Αρχαία Ελληνικά Γ’ Γυμνασίου
Ακολουθούν οι οδηγίες για τη διδασκαλία των Αρχαίων Ελληνικών όπως αυτές ανακοινώθηκαν από το Υπουργείο Παιδείας.
ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ
ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ/ΕΣΠΕΡΙΝΟΥ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ
ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΥΛΙΚΟ
ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ/ΕΣΠΕΡΙΝΟΥ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ
ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΥΛΙΚΟ
1. Αρχαία Ελληνική Γλώσσα, Μπεζαντάκος Ν., Παπαθωμάς Α., Λουτριανάκη Ε. Χαραλαμπάκος Β. , Α΄ Γυμνασίου 2015. Βιβλίο μαθητή.
2. Αρχαία Ελληνική Γλώσσα, Παπαθωμάς Α., Γαλάνη-Δράκου, Καμπουρέλλη Β. Λουτριανάκη Ε., Β΄ Γυμνασίου 2015. Βιβλίο μαθητή.
3. Αρχαία Ελληνική Γλώσσα, Μπεζαντάκος Ν., Αστυρακάκη Ε., Γαλάνη – Δράκου Χαραλαμπάκος Β., Γ΄ Γυμνασίου 2015. Βιβλίο μαθητή.
4. «Αρριανού Αλεξάνδρου Ανάβαση» 2015, Μπούρας Ν., Ναστούλης Κ., Σακελλαρίου Ν., Γ΄ Γυμνασίου. Βιβλίο μαθητή.
2. Αρχαία Ελληνική Γλώσσα, Παπαθωμάς Α., Γαλάνη-Δράκου, Καμπουρέλλη Β. Λουτριανάκη Ε., Β΄ Γυμνασίου 2015. Βιβλίο μαθητή.
3. Αρχαία Ελληνική Γλώσσα, Μπεζαντάκος Ν., Αστυρακάκη Ε., Γαλάνη – Δράκου Χαραλαμπάκος Β., Γ΄ Γυμνασίου 2015. Βιβλίο μαθητή.
4. «Αρριανού Αλεξάνδρου Ανάβαση» 2015, Μπούρας Ν., Ναστούλης Κ., Σακελλαρίου Ν., Γ΄ Γυμνασίου. Βιβλίο μαθητή.
ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ Γ΄ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ
1. ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ (ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΚΕΙΜΕΝΩΝ)
ΓΕΝΙΚΕΣ ΟΔΗΓΙΕΣ ΣΤΟΥΣ/ΣΤΙΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥΣ ΚΑΤΑ ΤΗ ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΠΡΑΞΗ
- Στην αρχή της χρονιάς συνιστάται οι εκπαιδευτικοί να προβούν σε διαγνωστικήαξιολόγηση μέσω δοκιμασίας-τεστ (δοκιμασίας επιπέδου), που επιτρέπει τον προσδιορισμό των προϋπαρχουσών γνώσεων, αλλά και των ελλείψεων – κενών, ώστε να προσαρμόσουν κατάλληλα τη διδασκαλία. Η δοκιμασία αυτή διεξάγεται χωρίς προειδοποίηση των μαθητών/τριών και δε λαμβάνεται υπόψη στην αξιολόγηση της επίδοσής τους. Η επανάληψη και η κάλυψη των κενώνπροβλέπεται κυρίως στο πλαίσιο της 1ης διδακτικής ενότητας, αλλά οι εκπαιδευτικοί είναι σκόπιμο να αξιοποιούν κάθε κείμενο για επανάληψη των φαινομένων που έχουν διδαχθεί.
- Τα ερμηνευτικά σχόλια των κειμένων αξιοποιούνται με φειδώ από τον/την εκπαιδευτικό, όπου είναι απολύτως αναγκαίο.
- Κρίνεται σημαντική η αξιοποίηση των κειμένων του Επιμέτρου (παράλληλων κειμένων), προκειμένου οι μαθητές/τριες να κατανοήσουν βαθύτερα το περιεχόμενο του κειμένου αναφοράς, το αξιακό σύστημα που αυτό προβάλλει, καθώς και το ιστορικοκοινωνικό πλαίσιο στο οποίο εντάσσεται.
- Η διδασκαλία των επιμέρους γραμματικοσυντακτικών φαινομένων είναι κειμενοκεντρική. Οι μαθητές/τριες έρχονται σε επαφή με την αρχαία γλώσσα μέσα από τα αρχαία κείμενα και με τρόπο διερευνητικό μαθαίνουν τα γραμματικά και συντακτικά φαινόμενα της γλώσσας. Κατά τη διδασκαλία ενδείκνυται οι μαθητές/τριες να φέρνουν μαζί τους και τα βιβλία αναφοράς (Γραμματική – Συντακτικό) και να τα χρησιμοποιούν, όταν και όπου χρειάζεται, με την καθοδήγηση του/της εκπαιδευτικού. Στο πλαίσιο αυτό, κρίνεται σκόπιμο ο/η εκπαιδευτικός να ενημερώνει από το προηγούμενο μάθημα τους/τις μαθητές/τριες ότι στο επόμενο θα πρέπει να έχουν μαζί τους το βιβλίο είτε της γραμματικής, είτε του συντακτικού, ανάλογα με το φαινόμενο που θα μελετήσουν μέσα στο κείμενο.
- Σε κάθε ενότητα, είναι σημαντικό η διδασκαλία των επιμέρους γραμματικοσυντακτικών ή ετυμολογικών και λεξιλογικών φαινομένων να συνδέεται με αναφορές και παραδείγματα στη ν.ε. Επίσης, προτείνεται η πορεία από το γνωστό προς στο άγνωστο, από τη συγχρονία στη διαχρονία.
- Από τις ασκήσεις του σχολικού εγχειριδίου συνιστάται να προτιμώνται αυτές που ζητούν αναγνώριση τύπων της α.ε. οι οποίοι δεν έχουν επιβιώσει στη ν.ε. (με τη μορφή ερωτήσεων πολλαπλής επιλογής, συμπλήρωσης κενών, αντιστοίχισης) και την παραγωγή τύπων οι οποίοι έχουν επιβιώσει στη ν.ε. (με ασκήσεις μετασχηματισμού λέξεων εντός φράσεων ως προς τον αριθμό, τη φωνή, τον χρόνο, την πτώση).
- Συνιστάται η διόρθωση των ασκήσεων να γίνεται στην τάξη από τους ίδιους τους μαθητές με αξιοποίηση και των βιβλίων αναφοράς.
- Επειδή δεν προβλέπεται η ύπαρξη λεξιλογικού πίνακα, προτείνεται η γλωσσικήαξιοποίηση λέξεων των κειμένων για εύρεση ομόρριζων (απλών ή σύνθετων) με έμφαση στον εμπλουτισμό του λεξιλογίου των μαθητών/τριών στη ν.ε.
- Δεν προτείνεται η διδασκαλία / επανάληψη της ετυμολογίας γραμμικά με βάση το υλικό του Β΄ μέρους των ενοτήτων, λίστες καταλήξεων και ασκήσεις με τύπους οι οποίοι δεν περιλαμβάνονται στα κείμενα.
- Κρίνεται σκόπιμο να επισημανθεί ότι η διδακτέα ύλη ως προς τα γραμματικοσυντακτικά φαινόμενα της Β΄ Γυμνασίου, η οποία μεταφέρεται στη Γ΄ Γυμνασίου και η οποία έχει διδαχθεί κατά την περυσινή σχολική χρονιά, θα ξαναδιδαχθεί στους/στις μαθητές/τριες κατά το σχολ. έτος 2016-2017 στο πλαίσιο επανάληψης και εμπέδωσης της ύλης.
ΗΜΕΡΗΣΙΑ ΓΥΜΝΑΣΙΑ
Από το διδακτικό βιβλίο «Αρχαία Ελληνική Γλώσσα Γ΄ Γυμνασίου» των Ν. Μπεζαντάκου, Β. Χαραλαμπάκου κ.ά, δε θα διδαχθούν οι ενότητες 3, 5, 7 και 12. Οι υπόλοιπες ενότητες θα διδαχθούν δύο (2) ώρες την εβδομάδα κατά την περίοδο “Σεπτέμβριος – 15 Μαρτίου”.
ΕΣΠΕΡΙΝΑ ΓΥΜΝΑΣΙΑ
Από το διδακτικό βιβλίο «Αρχαία Ελληνική Γλώσσα Γ΄ Γυμνασίου» των Ν. Μπεζαντάκου, Β. Χαραλαμπάκου κ.ά, δε θα διδαχθούν οι ενότητες 2, 3, 5, 7, 10, 11 και 12. Οι υπόλοιπες ενότητες θα διδαχθούν μία (1) ώρα την εβδομάδα κατά την περίοδο “Σεπτέμβριος – 15 Μαρτίου”.
ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ Γ΄ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ 1. ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ (ΑΝΘΟΛΟΓΙΟΚΕΙΜΕΝΩΝ) ΓΕΝΙΚΕΣ ΟΔΗΓΙΕΣ ΣΤΟΥΣ/ΣΤΙΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥΣ ΚΑΤΑ ΤΗ ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΠΡΑΞΗ 1. Στην αρχή της χρονιάς συνιστάται οι εκπαιδευτικοί να προβούν σε διαγνωστική αξιολόγηση μέσω δοκιμασίας-τεστ (δοκιμασίας επιπέδου), που επιτρέπει τον προσδιορισμό των προϋπαρχουσών γνώσεων, αλλά και των ελλείψεων - κενών, ώστε να προσαρμόσουν κατάλληλα τη διδασκαλία. Η δοκιμασία αυτή διεξάγεται χωρίς προειδοποίηση των μαθητών/τριών και δε λαμβάνεται υπόψη στην αξιολόγηση της επίδοσής τους. Η επανάληψη και η κάλυψη των κενών προβλέπεται κυρίως στο πλαίσιο της 1 ης διδακτικής ενότητας, αλλά οι εκπαιδευτικοί είναι σκόπιμο να αξιοποιούν κάθε κείμενο για επανάληψη των φαινομένων που έχουν διδαχθεί. 2. Τα ερμηνευτικά σχόλια των κειμένων αξιοποιούνται με φειδώ από τον/την εκπαιδευτικό, όπου είναι απολύτωςαναγκαίο. 3. Κρίνεται σημαντική η αξιοποίηση των κειμένων του Επιμέτρου (παράλληλων κειμένων), προκειμένου οι μαθητές/τριες να κατανοήσουν βαθύτερα το περιεχόμενο του κειμένου αναφοράς, το αξιακό σύστημα που αυτό προβάλλει, καθώς και το ιστορικοκοινωνικό πλαίσιο στο οποίο εντάσσεται. 4. Η διδασκαλία των επιμέρους γραμματικοσυντακτικών φαινομένων είναι κειμενοκεντρική. Οι μαθητές/τριες έρχονται σε επαφή με την αρχαία γλώσσα μέσα από τα αρχαία κείμενα και με τρόπο διερευνητικό μαθαίνουν τα γραμματικά και συντακτικά φαινόμενα της γλώσσας. Κατά τη διδασκαλία ενδείκνυται οι μαθητές/τριες να φέρνουν μαζί τους και τα βιβλία αναφοράς (Γραμματική - Συντακτικό) και να τα χρησιμοποιούν, όταν και όπου χρειάζεται, με την καθοδήγηση του/της εκπαιδευτικού. Στο πλαίσιο αυτό, κρίνεται σκόπιμο ο/η εκπαιδευτικός να ενημερώνει από το προηγούμενο μάθημα τους/τις μαθητές/τριες ότι στο επόμενο θα πρέπει να έχουν μαζί τους το βιβλίο είτε της γραμματικής, είτε του συντακτικού, ανάλογα με το φαινόμενο που θα μελετήσουν μέσα στο κείμενο. 5. Σε κάθε ενότητα, είναι σημαντικό η διδασκαλία των επιμέρους γραμματικοσυντακτικών ή ετυμολογικών και λεξιλογικών φαινομένων να συνδέεται με αναφορές και παραδείγματα στη ν.ε. Επίσης, προτείνεται η πορεία από το γνωστό προς στο άγνωστο, από τη συγχρονία στη διαχρονία. 6. Από τις ασκήσεις του σχολικού εγχειριδίου συνιστάται να προτιμώνται αυτές που ζητούν αναγνώριση τύπων της α.ε. οι οποίοι δεν έχουν επιβιώσει στη ν.ε. (με τη μορφή ερωτήσεων πολλαπλής επιλογής, συμπλήρωσης κενών, αντιστοίχισης) και την παραγωγή τύπων οι οποίοι έχουν επιβιώσει στη ν.ε. (με ασκήσεις μετασχηματισμού λέξεων εντός φράσεων ως προς τον αριθμό, τη φωνή, τον χρόνο, την πτώση). 7. Συνιστάται η διόρθωση των ασκήσεων να γίνεται στην τάξη από τους ίδιους τους μαθητές με αξιοποίηση και των βιβλίωναναφοράς. 8. Επειδή δεν προβλέπεται η ύπαρξη λεξιλογικού πίνακα, προτείνεται η γλωσσική αξιοποίηση λέξεων των κειμένων για εύρεση ομόρριζων (απλών ή σύνθετων) με έμφαση στον εμπλουτισμό του λεξιλογίου των μαθητών/τριών στην.ε. 9. Δεν προτείνεται η διδασκαλία / επανάληψη της ετυμολογίας γραμμικά με βάση το υλικό του Β΄ μέρους των ενοτήτων, λίστες καταλήξεων και ασκήσεις με τύπους οι οποίοι δεν περιλαμβάνονται στα κείμενα. 10. Κρίνεται σκόπιμο να επισημανθεί ότι η διδακτέα ύλη ως προς τα γραμματικοσυντακτικά φαινόμενα της Β΄ Γυμνασίου, η οποία μεταφέρεται στη Γ΄ Γυμνασίου και η οποία έχει διδαχθεί κατά την περυσινή σχολική χρονιά, θα ξαναδιδαχθεί στους/στις μαθητές/τριες κατά το σχολ. έτος 2016-2017 στο πλαίσιο επανάληψης και εμπέδωσης της ύλης. ΗΜΕΡΗΣΙΑ ΓΥΜΝΑΣΙΑ Από το διδακτικό βιβλίο «Αρχαία Ελληνική Γλώσσα Γ΄ Γυμνασίου» των Ν. Μπεζαντάκου, Β. Χαραλαμπάκου κ.ά, δε θα διδαχθούν οι ενότητες 3, 5, 7 και 12. Οι υπόλοιπες ενότητες θα διδαχθούν δύο (2) ώρες την εβδομάδα κατά την περίοδο “Σεπτέμβριος - 15 Μαρτίου” ως ακολούθως:
ΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΣΚΟΠΟΣ ΜΕΣΟ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΔΙΔΑΚΤΙΚΕΣ ΩΡΕΣ Να διερευνήσουν οι εκπαιδευτικοί σε ποιο βαθμό οι μαθητές/τριες διαθέτουν τις γνώσεις και δεξιότητες που απαιτούνται για την κατάκτηση των νέων στόχων μάθησης, ώστε να προσαρμόσουν κατάλληλα τις διδακτικές και μαθησιακές διαδικασίες. Δοκιμασία – τεστ που περιλαμβάνει κείμενο και ερωτήσεις επιλογής των διδασκόντων. Επιλέγονται ερωτήσεις που αποτιμούν τον βαθμό κατανόησης του κειμένου, αλλά και κατάκτησης βασικών γνώσεων του συστήματος της α.ε. (λεξιλογικών, ετυμολογικών, μορφολογικών, συντακτικών). Σύμφωνα με τα προσδοκώμενα μαθησιακά αποτελέσματα της Α΄ και της Β΄ Γυμνασίου, αυτές αφορούν κυρίως: 1. Στην αναγνώριση μέσα στο κείμενο ή/και στην παραγωγή τύπων: - ουσιαστικών και επιθέτων της α΄, β΄ και γ΄ κλίσης - οριστικής, υποτακτικής και προστακτικής ε.φ. και μ.φ. του εἰμί και βαρύτονων ρημάτων - των προσωπικών αντωνυμιών, της δεκτικής αντωνυμίας οὗτος, αὕτη, τοῦτο, της ερωτηματικής αντωνυμίας τίς/τί, της αόριστης αντωνυμίας τίς/τί και των αναφορικών αντωνυμιών ὃς, ἥ, ὃ και ὃστις, ἥτις, ὃ τι 2. Στη δομή της απλής πρότασης και στην επισήμανση άμεσων - έμμεσων αντικειμένων και ονοματικών προσδιορισμών 3. Στην παραγωγή και στη σύνθεση λέξεων. Σημ: Η αναγνώριση τύπων της α.ε. που δεν έχουν επιβιώσει στη ν.ε. προτείνεται να γίνει με τη μορφή ερωτήσεων πολλαπλής επιλογής, συμπλήρωσης κενών και αντιστοίχισης, ενώ η παραγωγή τύπων που έχουν επιβιώσει στη ν.ε. με ασκήσεις μετασχηματισμού τους εντός φράσεων ως προς τον αριθμό, τη φωνή, τον χρόνο, την πτώση.
