Έκθεση Λυκείου:
Σχεδιαγράμματα Εννοιών
Πηγή https://latistor.blogspot.gr/2015/06/blog-post_26.html
Άγχος
Αθλητισμός
Αλλοτρίωση
Αμβλώσεις [Δισσοί λόγοι]
Αναλφαβητισμός
Ανεργία (συνέπειες, αίτια και τρόποι αντιμετώπισης)
[Διαγώνισμα: «Το μέλλον της ανεργίας»]
Ανθρώπινα δικαιώματα
Ανθρωπισμός
Ανώτατη Εκπαίδευση
Αξιοκρατία
Αξιολόγηση μαθητών
Αποστολή και ευθύνη της επιστήμης
Αστυφιλία
Άτομα με Αναπηρία (ΑμεΑ)
Αυτοκριτική
Βία & Εγκληματικότητα
Βιβλίο
Γέλιο –Χιούμορ – Σάτιρα
Γλώσσα (αξία - προβλήματα - γλώσσα των νέων)
Γλωσσομάθεια
Δημοκρατία
Δημοσιογραφική δεοντολογία
Διάλεκτοι, ιδιώματα και ιδιωματισμο
Διάλογος (αξία και προϋποθέσεις ορθού διαλόγου)
Διατροφή & Υγεία
Διαφήμιση
Δισσοί λόγοι (Ευθανασία)
Εθελοντισμος
Εθνικισμός
Ελεύθερος χρόνος
Ελευθερία
Ενδοσχολική βία – Εκφοβισμός (Bullying)
Εξάρτηση των νέων από το διαδίκτυο και τα ηλεκτρονικά παιχνίδια
Εξειδίκευση
Εργασία– Επάγγελμα
Επαγγελματικός προσανατολισμός
Έρωτας – Φιλία – Αγάπη
Ευρωπαϊκή Ένωση
Ευρωπαϊκή Ένωση [Συνοπτικό Σχεδιάγραμμα]
Εφηβεία (χαρακτηριστικά ηλικίας και προβλήματα)
Η/Υ, Πληροφορική, Διαδίκτυο και Εκπαίδευση
Θανατική ποινή
Ισότητα των δύο φύλων
Καταλήψεις σχολείων
Καταναλωτισμός
Κλωνοποίηση – Βιοηθική – Γενετική
Κοινή γνώμη
Κοινωνική και πολιτική κριτική
Κοινωνικοποίηση
Κόμικς
Κριτική έργων τέχνης
Λαϊκισμός
Λακωνικότητα
Μαζοποίηση
Μάρμαρα του Παρθενώνα
Μέσα κοινωνικής δικτύωσης (social media)
Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης / Επικοινωνίας
Μεσσιανισμός
Μητρότητα – Οικογένεια – Παιδί
Μνημεία – Αρχαιολογικοί χώροι – Μουσεία
Μόδα
Ναρκωτικά – Αλκοόλ (Το φαινόμενο των εξαρτήσεων)
Οδική συμπεριφορά και τροχαία ατυχήματα
Ολυμπιακοί Αγώνες – Ολυμπιακό Ιδεώδες
Παγκοσμιοποίηση
Παιδεία– Εκπαίδευση (Τρεις εκθέσεις με θέμα την Παιδεία)
Παράδοση
Παραπληροφόρηση
Περιβάλλον
Πνευματικός άνθρωπος - Διανοούμενος
Πόλεμος και Ειρήνη
Προπαγάνδα
Πρόσφυγες – Μετανάστες
[Η στάση της Ευρωπαϊκής Ένωσης απέναντι τους πρόσφυγες]
Πρότυπα
Προφορικός και γραπτός λόγος
Ρατσισμός
Reality shows
Σπουδές εξ αποστάσεως – Δια βίου μάθηση
Στερεότυπα
Σωφρονισμός– Η σημασία της ποινής
Τα χαρακτηριστικά και η ψυχολογία των Νεοελλήνων
Τέχνη
Τεχνολογία
Το δίκαιο της πυγμής (ασκήσεις σχολικού)
Τουρισμός
Τρίτη ηλικία
Τρομοκρατία
Φανατισμός
Έκθεση Γ΄ Λυκείου: Άγχος
Άγχος: συγκινησιακή κατάσταση (φόβου, αγωνίας, ανασφάλειας κ.λπ.), είτε παροδική και χαμηλής έντασης (οπότε θεωρείται φυσιολογική) είτε επίμονη και μεγάλης έντασης (οπότε θεωρείται παθολογική, λ.χ. ως σύμπτωμα αγχώδους νευρώσεως), η οποία προκύπτει ως εναγώνια αναμονή επικείμενου κακού ή κινδύνου ή δυσάρεστης γενικά κατάστασης και έχει ιδιαίτερες εκδηλώσεις στο σώμα και στη συμπεριφορά (λ.χ. μεταβολές στο αυτόνομο νευρικό σύστημα ή μεγάλη νευρικότητα).
[άγχος – άγχομαι – αγχώνομαι. Από το αρχαίο ρήμα ἄγχω «σφίγγω (στον λαιμό), πνίγω, στραγγαλίζω» πλάστηκε το ουσιαστικό άγχος για να αποδώσει στα Ελληνικά το αγγλικό anxiety, δηλώνοντας το ψυχικό σφίξιμο, την ψυχική πνιγμονή, την αγωνία, τον φόβο, την (κατα)πίεση. Από τη λέξη άγχος πλάστηκαν εν συνεχεία τις τελευταίες δεκαετίες τα ρήματαάγχομαι και αγχώνομαι «νιώθω άγχος» (από όπου και το ενεργητικό αγχώνω «προκαλώ άγχος»).]
Το άγχος εκδηλώνεται με δυσκολία στην αναπνοή, ανωμαλίες του σφυγμού, κρύωμα των άκρων, εφίδρωση, αίσθημα βάρους στην καρδιά ή στην κοιλιά, με χαλάρωση της διανοητικής λειτουργίας και κατάπτωση των ψυχικών και σωματικών δυνάμεων του ατόμου.
Αίτια πρόκλησης άγχους στον σύγχρονο άνθρωπο
Το άγχος, με όλες τις αρνητικές του συνέπειες στην ψυχική και σωματική υγεία των ατόμων, αποτελεί στις μέρες μας μόνιμο στοιχείο στη ζωή των ανθρώπων, καθώς τόσο ο έντονος ρυθμός της καθημερινότητας, όσο και η οικονομική ανασφάλεια αποτελούν ισχυρούς παράγοντες πίεσης.
- Ανεργία / Οικονομικά προβλήματα. Στη χώρα μας, όπου τα επίπεδα ανεργίας παραμένουν εξαιρετικά υψηλά τα τελευταία χρόνια, είναι εύλογη η αυξημένη παρουσία άγχους, καθώς η αδυναμία επαγγελματικής αποκατάστασης και η απουσία των αναγκαίων οικονομικών πόρων, τόσο για την επιβίωση των ατόμων όσο και για τη διασφάλιση ενός ικανοποιητικού επιπέδου ζωής, αποτελούν έντονα αγχωτικές καταστάσεις που εξαντλούν ψυχικά τους ανθρώπους.
Έντονο άγχος, εντούτοις, βιώνουν πλέον ακόμη κι εκείνοι που εργάζονται, καθώς οι μειώσεις στους μισθούς με την παράλληλη αύξηση των τιμών στα προϊόντα και στις υπηρεσίες, έχουν δυσχεράνει κατά πολύ τον οικονομικό προγραμματισμό κάθε οικογένειας. Η έλλειψη οικονομικής σταθερότητας και η διαρκής επιδείνωση του οικονομικού κλίματος εντείνουν το αίσθημα ανασφάλειας των πολιτών και ευθύνονται για την κατακόρυφη αύξηση του άγχους στις μέρες μας.
- Καταναλωτισμός. Η τάση που επικρατεί τις τελευταίες δεκαετίες να αναζητούν οι άνθρωποι το αίσθημα της ευδαιμονίας μέσα από την απόκτηση ολοένα και περισσότερων υλικών αγαθών, και να αισθάνονται δυστυχείς σε περίπτωση που δεν είναι σε θέση να αγοράσουν όλα όσα επιθυμούν, υπονομεύει κατά τρόπο ιδιαίτερα δραστικό την ψυχική τους ηρεμία και ισορροπία. Η ανάγκη για κατανάλωση και η στρεβλή αίσθηση πως μόνο μέσω της απόκτησης συγκεκριμένων αγαθών θα επέλθει το αίσθημα της ευτυχίας, εξωθεί τους ανθρώπους είτε στο να αυξάνουν κατά πολύ τις εργασιακές τους υποχρεώσεις προκειμένου να αντεπεξέλθουν στις δαπανηρές τους επιθυμίες είτε στο να βιώνουν ένα διαρκές αίσθημα ματαίωσης σε περίπτωση που δεν έχουν τις απαιτούμενες οικονομικές δυνατότητες. Βέβαιη απόρροια, πάντως, είτε κατορθώσουν να εκπληρώσουν τις υποτιθέμενες αυτές -καταναλωτικές- ανάγκες είτε όχι, είναι η αύξηση του άγχους, καθώς επιβαρύνουν τον εαυτό τους με επιπλέον, και μάλιστα περιττές, ανησυχίες, ιδίως όταν δεν υπάρχουν επαρκείς οικονομικοί πόροι.
- Απουσία ελεύθερου χρόνου. Παρά τις ποικίλες τεχνολογικές εξελίξεις που έχουν συνεισφέρει στη σημαντική εξοικονόμηση χρόνου στις διάφορες καθημερινές δραστηριότητες και εργασίες, οι περισσότεροι άνθρωποι, κυρίως των μεγάλων αστικών κέντρων, έχουν καθημερινά να διαχειριστούν ένα εξαιρετικά φορτωμένο πρόγραμμα με πλήθος υποχρεώσεων. Έτσι, διακατέχονται διαρκώς από την αίσθηση πως δεν έχουν αρκετό χρόνο και πως οφείλουν να πιέσουν ακόμη περισσότερο τον εαυτό τους προκειμένου να εκπληρώσουν όλες τους τις υποχρεώσεις. Πρόκειται, φυσικά, για έναν ασφυκτικό τρόπο ζωής με εξαιρετικά αυξημένα επίπεδα άγχους, που ζημιώνει σημαντικά την ψυχική και σωματική υγεία των ατόμων.
- Οι ανταγωνιστικές σχέσεις. Ένα ανησυχητικό σύμπτωμα των ημερών μας είναι η ανταγωνιστική διάθεση που κυριαρχεί στις περισσότερες διαπροσωπικές σχέσεις των ανθρώπων. Κύριο μέλημα μοιάζει να είναι η επίτευξη όλο και υψηλότερων επαγγελματικών και οικονομικών στόχων, ώστε να βρεθεί ο καθένας σε καλύτερη θέση από αυτή που έχουν τα άλλα άτομα του κοινωνικού του περίγυρου. Οι φιλικές σχέσεις έχουν χάσει την κάποτε αγνή και ειλικρινή τους διάσταση, κι έχουν υποκατασταθεί από σχέσεις ανταγωνισμού για το ποιος έχει επιτύχει περισσότερα στη ζωή του.
