Ενότητα 21 - Το κρητικό ζήτημα (1821-1905)
ΕΝΟΤΗΤΑ 21
Το κρητικό ζήτημα (1821-1905)
1821-1840: Η Κρήτη υπό τον έλεγχο του Μωχάμετ Άλι της Αιγύπτου.
1840-1913: Η Κρήτη υπό οθωμανική κυριαρχία.
Η Κρητική επανάσταση 1866-1869 και ο Οργανικός Νόμος:
1866-1869: ξέσπασε η Μεγάλη Κρητική Επανάσταση, η οποία καταπνίγηκε. Μία ομάδα επαναστατών στη μονή Αρκαδίου (8 Νοεμβρίου 1866) ανατινάχτηκε και το γεγονός αυτό προκάλεσε συγκίνηση σε Ελλάδα και Ευρώπη.
1868: παραχώρηση του Οργανικού Νόμου από τον σουλτάνο, που προέβλεπε:
· την πρόσληψη και χριστιανών υπαλλήλων στη διοίκηση,
· τη συμμετοχή χριστιανών αντιπροσώπων στη Γενική Διοίκηση,
· την ισοτιμία τουρκικής και ελληνικής γλώσσας,
· μεικτά δικαστήρια (χριστιανών και μουσουλμάνων).
Η επανάσταση 1878 και η Σύμβαση της Χαλέπας:
1878: νέα επανάσταση -> παραχώρηση από τον σουλτάνο της σύμβασης της Χαλέπας, σύμφωνα με την οποία:
- ο Γενικός Διοικητής θα μπορούσε να είναι και χριστιανός,
- στη Γενική Διοίκηση θα πλειοψηφούσαν οι χριστιανοί.
Στην Κρήτη θεσπίστηκε ένα καθεστώς ημιαυτονομίας.
1889: νέα επανάσταση -> κατάργηση της σύμβασης της Χαλέπας.
Η επανάσταση 1896-1897 και η Κρητική Πολιτεία:
1896: επανάσταση στην Κρήτη -> 1897: ελληνοτουρκικός πόλεμος, στον οποίο η Ελλάδα έχασε -> δημιουργία αυτόνομης Κρητικής Πολιτείας με ύπατο αρμοστή τον πρίγκιπα Γεώργιο και Υπουργό Δικαιοσύνης τον νέο πολιτικό Ελευθέριο Βενιζέλο.
1905: επανάσταση στο Θέρισο των Χανίων με επικεφαλής τους Ελ. Βενιζέλο, Κ. Φούμη και Κ. Μάνο -> Οι επαναστάτες κήρυξαν την ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα.
Ο Αλ. Ζαϊμης αντικατέστησε το Γεώργιο στο αξίωμα του Ύπατου Αρμοστή και η άμεση ανάμιξη των Δυνάμεων, που ήθελαν να διατηρηθεί η ισορροπία στην περιοχή, απέτρεψε την ένωση.
Η οριστική διευθέτηση του Κρητικού Ζητήματος θα γινόταν αργότερα (1913) με τον Βενιζέλο πρωθυπουργό της Ελλάδας.
Ενότητα 22 - Τα Βαλκάνια των αλληλοσυγκρουόμενων εθνικών επιδιώξεων
ΕΝΟΤΗΤΑ 22
Τα Βαλκάνια των αλληλοσυγκρουόμενων εθνικών επιδιώξεων
Η βαλκανική κρίση των ετών 1875-1878
· Επαναστάσεις στην Ερζεγοβίνη, τη Βοσνία, τη Βουλγαρία.
· Η Οθωμανική αυτοκρατορία απάντησε με μαζικές σφαγές.
· Η Ρωσία κήρυξε τον πόλεμο στην Οθωμανική αυτοκρατορία το 1877.
· Επαναστάσεις των ελληνικών πληθυσμών της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.
Η συνθήκη του Αγίου Στεφάνου (Φεβρουάριος 1878)
Δημιουργία της «Μεγάλης Βουλγαρίας».
Το συνέδριο του Βερολίνου (Ιούνιος 1878)
Ανάκληση των αποφάσεων της συνθήκης του Αγίου Στεφάνου.
Οι όροι του συνεδρίου του Βερολίνου:
· Η Μεγάλη Βουλγαρία διασπάται σε αυτόνομη Βουλγαρία και αυτόνομη Ανατολική Ρωμυλία υπό την επικυριαρχία του Σουλτάνου.
· Σερβία, Ρουμανία, Μαυροβούνιο κηρύχθηκαν ανεξάρτητα κράτη.
· Μακεδονία, Ήπειρος, Θράκη παρέμειναν στην Οθωμανική αυτοκρατορία.
· Η διοίκηση της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης ανατέθηκε στην Αυστροουγγαρία.
· Η Κύπρος παραχωρήθηκε στην Αγγλία.
Η Ενσωμάτωση της Θεσσαλίας και της Άρτας (1881)
Ήρθε μετά από διαπραγματεύσεις με την τουρκική πλευρά.
Η προσάρτηση της Α. Ρωμυλίας από τη Βουλγαρία (1885)
Οι Βούλγαροι το 1885 προσάρτησαν την Ανατολική Ρωμυλία, παραβιάζοντας τους όρους της Συνθήκης του Βερολίνου.
Το Μακεδονικό Ζήτημα και ο Μακεδονικός αγώνας:
Μακεδονικό ζήτημα: η διεκδίκηση της Μακεδονίας από Έλληνες, Βούλγαρους και Σέρβους στα τέλη του 19ου και στις αρχές του 20ου αιώνα που οδήγησε σε σύγκρουση, η οποία εκδηλώθηκε αρχικά ως αγώνας για τον έλεγχο της εκπαίδευσης και της θρησκευτικής συνείδησης των Μακεδόνων και σύντομα πήρε ένοπλη μορφή.
