Αρχαία β γυμνασίου ,συντακτικό ,

πηγη :https://www.slideshare.net/katerina60/118-46145519

ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ

Το αντικείμενο [τα βασικά]

Στην ενότητα αυτή θα ασχοληθούμε με το αντικείμενο στα αρχαία ελληνικά.

Παράλληλα θα δίνονται παραδείγματα και στα Νέα Ελληνικά (ΝΕ)

Τι είναι το αντικείμενο;

Αντικείμενο είναι ο όρος της πρότασης που δηλώνει το πρόσωπο, το ζώο ή το πράγμα στο οποίο μεταβαίνει (πηγαίνει) ή στο οποίο αναφέρεται η ενέργεια του υποκειμένου.

Ας εξηγήσουμε λίγο αυτά τα πολύπλοκα με δύο παραδείγματα στα ΝΕ και μετά στα ΑΕ

Ο Ηρακλής	σκοτώνει	το λιοντάρι
υποκείμενο	ρήμα	αντικείμενο

Όπως φαίνεται στο παράδειγμα το υποκείμενο (Ο Ηρακλής) κάνει μια ενέργεια (σκοτώνει). Η ενέργεια αυτή μεταβαίνει (πηγαίνει) στη λέξη λιοντάρι (στο αντικείμενο).

(Τώρα ο Ηρακλής πατάει το σκοτωμένο λιοντάρι)

Ο Νίκος	δέρνει	τον Πέτρο
υποκείμενο	ρήμα	αντικείμενο

(Εδώ ο Πέτρος κλαίει)

Όπως φαίνεται στο παράδειγμα το υποκείμενο (Ο Νίκος) κάνει μια ενέργεια (δέρνει). Η ενέργεια αυτή μεταβαίνει (πηγαίνει) στη λέξη τον Πέτρο (στο αντικείμενο)

Ὁ Σωκράτης	διδάσκει	τὴν ἀρετήν.
υποκείμενο	ρήμα	αντικείμενο

Όπως φαίνεται στο παράδειγμα το υποκείμενο (Ὁ Σωκράτης) κάνει μια ενέργεια (διδάσκει). Η ενέργεια αυτή μεταβαίνει (πηγαίνει) στη λέξη τὴν ἀρετήν (στο αντικείμενο)

Ας το σκεφτούμε και διαφορετικά, λίγο πιο κουτσομπολίστικα!

Έστω ότι έρχεται κάποιος και μας λέει: «Ο Νίκος δέρνει».

Είναι φανερό ότι δεν καταλαβαίνουμε και πολλά πράγματα.

Καταλάβαμε ότι ο Νίκος, δηλαδή το υποκείμενο κάνει μια ενέργεια δέρνει, (άρα το ρήμα είναι ενεργητικό) αλλά δεν ξέρουμε ποιον, γι' αυτό θα ρωτήσουμε:

ποιον δέρνει ο Νίκος; δηλαδή θέλουμε να μάθουμε το αντικείμενο!

Η απάντηση που θα πάρουμε είναι: «Ο Νίκος δέρνει τον Πέτρο».

Τώρα τα μάθαμε όλα. Ξέρουμε και το υποκείμενο και το αντικείμενο!

Όπως βλέπεις το συντακτικό είναι οι ερωτήσεις που θα έκανε ένας περίεργος, ένας κουτσομπόλης.

Ελπίζω τώρα να έγινε περισσότερο κατανοητό!

Συμπέρασμα: Για να μάθεις συντακτικό, μάθε να ρωτάς!

Σε ποια πτώση μπαίνει το αντικείμενο;

Το αντικείμενο στα αρχαία ελληνικά μπαίνει στις πλάγιες πτώσεις, δηλ. γενική, δοτική και αιτιατική. 

Οἱ Ἀθηναῖοι ἐπιμελοῦντο τῆς πόλεως. > γενική (μτφρ. Οι Αθηναίοι φρόντιζαν την πόλη.)

Οἱ Ἀθηναῖοι ἐπείθοντο τοῖς νόμοις > δοτική< (μτφρ. Οι Αθηναίοι υπάκουαν στους νόμους)

Οἱ Ἀθηναῖοι ἐπολέμησαν τοὺς Πέρσας > αιτιατική (μτφρ. Οι Αθηναίοι πολέμησαν τους Πέρσες)

ΠΡΟΣΟΧΗ: Πάντα να θυμάσαι ότι

το υποκείμενο του ρήματος βρίσκεται σε πτώση ονομαστική

το αντικείμενο βρίσκεται στις πλάγιες πτώσεις, τη γενική, τη δοτική και την αιτιατική.

Στα ΝΕ το αντικείμενο μπαίνει στη γενική και την αιτιατική. (Δεν υπάρχει δοτική) π.χ.

