Η ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΖΩΗ ΣΤΗΝ ΑΘΗΝΑ ΜΕΤΑ ΤΟΥΣ ΠΕΡΣΙΚΟΥΣ ΠΟΛΕΜΟΥΣ
Υπήρχαν δύο κόμματα στην Αθήνα. Το δημοκρατικό και το αριστοκρατικό. Το πολίτευμα εξελίσσεται και γίνεται ακόμα πιο δημοκρατικό από όσο ήταν στην εποχή του Κλεισθένη.
ΤΟ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΟ ΚΟΜΜΑ (ΕΦΙΑΛΤΗΣ, ΠΕΡΙΚΛΗΣ)
Το 462 π.Χ. εμφανίζεται στην πολιτική σκηνή της Αθήνας ο Περικλής. Βρίσκεται στο πλευρό του Εφιάλτη (αρχηγός του δημοκρατικού κόμματος). Ήταν η εποχή που το δημοκρατικό κόμμα κατάφερνε να εξοστρακίσει τον Κίμωνα, παίρνοντας την εξουσία.
Ένα από τα πρώτα μέτρα που πήρε ο Εφιάλτης ήταν να αφαιρέσει εξουσίες από τον Άρειο Πάγο (προπύργιο του συντηρητισμού). Λίγο αργότερα ο Εφιάλτης δολοφονήθηκε και ο Περικλής έγινε αρχηγός του δημοκρατικού κόμματος.
Ο ΠΕΡΙΚΛΗΣ
Πίστευε ότι οι πολίτες έπρεπε να είναι ίσοι απέναντι στο νόμο και να ζούν άνετα. Γι’ αυτό πήρε κάποια μέτρα :
Έδωσε μισθό (οικονομική βοήθεια) στους πιο φτωχούς για να μπορούν να παρακολουθούν τις συνεδριάσεις της Εκκλησίας του Δήμου.
Καθιέρωσε τα θεωρικά (χρήματα που έδινε η πολιτεία στους φτωχούς για να πηγαίνουν θέατρο).
Άρχισε η ανοικοδόμηση μεγάλων δημόσιων έργων.
ΟΙ 2 ΣΥΝΘΗΚΕΣ ΕΙΡΗΝΗΣ
1)Με τους Πέρσες : Η ειρήνη του Καλλία με την οποία οι Αθηναίοι γίνονται κυρίαρχοι στο Αιγαίο.
2)Με τους Σπαρτιάτες : Οι Τριακονταετείς Σπονδαί (446 π.Χ.)
Ενότητα 2: ‘Το Δημοκρατικό Πολίτευμα σταθεροποιείται –
Ο Περικλής και το Δημοκρατικό Πολίτευμα’ (σελ. 71-72)
ΔΙΔΑΚΤΙΚΟΙ
ΣΤΟΧΟΙ
Επιδιώκεται
οι μαθητές/-ήτριες:
Να γνωρίσουν την πορεία της εξέλιξης του
αθηναϊκού πολιτεύματος και να εξηγήσουν πώς οι μεταρρυθμίσεις του Εφιάλτη
και του Περικλή προώθησαν τον εκδημοκρατισμό της αθηναϊκής πολιτείας
Να αντιληφθούν τη διαμάχη του
αριστοκρατικού και του δημοκρατικού «κόμματος» μέσα στην πόλη-κράτος των
Αθηνών
Να συλλάβουν τη σημασία της προσωπικότητας
του ηγέτη στη διαμόρφωση του δημοκρατικού πολιτεύματος της Αθήνας
Να κατανοήσουν την έννοια της δημοκρατίας
(ετυμολογία, ορισμός) και να εντοπίσουν τα κύρια χαρακτηριστικά του
αθηναϊκού δημοκρατικού πολιτεύματος μέσα από την κριτική επεξεργασία
γραπτών και ψηφιακών πηγών
Να κατανοήσουν τα κύρια χαρακτηριστικά της
πολιτικής του Περικλή
Να περιγράψουν την προτομή του Περικλή και
να εξετάσουν αν η εικονιστική αποτύπωση του προσώπου αποδίδει
χαρακτηριστικά της προσωπικότητάς του
Να συγκρίνουν την αρχαία αθηναϊκή
δημοκρατία με τις σύγχρονες δημοκρατίες (ως προς το μέγεθος, τη λειτουργία
και τους πολίτες)
Να συνειδητοποιήσουν τη σημασία του
δημοκρατικού πολιτεύματος για την πολιτική, οικονομική και πολιτιστική
ανάπτυξη των αρχαίων πόλεων-κρατών
Να υιοθετήσουν μία θετική στάση απέναντι
