ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΗ ΓΡΑΦΗ ΣΤΟ ΓΥΜΝΑΣΙΟ

ΠΗΓΗ http://www.ekebi.gr/fakeloi/lexika/yfos.htm#[11] ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΥΦΟΥΣ
Ιδέα: Το σύστημα κάθε γλώσσας αποτελεί ένα σύνολο σχέσεων που καθορίζονται από ένα πεπερασμένο αριθμό κανονικοτήτων, οι οποίες περιγράφονται στα εγχειρίδια κωδικογράφησης μιας γλώσσας (Γραμματική, Συντακτικό) και σπάνια δίνουν πληροφορίες για τις περίπλοκες και πολυσύνθετες κανονικότητες του ύφους. Το ύφος είναι αποτέλεσμα της οριοθετημένης με κανόνες δημιουργικότητας του χρήστη μιας γλώσσας και γίνεται διακριτό από έναν επαρκή χρήστη της ίδιας γλώσσας. Στη λογοτεχνία, το ύφος του συγγραφέα αποτελεί όχι μόνο το αναγνωριστικό στοιχείο της καλλιτεχνικής του ταυτότητας, αλλά και πολλές φορές ο παράγοντας που τον καταξιώνει ως καλλιτεχνικό δημιουργό. Στην καθημερινή μας ζωή χρησιμοποιούμε λόγο προφορικό και γραπτό επενδύοντάς τον κάθε φορά με διαφορετικό ύφος, ανάλογα με τους παράγοντες που συμμετέχουν στην εκάστοτε συνθήκη επικοινωνίας (συμμετέχοντες, σκοπός, θέμα, αποτέλεσμα κτλ.). Στόχοι της δραστηριότητας που ακολουθεί είναι να κατανοήσουν οι μαθητές την ύπαρξη διαφορετικών υφών, το διαφορετικό αποτέλεσμα που έχουν αυτά και, σε τελευταία ανάλυση, τη δημιουργικότητα της γλώσσας. Η πραγματοποίηση: Γίνεται μια αναφορά στην ανάγκη του ανθρώπου να παραστήσει και να αναπαραστήσει στοιχεία του περιβάλλοντός του (ζώα, άνθρωποι κτλ.), ανάγκη η οποία γέννησε το θέατρο. Έρχονται οι μαθητές σε επαφή με κείμενα θεατρικών έργων. Η όλη διαδικασία επικεντρώνεται στο βασικό παράγοντα της θεατρικής διαδικασίας, τον ηθοποιό, και το κείμενο. Δίνεται σε κάθε μαθητή χωριστά ένα κείμενο από τις “Ασκήσεις ύφους” του Ρ. Κενώ. Οι μαθητές διαβάζουν. Όταν τους ζητηθεί να πουν τι λένε τα κείμενα, διαπιστώνουν ότι όλα έχουν το ίδιο περιεχόμενο αλλά διαφορετικό ύφος. Ανατρέχουν οι μαθητές σε λογοτεχνικά βιβλία (ποιητικά, συλλογές διηγημάτων, ανθολογίες), διαβάζουν τα κείμενα σιωπηρά και, στη συνέχεια, επιχειρούν να διερευνήσουν και να εξηγήσουν το ύφος. Σχεδιάζεται μια μικρή παράσταση, όπου ο κάθε συμμετέχων-ηθοποιός αναλαμβάνει να πει το ίδιο συμβάν (επίκαιρο) με διαφορετικό ύφος. Αν υπάρχει δυνατότητα, προβάλλεται μέρος ενός επεισοδίου από τη σειρά “Δέκα μικροί Μήτσοι” του Λ. Λαζόπουλου. Διερευνώνται μέσω της συζήτησης τα κειμενικά στοιχεία που διαφοροποιούν τους χαρακτήρες. Η διαδικασία επεκτείνεται και στο ύφος των ανθρώπων-με τη βοήθεια συγκεκριμένων κειμένων-και στο ύφος του χρόνου, δηλαδή οι διάφορες εναλλαγές του χρόνου στο διάστημα της ημέρας και ανάλογα με τις εποχές.