Ο Γιώργος μοιάζει του πατέρα > αντικείμενο σε γενική

Ο Γιώργος αγαπάει την Ελένη > αντικείμενο σε αιτιατική

Όλα τα ρήματα έχουν αντικείμενο; Οι διαθέσεις του ρήματος - Ενεργητικά μεταβατικά ρήματα

Η απάντηση είναι ΟΧΙ. Αντικείμενο έχουν τα ρήματα που δηλώνουν ενέργεια και αυτή η ενέργεια φεύγει από το υποκείμενο και πηγαίνει κάπου αλλού.

Τα ρήματα αυτά λέγονται ενεργητικά μεταβατικά.

Ενεργητικά λέγονται τα ρήματα που σημαίνουν ότι το υποκείμενό τους κάτι κάνει, ενεργεί

Ενεργητικά μεταβατικά λέγονται τα ρήματα που σημαίνουν ότι η ενέργεια του υποκειμένου μεταβαίνει (πηγαίνει) σε ένα πρόσωπο, ζώο ή πράγμα, διαφορετικό από το υποκείμενο.

α) Οἱ πολέμιοι ἐδῄουν τὴν χώραν. (μτφρ.: Οι εχθροί λεηλατούσαν τη χώρα.)

Το ρήμα ἐδῄουν δηλώνει ότι το υποκείμενο (οἱ πολέμιοι) ενεργεί και η ενέργεια πηγαίνει στο αντικείμενο (χώραν), άρα είναι ενεργητικό μεταβατικό.

Εδώ θα πρέπει να θυμίσουμε ότι υπάρχουν και ρήματα που ενεργούν, η ενέργειά τους όμως δεν πηγαίνει σε κάποιον άλλο, παρά επιστρέφει στο ίδιο το υποκείμενο, π.χ.

το ρήμα χτενίζομαι δηλώνει ενέργεια, μόνο που η ενέργεια δεν πάει σε κάποιον άλλον, δηλ. στο αντικείμενο, αλλά επιστρέφει στο ίδιο το υποκείμενο. Τα ρήματα αυτά λέγονται μέσα.

β) Οὕτως οἱ Κερκυραῖοι ἐτάξαντο (μτφρ.: Μ' αυτόν τον τρόπο παρατάχτηκαν οι Κερκυραίοι)

Το ρήμα ἐτάξαντο δηλώνει ότι το υποκείμενο ενεργεί, μόνο που η ενέργεια δεν πηγαίνει σε κάποιον άλλο, απλώς επιστρέφει στο υποκείμενο. Το ρήμα δεν είναι ενεργητικό μεταβατικό. Είναι μέσο

Μια άλλη κατηγορία ρημάτων είναι εκείνα που δηλώνουν βέβαια ενέργεια, μόνο που την ενέργεια αυτή δεν την κάνει το υποκείμενο αλλά κάποιος άλλος. Μάλιστα, την ενέργεια τη δέχεται το υποκείμενο. Με άλλα λόγια το υποκείμενο πάσχει. Γι' αυτό το λόγο λέγονται παθητικά.

γ) Οὗτοι ἐπαιδεύθησαν ὑπὸ τῶν πατέρων. (μτφρ.: Αυτοί μορφώθηκαν από τους πατέρες)

Το ρήμα ἐπαιδεύθησαν  δηλώνει ενέργεια, μόνο που την ενέργεια δεν την κάνει το υποκείμενο (οὗτοι). Το υποκείμενο δέχεται την ενέργεια που την κάνουν οἱ πατέρες. Το ρήμα δεν είναι ενεργητικό μεταβατικό. Είναι παθητικό.

Τελευταία κατηγορία ρημάτων είναι αυτά που το υποκείμενό τους ούτε ενεργεί ούτε πάσχει· απλώς βρίσκεται σε μία κατάσταση. Τα ρήματα αυτά λέγονται ουδέτερα.

δ) Οὗτοι ἠδέως ἐκοιμήθησαν. (μτφρ.: Αυτοί κοιμήθηκαν ευχάριστα)

Το ρήμα ἐκοιμήθησαν δε δηλώνει καμιά ενέργεια. Το υποκείμενο (οὗτοι) δεν ενεργεί ούτε δέχεται κάποια ενέργεια· απλώς βρίσκεται σε μια κατάσταση. Το ρήμα είναι ουδέτερο.

ΕΠΑΝΑΛΗΨΗ: Αντικείμενο παίρνουν τα ενεργητικά μεταβατικά ρήματα.

Πώς βρίσκουμε το αντικείμενο σε μια πρόταση;

1. Καταρχάς σε μια πρόταση θα πρέπει να βρούμε το ρήμα.