1 ΑΝΑΚΛΗΣΗ ΚΑΙ ΕΜΠΕΔΩΣΗ ΓΝΩΣΗΣ – ΚΑΤΑΚΤΗΣΗ ΝΕΩΝ ΔΙΔΑΚΤΙΚΩΝ ΣΤΟΧΩΝ ΕΝΟΤΗΤΕΣ ΔΙΔΑΚΤΙΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ ΚΕΙΜΕΝΑ ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ - ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΚΑ, ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΟΣΥΝΤΑΚΤΙΚΑ ΦΑΙΝΟΜΕΝΑ ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕ Σ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΔΙΔΑΚΤΙΚΕΣ ΩΡΕΣ 1 η 1. Να γνωρίσουν οι μαθητές/τριες μια άλλη εκδοχή του μύθου για την Ελένη και τον Τρωικό πόλεμο. 2. Να διαμορφώσουν άποψη για τα πραγματικά αίτια του Τρωικού πολέμου. 3. Να αξιολογήσουν την άποψη του Ηροδότου σχετικά με τον Τρωικό πόλεμο. 4. Να αποκωδικοποιήσουν τις συντακτικές - νοηματικές σχέσεις που συνέχουν το κείμενο, ώστε να μπορούν να το αποδώσουν στη ν.ε. 5. Να εμπεδώσουν ύλη που έχουν διδαχθεί σε ετυμολογικό και μορφοσυντακτικό επίπεδο στην Α΄ και στη Β΄ Γυμνασίου. 1. Το κείμενο της ενότητας (σελ. 8 σχ. βιβλίου) - Τα γλωσσικά σχόλια της σελ. 9 αξιοποιούνται στη διδακτική πράξη μερικώς με στόχο την κατανόηση του περιεχομένου του κειμένου και την απόδοσή του στη ν.ε. - Συζητούνται οι ιδέες και τα νοήματα του κειμένου με αξιοποίηση ή/και εμπλουτισμό των ερωτήσεων της σελ. 10 και αξιοποίηση των παράλληλων κειμένων της σελ. 100 και των ερωτήσεων που τα συνοδεύουν (σελ. 101). Μπορεί ως αφόρμηση της διδασκαλίας να επιλεγεί το πρώτο παράλληλο κείμενο (απόσπασμα από το ποίημα Ελένη του Γ. Σεφέρη). - Για τις εκδοχές του μύθου της Ελένης μπορεί να αξιοποιηθεί σχετικό κείμενο που επισυνάπτεται στα ερμηνευτικά σχόλια του εμπλουτισμένου βιβλίου μαθητή στο Ψηφιακό Σχολείο: http://ebooks.edu.gr/modules/ebook/show. php/DSGYM-C106/502/3268,13323/. 2. Το κείμενο που επέλεξε ο/η εκπαιδευτικός για τη διαγνωστική αξιολόγηση μπορεί να αξιοποιηθεί στο πλαίσιο της επανάληψης. 1. Λεξιλόγιο. Οι μαθητές/τριες επισημαίνουν στο κείμενο λέξεις που απαντούν και στη ν.ε., βρίσκουν ομόρριζές τους και σχηματίζουν προτάσεις. 2. Ετυμολογικά, γραμματικοσυντακτικά φαινόμενα. Επιλέγονται τα φαινόμενα τα οποία οι εκπαιδευτικοί κρίνουν ότι χρήζουν επανάληψης και εμπέδωσης από τους/τις μαθητές/τριες βάσει των αποτελεσμάτων της διαγνωστικής αξιολόγησης. Οι εκπαιδευτικοί αξιοποιούν πρωτίστως τα κείμενα, για να υπηρετήσουν τους στόχους που έχουν θέσει βάσει της διαγνωστικής αξιολόγησης. Από τις σελ. 11- 13 του σχ. βιβλίου επιλέγουν από τις επαναληπτικές ασκήσεις εκείνες που υπηρετούν τους στόχους αυτούς. 5 2 η 1. Να συζητήσουν οι μαθητές/τριες τη σημασία που απέδιδαν οι αρχαίοι Το κείμενο της ενότητας (σελ. 14 σχ. βιβλίου) - Τα γλωσσικά σχόλια της σελ. 15 αξιοποιούνται στη διδακτική πράξη 1. Λεξιλόγιο – Ετυμολογικά. Με αφορμή τα κείμενα (της ενότητας και το παράλληλο), οι εκπαιδευτικοί μπορούν να ζητήσουν από τους/τις μαθητές/τριες: 3 Έλληνες στην αυτοθυσία για χάρη της πατρίδας και να διερευνήσουν τυχόν ανάλογες σύγχρονες αντιλήψεις. 2. Να προσδιορίσουν το είδος και τον σκοπό του κειμένου και να συσχετίσουν τη χρήση των επιθέτων και δη του υπερθετικού βαθμού με αυτόν. 3. Να επισημάνουν τις συντακτικές και νοηματικές σχέσεις που θα τους διευκολύνουν στην απόδοση του κειμένου στη ν.ε. 4. Να ασκηθούν στην παραγωγή και στη σύνθεση λέξεων στην α.ε. και στη ν.ε. και να εμπλουτίσουν το λεξιλόγιό τους. 5. Να διερευνήσουν τον τρόπο σχηματισμού των παραθετικών στην α.ε. και να τον συσχετίσουν με αυτόν της ν.ε. επιλεκτικά, με στόχο την κατανόηση του περιεχομένου του κειμένου και την απόδοσή του στη ν.ε. - Προτείνεται η υφολογική προσέγγιση του κειμένου μέσα από τον εντοπισμό των αντιθετικών ζευγών και των επιθέτων. - Συζητούνται οι ιδέες και τα νοήματα του κειμένου με αξιοποίηση ή/και εμπλουτισμό των ερωτήσεων της σελ. 16 και αξιοποίηση του παράλληλου κειμένου της σελ. 101 και των ερωτήσεων που το συνοδεύουν. Για αξιοποίηση διαδικτυακού εννοιολογικού χάρτη και παραγωγή συνεργατικής μετάφρασης στο πλαίσιο της διδασκαλίας αυτής της θεματικής ενότητας, βλ. το ομώνυμο σενάριο διδασκαλίας στο αποθετήριο εκπαιδευτικών σεναρίων «Πρωτέας»: http://proteas.greeklanguage.gr/scenario.html?sid=120. - να επισημάνουν λεξιλογικές επιβιώσεις στη ν.ε. - να δημιουργήσουν λέξεις με παραγωγή και σύνθεση στην α.ε. και στη ν.ε. Όπου κρίνουν σκόπιμο, μπορούν να καθοδηγούν τους/τις μαθητές/τριες, προτείνοντας παραγωγικές καταλήξεις ή ζητώντας από αυτούς να επισημάνουν τις μεταβολές που υφίστανται οι λέξεις κατά τη σύνθεση - να εντοπίσουν στα κείμενα ετυμολογικά συγγενείς των λέξεων της ν.ε. που τους δίνουν: π.χ. να τους δώσουν τη λέξη «θήκη» και να βρουν το ρ. «τίθενται» - να βρουν στη ν.ε. λέξεις ομόρριζες αυτών του κειμένου: π.χ. τη λέξη «παράθεση» για το ρ. «τίθενται». Δε θα διδαχθεί το Β΄ μέρος (σελ. 16-17 του σχ. βιβλίου) ως έχει. 2. Γραμματική. Παραθετικά επιθέτων και επιρρημάτων. - Ο/η εκπαιδευτικός αξιοποιεί παραδείγματα από τη ν.ε. για να συζητήσει με τους/τις μαθητές/τριες τούς όρους «βαθμοί και παραθετικά επιθέτων και επιρρημάτων». - Για την κατάκτηση της νέας γνώσης, σημείο αναφοράς αποτελούν τα επίθετα του κειμένου. - Οι μαθητές/τριες οδηγούνται επαγωγικά στον τρόπο σχηματισμού των παραθετικών στην α.ε. και επισημαίνουν ομοιότητες και διαφορές με τη ν.ε. - Δίνεται έμφαση στα ομαλά παραθετικά. - Από τα ανώμαλα η εστίαση αφορά στην αναγνώριση τύπων που απαντούν και στη ν.ε.: Ενδεικτικά: Σελ. 21: 1, 2 ἄριστος, ἐλάχιστος, πλέον, μάλιστα κ.ά. - Οι μαθητές/τριες σχηματίζουν φράσεις στη ν.ε. με παραθετικά της α.ε. που χρησιμοποιούνται και σήμερα. - Προσδιορίζουν τη σημασία λέξεων και φράσεων που χρησιμοποιούνται στη ν.ε., όπως: το μη χείρον βέλτιστον, ως επί το πλείστον, τα μάλα, κάλλιστα κ.ά. - Μελετούν την κλίση του συγκριτικού βαθμού των επιθέτων που σχηματίζουν ανώμαλα παραθετικά, όχι για να την αποστηθίσουν, αλλά για να μπορούν να αναγνωρίσουν αντίστοιχους τύπους, όταν τους συναντούν σε αρχαία κείμενα. 3. Σύνταξη Δε θα διδαχθούν οι επιρρηματικοί προσδιορισμοί που εκφέρονται με πλάγιες πτώσεις. 3 η Δε θα διδαχθεί 4 Η 1. Να αντιδιαστείλουν οι μαθητές/τριες τα πλεονεκτήματα της ειρήνης προς τις ολέθριες συνέπειες που επιφέρει ο πόλεμος. 2. Να προσδιορίσουν το είδος και τον σκοπό του κειμένου και να επισημάνουν τις λεξιλογικές και υφολογικές επιλογές του ρήτορα που υπηρετούν τον σκοπό Το κείμενο της ενότητας (σελ. 30 σχ. βιβλίου) - Τα γλωσσικά σχόλια της σελ. 31 αξιοποιούνται στη διδακτική πράξη επιλεκτικά, με στόχο την κατανόηση του περιεχομένου του κειμένου και την απόδοσή του στη ν.ε. - Προτείνεται προσέγγιση του κειμένου μέσα από τον εντοπισμό λέξεων συναισθηματικά φορτισμένων και ζευγών αντίθετων εικόνων. - Συζητούνται οι ιδέες και τα νοήματα του κειμένου με αξιοποίηση ή/και εμπλουτισμό των ερωτήσεων της σελ. 32 και αξιοποίηση των παράλληλων κειμένων των σελ. 102- 1. Λεξιλόγιο - Ετυμολογικά Με αφορμή τα κείμενα (της ενότητας και τα παράλληλα), οι εκπαιδευτικοί ασκούν τους/τις μαθητές/τριες στην παραγωγή και στη σύνθεση, καθώς και στην αναζήτηση ετυμολογικά συγγενών λέξεων, σύμφωνα και με τα προτεινόμενα στη 2η ενότητα. Δε θα διδαχθεί το Β΄ μέρος (σελ. 33-34 του σχ. βιβλίου) ως έχει. 2. Γραμματική Η β΄ τάξη συνηρημένων ρημάτων (σελ. 34-37) δε θα διδαχθεί. Με δεδομένο ότι η ευκτική είναι έγκλιση που δεν 5 αυτό. 3. Να δώσουν τη δική τους μεταφραστική εκδοχή. 4. Να ασκηθούν στην παραγωγή και στη σύνθεση λέξεων στην α.ε. και στη ν.ε. και να εμπλουτίσουν το λεξιλόγιό τους. 5. Να εμπεδώσουν τη σημασία, τις χρήσεις και τον σχηματισμό της ευκτικής ε.φ. και μ.φ. των βαρύτονων ρ. της α.ε., σε σχέση και με σημασιολογικά αντίστοιχες γλωσσικές μορφές της ν.ε. 104, καθώς και των ερωτήσεων που τα συνοδεύουν. Για επέκταση ή εμπλουτισμό της παραδοσιακής διδασκαλίας, βλ. το σενάριο « Ισοκράτους, Περί ειρήνης: οι μαθητές/τριες μιλούν για την ειρήνη» στο αποθετήριο εκπαιδευτικών σεναρίων «Πρωτέας»: http://proteas.greeklanguage.gr/scenario.html?sid=1593. απαντά στη ν.ε., κρίνεται σκόπιμη η εμπέδωσή της ξεχωριστά από τις υπόλοιπες εγκλίσεις που διδάσκονται στη Β΄ Γυμνασίου και οι οποίες παρουσιάζουν μορφικές και λειτουργικές αντιστοιχίες με τις ομώνυμες εγκλίσεις της ν.ε. Με αναφορά στους τύπους «ἐξαρκέσειεν» και «γιγνοίμεθα», ο/η εκπαιδευτικός καθοδηγεί σταδιακά τους/τις μαθητές/τριες στην εξοικείωση με τις σημασίες, τις χρήσεις και τον σχηματισμό της ευκτικής. Πιο συγκεκριμένα: - Αξιοποιώντας το σχολικό Συντακτικό της Αρχαίας Ελληνικής, οι μαθητές/τριες επισημαίνουν τη σημασία και τις χρήσεις της ευκτικής και μελετούν σχετικά παραδείγματα. Είναι σημαντικό να δοθεί έμφαση στα παραδείγματα της ν.ε.. και να γίνουν αντιπαραθετικές επισημάνσεις. - Αξιοποιώντας τη σχολική Γραμματική της Αρχαίας Ελληνικής, οι μαθητές/τριες εξοικειώνονται με τον σχηματισμό της ευκτικής με την εξής πορεία: α) ευκτική ενεστώτα, μέλλοντα και αορίστου βαρύτονων ρ. ε.φ., β) ευκτική ενεστώτα, μέλλοντα και αορίστου βαρύτονων ρ. μ.φ., γ) ευκτική ενεστώτα και μέλλοντα του ρ. εἰμί και ευκτική παρακειμένου βαρύτονων ρ. ε.φ. και μ.φ. - Ο/η εκπαιδευτικός, με βάση τον τύπο «ἐξαρκέσειεν», μπορεί να αναφερθεί και στους πιο εύχρηστους αιολικούς τύπους (σε -ειας, -ειεν, -ειαν) για το β΄ και γ΄ ενικό και για το γ΄ πληθυντικό πρόσωπο ευκτικής αορίστου ε.φ. Στην περίπτωση της ευκτικής, έμφαση δίνεται σε ασκήσεις που ζητούν αναγνώριση τύπων (ασκήσεις πολλαπλής επιλογής, αντιστοίχισης, συμπλήρωσης κενών) και όχι παραγωγή. 5 η Δε θα διδαχθεί 1. Να αναγνωρίσουν οι μαθητές/τριες την Το κείμενο της ενότητας (σελ. 44 σχ. βιβλίου) 1. Λεξιλόγιο – Ετυμολογικά. - Με αφορμή τα κείμενα (της ενότητας και τα 6 η παιδευτική αξία που απέδιδαν οι Αρκάδες και γενικά οι αρχαίοι Έλληνες στη μουσική. 2. Να συσχετίσουν τη σημασία και τον ρόλο της μουσικής στον αρχαίο κόσμο με τη θέση της στις μεταγενέστερες εποχές με έμφαση στη σημερινή. 3. Να αποδώσουν το περιεχόμενο του κειμένου στη ν.ε. 4. Να ασκηθούν στην παραγωγή και στη σύνθεση λέξεων στην α.ε. και στη ν.ε. και να εμπλουτίσουν το λεξιλόγιό τους. 5. Να εξοικειωθούν με τον σχηματισμό του αορίστου β΄ ε.φ. και μ.φ., την κλίση των ουσιαστικών ἡ γυνή και ὁ παῖς και την αναγνώριση τύπων της οριστικής αντωνυμίας, προβαίνοντας σε συγκριτικές παρατηρήσεις με τη - Ως αφόρμηση ο/η εκπαιδευτικός μπορεί να αξιοποιήσει Ηχογραφήσεις αρχαίας ελληνικής μουσικής: http://www.mmb.org.gr/page/default.asp?i d=4129&la=1 - Τα γλωσσικά σχόλια της σελ. 45 αξιοποιούνται στη διδακτική πράξη επιλεκτικά, με στόχο την κατανόηση του περιεχομένου του κειμένου και την απόδοσή του στη ν.ε. - Προτείνεται διαγραμματική απεικόνιση του περιεχομένου του κειμένου με άξονες τα υποκείμενα «οἱ παῖδες» (αναδεικνύονται οι συγκεκριμένες δραστηριότητες των Αρκάδων) και «οἱ πάλαι» (αιτιολογείται το ενδιαφέρον των Αρκάδων και αναδεικνύονται τα οφέλη της μουσικής παιδείας). - Για την καλύτερη νοηματική προσπέλαση του κειμένου, εκτός από τις ερωτήσεις της σελ. 46 και όσες ο/η εκπαιδευτικός διατυπώσει συμπληρωματικά ή εναλλακτικά, συνιστάται και η αξιοποίηση των παράλληλων κειμένων των σελ. 105- 106, καθώς και των ερωτήσεων που τα συνοδεύουν (σελ. 107). Για την ανάδειξη της διαχρονικής σημασίας της μουσικής με αφορμή το κείμενο, βλ. σχετικό διδακτικό σενάριο στο αποθετήριο εκπαιδευτικών σεναρίων «Πρωτέας»: http://proteas.greeklanguage.gr/scenario.html?sid=122. παράλληλα), οι διδάσκοντες μπορούν να εστιάσουν στον εμπλουτισμό του λεξιλογίου των μαθητών/τριών, αξιοποιώντας κυρίως λέξεις που έχουν σχέση με την τέχνη (μουσικήν, χορεύουσι, θεάτροις κτλ.). Η παραγωγή, η σύνθεση και η αναζήτηση ετυμολογικά συγγενών λέξεων ενδείκνυνται στην περίπτωση αυτή. - Προτείνεται η αξιοποίηση του σχολικού Λεξικού της Αρχαίας Ελληνικής, του ψηφιακού λεξικού των Liddell & Scott (http://www.greeklanguage.gr/digitalResources/ancient_greek/tools/li ddel-scott/index.htm), αλλά και ηλεκτρονικών λεξικών της Πύλης για την Ελληνική Γλώσσα (http://www.greeklanguage.gr/greekLang/index.html). - Δε θα διδαχθεί το Β΄ μέρος (σελ. 47 του σχ. βιβλίου) ως έχει. 2. Γραμματική. Αόριστος β΄. Με επισήμανση των τύπων των κειμένων (αναφοράς και παράλληλων) «παρεισαγαγεῖν» και «εὗρον», ο/η εκπαιδευτικός καθοδηγεί σταδιακά τους/τις μαθητές/τριες στην εξοικείωση με τον σχηματισμό και την κλίση του αορίστου β΄ ε.φ. και μ.φ.. Εντοπίζονται οι ομοιότητες με τις καταλήξεις ενεστώτα και παρατατικού και δίνεται έμφαση στη σωστή χρήση τύπων του αορίστου β΄ στη ν.ε. (να προαγάγει, να συμβάλει κτλ.). Τα ουσιαστικά ἡ γυνή και ὁ παῖς. - Με επισήμανση των τύπων των κειμένων (αναφοράς και παράλληλων) «οἱ παῖδες» και «τούς Ενδεικτικά: Σελ. 51: 2, 3 5 ν.ε. παῖδας» και αξιοποιώντας τις καταλήξεις ουσιαστικών της γ΄ κλίσης, οι μαθητές/τριες γνωρίζουν την κλίση του ουσιαστικού ὁ παῖς και επισημαίνουν τις ιδιαιτερότητές του: στον τονισμό της γενικής πληθυντικού και στην κλητική ενικού. - Εκκινώντας από τη χρήση της γενικής «παίδων» στη ν.ε. (Νοσοκομείο Παίδων), ο/η εκπαιδευτικός μπορεί να ζητήσει από τους/τις μαθητές/τριες να βρουν και άλλους τύπους ουσιαστικών της της α.ε. που απαντούν στο λόγιο χρηστικό επίπεδο της ν.ε. Με αναφορά στη φράση «Συν γυναιξί και τέκνοις» και την αξιοποίηση καταλήξεων της γ΄ κλίσης, οι μαθητές/τριες γνωρίζουν την κλίση του ουσιαστικού ἡ γυνή, επισημαίνοντας την ιδιαιτερότητα της κατάληξης της κλητικής ενικού. Η οριστική – επαναληπτική αντωνυμία. - Με αφετηρία τον τύπο «αὐτοῖς» του κειμένου και την επισήμανση ότι δεν πρόκειται για δεικτική αντωνυμία, όπως στη ν.ε., οι μαθητές/τριες ασκούνται στην αναγνώριση και στη λειτουργία των τύπων της οριστικής – επαναληπτικής αντωνυμίας αὐτός, αὐτή,αὐτό. - Ο/η εκπαιδευτικός κάνει αναφορά στις οριστικές αντωνυμίες της ν.ε. Ενδεικτικά: Σελ. 51: 4 7 η Δε θα διδαχθεί 8 η 1. Να προσδιορίσουν οι μαθητές/τριες τον σκοπό της ενσωμάτωσης ενός μύθου σε έναν ρητορικό λόγο με Το κείμενο της ενότητας (σελ. 60 σχ. βιβλίου) - Τα γλωσσικά σχόλια της σελ. 61 αξιοποιούνται στη διδακτική πράξη επιλεκτικά, με στόχο την κατανόηση του περιεχομένου του κειμένου και την 1. Λεξιλόγιο – Ετυμολογικά. Με αφορμή τα κείμενα (της ενότητας και το παράλληλο), οι εκπαιδευτικοί ασκούν τους/τις μαθητές/τριες στην παραγωγή και στη σύνθεση, σύμφωνα και με τα προτεινόμενα στις προηγούμενες ενότητες. 4 πολιτικό περιεχόμενο και να αξιολογήσουν τη βαρύτητά του ως επιχειρήματος. 