στη δημοκρατία εν γένει
Να εξοικειωθούν με τη χρήση των λογισμικών
(Διαδίκτυο, Επεξεργαστής κειμένου, λογισμικό παρουσίασης) - «ψηφιακός
γραμματισμός»
Να εργαστούν ομαδικά και να παρουσιάσουν
τα αποτελέσματα της εργασίας τους σε μορφή Word, Excelκαι
Power-Point
Να συνθέσουν τα συμπεράσματα των εργασιών
τους σε μία τελική ηλεκτρονική αφίσα, που θα αναρτηθεί στην ιστοσελίδα του
σχολείου
ΜΕΘΟΔΟΣ
Συνδυασμός
αφήγησης με κατευθυνόμενο διάλογο, σιωπηρή εργασία και ομαδική συνθετική
εργασία (ομαδοσυνεργατική μάθηση)
ΧΩΡΟΣ
Αίθουσα
διδασκαλίας (ιδεατά, η αίθουσα διδασκαλίας της Ιστορίας, όπου υπάρχουν ήδη
χάρτες, μέσα προβολών, Η/Υ.), ή/και Εργαστήριο Πληροφορικής, Αίθουσα Προβολών
και Πολυμέσων
ΦΑΣΕΙΣ
- ΠΟΡΕΙΑ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ
- Για
την ολοκλήρωση του μαθήματος και των δραστηριοτήτων θα αφιερωθούν συνολικά 3
διδακτικές ώρες με την εξής κατανομή:
1η διδακτική ώρα (Αφόρμηση:
Ο 5ος αι. π.Χ. συχνά αναφέρεται στην ιστορία ως ‘Χρυσός Αιώνας του Περικλή’. Τι νομίζετε
ότι δηλώνει αυτός ο χαρακτηρισμός; Γιατί συνδέεται μία ολόκληρη εποχή με το
όνομα ενός ηγέτη; Σύνδεση εποχής με ηγέτη (σημασία προσωπικότητας στις
ιστορικές εξελίξεις),
σύνδεση
με τα προηγούμενα, εισαγωγή στο νέο κεφάλαιο)
2η διδακτική ώρα
(Χωρισμός σε 3 ομάδες των 8 ατόμων, ονοματοδοσία των ομάδων/απονομή ρόλων, διανομή
και επεξεργασία φύλλων εργασίας στο εργαστήριο πληροφορικής, καταγραφή
συμπερασμάτων)
3η διδακτική ώρα (Παρουσίαση
πορισμάτων έρευνας των ομάδων στην ολομέλεια της τάξης, κρίσεις, επίλυση
αποριών, συζήτηση, σχέδια για πιθανή επίσκεψη στον αρχαιολογικό χώρο της Αρχαίας
Αγοράς, προτάσεις για ανάρτηση πόστερ στην αίθουσα/ηλεκτρονικής αφίσας στην
ιστοσελίδα του σχολείου με θέμα την αθηναϊκή δημοκρατία)
ΜΕΣΑ
Σχολικό
εγχειρίδιο, χάρτης της κλασικής Αθήνας, μαυροπίνακας, εικόνες και παραθέματα-πηγές
βιβλίου, 4 φύλλα εργασίας, Διαδίκτυο, DVD«Οι Έλληνες: η ιστορία ενός θαύματος»,
εκπαιδευτικό λογισμικό (OΔημόσιος & Ιδιωτικός Βίος στην
Αρχαία Ελλάδα), επεξεργαστής κειμένου (Word), λογιστικά φύλλα (Excel), λογισμικό παρουσίασης (Powerpoint)
ΔΙΑΘΕΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ
ΕΝΟΤΗΤΑΣ
-
Πολιτική Αγωγή
-
Γλώσσα (αρχαία και νέα ελληνική/ ξένες γλώσσες)
-
Ιστορία τέχνης (πορτραίτο)
-
Γεωγραφία (χάρτης)
-
Πληροφορική (πλοήγηση στο Διαδίκτυο)
ΟΜΑΔΕΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ
Α) Η ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΠΕΡΙΚΛΗ
Β) ΤΑ ΠΟΛΙΤΕΙΑΚΑ ΟΡΓΑΝΑ & ΟΙ ΘΕΣΜΟΙ
ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΪΚΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ
Γ) ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΑΡΧΑΙΑΣ & ΣΥΓΧΡΟΝΗΣ
ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ
Δ) ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ, ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ
ΚΑΙ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗΣ ΖΩΗΣ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΣ (Επέκταση)
§ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ (ενδεικτική)
Ξενόγλωσση
Barringer,
M., & Hurwit, J.M. (eds.), Periklean
Athens and its legacy: problems and perspectives, Texas 2005
Bowra,
C.M., Periclean Athens, London
1971
Burn,
A., Pericles and Athens, London
1948
Farrar,
C., Origins of democratic thinking:
the invention of politics in classical Athens, Cambridge 1988
Finley,
M.I., Democracy ancient and modern,
London 19852
Podlecki,
A.J., Perikles and his circle, London
1998
Rhodes,
P.J., Athenian Empire, Oxford
1985
Samons,
L.J. (ed.), The Cambridge Companion
to the Age of Pericles, Cambridge 2007
Schachermeyer,
F., Perikles, Stuttgart 1969
Stadter,
P.A., A Commentary on Plutarch’s
Pericles, London 1989
Ελληνόγλωσση
§Αριστοτέλους,
Αθηναίων Πολιτεία, μετάφρ. Α. Σιδέρη, εκδ. ΑΓΡΑ,
Αθήνα 2000
1. Διαβάστε το άρθρο Ο Περικλής και η αθηναϊκή Δημοκρατία και απαντήστε στις ερωτήσεις που ακο λου θούν. 2. Δείτε την παρουσίαση Το πολί τευ μα και η κοινωνία στα χρόνια του Περικλή
Η πολιτική ζωή της Αθήνας, μετά τη λήξη των Περσικών πολέμων,
κυριαρχείται από δύο
ανταγωνιστικά πολιτικά κόμματα, το αριστοκρατικό και το δημοκρα
τικό. Το πολίτευμα, ό
πως το οργάνωσε ο Κλεισθένης, συνεχώς εξελίσσεται, χάνει το συ
ντηρητικό του χαρακτή
ρα, γίνεται όλο και περισσότερο δημοκρατικό. Τα πρόσωπα, όσο
ισχυρά και αν είναι, υπο
τάσσονται στις θελήσεις του συνόλου. Ο Μιλτιάδης και ο Θεμιστο
κλής, οι δύο πρωταγωνιστές των Περσικών πολέμων, πεθαίνουν ο
ένας στη φυλακή και ο άλλος στην εξορία. Οι κύριοι εκπρόσωποι
της νέας
πολιτικής γενιάς, αν και ανήκουν σε αντίπαλες πολιτικές μερίδες,
όπως ο Κίμων και ο Περι
κλής, δέχονται να είναι απλώς οι προικισμένοι υπηρέτες της κοινότη
τας. Η νομιμοφροσύ
νη του Κίμωνα στο δημοκρατικό πολίτευμα είναι παροιμιώδης. Ο ίδι
ος δέχεται αδιαμαρτύ
ρητα τον εξοστρακισμό του το 461 π.Χ. και, όταν η πατρίδα τον α
νακαλεί, τίθεται επικεφα
λής του στόλου των Αθηναίων κατά την τελευταία τους επιχείρηση
εναντίον των Περ
σών, για να πεθάνει πολιορκώντας τη Σαλαμίνα της Κύπρου και να
νικήσει, έστω και νε
κρός, τους Πέρσες (449 π.Χ.). Ο ίδιος ο Περικλής δεν είναι παρά ο πρώτος ανάμεσα στους πολίτες. Η μεγαλύτερη δόξα για τον Περικλή είναι ότι, πα
ρόλο που κυριάρχησε
για πολλά χρόνια στον πολιτικό στίβο της Αθήνας και συγκέντρω
σε στα χέρια του εκτε
ταμένες εξουσίες, ποτέ δεν ξέφυγε από τη δημοκρατική νομιμό
τητα.