2. Στη συνέχεια θα πρέπει να βρούμε το υποκείμενο, προσέχοντας το πρόσωπο του ρήματος. Αν το ρήμα είναι στο α' ή β' πρόσωπο του ενικού ή του πληθυντικού αριθμού, τότε το υποκείμενο είναι εύκολο να το βρούμε, γιατί θα είναι μία από τις προσωπικές αντωνυμίες: ἐγώ, ἐσύ, ἡμεῖς, ὑμεῖς. Αν όμως το ρήμα βρίσκεται στο γ' ενικό ή στο γ' πληθυντικό πρόσωπο, τότε ρωτάμε ποιος, ποια, ποιο + ρήμα ή ποιοι, ποιες, ποια + ρήμα.

3. Ελέγχουμε αν το ρήμα είναι ενεργητικό μεταβατικό.

4. Αν είναι ενεργητικό μεταβατικό, τότε θα ρωτήσουμε για το αντικείμενο με τις ερωτήσεις:

τι + ρήμα + υποκείμενο ή

ποιον + ρήμα + υποκείμενο ή

σε ποιον + ρήμα + υποκείμενο π.χ.

α) Ὁ Ἀγησίλαος ἐδίωκε ἐκείνους. (μτφρ. Ο Αγησίλαος κατεδίωκε εκείνους.)

1. Το ρήμα είναι το ἐδίωκε και βρίσκεται στο γ' ενικό πρόσωπο.

2. Ρωτάμε: ποιος ἐδίωκε; = Ὁ Ἀγησίλαος > υποκείμενο.

3. Το ρήμα είναι ενεργητικό μεταβατικό.

4. Ρωτάμε: ποιον (ή τι) ἐδίωκε ὁ Ἀγησίλαος; = ἐκείνους > αντικείμενο.

β) Οἱ ἵπποι φέρουσιν τοὺς καρποὺς ἐκ τοῦ ἀγροῦ. (μτφρ. Τα άλογα φέρνουν τους καρπούς από τον αγρό.)

1. Το ρήμα είναι το φέρουσιν και βρίσκεται στο γ' πληθυντικό πρόσωπο.

2. Ρωτάμε: ποιοι φέρουσιν; = Οἱ ἵπποι > υποκείμενο.

3 Το ρήμα είναι ενεργητικό μεταβατικό.

4. Ρωτάμε: τι φέρουσιν οἱ ἵπποι = τοὺς καρπούς > αντικείμενο.

γ) Οἱ παῖδες φέρουσιν πέπλον τῇ Ἀθηνᾷ. (μτφρ. Τα παιδιά φέρνουν τον πέπλο στην Αθηνά.)

1. Το ρήμα είναι το φέρουσιν και βρίσκεται στο γ' πληθυντικό πρόσωπο.

2. Το ρήμα είναι ενεργητικό μεταβατικό.

3. Ρωτάμε: ποιοι φέρουσιν; = Οἱ παῖδες > υποκείμενο.

4. Ρωτάμε: τι φέρουσιν οἱ παῖδες = πέπλον > αντικείμενο.

4. Ρωτάμε: σε ποιον (ή ποιον) φέρουσιν οἱ παῖδες = τῇ Ἀθηνᾷ > αντικείμενο.

ΠΡΟΣΟΧΗ. Είναι απαραίτητο να ακολουθούμε με θρησκευτική ευλάβεια την παραπάνω μέθοδο, αν θέλουμε να έχουμε σίγουρα αποτελέσματα. Τα πάντα είναι θέμα μεθόδου. Βεβαίως, δε βλάπτει και λίγο διάβασμα!

 Ήρθε η ώρα για μια άσκηση  (Εύκολη είναι, μην αγχώνεσαι!)

Μονόπτωτα και δίπτωτα ενεργητικά μεταβατικά ρήματα

Στα παραδείγματα που είδαμε υπάρχουν ρήματα που παίρνουν αντικείμενο σε μια πτώση, π.χ.

φέρουσιν τοὺς καρποὺς (αιτιατική),

και ρήματα που παίρνουν δύο αντικείμενα σε δύο διαφορετικές πτώσεις, π.χ.

φέρουσιν πέπλον (αιτιατική) τῇ Ἀθηνᾷ (δοτική).

Τα ρήματα που παίρνουν αντικείμενο σε μια μόνο πτώση λέγονται μονόπτωτα (μόνο μία πτώση), ενώ τα ρήματα που παίρνουν αντικείμενο σε δύο διαφορετικές πτώσεις λέγονται δίπτωτα (δύο πτώσεις)

Αν είναι έτσι, τότε θα έχουμε τους εξής συνδυασμούς:

Μονόπτωτα: αντικείμενο σε:

γενική δοτική αιτιατική

Δίπτωτα: αντικείμενο σε:

γενική και δοτική αιτιατική και γενική αιτιατική και δοτική αιτιατική και αιτιατική

Πριν να μελετήσουμε αναλυτικά όλες τις περιπτώσεις, θα πρέπει να ξεκαθαρίσουμε μερικά ζητήματα.

