Γιάννης Ρίτσος :Τζιτζίκια στήσαν το χορό-Oδυσσέας Ελύτης:Κάτω στης μαργαρίτας το αλωνάκι,λογοτεχνια α γυμν .

πηγή εικόνας :http://aggouridaki. O ANΘPΩΠOΣ KAI H ΦYΣH • ΠOΛΗ -  http://ebooks.edu.gr/modules/ebook/show.php/DSGYM-A107/391/ 2581,21812/ YΠΑΙΘΡOΣ Το πρώτο πρωί του κόσμου (λεπτομέρεια) πηγή :http://ebooks.edu.gr/modules/ebook/show.php/DSGYM-A107/391/2581, 21814/ Γιάννης Ρίτσος και Oδυσσέας Ελύτης Τα παρακάτω αποσπάσματα από το έργο των δύο μεγάλων ποιητών μας αναφέρονται στη σχέση που αναπτύσσουν τα παιδιά με το φυσικό περιβάλλον. Η ομορφιά, η απλότητα, η παιγνιώδης διάθεση που τα χαρακτηρίζουν, ταιριάζουν στη φύση των παιδιών και αναδίδουν χαρά και αισιοδοξία. Στο πρώτο απόσπασμα —από τη συλλογή Παιχνίδια τ’ ουρανού και του νερού του Γιάννη Pίτσου— η φύση γίνεται τόπος ανεμελιάς για τα παιδιά που παίζουν, και τόπος πίκρας για το «γέρο κόσμο» που μοχθεί και αγωνίζεται. Στο απόσπασμα από τη συλλογή Ήλιος ο πρώτος, ο Oδυσσέας Ελύτης αναδεύει χρώματα και αρώματα της φύσης, για να αποδώσει ποιητικά το εφηβικό ερωτικό ξύπνημα. Νίκος Χατζη κυριάκος-Γκίκας

	Nικόλαος Γύζης, Eαρινή συμφωνία (λεπτομέρεια) Γιάννης Ρίτσος    Τζιτζίκια στήσαν το χορό Τζιτζίκια στήσαν το χορό στο ντάλα μεσημέρι και στέκουν γύρω τα παιδιά και παίζουν παλαμάκια. Mια πεταλούδα διάφανη, πορτοκαλιά και μαύρη, στου γέρου κόσμου στάθηκε τα φρύδια επάνω, αντήλιο, κι έπαιζε και κρυφόγνεφε της πίκρας μαντιλάκι. Γ. Ρίτσος,Παιχνίδια τ’ ουρανού και του νερού, Kέδρος
Oδυσσέας Ελύτης
Κάτω στης μαργαρίτας το αλωνάκι  Κάτω στης μαργαρίτας το αλωνάκι Στήσαν χορό τρελό τα μελισσόπουλα Iδρώνει ο ήλιος τρέμει το νερό Φωτιάς σουσάμια σιγοπέφτουνε Στάχυα ψηλά λυγίζουνε το μελαψό ουρανό. [...] Πέρα μέσ’ στα χρυσά νταριά κοιμούνται αγοροκόριτσα O ύπνος τους μυρίζει πυρκαγιά Στα δόντια τους ο ήλιος σπαρταράει Aπ’ τη μασχάλη τους γλυκά στάζει το μοσχοκάρυδο. O. Ελύτης, Ποίηση, Ίκαρος

---

*νταριά (το νταρί): κοινή ονομασία του κεχριού, ο καρπός του οποίου χρησιμοποιείται ως τροφή ωδικών πτηνών

Λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής  

Ερωτήσεις

1 Πώς συνδέονται στα δύο ποιήματα τα παιδιά και η φύση; 2 Ποια κοινά στοιχεία στο περιεχόμενο και στη μορφή έχουν τα ποιήματα του Γ. Ρίτσου  και του Oδ. Ελύτη; 3 Ποιες αισθήσεις μας κινητοποιούνται, προκειμένου να προσλάβουμε και να απολαύσου με τις ποιητικές εικόνες; 4 Σε ποια σημεία φαίνεται η αισιόδοξη διάθεση των ποιητών; 5 Πώς συνυπάρχουν μέσα στο ποίημα του Γ. Ρίτσου η χαρούμενη και η πικρή διάσταση της  ζωής; 6 Πώς παρουσιάζει ο Oδ. Ελύτης στο ποίημά του την ηλικία της εφηβείας; 7 Βρείτε τις μεταφορές και τις προσωποποιήσεις που υπάρχουν στα ποιήματα. Διαθεματική εργασία Ζωγραφίστε από τις εικόνες των ποιημάτων αυτήν που σας αρέσει περισσότερο. Δημιουργήστε ένα μεγάλο πίνακα-κολάζ με τις εικόνες αυτές.

Συμεών Σαββίδης, Γύρω-γύρω όλοι

Γιάννης Ρίτσος και Oδυσ

σέας

 Ελύτης

Τα παρακάτω αποσπάσματα από το έργο των δύο μεγάλων ποιητών μας αναφέρονται στη σχέση που αναπτύσσουν τα παιδιά 
με το φυσικό περιβάλλον. Η ομορφιά, η απλότητα, η παιγνιώδης διάθεση που τα χαρακτηρίζουν, ταιριάζουν στη φύση των
 παιδιών και αναδίδουν χαρά και αισιοδοξία. Στο πρώτο απόσπασμα —από τη συλλογή Παιχνίδια τ’ ουρανού και του νερού
 του Γιάννη Pίτσου— η φύση γίνεται τόπος ανεμελιάς για τα παιδιά που παίζουν, και τόπος πίκρας για το «γέρο κόσμο»
 που μοχθεί και αγωνίζεται. Στο απόσπασμα από τη συλλογή Ήλιος ο πρώτος, ο Oδυσσέας Ελύτης αναδεύει χρώματα και
 αρώματα της φύσης, για να αποδώσει ποιητικά το εφηβικό ερωτικό ξύπνημα.

Γιάννης Ρίτσος Τζιτζίκια στήσαν το χορό

Nικόλαος Γύζης,
 Eαρινή συμφωνία 

(λεπτομέρεια)

Δείτε τον πίνακα σε μεγάλη ανάλυ
ση
 στην

  Εθνική Πινακοθήκη

Τζιτζίκια στήσαν το χορό στο ντάλα μεσημέρι και στέκουν γύρω τα παιδιά και παίζουν παλαμάκια. Mια πεταλούδα διάφανη, πορτοκαλιά και μαύρη, στου γέρου κόσμου στάθηκε τα φρύδια επάνω, αντήλιο, κι έπαιζε και κρυφόγνεφε της πίκρας μαντιλάκι. Γ. Ρίτσος, Παιχνίδια τ’ ουρανού και του νερού, Kέδρος Oδυσ σέας Ελύ της  Κάτω  στης μαργαρίτας  το  αλωνάκι

Συμεών Σαββίδης, 
Γύρω-γύρω όλοι
Δείτε τον πίνακα σε μεγάλη ανάλυση 
στην Εθνική Πινακοθήκη