Προφανώς, βέβαια, μια τέτοια ανταγωνιστική νοοτροπία, ιδίως σε μια χώρα που δοκιμάζεται από μια παρατεταμένη οικονομική κρίση, εντείνει σημαντικά τα επίπεδα άγχους, καθώς πολλοί είναι εκείνοι που βιώνουν αισθήματα αποτυχίας, αφού δεν έχουν τη δυνατότητα να εκπληρώσουν τους ιδεατούς τους επαγγελματικούς και οικονομικούς στόχους.
- Μοναξιά & υπαρξιακό άγχος. Η αδυναμία των ανθρώπων να δημιουργήσουν πραγματικές σχέσεις φιλίας, απαλλαγμένες από το στοιχείο του φθόνου και τον ανταγωνισμό, έχει επιτείνει το αίσθημα της μοναξιάς. Φοβούμενοι μήπως προδοθούν ή πληγωθούν, διατηρούν μια στάση καχυποψίας και σταδιακά απομονώνονται από τους άλλους. Καταλήγουν, έτσι, να αισθάνονται μόνοι και δυσκολεύονται να προσδώσουν ουσιαστικό νόημα στη ζωή τους, μιας και οτιδήποτε δεν είναι μετρήσιμο σε οικονομική αξία μοιάζει επισφαλές και προσωρινό. Η έλλειψη της αληθινής ψυχικής επαφής, η απουσία αγνής ευτυχίας και η αίσθηση πως η ζωή δεν έχει να προσφέρει κάποια πραγματική αίσθηση ευδαιμονίας, τους δημιουργεί ένα αίσθημα ψυχικής αγωνίας, που προσδιορίζεται ως υπαρξιακό άγχος.
Στο υπαρξιακό άγχος συντείνει, πέρα από την αδυναμία προσδιορισμού ενός συγκεκριμένου νοήματος της ύπαρξης, κι η αίσθηση του ατόμου πως δεν είναι σε θέση να υλοποιήσει τους στόχους του και τις όποιες επαγγελματικές ή άλλες επιδιώξεις του. Οι άνθρωποι είτε γιατί θέτουν ανέφικτους στόχους είτε γιατί δεν υπάρχουν πια οι κατάλληλες οικονομικές συνθήκες, καταλήγουν παρά τις προσπάθειές τους ν’ απέχουν πολύ απ’ ό,τι θα προσδιόριζαν ως ιδανική ζωή για τους ίδιους κι αυτό τους προκαλεί έντονη απογοήτευση, θλίψη και άγχος.
Τα αίτια πρόκλησης άγχους ποικίλουν βέβαια ανάλογα με την ηλικία του κάθε ατόμου και τις ιδιαίτερες συνθήκες που αντιμετωπίζει στη ζωή του. Έτσι, όταν γίνεται λόγος για εφήβους, εύλογα πηγές άγχους είναι οι σχολικές υποχρεώσεις, οι εφηβικές ανασφάλειες, η επιθυμία αποδοχής από τον φιλικό περίγυρο, αλλά και οι απαιτήσεις των γονιών, ενώ, όταν γίνεται λόγος για ενήλικες η πίεση προκύπτει συνήθως από τις επαγγελματικές ευθύνες, αλλά και από την ανάγκη να καλυφθούν οι τρέχουσες οικονομικές ανάγκες.
Επιπτώσεις του άγχους
Το άγχος, ιδίως όταν αυτό είναι αυξημένης έντασης και διάρκειας, έχει ιδιαίτερα επιζήμιες επιπτώσεις στη σωματική και στην ψυχική υγεία του ατόμου.
- Σε ό,τι αφορά τη σωματική υγεία οι επιπτώσεις είναι τόσο βραχυπρόθεσμες, με παροδικά συμπτώματα, όπως είναι η ταχυκαρδία, η αίσθηση ζαλάδας, η δύσπνοια, η νευρικότητα κ.λπ., όσο και μακροπρόθεσμες, καθώς συντείνει στην επιδείνωση άλλων προβλημάτων και μπορεί ακόμη και να οδηγήσει στον αιφνίδιο θάνατο του ατόμου (καρδιακή προσβολή, εγκεφαλικό επεισόδιο κ.λπ.).
- Το άγχος έχει ιδιαίτερα επιζήμιες επιπτώσεις και στην ψυχική υγεία των ατόμων επηρεάζοντας δραστικά τη συμπεριφορά τους και υπονομεύοντας τη δυνατότητά τους να διαχειριστούν αποτελεσματικά τις καθημερινές τους υποχρεώσεις. Τα άτομα εμφανίζουν διάθεση απομόνωσης, καταθλιπτικά συναισθήματα και διαρκείς εναλλαγές στη διάθεση, χωρίς να απουσιάζει και μια αυξημένη αίσθηση επιθετικότητας. Ως αποτέλεσμα οι άνθρωποι δεν έχουν τη δυνατότητα να αντιμετωπίσουν με ψυχραιμία τις απαιτήσεις της καθημερινότητας και παρουσιάζουν μειωμένη απόδοση στον εργασιακό τους χώρο, αλλά και αρνητική συμπεριφορά στο πλαίσιο του οικογενειακού και κοινωνικού τους περιβάλλοντος.
- Η ανάγκη των ανθρώπων να απαλλαγούν από τα δυσάρεστα συναισθήματα του άγχους τους εξωθεί συχνά ν’ αναζητήσουν ψυχική εκτόνωση με επιζήμιους για τη σωματική τους υγεία τρόπους, όπως είναι το κάπνισμα, η κατανάλωση αλκοόλ ή η χρήση ναρκωτικών ουσιών. Προκύπτει, έτσι, μια ιδιαιτέρως αρνητική διασύνδεση ανάμεσα στις δυσχερείς κοινωνικοοικονομικές συνθήκες και την υγεία των πολιτών, αφού το κλίμα ανασφάλειας που επικρατεί σε οικονομικό και πολιτικό επίπεδο αυξάνει δραματικά τα επίπεδα άγχους που βιώνουν και τους οδηγεί σε καταχρήσεις ή άλλες εξίσου λανθασμένες επιλογές.
- Το άγχος επηρεάζει συνολικά τη δυνατότητα των ανθρώπων να δεχτούν και να επεξεργαστούν με αντικειμενικότητα τις όποιες κοινωνικές και πολιτικές εξελίξεις, με αποτέλεσμα να αντιδρούν σπασμωδικά ή με αυξημένη ένταση σε ερεθίσματα που θα έπρεπε να τα υποδέχονται με μεγαλύτερη ψυχραιμία. Η παρατεταμένη αίσθηση ανασφάλειας καθιστά το κοινωνικό σύνολο ευερέθιστο, δημιουργώντας τις συνθήκες για μια υπερβολική, ίσως και βίαιη αντίδραση, σε μια πιθανή αιφνίδια αλλαγή ή σε κάποιο γεγονός που θα λειτουργήσει ως αφορμή για το ξέσπασμα της σωρευμένης έντασης.
Τρόποι αντιμετώπισης
Παρά το γεγονός ότι το άτομο δεν μπορεί να ελέγξει και να διαφοροποιήσει τις ευρύτερες οικονομικές και κοινωνικές συνθήκες, οφείλει ωστόσο να αναζητήσει γόνιμους τρόπους διαχείρισης του άγχους του, ώστε να προφυλάξει τον εαυτό του από την εξαιρετικά επιζήμια επίδρασή του.
- Καίριας σημασίας είναι η συνειδητοποίηση πως τα υλικά αγαθά και ο πλούτος δεν αποτελούν ικανά εχέγγυα ευτυχίας και πως είναι αναγκαία μια απλοποίηση της ζωής του ανθρώπου. Η αφιέρωση περισσότερου χρόνου για δραστηριότητες που προσφέρουν συναισθηματική ικανοποίηση στο κάθε άτομο, όπως είναι κάποια μορφή άθλησης ή ένα χόμπι, αλλά και η μεγαλύτερη επαφή με τη φύση μέσα από μικρές αποδράσεις σε κάποια ορεινή ή παράλια τοποθεσία, μπορούν να λειτουργήσουν ιδιαιτέρως ευεργετικά για τη μείωση του άγχους. Είναι, για παράδειγμα, επιστημονικά αποδεδειγμένο πως η ανάγνωση βιβλίων δρα κατά τρόπο αγχολυτικό και βοηθά το άτομο να αισθανθεί πιο ήρεμο μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα.
- Οι άνθρωποι θα πρέπει να προσαρμόζονται στις εκάστοτε κοινωνικές και οικονομικές συνθήκες, επιτρέποντας στον εαυτό τους να αναδιαμορφώσει τις επιμέρους στοχεύσεις του. Το να συνεχίζει κάποιος να επιδιώκει υπέρμετρες επιτεύξεις και να θέτει εμφανώς απροσέγγιστους στόχους αποτελεί έναν περιττό παράγοντα άγχους που λειτουργεί αρνητικά στη ζωή του.
- Σε περίπτωση που το συναίσθημα άγχους εμφανίζεται συχνά και με ένταση, το άτομο οφείλει να αναζητήσει καθοδήγηση και βοήθεια από κάποιον εξειδικευμένο ιατρό (ψυχολόγο / ψυχίατρο), κι όχι να επιδιώξει την αντιμετώπισή του με αναποτελεσματικούς τρόπους, όπως είναι το αλκοόλ.
Οι άνθρωποι δεν θα πρέπει να υποτιμούν την επιζήμια δράση του άγχους, ούτε να θεωρούν πως το να καταφύγουν στην ιατρική συνδρομή αποτελεί υπερβολή ή πως είναι κάτι το περιττό. Θα πρέπει να συνειδητοποιήσουν πως η ουσιαστική αντιμετώπιση του άγχους θα τους επιτρέψει να λειτουργούν πιο φυσιολογικά και με μεγαλύτερη άνεση σε όλους τους τομείς της καθημερινής τους δράσης, γι’ αυτό και είναι ιδιαίτερα σημαντικό το να αξιοποιήσουν κάθε θεμιτό μέσο για τον περιορισμό του.
Αγχώδης νεύρωση
Νεύρωση που χαρακτηρίζεται από αγχώδη υπεραπασχόληση, η οποία φτάνει έως τον πανικό και συχνά συνοδεύεται από σωματικά συμπτώματα. Σε αντίθεση με τη φοβική νεύρωση, το άγχος είναι δυνατόν να υπάρχει υπό οποιεσδήποτε συνθήκες και δεν είναι περιορισμένο σε ειδικές καταστάσεις ή αντικείμενα. Η διαταραχή πρέπει να διακρίνεται από τον φυσιολογικό φόβο, ο οποίος εμφανίζεται όταν το άτομο αντιμετωπίζει πραγματικά επικίνδυνες καταστάσεις.