Ας δούμε κάποια παραδείγματα:

α) Οἱ ἵπποι φέρουσιν τὸν σῖτον καὶ τοὺς καρποὺς ἐκ τοῦ ἀγροῦ. (μτφρ. Τα άλογα φέρνουν το σιτάρι και  τους καρπούς από τον αγρό.)

Στο παραπάνω παράδειγμα έχουμε δύο αντικείμενα, τα οποία βρίσκονται και τα δύο σε πτώση αιτιατική.

Το ερώτημα που μπαίνει είναι: Τι είδους είναι το ρήμα φέρουσιν; μονόπτωτο ή δίπτωτο.

Την απάντηση θα τη βρούμε αν θυμηθούμε τι είπαμε για τα μονόπτωτα. Μονόπτωτα είναι τα ρήματα παίρνουν αντικείμενο σε μία μόνο πτώση. Δε μας ενδιαφέρει αν τα αντικείμενα είναι ένα ή πολλά. Μας ενδιαφέρει να βρίσκονται στην ίδια πτώση και να είναι της ίδιας ποιότητας. Άρα, το ρήμα φέρουσιν είναι μονόπτωτο, γιατί α) παίρνει αντικείμενα σε μία μόνο πτώση, (στην αιτιατική στο παράδειγμα) και β) τα αντικείμενα είναι παρόμοια μεταξύ τους.

β) Σωκράτης εδίδασκε τοὺς παῖδας τὴν ἀρετήν. (μτφρ. Ο Σωκράτης δίδασκε στα παιδιά την αρετή.)

Στο παραπάνω παράδειγμα έχουμε δύο αντικείμενα, τα οποία βρίσκονται και τα δύο σε πτώση αιτιατική.

Το ερώτημα που μπαίνει είναι: Τι είδους είναι το ρήμα ἐδίδασκε; μονόπτωτο ή δίπτωτο.

Στη συγκεκριμένη περίπτωση, αν σκεφτούμε βιαστικά θα πούμε ότι το ρήμα είναι μονόπτωτο, γιατί παίρνει δύο αντικείμενα σε πτώση αιτιατική. Εδώ είναι και το λάθος. Γιατί θα πρέπει να σκεφτούμε αν είναι και παρόμοια μεταξύ τους, ή για να το πούμε αλλιώς τι φανερώνουν τα δύο αντικείμενα. Αν το προσέξουμε καλύτερα διαπιστώνουμε ότι: α) το αντικείμενο τοὺς παῖδας φανερώνει πρόσωπο, ενώ β) το αντικείμενο τὴν ἀρετήν φανερώνει πράγμα. Άρα δεν είναι παρόμοια μεταξύ τους. Άρα το ρήμα εδίδασκε δεν είναι μονόπτωτο αλλά δίπτωτο!

Ελπίζω να καταλαβαίνεις ...

Αφού καταλαβαίνεις, κάνε την άσκηση. Ακόμη κι αν δεν καταλαβαίνεις πάλι να την κάνεις, γιατί θα σε βοηθήσει. Δεν έπαθε τίποτα κανείς από τις ασκήσεις.

Άιντε μην καθυστερείς... πάτα εδώ.  Είναι μια άσκηση για δύο αντικείμενα και την πτώση τους!

Περισσότερα για τα μονόπτωτα και τα δίπτωτα ρήματα θα βρεις στην επόμενη ενότητα.

Ποιες λέξεις χρησιμοποιούνται ως αντικείμενο;

Ως αντικείμενο χρησιμοποιούνται:

α) Ουσιαστικό, π.χ.

ΑΕ: Ὁρῶ τὸν ἄνδρα.

ΝΕ: Βλέπω τον άνδρα

β) επίθετο, π.χ.

ΑΕ: Μίσει τοὺς δειλούς.

ΝΕ: Να μισείς τους δειλούς.

γ) αντωνυμία, π.χ.

ΑΕ: Ταῦτα ἐποίουν.

ΝΕ: Αυτά έκαναν

δ) αριθμητικό, π.χ.

ΑΕ: Κῦρος ἔτρεψεν εἰς φυγὴν τοὺς ἐξακισχιλίους.

ΝΕ: Ο Κύρος έτρεψε σε φυγή τους 6.000

ε) μετοχή, π.χ.

ΑΕ: Οἱ Ἑλληνες οὐκ ἐγίγνωσκον τα ποιούμενα.

ΝΕ: Οι Έλληνες δεν ήξεραν (τα γενόμενα-τα καμωμένα) αυτά που γίνονταν.

στ) απαρέμφατο, π.χ.

ΑΕ: Οὐκ ἐδύναντο ἐλθεῖν

ΝΕ:

ζ) λέξη ή φράση με άρθρο (ουσιαστικοποιημένη), π.χ.

ΑΕ: Οἱ Ἕλληνες οὐχ ἐώρων τοὺς ἐκεῖθεν τοῦ ποταμοῦ.