Ο ΠΕΡΙΚΛΗΣ,
ΕΝΑΣ
ΜΕΓΑΛΟΣ
Η
ΓΕ
ΤΗΣ
Προτομή του Περικλή, ρωμαϊκό αντίγραφο του πρωτότυπου έργου του γλύπτη Κρησίλα. Συλλογή Mansell. Ο οραματισμός του άνδρα αντανακλάται στα χαρακτηριστικά του.
Ο Περικλής είχε μεγάλο κύρος και μεγάλες ικανότητες, και αποδείχτηκε φανερότατα ανώτερος
χρημάτων. Ήταν γι’
αυτό σε θέση να συγκρατεί το λαό, χωρίς να περιορίζει την ελευθερία του. Δεν παρασυρόταν από
τον λαό, αλλά
εκείνος τον καθοδηγούσε. Δεν προσπαθούσε να αποκτήσει επιρροή με παράνομα μέσα και δεν κολά
κευε το πλήθος
με ρητορείες και είχε τόσο μεγάλο κύρος, ώστε μπορούσε να τους εναντιωθεί και να προκαλέσει την
οργή τους.
Όταν καταλάβαινε ότι οι συμπολίτες του, από υπεροψία, γίνονταν υπερβολικά τολμηροί, ενώ δεν το
επέτρεπαν οι περι
στάσεις, τους συγκρατούσε φοβίζοντάς τους με τα λόγια του κι όταν τους έβλεπε φοβισμένους χωρίς
λόγο, τους
έδινε θάρρος. Έτσι η πολιτεία φαινομενικά ήταν δημοκρατία, ενώ πραγματικά την κυβερνούσε ο
πρώτος της πολίτης.
Θουκυδίδης, Ιστορία, Α, 96 (μετ. Άγγ. Βλάχου
Το πολιτικό πρόγραμμα του Περικλή
Ο Περικλής, γόνος του παλαιού γένους των Αλκμεωνιδών και μα
θητής του φιλόσοφου Αναξαγόρα, εμφανίζεται για πρώτη φορά
στον πολιτικό ορίζοντα της Αθήνας στο πλευρό του Εφιάλτη, του
ηγέτη του δημοκρατικού κόμματος, το 462 π.Χ. Τότε, το δημοκρατ
ικό κόμμα, εκμεταλλευόμενο την ατυχή ανάμειξη του Κίμωνα στην επανάσταση των Μεσση
νίων ειλώτων στη Σπάρτη, κατορθώνει να εξοστρακίσει τον Κίμω
να και να πάρει την εξουσία. Εφιάλτης και Περικλής θα αγωνι
στούν για τη δημοκρατικότερη εξέλιξη του πολιτεύματος. Ο αγώ
νας τους θα κορυφωθεί με την αφαίρεση, από τον Άρειο Πάγο,
που ήταν το προπύργιο του συντηρητισμού, κάθε πολιτικής
εξουσίας, καθώς και του αποκλειστικού προνομίου της απονομής
της δικαιοσύνης. Μετά τη δολοφονία του Εφιάλ
τη και την πολιτική αποδυνάμωση του Κίμωνα, ο Περικλής, ως αρ
χηγός του δημοκρατικού κόμματος, θα αρχίσει να εφαρμόζει το
προσωπικό του πολιτικό πρόγραμμα. Για τον Περικλή δημοκρατία
σημαίνει ισότητα όλων των πολιτών απέναντι στο νόμο αλλά
συγχρόνως και δυνατότητα για όλους να διάγουν μια άνετη ζωή. Καθιερώνει τη μισθοφορία, ένα είδος οικονομικής ενίσχυσης
για
τους απορότερους, ώστε να μπορούν, απερίσπαστοι, να παρακολουθούν τις συνεδριάσεις της Εκκλησίας του Δήμου και να ασκούν τα πολιτικά τους δικαιώματα. Ακόμη και οι φτωχότεροι είχαν τη δυνατότητα να καταλαμβάνουν πολιτεια
κά αξιώματα. Επιπλέον, η Πολιτεία αναπτύσσει θεσμούς κοινωνικής προστασίας και πληρώνει, για τους απόρους, το αντίτιμο του εισιτηρίου τους για την είσοδό τους στο θέατρο (θεωρικά χρήματα). Ακόμη ο Περικλής συλλαμβάνει το σχέδιο της ανοικοδόμησης μεγάλων δημόσιων έργων, τα οποία θα προσφέρουν εργασία σε πολλούς και θα αλλάξουν την όψη της πόλης. Η πόλη της Αθηνάς θα μεταμορφωθεί.