Το άγχος είναι ένα φυσιολογικό συναίσθημα, όταν αποτελεί μια αντίδραση του ατόμου στις ψυχοπιεστικές καταστάσεις. Μπορεί να θεωρηθεί και χρήσιμο, γιατί προετοιμάζει το άτομο να αντιδράσει σε επικείμενο κίνδυνο, παρέρχεται δε μετά την πάροδο του κινδύνου. Στην περίπτωση όμως της αγχώδους νεύρωσης είναι παθολογικό, γιατί η παρουσία του δεν συνδέεται με την εμφανή ύπαρξη κινδύνου ή απειλείς και είναι συνεχές. Επιπλέον, το νευρωτικό άτομο συχνά αντιδρά με πολύ έντονο άγχος σε καταστάσεις οι οποίες συνήθως προκαλούν ελαφρύ άγχος, όπως για παράδειγμα μια ελαφριά σωματική νόσος.
Τα διάφορα σωματικά συμπτώματα που συνοδεύουν το άγχος είναι αποτέλεσμα έντονου ερεθισμού του ΑΝΣ (Αυτόνομου Νευρικού Συστήματος) και υπερδραστηριότητας των συναφών νευροορμονικών μηχανισμών. Ταχυπαλμίες, ωχρότητα, έκτακτες συστολές, ψυχρά άκρα, προκάρδια άλγη, αυξημένη αρτηριακή πίεση, τρόμος χεριών, κεφαλαλγία, συσφιγκτικό αίσθημα στον θώρακα και στο στομάχι, εμετοί, διάρροιες, υπέρπνοια, ημικρανία και ιδρώτας (κυρίως στις παλάμες και στα δάχτυλα) είναι συνηθισμένα σωματικά συμπτώματα αγχώδους νεύρωσης. Οι διαταραχές αυτές μπορεί να επικεντρώνονται εκλεκτικά σε ένα όργανο, οπότε πρόκειται για νεύρωση οργάνου, για παράδειγμα του στομάχου.
Η θεραπευτική αντιμετώπιση στηρίζεται σε κατάλληλους χειρισμούς για τη δημιουργία καλύτερων συνθηκών στο περιβάλλον του αρρώστου, σε φάρμακα (κυρίως ελάσσονα ηρεμιστικά ή αγχολυτικά) και σε ψυχολογικές θεραπείες.
Έκθεση Γ΄ Λυκείου: Αθλητισμός
Αθλητισμός είναι η συστηματική ενασχόληση και επίδοση σε αθλητικά αγωνίσματα. Ενώ, με τον ίδιο όρο αποδίδουμε, επίσης, το σύνολο των αθλητικών δραστηριοτήτων και την όλη οργάνωση του συστήματος αθλήσεως.
Πρωταθλητισμός είναι η ενασχόληση με τον αθλητισμό που έχει υψηλούς στόχους, που στοχεύει σε υψηλές επιδόσεις και όχι στην προσωπική αναψυχή.
Η προσφορά του αθλητισμού
Η ενασχόληση με τον αθλητισμό είτε αφορά κάποιο ομαδικό είτε κάποιο ατομικό άθλημα ωφελεί ποικιλοτρόπως το άτομο, αφού λειτουργεί ευεργετικά τόσο για τη σωματική όσο και για την πνευματική του υγεία. Ειδικότερα:
Σωματικά και πνευματικά οφέλη:
- Η συστηματική άθληση καθιστά εφικτή τη διαμόρφωση και διατήρηση ενός αρμονικού και καλοσχηματισμένου σώματος, προσφέροντας παράλληλα ευεργετική επίδραση στην υγεία του. Προκύπτει, μάλιστα, μια σημαντική ενίσχυση της δύναμης, αλλά και των δεξιοτήτων του ατόμου.
- Σε πνευματικό επίπεδο το άτομο ενισχύει την αντίληψη και την κρίση του, εφόσον κάθε άθλημα απαιτεί από το άτομο να κατανοεί τους αναγκαίους κανόνες, να τους εφαρμόζει κάθε φορά, αλλά και να επιχειρεί το ξεπέρασμα τυχόν δυσκολιών κατά τη διάρκεια της προπόνησης ή της αγωνιστικής περιόδου. Ιδίως τα ομαδικά αθλήματα ωθούν το άτομο σε διαδικασίες αυτοσχεδιασμού και επινοητικότητας, καθώς ερχόμενο αντιμέτωπο με τις τεχνικές και τους σχεδιασμούς της αντίπαλης ομάδας καλείται να διεκδικήσει την επίτευξη μιας καλύτερης απόδοσης, αναγνωρίζοντας και παρακάμπτοντας τα στοιχεία υπεροχής των αντιπάλων.
Ενώ, στο πλαίσιο κάθε αθλητικής ενασχόλησης το άτομο μαθαίνει να αντιλαμβάνεται τα μηνύματα του ίδιου του σώματός του∙ γνωρίζει, έτσι, πότε έχει το περιθώριο να εντείνει την προσπάθειά του και πότε οφείλει να χαλαρώσει τους ρυθμούς του. Μαθαίνει, συνάμα, τα όρια των δυνατοτήτων του, αλλά και τις ιδιαίτερες δεξιότητες και ικανότητες, που μπορούν να του διασφαλίσουν κάποιο αναγκαίο προβάδισμα έναντι του αντιπάλου. Οδηγείται, άρα, σε μια μορφή αυτογνωσίας, που σχετίζεται κυρίως με τις σωματικές αντοχές και δυνατότητες.
Ψυχικά οφέλη:
- Το άτομο έχει την ευκαιρία μέσω του αθλητισμού να επιτύχει μια ουσιαστική και γόνιμη εκτόνωση των προβληματισμών και των εντάσεων της καθημερινότητας. Ενώ, η προερχόμενη από την άθληση βιοχημική ανταπόκριση του σώματος και του εγκεφάλου, του χαρίζει ευδιαθεσία, ενέργεια και καθαρότητα σκέψης.
- Το άτομο αποκτά ολοένα και μεγαλύτερη αυτοπειθαρχία, προκειμένου να αντεπεξέλθει στις απαιτήσεις του προγραμματισμού του, και παράλληλα μια αίσθηση αντοχής και καρτερίας, που του επιτρέπει την ψυχραιμότερη και αποτελεσματικότερη αντιμετώπιση δυσκολιών ή προβλημάτων σε άλλους τομείς της ζωής του. Ενώ, η αγωνιστική -ή και ανταγωνιστική- διάθεση που εγείρεται κατά τη διάρκεια των αθλητικών δοκιμασιών, ενισχύει την αυτοπεποίθηση του ατόμου, το οποίο έχοντας πλέον μια καλύτερη γνώση των δυνατοτήτων του, εμμένει με μεγαλύτερη πίστη στις προσπάθειες και στις επιδιώξεις του.
- Ο αθλητισμός λειτουργεί, άλλωστε, ως πηγή εμπειριών, επιτεύξεων, αλλά και καθημερινών στιγμών εκτόνωσης ή ευχαρίστησης, γεγονός που τον καθιστά σημαντικό αντίβαρο απέναντι σ’ εκείνες τις ψυχοφθόρες καταστάσεις που βιώνει το άτομο στον εργασιακό και κοινωνικό του βίο.
Οφέλη σε επίπεδο ηθικής διαμόρφωσης:
- Το άτομο μυείται στην αξία της προσωπικής προσπάθειας και μαθαίνει να εκτιμά τα οφέλη που προκύπτουν από τη συστηματική και κοπιώδη ενασχόληση μ’ ένα αντικείμενο. Η ικανοποίηση που λαμβάνει από την επίγνωση ότι σημειώνει σημαντικές επιδόσεις σ’ ένα άθλημα, αλλά και οι αλλαγές που βλέπει στη σωματική του διάπλαση, του διδάσκουν πως η επίμοχθη προσπάθεια ανταμείβεται με επιτεύγματα και οφέλη που δεν είναι προσιτά με άλλο τρόπο.
- Αν, μάλιστα, το άτομο συμμετέχει σε κάποιο ομαδικό άθλημα μαθαίνει να συνεργάζεται αρμονικά, καθώς και να δείχνει απεριόριστο σεβασμό στον κόπο και στην προσπάθεια του συναθλητή του, αφού γνωρίζει και το ίδιο πόσο επίμοχθη είναι η διεκδίκηση της νίκης. Ενώ, παράλληλα, έχοντας πάντοτε κατά νου τη διάκριση της ομάδας, αναγνωρίζει και αναλαμβάνει τις ευθύνες που του αναλογούν στο πλαίσιο της συλλογικής αυτής προσπάθειας. Κατανοεί, άλλωστε, πως με το να επιχειρήσει να αποποιηθεί τις ευθύνες του ή να τις μεταθέσει σε κάποιον άλλο, θα ζημιώσει την απόδοση της ομάδας του, και άρα τον εαυτό του.
- Ο χώρος του αθλητισμού προσφέρει ιδανικά πρότυπα για τους νέους, καθώς τους ωθεί σε μια δημιουργική ενασχόληση, σε μια γόνιμη αφοσίωση και προσπάθεια, αλλά και στη διεκδίκηση διαρκώς υψηλότερων επιδόσεων. Πρόκειται, άρα, για ένα χώρο πραγματικής διαπαιδαγώγησης, που βρίσκεται στον αντίποδα της αναποτελεσματικής αδράνειας και των εύκολων λύσεων, που οι νέοι συναντούν συχνά γύρω τους.
- Ο αθλητισμός, μάλιστα, οδηγεί στην ανάπτυξη και την εδραίωση ενός ουσιαστικού σεβασμού για τους άλλους ανθρώπους, χωρίς αυτός ο σεβασμός να γνωρίζει σύνορα, εθνικότητες ή άλλες διακρίσεις. Το κοινό ενδιαφέρον και οι κοινές προσδοκίες, λειτουργούν ως ισχυρός συνεκτικός δεσμός, που δεν κάμπτεται από επιμέρους διαφοροποιήσεις.
- Χαρακτηριστικό παράδειγμα θετικών προτύπων που προκύπτουν από το χώρο του αθλητισμού αποτελούν οι συμμετέχοντες στους Παραολυμπιακούς Αγώνες, οι οποίοι παρά τις πλείστες δυσκολίες που αντιμετωπίζουν συνεχίζουν την προσπάθειά τους και αποδεικνύουν πως οι άνθρωποι έχουν περισσότερες αντοχές και περισσότερη δύναμη απ’ ό,τι πιθανώς πιστεύουν εκείνοι που επιλέγουν την απραξία και την παραίτηση μπροστά στις αντιξοότητες που προκύπτουν στη ζωή τους.
Αρνητικά φαινόμενα στο χώρο του αθλητισμού
- Η εμπορευματοποίηση του αθλητισμού και ειδικότερα του πρωταθλητισμού έχει επιφέρει σημαντικές αλλοιώσεις στο πνεύμα του συναγωνισμού και της ευγενούς άμιλλας, καθώς πλέον το οικονομικό δέλεαρ είναι τέτοιο που ωθεί πολλούς αθλητές στην υιοθέτηση αθέμιτων τακτικών προκειμένου να διασφαλίσουν τη διάκριση και τη νίκη. Παρατηρείται, έτσι, η χρήση αναβολικών ουσιών, για την επίτευξη όλο και καλύτερων επιδόσεων, ο χρηματισμός αθλητικών παραγόντων, για να αντιμετωπίσουν ευνοϊκά κάποια ομάδα, καθώς και γενικότερα φαινόμενα διαφθοράς, με στόχο πάντοτε τη μεγιστοποίηση των κερδών μιας αθλητικής ομάδας ή ενός μεμονωμένου αθλητή.
