μέχρι πρότι
νος μόνο αγνό και απρόσιτο χώρο, όπου εδρεύουν τα υψηλότερα πνευματικά
και ψυχικά αγαθά.
Για τον ποιητή, επομένως, ο εκσυγχρονισμός και η τεχνο
λογική εξέλιξη έρχονται ν’ ανατρέψουν όλα εκείνα τα θετικά ιδανικά του πα
ρελθόντος και να βάλουν στη θέση τους νέες στοχεύσεις που δεν έχουν όμως
ουσιαστική αξία και παρασύρουν τους ανθρώπους σε μια επίφαση επίτευξης,
ενώ στην πραγματικότητα ό,τι βιώνουν είναι μια πτώση.
ΜΙΛΤΟΥ ΣΑΧΤΟΥΡΗ, Ο στρατιώτης ποιητής
Το κάρφωμα των λέξεων: Στρατιώτης ποιητής (Μίλτος Σαχτούρης) -
Ποιητική (Μανόλης Αναγνωστάκης)
Δεν έχω γράψει ποιήματα
Διαγράφοντας ό,τι επαναλαμβάνεται, αυτό που μένει είναι τέσσερις- πέ
Το ποίημα επιγράφεται "Ποιητική", αφορά δηλαδή την ποίηση και δη την ποίηση ως τέχνη. Ο Αναγνωστάκης δηλαδή αναφέρεται στον τρόπο με τον οποίον και στον σκοπό για τον οποίο θεωρεί πως γράφεται η ποίηση, άρα και στους στόχους τους οποίους εξυπηρετεί αυτή. Αναπάντεχα ξεκινάει κι αυτό εδώ το ποίημα. Το ποιητικό υποκείμενο παραθέτει τα λόγια που λογικά θα έλεγαν οι υποστηρικτές μιας αντίθετης ποιητικής θεωρίας, σε έναν υποθετικό διάλογο. Ότι ποιήματα σαν εκείνα του ποιητικού υποκειμένου προδίδουν την ποιητική τέχνη. Γιατί την ευτελίζουν αισθητικά την ποίηση ως τέχνη- και μάλιστα ως τέχνη ιερή και θεόπνευστη- και την καθιστούν όχημα υποστήριξης επιδιώξεων και μάλιστα σκοτεινών. Την γειώνουν- κυριολεκτικά και μεταφορικά. Αποτέλεσμα αυτών είναι να απολεσθεί ο διδακτικός χαρακτήρας της ποίηση και να βρεθούν οι νέες γενιές έκθετες σε μεγάλους κινδύνους. Προσέχουμε ότι η λέξη "Προδίδετε" είναι πρώτη και ότι τα λόγια των υποστηρικτών αυτής της θέσης που σχετίζεται περισσότερο με το δόγμα "η τέχνη για την τέχνη " ενδύονται επιμελημένο, αυστηρό και επίσημο λόγο, ο οποίος αναφέρεται σε γενικές αρχές αυξημένης βαρύτητας και κύρους. Προσέχουμε επίσης τη χρήση κεφαλαίου γράμματος στις λέξεις "Ποίηση" και "Άνθρωπος" και το ιδιαίτερο σημασιολογικό φορτίου που προσδίδει αυτή.
για να μην τις πάρει ο άνεμος.
κανένας στίχος σήμερα δὲν ἀνατρέπει καθεστῶτα.»
Υ.Γ. : Η ανάρτηση αυτή βασίζεται σε μια αγνώστου προελεύσεως διδακτι
Δεν έχω γράψει ποιήματα