Σενάριο
Το θέατρο
Ο άνθρωπος από τότε που εμφανίστηκε στη γη αγωνίζεται να επιβιώσει, αλλά και να βελτιώσει τη ζωή του…και, όπως φαίνεται, ο αγώνας αυτός δεν έχει τέλος. Έτσι, από πολύ νωρίς ένιωσε την ανάγκη να ξεφύγει από τη μονοτονία της εργασίας και τα καθημερινά προβλήματα που τον βασάνιζαν και προσπάθησε να εφεύρει ορισμένους τρόπους να διασκεδάσει. Παράλληλα, ο άνθρωπος ένιωσε την ανάγκη να παραστήσει και να αναπαραστήσει έμψυχα και έμψυχα στοιχεία που τον περιβάλλουν. Έτσι, δημιουργήθηκαν τα πρώτα βήματα του θεάματος και της έκφρασης. Λένε οι επιστήμονες ότι οι αρχαίοι Έλληνες, ήδη από παλιά, συγκεντρώνονταν σε πλατείες και παρακολουθούσαν ένα είδος θεατρικών παραστάσεων, που ήταν αφιερωμένες στο θεό Διόνυσο. Μέσα από παρόμοιες λατρευτικές εκδηλώσεις θα πρέπει να δημιουργήθηκε σε διάφορους πολιτισμούς αυτό που ονομάζουμε σήμερα θέατρο. Καθώς περνούσαν τα χρόνια και καθώς το υιοθετούσαν ως πολιτιστική έκφραση οι λαοί που ανήκαν σε διάφορους πολιτισμούς το θέατρο γνώρισε διάφορες μορφές. [1] [2]
Το θέατρο πήρε στην πορεία του διάφορες μορφές. Ένα πράγμα μόνο δεν άλλαξε· και αυτό είναι οι άνθρωποι που συμμετέχουν σε αυτό, οι ηθοποιοί. Στα αρχαία χρόνια τους ονόμαζαν υποκριτές, γιατί υποκρίνονταν ρόλους άλλων ανθρώπων, φανταστικών ή πραγματικών, οι Γερμανοί τους ονομάζουν “παίκτες (δημιουργούς) θεάματος” (Schauspieler), οι Άγγλοι και οι Γάλλοι έχουν για τους ηθοποιούς μια λέξη που στα ελληνικά θα τη μεταφράζαμε “δημιουργό” (actor, acteur). Στη γλώσσα μας η λέξη ηθοποιός σημαίνει αυτόν που δημιουργεί χαρακτήρες (ήθη). Ο ηθοποιός, λοιπόν, είναι ένας δημιουργός, που υποδυόμενος κάτι άλλο προσφέρει θέαμα σε αυτούς που τον βλέπουν. Ένας καλός ηθοποιός ρίχνει φως στο χαρακτήρα που αναπαριστά. Γι' αυτό υπάρχει ένα ελληνικό τραγούδι που λέει “Ηθοποιός σημαίνει φως” [3]. Και για να πετύχει ο ηθοποιός αυτό το δύσκολο έργο χρησιμοποιεί, εκτός από την ενδυμασία, το βάψιμο, τις ιδιαίτερες τεχνικές και το κείμενο. Το κείμενο θα πρέπει να είναι γραμμένο με τέτοιο τρόπο, ώστε να βοηθά τον ηθοποιό να παραστήσει το χαρακτήρα που υποδύεται. Δεν μπορεί, για παράδειγμα, να παίζει ένα μικρό παιδί και να μιλά σαν γέρος 70 χρονών. Πρέπει να είναι προσαρμοσμένο στο πρόσωπο που εννοείται ότι θα μιλά. [4] [5][6]