Κάτω στης μαργαρίτας το αλωνάκι Στήσαν χορό τρελό τα μελισσόπουλα Iδρώνει ο ήλιος τρέμει το νερό Φωτιάς σουσάμια σιγοπέφτουνε Στάχυα ψηλά λυγίζουνε το μελαψό ουρανό. [...] Πέρα μέσ’ στα χρυσά νταριά κοιμούνται αγοροκόριτσα O ύπνος τους μυρίζει πυρκαγιά Στα δόντια τους ο ήλιος σπαρταράει Aπ’ τη μασχάλη τους γλυκά στάζει το μοσχοκάρυδο. O. Ελύτης, Ποίηση, Ίκαρος

Λεξιλόγιο
*νταριά (το νταρί): κοινή ονομασία του κεχριού, ο καρπός του οποίου
χρησιμοποιείται ως τροφή ωδικών πτηνών

11

ΕΡΓΑ

ΣΙΕΣ

• 1. Πώς συνδέο
• νται στα
•  δύο ποιήμα
• τα τα παιδιά και 
• η φύση;
• 2. Ποια κοινά στοιχεία 
• στο περιεχό
• μενο και στη μορ
• φή 
• έχουν τα ποιήματα του
•  Γ. Ρίτσου
•  και του Oδ. Ελύ
• τη;
• 3. Ποιες αισθή
• σεις
•  μας
•  κινητοποιού
• νται, προκειμέ
• νου
•  να 
• προσλάβουμε και να απο
• λαύσουμε 
• τις ποιητικές ει
• κό
• νες;
• 4. Σε ποια σημεί
• α 
• φαίνε
• ται η αισιόδο
• ξη διάθεση των ποι
• ητών;
• 5. Πώς συνυπάρ
• χουν μέ
• σα στο ποί
• ημα του Γ. Ρίτσου η 
• χαρούμενη και
•  η
•  πι
• κρή διά
• σταση της ζω
• ής;
• 6. Πώς παρουσιάζει ο Oδ. Ε
• λύτης στο ποίη
• μά του την ηλικί
• α 
• της
•  εφηβείας;
• 7. Βρείτε τις με
• τα
• φο
• ρές και
•  τις προσωπο
• ποι
• ή
• σεις που υπάρ
• χουν
•  στα 
• ποιήματα.

ΔΙΑΘΕΜΑΤΙΚΗ ΔΡΑ

ΣΤΗΡΙΟΤΗ

ΤΑ

• Θεόφραστος Τριανταφυλλίδης, Δύο παιδιά στην παραλία, 
• 1919
  Λάδι σε μουσαμά επικολλημένο σε χαρτόνι , 54,5 x 75 εκ.,
•  Εθνική Πινακοθήκη, 
• Π.3288

• 
  
• 
  
• 
  
• 
  
• 
  
• 
  
• 
  
• 
  
• 
  
• 
  
• 
  
• 
  
• 
  
• 
  
• 
  
• Αραβαντινός Παύλος, 
• Παιδιά 
• στην αυλήΛάδι σε καμβά , 26 x 28,5 εκ. 
• Εθνική Πινακοθήκη, Π.4743
• 1. Ζωγραφίστε 
• από
•  τις εικό
• νες των ποιη
• μά
• των
•  αυτήν 
• που σας αρέ
• σει
•  περισσότερο.
•  Δη
• μιουρ
• γήστε ένα
•  μεγάλο πίνακα
• -κο
• λάζ με τις
•  εικό
• νες 
• αυτές.

Οδυσσέας 
Ελύτης

Οδυσ
σέας
 Ελύ
της
Βικιπαί
δεια 

Εποχές και Συγ
γρα
φείς. 
Οδυσσέας 
Ελύτης 
(β
ίντεο)
 [πη
γή:
 Ψηφια
κό 
Αρχείο 
της
 ΕΡΤ] 

Της πατρίδας μου πάλι ομοιώ
θηκα. Οδυσσέας Ελύ
της (βίντεο)
 [πη
γή: 
Ψη
φιακό Αρχείο της ΕΡΤ] 
«Το Άξιον εστί» [πηγή: 
Πολιτιστικός 



Θησαυ
ρός 
της Ελ
λη
νικής
 Γλώσσας] 
Ιστοσελίδα: Καρβου
νίδη Σα
ράντη
 / Πα
σιό
πουλου 
Γεώργιου 
Ανεπίση
μος 
Ιστότο
πος 
Του Οδυσ
σέα
 Ελύτη
 
Σπουδα
στήριο
 Νέου 
Ελληνι
σμού
 
Βιογρα
φία, 
Βιβλιογ
ρα
φία, Ερ
γογ
ραφί
α, Εθνικό Κέ
ντρο
 Βιβλίου 

Εθνικό
 Κέ
ντρο 
Βι
βλίου, 
Μι
κρός Ανα
γνώ
στης 
Βιογραφία, 
Βιβλιογρα
φία, Ερ
γογ
ραφία, Κριτι
κά 
Κείμενα, 
Πολιτιστι
κός
 Θη
σαυρός
 Ελ
ληνικής Γλώσ
σας 
Ψηφίδες, Πρό
σωπα 
και θέματα 
της
 Νεοελληνικής 
Λογο
τεχνίας 

Γιάννης Ρί
τσος

Γιάννης Ρί
τσος: 
Επίσημη 
ιστοσελί
δα: 
Αφιέρωμα στον Γ. Ρί
τσο [πη
γή:
 Ε
θνικό Κέ
ντρο Β
ιβλίου] 

















Σπουδα
στή
ρι
ο Νέου Ελληνισμού 
Βιογραφία, βιβλιογρα
φία, εργο
γρα
φία, Εθνικό Κέντρο Βιβλίου 
Εποχές και Συγγραφείς. Γιάννης
 Ρίτσος (βίντεο) 
[πηγή: Ψηφιακό Αρχεί
ο της
 ΕΡΤ]
 
Βιογραφία, Βιβλι
ογραφία, Εργο
γραφία,
 Κριτι
κά 
Κείμενα,
 Πολιτιστι
κός
 Θη
σαυρός Ελ

ληνικής Γλώσ
σας 
Βιογραφία,
 εργο
γραφία,
 Συμφρα
στι
κός
 Πίνακας, 
Ψη
φί
δες, Α
νεμόσκα
λα
 
Γιάννης 
Ρί
τσος, 
εκπαιδευ
τι
κή τηλεό
ρα
ση 
Μελοποιη
μέ
να 
ποιήματα 
στο stixoi
.info 

Νικόλαος 
Γύζης:
Εθνική Πινακο
θήκη
 , 
Δημοτική
 Πι
νακο
θή
κη Λάρι
σας
 , 
Εικαστι
κό
ν
  
Τελόγλειο Ί
δρυμα 
Τε
χνών 
Α.Π.Θ.
  