- Η επιδίωξη του οικονομικού κέρδους έχει αλώσει προ πολλού ακόμη και το σημαντικότερο αθλητικό γεγονός, τους Ολυμπιακούς Αγώνες, που έχουν πλέον μετατραπεί σε μια πολυέξοδη εμπορική δραστηριότητα. Οι «καθαρές» επιδόσεις των αθλητών, καθώς και το πνεύμα ειρήνευσης, που συνόδευαν άλλοτε αυτούς τους αγώνες, έχουν πλέον αντικατασταθεί με ζητήματα όπως είναι τα τηλεοπτικά δικαιώματα, η διαφημιστική προβολή, τα παγκόσμια ρεκόρ -με όποιο κόστος ή τρόπο-, οι διακρατικοί ανταγωνισμοί, αλλά και τα επιμέρους πολιτικά οφέλη από την κατάλληλη εκμετάλλευση ενός τόσο διαδεδομένου και λαοφιλούς γεγονότος.
- Η εμπορευματοποίηση λειτούργησε τελείως αρνητικά ακόμη και σε αθλήματα που κατά παράδοση έχουν πολύ μεγάλη ανταπόκριση στους πολίτες, όπως είναι το ποδόσφαιρο και το μπάσκετ. Οι αγώνες που κάποτε αποτελούσαν μια οικογενειακή επιλογή για ψυχαγωγία γεμάτη συγκινήσεις, έχουν τραπεί σ’ ένα πεδίο άκρατου ανταγωνισμού, όπου η διαφθορά και τα οικονομικά συμφέροντα καθοδηγούν και καθορίζουν τα αποτελέσματα και τις νίκες.
- Ενώ, παράλληλα, οι φίλαθλοι που κινούνταν παλαιότερα από καθαρή αγάπη για τις αθλητικές τους ομάδες, έχουν τραπεί σε φανατισμένους οπαδούς, που σπεύδουν να εμπλακούν σε βίαιες αναμετρήσεις με τους οπαδούς της αντίπαλης ομάδας, αφαιρώντας από τις αθλητικές αυτές αναμετρήσεις κάθε ψυχαγωγικό και φίλαθλο χαρακτήρα.
Αίτια επικράτησης του φανατισμού και της βίας
- Το ανταγωνιστικό πνεύμα που έχει επικρατήσει στο χώρο του επαγγελματικού αθλητισμού, λόγω των οικονομικών συμφερόντων, ωθεί τους παράγοντες των αθλητικών ομάδων σε μια στάση ανοχής -αν όχι και στήριξης- απέναντι στο φανατισμό των οπαδών. Οι οπαδοί αποτελούν αφενός πηγή εσόδων -αγορά εισιτηρίων και εμπορικών ειδών με το λογότυπο της ομάδας, στοιχήματα κ.ά.- κι αφετέρου μέσω των τοπικών συνδέσμων κάθε ομάδας αποτελούν έναν ανέξοδο τρόπο ενίσχυσης και διατήρησης του πλήθους υποστηρικτών της. Μη θέλοντας, επομένως, οι ομάδες να χάσουν αυτά τα οφέλη, επιτρέπουν ή έστω ανέχονται τις συχνές παρεκτροπές των οπαδών τους.
- Το ίδιο ανταγωνιστικό πνεύμα, άλλωστε, εξωθεί τις ομάδες στη διεκδίκηση με κάθε τρόπο της νίκης, γεγονός που δυναμιτίζει το κλίμα στο πλαίσιο των αγώνων και ενισχύει το φανατισμό των οπαδών.
- Οι οπαδοί καταφεύγουν στις ομάδες και τις υποστηρίζουν με αφοσίωση, αναζητώντας συχνά ένα μέσο κοινωνικοποίησης∙ ένα χώρο χαμηλών απαιτήσεων στον οποίο να μπορούν να ενταχθούν και να αισθανθούν πως ανήκουν. Η απουσία λοιπών ενδιαφερόντων ή ουσιαστικών προσωπικών επιδιώξεων, αφήνει το άτομο έκθετο σε αντίστοιχες επιρροές που το δελεάζουν με την υπόσχεση της συντροφικότητας και της αποδοχής. Έτσι πολλοί νέοι άνθρωποι στην προσπάθειά τους να βρουν την ασφάλεια της ομαδικής δράσης και συνύπαρξης, για να καλύψουν συναισθηματικές ελλείψεις, αλλά και την υποτυπώδη προσωπικότητά τους, γίνονται μέλη αθλητικών συνδέσμων, και καταφεύγουν ακόμη και σε βιαιότητες προκειμένου να αναδείξουν την προθυμία και την αφοσίωσή τους και να προασπίσουν τη θέση τους σε αυτούς.
- Η παρουσία των οπαδών στους αγώνες -ιδίως εκείνων που αποτελούν πολυπληθείς παρέες από τους κατά τόπους αθλητικούς συνδέσμους- μπορεί εύκολα να οδηγήσει σε βίαιες παρεκτροπές, καθώς η ένταση κατά τη διάρκεια του αγώνα, αλλά και η επιθυμία να προβληθούν μπροστά στους «φίλους» τους, τούς ωθεί σε αναποτελεσματικές συμπεριφορές. Είναι, μάλιστα, τέτοια η πίεση που ασκεί η μαζική δράση, ώστε η ψυχολογία του όχλου επηρεάζει και παρασύρει ακόμη κι εκείνους που είναι πιο μετριοπαθείς και πιο ψύχραιμοι.
- Είναι σημαντικό, άλλωστε, να έχουμε υπόψη μας πως τις περισσότερες φορές οι βίαιοι οπαδοί των ομάδων μεταφέρουν στο χώρο του γηπέδου τα δικά τους προβλήματα και τις δικές τους εντάσεις. Η ανεργία, οι οικονομικές δυσκολίες, τα οικογενειακά και προσωπικά προβλήματα, αποτελούν ένα ψυχολογικό φορτίο που απαιτεί μια διέξοδο εκτόνωσης, ένα ξέσπασμα, έστω κι αν αυτό προκύπτει στο πλαίσιο ενός αθλητικού αγώνα και εις βάρος άλλων οπαδών. Οι νέοι αυτοί οπαδοί μη έχοντας τη δυνατότητα να εκφράσουν την απογοήτευση και τις εντάσεις τους σ’ εκείνους που είναι υπεύθυνοι για τη δημιουργία των σύγχρονων δεινών οικονομικών συνθηκών, επιλέγουν την καταφυγή στην τυφλή βιαιότητα, χωρίς να αντιλαμβάνονται πόσο επιζήμια είναι η εκτόνωση που επιδιώκουν. Εμφανής είναι εδώ η ελλιπής παιδεία των νέων αυτών, όπως και η απουσία μιας κατάλληλης αγωγής και καλλιέργειας, ώστε να έχουν τη δυνατότητα της αυτοσυγκράτησης, αλλά και του σεβασμού απέναντι στους άλλους ανθρώπους.
- Ενισχυτικά στην εμφάνιση αυτών των αρνητικών φαινομένων λειτουργεί και η στάση ανοχής της Πολιτείας, που αντιμετωπίζει με επιείκεια ή και με αδιαφορία ανάλογα περιστατικά. Ενώ είναι προφανές πως αν τιμωρούσε με μεγάλη αυστηρότητα κάθε τέτοιο ξέσπασμα βίας, θα είχε διαφοροποιηθεί εδώ και καιρό η συμπεριφορά των οπαδών.
Τρόποι για την αποκατάσταση των αρνητικών πτυχών του αθλητισμού
- Είναι σαφές πως πολλά από τα αρνητικά σημεία στο χώρο του αθλητισμού έχουν προκύψει από την εμπορευματοποίηση του επαγγελματικού αθλητισμού και του πρωταθλητισμού. Με δεδομένο, όμως, το γεγονός ότι πλέον οι επαγγελματίες αθλητές αντιμετωπίζονται ως διασημότητες και μπορούν να αποκομίσουν τεράστια χρηματικά ποσά από την εκμετάλλευση του ονόματος και της εικόνας τους, μέσω κυρίως της προώθησης προϊόντων, γίνεται αντιληπτό πως είναι δύσκολο να επιδιωχθεί μια επιστροφή σε πιο αθώες -και άρα λιγότερο προσοδοφόρες- εποχές. Η εμπορευματοποίηση του αθλητισμού είναι πια μη αναστρέψιμη, αλλά δεν ισχύει το ίδιο και για τις νέες συνήθειες στο χώρο αυτό, όπως είναι η χρήση αναβολικών και η διαφθορά. Εκείνο που απαιτείται, βέβαια, είναι μια εντατικοποίηση των σχετικών ελέγχων, αλλά και μια αυξημένη αυστηρότητα στην αντιμετώπιση των σχετικών κρουσμάτων.
- Οι αθλητές μπορούν να αποζητούν τα οικονομικά οφέλη της διασημότητας και των επιτυχιών τους, αλλά θα πρέπει να το κάνουν αυτό μέσα από καθαρές νίκες και κυρίως μέσα από την προσωπική τους προσπάθεια, χωρίς την τεχνητή ενίσχυση των αναβολικών ουσιών. Το ζητούμενο, όμως, είναι διττό, καθώς απαιτείται αφενός η συμβολή της Πολιτείας, ώστε να μην γίνονται ανεκτές τέτοιες αθέμιτες παρεκτροπές, κι αφετέρου η απόκτηση από τους αθλητές εκείνου του ήθους κι εκείνης της συνείδησης, που να τους ωθεί στο να απορρίπτουν κάθε ανάλογη παρανομία.
- Η καλλιέργεια και η εδραίωση μιας ορθής και άρτιας ηθικής στους νέους αθλητές μπορεί να προκύψει μόνο μέσα από την κατάλληλη πνευματική αγωγή, ώστε να είναι εφικτή η έγκαιρη δημιουργία αντιστάσεων απέναντι στα κελεύσματα του -εύκολου- πλουτισμού και της διασημότητας. Οι νέοι αθλητές θα πρέπει να εκτιμήσουν πρωτίστως την ομορφιά και τα οφέλη του αθλητισμού, ώστε να στραφούν στην υπηρέτηση του καθαρού αθλητισμού και όχι στη με κάθε μέσο διεκδίκηση της διάκρισης, με μόνο κίνητρο το κέρδος.