ΝΕ: Οι Έλληνες δεν έβλεπαν τους πέρα από τον ποταμό.

η) ολόκληρη πρόταση, π.χ.

ΑΕ: Οὗτοι ἔλεγον ὅτι πρὸς ἐσπέρας ἥξοι τὸ στράτευμα.

ΝΕ: Αυτοί έλεγαν ότι κατά το βράδυ θα έρθει ο στρατός.

Επειδή σου άρεσε το αντικείμενο και θέλεις να μάθεις κι άλλα πάτα εδώ

Ασκήσεις

Να βρεις το ρήμα το υποκείμενο και το αντικείμενο των παρακάτω προτάσεων 

Στις παρακάτω φράσεις να βρείτε τα αντικείμενα των προτάσεων και να χαρακτηρίσετε τα ρήματα ως μονόπτωτα ή δίπτωτα 

Να εντοπίσεις τα αντικείμενα των ρημάτων στο κείμενο 

Να βρεις το ρήμα, το υποκείμενο και το αντικείμενο 

Να βρεις τα αντικείμενα των προτάσεων 

Να βρείτε το ρήμα, το υποκείμενο και το αντικείμενο (Α' 11, 3η) 

Να βρείτε τα υποκείμενα και τα αντικείμενα των ρημάτων των παρακάτω φράσεων (Β' 1, 5η) 

Να βρείτε τα αντικείμενα στις παρακάτω πρ. (Α' 11, 5η) 

Να συμπληρώσετε τις καταλήξεις που λείπουν και να βρείτε τα αντικείμενα (Α' 11, 6η) 

Να βρείτε το ρήμα, το υποκείμενο και το αντικείμενο στις παρακάτω πρ. και στη συνέχεια να μεταφέρετε τα αντικείμενα στην ίδια πτώση του άλλου αριθμού (Α' 11, 8η) 

Να μελετήσετε το παρακάτω κείμενο και να προσπαθήσετε, με βάση όσα ξέρετε μέχρι τώρα, να βρείτε τις λέξεις που είναι αντικείμενα: (Α' Λυκείου) 

Βιβλιογραφία

Συντακτικό Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας Α', Β', Γ' Γυμνασίου, Πολυξένη Μπίλλα, ΟΕΔΒ, Αθήνα, Έκδοση Α 2007

Συντακτικό της Αρχαίας Ελληνικής, Α. Β. Μουμτζάκης, ΟΕΔΒ, Αθήνα, Έκδοση 2006

Συντακτικό της Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας (σε 66 ενότητες), Ν.Σπ. Ασωνίτη, Β.Δ. Αναγνωστόπουλου, Αθήνα χ.χ.

Συντακτικό της Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας, Λιναρδής Ιωάννης, εκδ. Χατζηθωμά, Θεσσαλονίκη, 2009

Συντακτικό της Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας, Καραδήμος Ιωάννης, εκδ. Φίλιππος, Θεσσαλονίκη, 1992

Συντακτικόν της Ελληνικής Γλώσσης, Κωνσταντίνος Σ. Κατεβαίνης, εκδ. Παπαδήμα, Αθήνα, 1978

Πύλη για την Ελληνική Γλώσσα

© Γιάννης Παπαθανασίου

Το Αντικείμενο στην Αρχαία Ελληνική

Συντακτικό Αρχαίων

Από Stratilio

ΣΥΝΤΑΣΣΟΝΤΑΙ ΜΕ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ ΣΕ ΑΙΤΙΑΤΙΚΗ ΠΤΩΣΗ:

1.     Ρήματα που σημαίνουν ωφέλεια ή βλάβη με λόγους ή έργα:

ὀνίνημι, ὠφελῶ,εὐεργετῶ, εὖ ποιῶ, βλάπτω, ἀδικῶ, εὖ λέγω, εὐλογῶ, κακῶς ποιῶ, κακῶς λέγω, λοιδορῶ, κολακεύω, κακοποιῶ, κακουργῶ, θωπεύω, θεραπεύω, τιμωροῦμαι (=τιμωρώ).

2. Ρήματα καταδίωξης ή απόδρασης: θηρῶ, θηρεύω, διώκω, ἐνεδρεύω, φεύγω, ἀποφεύγω, ἀποδιδράσκω, ζηλῶ.

3. Ρήματα διαφόρων σημασιών: φθάνω, λανθάνω, ἐπιλείπω, μένω, περιμένω, ὄμνυμι, ἐπιορκῶ, κελεύω, οἰκῶ, σπεύδω, θαρρῶ, σιγῶ, σιωπῶ.

4. Ρήματα αμετάβατα που χρησιμοποιούνται ως μεταβατικά: αἰδοῦμαι,

αἰσχύνομαι, φυλάττομαι, εὐλαβοῦμαι, ἐκπλήττομαι, καταπλήττομαι,

δακρύω, κλαίω, φοβοῦμαι, δέδοικα, οἰμώζω, θρηνῶ, ποθῶ, πενθῶ, ἀλγῶ.