στο art 
ma
gazine
  
στο pale
ta
 art
   
στο art 
net
 
στο 
ΝΙΚΙ
ΑΣ 
στο
 Google
 Art & 
Culture
 

Συμε
ών
 Σαβ
βίδης: 
Εθνική 
Πι
νακο
θήκη
  
Δημοτική Πι
νακοθή
κη Λάρι
σας
  
Εικαστι
κό
ν
  
Τελόγλειο Ί
δρυμα 
Τε
χνών 
Α.Π.Θ.
  
στο pa
le
ta 
art 
 

Ήρωες

Τόπος

Χρόνος

Γλώσσα

Στίχος-
Μέ
τρο

Ενότη
τες

Το σχό

λιό

 σας...

ΤΖΙΤΖΙΚΙΑ ΣΤΗΣΑΝ ΤΟ ΧΟΡΟ

Οπτικοποίηση

πηγη:https://www.slideshare.net/mariaroussi/ss-40449859

o

δες :

ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΔΥΟ ΠΟΙΗΜΑΤΩΝ ΤΟΥ ΟΔΥΣ

ΣΕΑ ΕΛΥΤΗ ΣΤΗΝ Α΄ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Περιεχόμενα Μαθησια

κού Αντικειμένου

1. Διδακτική πρόταση σε 2 ποιήμαΔιδακτική πρόταση (αρχείο .doc)
2. τα του Ελύτη, 
3. Α΄ Γυμνασίου
4. Φύλλα εργασίας για τη διδασκαλίαΦύλλα εργασίας (αρχείο .doc)
5.  δύο ποημάτων του Ελύτη, Α΄Γυμνα
6. σίου

  

  

GENERAL INFORMATION

TITLE

Διδασκαλία δύο ποιημάτων του Οδυσσέα Ελύτη στην Α΄ Γυμνασίου

DESCRIPTION

Μια διαθεματική προσέγγιση των ποιημάτων του Οδυσσέα Ελύτη "Όλα τα πήρε το
 καλοκαίρι" και 
"Κάτω στης μαργαρίτας το αλωνάκι", στα πλαίσια του μαθήματος της Νεοελλήνικής
 Λογοτεχνίας στην Α΄ Γυμνασίου

ΑΝΑΡΤΗΘΗΚΕ ΑΠΟ

ΙΤΥΕ / Εκπαιδευτική Πύλη ΥΠΑΙΘ Ημερομηνία Δημοσίευσης: 12-03-2014

REFERENCE URL

http://photodentro.edu.gr/ugc/r/8525/162

RESOURCE URL

http://photodentro.edu.gr/v/item/ugc/8525/162

ΤΖΙΤΖΙΚΙΑ ΣΤΗΣΑΝ ΤΟ ΧΟΡΟ 

(ΣΧΟΛΙΑ)

 https://blogs.sch.gr/earkouli/2018/04/30/%CF%84%

CE%B6%CE%B9%

CF%84%CE%B6%CE%B9%CE%BA%CE%B9%CE%B1-%CF%

83%CF%84%CE%B7%CF%83%CE%B1%CE%BD-%CF%84%CE%

BF-%CF%87%CE%BF%CF%81%CE%BF-%CF%83%CF%87%CE%BF

%CE%BB%CE%B9%CE%B1/

ΓΙΑΝΝΗΣ ΡΙΤΣΟΣ (1909-1990)

Για τα βιογραφικά στοιχεία του ποιητή  και το έργο του πατήστε εδώ.

Το ποίημα προέρχεται από τη συλλογή «Παιχνίδια του ουρανού και του νερού»
 στην οποία ο ποιητής παίζει με τα χρώματα, τους αριθμούς και τις εποχές. Θε
ματολογία του έργου είναι η οικολογία, η φύση και η αγάπη για τα ζώα. Έτσι ο 
Γιάννης Ρίτσος παρακινεί τους μικρούς αναγνώστες να προσεγγίσουν  τα ζώα
 και τα πουλιά, να αγαπήσουν τη φύση κι ό, τι ομορφαίνει τη ζωή.

ΥΠΟΘΕΣΗ

Τα παιδιά παίζουν ένα καλοκαιρινό μεσημέρι γύρω από ένα σμήνος τζιτζικιών
, ενώ μια πεταλούδα  υφαίνει με το πέταγμά της ένα μαντιλάκι που θα ανακουφί
σει την πίκρα του γερασμένου κόσμου.

ΠΗΓΗ ΕΜΠΝΕΥΣΗΣ

Η χαρά και η ανεμελιά των παιδιών συνυπάρχουν με την πίκρα και την κούρα
ση των μεγάλων.

ΕΝΟΤΗΤΕΣ

1^η , α΄ στροφή: «Το παιχνίδι και η χαρά των παιδιών».

2^η, β΄ στροφή: «Η κούραση και η πίκρα των μεγάλων».

ΠΡΟΣΩΠΑ

Τα παιδιά, ο γερασμένος κόσμος, τα τζιτζίκια και η πεταλούδα.

ΤΙΤΛΟΣ

Δεν είναι ο πραγματικός, αλλά ο πρώτος στίχος του αποσπάσματος της συλλο
γής «Παιχνίδια του ουρανού και του νερού».

ΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ

α΄στροφή-1^η ενότητα

Βλέπουμε μια χαρούμενη εικόνα: παιδιά που παίζουν με φόντο το καλοκαιρινό 
καταμεσήμερο και ηχητική υπόκρουση το τραγούδι των τζιτζικιών, που το συνο
δεύουν τα ρυθμικά παλαμάκια τους. Η παρέα των παιδιών απολαμβάνει το
 παιχνίδι της με τα τζιτζίκια τα οποία συνδέονται με την ανεμελιά, το τραγούδι
 και γενικά τη χαρά του καλοκαιριού. Όλη η στροφή κυριαρχείται από
 ήχους.

β΄ στροφή-2^η ενότητα

Το σκηνικό αλλάζει. Μια πορτοκαλόμαυρη πεταλούδα πετάει και στέκεται στο
 μέτωπο των γερασμένων ανθρώπων, για να εμποδίσει τον ήλιο που τους τυ
φλώνει. Ο ήλιος εδώ εμφανίζεται εχθρικός, γιατί, με την κάψα, δυσκολεύει τη
 δουλειά και αυξάνει τον κόπο των μεγάλων. Με το πέταγμά της, η πεταλούδα 
γνέθει (υφαίνει ) μαντιλάκι που θα σκουπίσει τον ιδρώτα  των κουρα
σμένων ανθρώπων. Παρόλο που η πεταλούδα είναι συνδεδεμένη με   την ανα
γέννηση και την ελπίδα, στη στροφή αυτή φαίνεται να συντροφεύει τον
 πικραμένο και γέρικο κόσμο. Έτσι δηλώνεται πως στα ανθρώπινα συνυπάρ
χουν η χαρά και η πίκρα, στοιχεία που υποδηλώνονται  από το πορτο
καλί και το μαύρο, αντίστοιχα, χρώματα της πεταλούδας.

ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟΥ ΣΤΡΟΦΩΝ

ΟΜΟΙΟΤΗΤΕΣ: Και στις δύο στροφές υπάρχει η παρουσία των εντόμων και οι 
εικόνες εκτυλίσσονται κάτω από τον καλοκαιρινό ήλιο.