- Την ισχυροποίηση του ορθού αθλητικού πνεύματος και την επιδίωξη επιτυχιών που να βασίζονται καθαρά και μόνο στην προσωπική προσπάθεια, μπορούν να ενισχύσουν και τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης αφενός με την προβολή εκείνων των αθλητών που αποδεδειγμένα έχουν σημειώσει καθαρές διακρίσεις κι αφετέρου με τη στηλίτευση των φαινομένων διαφθοράς και εξαπάτησης. Αν, επομένως, οι φορείς αγωγής και παιδείας, η Πολιτεία και τα Μ.Μ.Ε., επιδιώξουν συστηματικά την επιβράβευση των αθλητών που απορρίπτουν τα αναβολικά και τη διαφθορά, τότε θα εδραιωθεί με τον καιρό ένα πιο ενάρετο πνεύμα στον αθλητισμό∙ κάθε αθλητής θα το θεωρεί θέμα αρχής και αξιοπρέπειας να επιτυγχάνει αξιόλογες επιδόσεις βασιζόμενος στην σκληρή προπόνηση και μόνο.
- Η Πολιτεία θα πρέπει από τη μεριά της να επιδιώξει την απαρέγκλιτη εφαρμογή της σχετικής νομοθεσίας, ώστε τόσο η χρήση αναβολικών όσο και φαινόμενα χρηματισμού ή βίας να τιμωρούνται με συνέπεια και αυστηρότητα. Η σταθερή εφαρμογή των νόμων θα λειτουργήσει αποτρεπτικά σε κάθε τέτοια παρεκτροπή και θα επαναφέρει στον αθλητισμό την αναγκαία αξιοπιστία και εμπιστοσύνη.
- Σημαντική είναι, άλλωστε, η ενίσχυση του ερασιτεχνικού αθλητισμού, που επιτρέπει στους πολίτες, και κυρίως στους νέους, την απόλαυση των αθλητικών δραστηριοτήτων, χωρίς τις εντάσεις, το φανατισμό και τις τεχνητές διακρίσεις, που έχουν τόσο αλλοιώσει τον εμπορευματοποιημένο επαγγελματικό αθλητισμό. Προκύπτει, έτσι, το αίτημα για τη δημιουργία και συντήρηση αθλητικών εγκαταστάσεων σε κάθε δήμο και σε κάθε σχολείο, ώστε οι νέοι να μπορούν να αθλούνται και να αποκτούν συνάμα -μέσα από την αντίστοιχη αγωγή στο πλαίσιο της εκπαίδευσή τους- μια υγιή επαφή με τον αθλητισμό.
- Μέριμνα της πολιτείας θα πρέπει να αποτελέσει η ύπαρξη πλήρους διαφάνειας στα οικονομικά στοιχεία των επαγγελματικών ομάδων, προκειμένου να παρεμποδίζονται περιστατικά χρηματισμού ή άλλης άνομης δραστηριότητας. Κάθε χορηγός, κάθε εμπορικός ή άλλος συνεργάτης των ομάδων, όπως και κάθε οικονομική συναλλαγή των παραγόντων των ομάδων θα πρέπει να τίθεται υπό αυστηρό έλεγχο, ώστε να διαπιστώνεται έγκαιρα η ύπαρξη ύποπτων ή αδικαιολόγητων οικονομικών δοσοληψιών.
Έκθεση Γ΄ Λυκείου: Αλλοτρίωση
Αλλοτρίωση: η αίσθηση της αποξένωσης του ανθρώπου από τον εαυτό του και τον κόσμο που τον περιβάλλει, η απώλεια στοιχείων της προσωπικότητάς του, με αποτέλεσμα να καταλήγει ξένος ή κατώτερος ως προς αυτό που ήταν.
Ειδικότερα: α) (κατά τη μαρξιστική θεωρία) η αποξένωση του εργάτη από την εργασία του και το προϊόν της β) η αποξένωση του ανθρώπου, που εκδηλώνεται ως σύγκρουση είτε του εαυτού του σε σχέση με το κοινωνικό σύνολο στο οποίο ανήκει (λ.χ. ενός μετανάστη στην ξένη χώρα, σε αφιλόξενο ή απλώς ξένο περιβάλλον) είτε ως σύγκρουση με τον κοινωνικό ρόλο του (λ.χ. κάνοντας διαφορετικά πράγματα από αυτά που μπορεί ή θα ήθελε) είτε ως διάσταση ανάμεσα στην ιδέα που έχει για τον εαυτό του και την πραγματική του κατάσταση.
Γενικότερα: α) η υπαγωγή του εαυτού μας σε άλλους, η εξάρτηση, η υποδούλωση που συνεπάγεται απώλεια βασικών γνωρισμάτων της προσωπικότητάς μας β) η αλλοίωση των αυθεντικών χαρακτηριστικών υπό την επίδραση ξένων στοιχείων.
Αλλοτρίωση: Αποξένωση του ατόμου από τον εαυτό του
Αδυναμία διαμόρφωσης προσωπικής άποψης. Λόγω των ποικίλων περισπασμών της σύγχρονης εποχής, καθώς και των πολλαπλών υποχρεώσεων, οι άνθρωποι δεν αφιερώνουν επαρκή χρόνο για την εξέταση και τη σε βάθος κατανόηση των διαφόρων κοινωνικών και πολιτικών ζητημάτων της εποχής. Τείνουν, έτσι, να υιοθετούν άκριτα τις απόψεις που τους παρουσιάζονται από τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης ή τις ιδέες που προωθούνται στα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης, χωρίς να τις κατανοούν πλήρως και χωρίς να αντιλαμβάνονται τα ειδικότερα συμφέροντα που υπηρετούν οι απόψεις αυτές. Άμεση συνέπεια αυτής της «συμμόρφωσης» στις ξένες απόψεις και αντιλήψεις είναι η απώλεια της προσωπικής ταυτότητας. Το άτομο τρέπεται σ’ ένα άβουλο φερέφωνο ξένων αντιλήψεων και χάνει σταδιακά τη δυνατότητα να διαμορφώνει τη δική του άποψη για την κοινωνική του πραγματικότητα.
Η σχεδόν εκούσια αυτή απεμπόληση του δικαιώματος στην προσωπική σκέψη και άποψη, καθιστά το άτομο υποδεέστερο των πραγματικών του δυνατοτήτων, αφού το απομακρύνει από την ενεργή εκείνη στάση απέναντι στα πράγματα που θα του επέτρεπε να επεξεργάζεται και να κατανοεί τα διάφορα ζητήματα με βάση το προσωπικό του κριτήριο και θα το οδηγούσε στη διαμόρφωση μιας αμιγώς δικής του άποψης.
Ανέφικτα πρότυπα ομορφιάς και υλισμού. Η συνεχής προβολή μέσω των διαφημίσεων, των τηλεοπτικών και κινηματογραφικών παραγωγών, καθώς και των περιοδικών ενός τρόπου ζωής που ξεπερνά κατά πολύ τις δυνατότητες του καθημερινού ανθρώπου, τού δημιουργεί αναίτιο άγχος και τον κάνει να αισθάνεται πως δεν έχει καταφέρει να διασφαλίσει για τον εαυτό του όσα συνιστούν την «πραγματική» ευτυχία. Ο μηχανισμός αυτός που έχει στηθεί για την προώθηση του καταναλωτικού τρόπου ζωής, υπονομεύει σημαντικά την αυτοπεποίθηση των ατόμων, καθώς τους προκαλεί διαρκώς την εντύπωση πως υστερούν σε σχέση με τους άλλους.
Παρόμοια επίδραση έχει στους ανθρώπους κι η προώθηση νεανικών προτύπων ομορφιάς, που απέχουν, βέβαια, σημαντικά από την εικόνα των περισσότερων ανθρώπων. Η προσπάθεια, έτσι, των διαφόρων εταιρειών να ενισχύσουν τις πωλήσεις προϊόντων και υπηρεσιών, μετατρέπεται σε μια πηγή άγχους και απογοήτευσης για πολλούς ανθρώπους, οι οποίοι αισθάνονται πως δεν μπορούν να αναμετρηθούν με τα εξιδανικευμένα αυτά πρότυπα και πως η δική τους ζωή δεν θα φτάσει ποτέ σ’ αυτό το ιδανικό επίπεδο ευδαιμονίας, όπου κυριαρχεί ο υλικός πλούτος, το αψεγάδιαστο σωματικό κάλλος και η άφθαρτη νεανικότητα.
Οικονομικός παράγοντας. Το άτομο αλλοτριώνεται -αποξενώνεται από τον ίδιο του τον εαυτό-, όταν συνειδητοποιεί πως η παρούσα κατάσταση της ζωής του απέχει σημαντικά από την ιδεατή εκείνη κατάσταση που είχε επιδιώξει να επιτύχει. Η απουσία, για παράδειγμα, εργασίας ή η χαμηλά αμειβόμενη εργασία, που οδηγούν το άτομο σε ένα ολοένα και χαμηλότερο βιοτικό επίπεδο, το απομακρύνουν από την κατάσταση της αυτοπραγμάτωσης, από την πλήρη, δηλαδή, ανάπτυξη του ψυχικού και πνευματικού δυναμικού του, και το εγκλωβίζουν σε μια ψυχοφθόρα κατάσταση που υπονομεύει δραστικά την ψυχική του υγεία, την αυτοπεποίθησή του και τη διάθεσή του να θέσει υψηλούς στόχους για τον εαυτό του.
Πολλαπλές καθημερινές υποχρεώσεις. Οι έντονοι ρυθμοί της σύγχρονης καθημερινότητας, με το πλήθος των εργασιακών υποχρεώσεων -όπως τουλάχιστον αυτό βιώνεται από τους εργαζόμενους του ανταγωνιστικού ιδιωτικού τομέα-, δεν αφήνουν περιθώρια ελεύθερου χρόνου, και, άρα, χρόνο για σκέψη, προβληματισμό, μελέτη και ενδοσκόπηση. Ο άνθρωπος της εποχής μας δεν έχει πραγματικά δικό του χρόνο για να παραμείνει σ’ επαφή με τον εαυτό του, από τον οποίο και αποξενώνεται σημαντικά. Υπό το καθεστώς της εργασιακής ανασφάλειας και της πιεστικής ανάγκης να διασφαλίσει οικονομικούς πόρους, εξαναγκάζεται να αναλάβει πολλαπλές εργασιακές υποχρεώσεις, επιτρέποντας κατ’ αυτό τον τρόπο σε άλλους να καθορίζουν και να ελέγχουν το πρόγραμμα και τις ασχολίες του.
Υπ’ αυτές τις συνθήκες δεν προκαλεί εντύπωση το γεγονός πως πολλοί άνθρωποι δεν έχουν πραγματική γνώση των κοινωνικών και πολιτικών ζητημάτων, αφού πρόκειται για ανθρώπους που δεν έχουν καν τον αναγκαίο χρόνο να εξετάσουν τις προσωπικές τους σκέψεις, επιθυμίες και στοχεύσεις.