1893: ίδρυση της Μακεδονικής Επαναστατικής Οργάνωσης (ΕΜΕΟ).
1895: σχηματισμός της Ανώτατης Μακεδονικής Επιτροπής (Komitet).
1896-1897: δραστηριοποίηση των πρώτων ελληνικών ένοπλων ομάδων και προσωπικοτήτων, όπως οι Καραβαγγέλης, Δραγούμης, Κορομηλάς.
1898: οργάνωση στη Μακεδονία ένοπλων ομάδων Βουλγάρων, των κομιτατζήδων.
1903: οργάνωση από την ΕΜΕΟ της εξέγερσης του Ίλιντεν.
1904: άφιξη στη Μακεδονία Ελλήνων αξιωματικών, με ξεχωριστή μορφή τον Παύλο Μελά.
Το κίνημα των Νεοτούρκων 1908
Νεότουρκοι: Τούρκοι αξιωματικοί και διανοούμενοι που ίδρυσαν την οργάνωση Ένωση και Πρόοδος, προτάσσοντας την εθνική αντί για τη θρησκευτική τους ταυτότητα, και εκδήλωσαν το 1908 κίνημα με φιλελεύθερες ιδέες στη Θεσσαλονίκη, υποχρεώνοντας το Σουλτάνο να παραχωρήσει σύνταγμα.
Ενότητα 29 : Οι Βαλκανικοί Πόλεμοι (1912-1913)
Οι αιτίες :
- Οι ελπίδες ότι οι Νεότουρκοι θα έδιναν δικαιώματα στους αλλοεθνείς διαψεύστηκαν. Η Οθωμανική Αυτοκρατορία επεδίωκε τον πλήρη εκτουρκισμό του κράτους της. Έτσι, αναζωπυρώθηκαν τα εθνικά αισθήματα των Ελλήνων, των Βουλγάρων και των Σέρβων, που ήθελαν να προστατεύσουν τους ομοεθνείς τους από τους Νεότουρκους και να πάρουν εδάφη από την Οθωμανική Αυτοκρατορία.
- Η Γερμανία (με την οικονομική διείσδυση στην Οθωμανική Αυτοκρατορία από τα τέλη του 19ουαιώνα), η Ιταλία (που το 1911 είχε επιτεθεί στην τουρκική Λιβύη και από το 1912 κατείχε τα πρώην τουρκικά Δωδεκάνησα) και η Αυστροουγγαρία (που είχε αναλάβει από το 1878 τη διοίκηση της τουρκικής Βοσνίας-Ερζεγοβίνης και από το 1908 την προσάρτησε) έπλητταν τα συμφέροντα των Άγγλων, των Γάλλων και των Ρώσων στην Οθωμανική Αυτοκρατορία.
Οι συμμαχίες
Στην αρχή ο Βενιζέλος ακολούθησε ήπια τακτική απέναντι στις προκλήσεις των Νεότουρκων επειδή εκτιμούσε ότι η Ελλάδα δεν ήταν έτοιμη για πόλεμο. Αργότερα όμως, βλέποντας ότι ο πόλεμος πλησιάζει έκανε συμμαχία (την άνοιξη του 1912) με τη Βουλγαρία, τη Σερβία και το Μαυροβούνιο.
Ο Α’ ΒΑΛΚΑΝΙΚΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ (Οκτώβριος 1912 – Μάιος 1913)
Η αφορμή
Στις αρχές Οκτωβρίου του 1912 οι Βαλκάνιοι σύμμαχοι ζήτησαν από τον σουλτάνο να σέβεται τα δικαιώματα των χριστιανικών εθνοτήτων που ζούσαν στην Τουρκία και να προχωρήσει σε μεταρρυθμίσεις προς όφελός τους. Ο σουλτάνος φάνηκε απρόθυμος κι αυτή ήταν η αφορμή του πολέμου.
Οι κινήσεις των συμμάχων
- Ο ελληνικός στρατός με αρχηγό τον διάδοχο Κωνσταντίνο εισέβαλε στη Μακεδονία κι άρχισε να απελευθερώνει αρκετές περιοχές της.
- Οι Σέρβοι κατέλαβαν τα Σκόπια και το Μοναστήρι και έφτασαν ως το Δυρράχιο της σημερινής Αλβανίας.
- Οι Βούλγαροι κατέλαβαν την Ανατολική Μακεδονία και τη Δυτική Θράκη, φθάνοντας έξω από την Κωνσταντινούπολη. Παράλληλα κατευθύνονταν προς τη Θεσσαλονίκη.
Οι ελληνικές επιτυχίες
Μπροστά στον κίνδυνο οι Βούλγαροι να καταλάβουν τη Θεσσαλονίκη, ο Βενιζέλος πίεσε τον Κωνσταντίνο και τελικά τον έπεισε, παρά τις αντιρρήσεις του να κινηθεί γρήγορα προς την Θεσσαλονίκη. Πράγματι, ο ελληνικός στρατός πρόλαβε τους Βούλγαρους και απελευθέρωσε την πόλη το απόγευμα της 26ης Οκτωβρίου του 1912. Λίγες μέρες αργότερα έφτασε στη Θεσσαλονίκη ο βασιλιάς Γεώργιος. Στη συνέχεια, ο ελληνικός στρατός απελευθέρωσε και τα Ιωάννινα (22 Φεβρουαρίου 1913) και εξασφάλισε τον έλεγχο όλης της Ηπείρου.
Επιμέλεια : Νίκος Μελιγκώνης