ΔΙΑΦΟΡΕΣ: Παιδιά πρωταγωνιστούν  στην πρώτη στροφή μεγάλοι στη δεύτε
ρη στροφή. Επίσης ο ήλιος στη στροφή βοηθά το παιχνίδι , ενώ στη δεύτερη 
δυσκολεύει την εργασία των ανθρώπων.

ΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟΙ

«του γέρου κόσμου»: Είναι οι ενήλικοι που μοχθούν  για να κερδίσουν τη ζωή 
τους και έχουν χάσει την ανεμελιά.

«τα φρύδια επάνω, αντήλιο»: Τα φρύδια προστατεύουν τα μάτια  από την εφί
δρωση. Η φράση «τα φρύδια επάνω»  υποδηλώνει τον ανθρώπινο μόχθο. Η 
πεταλούδα που  στέκεται πάνω από τα φρύδια «σαν αντήλιο» συμπονά και 
συμπαραστέκεται στους κουρασμένους ανθρώπους.

ΧΡΟΝΟΣ

Καλοκαίρι και μάλιστα στην α΄ στροφή καταμεσήμερο.

ΤΟΠΟΣ

Μάλλον εξοχή  αφού υπάρχουν τα τζιτζίκια και η πεταλούδα.

ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΟΙ ΤΡΟΠΟΙ

Περιγραφή (εικόνες με κινήσεις και αισθήσεις).

ΓΛΩΣΣΑ

Απλή με κάποια λαϊκά στοιχεία (ντάλα, αντήλιο). Ο Ρίτσος έγραψε σε απλή
 λαϊκή γλώσσα  για να τον καταλαβαίνει  απλός λαός. Κυριαρχούν τα ουσιαστ
ικά  που δίνουν τις απαραίτητες πληροφορίες με τη βοήθεια των ρημάτων. Η 
χρήση εξακολουθητικών χρόνων (παίζουν, κρυφόγνεφε) φανερώνει τη διάρκεια
 της χαράς των παιδιών και της πίκρας των μεγάλων.

ΥΦΟΣ

Απλό, φυσικό, παραστατικό

ΜΕΤΡΟ

Το ποίημα ανήκει στη νεότερη ποίηση και επομένως, δεν έχει ομοιόμορφες
 στροφές, ως προς τον αριθμό των στίχων, ομοιοκαταληξία και μέτρο. Έχει,
 όμως, εσωτερικό ρυθμό.

ΕΚΦΡΑΣΤΙΚΑ ΜΕΣΑ-ΣΧΗΜΑΤΑ ΛΟΓΟΥ

Εικόνες οπτικές, , ηχητικές, απτικές (και παίζουν παλαμάκια)

Προσωποποιήσεις (τζιτζίκια στήσαν το χορό0

Μεταφορές (της πίκρας μαντιλάκι)

ΠΗΓΗ Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Α΄ Γυμνασίου Εκδόσεων Σαββάλας

 (Μπουκόρου Κ., – Τσέλιου Μ.)

δες:https://www.slideshare.net/mono030156/ss-

12171594

https://www.slideshare.net/mono030156/ss-12064773

http://fliphtml5.com/xpqa/okmq/basic

Ενότητα 1 - Γιάννης Ρίτσος και Οδυσσέας Ελύτης (σχ. βιβλίο σελ. 11)

ΠΗΓΗ Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Α΄ Γυμνασίου Εκδόσεων Σαββάλας (Μπουκόρου Κ., – Τσέλιου Μ.)© Γιάννης Παπαθανασίου

Κάτω στης μαρ
γα
ρί
τας
 το αλωνάκι

http://www.pilavakis.net/new_
page120.htm

Η γλυκύτητα, η χαρά και η αισιοδοξία που χαρακτηρίζουν την παιδική ηλικία παίρνουν "σάρ
κα και οστά" μέσα από τις εικόνες της φύσης. Η φύση γίνεται τόπος ψυχαγωγίας για τα
 παιδιά και χώρος πίκρας για το «γερο κόσμο», που βασανίζεται και μοχθεί καθημερινά. Αξίζει 
να σημειωθεί ότι ο Γ. Ρίτσος στη β' στροφή με τις ποιητικες εικόνες «πεταλούδα πορτοκαλιά
 και μαύρη» και «έπαιζε και κρυφόγνεφε τις πίκρας μαντιλάκι» δείχνει ότι η χαρά και η
 πίκρα συνυπάρχουν στα ανθρώπινα.

- Κάτω στης μαργαρίτας το αλωνάκι

Το εφηβικό σκίρτημα του έρωτα αποδίδεται ποιητικά μέσα από τους στίχους του Οδυσσέα Ελύτη. Αγόρια και κορίτσια γίνονται κοινωνοί του συναισθήματος της αγάπης, του έρωτα. Οι εικόνες από το φυσικό περιβάλλον βοηθούν, ώστε να γίνουν κατανοητά και αισθητά αυτά τα συναισθήματα.

Λεξιλογική Προσέγγιση

Τζιτζίκια στήσαν το χορό

ντάλα [τουρκική λέξη (τροπικό επίρρημα)]: καταμεσήμερο

αντήλιο (το): η τοποθέτηση του χεριού στο πρόσωπο για προστασία από τον ήλιο

κρυφόγνεφε: έκανε κρυφά νοήματα

Κάτω στης μαργαρίτας το αλωνάκι

αλωνάκι: μικρός λιθόστρωτος χώρος, όπου γινόταν το αλώνισμα

 σουσάμια: το φυτό σουσαμιά και οι σπόροι του

μελαψό: το πολύ μελαχρινό, το σχεδόν μαύρο

σπαρταράει: σφαδάζει, τραντάζεται σύγκορμο

ΒασικΗ ιδΕα

Η ομορφιά, η ζωντάνια, η χαρά που κυριαρχούν στη φύση, ανταποκρίνονται στην ανεμελιά, τη ζωντάνια, την ξεγνοιασιά των παιδιών και στο ερωτικό ξύπνημα των εφήβων.

Διάρθρωση

Το κάθε απόσπασμα μπορεί να χωριστεί σε δύο ενότητες:

Τζιτζίκια στήσαν το χορό

Α' ενότητα (Τζιτζίκια ... παλαμάκια): φύση και παιδιά.

Β' ενότητα (Μια πεταλούδα ... μαντιλάκι): φύση και γερο-κόσμος.

Κάτω στης μαργαρίτας το αλωνάκι

Α' ενότητα (Κάτω στης μαργαρίτας ... μελαψό ουρανό): εικόνες του καλοκαιριού.

Β' ενότητα (Πέρα μέσ' στα χρυσά νταριά ...το μοσχοκάρυόο): καλοκαίρι και εφηβεία.