Αλλοτρίωση: Αποξένωση του ατόμου από την εργασία του
Η εργασία ως μέσο βιοπορισμού. Οι χαμηλές οικονομικές απολαβές ή η απασχόληση σ’ έναν τομέα, χωρίς να υπάρχει πραγματικό ενδιαφέρον για το συγκεκριμένο εργασιακό αντικείμενο, με μόνο σκοπό την κάλυψη των οικονομικών αναγκών, ευθύνονται στις μέρες μας για την αποξένωση του ατόμου από την εργασία του. Το άτομο που ασκεί ένα επάγγελμα, το οποίο ανταποκρίνεται πραγματικά στις κλίσεις του, αλλά δεν του διασφαλίζει επαρκείς οικονομικές απολαβές, καταλήγει να έχει την ίδια αρνητική διάθεση απέναντι στην εργασία του, όπως ακριβώς και το άτομο που ασκεί ένα επάγγελμα, το οποίο δεν του είναι αρεστό, αλλά καταφεύγει σε αυτό προκειμένου να διασφαλίσει τα αναγκαία για την επιβίωσή του χρήματα.
Το υψηλό κόστος διαβίωσης εξαναγκάζει πολλούς ανθρώπους να εργαστούν υπό συνθήκες έντονης πίεσης, συνήθως σε αντικείμενα που δεν τους προσφέρουν κάποιου είδους πνευματική ή άλλη ικανοποίηση, με αποτέλεσμα η εργασία να γίνεται συνώνυμο της καταπίεσης και της αίσθησης πως το άτομο πέφτει θύμα συστηματικής εκμετάλλευσης. Οι περισσότεροι άνθρωποι σήμερα εργάζονται πολλές ώρες, λαμβάνοντας ένα μισθό που μετά βίας καλύπτει τις βασικές τους υποχρεώσεις, βρισκόμενοι πάντοτε υπό την απειλή μιας ενδεχόμενης απόλυσης σε περίπτωση που διεκδικήσουν καλύτερες απολαβές ή μείωση των εργασιακών τους υποχρεώσεων.
Υψηλός κατακερματισμός του εργασιακού αντικειμένου. Πέρα από την αρνητική διάθεση που εύλογα προκαλούν οι πιεστικές συνθήκες εργασίας και οι χαμηλές οικονομικές απολαβές, μια άλλη πτυχή της αποξένωσης του ατόμου από την εργασία του προκύπτει από την ενίσχυση της εξειδίκευσης. Σε αντίθεση με το παρελθόν, όπου το άτομο είχε επαφή με τη συνολική διαδικασία παραγωγής, πλέον κάθε εργαζόμενος απασχολείται σ’ έναν πολύ συγκεκριμένο τομέα του συνόλου της παραγωγής και στερείται έτσι της αίσθησης πως το τελικό προϊόν είναι δικό του δημιούργημα. Η δική του συμβολή είναι μια μηχανιστική σχεδόν επανάληψη παρόμοιων δραστηριοτήτων καθημερινά, χωρίς την ικανοποίηση που προσφέρει η επίγνωση της δημιουργίας ενός ολοκληρωμένου προϊόντος ή έργου.
Αλλοτρίωση: Αποξένωση του ατόμου από το κοινωνικό σύνολο
Αστυφιλία. Η συγκέντρωση μεγάλου αριθμού πολιτών στα αστικά κέντρα -αναζήτηση εργασιακών ευκαιριών, ύπαρξη καλύτερης ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης, μεγαλύτερη ελευθερία σε σχέση με τις κλειστές κοινωνίες των επαρχιακών περιοχών- έχει ως αποτέλεσμα τη δημιουργία μεγάλων και απρόσωπων πόλεων, στο πλαίσιο των οποίων οι σχέσεις μεταξύ των ανθρώπων είτε είναι τελείως τυπικές, χωρίς το αναγκαίο στοιχείο του ειλικρινούς ενδιαφέροντος, είτε απουσιάζουν πλήρως. Υπό την κάλυψη της ανωνυμίας οι περισσότεροι αδιαφορούν για τους ανθρώπους γύρω τους -ακόμη και γι’ αυτούς που κατοικούν στον ίδιο δρόμο ή και στην ίδια πολυκατοικία∙ κλείνονται στον εαυτό τους και ζουν με μεγάλη επιφυλακτικότητα απέναντι στον «άλλο άνθρωπο», που έχει μετατραπεί πλέον σ’ έναν εν δυνάμει επικίνδυνο ξένο.
Παρά το γεγονός ότι στα αστικά κέντρα οι άνθρωποι έχουν γύρω τους πλήθος άλλων ανθρώπων, καταλήγουν να βιώνουν έντονα συναισθήματα μοναξιάς, ακριβώς γιατί υιοθετούν το σύγχρονο πρότυπο της αποστασιοποίησης και αντιμετωπίζουν τους άλλους με αδιαφορία, μη επιτρέποντας έτσι τη δημιουργία σχέσεων ουσιαστικής επικοινωνίας και συντροφικότητας.
Ρατσισμός. Στις σύγχρονες πολυπολιτισμικές κοινωνίες ένα μέρος του πληθυσμού προέρχεται από άλλες χώρες και ανήκει σε διαφορετικές εθνότητες από τον γηγενή πληθυσμό, γεγονός που οδηγεί συχνά στο διαχωρισμό του κοινωνικού συνόλου, μιας και είναι αρκετοί εκείνοι που δεν αποδέχονται το ξένο στοιχείο. Λόγω αυτής της ρατσιστικής συμπεριφοράς οι μετανάστες και οι πρόσφυγες δυσκολεύονται να ενταχθούν ομαλά στην τοπική κοινωνία, και υπό την πίεση της εχθρικής συμπεριφοράς, της οποίας γίνονται καθημερινά αποδέκτες, αποκτούν μια έντονα αρνητική προδιάθεση απέναντι στα μέλη της «ξένης» κοινωνίας στην οποία έχουν βρεθεί εκούσια ή και ακούσια.
Ο ρατσισμός, άλλωστε, σε κάθε πιθανή έκφανσή του, δημιουργεί αρνητικά συναισθήματα στους ανθρώπους που πέφτουν θύματά του και τους προκαλεί μια διάθεση απομόνωσης και απομάκρυνσης από το υπόλοιπο κοινωνικό σύνολο. Ανεξάρτητα από το αν πρόκειται για φυλετικό, κοινωνικό ή άλλο ρατσισμό, το αποτέλεσμα είναι η ενίσχυση του φαινομένου της αποξένωσης των ανθρώπων, καθώς, όπως είναι εύλογο, κάθε μέλος της κοινωνίας που αισθάνεται πως δεν γίνεται πλήρως αποδεκτό από τους άλλους, δύσκολα διατηρεί τη διάθεσή του να δημιουργήσει ουσιαστικές σχέσεις επικοινωνίας με τους γύρω του.
Ανταγωνισμός & φθόνος. Ένα ιδιαιτέρως αρνητικό σύμπτωμα του σύγχρονου τρόπου ζωής, όπου επικρατεί ο υλισμός και η ατυχής ταύτιση της ευτυχίας με τα υλικά αγαθά και τη «διασκέδαση, οι άνθρωποι τείνουν να αποκτούν έντονα ανταγωνιστικές σχέσεις μεταξύ τους και να αντιμετωπίζουν με δυσθυμία και προφανή δυσαρέσκεια τις όποιες επιτυχίες του συνανθρώπου τους. Επιδίδονται σε μια διαρκή προσπάθεια να αποδείξουν στους άλλους πως η ζωή τους είναι επιτυχημένη σε όλους τους τομείς -οικονομικό, επαγγελματικό, προσωπικό- και δυσανασχετούν όταν αντιλαμβάνονται ή θεωρούν πως κάποιος άλλος βρίσκεται σε πολύ καλύτερη κατάσταση από τους ίδιους.
Το φαινόμενο αυτό έχει ενταθεί στην εποχή μας λόγω των Μέσων Κοινωνικής Δικτύωσης, καθώς οι περισσότεροι αναλώνονται σε μια ανούσια προσπάθεια εντυπωσιασμού και παραπλάνησης των άλλων, μέσα από δημοσιεύσεις που θεωρητικά αναδεικνύουν την προσωπική τους ευτυχία∙ έστω κι αν στην πραγματικότητα η ζωή τους απέχει πολύ από τη «δημόσια εικόνα» που επιχειρούν να παρουσιάσουν στο διαδίκτυο.
Αλλοτρίωση: Αποξένωση του ατόμου από την Πολιτεία
Η επικράτηση του υλιστικού τρόπου ζωής, η απευαισθητοποίηση του ατόμου απέναντι στα προβλήματα και τις δυσκολίες των άλλων, καθώς και η απογοήτευση από τις επιδόσεις των πολιτικών παρατάξεων, έχουν εξωθήσει τους ανθρώπους στην υιοθέτηση μιας στάσης αδιαφορίας απέναντι στα πολιτικά δρώμενα. Οι άνθρωποι έχουν πάψει να αισθάνονται ως ενεργά μέλη ενός οργανωμένου κοινωνικού συνόλου -μιας Πολιτείας-, και δρουν περισσότερο ως μεμονωμένες οντότητες, που το βασικό τους μέλημα είναι η ικανοποίηση των προσωπικών τους επιθυμιών και αναγκών. Απέχουν από την εκλογική διαδικασία, παραμένουν αδρανείς απέναντι σε φαινόμενα κυβερνητικής ασυδοσίας και αδιαλλαξίας, ενημερώνονται ελάχιστα για τις τρέχουσες πολιτικές εξελίξεις και επιλέγουν να μην συμμετέχουν σε δράσεις κοινωνικού χαρακτήρα. Προτιμούν να πιστεύουν πως η δική τους παρουσία ή δράση δεν μπορεί να επηρεάσει την πολιτική κατάσταση της χώρας, επιτρέποντας έτσι στους πολιτικούς να λαμβάνουν κρισιμότατες αποφάσεις για το μέλλον της χώρας, χωρίς τις οφειλόμενες αντιδράσεις από τη μεριά των πολιτών.
Η διάσπαση του κοινωνικού συνόλου σε μικρότερες υποομάδες με -φαινομενικώς- διαφορετικά συμφέροντα, καθώς κι η αίσθηση των ατόμων πως η γνώμη τους δεν ακούγεται και πως δεν έχει πραγματική αξία, έχει αδρανοποιήσει το κοινωνικό σύνολο κι έχει αποδυναμώσει τις αντιδράσεις τους απέναντι στους «επαγγελματίες» πολιτικούς της χώρας.
Αλλοτρίωση: Υποταγή των ατόμων στο υλιστικό πρότυπο ζωής
Οι άνθρωποι σήμερα, παρασυρμένοι από τον καταιγισμό διαφημιστικών μηνυμάτων κι από τον πλασματικό κόσμο της τηλεόρασης και του κινηματογράφου, έχουν ταυτίσει στη σκέψη τους την ευτυχία με τον πλούτο και την απόκτηση υλικών αγαθών. Έχουν λησμονήσει πως η πραγματική ευδαιμονία προκύπτει μόνο μέσα από τις ειλικρινείς και ουσιαστικές σχέσεις με τους άλλους ανθρώπους, κι έχουν επιδοθεί σ’ ένα ανούσιο κυνήγι του χρήματος και της καλοζωίας που υποτίθεται πως διασφαλίζεται χάρη σε αυτό.
