ΘΕΜΑΤΙΚΑ ΚΕΝΤΡΑ
Κατοχή. Δοκιμασίες ( πείνα και βία) και Αντίσταση
Λαϊκό αίσθημα και αγωνιστική ενότητα
Αντιστασιακό πνεύμα
Το συγκεκριμένο απόσπασμα διαδραματίζεται στην περίοδο της κατοχής στην
Αθήνα. H Πολυξένη, μια νεαρή κοπέλα που φυλακίστηκε από τους Γερμανούς επειδή
μοίραζε παράνομο τύπο, ανακαλεί στη μνήμη της τα βάσανα, την πείνα και τις
δοκιμασίες που περνούν οι άνθρωποι εξαιτίας του κατακτητή, αλλά παράλληλα
τονίζει το λαϊκό αίσθημα, το αγωνιστικό πνεύμα και την ψυχική αντοχή ανθρώπων,
που έλαβαν μέρος στην πρώτη μαζική αντιστασιακή διαδήλωση κατά των Γερμανών.
ΔΟΜΗ
1 η Ενότητα:«Χειμώνας. Τα συσσίτια …συγκεντρωμένους.» Το συσσίτιο των καλλιτεχνών . 2 η Ενότητα:«Τον είχε … Αύριο δε θα υπάρχω.» Η ανάκριση και τα βασανιστήρια της Πολυξένης 3 η Ενότητα:«Είχε έρθει ο Μάρτης … σ’ άλλη γη.» Η πρώτη κατοχική διαδήλωση . 4 η Ενότητα:« Κοντά πριν φτάσει σπίτι της… και να μην έχει τελειωμό.» Η συνάντηση της Πολυξένης με το στρατηγό. Αφήγηση- αφηγητής: Κυριαρχεί η αναδρομική αφήγηση , αφού η ηρωίδα ανακαλεί στη μνήμη της δύο περιστατικά από την Κατοχή, όπως τα θυμάται και τα έζησε η ηρωίδα, με μια εναλλάξ επιστροφή στο παρόν (δηλ. τη στιγμή που βρίσκεται φυλακισμένη). Εναλλάσσεται με το αφηγηματικό σχόλιο κάνει τις σκέψεις και τις κρίσεις της π.χ.«Δεν πειράζει … σάμπως θα μου ξαναχρειαστεί; Αύριο δε θα υπάρχω»). Η αφήγηση γίνεται σε γ’ πρόσωπο, όμως ο αφηγητής εστιάζει μέσα από το βλέμμα της Πολυξένης. Ο αφηγητής δε συμμετέχει στην ιστορία που αφηγείται. Αντικρίζει τους καλλιτέχνες με την ειρωνική ματιά της ηρωίδας.
ΓΛΩΣΣΑ: Απλή δημοτική. Χρησιμοποιούνται λέξεις της καθομιλουμένης («καραβάνα», «στέρνα») που δηλώνουν την κοινωνική θέση της ηρωίδας, δηλαδή τη λαϊκή της καταγωγή.
ΥΦΟΣ: Αφηγηματικό, εξομολογητικό, ηρωικό.
ΕΚΦΡΑΣΤΙΚΑ ΜΕΣΑ Προσωποποιήσεις / Mεταφορές «Πόσα ανθρώπινα... πάνω του», ο τόπος γύρω αγριεύτηκε», Πέσανε οι πρώτες πιστολιές «Oι δρόμοι είχαν γίνει φιλικοί...», «...είδε... την απόσταση της εποχής... Παρομοιώσεις «... σαν στρείδια...», «... σαν κομπολόγια Όπως πάνε στη λειτουργιά», «... σαν χωράφι...», «… σαν ντάλιες ...» «... σαν το θέατρο που σκολά...». Ασύνδετο σχήμα «Πούθε εκινήσανε... κανείς», «Δεν τά ’κλεισαν ... Επαναλήψεις «... ψωμί, ψωμί», «…φούχτα φούχτα …», «... παρέες παρέες», «Οι εξόριστοι, οι εξόριστοι». Εικόνες (Περιγραφές προσώπων, τοπίων, αντικειμένων): «H μαζεμένη μάζα ... αγριεύτηκε», «O πρόεδρος... νεκροταφείου», «Mια γυναίκα ... τρεις ώρες», «Eβάστηξε τρεις ώρες... να δει», «... όσοι κάνανε τον πόλεμο ... ορθός». Αντιθέσεις «φώναζε η μάζα... έγινε σιωπή...», «... μύριζε βανίλια άλλοτε, και τώρα μύρισε αίμα ο τόπος», «... δεν ταιριάζουνε... τώρα ταίριαζαν …»