Το ύφος του λόγου Κάθε συγγραφέας, λοιπόν, είτε γράφει θεατρικό έργο είτε ένα μυθιστόρημα, προσπαθεί να δώσει στα λόγια των χαρακτήρων που παρουσιάζει το ύφος που φαντάζεται ότι χρησιμοποιούν τα άτομα αυτά. Έτσι, όταν, για παράδειγμα, θέλει να παρουσιάσει έναν κύριο με υψηλή θέση στην κοινωνία και μακρόχρονη εκπαίδευση, που απευθύνεται σε μια ομάδα συναδέλφων του στο πλαίσιο ενός σεμιναρίου, τον βάζει να χρησιμοποιεί ορισμένες λέξεις λόγιες, εκφράσεις ευγένειας, αρκετές δευτερεύουσες προτάσεις και αυστηρή σειρά. Αν όμως θέλει να παρουσιάσει μια κυρία χαμηλής μόρφωσης, η οποία απευθύνεται στις φίλες της σε μια φιλική συγκέντρωση, θα τη βάλει να χρησιμοποιεί λέξεις της καθημερινής ομιλίας, πολλές επαναλήψεις, πολλά επιφωνήματα θαυμασμού και έκπληξης, λίγες δευτερεύουσες προτάσεις και πολλές παρεκβάσεις.   [7] [8] [9]
Το ύφος του ανθρώπου Ύφος δεν έχουν μόνο τα κείμενα. Ύφος έχουν και οι άνθρωποι. Ύφος μόνιμο, αλλά και ύφος ανάλογα με την περίσταση. Άλλοι είναι συνέχεια χαμογελαστοί και άλλοι συνέχεια μελαγχολικοί. Οι ίδιοι όμως άνθρωποι γίνονται, ανάλογα με την περίσταση, άλλοτε σοβαροί, άλλοτε απότομοι, άλλοτε ευγενικοί κτλ. [10] [11] Το ύφος του χρόνου Εκείνος που αλλάζει συχνά ύφος είναι ο χρόνος. Άλλοτε είναι αισιόδοξος (λαμπερός ήλιος), άλλοτε σοβαρός (συννεφιά), άλλοτε θλιμμένος (βροχή), άλλοτε παιχνιδιάρης (εναλλαγή ήλιου και συννεφιάς), άλλοτε σκληρός (πολύ κρύο) και άλλοτε χαμογελαστός (ηλιόλουστο πρωινό). [12]

(Οδηγίες)
[1] Διαβάζονται ορισμένα κείμενα, που αναφέρονται στο θέατρο στην Ινδία,        στην Αρχαία Ελλάδα, στη Ρώμη, το θέατρο στην Αναγέννηση κτλ., τα οποία περιλαμβάνονται σε βιβλία της βιβλιοθήκης (π.χ. εγκυκλοπαίδειες, εγκυκλοπαιδικά λεξικά κ.ά.)
[2] Δίνονται αποσπάσματα από διάφορα θεατρικά έργα και οι μαθητές προσπαθούν να τα δραματοποιήσουν
[3] Αν υπάρχει δυνατότητα, ακούγεται το τραγούδι του Μ. Χατζιδάκη “Ηθοποιός σημαίνει φως”.
[4] Δίνονται τα κείμενα από τις “Ασκήσεις ύφους” του Ρ. Κενώ.
[5] Καλούνται οι μαθητές να ζωγραφίσουν τα πρόσωπα, τα οποία εννοείται ότι παριστάνονται
[6] Δείχνονται οι ζωγραφιές και κρίνουν οι υπόλοιποι μαθητές το κατά πόσο σχετίζονται με το κείμενο
[7] Διαβάζονται αποσπάσματα από διάφορα βιβλία της βιβλιοθήκης
[8] Καλούνται οι μαθητές να δραματοποιήσουν κάποιους χαρακτήρες
[9] Αν υπάρχει δυνατότητα, προβάλλονται αποσπάσματα από την τηλεοπτική σειρά “Δέκα μικροί Μήτσοι” του Λάκη Λαζόπουλου.
[10] Διαβάζονται αποσπάσματα από το βιβλίο του Α. Λασκαράτου “Ιδού ο άνθρωπος”.
[11] Δίνονται κείμενα, στα οποία περιγράφεται το ύφος ορισμένων προσώπων.
[12] Διαβάζεται το ποίημα “Το ύφος μιας μέρας” του Γ. Σεφέρη.