2. Να εντοπίσουν τις βασικές ιδέες του κειμένου και τις αξίες του αρχαίου ελληνικού κόσμου τις οποίες απηχούν. 3. Να αποδώσουν το περιεχόμενο του κειμένου στη ν.ε. 4. Να ασκηθούν στην παραγωγή και στη σύνθεση λέξεων στην α.ε. και στη ν.ε. και να εμπλουτίσουν το λεξιλόγιό τους. 5. Να εξοικειωθούν με τον σχηματισμό του παθητικού μέλλοντα και αορίστου. 6. Να προσδιορίσουν τη λειτουργία και τη μορφή του ποιητικού αιτίου σε σχέση και με τη ν.ε. απόδοσή του στη ν.ε. - Για την καλύτερη νοηματική προσπέλαση του κειμένου, εκτός από τις ερωτήσεις της σελ. 62 και όσες ο/η εκπαιδευτικός διατυπώσει συμπληρωματικά ή εναλλακτικά, συνιστάται και η αξιοποίηση του παράλληλου κειμένου της σελ. 108, καθώς και των ερωτήσεων που το συνοδεύουν (σελ. 109). Για εμβάθυνση στο θέμα του σεβασμού προς τους γονείς στον αρχαίο κόσμο και σύγκριση με τη σύγχρονη εποχή, βλ. το ομώνυμο διδακτικό σενάριο στο αποθετήριο εκπαιδευτικών σεναρίων «Πρωτέας»: http://proteas.greeklanguage.gr/scenario.html?sid=1277. Δε θα διδαχθεί το Β΄ μέρος (σελ. 63-64 του σχολ. βιβλίου) ως έχει. 2. Γραμματική. Παθητικοί χρόνοι φωνηεντόληκτων και αφωνόληκτων ρημάτων. - Με αφετηρία φράσεις της ν.ε. όπου χρησιμοποιούνται παθητικοί χρόνοι αλλά και τύπους των κειμένων (ἐγκατελήφθη, σωθῆναι, θαυμασθείς κ.ά.), οι μαθητές/τριες εξοικειώνονται με τον σχηματισμό και την κλίση των παθητικών χρόνων. Οι αυτοπαθητικές αντωνυμίες δε θα διδαχθούν. 3. Σύνταξη. Ποιητικό αίτιο και παθητική σύνταξη. - Με αφετηρία παραδείγματα από τη ν.ε. και τύπους των κειμένων (αναφοράς και παράλληλου), οι μαθητές/τριες προσδιορίζουν τις μορφές και τη λειτουργία του ποιητικού αιτίου σε σύγκριση με τη ν.ε. Ενδεικτικά: Σελ. 68: 3 Ενδεικτικά: Σελ. 69: 5, 6, 7 9 η 1. Να προσδιορίσουν οι μαθητές/τριες τη ροή της σκέψης του Σωκράτη και να διακρίνουν τα στάδια Το κείμενο της ενότητας (σελ. 70 σχ. βιβλίου) - Τα γλωσσικά σχόλια της σελ. 71 αξιοποιούνται στη διδακτική πράξη επιλεκτικά, με στόχο την κατανόηση του 1. Λεξιλόγιο – Ετυμολογικά. - Με αφορμή τα κείμενα (της ενότητας και το παράλληλο), οι εκπαιδευτικοί μπορούν να εστιάσουν στον εμπλουτισμό του λεξιλογίου των μαθητών/τριών, αξιοποιώντας κυρίως λέξεις που 5 του επιχειρήματος που χρησιμοποιεί. 2. Να εκφράσουν τις απόψεις τους σχετικά με το θέμα της εφαρμογής των νόμων και τα κίνητρα που δίνονται από την εκάστοτε πολιτεία για την τήρησή τους. 3. Να αποδώσουν το περιεχόμενο του κειμένου στη ν.ε. 4. Να μελετήσουν την α.ε. συγκριτικά με τη ν.ε. και να εμπλουτίσουν το λεξιλόγιό τους. 5. Να γνωρίσουν τα είδη του μορίου ἄν. 6. Να προσδιορίσουν τα είδη της σύνδεσης προτάσεων και να διακρίνουν τις δευτερεύουσες προτάσεις σε ονοματικές και επιρρηματικές. 7. Να διακρίνουν τα είδη των ονοματικών δευτερευουσών προτάσεων, επισημαίνοντας περιεχομένου του κειμένου και την απόδοσή του στη ν.ε. - Για τη νοηματική προσπέλαση του κειμένου, αξιοποιούνται οι ερωτήσεις της σελ.72 και όσες ο/η εκπαιδευτικός διατυπώσει συμπληρωματικά ή εναλλακτικά, αλλά και το παράλληλο κείμενο της σελ. 109, μαζί με τις ερωτήσεις που το συνοδεύουν. - Για τον προσδιορισμό της δομής του επιχειρήματος, ο/η εκπαιδευτικός μπορεί να υπενθυμίσει στους/στις μαθητές/τριες όσα γνωρίζουν από το μάθημα της ΝΕΓ Β΄ Γυμνασίου για την Αξιολόγηση και διατύπωση επιχειρημάτων. - Κατά τον σχολιασμό του κειμένου, δίνεται έμφαση σε κάθε ερώτηση ξεχωριστά και στον ρόλο της προσωποποίησης. Για μια διαχρονική θεώρηση των εννοιών του δικαίου και του νόμου με αφετηρία το κείμενο, βλ. το ομώνυμο διδακτικό σενάριο στο αποθετήριο εκπαιδευτικών σεναρίων «Πρωτέας»: http://proteas.greeklanguage.gr/scenario.html?sid=315. έχουν σχέση με τις έννοιες του νόμου και του δικαίου (νόμους, δίκην κτλ.). Η παραγωγή, η σύνθεση και η αναζήτηση ετυμολογικά συγγενών λέξεων ενδείκνυνται στην περίπτωση αυτή, όπως και η αξιοποίηση του σχολικού Λεξικού της Αρχαίας Ελληνικής ή ηλεκτρονικών λεξικών, όπως αυτών της Πύλης για την Ελληνική Γλώσσα. Δε θα διδαχθεί το Β΄ μέρος (σελ. 72-73 του σχ. βιβλίου) ως έχει. 2. Σύνταξη. Τα είδη του μορίου ἄν. - Οι μαθητές/τριες, με αφετηρία τύπους των κειμένων (ἄν ἰσχύωσιν, ἄν ἔχοι, δύναιντ’ ἄν κ.ά.), γνωρίζουν τα είδη του μορίου ἄν, χωρίς να υπεισέλθουν σε λεπτομέρειες. Τρόποι σύνδεσης προτάσεων. - Με αφετηρία παραδείγματα από τη ν.ε. και αξιοποίηση του υλικού των κειμένων, οι μαθητές/τριες προσδιορίζουν τους τρόπους σύνδεσης προτάσεων με έμφαση στην παρατακτική και την υποτακτική σύνδεση. Αξιοποιείται εδώ και το διάγραμμα της σ. 131 του σχολ. βιβλίου αλλά και ο πίνακας της σελ. 195 του σχολικού Συντακτικού της Αρχαίας Ελληνικής. Δευτερεύουσες ονοματικές προτάσεις - Με πορεία από τη συγχρονία στη διαχρονία, οι μαθητές/τριες διακρίνουν ως προς τη συντακτική τους θέση τις δευτερεύουσες προτάσεις σε ονοματικές και επιρρηματικές. - Η διάκριση αυτή ακολουθείται από τα είδη των ονοματικών προτάσεων. Η αναφορά δε θα είναι Ενδεικτικά: Σελ. 78: 1, 2 Ενδεικτικά: Σελ. 78: 3, 4 Σελ. 79: 5, 6, 7 ομοιότητες και διαφορές με τη ν.ε. εκτενής. Επισημαίνονται η εισαγωγή, η εξάρτηση και η συντακτική θέση, με βάση την αντιπαράθεσή τους με τις δευτερεύουσες ονοματικές προτάσεις της ν.ε. Η εκφορά των προτάσεων δε θα διδαχθεί. 10η 1. Να επισημάνουν οι μαθητές/τριες το επιχείρημα του κειμένου και να αξιολογήσουν την πειστικότητά του. 2. Να μελετήσουν την α.ε. συγκριτικά με τη ν.ε. και να εμπλουτίσουν το λεξιλόγιό τους. 3. Να προσδιορίσουν τον ρόλο της υποτακτικής σύνδεσης στο κείμενο. 4. Να γνωρίσουν τα είδη των επιρρηματικών δευτερευουσών προτάσεων στην α.ε. 5. Να συστηματοποιήσουν βασικά στοιχεία των αιτιολογικών, τελικών, συμπερασματικών και εναντιωματικών- παραχωρητικών προτάσεων σε σχέση Το κείμενο της ενότητας (σελ. 80 σχ. βιβλίου) - Το κείμενο δίνεται στους/τις μαθητές/τριες από τον/την εκπαιδευτικό σε μετάφραση όσο γίνεται πιο πιστή. - Οι μαθητές/τριες συγκρίνουν τη μετάφραση με το πρωτότυπο και επισημαίνουν κυρίως λέξεις που έχουν παρόμοια ή εντελώς διαφορετική σημασία στην α.ε. και στη ν.ε. - Προσδιορίζουν και αξιολογούν το επιχείρημα του ρήτορα ως προς την πειστικότητά του. - Σχολιάζουν την πυκνότητα και τον ρυθμό που προσδίδει στο κείμενο η υποτακτική σύνδεση. Το αρχαίο κείμενο θα αξιοποιηθεί για τη διδασκαλία των επιρρηματικών δευτερευουσών προτάσεων. 1. Λεξιλόγιο – Ετυμολογικά. Με αφετηρία τη σύγκριση μεταφρασμένου και πρωτότυπου κειμένου και την επιλεκτική χρήση των γλωσσικών σχολίων, οι μαθητές/τριες ασκούνται στον εμπλουτισμό του λεξιλογίου τους, σύμφωνα και με τα προτεινόμενα στις προηγούμενες ενότητες. Δε θα διδαχθεί το Β΄ μέρος (σελ. 82 του σχ. βιβλίου) ως έχει. 2. Σύνταξη. Δευτερεύουσες επιρρηματικές προτάσεις (α΄ μέρος). - Εκκινώντας από παραδείγματα της ν.ε., προσδιορίζονται τα είδη των δευτερευουσών επιρρηματικών προτάσεων. - Οι μαθητές/τριες προσδιορίζουν κυρίως την εισαγωγή και τη συντακτική θέση των αιτιολογικών, τελικών, συμπερασματικών και εναντιωματικών- παραχωρητικών προτάσεων της α.ε., με βάση την αντιπαράθεσή τους με τις αντίστοιχες δευτερεύουσες προτάσεις της ν.ε. - Αξιοποιείται το κείμενο αναφοράς για τον εντοπισμό όσων προτάσεων εμπίπτουν στα είδη αυτά. Η εκφορά των προτάσεων δε θα διδαχθεί. Ενδεικτικά: Σελ. 85: 1, 2, 3, 4, 5, 6 3 και με τη ν.ε. 11η 1. Να προσδιορίσουν οι μαθητές/τριες το περιεχόμενο της έννοιας της φιλίας και της συμμαχίας μεταξύ των χωρών με αναγωγή στη σύγχρονη εποχή. 2. Να μελετήσουν την α.ε. συγκριτικά με τη ν.ε. και να εμπλουτίσουν το λεξιλόγιό τους. 3. Να συστηματοποιήσουν βασικά στοιχεία των υποθετικών, χρονικών και αναφορικών επιρρηματικών προτάσεων σε σχέση και με τη ν.ε. Το κείμενο της ενότητας (σελ. 86 σχ. βιβλίου) - Το κείμενο δίνεται στους/τις μαθητές/τριες από τον/την εκπαιδευτικό σε μετάφραση όσο γίνεται πιο πιστή. - Οι μαθητές/τριες συγκρίνουν τη μετάφραση με το πρωτότυπο και επισημαίνουν κυρίως λέξεις που έχουν παρόμοια σημασία στην α.ε. και στη ν.ε. - Συζητούνται τα νοήματα του κειμένου με αναφορά σε σύγχρονα δεδομένα και συνεξέταση με το παράλληλο κείμενο της σελ. 110. Το αρχαίο κείμενο της ενότητας θα αξιοποιηθεί για τη διδασκαλία των επιρρηματικών δευτερευουσών προτάσεων. 1. Λεξιλόγιο – Ετυμολογικά. Προτείνεται η αξιοποίηση του ρ. ἔχω. Δε θα διδαχθεί το Β΄ μέρος (σελ. 88-89 του σχ. βιβλίου) ως έχει. 2. Σύνταξη. Δευτερεύουσες επιρρηματικές προτάσεις (β΄ μέρος). - Εκκινώντας από παραδείγματα της ν.ε., παρουσιάζονται οι υποθετικές, χρονικές και αναφορικές επιρρηματικές προτάσεις της α.ε. - Επισημαίνονται κυρίως η εισαγωγή και η συντακτική θέση με βάση την αντιπαράθεσή τους με τις αντίστοιχες δευτερεύουσες προτάσεις της ν.ε. - Αξιοποιείται το κείμενο αναφοράς για τον εντοπισμό όσων εμπίπτουν στα είδη αυτά. Η εκφορά των προτάσεων δε θα διδαχθεί. Ενδεικτικά: Σελ. 90: 1, 2 Σελ. 91: 3, 4, 5 (χωρίς να ζητείται η εκφορά) 3 12η Δε θα διδαχθεί Η επανάληψη λεξιλογικών, ετυμολογικών και γραμματικοσυντακτικών φαινομένων συνιστάται να γίνει στο πλαίσιο της διδασκαλίας του κειμένου του Αρριανού Αλεξάνδρου Ανάβαση, το οποίο θα διδαχθεί κατά την περίοδο “16 Μαρτίου - Μάιος”. Σύνολο προβλεπόμενων διδακτικών ωρών 34 ΠΡΟΣΔΟΚΩΜΕΝΑ ΜΑΘΗΣΙΑΚΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΕΣΠΕΡΙΝΑ ΓΥΜΝΑΣΙΑ Από το διδακτικό βιβλίο «Αρχαία Ελληνική Γλώσσα Γ΄ Γυμνασίου» των Ν. Μπεζαντάκου, Β. Χαραλαμπάκου κ.ά, δε θα διδαχθούν οι ενότητες 2, 3, 5, 7, 10, 11 και 12. Οι υπόλοιπες ενότητες θα διδαχθούν μία (1) ώρα την εβδομάδα κατά την περίοδο “Σεπτέμβριος - 15 Μαρτίου” ως ακολούθως:
ΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΣΚΟΠΟΣ ΜΕΣΟ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΔΙΔΑΚΤΙΚΕΣ ΩΡΕΣ Οι μαθητές/τριες καθοδηγούνται να μπορούν να: α) Συζητούν ιδέες, απόψεις και προβλήματα της αρχαίας εποχής σε σχέση με αυτά της σύγχρονης, επισημαίνοντας τις συνέχειες ή τις ασυνέχειες. β) Αναγνωρίζουν τη διαχρονική εξέλιξη της ελληνικής γλώσσας και αντιλαμβάνονται τις διαφορές της α.ε. με τη ν.ε.. γ) Επισημαίνουν δομές στο αρχαίο κείμενο αντίστοιχες με εκείνες της ν.ε. δ) Αποδίδουν το αρχαίο κείμενο σε ορθό νεοελληνικό λόγο. ε) Αναγνωρίζουν ό,τι δεν επιβιώνει στη ν.ε. (αναγνωριστικός γραμματισμός) και σχηματίζουν ό,τι επιβιώνει, καθώς και ό,τι υπηρετεί το λόγιο χρηστικό επίπεδό της, σε ό,τι αφορά: - Παραθετικά επιθέτων και επιρρημάτων - Τύπους των ουσιαστικών ἡ γυνή και ὁ παῖς - Τύπους της οριστικής - επαναληπτικής αντωνυμίας - Τύπους της ευκτικής ε.φ. και μ.φ. βαρύτονων ρημάτων - Ρηματικούς και ονοματικούς τύπους του αορίστου β΄ ε.φ. και μ.φ. - Τύπους των παθητικών χρόνων - Τις μορφές και τη λειτουργία του ποιητικού αιτίου – την παθητική σύνταξη - Τα είδη του μορίουἄν - Την παρατακτική και την υποτακτική σύνδεση προτάσεων - Τις δευτερεύουσες ονοματικές και επιρρηματικές προτάσεις (είδη, εισαγωγή, συντακτική θέση). Να διερευνήσουν οι εκπαιδευτικοί σε ποιο βαθμό οι μαθητές/τριες τους διαθέτουν τις γνώσεις και δεξιότητες που απαιτούνται για την κατάκτηση των νέων στόχων μάθησης, ώστε να προσαρμόσουν κατάλληλα τις διδακτικές και μαθησιακές διαδικασίες. Δοκιμασία – τεστ που περιλαμβάνει κείμενο και ερωτήσεις επιλογής των διδασκόντων. Επιλέγονται ερωτήσεις που αποτιμούν τον βαθμό κατανόησης του κειμένου αλλά και κατάκτησης βασικών γνώσεων του συστήματος της α.ε. (λεξιλογικών, ετυμολογικών, μορφολογικών, συντακτικών). Σύμφωνα με τα προσδοκώμενα μαθησιακά αποτελέσματα της Α΄ και της Β΄ Γυμνασίου, αυτές αφορούν κυρίως: 1. Στην αναγνώριση μέσα στο κείμενο ή/και στην παραγωγή τύπων: - ουσιαστικών και επιθέτων της α΄, β΄ και γ΄ κλίσης - οριστικής, υποτακτικής και προστακτικής ε.φ. και μ.φ. του εἰμί και βαρύτονων ρημάτων - των προσωπικών αντωνυμιών, της δεκτικής αντωνυμίας οὗτος, αὕτη, τοῦτο, της ερωτηματικής αντωνυμίας τίς/τί, της αόριστης αντωνυμίας τίς/τί και των αναφορικών αντωνυμιών ὃς, ἥ, ὃ και ὃστις, ἥτις, ὃτι 2. Στη δομή της απλής πρότασης και στην επισήμανση άμεσων - έμμεσων αντικειμένων και ονοματικών προσδιορισμών 3. Στην παραγωγή και στη σύνθεση λέξεων. Σημ: Η αναγνώριση τύπων της α.ε. που δεν έχουν επιβιώσει στη ν.ε. προτείνεται να γίνει με τη μορφή ερωτήσεων πολλαπλής επιλογής, συμπλήρωσης κενών και αντιστοίχισης, ενώ η παραγωγή τύπων που έχουν επιβιώσει στη ν.ε. με ασκήσεις μετασχηματισμού τους εντός φράσεων ως προς τον αριθμό, τη φωνή, τον χρόνο, την πτώση. 1 ΑΝΑΚΛΗΣΗ ΚΑΙ ΕΜΠΕΔΩΣΗ ΓΝΩΣΗΣ – ΚΑΤΑΚΤΗΣΗ ΝΕΩΝ ΔΙΔΑΚΤΙΚΩΝ ΣΤΟΧΩΝ ΕΝΟΤΗΤΕΣ ΔΙΔΑΚΤΙΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ ΚΕΙΜΕΝΑ ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ - ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΚΑ, ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΟΣΥΝΤΑΚΤΙΚΑ ΦΑΙΝΟΜΕΝΑ ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΔΙΔΑΚΤΙΚΕΣ ΩΡΕΣ 1 η 1. Να γνωρίσουν οι μαθητές/τριες μια άλλη εκδοχή του μύθου για την Ελένη και τον Τρωικό 1. Το κείμενο της ενότητας (σελ. 8 σχ. βιβλίου) - Τα γλωσσικά σχόλια της σελ. 9 αξιοποιούνται στη διδακτική πράξη μερικώς με στόχο την κατανόηση του περιεχομένου του κειμένου 1. Λεξιλόγιο Οι μαθητές/τριες επισημαίνουν στο κείμενο λέξεις που απαντούν και στη ν.ε., βρίσκουν ομόρριζές τους και σχηματίζουν προτάσεις. Οι εκπαιδευτικοί αξιοποιούν πρωτίστως τα κείμενα, για να υπηρετήσουν τους 4 πόλεμο. 2. Να διαμορφώσουν άποψη για τα πραγματικά αίτια του Τρωικού πολέμου. 3. Να αξιολογήσουν την άποψη του Ηροδότου σχετικά με τον Τρωικό πόλεμο. 4. Να αποκωδικοποιήσουν τις συντακτικές - νοηματικές σχέσεις που συνέχουν το κείμενο, ώστε να μπορούν να το αποδώσουν στη ν.ε. 5. Να εμπεδώσουν ύλη που έχουν διδαχθεί σε ετυμολογικό και μορφοσυντακτικό επίπεδο στην Α΄ και στη Β΄ Γυμνασίου. και την απόδοσή του στη ν.ε. - Συζητούνται οι ιδέες και τα νοήματα του κειμένου με αξιοποίηση ή/και εμπλουτισμό των ερωτήσεων της σελ. 10 και αξιοποίηση των παράλληλων κειμένων της σελ. 100 και των ερωτήσεων που τα συνοδεύουν (σελ. 101). Μπορεί ως αφόρμηση της διδασκαλίας να επιλεγεί το πρώτο παράλληλο κείμενο (απόσπασμα από το ποίημα Ελένη του Γ. Σεφέρη). - Για τις εκδοχές του μύθου της Ελένης μπορεί να αξιοποιηθεί σχετικό κείμενο που επισυνάπτεται στα ερμηνευτικά σχόλια του εμπλουτισμένου βιβλίου μαθητή στο Ψηφιακό Σχολείο: http://ebooks.edu.gr/modules/ebook/show.p hp/DSGYM-C106/502/3268,13323/ 2. Το κείμενο που επέλεξε ο/η εκπαιδευτικός για τη διαγνωστική αξιολόγηση μπορεί να αξιοποιηθεί στο πλαίσιο της επανάληψης. 