ΤΙ ΕΙΝΑΙ Η
ΔΗ
ΜΟ
ΚΡΑΤΙΑ;
(μιλάει ο Περικλής)
«Το πολίτευμα που έχουμε δε γυρεύει να πάρει τους νόμους από
τους ξένους πιο πολύ
είμαστε εμείς το παράδειγμα σε μερικούς παρά που ξεσηκώνου
με ό,τι κάνουν οι άλλοι. Το όνομά της, επειδή δε ζούμε στη ριγμένοι πάνω στους λίγους παρά στους περισσότερους, είναι η κυ ριαρχία του δήμου, δημοκρατία.»
Θουκυδίδης, Ιστορία, Β’ 37, 1
(μετ. Ι.Θ. Κακριδή)
Η υπογραμμισμένη φράση είχε προταθεί να αποτελέσει την
προμετωπίδα του προ
οιμίου του Συντάγματος της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Οι λόγοι
του Περικλή διασχί
ζουν τους αιώνες και φωτίζουν την εποχή μας.
Ο ΑΡΕΙΟΣ ΠΑΓΟΣ ΧΑΝΕΙ ΤΙΣ ΕΞΟΥΣΙΕΣ ΤΟΥ
Όσο μεγάλωνε η επιρροή του δημοκρατικού κόμματος και πήρε στα χέρια του την αρχηγία ο Εφιάλτης, πολιτικός που είχε τη φήμη του αδωροδόκητου και του δίκαιου, άρχισε πόλεμο με τον Άρειο Πάγο. Και στην αρχή καθαίρεσε πολλούς από τους Αρειοπαγίτες κατηγορώντας τους για κακή διαχείριση. Έπειτα αφαίρεσε από τη βουλή του Αρείου Πάγου όλα τα πρόσθετα προνόμια, με τα οποία αυτή ήταν ουσιαστικά ο φρουρός του πολιτεύματος, και άλλες από τις εξουσίες τις παραχώρησε στη βουλή των Πεντακοσίων, άλλες στην Εκκλησία του Δήμου και στα δικαστήρια.
Ποια φράση του κειμένου δείχνει τη συμπάθεια του Αριστοτέλη προς τον Άρειο Πάγο;
Η Ειρήνη του
Καλλία εξα
σφαλίζει για
τους Αθηναί
ους την ειρή
νη με τους
Πέρ
σες και την
απόλυτη κυ
ρι
αρ
χία στο Αιγαί
ο. Οι σχέ
σεις
με τη Σπάρ
τη, οι οποίες
με
τά την πτώ
ση του Κίμω
να
ήταν αρκετά
ταραγμένες,
εξομαλύνο
νται με τη
σύνα
ψη της Τρια
κονταετούς
Ε
ιρήνης (446
π.Χ., Τριακο
ντούτεις
Σπονδαί).
Έτσι η
Αθήνα, απε
ρίσπαστη,
θα
ασχοληθεί
με την υλο
ποίη
ση ενός υψη
λού πολιτιστι
κού, καλ
λιτεχνικού
και παι
δευτικού ορά
ματος.