ΧΑΡΑΚΤΗΡΕΣ Πολυξένη: Συμμετέχει ενεργά στην Aντίσταση, μοιράζοντας παράνομο τύπο. H συμμετοχή της αυτή δείχνει το υψηλό φρόνημα που τη διακρίνει, το πάθος της για την ελευθερία, την πίστη της στα υψηλά ιδανικά και τις ηθικές αξίες, την αποφασιστικότητά της να διατηρήσει την αξιοπρέπεια μέσα στη φυλακή αν και μελλοθάνατη και να μην υποκύψει σε βασανιστήρια και εξευτελισμούς. Οι καλλιτέχνες: Παρουσιάζονται πεινασμένοι και εξαθλιωμένοι από τα δεινά της Kατοχής. Παλαιότερα, ενώ ήταν ακατάδεκτοι και αλαζόνες τώρα ταπεινωμένοι πλέον διαμαρτύρονται για να πάρουν το ελάχιστο φαγητό του συσσιτίου. Οι διαδηλωτές: Απλοί άνθρωποι, αδιαφορώντας για τη ζωή τους συμμετέχουν στην πρώτη αντιστασιακή εκδήλωση. Είναι άνθρωποι λαϊκοί, ανάπηροι πολέμου, φοιτητές, εξόριστοι και παιδιά. Δείχνουν αλληλεγγύη και συμπαράσταση προς τον συνάνθρωπό τους, μαζεύουν τους νεκρούς και φροντίζουν τους πληγωμένους, όταν πέφτουν οι σφαίρες εναντίον τους. Χαρακτηριστικό παράδειγμα ενός τέτοιου αγωνιστή είναι ο Aιμίλιος που ανήκει στην ομάδα των εξορίστων και κρατάει τη σημαία της διαδήλωσης. Στρατηγός: Παρουσιάζεται ως αδιάφορος, συμβιβασμένος με τον κατακτητή, αμέτοχος στον αγώνα της πατρίδας του. Θέλει να διατηρήσει τα προνόμια και τη θέση της εξασφαλισμένης και άνετης ζωής του γι’ αυτό και μένει απαθής. Η συνάντηση της Πολυξένης με το στρατηγό, αποτελεί προσήμανση για τον Εμφύλιο που ακολούθησε μετά την απελευθέρωση. Ιδέες – Συναισθήματα: Αναδεικνύεται το αγωνιστικό φρόνημα, που δε λυγίζει ούτε κάτω από την απειλή των όπλων. Οι κατακτητές οδηγούν τον λαό στην ταπείνωση και την εξαθλίωση, ώστε να σταματήσει να αντιστέκεται. Περιφρόνηση προς τον κατακτητή και υπομονετική αντιμετώπιση των βασανιστηρίων
ΔΟΜΗ
1 η Ενότητα:«Χειμώνας. Τα συσσίτια …συγκεντρωμένους.» Το συσσίτιο των καλλιτεχνών . 2 η Ενότητα:«Τον είχε … Αύριο δε θα υπάρχω.» Η ανάκριση και τα βασανιστήρια της Πολυξένης 3 η Ενότητα:«Είχε έρθει ο Μάρτης … σ’ άλλη γη.» Η πρώτη κατοχική διαδήλωση . 4 η Ενότητα:« Κοντά πριν φτάσει σπίτι της… και να μην έχει τελειωμό.» Η συνάντηση της Πολυξένης με το στρατηγό. Αφήγηση- αφηγητής: Κυριαρχεί η αναδρομική αφήγηση , αφού η ηρωίδα ανακαλεί στη μνήμη της δύο περιστατικά από την Κατοχή, όπως τα θυμάται και τα έζησε η ηρωίδα, με μια εναλλάξ επιστροφή στο παρόν (δηλ. τη στιγμή που βρίσκεται φυλακισμένη). Εναλλάσσεται με το αφηγηματικό σχόλιο κάνει τις σκέψεις και τις κρίσεις της π.χ.«Δεν πειράζει … σάμπως θα μου ξαναχρειαστεί; Αύριο δε θα υπάρχω»). Η αφήγηση γίνεται σε γ’ πρόσωπο, όμως ο αφηγητής εστιάζει μέσα από το βλέμμα της Πολυξένης. Ο αφηγητής δε συμμετέχει στην ιστορία που αφηγείται. Αντικρίζει τους καλλιτέχνες με την ειρωνική ματιά της ηρωίδας.