ΕρμηνευτικΗ ΠροσΕγγιση

Τα δύο αποσπάσματα αναφέρονται στη σχέση των παιδιών με το φυσικό περιβάλλον. Η απλότητα, η ζωντάνια, η ομορφιά που κυριαρχούν στη φύση αντιστοιχούν στην ανεμελιά, τη χαρά, την αισιοδοξία, την ορμή για ζωή και παιχνίδι, που χαρακτηρίζει τα παιδιά και τους εφήβους. Έτσι, η φύση γίνεται τόπος που τα παιδιά εκφράζουν τη χαρά τους, παίζουν ανέμελα, χωρίς έγνοιες, περιορισμούς και υποχρεώσεις (που τους επιβάλλει η ζωή στο σπίτι, το σχολείο, το κοινωνικό περιβάλλον)· εμπνέονται απ' τη φύση, χαίρονται τη ζωή, την ομορφιά, τα χρώματα και τ' αρώματα, ελευθερώνουν το δυναμισμό που τους κατακλύζει, γνωρίζουν τη φιλία, την αγάπη, τον έρωτα, μαθαίνουν απ' τη φύση τα μυστικά της ζωής.

Στο απόσπασμα του Γ. Ρίτσου, στη δεύτερη στροφή υπάρχει μια εικόνα και έννοια μελαγχολίας και πίκρας· η φύση είναι χώρος ανεμελιάς και χαράς για τα παιδιά αλλά και τόπος πίκρας για τους ηλικιωμένους, που ο σκληρός αγώνας και μόχθος της ζωής, αλλά ίσως και η βιολογική παρακμή, δεν τους αφήνουν να χαρούν τη φύση και τη ζωή γενικότερα (πεταλούδα διάφανη - της πίκρας μαντιλάκι)

Μ' αυτήν την αντιδιαστολή ο Ρίτσος μας θυμίζει ότι στη ζωή δεν υπάρχει μόνον ανεμελιά και χαρά, αλλά ότι χαρά και πίκρα συνυπάρχουν.

Στο απόσπασμα του Ελύτη συναντάμε πολλά απ' τα αγαπημένα του σύμβολα, με τα οποία απεικονίζει τη φύση, τη ζωή, τον άνθρωπο και τη σχέση τους.

Η φύση αναγεννημένη την άνοιξη και το καλοκαίρι σπαρταράει από ζωντάνια, πλημμυρίζει χρώματα κι αρώματα, χαρά και παιχνίδι. Αυτό το σκηνικό ευνοεί την ορμή των νέων για έρωτα και ζωή, αλλά και την ξυπνάει. Οι νέοι γίνονται ένα με τη φύση (στα δόντια τους ο ήλιος σπαρταράει), απολαμβάνουν τα χρώματα και τ' αρώματα της (Απ' τη μασχάλη τους γλυκά στάζει το μοσχοκάρυδο), ακολουθούν τα διδάγματα της, γεύονται τη χαρά της αγάπης και συμμετέχουν στο ξαναγέννημα της φύσης και της ζωής.

Και οι δύο ποιητές χρησιμοποιούν πλούσια και πετυχημένα εκφραστικά μέσα για να  αποδώσουν την ομορφιά και τη ζωντάνια της φύσης  : μεταφορές, πρσωποποιήσεις και συμβολισμούς (ιδρώνει ο ήλιος, ο ύπνος τους μυρίζει πυρκαγιά κ.λπ.)

ΤΕχνικη του Εργου

Τζιτζίκια στήσαν το χορό

Ο Γιάννης Ρίτσος, προκειμένου να αποδώσει τα νοήματα του, ενεργοποιεί τις αισθήσεις του αναγνώστη: η όραση για τα χρώματα, η όσφρηση για τις μυρωδιές, η ακοή (παίζουν παλαμάκια).

Γλώσσα: Η γλώσσα του ποιήματος είναι η δημοτική και με την απλότητα των λέξεων, που έχει χρησιμοποιήσει ο ποιητής, αποτυπώνονται επιτυχώς τα νοήματα του.

Ύφος: Το ύφος του ποιήματος είναι απλό, ζωντανό, φυσικό και άμεσο, παραστατικό.

Το ποίημα αποτελείται από δύο στροφές, μία τετράστιχη και μία δεύτερη εξάστιχη. Οι στίχοι εναλλάσσονται σε οκτασύλλαβους και εξασύλλαβους, ενώ ομοιοκαταληξία δεν υπάρχει και το μέτρο είναι ιαμβικό.

Εκφραστικά μέσα:

 1) Μεταφορές: στον γέρου κόσμου, κρυφόγνεφε της πίκρας μαντιλάκι.

2) Εικόνες: Τζιτζίκια στήσαν το χορό, παίζουν παλαμάκια, Μία πεταλούδα ... μαύρη, κι έπαιζε ... μαντιλάκι.

3) Μετωνυμία: και παίζουν παλαμάκια (αντί χτυπούν παλαμάκια).

4) Προσωποποίηση: γέρου κόσμου.

Κάτω στης μαργαρίτας το αλωνάκι

Μια πανδαισία ήχων, χρωμάτων, χορού, κεφιού και έρωτα με φόντο την

ελληνική φύση χρησιμοποιούνται από τον Οδ. Ελύτη, για να εκφράσει τον εφηβικό έρωτα.

Γλώσσα: Η γλώσσα του ποιήματος είναι η δημοτική, πλούσια κι εκφραστική. Ξεχωρίζει η συχνή χρήση της λέξης «ήλιος».

Ύφος: Το ύφος του ποιήματος είναι παραστατικό, ευχάριστο, λυρικό, ειδυλλιακό, αισθησιακό.

Μέτρο: Ο στίχος είναι ελεύθερος, δεν υπάρχει δηλαδή κάποιο συγκεκριμένο μέτρο, ούτε ομοιοκαταληξία, παρά μόνο ο εσωτερικός ρυθμός του ποιήματος.

Εκφραστικά μέσα:

1) Προσωποποιήσεις: προσωποποιούνται ο ήλιος, το νερό, η φωτιά, τα μελισσόπουλα, ο κόσμος.

2) Παρηχήσεις: κυριαρχεί η παρήχηση του σ.

3) Μεταφορές: Στήσαν χορό τρελό τα μελισσόπουλα ..., Ο ύπνος τους μυρίζει πυρκαγιά, Απ' τη μασχάλη τους γλυκά στάζει το μοσχοκάρυδο .

4) Εικόνες: κυριαρχεί η εικόνα της φύσης με τα στοιχεία της: τον ήλιο, το νερό, τον ουρανό, τη μαργα­ρίτα, τα στάχυα, να την στολίζουν.

ΑπαντΗσεις στις ΕρωτΗσεις του ΣχολικοΥ ΒιβλΙου

1. Πώς συνδέονται στα δυο ποιήματα τα παιδιά και η φύση;

Η φύση παρουσιάζεται στην καλοκαιρινή έξαρση της (ντάλα μεσημέρι, ιδρώνει ο ήλιος), γεμάτη χαρά και ζωντάνια (Τζιτζίκια στήσαν χορό, Στήσαν χορό τρελό τα μελισσόπουλα, Στα δόντια τους ο ήλιος σπαρταράει), ομορφιά, χρώματα κι αρώματα (Μια πεταλούδα διάφανη, πορτοκαλιά και μαύρη, χρυσά νταριά, μυρίζει πυρκαγιά, γλυκά στάζει το μοσχοκάρυδο). Τα παιδιά βρίσκουν στη φύση το κατάλληλο περιβάλλον, για ν' αφήσουν να εκφραστούν η χαρά και η δίψα τους για τη ζωή , η αισιοδοξία , η παιγνιώδης διάθεση τους , η μήυση στον έρωτα.