2. Ετυμολογικά, γραμματικοσυντακτικά φαινόμενα Επιλέγονται τα φαινόμενα τα οποία οι εκπαιδευτικοί κρίνουν ότι χρήζουν επανάληψης και εμπέδωσης από τους/τις μαθητές/τριες βάσει των αποτελεσμάτων της διαγνωστικής αξιολόγησης. στόχους που έχουν θέσει βάσει της διαγνωστικής αξιολόγησης. Από τις σελ. 11-13 του σχ. βιβλίου επιλέγουν από τις επαναληπτικές ασκήσεις εκείνες που υπηρετούν τους στόχους αυτούς. 2 η Δε θα διδαχθεί 3 η Δε θα διδαχθεί 4 η 1. Να αντιδιαστείλουν οι μαθητές/τριες τα πλεονεκτήματα της ειρήνης προς τις ολέθριες συνέπειες Το κείμενο της ενότητας (σελ. 30 σχ. βιβλίου) - Τα γλωσσικά σχόλια της σελ. 31 αξιοποιούνται στη διδακτική πράξη επιλεκτικά, με στόχο την κατανόηση του 1. Λεξιλόγιο – Ετυμολογικά. Με αφορμή τα κείμενα (της ενότητας και τα παράλληλα), οι εκπαιδευτικοί ασκούν τους/τις μαθητές/τριες στην παραγωγή και στη σύνθεση, καθώς και στην αναζήτηση ετυμολογικά 4 που επιφέρει ο πόλεμος. 2. Να προσδιορίσουν το είδος και τον σκοπό του κειμένου και να επισημάνουν τις λεξιλογικές και υφολογικές επιλογές του ρήτορα που υπηρετούν τον σκοπό αυτό. 3. Να δώσουν τη δική τους μεταφραστική εκδοχή. 4. Να ασκηθούν στην παραγωγή και στη σύνθεση λέξεων στην α.ε. και στη ν.ε. και να εμπλουτίσουν το λεξιλόγιό τους. 5. Να εμπεδώσουν τη σημασία, τις χρήσεις και τον σχηματισμό της ευκτικής ε.φ. και μ.φ. των βαρύτονων ρ. της α.ε., σε σχέση και με σημασιολογικά αντίστοιχες γλωσσικές μορφές της ν.ε. περιεχομένου του κειμένου και την απόδοσή του στη ν.ε. - Προτείνεται προσέγγιση του κειμένου μέσα από τον εντοπισμό λέξεων συναισθηματικά φορτισμένων και ζευγών αντίθετων εικόνων. - Συζητούνται οι ιδέες και τα νοήματα του κειμένου με αξιοποίηση ή/και εμπλουτισμό των ερωτήσεων της σελ. 32 και αξιοποίηση των παράλληλων κειμένων των σελ. 102- 104, καθώς και των ερωτήσεων που τα συνοδεύουν. Για επέκταση ή εμπλουτισμό της παραδοσιακής διδασκαλίας, βλ. το σενάριο « Ισοκράτους, Περί ειρήνης: οι μαθητές/τριες μιλούν για την ειρήνη» στο αποθετήριο εκπαιδευτικών σεναρίων «Πρωτέας»: http://proteas.greeklanguage.gr/scenario.html?sid=1593 συγγενών λέξεων. Δε θα διδαχθεί το Β΄ μέρος (σελ. 33-34 του σχ. βιβλίου) ως έχει. 2. Γραμματική. Η β΄ τάξη συνηρημένων ρημάτων (σελ. 34-37) δε θα διδαχθεί. Με δεδομένο ότι η ευκτική είναι έγκλιση που δεν απαντά στη ν.ε., κρίνεται σκόπιμη η εμπέδωσή της ξεχωριστά από τις υπόλοιπες εγκλίσεις που διδάσκονται στη Β΄ Γυμνασίου και οι οποίες παρουσιάζουν μορφικές και λειτουργικές αντιστοιχίες με τις ομώνυμες εγκλίσεις της ν.ε. - Με αναφορά στους τύπους «ἐξαρκέσειεν»και «γιγνοίμεθα», ο/η εκπαιδευτικός καθοδηγεί σταδιακά τους/τις μαθητές/τριες στην εξοικείωση με τις σημασίες, τις χρήσεις και τον σχηματισμό της ευκτικής. Πιο συγκεκριμένα: - Αξιοποιώντας το σχολικό Συντακτικό της Αρχαίας Ελληνικής, οι μαθητές/τριες επισημαίνουν τη σημασία και τις χρήσεις της ευκτικής και μελετούν σχετικά παραδείγματα. Είναι σημαντικό να δοθεί έμφαση στα παραδείγματα της ν.ε.. και να γίνουν αντιπαραθετικές επισημάνσεις. - Αξιοποιώντας τη σχολική Γραμματική της Αρχαίας Ελληνικής, οι μαθητές/τριες εξοικειώνονται με τον σχηματισμό της ευκτικής με την εξής πορεία: α) ευκτική ενεστώτα, μέλλοντα και αορίστου βαρύτονων ρ. ε.φ., β) ευκτική ενεστώτα, μέλλοντα και αορίστου βαρύτονων ρ. μ.φ., γ) ευκτική ενεστώτα και μέλλοντα του ρ. εἰμί και ευκτική παρακειμένου Στην περίπτωση της ευκτικής, έμφαση δίνεται σε ασκήσεις που ζητούν αναγνώριση τύπων (με ασκήσεις πολλαπλής επιλογής, αντιστοίχισης, συμπλήρωσης κενών) και όχι παραγωγή. βαρύτονων ρ. ε.φ. και μ.φ. - Ο/η εκπαιδευτικός με βάση τον τύπο «ἐξαρκέσειεν» μπορεί να αναφερθεί και στους πιο εύχρηστους αιολικούς τύπους (σε -ειας, - ειεν, -ειαν) για το β΄ και γ΄ ενικό και για το γ΄ πληθυντικό πρόσωπο ευκτικής αορίστου ε.φ. 5 η Δε θα διδαχθεί 6 η 1. Να αναγνωρίσουν οι μαθητές/τριες την παιδευτική αξία που απέδιδαν οι Αρκάδες και γενικά οι αρχαίοι Έλληνες στη μουσική. 2. Να συσχετίσουν τη σημασία και τον ρόλο της μουσικής στον αρχαίο κόσμο με τη θέση της στις μεταγενέστερες εποχές με έμφαση στη σημερινή. 3. Να αποδώσουν το περιεχόμενο του κειμένου στη ν.ε. 4. Να ασκηθούν στην παραγωγή και στη σύνθεση λέξεων στην α.ε. και στη ν.ε. και να εμπλουτίσουν το λεξιλόγιό τους. 5. Να εξοικειωθούν με τον σχηματισμό του Το κείμενο της ενότητας (σελ. 44 σχ. βιβλίου) - Ως αφόρμηση ο/η εκπαιδευτικός μπορεί να αξιοποιήσει Ηχογραφήσεις αρχαίας ελληνικής μουσικής: http://www.mmb.org.gr/page /default.asp?id=4129&la=1 - Τα γλωσσικά σχόλια της σελ. 45 αξιοποιούνται στη διδακτική πράξη επιλεκτικά, με στόχο την κατανόηση του περιεχομένου του κειμένου και την απόδοσή του στη ν.ε. - Προτείνεται διαγραμματική απεικόνιση του περιεχομένου του κειμένου με άξονες τα υποκείμενα «οἱ παῖδες» (αναδεικνύονται οι συγκεκριμένες δραστηριότητες των Αρκάδων) και «οἱ πάλαι» (αιτιολογείται το ενδιαφέρον των Αρκάδων και αναδεικνύονται τα οφέλη της μουσικής παιδείας). 1. Λεξιλόγιο – Ετυμολογικά. - Με αφορμή τα κείμενα (της ενότητας και τα παράλληλα), οι εκπαιδευτικοί μπορούν να εστιάσουν στον εμπλουτισμό του λεξιλογίου των μαθητών/τριών, αξιοποιώντας κυρίως λέξεις που έχουν σχέση με την τέχνη (μουσικήν, χορεύουσι, θεάτροις κτλ.). Η παραγωγή, η σύνθεση και η αναζήτηση ετυμολογικά συγγενών λέξεων ενδείκνυνται στην περίπτωση αυτή. - Προτείνεται η αξιοποίηση του σχολικού Λεξικού της Αρχαίας Ελληνικής, αλλά και ηλεκτρονικών λεξικών της Πύλης για την Ελληνική Γλώσσα: http://www.greeklanguage.gr/greekLang/index.html Δε θα διδαχθεί το Β΄ μέρος (σελ. 47 του σχ. βιβλίου) ως έχει. 2. Γραμματική Αόριστος β΄ Με επισήμανση των τύπων των κειμένων (αναφοράς και παράλληλων) «παρεισαγαγεῖν» και «εὗρον», ο/η εκπαιδευτικός καθοδηγεί σταδιακά τους/τις μαθητές/τριες στην εξοικείωση με τον σχηματισμό και την κλίση του αορίστου β΄ ε.φ. και μ.φ.. Εντοπίζονται οι ομοιότητες με τις καταλήξεις ενεστώτα και παρατατικού και δίνεται έμφαση στη σωστή χρήση τύπων του αορίστου β΄ στη ν.ε. (να προαγάγει, να συμβάλει κτλ.) Ενδεικτικά: Σελ. 51: 2, 3 4 αορίστου β΄ ε.φ. και μ.φ., προβαίνοντας σε συγκριτικές παρατηρήσεις με τη ν.ε., καθώς και την κλίση των ουσιαστικών ἡ γυνή και ὁ παῖς. - Για την καλύτερη νοηματική προσπέλαση του κειμένου, εκτός από τις ερωτήσεις της σελ.46 και όσες ο/η εκπαιδευτικός διατυπώσει συμπληρωματικά ή εναλλακτικά, συνιστάται και η αξιοποίηση των παράλληλων κειμένων των σελ. 105-106, καθώς και των ερωτήσεων που τα συνοδεύουν (σελ. 107). Για την ανάδειξη της διαχρονικής σημασίας της μουσικής με αφορμή το κείμενο, βλ. σχετικό διδακτικό σενάριο στο αποθετήριο εκπαιδευτικών σεναρίων «Πρωτέας»: http://proteas.greeklanguage.gr/scenario.html?sid =122. Τα ουσιαστικά ἡ γυνή και ὁ παῖς - Με επισήμανση των τύπων των κειμένων (αναφοράς και παράλληλων) «οἱ παῖδες» και «τούς παῖδας» και αξιοποιώντας τις καταλήξεις ουσιαστικών της γ΄ κλίσης, οι μαθητές/τριες γνωρίζουν την κλίση του ουσιαστικού ὁ παῖς και επισημαίνουν τις ιδιαιτερότητές του: στον τονισμό της γενικής πληθυντικού και στην κλητική ενικού. - Εκκινώντας από τη χρήση της γενικής «παίδων» στη ν.ε. (Νοσοκομείο Παίδων), ο/η εκπαιδευτικός μπορεί να ζητήσει από τους/τις μαθητές/τριες να βρουν και άλλους τύπους ουσιαστικών της α.ε. που απαντούν στο λόγιο χρηστικό επίπεδο της ν.ε. Με αναφορά στη φράση «Συν γυναιξί και τέκνοις» και την αξιοποίηση καταλήξεων της γ΄ κλίσης, οι μαθητές/τριες γνωρίζουν την κλίση του ουσιαστικού ἡ γυνή, επισημαίνοντας την ιδιαιτερότητα της κατάληξης της κλητικής ενικού. Η οριστική - επαναληπτική αντωνυμία δε θα διδαχθεί. 7 η Δε θα διδαχθεί 8 η 1. Να προσδιορίσουν οι μαθητές τον σκοπό της ενσωμάτωσης ενός μύθου σε έναν ρητορικό λόγο με πολιτικό περιεχόμενο και να αξιολογήσουν τη βαρύτητά του ως επιχειρήματος. 2. Να εντοπίσουν τις βασικές ιδέες του κειμένου και τις αξίες του αρχαίου ελληνικού κόσμου τις οποίες απηχούν. 3. Να αποδώσουν το περιεχόμενο του κειμένου στη ν.ε. 4. Να ασκηθούν στην παραγωγή και στη σύνθεση λέξεων στην α.ε. και στη ν.ε. και να εμπλουτίσουν το λεξιλόγιό τους. 5. Να εξοικειωθούν με τον σχηματισμό του παθητικού μέλλοντα και αορίστου. 6. Να προσδιορίσουν τη λειτουργία και τη μορφή του ποιητικού αιτίου σε σχέση και με τη ν.ε. Το κείμενο της ενότητας (σελ. 60 σχ. βιβλίου) - Τα γλωσσικά σχόλια της σελ. 61 αξιοποιούνται στη διδακτική πράξη επιλεκτικά, με στόχο την κατανόηση του περιεχομένου του κειμένου και την απόδοσή του στη ν.ε. - Για την καλύτερη νοηματική προσπέλαση του κειμένου, εκτός από τις ερωτήσεις της σελ. 62 και όσες ο/η εκπαιδευτικός διατυπώσει συμπληρωματικά ή εναλλακτικά, συνιστάται και η αξιοποίηση του παράλληλου κειμένου της σελ. 108, καθώς και των ερωτήσεων που το συνοδεύουν (σελ. 109). Για εμβάθυνση στο θέμα του σεβασμού προς τους γονείς στον αρχαίο κόσμο και σύγκριση με τη σύγχρονη εποχή, βλ. το ομώνυμο διδακτικό σενάριο στο αποθετήριο εκπαιδευτικών σεναρίων «Πρωτέας»: http://proteas.greeklanguage.gr/scenario.html?sid =1277 1. Λεξιλόγιο – Ετυμολογικά. Με αφορμή τα κείμενα (της ενότητας και το παράλληλο), οι διδάσκοντες ασκούν τους/τις μαθητές/τριες στην παραγωγή και στη σύνθεση. Δε θα διδαχθεί το Β΄ μέρος (σελ. 63-64 του σχ. βιβλίου) ως έχει. 2. Γραμματική. Παθητικοί χρόνοι φωνηεντόληκτων και αφωνόληκτων ρημάτων. - Με αφετηρία φράσεις της ν.ε. όπου χρησιμοποιούνται παθητικοί χρόνοι αλλά και τύπους των κειμένων (ἐγκατελήφθη, σωθῆναι, θαυμασθείς κτλ.), οι μαθητές/τριες εξοικειώνονται με τον σχηματισμό και την κλίση των παθητικών χρόνων. Οι αυτοπαθητικές αντωνυμίες δε θα διδαχθούν. 3. Σύνταξη. Ποιητικό αίτιο και παθητική σύνταξη. - Με αφετηρία παραδείγματα από τη ν.ε. και τύπους των κειμένων (αναφοράς και παράλληλου), οι μαθητές/τριες προσδιορίζουν τις μορφές και τη λειτουργία του ποιητικού αιτίου σε σύγκριση με τη ν.ε. Ενδεικτικά: Σελ. 68: 3 Ενδεικτικά: Σελ. 69: 6, 7 4 9 η 1. Να προσδιορίσουν οι μαθητές/τριες τη ροή της σκέψης του Σωκράτη και να διακρίνουν τα στάδια του επιχειρήματος που χρησιμοποιεί. 2. Να εκφράσουν τις απόψεις τους σχετικά με το θέμα της εφαρμογής των νόμων και τα κίνητρα που δίνονται από την εκάστοτε πολιτεία για την τήρησή τους. 3. Να μελετήσουν την α.ε. συγκριτικά με τη ν.ε. και να εμπλουτίσουν το λεξιλόγιό τους. 4. Να προσδιορίσουν τα είδη της σύνδεσης προτάσεων και να διακρίνουν τις δευτερεύουσες προτάσεις σε ονοματικές και επιρρηματικές, επισημαίνοντας ομοιότητες και διαφορές με τη ν.ε. Το κείμενο της ενότητας (σελ. 70 σχ. βιβλίου) - Το κείμενο δίνεται στους/τις μαθητές/τριες από τον/την εκπαιδευτικό σε μετάφραση όσο γίνεται πιο πιστή. - Οι μαθητές/τριες συγκρίνουν τη μετάφραση με το πρωτότυπο και επισημαίνουν κυρίως λέξεις που έχουν παρόμοια ή διαφορετική σημασία στην α.ε. και στη ν.ε. - Συζητούνται τα νοήματα του κειμένου με αναφορά σε σύγχρονα δεδομένα. - Για τον προσδιορισμό της δομής του επιχειρήματος, ο/η εκπαιδευτικός μπορεί να υπενθυμίσει στους/τις μαθητές/τριες όσα γνωρίζουν από το μάθημα της ΝΕΓ Β΄ Γυμνασίου για την Αξιολόγηση και διατύπωση επιχειρημάτων. - Κατά τον σχολιασμό του κειμένου δίνεται έμφαση σε κάθε ερώτηση ξεχωριστά και στον ρόλο της προσωποποίησης. Για μια διαχρονική θεώρηση των εννοιών του δικαίου και του νόμου με αφετηρία το κείμενο, βλ. το ομώνυμο 1. Λεξιλόγιο - Ετυμολογικά - Με αφορμή το κείμενο, οι εκπαιδευτικοί μπορούν να εστιάσουν στον εμπλουτισμό του λεξιλογίου των μαθητών/τριών, αξιοποιώντας κυρίως λέξεις που έχουν σχέση με τις έννοιες του νόμου και του δικαίου (νόμους, δίκην κτλ.). Η παραγωγή, η σύνθεση και η αναζήτηση ετυμολογικά συγγενών λέξεων ενδείκνυνται στην περίπτωση αυτή, όπως και η αξιοποίηση του σχολικού Λεξικού της Αρχαίας Ελληνικής ή ηλεκτρονικών λεξικών, όπως αυτών της Πύλης για την Ελληνική Γλώσσα. Δε θα διδαχθεί το Β΄ μέρος (σελ. 72-73 του σχ. βιβλίου) ως έχει. 2. Σύνταξη. Δε θα διδαχθούν τα είδη του μορίου ἄν. Τρόποι σύνδεσης προτάσεων - Με αφετηρία παραδείγματα από τη ν.ε. και αξιοποίηση του υλικού του κειμένου, οι μαθητές/τριες διακρίνουν τις προτάσεις σε κύριες και δευτερεύουσες. - Προσδιορίζουν τους τρόπους σύνδεσης προτάσεων με έμφαση στην παρατακτική και την υποτακτική σύνδεση. Αξιοποιείται εδώ και το διάγραμμα της σ. 131 του σχολ. βιβλίου αλλά και ο πίνακας της σελ. 195 του σχολικού Συντακτικού της Αρχαίας Ελληνικής. - Οι μαθητές/τριες διακρίνουν τις δευτερεύουσες προτάσεις με βάση τη συντακτική τους θέση σε ονοματικές και επιρρηματικές. Οι δευτερεύουσες ονοματικές προτάσεις δε θα διδαχθούν αναλυτικά. Ο/η εκπαιδευτικός ασκεί τους/τις μαθητές/τριες στον χωρισμό του κειμένου σε προτάσεις και στη διάκριση κύριων και δευτερευουσών προτάσεων (ονοματικών και επιρρηματικών). 2 διδακτικό σενάριο στο αποθετήριο εκπαιδευτικών σεναρίων «Πρωτέας»: http://proteas.greeklanguage.gr/scenario.html?sid =315. Το αρχαίο κείμενο της ενότητας θα αξιοποιηθεί για τη διδασκαλία της παρατακτικής – υποτακτικής σύνδεσης και των δευτερευουσών προτάσεων. Οι ενότητες 10, 11 και 12 δε θα διδαχθούν Η επανάληψη λεξιλογικών, ετυμολογικών και γραμματικοσυντακτικών φαινομένων συνιστάται να γίνει στο πλαίσιο της διδασκαλίας του κειμένου του Αρριανού Αλεξάνδρου Ανάβαση, το οποίο θα διδαχθεί κατά την περίοδο “16 Μαρτίου - Μάιος”. Σύνολο προβλεπόμενων διδακτικών ωρών
19 ΠΡΟΣΔΟΚΩΜΕΝΑ ΜΑΘΗΣΙΑΚΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ Οι μαθητές/τριες καθοδηγούνται να μπορούν να: α) Συζητούν ιδέες, απόψεις και προβλήματα της αρχαίας εποχής σε σχέση με αυτά της σύγχρονης, επισημαίνοντας τις συνέχειες ή τις ασυνέχειες. β) Αναγνωρίζουν τη διαχρονική εξέλιξη της ελληνικής γλώσσας και αντιλαμβάνονται τις διαφορές της α.ε. με τη ν.ε.. γ) Επισημαίνουν δομές στο αρχαίο κείμενο αντίστοιχες με εκείνες της ν.ε. δ) Αποδίδουν το αρχαίο κείμενο σε ορθό νεοελληνικό λόγο. ε) Αναγνωρίζουν ό,τι δεν επιβιώνει στη ν.ε. (αναγνωριστικός γραμματισμός) και σχηματίζουν ό,τι επιβιώνει, καθώς και ό,τι υπηρετεί το λόγιο χρηστικό επίπεδό της, σε ό,τι αφορά: - Τύπους των ουσιαστικών ἡ γυνή και ὁ παῖς - Τύπους της ευκτικής ε.φ. και μ.φ. βαρύτονων ρημάτων - Ρηματικούς και ονοματικούς τύπους του αορίστου β΄ ε.φ. και μ.φ. - Τύπους των παθητικών χρόνων - Τις μορφές και τη λειτουργία του ποιητικού αιτίου – την παθητική σύνταξη - Την παρατακτική και την υποτακτική σύνδεση προτάσεων - Τις δευτερεύουσες ονοματικές και επιρρηματικές προτάσεις (απλή διάκριση).
ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ Γ΄ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ 1. ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ (ΑΝΘΟΛΟΓΙΟΚΕΙΜΕΝΩΝ) ΓΕΝΙΚΕΣ ΟΔΗΓΙΕΣ ΣΤΟΥΣ/ΣΤΙΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥΣ ΚΑΤΑ ΤΗ ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΠΡΑΞΗ 1. Στην αρχή της χρονιάς συνιστάται οι εκπαιδευτικοί να προβούν σε διαγνωστική αξιολόγηση μέσω δοκιμασίας-τεστ (δοκιμασίας επιπέδου), που επιτρέπει τον προσδιορισμό των προϋπαρχουσών γνώσεων, αλλά και των ελλείψεων - κενών, ώστε να προσαρμόσουν κατάλληλα τη διδασκαλία. Η δοκιμασία αυτή διεξάγεται χωρίς προειδοποίηση των μαθητών/τριών και δε λαμβάνεται υπόψη στην αξιολόγηση της επίδοσής τους. Η επανάληψη και η κάλυψη των κενών προβλέπεται κυρίως στο πλαίσιο της 1 ης διδακτικής ενότητας, αλλά οι εκπαιδευτικοί είναι σκόπιμο να αξιοποιούν κάθε κείμενο για επανάληψη των φαινομένων που έχουν διδαχθεί. 2. Τα ερμηνευτικά σχόλια των κειμένων αξιοποιούνται με φειδώ από τον/την εκπαιδευτικό, όπου είναι απολύτωςαναγκαίο. 3. Κρίνεται σημαντική η αξιοποίηση των κειμένων του Επιμέτρου (παράλληλων κειμένων), προκειμένου οι μαθητές/τριες να κατανοήσουν βαθύτερα το περιεχόμενο του κειμένου αναφοράς, το αξιακό σύστημα που αυτό προβάλλει, καθώς και το ιστορικοκοινωνικό πλαίσιο στο οποίο εντάσσεται. 4. Η διδασκαλία των επιμέρους γραμματικοσυντακτικών φαινομένων είναι κειμενοκεντρική. Οι μαθητές/τριες έρχονται σε επαφή με την αρχαία γλώσσα μέσα από τα αρχαία κείμενα και με τρόπο διερευνητικό μαθαίνουν τα γραμματικά και συντακτικά φαινόμενα της γλώσσας. Κατά τη διδασκαλία ενδείκνυται οι μαθητές/τριες να φέρνουν μαζί τους και τα βιβλία αναφοράς (Γραμματική - Συντακτικό) και να τα χρησιμοποιούν, όταν και όπου χρειάζεται, με την καθοδήγηση του/της εκπαιδευτικού. Στο πλαίσιο αυτό, κρίνεται σκόπιμο ο/η εκπαιδευτικός να ενημερώνει από το προηγούμενο μάθημα τους/τις μαθητές/τριες ότι στο επόμενο θα πρέπει να έχουν μαζί τους το βιβλίο είτε της γραμματικής, είτε του συντακτικού, ανάλογα με το φαινόμενο που θα μελετήσουν μέσα στο κείμενο. 5. Σε κάθε ενότητα, είναι σημαντικό η διδασκαλία των επιμέρους γραμματικοσυντακτικών ή ετυμολογικών και λεξιλογικών φαινομένων να συνδέεται με αναφορές και παραδείγματα στη ν.ε. Επίσης, προτείνεται η πορεία από το γνωστό προς στο άγνωστο, από τη συγχρονία στη διαχρονία. 6. Από τις ασκήσεις του σχολικού εγχειριδίου συνιστάται να προτιμώνται αυτές που ζητούν αναγνώριση τύπων της α.ε. οι οποίοι δεν έχουν επιβιώσει στη ν.ε. (με τη μορφή ερωτήσεων πολλαπλής επιλογής, συμπλήρωσης κενών, αντιστοίχισης) και την παραγωγή τύπων οι οποίοι έχουν επιβιώσει στη ν.ε. (με ασκήσεις μετασχηματισμού λέξεων εντός φράσεων ως προς τον αριθμό, τη φωνή, τον χρόνο, την πτώση). 7. Συνιστάται η διόρθωση των ασκήσεων να γίνεται στην τάξη από τους ίδιους τους μαθητές με αξιοποίηση και των βιβλίωναναφοράς. 8. Επειδή δεν προβλέπεται η ύπαρξη λεξιλογικού πίνακα, προτείνεται η γλωσσική αξιοποίηση λέξεων των κειμένων για εύρεση ομόρριζων (απλών ή σύνθετων) με έμφαση στον εμπλουτισμό του λεξιλογίου των μαθητών/τριών στην.ε. 9. Δεν προτείνεται η διδασκαλία / επανάληψη της ετυμολογίας γραμμικά με βάση το υλικό του Β΄ μέρους των ενοτήτων, λίστες καταλήξεων και ασκήσεις με τύπους οι οποίοι δεν περιλαμβάνονται στα κείμενα. 10. Κρίνεται σκόπιμο να επισημανθεί ότι η διδακτέα ύλη ως προς τα γραμματικοσυντακτικά φαινόμενα της Β΄ Γυμνασίου, η οποία μεταφέρεται στη Γ΄ Γυμνασίου και η οποία έχει διδαχθεί κατά την περυσινή σχολική χρονιά, θα ξαναδιδαχθεί στους/στις μαθητές/τριες κατά το σχολ. έτος 2016-2017 στο πλαίσιο επανάληψης και εμπέδωσης της ύλης. ΗΜΕΡΗΣΙΑ ΓΥΜΝΑΣΙΑ Από το διδακτικό βιβλίο «Αρχαία Ελληνική Γλώσσα Γ΄ Γυμνασίου» των Ν. Μπεζαντάκου, Β. Χαραλαμπάκου κ.ά, δε θα διδαχθούν οι ενότητες 3, 5, 7 και 12. Οι υπόλοιπες ενότητες θα διδαχθούν δύο (2) ώρες την εβδομάδα κατά την περίοδο “Σεπτέμβριος - 15 Μαρτίου” ως ακολούθως:
ΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΣΚΟΠΟΣ ΜΕΣΟ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΔΙΔΑΚΤΙΚΕΣ ΩΡΕΣ Να διερευνήσουν οι εκπαιδευτικοί σε ποιο βαθμό οι μαθητές/τριες διαθέτουν τις γνώσεις και δεξιότητες που απαιτούνται για την κατάκτηση των νέων στόχων μάθησης, ώστε να προσαρμόσουν κατάλληλα τις διδακτικές και μαθησιακές διαδικασίες. Δοκιμασία – τεστ που περιλαμβάνει κείμενο και ερωτήσεις επιλογής των διδασκόντων. Επιλέγονται ερωτήσεις που αποτιμούν τον βαθμό κατανόησης του κειμένου, αλλά και κατάκτησης βασικών γνώσεων του συστήματος της α.ε. (λεξιλογικών, ετυμολογικών, μορφολογικών, συντακτικών). Σύμφωνα με τα προσδοκώμενα μαθησιακά αποτελέσματα της Α΄ και της Β΄ Γυμνασίου, αυτές αφορούν κυρίως: 1. Στην αναγνώριση μέσα στο κείμενο ή/και στην παραγωγή τύπων: - ουσιαστικών και επιθέτων της α΄, β΄ και γ΄ κλίσης - οριστικής, υποτακτικής και προστακτικής ε.φ. και μ.φ. του εἰμί και βαρύτονων ρημάτων - των προσωπικών αντωνυμιών, της δεκτικής αντωνυμίας οὗτος, αὕτη, τοῦτο, της ερωτηματικής αντωνυμίας τίς/τί, της αόριστης αντωνυμίας τίς/τί και των αναφορικών αντωνυμιών ὃς, ἥ, ὃ και ὃστις, ἥτις, ὃ τι 2. Στη δομή της απλής πρότασης και στην επισήμανση άμεσων - έμμεσων αντικειμένων και ονοματικών προσδιορισμών 3. Στην παραγωγή και στη σύνθεση λέξεων. Σημ: Η αναγνώριση τύπων της α.ε. που δεν έχουν επιβιώσει στη ν.ε. προτείνεται να γίνει με τη μορφή ερωτήσεων πολλαπλής επιλογής, συμπλήρωσης κενών και αντιστοίχισης, ενώ η παραγωγή τύπων που έχουν επιβιώσει στη ν.ε. με ασκήσεις μετασχηματισμού τους εντός φράσεων ως προς τον αριθμό, τη φωνή, τον χρόνο, την πτώση.
1 ΑΝΑΚΛΗΣΗ ΚΑΙ ΕΜΠΕΔΩΣΗ ΓΝΩΣΗΣ – ΚΑΤΑΚΤΗΣΗ ΝΕΩΝ ΔΙΔΑΚΤΙΚΩΝ ΣΤΟΧΩΝ ΕΝΟΤΗΤΕΣ ΔΙΔΑΚΤΙΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ ΚΕΙΜΕΝΑ ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ - ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΚΑ, ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΟΣΥΝΤΑΚΤΙΚΑ ΦΑΙΝΟΜΕΝΑ ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕ Σ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΔΙΔΑΚΤΙΚΕΣ ΩΡΕΣ 1 η 1. Να γνωρίσουν οι μαθητές/τριες μια άλλη εκδοχή του μύθου για την Ελένη και τον Τρωικό πόλεμο. 2. Να διαμορφώσουν άποψη για τα πραγματικά αίτια του Τρωικού πολέμου. 3. Να αξιολογήσουν την άποψη του Ηροδότου σχετικά με τον Τρωικό πόλεμο. 4. Να αποκωδικοποιήσουν τις συντακτικές - νοηματικές σχέσεις που συνέχουν το κείμενο, ώστε να μπορούν να το αποδώσουν στη ν.ε. 5. Να εμπεδώσουν ύλη που έχουν διδαχθεί σε ετυμολογικό και μορφοσυντακτικό επίπεδο στην Α΄ και στη Β΄ Γυμνασίου. 1. Το κείμενο της ενότητας (σελ. 8 σχ. βιβλίου) - Τα γλωσσικά σχόλια της σελ. 9 αξιοποιούνται στη διδακτική πράξη μερικώς με στόχο την κατανόηση του περιεχομένου του κειμένου και την απόδοσή του στη ν.ε. - Συζητούνται οι ιδέες και τα νοήματα του κειμένου με αξιοποίηση ή/και εμπλουτισμό των ερωτήσεων της σελ. 10 και αξιοποίηση των παράλληλων κειμένων της σελ. 100 και των ερωτήσεων που τα συνοδεύουν (σελ. 101). Μπορεί ως αφόρμηση της διδασκαλίας να επιλεγεί το πρώτο παράλληλο κείμενο (απόσπασμα από το ποίημα Ελένη του Γ. Σεφέρη). - Για τις εκδοχές του μύθου της Ελένης μπορεί να αξιοποιηθεί σχετικό κείμενο που επισυνάπτεται στα ερμηνευτικά σχόλια του εμπλουτισμένου βιβλίου μαθητή στο Ψηφιακό Σχολείο: http://ebooks.edu.gr/modules/ebook/show. php/DSGYM-C106/502/3268,13323/. 2. Το κείμενο που επέλεξε ο/η εκπαιδευτικός για τη διαγνωστική αξιολόγηση μπορεί να αξιοποιηθεί στο πλαίσιο της επανάληψης. 1. Λεξιλόγιο. Οι μαθητές/τριες επισημαίνουν στο κείμενο λέξεις που απαντούν και στη ν.ε., βρίσκουν ομόρριζές τους και σχηματίζουν προτάσεις. 2. Ετυμολογικά, γραμματικοσυντακτικά φαινόμενα. Επιλέγονται τα φαινόμενα τα οποία οι εκπαιδευτικοί κρίνουν ότι χρήζουν επανάληψης και εμπέδωσης από τους/τις μαθητές/τριες βάσει των αποτελεσμάτων της διαγνωστικής αξιολόγησης. Οι εκπαιδευτικοί αξιοποιούν πρωτίστως τα κείμενα, για να υπηρετήσουν τους στόχους που έχουν θέσει βάσει της διαγνωστικής αξιολόγησης. Από τις σελ. 11- 13 του σχ. βιβλίου επιλέγουν από τις επαναληπτικές ασκήσεις εκείνες που υπηρετούν τους στόχους αυτούς. 5 2 η 1. Να συζητήσουν οι μαθητές/τριες τη σημασία που απέδιδαν οι αρχαίοι Το κείμενο της ενότητας (σελ. 14 σχ. βιβλίου) - Τα γλωσσικά σχόλια της σελ. 15 αξιοποιούνται στη διδακτική πράξη 1. Λεξιλόγιο – Ετυμολογικά. Με αφορμή τα κείμενα (της ενότητας και το παράλληλο), οι εκπαιδευτικοί μπορούν να ζητήσουν από τους/τις μαθητές/τριες: 3 Έλληνες στην αυτοθυσία για χάρη της πατρίδας και να διερευνήσουν τυχόν ανάλογες σύγχρονες αντιλήψεις. 2. Να προσδιορίσουν το είδος και τον σκοπό του κειμένου και να συσχετίσουν τη χρήση των επιθέτων και δη του υπερθετικού βαθμού με αυτόν. 3. Να επισημάνουν τις συντακτικές και νοηματικές σχέσεις που θα τους διευκολύνουν στην απόδοση του κειμένου στη ν.ε. 4. Να ασκηθούν στην παραγωγή και στη σύνθεση λέξεων στην α.ε. και στη ν.ε. και να εμπλουτίσουν το λεξιλόγιό τους. 5. Να διερευνήσουν τον τρόπο σχηματισμού των παραθετικών στην α.ε. και να τον συσχετίσουν με αυτόν της ν.ε. επιλεκτικά, με στόχο την κατανόηση του περιεχομένου του κειμένου και την απόδοσή του στη ν.ε. - Προτείνεται η υφολογική προσέγγιση του κειμένου μέσα από τον εντοπισμό των αντιθετικών ζευγών και των επιθέτων. - Συζητούνται οι ιδέες και τα νοήματα του κειμένου με αξιοποίηση ή/και εμπλουτισμό των ερωτήσεων της σελ. 16 και αξιοποίηση του παράλληλου κειμένου της σελ. 101 και των ερωτήσεων που το συνοδεύουν. Για αξιοποίηση διαδικτυακού εννοιολογικού χάρτη και παραγωγή συνεργατικής μετάφρασης στο πλαίσιο της διδασκαλίας αυτής της θεματικής ενότητας, βλ. το ομώνυμο σενάριο διδασκαλίας στο αποθετήριο εκπαιδευτικών σεναρίων «Πρωτέας»: http://proteas.greeklanguage.gr/scenario.html?sid=120. - να επισημάνουν λεξιλογικές επιβιώσεις στη ν.ε. - να δημιουργήσουν λέξεις με παραγωγή και σύνθεση στην α.ε. και στη ν.ε. Όπου κρίνουν σκόπιμο, μπορούν να καθοδηγούν τους/τις μαθητές/τριες, προτείνοντας παραγωγικές καταλήξεις ή ζητώντας από αυτούς να επισημάνουν τις μεταβολές που υφίστανται οι λέξεις κατά τη σύνθεση - να εντοπίσουν στα κείμενα ετυμολογικά συγγενείς των λέξεων της ν.ε. που τους δίνουν: π.χ. να τους δώσουν τη λέξη «θήκη» και να βρουν το ρ. «τίθενται» - να βρουν στη ν.ε. λέξεις ομόρριζες αυτών του κειμένου: π.χ. τη λέξη «παράθεση» για το ρ. «τίθενται». Δε θα διδαχθεί το Β΄ μέρος (σελ. 16-17 του σχ. βιβλίου) ως έχει. 2. Γραμματική. Παραθετικά επιθέτων και επιρρημάτων. - Ο/η εκπαιδευτικός αξιοποιεί παραδείγματα από τη ν.ε. για να συζητήσει με τους/τις μαθητές/τριες τούς όρους «βαθμοί και παραθετικά επιθέτων και επιρρημάτων». - Για την κατάκτηση της νέας γνώσης, σημείο αναφοράς αποτελούν τα επίθετα του κειμένου. - Οι μαθητές/τριες οδηγούνται επαγωγικά στον τρόπο σχηματισμού των παραθετικών στην α.ε. και επισημαίνουν ομοιότητες και διαφορές με τη ν.ε. - Δίνεται έμφαση στα ομαλά παραθετικά. - Από τα ανώμαλα η εστίαση αφορά στην αναγνώριση τύπων που απαντούν και στη ν.ε.: Ενδεικτικά: Σελ. 21: 1, 2 ἄριστος, ἐλάχιστος, πλέον, μάλιστα κ.ά. - Οι μαθητές/τριες σχηματίζουν φράσεις στη ν.ε. με παραθετικά της α.ε. που χρησιμοποιούνται και σήμερα. - Προσδιορίζουν τη σημασία λέξεων και φράσεων που χρησιμοποιούνται στη ν.ε., όπως: το μη χείρον βέλτιστον, ως επί το πλείστον, τα μάλα, κάλλιστα κ.ά. - Μελετούν την κλίση του συγκριτικού βαθμού των επιθέτων που σχηματίζουν ανώμαλα παραθετικά, όχι για να την αποστηθίσουν, αλλά για να μπορούν να αναγνωρίσουν αντίστοιχους τύπους, όταν τους συναντούν σε αρχαία κείμενα. 3. Σύνταξη Δε θα διδαχθούν οι επιρρηματικοί προσδιορισμοί που εκφέρονται με πλάγιες πτώσεις. 3 η Δε θα διδαχθεί 4 Η 1. Να αντιδιαστείλουν οι μαθητές/τριες τα πλεονεκτήματα της ειρήνης προς τις ολέθριες συνέπειες που επιφέρει ο πόλεμος. 2. Να προσδιορίσουν το είδος και τον σκοπό του κειμένου και να επισημάνουν τις λεξιλογικές και υφολογικές επιλογές του ρήτορα που υπηρετούν τον σκοπό Το κείμενο της ενότητας (σελ. 30 σχ. βιβλίου) - Τα γλωσσικά σχόλια της σελ. 31 αξιοποιούνται στη διδακτική πράξη επιλεκτικά, με στόχο την κατανόηση του περιεχομένου του κειμένου και την απόδοσή του στη ν.