5. Τα ρήματα: ὁρῶ, κρατῶ (+αιτιατική=νικώ), ἀγαπῶ, ποθῶ, φιλῶ, ακούω (+αιτιατική, δηλώνεται έμμεση αντίληψη), αἰσθάνομαι (+αιτιατική

κάποιες φορές, π.χ. ᾔσθετο βοήν).

ΣΥΝΤΑΣΣΟΝΤΑΙ ΜΕ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ ΣΕ ΓΕΝΙΚΗ ΠΤΩΣΗ:

1. Ρήματα που σημαίνουν μνήμη ή λήθη: μιμνήσκομαι, μέμνημαι, μνημονεύω, ἐπιλανθάνομαι.

2. Ρήματα που σημαίνουν φειδώ και τα αντίθετά τους: φείδομαι, ἀφειδῶ.

3. Ρήματα που σημαίνουν φροντίδα ή επιμέλεια και τα αντίθετά τους: φροντίζω, ἐπιμελοῦμαι, προνοῶ, μέλει μοι τινός, κήδομαι, μεταμέλει μοι τινός, μεταμέλομαι, ὀλιγορῶ, ἀμελῶ.

4. Ρήματα που σημαίνουν επιθυμία: ἐπιθυμῶ, ἐρῶ (=αγαπώ), ἐρῶμαι

(=επιθυμώ), ἐφίεμαι, ὀρέγομαι, γλίχομαι.

5. Ρήματα που σημαίνουν απόλαυση: ἀπολαύω, ὀνίναμαι.

6. Ρήματα που σημαίνουν μετοχή: μετέχω, μεταλαμβάνω, κοινωνῶ,

κληρονομῶ, μέτεστί μοι τινός.

7. Ρήματα που σημαίνουν πλησμονή: βρίθω, πίμπλαμαι, εὐπορῶ, γέμω, πλήθω,μεστῶ.

8. Ρήματα που σημαίνουν στέρηση: δέω, δέομαι, δεῖ μοι τινός, χρῄζω, ἀπορῶ, στέρομαι, σπανίζω.

9. Ρήματα που σημαίνουν γενικά αίσθηση (αφή, γεύση, όσφρηση, οσμή, ακοή):ἅπτομαι, ψαύω, θιγγάνω, ἔχομαι, ἀντέχομαι, δράττομαι, λαμβάνομαι,ἐπιλαμβάνομαι, ἀντιλαμβάνομαι, γεύομαι, ὀσφραίνομαι, ὄζω, πνέω, ἀκούω(για άμεση αντίληψη), ἀκροῶμαι.

10. Ρήματα που σημαίνουν απόπειρα: πειρῶ, πειρῶμαι.

11. Ρήματα που σημαίνουν επιτυχία: τυγχάνω, ἐφικνοῦμαι, ἐξικνοῦμαι.

12. Ρήματα που σημαίνουν αποτυχία: ἀποτυγχάνω, ἁμαρτάνω, διαμαρτάνω, ἐξαμαρτάνω, ψεύδομαι (=αποτυγχάνω)

13. Ρήματα που σημαίνουν έναρξη ή λήξη: ἄρχω, ἄρχομαι, λήγω, παύομαι (=σταματώ).

14. Ρήματα που σημαίνουν αρχή ή εξουσία και τα αντίθετά τους: ἄρχω, κρατῶ (+γενική=εξουσιάζω), βασιλεύω, ἡγεμονεύω, δεσπόζω, στρατηγῶ, τυραννῶ, ἡγοῦμαι (+γενική=είμαι αρχηγός).

15. Ρήματα που σημαίνουν χωρισμό: χωρίζομαι.

16. Ρήματα που σημαίνουν αποχή: ἀπέχω, ἀπέχομαι.

17. Ρήματα που σημαίνουν απομάκρυνση: διέχω, ἄπειμι, εἴκω (=υποχωρώ), παραχωρῶ.

18. Ρήματα που σημαίνουν απαλλαγή: ἀπαλλάττω, ἐλευθερῶ, λύω, ἀφίεμαι.

19. Ρήματα που σημαίνουν καταγωγή: εἰμί, γίγνομαι, ἔφυν, πέφυκα.

20. Ρήματα που σημαίνουν σύγκριση, διαφορά, υπεροχή: ἡττῶμαι, λείπομαι, ἀριστεύω, ἀπολείπομαι, ὑστερῶ, προέχω, μειονεκτῶ, περιγίγνομαι, περίειμι, πρωτεύω, κρατιστεύω, πλεονεκτῶ, ὑπερτερῶ, διαφέρω.