 

2.  Ποια κοινά στοιχεία στο περιεχόμενο και στη μορφή έχουν τα ποιήματα του Γ. Ρίτσου και του Οδ. Ελύτη;

Κοινό στοιχείο στο περιεχόμενο των δύο ποιημάτων, η περιγραφή του φυσικού περιβάλλοντος, που ταιριάζει με την ψυχολογία των παιδιών, την εμπνέει και την απελευθερώνει. Διαφορά υπάρχει στο ότι ο Γ. Ρίτσος αφιερώνει μια στροφή και στην πίκρα, που γεννά η φύση στο γερο-κόσμο.

3.  Ποιες αισθήσεις μας κινητοποιούνται, προκειμένου να προσλάβουμε και να απολαύσουμε τις ποιητικές εικόνες;

Η πλούσια εικονοποιία των ποιημάτων απαιτεί κινητοποίηση όλων των αισθήσεων μας, για να τις προσλάβουμε και να τις χαρούμε:  της όρασης (όλες οι ιδέες και τα συναισθήματα των ποιητών μετουσιώνονται σε πρωτότυπες, μαγευτικές εικόνες), της ακοής (Τζιτζίκια στήσαν χορό, Στήσαν χορό τρελό τα μελισσόπουλα - ο χορός τους συνοδεύεται κι απ' το γνωστό βόμβο), όσφρησης (Ο ύπνος τους μυρίζει πυρκαγιά), γεύσης (απ' τη μασχάλη τους γλυκά στάζει το μοσχοκάρυδό) αλλά και αφής (στου γέρου κόσμου στάθηκε τα φρύδια επάνω - άγγιγμα).

4. Σε ποια σημεία φαίνεται η αισιόδοξη διάθεση των ποιητών;

Στο ποίημα του Γ. Ρίτσου η αισιόδοξη διάθεση φαίνεται στην πρώτη στροφή, όπου τα παιδιά στο χορό και τη γιορτή της φύσης χαίρονται και παίζουν ανέμελα.

Στο ποίημα του Ελύτη η αισιοδοξία είναι διάχυτη σ' όλο τ' απόσπασμα. Στην ομορφιά, την έξαρση, την αναγέννηση της φύσης συμμετέχουν και οι νέοι, που γεύονται την ομορφιά της φύσης και του έρωτα.

5.         Πώς συνυπάρχουν μέσα στο ποίημα του Γ. Ρίτσου η χαρούμενη και η πικρή διάσταση της ζωής;
Τα παιδιά στην πρώτη στροφή παίζουν και χαίρονται ανέμελα εμπνεόμενα απ' το τραγούδι των τζιτζικιών. Στη δεύτερη στροφή, αντίθετα, η ομορφιά της φύσης προκαλεί αισθήματα μελαγχολίας σ' αυτούς, που είναι κουρασμένοι απ' τη ζωή και δεν έχουν διάθεση να χαρούν τις ομορφιές της φύσης. Ο Γ. Ρίτσος θυμόσοφα επισημαίνει ότι στο περιβάλλον, τη χαρούμενη και παιχνιδιάρα φύση, άλλοι χαίρονται και άλλοι μελαγχολούν. Η χαρά συνυπάρχει με την πίκρα, αλήθεια που ισχύει γενικά στα ανθρώπινα.

6. Πώς παρουσιάζει ο Οδ. Ελύτης στο ποίημα του την ηλικία της εφηβείας·

Ο Ελύτης παρομομοιάζει την ηλικία της εφηβείας με την ομορφιά και την ορμή και την έξαρση της φύσης (Ο ύπνος τους μυρίζει πυρκαγιά, Στα δόντια τους ο ήλιος σπαρταράει, Απ' τη μασχάλη τους γλυκά στάζει το μοσχοκάρυδο).

7.  Βρείτε τις μεταφορές και τις προσωποποιήσεις που υπάρχουν στα ποιήματα.
 

Μεταφορές: στάθηκε αντήλιο, της πίκρας μαντιλάκι, Φωτιάς σουσάμια χρυσά νταρια, ο ύπνος τους μυρίζει πυρκαγιά, Στα δόντια τους ο ήλιος σπαρταράει
Απ τη μασχάλη τους γλυκά στάζει το μοσχοκάρυδο

Προσωποποιήσεις : Τζιτζίκια στήσαν το χορό, στου γέρου κόσμου στάθηκε τα φρύδια, Στησαν χορό τρελό τα μελισσόπουλα, Ιδρώνει ο ήλιος, τρέμει το νερό.

http://www.pilavakis.net/new_page_120.htm

«Τζιτζίκια στήσαν το χορό- κάτω στης Μαργαρίτας τ’ αλωνάκι»

Κάτω από: λογοτεχνία Α γυμνασίου | ΚΟΥΡΤΗ ΣΤΥΛΙΑΝΗ
Τετάρτη, 16 Σεπτέμβριος 2015 8:37 μμ |

«Τζιτζίκια στήσαν το χορό»

Ιστορία :Τα παιδιά παίζουν ένα καλοκαιρινό µεσηµέρι γύρω από ένα σµήνος τζιτζικιών, ενώ µια πεταλούδα υφαίνει µε το πέταγµά της ένα µαντιλάκι που θα ανακουφίσει την πίκρα του γερασµένου  κόσµου.

 Μύθος:  Η χαρά και η ανεµελιά των παιδιών συνυπάρχουν µε την πίκρα και την κούραση των µεγάλων.

 ∆οµή : Ενότητα 1η (στροφή α′): Το παιχνίδι και η χαρά των παιδιών.

Ενότητα 2η (στροφή β′): Η κούραση και η πίκρα των µεγάλων.

 Πρόσωπα:  τα παιδιά και ο γερασµένος κόσµος (τα τζιτζίκια και η πεταλούδα µπορούν να θεωρηθούν ως πρόσωπα εφόσον αλληλεπιδρούν εκούσια –πράγµα το οποίο είναι πιο σαφές για την πεταλούδα– µε τα ανθρώπινα πρόσωπα).

Στην πρώτη ενότητα παρουσιάζεται µια πολύ χαρούµενη εικόνα: παιδιά παίζουν («και στέκουν γύρω τα παιδιά/ και παίζουν παλαµάκια») µε φόντο το καλοκαιρινό καταµεσήµερο («στο ντάλα µεσηµέρι») και ηχητική υπόκρουση το τραγούδι των τζιτζικιών («Τζιτζίκια στήσαν το χορό»), το οποίο συνοδεύουν τα ρυθµικά παλαµάκια τους («και παίζουν παλαµάκια»). Η παρέα των παιδιών απολαµβάνει το παιχνίδι της µε τα τζιτζίκια. Τα τζιτζίκια είναι συνδεδεµένα µε την ξεγνοιασιά, την ανέµελη διάθεση, το τραγούδι και γενικότερα τη χαρά του καλοκαιριού. Είναι εποµένως φυσικό να συνυπάρχουν µε την παρέα των παιδιών. Όλη η στροφή κυριαρχείται από ήχους: το τραγούδι των τζιτζικιών και τα παλαµάκια των παιδιών.