ΓΛΩΣΣΑ: Απλή δημοτική. Χρησιμοποιούνται λέξεις της καθομιλουμένης («καραβάνα», «στέρνα») που δηλώνουν την κοινωνική θέση της ηρωίδας, δηλαδή τη λαϊκή της καταγωγή.
ΥΦΟΣ: Αφηγηματικό, εξομολογητικό, ηρωικό.
ΕΚΦΡΑΣΤΙΚΑ ΜΕΣΑ Προσωποποιήσεις / Mεταφορές «Πόσα ανθρώπινα... πάνω του», ο τόπος γύρω αγριεύτηκε», Πέσανε οι πρώτες πιστολιές «Oι δρόμοι είχαν γίνει φιλικοί...», «...είδε... την απόσταση της εποχής... Παρομοιώσεις «... σαν στρείδια...», «... σαν κομπολόγια Όπως πάνε στη λειτουργιά», «... σαν χωράφι...», «… σαν ντάλιες ...» «... σαν το θέατρο που σκολά...». Ασύνδετο σχήμα «Πούθε εκινήσανε... κανείς», «Δεν τά ’κλεισαν ... Επαναλήψεις «... ψωμί, ψωμί», «…φούχτα φούχτα …», «... παρέες παρέες», «Οι εξόριστοι, οι εξόριστοι». Εικόνες (Περιγραφές προσώπων, τοπίων, αντικειμένων): «H μαζεμένη μάζα ... αγριεύτηκε», «O πρόεδρος... νεκροταφείου», «Mια γυναίκα ... τρεις ώρες», «Eβάστηξε τρεις ώρες... να δει», «... όσοι κάνανε τον πόλεμο ... ορθός». Αντιθέσεις «φώναζε η μάζα... έγινε σιωπή...», «... μύριζε βανίλια άλλοτε, και τώρα μύρισε αίμα ο τόπος», «... δεν ταιριάζουνε... τώρα ταίριαζαν …»
ΧΑΡΑΚΤΗΡΕΣ Πολυξένη: Συμμετέχει ενεργά στην Aντίσταση, μοιράζοντας παράνομο τύπο. H συμμετοχή της αυτή δείχνει το υψηλό φρόνημα που τη διακρίνει, το πάθος της για την ελευθερία, την πίστη της στα υψηλά ιδανικά και τις ηθικές αξίες, την αποφασιστικότητά της να διατηρήσει την αξιοπρέπεια μέσα στη φυλακή αν και μελλοθάνατη και να μην υποκύψει σε βασανιστήρια και εξευτελισμούς. Οι καλλιτέχνες: Παρουσιάζονται πεινασμένοι και εξαθλιωμένοι από τα δεινά της Kατοχής. Παλαιότερα, ενώ ήταν ακατάδεκτοι και αλαζόνες τώρα ταπεινωμένοι πλέον διαμαρτύρονται για να πάρουν το ελάχιστο φαγητό του συσσιτίου. Οι διαδηλωτές: Απλοί άνθρωποι, αδιαφορώντας για τη ζωή τους συμμετέχουν στην πρώτη αντιστασιακή εκδήλωση. Είναι άνθρωποι λαϊκοί, ανάπηροι πολέμου, φοιτητές, εξόριστοι και παιδιά. Δείχνουν αλληλεγγύη και συμπαράσταση προς τον συνάνθρωπό τους, μαζεύουν τους νεκρούς και φροντίζουν τους πληγωμένους, όταν πέφτουν οι σφαίρες εναντίον τους. Χαρακτηριστικό παράδειγμα ενός τέτοιου αγωνιστή είναι ο Aιμίλιος που ανήκει στην ομάδα των εξορίστων και κρατάει τη σημαία της διαδήλωσης. Στρατηγός: Παρουσιάζεται ως αδιάφορος, συμβιβασμένος με τον κατακτητή, αμέτοχος στον αγώνα της πατρίδας του. Θέλει να διατηρήσει τα προνόμια και τη θέση της εξασφαλισμένης και άνετης ζωής του γι’ αυτό και μένει απαθής. Η συνάντηση της Πολυξένης με το στρατηγό, αποτελεί προσήμανση για τον Εμφύλιο που ακολούθησε μετά την απελευθέρωση. Ιδέες – Συναισθήματα: Αναδεικνύεται το αγωνιστικό φρόνημα, που δε λυγίζει ούτε κάτω από την απειλή των όπλων. Οι κατακτητές οδηγούν τον λαό στην ταπείνωση και την εξαθλίωση, ώστε να σταματήσει να αντιστέκεται. Περιφρόνηση προς τον κατακτητή και υπομονετική αντιμετώπιση των βασανιστηρίων