21. Ρήματα που είναι σύνθετα με τις προθέσεις: ἀπό, ἐκ, πρό, ὑπέρ, κατά.

22. Ρήματα διαφόρων σημασιών: φεύγω + γενική (=κατηγορούμαι για κάτι), ἑάλω + γενική (=καταδικάζομαι για κάτι), κρίνομαι + γενική (=τιμωρούμαι σε…π.χ. θάνατο), αἰσθάνομαι + γενική. Θυμήσου: ἁλίσκομαι = κυριεύομαι (για άψυχα), συλλαμβάνομαι (για έμψυχα).

ΣΥΝΤΑΣΣΟΝΤΑΙ ΜΕ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ ΣΕ ΔΟΤΙΚΗ ΠΤΩΣΗ:

1. Ρήματα σημαίνουν πρέπει, αρμόζει, ταιριάζει και τα συνώνυμά τους.

2. Ρήματα που σημαίνουν προσέγγιση ή συνάντηση απλή, φιλική ή εχθρική διάθεση: πλησιάζω, πελάζω, προσίημι, ἐντυγχάνω, συντυγχάνω.

3. Ρήματα που σημαίνουν ακολουθία, διαδοχή: ἕπομαι, ἀκολουθῶ.

4. Ρήματα που σημαίνουν επικοινωνία, ένωση: ὁμιλῶ, χρῶμαι (συχνά

συντάσσεται με δύο δοτικές, από τις οποίες η μία είναι κατηγορούμενο της

άλλης), μείγνυμαι, ἐπιμείγνυμαι, κεράννυμι.

5. Ρήματα που σημαίνουν φιλική ή εχθρική ενέργεια – διάθεση: εὐνοῶ, ἀρέσκω, βοηθῶ, ἀρήγω(=βοηθώ), ἀμύνω (=βοηθώ), τιμωρῶ (=βοηθώ), λυσιτελῶ, δουλεύω, πείθομαι, χαλεπαίνω (=οργίζομαι), ὀργίζομαι, ἐνοχλῶ, μάχομαι, στασιάζω, πολεμῶ, εἰς χείρας ἔρχομαι (=συμπλέκομαι), ἀπειλῶ, φθονῶ, ἐπιβουλεύω, λοιδοροῦμαι, ἀπειθῶ, ἐπιτιμῶ.

6. Ρήματα που σημαίνουν άμιλλα: ἁμιλλῶμαι.

7. Ρήματα που σημαίνουν φιλονικία: διαφέρομαι, ἐρίζω, ἀμφισβητῶ.

8. Ρήματα που σημαίνουν έριδα ή συμφιλίωση: σπένδομαι (=συνθηκολογώ), σπονδὰς ποιοῦμαι, συναλλάττομαι – διαλλάττομαι – καταλλάττομαι (=συμφιλιώνομαι).

9. Ρήματα που σημαίνουν ισότητα και ομοιότητα: ἰσοῦται, ὁμοιάζω, ἔοικα.

10. Ρήματα που σημαίνουν συμφωνία: συμφωνῶ, ὁμολογῶ, ὁμονοῶ, συνᾴδω (=συμφωνώ), συναρμόττω (=ταιριάζω).

11. Ρήματα που είναι σύνθετα με τις προθέσεις: ἐν, σύν, ἐπί, περί, παρά, ὑπό, πρός.

12. Ρήματα διαφόρων σημασιών: ἡγοῦμαι + δοτική = οδηγώ, ἡγοῦμαι + ειδικό απαρέμφατο = νομίζω ότι…, χρῶμαι + δύο δοτικές (η μία κατηγορούμενο της άλλης).

ΔΙΠΤΩΤΑ ΡΗΜΑΤΑ:

ΣΥΝΤΑΣΣΟΝΤΑΙ ΜΕ ΔΥΟ ΑΙΤΙΑΤΙΚΕΣ:

α) Η μία αιτιατική, η οποία είναι πρόσωπο ή περιεκτικό ουσιαστικό, ειναι το ΑΜΕΣΟ αντικείμενο. Η άλλη, το πράγμα ή το άψυχο, είναι το ΕΜΜΕΣΟ αντικείμενο.

1. Ρήματα που σημαίνουν: ἀποκρύπτω, ἀποστερῶ, εἰσπράττω, ἱκετεύω, ἐρωτῶ, ἀνερωτῶ.

2. Ρήματα που σημαίνουν: ὑπενθυμίζω, διδάσκω.

3. Ρήματα που σημαίνουν: ἐνδύω.

4. Ρήματα που σημαίνουν: δρῶ, ἐργάζομαι, ποιῶ, ἀγορεύω, λέγω, εὐεργετῶ (τα ρήματα αυτά έχουν εξωτερικό και σύστοιχο αντικείμενο).