Στη δεύτερη ενότητα το σκηνικό αλλάζει. Μια πορτοκαλόµαυρη πεταλούδα («Μια πεταλούδα διάφανη,/ πορτοκαλιά και µαύρη») πετάει και στέκεται στο µέτωπο των γερασµένων ανθρώπων, για να εµποδίσει τον ήλιο που τους τυφλώνει («στου γέρου κόσµου στάθηκε/ τα φρύδια επάνω, αντήλιο»). Ο ήλιος στην προκειµένη περίπτωση εµφανίζεται εχθρικός, γιατί επιτείνει µε την κάψα του το µόχθο των µεγάλων. Με το πέταγµά της η πεταλούδα γνέθει µαντι- λάκι που θα σκουπίσει τον ιδρώτα των κουρασµένων ανθρώπων («κι έπαιζε και κρυφόγνεφε/ της πίκρας µαντιλάκι»). Παρόλο που το έντοµο αυτό είναι ταυτισµένο µε την αναγέννηση και την ελπίδα, στη στροφή όµως αυτή φαίνεται να συντροφεύει τον πικραµένο «γέρο κόσµο». Μ’ αυτό τον τρόπο ο ποιητής υποδηλώνει πως στα ανθρώπινα συνυπάρχουν η χαρά και η πίκρα, στοιχεία που φαίνονται και από το πορτοκαλί και µαύρο, αντίστοιχα, χρώµα της πεταλούδας. Στον πρώτο στίχο καθεµιάς από τις δύο στροφές υπάρχει η παρουσία εντόµων . Επίσης, και οι δύο εικόνες-στροφές εκτυλίσσονται κάτω από τον καλοκαιρινό ήλιο, µε τη διαφορά όµως ότι στην πρώτη ο ήλιος ευνοεί το παιδικό παιχνίδι, ενώ στη δεύτερη δυσχεραίνει την εργασία των ανθρώπων.

Χρόνος:  καλοκαίρι. Στην πρώτη µάλιστα στροφή συγκεκριµενοποιείται: ο χρόνος είναι το καταµεσήµερο.

Τόπος:  Ο τόπος δεν προσδιορίζεται µε ακρίβεια. Από την παρουσία, όµως, των τζιτζικιών και της πεταλούδας συνάγεται ότι πρόκειται για υπαίθριο χώρο.

 Γλώσσα:  απλή µε κάποια λαϊκά στοιχεία («ντάλα» , «αντήλιο»).

Ύφος : απλό, φυσικό και παραστατικό. Οι εικόνες του χορού των τζιτζικιών και του πετάγµατος της πεταλούδας δίνουν µια υπερρεαλιστική απόχρωση στο ποίηµα.

Μετρική Το ποίηµα ανήκει στη νεότερη ποίηση, εποµένως δεν έχει οµοιόµορφες στροφές, ως προς τον αριθµό των στίχων, οµοιοκαταληξία και µέτρο, παρότι –φυσικά– διαθέτει εσωτερικό ρυθµό.

Εκφραστικά µέσα : ❖ ΕΙΚΟΝΕΣ Οπτικές Ο χορός των τζιτζικιών («Τζιτζίκια στήσαν το χορό»), το παιχνίδι των παιδιών («και στέκουν γύ- ρω τα παιδιά/ και παίζουν παλαµάκια»), το πέταγµα της πεταλούδας («Μια πεταλούδα διάφανη … τα φρύδια επάνω, αντήλιο»), το γνέσιµο του µαντιλιού («κι έπαιζε και κρυφόγνεφε/ της πί- κρας µαντιλάκι»). Ηχητικές Το τραγούδι των τζιτζικιών («Τζιτζίκια στήσαν το χορό»), τα παλαµάκια των παιδιών («και παί- ζουν παλαµάκια»). Απτική Τα παλαµάκια των παιδιών («και παίζουν παλαµάκια»).

❖ ΠΡΟΣΩΠΟΠΟΙΗΣΕΙΣ «Τζιτζίκια στήσαν το χορό», (Μια πεταλούδα) «κι έπαιζε και κρυφόγνεφε».

❖ ΜΕΤΑΦΟΡΕΣ «αντήλιο», «της πίκρας µαντιλάκι».

❖ ΕΜΦΑΣΗ «Τζιτζίκια στήσαν το χορό», «Μια πεταλούδα διάφανη».

«Κάτω στης µαργαρίτας το αλωνάκι»

Μύθος: Το εφηβικό ερωτικό ξύπνηµα µε φόντο την ελληνική φύση.

∆οµή:

Α’ ενότητα (1^η στροφή) : εικόνες του καλοκαιριού.

Β’ ενότητα (2^η στροφή): φύση και εφηβεία.

Πρόσωπα : έφηβοι, αγόρια και κορίτσια («κοιµούνται αγοροκόριτσα»).

Το ποίηµα ξεκινά µε την περιγραφή του σκηνικού: ένα αλώνι από µαργαρίτες, όπου στριφογυρίζει ένα σµάρι µελισσών στον καλοκαιρινό καύσωνα («Κάτω στης µαργαρίτας το αλωνάκι/ Στήσαν χορό τρελό τα µελισσόπουλα»). 

Η ζέστη είναι τόσο έντονη, ώστε κι ο ήλιος ακόµη φαίνεται να ιδρώνει («Ιδρώνει ο ήλιος»). 

Το νερό είναι τόσο θερµό, που δίνει την αίσθηση του βρασµού («τρέµει το νερό»).

 Η θερµοκρασία της ατµόσφαιρας ανεβαίνει τόσο, ώστε ο αέρας δίνει την εντύπωση ότι στερεοποιείται σε µικρά πύρινα κοµµάτια που πέφτουν («Φωτιάς σουσάµια σιγοπέφτουνε»), και τα ψιλόλιγνα στάχυα µοιάζουν να λυγίζουν το διάπυρο ουρανό («Στάχυα ψηλά λυγίζουνε το µελαψό ουρανό»).

 Στη συνέχεια συγκεκριµενοποιείται ο τόπος («χρυσά νταριά») και δίνονται τα πρόσωπα· αγόρια και κορίτσια µε το σφρίγος και την οµορφιά της νεότητας 

(«Στα δόντια τους ο ήλιος σπαρταράει») διακατέχονται από έντονη ερωτική επιθυµία, που φαίνεται ακόµη κι από τον ύπνο τους («Ο ύπνος τους µυρίζει πυρκαγιά»

) και τα αρώµατα που αναδίδουν τα εφηβικά κορµιά τους («Απ’ τη µασχάλη τους γλυκά στάζει το µοσχοκάρυδο»).