Οι ηθικές αξίες, η πνευματική καλλιέργεια, το πραγματικό ενδιαφέρον για τον συνάνθρωπο, όπως και κάθε άλλη ψυχική ποιότητα, έχουν παραγνωριστεί πλήρως και στη θέση τους έχουν αναδειχθεί άλλες επιδιώξεις, όπως είναι πρωτίστως η διασφάλιση μιας καλής οικονομικής κατάστασης∙ έστω κι αν αυτό γίνεται εις βάρος της ανθρωπιάς του κάθε ατόμου. Ένας ηθικός άνθρωπος με αληθινά αγαθό χαρακτήρα, θεωρείται αίφνης εντελώς ασήμαντος σε σχέση μ’ έναν ευκατάστατο άνθρωπο που καταφεύγει στην ανειλικρίνεια και την προσποίηση. Κι αντιστοίχως, ένας άνθρωπος με αρχές είναι λιγότερο σημαντικός σε σχέση με κάποιον που είναι «γνωστός» στα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης κι έχει πλήθος «φίλων» ή «ακολούθων». Πρόκειται για την επικράτηση μιας εντελώς επιφανειακής πρόσληψης της πραγματικότητας, όπου ό,τι υπερισχύει είναι η διαδικτυακή «εικόνα» του κάθε ανθρώπου κι όχι η πραγματική ποιότητα της προσωπικότητάς του.
Τρόποι αντιμετώπισης του φαινομένου της αλλοτρίωσης
Επανεκτίμηση της αξίας του συνανθρώπου. Σε ό,τι αφορά την αποξένωση του ατόμου από τους συνανθρώπους του, κρίνεται αναγκαίο να αποτιμηθεί εκ νέου η αξία του άλλου ανθρώπου, ώστε να γίνει αντιληπτό πως επί της ουσίας δεν μπορεί να υπάρξει πραγματική ευτυχία ή αντιμετώπιση του συναισθήματος της μοναξιάς χωρίς την παρουσία του άλλου ανθρώπου. Ο «άλλος» δεν είναι ούτε εχθρός, ούτε ανταγωνιστής, είναι ο απολύτως απαραίτητος συνοδοιπόρος προκειμένου οι δυσκολίες της ζωής να γίνουν ευκολότερα αντιμετωπίσιμες και το ίδιο το βίωμα της ζωής να αποκτήσει πραγματική αξία.
Ο άλλος άνθρωπος δεν είναι κάποιος που πρέπει να φοβόμαστε, να αποφεύγουμε ή να επιχειρούμε απλώς να εντυπωσιάσουμε με την υποτιθέμενα γεμάτη ζωή μας, αλλά κάποιος που πρέπει να πλησιάσουμε με ειλικρινές ενδιαφέρον και με διάθεση να τον γνωρίσουμε και να του προσφέρουμε μια σημαντική θέση στη ζωή μας.
Απόρριψη του υλιστικού προτύπου. Μέρος των προβλημάτων του σύγχρονου ανθρώπου προκύπτει από την υπέρμετρη αξία που έχει δώσει στα υλικά αγαθά και στον υλικό πλούτο. Η ανταγωνιστική του διάθεση απέναντι στους άλλους, η παραγνώριση σημαντικών πτυχών του πνευματικού και συναισθηματικού βίου και η έμφαση στον εργασιακό τομέα, συχνά προκύπτουν ακριβώς από την ανάγκη του ατόμου να κερδίσει περισσότερα χρήματα, για να μπορέσει να γευτεί τα -υποτιθέμενα- οφέλη του υλιστικού προτύπου.
Παράλληλα, το υλιστικό πρότυπο είναι πολλές φορές υπεύθυνο και για την αρνητική εικόνα που σχηματίζουν τα άτομα για τον ίδιο τους τον εαυτό. Υπό την επίδραση του εικονικού κόσμου των διαφημίσεων, τα άτομα τείνουν να προσδοκούν από τη ζωή τους μια επί της ουσίας ανέφικτη επαγγελματική και κοινωνική επιτυχία∙ μια ζωή που μπορεί να υπάρξει μόνο στον λαμπερό κόσμο των κινηματογραφικών ταινιών. Βιώνουν, έτσι, ένα βαθύ αίσθημα απογοήτευσης για την πορεία που ακολουθεί η ζωή τους, όχι, όμως, γιατί πραγματικά δεν έχουν μια καλή ζωή, αλλά γιατί απλούστατα αυτή δεν έχει τα εξιδανικευμένα χαρακτηριστικά της τηλεοπτικής και κινηματογραφικής πραγματικότητας.
Έμφαση στις ανθρωπιστικές αξίες. Η αποξένωση του ανθρώπου από τους συνανθρώπους του κάποτε προκύπτει διότι τον αντιμετωπίζουν εχθρικά ή τον υποτιμούν εξαιτίας της εθνικής καταγωγής του, της κοινωνικής του κατάστασης, της εξωτερικής του εμφάνισης∙ προκύπτει, δηλαδή, λόγω της ρατσιστικής συμπεριφοράς που δέχεται από τους άλλους. Είναι, άρα, σημαντικό να δοθεί ιδιαίτερο βάρος στην καταπολέμηση του ρατσισμού και στην αποδοχή της διαφορετικότητας, ώστε οι άνθρωποι να μπορούν να συνυπάρχουν αρμονικά, χωρίς να επιτρέπουν σε τυχόν διαφοροποιήσεις να τους απομακρύνουν και να γεννούν εχθρικά συναισθήματα μεταξύ τους.
Συνάμα, μέσα από την ανάδειξη της αξίας του ανθρωπισμού, θα μπορέσει, πιθανώς, να περιοριστεί το αίσθημα της αδιαφορίας και της ψυχρότητας που χαρακτηρίζει τις σχέσεις των ανθρώπων στα μεγάλα αστικά κέντρα. Μια ουσιαστική αναθεώρηση του τι είναι σημαντικό στη ζωή και του τι πραγματικά προσφέρει ευτυχία στους ανθρώπους, που δεν είναι, φυσικά, τίποτε άλλο παρά οι σχέσεις συντροφικότητας με τους συνανθρώπους, θα μπορέσει να αναθερμάνει τις διαπροσωπικές σχέσεις των ανθρώπων που ζουν στις μεγαλουπόλεις.
Επαναβεβαίωση της αξίας που έχει η προσωπική δράση στην πολιτική ζωή. Μία ιδιαιτέρως επιζήμια πλάνη των σύγχρονων πολιτών είναι πως η δική τους συμμετοχή στα κοινά δεν μπορεί να επιφέρει ουσιώδεις αλλαγές στην κοινωνική και πολιτική πραγματικότητα. Οι πολίτες, εντούτοις, οφείλουν να αντιληφθούν πως η δική τους ενεργή συμμετοχή σε συνεργασία με τη συμμετοχή των συνανθρώπων τους μπορεί να οδηγήσει σε ουσιαστικές αλλαγές, εφόσον οι κυβερνήσεις και οι πολιτικοί δύσκολα μπορούν να παραγνωρίσουν τις αντιδράσεις των πολιτών ή να κυβερνούν με την ίδια ασυδοσία, όταν γνωρίζουν πως η πλειονότητα των πολιτών παρακολουθεί στενά τις αποφάσεις και τις δράσεις τους.
Μόλις οι πολίτες κατανοήσουν τη δύναμη που έχει η συλλογική αντίδραση και η συλλογική συμμετοχή σε επιμέρους κινητοποιήσεις, και μόλις αντιληφθούν πως αδίκως διασπώνται σε υποομάδες, αφού το συμφέρον όλων είναι κοινό και βρίσκεται στην ορθή λειτουργία της πολιτείας, τότε οι πολιτικοί θα εξαναγκαστούν να εγκαταλείψουν την ικανοποίηση των προσωπικών τους συμφερόντων και θα εργαστούν για το καλό των πολιτών.
Έμφαση στη διαμόρφωση προσωπικής άποψης και στην ενίσχυση της κριτικής ικανότητας. Προκειμένου τα άτομα να μη γίνονται φερέφωνα ξένων απόψεων και να μην περιέρχονται στη δυσάρεστη θέση να αδυνατούν να επεξεργαστούν κατά τρόπο λογικό και αποτελεσματικό τα δεδομένα της κοινωνικής πραγματικότητας, είναι σημαντικό να δίνεται έμφαση στο πλαίσιο της εκπαίδευσης στη διαμόρφωση σκεπτόμενων νέων με οξυμένη κριτική ικανότητα. Η εκπαίδευση δεν θα πρέπει να λογίζεται μόνο ως μέσω απόκτησης γνώσεων ή απλών πληροφοριών, αλλά ως τη διαδικασία εκείνη που θα επιτρέπει στο άτομο να αντλεί καίρια συμπεράσματα από τις πληροφορίες και τα δεδομένα που του παρουσιάζονται κάθε φορά.
Χάσμα γενεών
Επικοινωνιακό πλαίσιο
ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ
Επιστολή.
- Διακρίνεται: α) Επίσημη-τυπική β) φιλική.
- Κλητική προσφώνηση (που θα δηλώνει τον αποδέκτη στον οποίο απευθύνεται το επιστολικό
κείμενο). Η κλητική προσφώνηση μπορεί να εκφέρεται απέριττα ή να εμπλουτίζεται με κατάλληλους για την επικοινωνιακή περίσταση προσδιορισμούς: κύριε υπουργέ, αξιότιμε κύριε διευθυντά, αγαπητή «Ελευθεροτυπία», εκλεκτοί κύριοι σύνεδροι κ.λπ. - Επισήμανση της αφορμής για τη σύνταξη της επιστολής (επιγραμματικά): με αφορμή πρόσφατο δημοσίευμα, στο οποίο αρθρογράφος σπίλωσε ανεπίτρεπτα…
- Εμπεριστατωμένη έκθεση θέσεων που αφορούν το επίμαχο θέμα (διαπιστώσεις, τεκμήρια, παραδειγματικές αναφορές, μαρτυρίες κ.λπ.).
- Έκφραση σκεπτικισμού, συγκρατημένης αισιοδοξίας του κειμενογράφου ή έκκληση προς τον
αποδέκτη της επιστολής: να συμμεριστεί, κατανοήσει, ευαισθητοποιηθεί, ανταποκριθεί έμπρακτα, αναλάβει πρωτόβουλη δράση, κινητοποιήσει φορείς, συνταχθεί… - Διατύπωση ευχαριστιών:
Ευχαριστώ για την προσοχή σας.
Ευχαριστώ για τη φιλοξενία (για επιστολή σε έντυπο)
Με τιμή…
Με ειλικρινή εκτίμηση…
Με ανυπόκριτο σεβασμό…
- Το ύφος του επιστολικού κειμένου συναρτάται με την επικοινωνιακή περίσταση: καταγγελτικό, επιθετικό, αιχμηρό, παρακλητικό, οικείο, άμεσο, σοβαρό, επίσημο, ελεύθερο, αυθόρμητο, αβίαστο, επίσημο σοβαρό, αντικειμενικό. Εξαρτάται κάθε φορά από τον παραλήπτη της επιστολής
- Περιεχόμενο: Ποικίλα θέματα: Γεγονότα της προσωπικής ζωής, ζητήματα σχετιζόμενα με τα ατομικά ενδιαφέροντα
- Γλώσσα:Καθημερινή, απλή, χρήση α` και β` ρηματικού προσώπου.