β) Η μία αιτιατική κατηγορούμενο της άλλης (με κατηγορούμενο του

αντικειμένου σε αιτιατική συντάσσονται τα κλητικά ρήματα, τα εκλογής,

δοξαστικά και τα συνώνυμα του εἰμὶ και του γίγνομαι).

1. Ρήματα που σημαίνουν: λέγω, καλῶ, προσαγορεύω, ὀνομάζω.

2. Ρήματα που σημαίνουν: ποιῶ, καθίστημι, τίθημι, ἀποδείκνυμι, ἀποφαίνω, αἱροῦμαι, χειροτονῶ.

3. Ρήματα που σημαίνουν: νομίζω, ἡγοῦμαι, κρίνω.

4. Ρήματα που σημαίνουν: ἔχω, δίδωμι, λαμβάνω, παραλαμβάνω, παρέχω.

5. Προσοχή: τα ρήματα αὔξω, τρέφω, αἴρω συντάσσονται με προληπτικό

κατηγορούμενο του αντικειμένου.

ΣΥΝΤΑΣΣΟΝΤΑΙ ΜΕ ΑΙΤΙΑΤΙΚΗ ΚΑΙ ΓΕΝΙΚΗ ΠΤΩΣΗ:

Η αιτιατική είναι το ΑΜΕΣΟ, η γενική το ΕΜΜΕΣΟ αντικείμενο.

1. Ρήματα που σημαίνουν: πληρῶ, μεστῶ, γεμίζω, κενῶ, ἐρημῶ, ἑστιῶ (=κάνω τραπέζι σε κάποιον).

2. Ρήματα που σημαίνουν: ἀκούω, μανθάνω, πληροφοροῦμαι.

3. Ρήματα που σημαίνουν: λαμβάνω, ἄγω, ἕλκω.

4. Ρήματα που σημαίνουν: ἀπαλλάσσω, ἀπολύω, παύω, ἀποστερῶ, χωρίζω, εἴργω (=εμποδίζω), κωλύω, ἐλευθερῶ.

5. Ρήματα που σημαίνουν: ἀνταλλάσσω, ἀγοράζω, πωλῶ, πιπράσκω, ὠνοῦμαι (=αγοράζω), ἀποδίδομαι(=πωλώ), ἀξιῶ, τιμῶ, ἐκτιμῶ.

(Στις παραπάνω 5 κατηγορίες ρημάτων η ΓΕΝΙΚΗ είναι ΓΕΝΙΚΗ ΤΗΣ ΑΞΙΑΣ σε θέση ΕΜΜΕΣΟΥ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟΥ)

6. Ρήματα που σημαίνουν ψυχικό πάθημα: θαυμάζω, ἄγαμαι, ζηλῶ, ἐπαινῶ, εὐδαιμονίζω, οἰκτίρω, μισῶ, μακαρίζω.

7. Ρήματα που σημαίνουν δικάζω και ανταποδίδω: αἰτιῶμαι, γράφομαι, κρίνω, τιμωροῦμαι, διώκω, δικάζω.

(Στις παραπάνω 2 κατηγορίες ρημάτων η ΓΕΝΙΚΗ είναι ΓΕΝΙΚΗ ΤΗΣ ΑΙΤΙΑΣ σε θέση ΕΜΜΕΣΟΥ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟΥ)

8. Ρήματα που είναι σύνθετα με τις προθέσεις: ἀπό, ἐκ, κατά, πρό.

ΣΥΝΤΑΣΣΟΝΤΑΙ ΜΕ ΑΙΤΙΑΤΙΚΗ ΚΑΙ ΔΟΤΙΚΗ ΠΤΩΣΗ:

Η αιτιατική είναι το ΑΜΕΣΟ, η δοτική το ΕΜΜΕΣΟ αντικείμενο.

1.     Ρήματα που σημαίνουν: λέγω, δίδω, δεικνύω.

2. Ρήματα που σημαίνουν: ὑπόσχομαι, παραγγέλλω.

3. Ρήματα που σημαίνουν: ἐξισώνω, ὁμοιάζω.

4. Ρήματα που σημαίνουν: ἀναμιγνύω, συνδιαλλάσσω.

5. Μερικά σύνθετα ρήματα με τις προθέσεις: ἐν, σύν.

ΣΥΝΤΑΣΣΟΝΤΑΙ ΜΕ ΓΕΝΙΚΗ ΚΑΙ ΔΟΤΙΚΗ ΠΤΩΣΗ:

Η γενική είναι το ΑΜΕΣΟ, η δοτική το ΕΜΜΕΣΟ αντικείμενο.

1. Ρήματα που σημαίνουν: μετέχω, μεταδίδω.

2. Ρήματα που σημαίνουν: παραχωρῶ, φθονῶ.

3. Ρήματα που σημαίνουν: τιμῶ, τιμῶμαι

ασκησεις
http://users.sch.gr/panosloupasis/arxaia_b_gym_enotita_8.pdf