ε. - Προτείνεται προσέγγιση του κειμένου μέσα από τον εντοπισμό λέξεων συναισθηματικά φορτισμένων και ζευγών αντίθετων εικόνων. - Συζητούνται οι ιδέες και τα νοήματα του κειμένου με αξιοποίηση ή/και εμπλουτισμό των ερωτήσεων της σελ. 32 και αξιοποίηση των παράλληλων κειμένων των σελ. 102- 1. Λεξιλόγιο - Ετυμολογικά Με αφορμή τα κείμενα (της ενότητας και τα παράλληλα), οι εκπαιδευτικοί ασκούν τους/τις μαθητές/τριες στην παραγωγή και στη σύνθεση, καθώς και στην αναζήτηση ετυμολογικά συγγενών λέξεων, σύμφωνα και με τα προτεινόμενα στη 2η ενότητα. Δε θα διδαχθεί το Β΄ μέρος (σελ. 33-34 του σχ. βιβλίου) ως έχει. 2. Γραμματική Η β΄ τάξη συνηρημένων ρημάτων (σελ. 34-37) δε θα διδαχθεί. Με δεδομένο ότι η ευκτική είναι έγκλιση που δεν 5 αυτό. 3. Να δώσουν τη δική τους μεταφραστική εκδοχή. 4. Να ασκηθούν στην παραγωγή και στη σύνθεση λέξεων στην α.ε. και στη ν.ε. και να εμπλουτίσουν το λεξιλόγιό τους. 5. Να εμπεδώσουν τη σημασία, τις χρήσεις και τον σχηματισμό της ευκτικής ε.φ. και μ.φ. των βαρύτονων ρ. της α.ε., σε σχέση και με σημασιολογικά αντίστοιχες γλωσσικές μορφές της ν.ε. 104, καθώς και των ερωτήσεων που τα συνοδεύουν. Για επέκταση ή εμπλουτισμό της παραδοσιακής διδασκαλίας, βλ. το σενάριο « Ισοκράτους, Περί ειρήνης: οι μαθητές/τριες μιλούν για την ειρήνη» στο αποθετήριο εκπαιδευτικών σεναρίων «Πρωτέας»: http://proteas.greeklanguage.gr/scenario.html?sid=1593. απαντά στη ν.ε., κρίνεται σκόπιμη η εμπέδωσή της ξεχωριστά από τις υπόλοιπες εγκλίσεις που διδάσκονται στη Β΄ Γυμνασίου και οι οποίες παρουσιάζουν μορφικές και λειτουργικές αντιστοιχίες με τις ομώνυμες εγκλίσεις της ν.ε. Με αναφορά στους τύπους «ἐξαρκέσειεν» και «γιγνοίμεθα», ο/η εκπαιδευτικός καθοδηγεί σταδιακά τους/τις μαθητές/τριες στην εξοικείωση με τις σημασίες, τις χρήσεις και τον σχηματισμό της ευκτικής. Πιο συγκεκριμένα: - Αξιοποιώντας το σχολικό Συντακτικό της Αρχαίας Ελληνικής, οι μαθητές/τριες επισημαίνουν τη σημασία και τις χρήσεις της ευκτικής και μελετούν σχετικά παραδείγματα. Είναι σημαντικό να δοθεί έμφαση στα παραδείγματα της ν.ε.. και να γίνουν αντιπαραθετικές επισημάνσεις. - Αξιοποιώντας τη σχολική Γραμματική της Αρχαίας Ελληνικής, οι μαθητές/τριες εξοικειώνονται με τον σχηματισμό της ευκτικής με την εξής πορεία: α) ευκτική ενεστώτα, μέλλοντα και αορίστου βαρύτονων ρ. ε.φ., β) ευκτική ενεστώτα, μέλλοντα και αορίστου βαρύτονων ρ. μ.φ., γ) ευκτική ενεστώτα και μέλλοντα του ρ. εἰμί και ευκτική παρακειμένου βαρύτονων ρ. ε.φ. και μ.φ. - Ο/η εκπαιδευτικός, με βάση τον τύπο «ἐξαρκέσειεν», μπορεί να αναφερθεί και στους πιο εύχρηστους αιολικούς τύπους (σε -ειας, -ειεν, -ειαν) για το β΄ και γ΄ ενικό και για το γ΄ πληθυντικό πρόσωπο ευκτικής αορίστου ε.φ. Στην περίπτωση της ευκτικής, έμφαση δίνεται σε ασκήσεις που ζητούν αναγνώριση τύπων (ασκήσεις πολλαπλής επιλογής, αντιστοίχισης, συμπλήρωσης κενών) και όχι παραγωγή. 5 η Δε θα διδαχθεί 1. Να αναγνωρίσουν οι μαθητές/τριες την Το κείμενο της ενότητας (σελ. 44 σχ. βιβλίου) 1. Λεξιλόγιο – Ετυμολογικά. - Με αφορμή τα κείμενα (της ενότητας και τα 6 η παιδευτική αξία που απέδιδαν οι Αρκάδες και γενικά οι αρχαίοι Έλληνες στη μουσική. 2. Να συσχετίσουν τη σημασία και τον ρόλο της μουσικής στον αρχαίο κόσμο με τη θέση της στις μεταγενέστερες εποχές με έμφαση στη σημερινή. 3. Να αποδώσουν το περιεχόμενο του κειμένου στη ν.ε. 4. Να ασκηθούν στην παραγωγή και στη σύνθεση λέξεων στην α.ε. και στη ν.ε. και να εμπλουτίσουν το λεξιλόγιό τους. 5. Να εξοικειωθούν με τον σχηματισμό του αορίστου β΄ ε.φ. και μ.φ., την κλίση των ουσιαστικών ἡ γυνή και ὁ παῖς και την αναγνώριση τύπων της οριστικής αντωνυμίας, προβαίνοντας σε συγκριτικές παρατηρήσεις με τη - Ως αφόρμηση ο/η εκπαιδευτικός μπορεί να αξιοποιήσει Ηχογραφήσεις αρχαίας ελληνικής μουσικής: http://www.mmb.org.gr/page/default.asp?i d=4129&la=1 - Τα γλωσσικά σχόλια της σελ. 45 αξιοποιούνται στη διδακτική πράξη επιλεκτικά, με στόχο την κατανόηση του περιεχομένου του κειμένου και την απόδοσή του στη ν.ε. - Προτείνεται διαγραμματική απεικόνιση του περιεχομένου του κειμένου με άξονες τα υποκείμενα «οἱ παῖδες» (αναδεικνύονται οι συγκεκριμένες δραστηριότητες των Αρκάδων) και «οἱ πάλαι» (αιτιολογείται το ενδιαφέρον των Αρκάδων και αναδεικνύονται τα οφέλη της μουσικής παιδείας). - Για την καλύτερη νοηματική προσπέλαση του κειμένου, εκτός από τις ερωτήσεις της σελ. 46 και όσες ο/η εκπαιδευτικός διατυπώσει συμπληρωματικά ή εναλλακτικά, συνιστάται και η αξιοποίηση των παράλληλων κειμένων των σελ. 105- 106, καθώς και των ερωτήσεων που τα συνοδεύουν (σελ. 107). Για την ανάδειξη της διαχρονικής σημασίας της μουσικής με αφορμή το κείμενο, βλ. σχετικό διδακτικό σενάριο στο αποθετήριο εκπαιδευτικών σεναρίων «Πρωτέας»: http://proteas.greeklanguage.gr/scenario.html?sid=122. παράλληλα), οι διδάσκοντες μπορούν να εστιάσουν στον εμπλουτισμό του λεξιλογίου των μαθητών/τριών, αξιοποιώντας κυρίως λέξεις που έχουν σχέση με την τέχνη (μουσικήν, χορεύουσι, θεάτροις κτλ.). Η παραγωγή, η σύνθεση και η αναζήτηση ετυμολογικά συγγενών λέξεων ενδείκνυνται στην περίπτωση αυτή. - Προτείνεται η αξιοποίηση του σχολικού Λεξικού της Αρχαίας Ελληνικής, του ψηφιακού λεξικού των Liddell & Scott (http://www.greeklanguage.gr/digitalResources/ancient_greek/tools/li ddel-scott/index.htm), αλλά και ηλεκτρονικών λεξικών της Πύλης για την Ελληνική Γλώσσα (http://www.greeklanguage.gr/greekLang/index.html). - Δε θα διδαχθεί το Β΄ μέρος (σελ. 47 του σχ. βιβλίου) ως έχει. 2. Γραμματική. Αόριστος β΄. Με επισήμανση των τύπων των κειμένων (αναφοράς και παράλληλων) «παρεισαγαγεῖν» και «εὗρον», ο/η εκπαιδευτικός καθοδηγεί σταδιακά τους/τις μαθητές/τριες στην εξοικείωση με τον σχηματισμό και την κλίση του αορίστου β΄ ε.φ. και μ.φ.. Εντοπίζονται οι ομοιότητες με τις καταλήξεις ενεστώτα και παρατατικού και δίνεται έμφαση στη σωστή χρήση τύπων του αορίστου β΄ στη ν.ε. (να προαγάγει, να συμβάλει κτλ.). Τα ουσιαστικά ἡ γυνή και ὁ παῖς. - Με επισήμανση των τύπων των κειμένων (αναφοράς και παράλληλων) «οἱ παῖδες» και «τούς Ενδεικτικά: Σελ. 51: 2, 3 5 ν.ε. παῖδας» και αξιοποιώντας τις καταλήξεις ουσιαστικών της γ΄ κλίσης, οι μαθητές/τριες γνωρίζουν την κλίση του ουσιαστικού ὁ παῖς και επισημαίνουν τις ιδιαιτερότητές του: στον τονισμό της γενικής πληθυντικού και στην κλητική ενικού. - Εκκινώντας από τη χρήση της γενικής «παίδων» στη ν.ε. (Νοσοκομείο Παίδων), ο/η εκπαιδευτικός μπορεί να ζητήσει από τους/τις μαθητές/τριες να βρουν και άλλους τύπους ουσιαστικών της της α.ε. που απαντούν στο λόγιο χρηστικό επίπεδο της ν.ε. Με αναφορά στη φράση «Συν γυναιξί και τέκνοις» και την αξιοποίηση καταλήξεων της γ΄ κλίσης, οι μαθητές/τριες γνωρίζουν την κλίση του ουσιαστικού ἡ γυνή, επισημαίνοντας την ιδιαιτερότητα της κατάληξης της κλητικής ενικού. Η οριστική – επαναληπτική αντωνυμία. - Με αφετηρία τον τύπο «αὐτοῖς» του κειμένου και την επισήμανση ότι δεν πρόκειται για δεικτική αντωνυμία, όπως στη ν.ε., οι μαθητές/τριες ασκούνται στην αναγνώριση και στη λειτουργία των τύπων της οριστικής – επαναληπτικής αντωνυμίας αὐτός, αὐτή,αὐτό. - Ο/η εκπαιδευτικός κάνει αναφορά στις οριστικές αντωνυμίες της ν.ε. Ενδεικτικά: Σελ. 51: 4 7 η Δε θα διδαχθεί 8 η 1. Να προσδιορίσουν οι μαθητές/τριες τον σκοπό της ενσωμάτωσης ενός μύθου σε έναν ρητορικό λόγο με Το κείμενο της ενότητας (σελ. 60 σχ. βιβλίου) - Τα γλωσσικά σχόλια της σελ. 61 αξιοποιούνται στη διδακτική πράξη επιλεκτικά, με στόχο την κατανόηση του περιεχομένου του κειμένου και την 1. Λεξιλόγιο – Ετυμολογικά. Με αφορμή τα κείμενα (της ενότητας και το παράλληλο), οι εκπαιδευτικοί ασκούν τους/τις μαθητές/τριες στην παραγωγή και στη σύνθεση, σύμφωνα και με τα προτεινόμενα στις προηγούμενες ενότητες. 4 πολιτικό περιεχόμενο και να αξιολογήσουν τη βαρύτητά του ως επιχειρήματος. 2. Να εντοπίσουν τις βασικές ιδέες του κειμένου και τις αξίες του αρχαίου ελληνικού κόσμου τις οποίες απηχούν. 3. Να αποδώσουν το περιεχόμενο του κειμένου στη ν.ε. 4. Να ασκηθούν στην παραγωγή και στη σύνθεση λέξεων στην α.ε. και στη ν.ε. και να εμπλουτίσουν το λεξιλόγιό τους. 5. Να εξοικειωθούν με τον σχηματισμό του παθητικού μέλλοντα και αορίστου. 6. Να προσδιορίσουν τη λειτουργία και τη μορφή του ποιητικού αιτίου σε σχέση και με τη ν.ε. απόδοσή του στη ν.ε. - Για την καλύτερη νοηματική προσπέλαση του κειμένου, εκτός από τις ερωτήσεις της σελ. 62 και όσες ο/η εκπαιδευτικός διατυπώσει συμπληρωματικά ή εναλλακτικά, συνιστάται και η αξιοποίηση του παράλληλου κειμένου της σελ. 108, καθώς και των ερωτήσεων που το συνοδεύουν (σελ. 109). Για εμβάθυνση στο θέμα του σεβασμού προς τους γονείς στον αρχαίο κόσμο και σύγκριση με τη σύγχρονη εποχή, βλ. το ομώνυμο διδακτικό σενάριο στο αποθετήριο εκπαιδευτικών σεναρίων «Πρωτέας»: http://proteas.greeklanguage.gr/scenario.html?sid=1277. Δε θα διδαχθεί το Β΄ μέρος (σελ. 63-64 του σχολ. βιβλίου) ως έχει. 2. Γραμματική. Παθητικοί χρόνοι φωνηεντόληκτων και αφωνόληκτων ρημάτων. - Με αφετηρία φράσεις της ν.ε. όπου χρησιμοποιούνται παθητικοί χρόνοι αλλά και τύπους των κειμένων (ἐγκατελήφθη, σωθῆναι, θαυμασθείς κ.ά.), οι μαθητές/τριες εξοικειώνονται με τον σχηματισμό και την κλίση των παθητικών χρόνων. Οι αυτοπαθητικές αντωνυμίες δε θα διδαχθούν. 3. Σύνταξη. Ποιητικό αίτιο και παθητική σύνταξη. - Με αφετηρία παραδείγματα από τη ν.ε. και τύπους των κειμένων (αναφοράς και παράλληλου), οι μαθητές/τριες προσδιορίζουν τις μορφές και τη λειτουργία του ποιητικού αιτίου σε σύγκριση με τη ν.ε. Ενδεικτικά: Σελ. 68: 3 Ενδεικτικά: Σελ. 69: 5, 6, 7 9 η 1. Να προσδιορίσουν οι μαθητές/τριες τη ροή της σκέψης του Σωκράτη και να διακρίνουν τα στάδια Το κείμενο της ενότητας (σελ. 70 σχ. βιβλίου) - Τα γλωσσικά σχόλια της σελ. 71 αξιοποιούνται στη διδακτική πράξη επιλεκτικά, με στόχο την κατανόηση του 1. Λεξιλόγιο – Ετυμολογικά. - Με αφορμή τα κείμενα (της ενότητας και το παράλληλο), οι εκπαιδευτικοί μπορούν να εστιάσουν στον εμπλουτισμό του λεξιλογίου των μαθητών/τριών, αξιοποιώντας κυρίως λέξεις που 5 του επιχειρήματος που χρησιμοποιεί. 2. Να εκφράσουν τις απόψεις τους σχετικά με το θέμα της εφαρμογής των νόμων και τα κίνητρα που δίνονται από την εκάστοτε πολιτεία για την τήρησή τους. 3. Να αποδώσουν το περιεχόμενο του κειμένου στη ν.ε. 4. Να μελετήσουν την α.ε. συγκριτικά με τη ν.ε. και να εμπλουτίσουν το λεξιλόγιό τους. 5. Να γνωρίσουν τα είδη του μορίου ἄν. 6. Να προσδιορίσουν τα είδη της σύνδεσης προτάσεων και να διακρίνουν τις δευτερεύουσες προτάσεις σε ονοματικές και επιρρηματικές. 7. Να διακρίνουν τα είδη των ονοματικών δευτερευουσών προτάσεων, επισημαίνοντας περιεχομένου του κειμένου και την απόδοσή του στη ν.ε. - Για τη νοηματική προσπέλαση του κειμένου, αξιοποιούνται οι ερωτήσεις της σελ.72 και όσες ο/η εκπαιδευτικός διατυπώσει συμπληρωματικά ή εναλλακτικά, αλλά και το παράλληλο κείμενο της σελ. 109, μαζί με τις ερωτήσεις που το συνοδεύουν. - Για τον προσδιορισμό της δομής του επιχειρήματος, ο/η εκπαιδευτικός μπορεί να υπενθυμίσει στους/στις μαθητές/τριες όσα γνωρίζουν από το μάθημα της ΝΕΓ Β΄ Γυμνασίου για την Αξιολόγηση και διατύπωση επιχειρημάτων. - Κατά τον σχολιασμό του κειμένου, δίνεται έμφαση σε κάθε ερώτηση ξεχωριστά και στον ρόλο της προσωποποίησης. Για μια διαχρονική θεώρηση των εννοιών του δικαίου και του νόμου με αφετηρία το κείμενο, βλ. το ομώνυμο διδακτικό σενάριο στο αποθετήριο εκπαιδευτικών σεναρίων «Πρωτέας»: http://proteas.greeklanguage.gr/scenario.html?sid=315. έχουν σχέση με τις έννοιες του νόμου και του δικαίου (νόμους, δίκην κτλ.). Η παραγωγή, η σύνθεση και η αναζήτηση ετυμολογικά συγγενών λέξεων ενδείκνυνται στην περίπτωση αυτή, όπως και η αξιοποίηση του σχολικού Λεξικού της Αρχαίας Ελληνικής ή ηλεκτρονικών λεξικών, όπως αυτών της Πύλης για την Ελληνική Γλώσσα. Δε θα διδαχθεί το Β΄ μέρος (σελ. 72-73 του σχ. βιβλίου) ως έχει. 2. Σύνταξη. Τα είδη του μορίου ἄν. - Οι μαθητές/τριες, με αφετηρία τύπους των κειμένων (ἄν ἰσχύωσιν, ἄν ἔχοι, δύναιντ’ ἄν κ.ά.), γνωρίζουν τα είδη του μορίου ἄν, χωρίς να υπεισέλθουν σε λεπτομέρειες. Τρόποι σύνδεσης προτάσεων. - Με αφετηρία παραδείγματα από τη ν.