- Σκοπός: Επικοινωνία με τον παραλήπτη: Ενημέρωσή του για τα γεγονότα της προσωπικής του ζωής
- Εκμυστήρευση στοχασμών/επιθυμιών
Συνέντευξη.
- Έχει τη μορφή ερωταπαντήσεων και δεν είναι ακριβώς το ίδιο με το διάλογο. Αυτός που κάνει τη συνέντευξη ερωτά συνήθως σύντομα και αυτός που δίνει τη συνέντευξη απαντά συνήθως πιο αναλυτικά με βάση κάποια επιχειρηματολογία, τεκμηρίωση κ. λ. π.
- Πρώτη προτεραιότητα κατά τη σύνταξη μιας συνέντευξης είναι να κατανοήσουμε τα επικοινωνιακά δεδομένα: χρονική στιγμή, τοπικό πλαίσιο, πρόσωπα, θεματικός σκοπός, περιορισμοί κ.ά.
- Επειδή η συνέντευξη αποτελεί διαλογικό είδος άρρηκτα συνυφασμένο με την προφορικότητα του λόγου, δόκιμο είναι να αποφεύγουμε τον επιτηδευμένο και φορτικά στοχαστικό ή τυποποιημένο λόγο.
- Συμβατικά μια συνέντευξη αναχωρεί με τον ερωτώντα και επισφραγίζεται με τον ερωτώντα. (Αποκλίσεις σημειώνονται, αλλά δεν ακυρώνουν τον κανόνα).
- Είναι ευνόητο ότι το απαντητικό μέρος της συνέντευξης είναι ποσοτικά υπέρτερο από το ερωτηματικό σκέλος της επικοινωνίας.
- Συνήθως η συνέντευξη αφορμάται από γενικά θέματα, για να καταλήξει στο ειδικό που συνιστά άλλωστε και το λόγο ύπαρξης της συνέντευξης.
- Ο ερωτών χρησιμοποιεί το β` πληθυντικό ή σπανιότερα το β` ενικό ρηματικό πρόσωπο και το
ερωτώμενο πρόσωπο απαντά κανονικά σε α` ενικό. - Δόκιμο είναι η ερωτηματοθεσία να είναι σύντομη, καίρια, διακριτική και προπάντων προσανατολισμένη στο θεματικό κέντρο της συνέντευξης.
- Σε καμιά περίπτωση η στιχομυθία που αρθρώνεται δεν πρέπει να αγνοεί την ευπρέπεια, τη σοβαρότητα, τον αλληλοσεβασμό αλλά και το στοιχείο της αμεσότητας που κάθε μορφή διαλόγου οφείλει να διεγείρει.
Παρατηρήσεις:
- Στο πλαίσιο της συνέντευξης επιτρέπεται η χρήση όλων σχεδόν των σημείων στίξης.
- Τα πρόσωπα της συνέντευξης δηλώνονται είτε ονομαστικά είτε περιγραφικά με βάση την κύρια ιδιότητα τους που αναδεικνύει η συγκεκριμένη επικοινωνιακή περίσταση: π.χ. εργοδότης – υποψήφιος (για κατάληψη εργασιακής θέσης), δημοσιογράφος – υπουργός κ.λπ.
Ομιλία, εισήγηση, διάλεξη, ανακοίνωση.
- Προσφώνηση: Ο ομιλητής απευθύνεται στο ακροατήριο του. Π.χ. κυρίες και κύριοι, κύριοι σύνεδροι κ.λπ.
- Πρόλογος: Ο αγορητής επιχειρεί εισαγωγή στο θέμα με επιγραμματική συντομία και διατυπώνει τη θέση του με καθαρότητα. Π.χ. Η εγκατάσταση της βιομηχανικής μονάδας που δρομολογείται διχάζει την κοινή γνώμη της τοπικής κοινωνίας. Προσωπικά φρονώ, εκτιμώ, αναγνωρίζω, τάσσομαι, τοποθετούμαι, συντάσσομαι, συμμερίζομαι κ.λπ.
- Κυρίως θέμα-Έκθεση επιχειρημάτων: Παράθεση αδιαμφισβήτητων στοιχείων, δεδομένων, μαρτυριών, απόψεων ειδικών που φωτίζουν πολυοπτικά το θέμα. Επιστράτευση επιχειρημάτων που αναδεικνύουν την ορθότητα της θέσης του ομιλητή. Προβολή αντιρρήσεων, επιφυλάξεων, περιορισμών και αντίκρουση τους πειστικά. Π.χ Θα διατυπωθεί ίσως η αντίρρηση… Αναφορά στους κινδύνους που εγκυμονούνται από την απόρριψη της εκδοχής του ομιλητή.
- Επίλογος: Διατύπωση: ευχής, προτροπής, πρόβλεψης, συγκρατημένης αισιοδοξίας, βεβαιότητας…Π.χ Ας συνειδητοποιήσουμε ότι το εγχείρημα… Ευχής έργο θα αποτελούσε, αν… Είμαι πεπεισμένος ότι…Έχουμε το δικαίωμα να αισιοδοξούμε… Αν δεν κινηθούμε υπεύθυνα και αποφασιστικά… Σας καλώ να πυκνώσετε τις τάξεις.
- Γλώσσα: Ανάλογη προς το ακροατήριο. Χρήση α` πληθυντικού που δημιουργεί μια οικειότητα ανάμεσα στον ομιλητή και στο κοινό του, με το οποίο μοιράζεται το ενδιαφέρον για το υπό πραγμάτευση θέμα. Χρήση του α` ενικού προσώπου. Επιδίωξη της έμφασης, του τονισμού κάποιων σημείων, ώστε να καταστεί η ομιλία πιο ενδιαφέρουσα και να διευκολυνθεί ο ακροατής στην παρακολούθηση με τους εξής τρόπους:
- Ύφος: Ποικίλει ανάλογα με τις επικοινωνιακές περιστάσεις (οικείο, καθημερινό-επίσημο, σοβαρό, αποδεικτικό / πειστικό)
Παρατηρήσεις:
- Ο λόγος επιβάλλεται να είναι εύληπτος από το ακροατήριο.
- Ο ομιλητής πρέπει να μην πλατειάζει.
- Οφείλει να υιοθετεί το ύφος που αρμόζει στην επικοινωνιακή περίσταση.
- Ο ομιλητής δεν πρέπει να χαρακτηρίζεται από έπαρση και διάθεση επίδειξης εγκυκλοπαιδισμού.
- Ο ομιλητής τερματίζει την αγόρευση του με τη φράση: Σας ευχαριστώ που με ακούσατε…
- Η εισαγωγική περίοδος επιβάλλεται να κινητοποιεί το ενδιαφέρον του ακροατηρίου.
- Ενδείκνυται η χρήση του β` πληθυντικού ρηματικού προσώπου και του α` πληθυντικού.
- Πρέπει να διασφαλίζεται η προφορικότητα του λόγου (σύντομες, συνθηματικές φράσεις, αμεσότητα λόγου, ρητορικές ερωτήσεις, παρενθετικές προτάσεις, χρήση εκφράσεων επιτονισμού, χρήσης του σχήματος της αντίθεσης, χρήση ερωταπόκρισης, χρήση της επιδοτικής σύνδεσης)
Ημερολόγιο.
- Εξωτερικά γνωρίσματα: Χρονική και τοπική ένδειξη στην αρχή.
- Περιεχόμενο: Αφήγηση σημαντικών ή ασήμαντων γεγονότων της προσωπικής ζωής, ατομικών πράξεων. Παρουσίαση γενικότερων θεμάτων της κοινωνικής ζωής που υπέπεσαν στην προσοχή του γράφοντα. Έκθεση στοχασμών, διαλογισμών αφορμώμενων από τα παραπάνω.
- Γλώσσα: Χρήση α΄ ρηματικού προσώπου
- Ύφος: Προσωπικό, εξομολογητικό, ειλικρινές, αυθόρμητο, διάθεση εκμυστήρευσης.
- Σκοπός: Αυτοεπικοινωνία-εσωτερικός διάλογος, αυτοσυνείδηση, καταγραφή γεγονότων στη μνήμη.
Καταγγελία.
- Ο συντάκτης ενός τέτοιου ιδιότυπου κειμένου οφείλει να έχει σφαιρωμένη εικόνα για το επίμαχο ζήτημα που προσεγγίζει, επίγνωση των ορίων του και κυρίως να γνωρίζει την ταυτότητα του αποδέκτη του καταγγελτικού κειμένου.
- Δομή: α) Αρχικά δηλώνεται το θέμα που θα πραγματευτεί το κείμενο και συνακόλουθα υπογραμμίζεται η αφορμή που υπαγόρευσε τη σύνταξη του καταγγελτικού λόγου. β) Στο κυρίως σώμα του κειμένου αιτιολογείται η αντίδραση του κειμενογράφου και επιχειρείται θεμελιωμένα η ενοχοποίηση ατόμου, φορέα, ομάδας στα μάτια της κοινής γνώμης. γ) Στο τέλος εκφράζεται με σαφήνεια η βούληση του συντάκτη να κινηθεί αποφασιστικά ση λήψη μέτρων.
- Η επικοινωνιακή περίσταση επιβάλλει την υιοθέτηση συγκινησιακού και επιθετικού τόνου, ενώ ενδείκνυται η χρήση του α` ενικού ή πληθυντικού ρηματικού προσώπου χωρίς φραστικές ακρότητες, αλόγιστη δραματοποίηση και εκτόξευση προσωπικών απειλών.
Υπόμνημα.
- Είναι γραπτή αναφορά σε πρόσωπο ή αρχή και αναφέρεται στην παρουσίαση και γνωστοποίηση καταστάσεων. Περιλαμβάνει προσφώνηση. Επιτρέπεται το α` και β` πρόσωπο.
Άρθρο.
- Η δημοσίευση του μπορεί να είναι σε σχολική εφημερίδα, σε εφημερίδα δήμου κ.λ.π.
- Ο τίτλος του πρέπει να είναι σύντομος, περιεκτικός, χιουμοριστικός, ειρωνικός με υπονοούμενα (ελλειπτική πρόταση / όχι έντονη χρήση ρημάτων).
- Επειδή μάλιστα το άρθρο έχει επικαιρικό χαρακτήρα, δηλαδή αφορμάται συνήθως από ένα επίκαιρο γεγονός, το οποίο σχολιάζει ή ερμηνεύει, είναι καλό στο άρθρο να πάρουμε ως αφορμή ένα τέτοιο γεγονός.
- Χρησιμοποιούμε γ` πρόσωπο για να εξασφαλίσουμε την απαραίτητη αντικειμενικότητα.
