 |
| Edward Hopper |
Μιχάλης Γκανάς
«Πρωινό σε καφενείο της οδού Σόλωνος»
Από τη συλλογή «Τα μικρά» (2000).
...............................................................
Τα τασάκια
τα πιατάκια
τα φλιτζάνια
αναλήφθηκαν
τα πήρε η άχνα του καφέ.
Σωριάστηκαν με πάταγο
στον ουρανό.
........................................................
Εξωτερική Δομή & Μορφή
........................................................
Ελεύθερος στίχος χωρίς σημεία στίξης.
Λιτό λεξιλόγιο, καθημερινό, απλά ουσιαστικά και ένα βασικό ρήμα («αναλήφθηκαν»).
Οπτικά και ακουστικά μοιάζει με μικρό θεατρικό στιγμιότυπο ή κινηματογραφική σκηνή.
Εικόνες και αισθήσεις
Ο ποιητής δημιουργεί οπτικές και ακουστικές εικόνες με τα καθημερινά αντικείμενα (τασάκια, πιατάκια, φλιτζάνια).
Η «άχνα του καφέ» εισάγει και την αίσθηση της όσφρησης και της θερμότητας, δημιουργώντας μια ονειρική, σχεδόν μαγική ατμόσφαιρα.
Θέματα & Νοήματα
Καθημερινότητα και Υπέρβαση
Τα απλά αντικείμενα ενός πρωινού καφέ μεταμορφώνονται ποιητικά: "αναλήφθηκαν". Ο όρος παραπέμπει σε θρησκευτική ή πνευματική ανάταση, προσδίδοντας ιερότητα ή μεταφυσικότητα στην πιο απλή στιγμή.
Μνήμη και Φθορά
Το ποίημα παραπέμπει σε μια προσωπική ή συλλογική ανάμνηση, που ενώ αρχικά εξιδανικεύεται (ανάληψη), καταλήγει στη συντριβή:
«Σωριάστηκαν με πάταγο στον ουρανό»
Εδώ η προσδοκία καταρρέει, ίσως συμβολίζοντας τη ματαιότητα της υπέρβασης, ή την αδυναμία διατήρησης της μνήμης.
Το μικρό ως φορέας του μεγάλου
Η συλλογή «Τα μικρά» υποστηρίζει πως στις απλές καθημερινές στιγμές (ένα καφενείο, ένας καφές) κρύβονται υπαρξιακά φορτία, μεταφυσικές εμπειρίες, ιστορίες ζωής.
Λεκτικά και Υφολογικά Χαρακτηριστικά
Στοιχείο_Παρατήρηση
Ασυνήθιστη σύνταξη Η παράθεση των ουσιαστικών χωρίς ρήματα στην αρχή δίνει αίσθηση στατικότητας ή προσμονής.
Ιερό λεξιλόγιο
Η λέξη «αναλήφθηκαν» προσδίδει υπερβατικότητα.
Οξύμωρο
Η πτώση στον ουρανό είναι παράδοξο και ανατρεπτικό.
Ρυθμός
Οι σύντομοι, κοφτοί στίχοι δημιουργούν σταδιακή κορύφωση και δραματική ένταση.
Συμβολισμοί
Αντικείμενο Συμβολισμός
Τασάκια, πιατάκια, φλιτζάνια
Αντικείμενα ρουτίνας, καθημερινότητας, ίσως και συνήθειας ή μοναξιάς.
Άχνα του καφέ
Η ατμόσφαιρα της μνήμης, του φευγαλέου, της ανάμνησης ή της ψευδαίσθησης.
Ανάληψη & Πτώση
Η ζωή ως συνεχής εναλλαγή ελπίδας και ματαίωσης.
Σύνδεση με την ποιητική του Μιχάλη Γκανά
Ο Γκανάς αντλεί από τη λαϊκή και δημοτική παράδοση, αλλά τη μεταμορφώνει με μοντέρνα αισθητική.
Η ποίηση του είναι συχνά συγκρατημένη συναισθηματικά, αλλά βαθιά φορτισμένη, όπως και εδώ.
Το «μικρό» αποκτά συλλογική, ιστορική ή υπαρξιακή βαρύτητα μέσα από το βλέμμα του ποιητή.
Διακειμενικές αναφορές
Ο χώρος του καφενείου της οδού Σόλωνος παραπέμπει σε πραγματικό τόπο: ένα αστικό, πολιτισμικά φορτισμένο σημείο της Αθήνας, γεμάτο διανοούμενους, φοιτητές, μοναχικούς ανθρώπους.
Εικαστικά: Η σκηνή θυμίζει έργα του Edward Hopper, όπου οι άνθρωποι απουσιάζουν, αλλά η σιωπή μιλά.
Συμπεράσματα
Το ποίημα αποτυπώνει μια στιγμή ρευστή, όπου η πραγματικότητα ακουμπά το υπερβατικό, για να καταλήξει πάλι στην κατάρρευση.
Ο Γκανάς με λίγες λέξεις μας δίνει ένα οικουμενικό σχόλιο για την εμπειρία του ανθρώπου: προσδοκία, ανάταση, απογοήτευση.
Είναι ποίηση αισθήσεων και στοχασμού, που προσκαλεί τον αναγνώστη να δει το μεγάλο μέσα στο μικρό.
Τα μικρά, εκδ. Καστανιώτη
Είτε ως αποθησαυρίσματα από παλαιότερα έργα είτε ως λησμονημένα πονήματα που ήρθε η ώρα τους να βγουν από το συρτάρι, τα ποιήματα αυτά περιέχουν μυρωδιές, φωνές και πρόσωπα…
Πάνω απ’ όλα, πρόκειται για μια ποίηση της απώλειας. ίσως γι’ αυτό τονίζονται έντονα στους λίγους στίχους των “Μικρών” η αξία αυτών που χάθηκαν, η πολυτιμότητα ενός χαμένου παράδεισου είτε πρόκειται για τόπο είτε για πρόσωπο -στο βαθμό που ο αγαπημένος τόπος αποκτά μίλια και μάτια δικά του, και αντικριστά, το αγαπημένο πρόσωπο ριζώνει μέσα μας σαν πατρίδα στην οποία επιστρέφουμε διαρκώς. (Ηλίας Μαγκλίνης)