ε. και αξιοποίηση του υλικού των κειμένων, οι μαθητές/τριες προσδιορίζουν τους τρόπους σύνδεσης προτάσεων με έμφαση στην παρατακτική και την υποτακτική σύνδεση. Αξιοποιείται εδώ και το διάγραμμα της σ. 131 του σχολ. βιβλίου αλλά και ο πίνακας της σελ. 195 του σχολικού Συντακτικού της Αρχαίας Ελληνικής. Δευτερεύουσες ονοματικές προτάσεις - Με πορεία από τη συγχρονία στη διαχρονία, οι μαθητές/τριες διακρίνουν ως προς τη συντακτική τους θέση τις δευτερεύουσες προτάσεις σε ονοματικές και επιρρηματικές. - Η διάκριση αυτή ακολουθείται από τα είδη των ονοματικών προτάσεων. Η αναφορά δε θα είναι Ενδεικτικά: Σελ. 78: 1, 2 Ενδεικτικά: Σελ. 78: 3, 4 Σελ. 79: 5, 6, 7 ομοιότητες και διαφορές με τη ν.ε. εκτενής. Επισημαίνονται η εισαγωγή, η εξάρτηση και η συντακτική θέση, με βάση την αντιπαράθεσή τους με τις δευτερεύουσες ονοματικές προτάσεις της ν.ε. Η εκφορά των προτάσεων δε θα διδαχθεί. 10η 1. Να επισημάνουν οι μαθητές/τριες το επιχείρημα του κειμένου και να αξιολογήσουν την πειστικότητά του. 2. Να μελετήσουν την α.ε. συγκριτικά με τη ν.ε. και να εμπλουτίσουν το λεξιλόγιό τους. 3. Να προσδιορίσουν τον ρόλο της υποτακτικής σύνδεσης στο κείμενο. 4. Να γνωρίσουν τα είδη των επιρρηματικών δευτερευουσών προτάσεων στην α.ε. 5. Να συστηματοποιήσουν βασικά στοιχεία των αιτιολογικών, τελικών, συμπερασματικών και εναντιωματικών- παραχωρητικών προτάσεων σε σχέση Το κείμενο της ενότητας (σελ. 80 σχ. βιβλίου) - Το κείμενο δίνεται στους/τις μαθητές/τριες από τον/την εκπαιδευτικό σε μετάφραση όσο γίνεται πιο πιστή. - Οι μαθητές/τριες συγκρίνουν τη μετάφραση με το πρωτότυπο και επισημαίνουν κυρίως λέξεις που έχουν παρόμοια ή εντελώς διαφορετική σημασία στην α.ε. και στη ν.ε. - Προσδιορίζουν και αξιολογούν το επιχείρημα του ρήτορα ως προς την πειστικότητά του. - Σχολιάζουν την πυκνότητα και τον ρυθμό που προσδίδει στο κείμενο η υποτακτική σύνδεση. Το αρχαίο κείμενο θα αξιοποιηθεί για τη διδασκαλία των επιρρηματικών δευτερευουσών προτάσεων. 1. Λεξιλόγιο – Ετυμολογικά. Με αφετηρία τη σύγκριση μεταφρασμένου και πρωτότυπου κειμένου και την επιλεκτική χρήση των γλωσσικών σχολίων, οι μαθητές/τριες ασκούνται στον εμπλουτισμό του λεξιλογίου τους, σύμφωνα και με τα προτεινόμενα στις προηγούμενες ενότητες. Δε θα διδαχθεί το Β΄ μέρος (σελ. 82 του σχ. βιβλίου) ως έχει. 2. Σύνταξη. Δευτερεύουσες επιρρηματικές προτάσεις (α΄ μέρος). - Εκκινώντας από παραδείγματα της ν.ε., προσδιορίζονται τα είδη των δευτερευουσών επιρρηματικών προτάσεων. - Οι μαθητές/τριες προσδιορίζουν κυρίως την εισαγωγή και τη συντακτική θέση των αιτιολογικών, τελικών, συμπερασματικών και εναντιωματικών- παραχωρητικών προτάσεων της α.ε., με βάση την αντιπαράθεσή τους με τις αντίστοιχες δευτερεύουσες προτάσεις της ν.ε. - Αξιοποιείται το κείμενο αναφοράς για τον εντοπισμό όσων προτάσεων εμπίπτουν στα είδη αυτά. Η εκφορά των προτάσεων δε θα διδαχθεί. Ενδεικτικά: Σελ. 85: 1, 2, 3, 4, 5, 6 3 και με τη ν.ε. 11η 1. Να προσδιορίσουν οι μαθητές/τριες το περιεχόμενο της έννοιας της φιλίας και της συμμαχίας μεταξύ των χωρών με αναγωγή στη σύγχρονη εποχή. 2. Να μελετήσουν την α.ε. συγκριτικά με τη ν.ε. και να εμπλουτίσουν το λεξιλόγιό τους. 3. Να συστηματοποιήσουν βασικά στοιχεία των υποθετικών, χρονικών και αναφορικών επιρρηματικών προτάσεων σε σχέση και με τη ν.ε. Το κείμενο της ενότητας (σελ. 86 σχ. βιβλίου) - Το κείμενο δίνεται στους/τις μαθητές/τριες από τον/την εκπαιδευτικό σε μετάφραση όσο γίνεται πιο πιστή. - Οι μαθητές/τριες συγκρίνουν τη μετάφραση με το πρωτότυπο και επισημαίνουν κυρίως λέξεις που έχουν παρόμοια σημασία στην α.ε. και στη ν.ε. - Συζητούνται τα νοήματα του κειμένου με αναφορά σε σύγχρονα δεδομένα και συνεξέταση με το παράλληλο κείμενο της σελ. 110. Το αρχαίο κείμενο της ενότητας θα αξιοποιηθεί για τη διδασκαλία των επιρρηματικών δευτερευουσών προτάσεων. 1. Λεξιλόγιο – Ετυμολογικά. Προτείνεται η αξιοποίηση του ρ. ἔχω. Δε θα διδαχθεί το Β΄ μέρος (σελ. 88-89 του σχ. βιβλίου) ως έχει. 2. Σύνταξη. Δευτερεύουσες επιρρηματικές προτάσεις (β΄ μέρος). - Εκκινώντας από παραδείγματα της ν.ε., παρουσιάζονται οι υποθετικές, χρονικές και αναφορικές επιρρηματικές προτάσεις της α.ε. - Επισημαίνονται κυρίως η εισαγωγή και η συντακτική θέση με βάση την αντιπαράθεσή τους με τις αντίστοιχες δευτερεύουσες προτάσεις της ν.ε. - Αξιοποιείται το κείμενο αναφοράς για τον εντοπισμό όσων εμπίπτουν στα είδη αυτά. Η εκφορά των προτάσεων δε θα διδαχθεί. Ενδεικτικά: Σελ. 90: 1, 2 Σελ. 91: 3, 4, 5 (χωρίς να ζητείται η εκφορά) 3 12η Δε θα διδαχθεί Η επανάληψη λεξιλογικών, ετυμολογικών και γραμματικοσυντακτικών φαινομένων συνιστάται να γίνει στο πλαίσιο της διδασκαλίας του κειμένου του Αρριανού Αλεξάνδρου Ανάβαση, το οποίο θα διδαχθεί κατά την περίοδο “16 Μαρτίου - Μάιος”. Σύνολο προβλεπόμενων διδακτικών ωρών 34 ΠΡΟΣΔΟΚΩΜΕΝΑ ΜΑΘΗΣΙΑΚΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΕΣΠΕΡΙΝΑ ΓΥΜΝΑΣΙΑ Από το διδακτικό βιβλίο «Αρχαία Ελληνική Γλώσσα Γ΄ Γυμνασίου» των Ν. Μπεζαντάκου, Β. Χαραλαμπάκου κ.ά, δε θα διδαχθούν οι ενότητες 2, 3, 5, 7, 10, 11 και 12. Οι υπόλοιπες ενότητες θα διδαχθούν μία (1) ώρα την εβδομάδα κατά την περίοδο “Σεπτέμβριος - 15 Μαρτίου” ως ακολούθως:
ΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΣΚΟΠΟΣ ΜΕΣΟ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΔΙΔΑΚΤΙΚΕΣ ΩΡΕΣ Οι μαθητές/τριες καθοδηγούνται να μπορούν να: α) Συζητούν ιδέες, απόψεις και προβλήματα της αρχαίας εποχής σε σχέση με αυτά της σύγχρονης, επισημαίνοντας τις συνέχειες ή τις ασυνέχειες. β) Αναγνωρίζουν τη διαχρονική εξέλιξη της ελληνικής γλώσσας και αντιλαμβάνονται τις διαφορές της α.ε. με τη ν.ε.. γ) Επισημαίνουν δομές στο αρχαίο κείμενο αντίστοιχες με εκείνες της ν.ε. δ) Αποδίδουν το αρχαίο κείμενο σε ορθό νεοελληνικό λόγο. ε) Αναγνωρίζουν ό,τι δεν επιβιώνει στη ν.ε. (αναγνωριστικός γραμματισμός) και σχηματίζουν ό,τι επιβιώνει, καθώς και ό,τι υπηρετεί το λόγιο χρηστικό επίπεδό της, σε ό,τι αφορά: - Παραθετικά επιθέτων και επιρρημάτων - Τύπους των ουσιαστικών ἡ γυνή και ὁ παῖς - Τύπους της οριστικής - επαναληπτικής αντωνυμίας - Τύπους της ευκτικής ε.φ. και μ.φ. βαρύτονων ρημάτων - Ρηματικούς και ονοματικούς τύπους του αορίστου β΄ ε.φ. και μ.φ. - Τύπους των παθητικών χρόνων - Τις μορφές και τη λειτουργία του ποιητικού αιτίου – την παθητική σύνταξη - Τα είδη του μορίουἄν - Την παρατακτική και την υποτακτική σύνδεση προτάσεων - Τις δευτερεύουσες ονοματικές και επιρρηματικές προτάσεις (είδη, εισαγωγή, συντακτική θέση). Να διερευνήσουν οι εκπαιδευτικοί σε ποιο βαθμό οι μαθητές/τριες τους διαθέτουν τις γνώσεις και δεξιότητες που απαιτούνται για την κατάκτηση των νέων στόχων μάθησης, ώστε να προσαρμόσουν κατάλληλα τις διδακτικές και μαθησιακές διαδικασίες. Δοκιμασία – τεστ που περιλαμβάνει κείμενο και ερωτήσεις επιλογής των διδασκόντων. Επιλέγονται ερωτήσεις που αποτιμούν τον βαθμό κατανόησης του κειμένου αλλά και κατάκτησης βασικών γνώσεων του συστήματος της α.ε. (λεξιλογικών, ετυμολογικών, μορφολογικών, συντακτικών). Σύμφωνα με τα προσδοκώμενα μαθησιακά αποτελέσματα της Α΄ και της Β΄ Γυμνασίου, αυτές αφορούν κυρίως: 1. Στην αναγνώριση μέσα στο κείμενο ή/και στην παραγωγή τύπων: - ουσιαστικών και επιθέτων της α΄, β΄ και γ΄ κλίσης - οριστικής, υποτακτικής και προστακτικής ε.φ. και μ.φ. του εἰμί και βαρύτονων ρημάτων - των προσωπικών αντωνυμιών, της δεκτικής αντωνυμίας οὗτος, αὕτη, τοῦτο, της ερωτηματικής αντωνυμίας τίς/τί, της αόριστης αντωνυμίας τίς/τί και των αναφορικών αντωνυμιών ὃς, ἥ, ὃ και ὃστις, ἥτις, ὃτι 2. Στη δομή της απλής πρότασης και στην επισήμανση άμεσων - έμμεσων αντικειμένων και ονοματικών προσδιορισμών 3. Στην παραγωγή και στη σύνθεση λέξεων. Σημ: Η αναγνώριση τύπων της α.ε. που δεν έχουν επιβιώσει στη ν.ε. προτείνεται να γίνει με τη μορφή ερωτήσεων πολλαπλής επιλογής, συμπλήρωσης κενών και αντιστοίχισης, ενώ η παραγωγή τύπων που έχουν επιβιώσει στη ν.ε. με ασκήσεις μετασχηματισμού τους εντός φράσεων ως προς τον αριθμό, τη φωνή, τον χρόνο, την πτώση. 1 ΑΝΑΚΛΗΣΗ ΚΑΙ ΕΜΠΕΔΩΣΗ ΓΝΩΣΗΣ – ΚΑΤΑΚΤΗΣΗ ΝΕΩΝ ΔΙΔΑΚΤΙΚΩΝ ΣΤΟΧΩΝ ΕΝΟΤΗΤΕΣ ΔΙΔΑΚΤΙΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ ΚΕΙΜΕΝΑ ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ - ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΚΑ, ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΟΣΥΝΤΑΚΤΙΚΑ ΦΑΙΝΟΜΕΝΑ ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΔΙΔΑΚΤΙΚΕΣ ΩΡΕΣ 1 η 1. Να γνωρίσουν οι μαθητές/τριες μια άλλη εκδοχή του μύθου για την Ελένη και τον Τρωικό 1. Το κείμενο της ενότητας (σελ. 8 σχ. βιβλίου) - Τα γλωσσικά σχόλια της σελ. 9 αξιοποιούνται στη διδακτική πράξη μερικώς με στόχο την κατανόηση του περιεχομένου του κειμένου 1. Λεξιλόγιο Οι μαθητές/τριες επισημαίνουν στο κείμενο λέξεις που απαντούν και στη ν.ε., βρίσκουν ομόρριζές τους και σχηματίζουν προτάσεις. Οι εκπαιδευτικοί αξιοποιούν πρωτίστως τα κείμενα, για να υπηρετήσουν τους 4 πόλεμο. 2. Να διαμορφώσουν άποψη για τα πραγματικά αίτια του Τρωικού πολέμου. 3. Να αξιολογήσουν την άποψη του Ηροδότου σχετικά με τον Τρωικό πόλεμο. 4. Να αποκωδικοποιήσουν τις συντακτικές - νοηματικές σχέσεις που συνέχουν το κείμενο, ώστε να μπορούν να το αποδώσουν στη ν.ε. 5. Να εμπεδώσουν ύλη που έχουν διδαχθεί σε ετυμολογικό και μορφοσυντακτικό επίπεδο στην Α΄ και στη Β΄ Γυμνασίου. και την απόδοσή του στη ν.ε. - Συζητούνται οι ιδέες και τα νοήματα του κειμένου με αξιοποίηση ή/και εμπλουτισμό των ερωτήσεων της σελ. 10 και αξιοποίηση των παράλληλων κειμένων της σελ. 100 και των ερωτήσεων που τα συνοδεύουν (σελ. 101). Μπορεί ως αφόρμηση της διδασκαλίας να επιλεγεί το πρώτο παράλληλο κείμενο (απόσπασμα από το ποίημα Ελένη του Γ. Σεφέρη). - Για τις εκδοχές του μύθου της Ελένης μπορεί να αξιοποιηθεί σχετικό κείμενο που επισυνάπτεται στα ερμηνευτικά σχόλια του εμπλουτισμένου βιβλίου μαθητή στο Ψηφιακό Σχολείο: http://ebooks.edu.gr/modules/ebook/show.p hp/DSGYM-C106/502/3268,13323/ 2. Το κείμενο που επέλεξε ο/η εκπαιδευτικός για τη διαγνωστική αξιολόγηση μπορεί να αξιοποιηθεί στο πλαίσιο της επανάληψης. 2. Ετυμολογικά, γραμματικοσυντακτικά φαινόμενα Επιλέγονται τα φαινόμενα τα οποία οι εκπαιδευτικοί κρίνουν ότι χρήζουν επανάληψης και εμπέδωσης από τους/τις μαθητές/τριες βάσει των αποτελεσμάτων της διαγνωστικής αξιολόγησης. στόχους που έχουν θέσει βάσει της διαγνωστικής αξιολόγησης. Από τις σελ. 11-13 του σχ. βιβλίου επιλέγουν από τις επαναληπτικές ασκήσεις εκείνες που υπηρετούν τους στόχους αυτούς. 2 η Δε θα διδαχθεί 3 η Δε θα διδαχθεί 4 η 1. Να αντιδιαστείλουν οι μαθητές/τριες τα πλεονεκτήματα της ειρήνης προς τις ολέθριες συνέπειες Το κείμενο της ενότητας (σελ. 30 σχ. βιβλίου) - Τα γλωσσικά σχόλια της σελ. 31 αξιοποιούνται στη διδακτική πράξη επιλεκτικά, με στόχο την κατανόηση του 1. Λεξιλόγιο – Ετυμολογικά. Με αφορμή τα κείμενα (της ενότητας και τα παράλληλα), οι εκπαιδευτικοί ασκούν τους/τις μαθητές/τριες στην παραγωγή και στη σύνθεση, καθώς και στην αναζήτηση ετυμολογικά 4 που επιφέρει ο πόλεμος. 2. Να προσδιορίσουν το είδος και τον σκοπό του κειμένου και να επισημάνουν τις λεξιλογικές και υφολογικές επιλογές του ρήτορα που υπηρετούν τον σκοπό αυτό. 3. Να δώσουν τη δική τους μεταφραστική εκδοχή. 4. Να ασκηθούν στην παραγωγή και στη σύνθεση λέξεων στην α.ε. και στη ν.ε. και να εμπλουτίσουν το λεξιλόγιό τους. 5. Να εμπεδώσουν τη σημασία, τις χρήσεις και τον σχηματισμό της ευκτικής ε.φ. και μ.φ. των βαρύτονων ρ. της α.ε., σε σχέση και με σημασιολογικά αντίστοιχες γλωσσικές μορφές της ν.ε. περιεχομένου του κειμένου και την απόδοσή του στη ν.ε. - Προτείνεται προσέγγιση του κειμένου μέσα από τον εντοπισμό λέξεων συναισθηματικά φορτισμένων και ζευγών αντίθετων εικόνων. - Συζητούνται οι ιδέες και τα νοήματα του κειμένου με αξιοποίηση ή/και εμπλουτισμό των ερωτήσεων της σελ. 32 και αξιοποίηση των παράλληλων κειμένων των σελ. 102- 104, καθώς και των ερωτήσεων που τα συνοδεύουν. Για επέκταση ή εμπλουτισμό της παραδοσιακής διδασκαλίας, βλ. το σενάριο « Ισοκράτους, Περί ειρήνης: οι μαθητές/τριες μιλούν για την ειρήνη» στο αποθετήριο εκπαιδευτικών σεναρίων «Πρωτέας»: http://proteas.greeklanguage.gr/scenario.html?sid=1593 συγγενών λέξεων. Δε θα διδαχθεί το Β΄ μέρος (σελ. 33-34 του σχ. βιβλίου) ως έχει. 2. Γραμματική. Η β΄ τάξη συνηρημένων ρημάτων (σελ. 34-37) δε θα διδαχθεί. Με δεδομένο ότι η ευκτική είναι έγκλιση που δεν απαντά στη ν.