Ερωτή
σεις
-Δρα
στηριό
τητες
1. Με ποια μέτρα ο Πε ρικλής προχω ρεί στον εκδη μοκρατισμό του αθηναϊ κού πολιτεύ ματος;
2. «Λακεδαιμό νιοι κρίνουσι βοῆ και οὐ ψή φω»: Να μετα φράσετε τη φράση αυτή του Θουκυδί δη και να ανα λύσετε το νόη μά της.
3. Ο Πλού ταρ χος (Περι κλής, κεφ. 12) ανα φέ ρει ότι για την κατα σκευή δη μόσιων έργων εργάστη καν: «μα ραγκοί, γλύπτες, απλοί μαρμαράδες, χαλκουργοί, βα φείς, χρυσοχόοι, υφαντουργοί, ζωγράφοι, τορνευτές, χαράκτες, μεταφορείς θάλασσας και στεριάς, εργάτες». Καταγράψτε κάποιες ευεργετικές συνέπειες για το κοινωνικό σύνολο από την εκτέλεση μεγάλων έργων. Προσκομίστε αντιπροσωπευτικά παραδείγματα από την περιοχή σας.
Ιστορία Α Γυμνασίου Ο Περικλής και το δημοκρατικό πολίτευμα
Η πολιτική ζωή στην Αθήνα μετά τους περσικούς πολέμους.
Υπήρχαν δύο κόμματα στην Αθήνα.
Το δημοκρατικό και το αριστοκρατικό.
Το αριστοκρατικό με αρχηγό τον Κίμωνα και το δημοκρατικό με αρχηγό τον Περικλή.
Ο Μιλτιάδης και ο Θεμιστοκλής έχουν πεθάνει ο ένας στη φυλακή και ο άλλος στην εξορία.
Ο Κίμωνας, αν και αριστοκράτης, υποτάσσεται στη δημοκρατία. Δέχεται τον εξοστρα κισμό του το 461 π. Χ. και, όταν η Αθήνα τον ανακαλεί, τίθεται επικεφαλής του στό λου των Αθηναίων εναντίον των Περσών και πεθαίνει στη Σαλαμίνα της Κύπρου.
Ο Περικλής, παρόλο που απέκτησε μεγάλη εξουσία, υποστήριζε πάντα το δημοκρατ ικό πολίτευμα, ήταν ο πρώτος ανάμεσα στους πολίτες.
Το δημοκρατικό κόμμα (Εφιάλτης -Περικλής)
Το 462 π.Χ. εμφανίζεται στην πολιτική σκηνή της Αθήνας ο Περικλής. Βρίσκεται στο πλευρό του Εφιάλτη (αρχηγός του δημοκρατικού κόμματος).
Ήταν η εποχή που το δημοκρατικό κόμμα κατάφερνε να εξοστρακίσει τον Κίμωνα, παίρνοντας την εξουσία.
Ένα από τα πρώτα μέτρα που πήρε ο Εφιάλτης ήταν να αφαιρέσει εξουσίες από τον Άρειο Πάγο (προπύργιο του συντηρητισμού).
Λίγο αργότερα ο Εφιάλτης δολοφονήθηκε και ο Περικλής έγινε αρχηγός του δημοκρα τικού κόμματος.
Ο Περικλής
Πίστευε ότι οι πολίτες έπρεπε να είναι ίσοι απέναντι στο νόμο και να ζούν άνετα. Γι’
αυτό πήρε κάποια μέτρα :
Έδωσε μισθό (οικονομική βοήθεια) στους πιο φτωχούς για να μπορούν
να παρακολουθούν τις συνεδριάσεις της Εκκλησίας του Δήμου.
Καθιέρωσε τα θεωρικά (χρήματα που έδινε η πολιτεία στους φτωχούς
για να πηγαίνουν θέατρο).
Άρχισε η ανοικοδόμηση μεγάλων δημόσιων έργων.
Οι δύο συνθήκες ειρήνης
Με τους Πέρσες : Η ειρήνη του Καλλία με την οποία οι Αθηναίοι γίνονται κυρίαρ
χοι στο Αιγαίο.
Με τους Σπαρτιάτες : Οι Τριακονταετείς Σπονδαί (446 π.Χ.)