ε., κρίνεται σκόπιμη η εμπέδωσή της ξεχωριστά από τις υπόλοιπες εγκλίσεις που διδάσκονται στη Β΄ Γυμνασίου και οι οποίες παρουσιάζουν μορφικές και λειτουργικές αντιστοιχίες με τις ομώνυμες εγκλίσεις της ν.ε. - Με αναφορά στους τύπους «ἐξαρκέσειεν»και «γιγνοίμεθα», ο/η εκπαιδευτικός καθοδηγεί σταδιακά τους/τις μαθητές/τριες στην εξοικείωση με τις σημασίες, τις χρήσεις και τον σχηματισμό της ευκτικής. Πιο συγκεκριμένα: - Αξιοποιώντας το σχολικό Συντακτικό της Αρχαίας Ελληνικής, οι μαθητές/τριες επισημαίνουν τη σημασία και τις χρήσεις της ευκτικής και μελετούν σχετικά παραδείγματα. Είναι σημαντικό να δοθεί έμφαση στα παραδείγματα της ν.ε.. και να γίνουν αντιπαραθετικές επισημάνσεις. - Αξιοποιώντας τη σχολική Γραμματική της Αρχαίας Ελληνικής, οι μαθητές/τριες εξοικειώνονται με τον σχηματισμό της ευκτικής με την εξής πορεία: α) ευκτική ενεστώτα, μέλλοντα και αορίστου βαρύτονων ρ. ε.φ., β) ευκτική ενεστώτα, μέλλοντα και αορίστου βαρύτονων ρ. μ.φ., γ) ευκτική ενεστώτα και μέλλοντα του ρ. εἰμί και ευκτική παρακειμένου Στην περίπτωση της ευκτικής, έμφαση δίνεται σε ασκήσεις που ζητούν αναγνώριση τύπων (με ασκήσεις πολλαπλής επιλογής, αντιστοίχισης, συμπλήρωσης κενών) και όχι παραγωγή. βαρύτονων ρ. ε.φ. και μ.φ. - Ο/η εκπαιδευτικός με βάση τον τύπο «ἐξαρκέσειεν» μπορεί να αναφερθεί και στους πιο εύχρηστους αιολικούς τύπους (σε -ειας, - ειεν, -ειαν) για το β΄ και γ΄ ενικό και για το γ΄ πληθυντικό πρόσωπο ευκτικής αορίστου ε.φ. 5 η Δε θα διδαχθεί 6 η 1. Να αναγνωρίσουν οι μαθητές/τριες την παιδευτική αξία που απέδιδαν οι Αρκάδες και γενικά οι αρχαίοι Έλληνες στη μουσική. 2. Να συσχετίσουν τη σημασία και τον ρόλο της μουσικής στον αρχαίο κόσμο με τη θέση της στις μεταγενέστερες εποχές με έμφαση στη σημερινή. 3. Να αποδώσουν το περιεχόμενο του κειμένου στη ν.ε. 4. Να ασκηθούν στην παραγωγή και στη σύνθεση λέξεων στην α.ε. και στη ν.ε. και να εμπλουτίσουν το λεξιλόγιό τους. 5. Να εξοικειωθούν με τον σχηματισμό του Το κείμενο της ενότητας (σελ. 44 σχ. βιβλίου) - Ως αφόρμηση ο/η εκπαιδευτικός μπορεί να αξιοποιήσει Ηχογραφήσεις αρχαίας ελληνικής μουσικής: http://www.mmb.org.gr/page /default.asp?id=4129&la=1 - Τα γλωσσικά σχόλια της σελ. 45 αξιοποιούνται στη διδακτική πράξη επιλεκτικά, με στόχο την κατανόηση του περιεχομένου του κειμένου και την απόδοσή του στη ν.ε. - Προτείνεται διαγραμματική απεικόνιση του περιεχομένου του κειμένου με άξονες τα υποκείμενα «οἱ παῖδες» (αναδεικνύονται οι συγκεκριμένες δραστηριότητες των Αρκάδων) και «οἱ πάλαι» (αιτιολογείται το ενδιαφέρον των Αρκάδων και αναδεικνύονται τα οφέλη της μουσικής παιδείας). 1. Λεξιλόγιο – Ετυμολογικά. - Με αφορμή τα κείμενα (της ενότητας και τα παράλληλα), οι εκπαιδευτικοί μπορούν να εστιάσουν στον εμπλουτισμό του λεξιλογίου των μαθητών/τριών, αξιοποιώντας κυρίως λέξεις που έχουν σχέση με την τέχνη (μουσικήν, χορεύουσι, θεάτροις κτλ.). Η παραγωγή, η σύνθεση και η αναζήτηση ετυμολογικά συγγενών λέξεων ενδείκνυνται στην περίπτωση αυτή. - Προτείνεται η αξιοποίηση του σχολικού Λεξικού της Αρχαίας Ελληνικής, αλλά και ηλεκτρονικών λεξικών της Πύλης για την Ελληνική Γλώσσα: http://www.greeklanguage.gr/greekLang/index.html Δε θα διδαχθεί το Β΄ μέρος (σελ. 47 του σχ. βιβλίου) ως έχει. 2. Γραμματική Αόριστος β΄ Με επισήμανση των τύπων των κειμένων (αναφοράς και παράλληλων) «παρεισαγαγεῖν» και «εὗρον», ο/η εκπαιδευτικός καθοδηγεί σταδιακά τους/τις μαθητές/τριες στην εξοικείωση με τον σχηματισμό και την κλίση του αορίστου β΄ ε.φ. και μ.φ.. Εντοπίζονται οι ομοιότητες με τις καταλήξεις ενεστώτα και παρατατικού και δίνεται έμφαση στη σωστή χρήση τύπων του αορίστου β΄ στη ν.ε. (να προαγάγει, να συμβάλει κτλ.) Ενδεικτικά: Σελ. 51: 2, 3 4 αορίστου β΄ ε.φ. και μ.φ., προβαίνοντας σε συγκριτικές παρατηρήσεις με τη ν.ε., καθώς και την κλίση των ουσιαστικών ἡ γυνή και ὁ παῖς. - Για την καλύτερη νοηματική προσπέλαση του κειμένου, εκτός από τις ερωτήσεις της σελ.46 και όσες ο/η εκπαιδευτικός διατυπώσει συμπληρωματικά ή εναλλακτικά, συνιστάται και η αξιοποίηση των παράλληλων κειμένων των σελ. 105-106, καθώς και των ερωτήσεων που τα συνοδεύουν (σελ. 107). Για την ανάδειξη της διαχρονικής σημασίας της μουσικής με αφορμή το κείμενο, βλ. σχετικό διδακτικό σενάριο στο αποθετήριο εκπαιδευτικών σεναρίων «Πρωτέας»: http://proteas.greeklanguage.gr/scenario.html?sid =122. Τα ουσιαστικά ἡ γυνή και ὁ παῖς - Με επισήμανση των τύπων των κειμένων (αναφοράς και παράλληλων) «οἱ παῖδες» και «τούς παῖδας» και αξιοποιώντας τις καταλήξεις ουσιαστικών της γ΄ κλίσης, οι μαθητές/τριες γνωρίζουν την κλίση του ουσιαστικού ὁ παῖς και επισημαίνουν τις ιδιαιτερότητές του: στον τονισμό της γενικής πληθυντικού και στην κλητική ενικού. - Εκκινώντας από τη χρήση της γενικής «παίδων» στη ν.ε. (Νοσοκομείο Παίδων), ο/η εκπαιδευτικός μπορεί να ζητήσει από τους/τις μαθητές/τριες να βρουν και άλλους τύπους ουσιαστικών της α.ε. που απαντούν στο λόγιο χρηστικό επίπεδο της ν.ε. Με αναφορά στη φράση «Συν γυναιξί και τέκνοις» και την αξιοποίηση καταλήξεων της γ΄ κλίσης, οι μαθητές/τριες γνωρίζουν την κλίση του ουσιαστικού ἡ γυνή, επισημαίνοντας την ιδιαιτερότητα της κατάληξης της κλητικής ενικού. Η οριστική - επαναληπτική αντωνυμία δε θα διδαχθεί. 7 η Δε θα διδαχθεί 8 η 1. Να προσδιορίσουν οι μαθητές τον σκοπό της ενσωμάτωσης ενός μύθου σε έναν ρητορικό λόγο με πολιτικό περιεχόμενο και να αξιολογήσουν τη βαρύτητά του ως επιχειρήματος. 2. Να εντοπίσουν τις βασικές ιδέες του κειμένου και τις αξίες του αρχαίου ελληνικού κόσμου τις οποίες απηχούν. 3. Να αποδώσουν το περιεχόμενο του κειμένου στη ν.ε. 4. Να ασκηθούν στην παραγωγή και στη σύνθεση λέξεων στην α.ε. και στη ν.ε. και να εμπλουτίσουν το λεξιλόγιό τους. 5. Να εξοικειωθούν με τον σχηματισμό του παθητικού μέλλοντα και αορίστου. 6. Να προσδιορίσουν τη λειτουργία και τη μορφή του ποιητικού αιτίου σε σχέση και με τη ν.ε. Το κείμενο της ενότητας (σελ. 60 σχ. βιβλίου) - Τα γλωσσικά σχόλια της σελ. 61 αξιοποιούνται στη διδακτική πράξη επιλεκτικά, με στόχο την κατανόηση του περιεχομένου του κειμένου και την απόδοσή του στη ν.ε. - Για την καλύτερη νοηματική προσπέλαση του κειμένου, εκτός από τις ερωτήσεις της σελ. 62 και όσες ο/η εκπαιδευτικός διατυπώσει συμπληρωματικά ή εναλλακτικά, συνιστάται και η αξιοποίηση του παράλληλου κειμένου της σελ. 108, καθώς και των ερωτήσεων που το συνοδεύουν (σελ. 109). Για εμβάθυνση στο θέμα του σεβασμού προς τους γονείς στον αρχαίο κόσμο και σύγκριση με τη σύγχρονη εποχή, βλ. το ομώνυμο διδακτικό σενάριο στο αποθετήριο εκπαιδευτικών σεναρίων «Πρωτέας»: http://proteas.greeklanguage.gr/scenario.html?sid =1277 1. Λεξιλόγιο – Ετυμολογικά. Με αφορμή τα κείμενα (της ενότητας και το παράλληλο), οι διδάσκοντες ασκούν τους/τις μαθητές/τριες στην παραγωγή και στη σύνθεση. Δε θα διδαχθεί το Β΄ μέρος (σελ. 63-64 του σχ. βιβλίου) ως έχει. 2. Γραμματική. Παθητικοί χρόνοι φωνηεντόληκτων και αφωνόληκτων ρημάτων. - Με αφετηρία φράσεις της ν.ε. όπου χρησιμοποιούνται παθητικοί χρόνοι αλλά και τύπους των κειμένων (ἐγκατελήφθη, σωθῆναι, θαυμασθείς κτλ.), οι μαθητές/τριες εξοικειώνονται με τον σχηματισμό και την κλίση των παθητικών χρόνων. Οι αυτοπαθητικές αντωνυμίες δε θα διδαχθούν. 3. Σύνταξη. Ποιητικό αίτιο και παθητική σύνταξη. - Με αφετηρία παραδείγματα από τη ν.ε. και τύπους των κειμένων (αναφοράς και παράλληλου), οι μαθητές/τριες προσδιορίζουν τις μορφές και τη λειτουργία του ποιητικού αιτίου σε σύγκριση με τη ν.ε. Ενδεικτικά: Σελ. 68: 3 Ενδεικτικά: Σελ. 69: 6, 7 4 9 η 1. Να προσδιορίσουν οι μαθητές/τριες τη ροή της σκέψης του Σωκράτη και να διακρίνουν τα στάδια του επιχειρήματος που χρησιμοποιεί. 2. Να εκφράσουν τις απόψεις τους σχετικά με το θέμα της εφαρμογής των νόμων και τα κίνητρα που δίνονται από την εκάστοτε πολιτεία για την τήρησή τους. 3. Να μελετήσουν την α.ε. συγκριτικά με τη ν.ε. και να εμπλουτίσουν το λεξιλόγιό τους. 4. Να προσδιορίσουν τα είδη της σύνδεσης προτάσεων και να διακρίνουν τις δευτερεύουσες προτάσεις σε ονοματικές και επιρρηματικές, επισημαίνοντας ομοιότητες και διαφορές με τη ν.ε. Το κείμενο της ενότητας (σελ. 70 σχ. βιβλίου) - Το κείμενο δίνεται στους/τις μαθητές/τριες από τον/την εκπαιδευτικό σε μετάφραση όσο γίνεται πιο πιστή. - Οι μαθητές/τριες συγκρίνουν τη μετάφραση με το πρωτότυπο και επισημαίνουν κυρίως λέξεις που έχουν παρόμοια ή διαφορετική σημασία στην α.ε. και στη ν.ε. - Συζητούνται τα νοήματα του κειμένου με αναφορά σε σύγχρονα δεδομένα. - Για τον προσδιορισμό της δομής του επιχειρήματος, ο/η εκπαιδευτικός μπορεί να υπενθυμίσει στους/τις μαθητές/τριες όσα γνωρίζουν από το μάθημα της ΝΕΓ Β΄ Γυμνασίου για την Αξιολόγηση και διατύπωση επιχειρημάτων. - Κατά τον σχολιασμό του κειμένου δίνεται έμφαση σε κάθε ερώτηση ξεχωριστά και στον ρόλο της προσωποποίησης. Για μια διαχρονική θεώρηση των εννοιών του δικαίου και του νόμου με αφετηρία το κείμενο, βλ. το ομώνυμο 1. Λεξιλόγιο - Ετυμολογικά - Με αφορμή το κείμενο, οι εκπαιδευτικοί μπορούν να εστιάσουν στον εμπλουτισμό του λεξιλογίου των μαθητών/τριών, αξιοποιώντας κυρίως λέξεις που έχουν σχέση με τις έννοιες του νόμου και του δικαίου (νόμους, δίκην κτλ.). Η παραγωγή, η σύνθεση και η αναζήτηση ετυμολογικά συγγενών λέξεων ενδείκνυνται στην περίπτωση αυτή, όπως και η αξιοποίηση του σχολικού Λεξικού της Αρχαίας Ελληνικής ή ηλεκτρονικών λεξικών, όπως αυτών της Πύλης για την Ελληνική Γλώσσα. Δε θα διδαχθεί το Β΄ μέρος (σελ. 72-73 του σχ. βιβλίου) ως έχει. 2. Σύνταξη. Δε θα διδαχθούν τα είδη του μορίου ἄν. Τρόποι σύνδεσης προτάσεων - Με αφετηρία παραδείγματα από τη ν.ε. και αξιοποίηση του υλικού του κειμένου, οι μαθητές/τριες διακρίνουν τις προτάσεις σε κύριες και δευτερεύουσες. - Προσδιορίζουν τους τρόπους σύνδεσης προτάσεων με έμφαση στην παρατακτική και την υποτακτική σύνδεση. Αξιοποιείται εδώ και το διάγραμμα της σ. 131 του σχολ. βιβλίου αλλά και ο πίνακας της σελ. 195 του σχολικού Συντακτικού της Αρχαίας Ελληνικής. - Οι μαθητές/τριες διακρίνουν τις δευτερεύουσες προτάσεις με βάση τη συντακτική τους θέση σε ονοματικές και επιρρηματικές. Οι δευτερεύουσες ονοματικές προτάσεις δε θα διδαχθούν αναλυτικά. Ο/η εκπαιδευτικός ασκεί τους/τις μαθητές/τριες στον χωρισμό του κειμένου σε προτάσεις και στη διάκριση κύριων και δευτερευουσών προτάσεων (ονοματικών και επιρρηματικών). 2 διδακτικό σενάριο στο αποθετήριο εκπαιδευτικών σεναρίων «Πρωτέας»: http://proteas.greeklanguage.gr/scenario.html?sid =315. Το αρχαίο κείμενο της ενότητας θα αξιοποιηθεί για τη διδασκαλία της παρατακτικής – υποτακτικής σύνδεσης και των δευτερευουσών προτάσεων. Οι ενότητες 10, 11 και 12 δε θα διδαχθούν Η επανάληψη λεξιλογικών, ετυμολογικών και γραμματικοσυντακτικών φαινομένων συνιστάται να γίνει στο πλαίσιο της διδασκαλίας του κειμένου του Αρριανού Αλεξάνδρου Ανάβαση, το οποίο θα διδαχθεί κατά την περίοδο “16 Μαρτίου - Μάιος”. Σύνολο προβλεπόμενων διδακτικών ωρών
19 ΠΡΟΣΔΟΚΩΜΕΝΑ ΜΑΘΗΣΙΑΚΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ Οι μαθητές/τριες καθοδηγούνται να μπορούν να: α) Συζητούν ιδέες, απόψεις και προβλήματα της αρχαίας εποχής σε σχέση με αυτά της σύγχρονης, επισημαίνοντας τις συνέχειες ή τις ασυνέχειες. β) Αναγνωρίζουν τη διαχρονική εξέλιξη της ελληνικής γλώσσας και αντιλαμβάνονται τις διαφορές της α.ε. με τη ν.ε.. γ) Επισημαίνουν δομές στο αρχαίο κείμενο αντίστοιχες με εκείνες της ν.ε. δ) Αποδίδουν το αρχαίο κείμενο σε ορθό νεοελληνικό λόγο. ε) Αναγνωρίζουν ό,τι δεν επιβιώνει στη ν.ε. (αναγνωριστικός γραμματισμός) και σχηματίζουν ό,τι επιβιώνει, καθώς και ό,τι υπηρετεί το λόγιο χρηστικό επίπεδό της, σε ό,τι αφορά: - Τύπους των ουσιαστικών ἡ γυνή και ὁ παῖς - Τύπους της ευκτικής ε.φ. και μ.φ. βαρύτονων ρημάτων - Ρηματικούς και ονοματικούς τύπους του αορίστου β΄ ε.φ. και μ.φ. - Τύπους των παθητικών χρόνων - Τις μορφές και τη λειτουργία του ποιητικού αιτίου – την παθητική σύνταξη - Την παρατακτική και την υποτακτική σύνδεση προτάσεων - Τις δευτερεύουσες ονοματικές και επιρρηματικές προτάσεις (απλή διάκριση).