 Απ’ τη µασχάλη τους γλυκά στάζει το µοσχοκάρυδο – µυρίζει πυρκαγιά: 

Ο συνδυασµός του γλυκού αρώµατος µε το έντονο χρώµα σχηµατοποιεί τη ζωτικότητα της νεότητας και την ένταση του ερωτισµού..

 Στάχυα ψηλά λυγίζουνε το µελαψό ουρανό: Λόγω της υψηλής θερµοκρασίας ο ουρανός έχει ένα θολό βαθυκόκκινο χρώµα («το µελαψό ουρανό»).

Χρόνος:  καλοκαίρι στις πιο θερµές µέρες του, ο ποιητής αναφέρεται στο µεσηµέρι, οπότε η ζέστη φτάνει στο αποκορύφωµά της.

Τόπος:  ένα αλώνι διάσπαρτο από µαργαρίτες, στάχυα και κεχριά.

Γλώσσα – Ύφος:  απλή, καθηµερινή, όχι όµως απλοϊκή, ακριβώς επειδή η αποκωδικοποίησή της προϋποθέτει συνειρµούς. 

Το ύφος είναι πυκνό, παραστατικό και σε ορισµένα σηµεία φτάνει στα όρια της επιτήδευσης.

Μετρική:  Το ποίηµα ανήκει στη νεότερη ποίηση, οπότε δεν υπάρχουν οµοιόµορφοι στίχοι ούτε οµοιοκαταληξία και µέτρο.

 Υπάρχει εσωτερικός ρυθµός, που διευκολύνεται µε τη χρήση της διαδικασίας των συνειρµών.

Εκφραστικά µέσα:

  ❖ ΕΙΚΟΝΕΣ

Οπτικές Το αλώνι µε τις µαργαρίτες («κάτω στης µαργαρίτας το αλωνάκι»), ο ιδρώτας του ήλιου («Ιδρώνει ο ήλιος»), το τρέµουλο του νερού («τρέµει το νερό»), τα σουσάµια του ήλιου που πέφτουν («Φωτιάς σουσάµια σιγοπέφτουνε»), τα στάχυα που λυγίζουν τον ουρανό («Στάχυα ψηλά λυγί- ζουνε το µελαψό ουρανό»), οι έφηβοι που κοιµούνται στα νταριά («Πέρα µέσ’ στα χρυσά νταριά κοιµούνται αγοροκόριτσα»), ο ήλιος που σπαρταράει στα δόντια («Στα δόντια τους ο ήλιος σπαρ- ταράει»).

Ηχητική Ο χορός των µελισσόπουλων («Στήσαν χορό τρελό τα µελισσόπουλα»). Απτική Το αγκάλιασµα των εφήβων («Πέρα µέσ’ στα χρυσά νταριά … µυρίζει πυρκαγιά»). Οσφρητικές Η µυρωδιά της πυρκαγιάς («Ο ύπνος τους µυρίζει πυρκαγιά») και η µυρωδιά του µοσχοκάρυδου («Απ’ τη µασχάλη τους γλυκά στάζει το µοσχοκάρυδο»). Γευστική Η γλυκιά και έντονη γεύση του µοσχοκάρυδου («Απ’ τη µασχάλη τους γλυκά στάζει το µοσχοκά- ρυδο»).

❖ ΠΡΟΣΩΠΟΠΟΙΗΣΕΙΣ «Στήσαν χορό τρελό τα µελισσόπουλα», «Ιδρώνει ο ήλιος», «τρέµει το νερό», «Στάχυα ψηλά λυγί- ζουνε το µελαψό ουρανό», «ο ήλιος σπαρταράει».

❖ ΜΕΤΑΦΟΡΕΣ «Φωτιάς σουσάµια», «µελαψό ουρανό», «χρυσά νταριά», «Ο ύπνος τους µυρίζει πυρκαγιά».

❖ ΚΛΙΜΑΚΩΤΟ «Στήσαν χορό τρελό τα µελισσόπουλα … Στάχυα ψηλά λυγίζουνε το µελαψό ουρανό» (για να φανεί η ένταση της ζέστης).

❖ ΥΠΕΡΡΕΑΛΙΣΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ «Στήσαν χορό τρελό τα µελισσόπουλα», «Ιδρώνει ο ήλιος τρέµει το νερό», «Φωτιάς σουσάµια σιγοπέ- φτουνε», «Στάχυα ψηλά λυγίζουνε το µελαψό ουρα- νό», «Ο ύπνος τους µυρίζει πυρκαγιά», «Στα δόντια τους ο ήλιος σπαρταράει», «Απ’ τη µασχάλη τους γλυκά στάζει το µοσχοκάρυδο».

❖ Έλλειψη στίξης: Στο ποίηµα δεν υπάρχουν σηµεία στίξης, εκτός από δύο τελείες. Βέβαια, όλοι οι στίχοι ξεκινούν µε κεφαλαίο γράµµα. Ο ποιητής θέλει να δηλώσει ότι κατά τη φωνητική απόδοση η πνοή του λόγου δεν επιτρέπεται να σταµατήσει, αλλά να κάνει ένα ανεπαίσθητο τσάκισµα. Ο ποιητής εκµεταλλεύεται όλες τις αισθήσεις, την όραση µε τα χρώµατα, την ακοή µε το χορό, την όσφρηση µε τις µυρωδιές, τη γεύση µε το µοσχοκάρυδο και την αφή µε το ερωτικό ξύπνηµα, και δηµιουργεί ένα ποίηµα που εξυµνεί τον έρωτα και τη χαρά µε πλαίσιο την ελληνική φύση και µάλιστα µέσα στην κάψα του καλοκαιρινού µεσηµεριού.

Φύλλα εργασίας

1^η ομάδα:  «Τζιτζίκια στήσαν το χορό» (1^η στροφή)

Ερωτήσεις:

1. Να δώσετε έναν τίτλο στην πρώτη στροφή του ποιήματος.

2. Ποια συναισθήματα σας προκαλεί η 1^η στροφή και γιατί;

3. Πώς συνδέονται τα παιδιά και η φύση στην 1^η στροφή;

4. Ποιες εικόνες ( ακουστικές, κινητικές, οπτικές, οσφρητικές)  κυριαρχούν στην 1^η  στροφή;

5. Εντοπίστε την προσωποποίηση στην 1^η στροφή.
6. Οι στίχοι της 1^ης στροφής είναι ομοιόμορφοι; Υπάρχει στην 1^η στροφή ομοιοκαταληξία; 

2^η ομάδα:  «Τζιτζίκια στήσαν το χορό» (2^η στροφή)

Ερωτήσεις:

1. Να δώσετε έναν τίτλο στη δεύτερη στροφή του ποιήματος.

2. Ποια συναισθήματα σας προκαλεί η 2^η στροφή και γιατί;

3. Ποια πρόσωπα κυριαρχούν στην2^η στροφή και  σε ποια ψυχολογική διάθεση βρίσκονται; Να σχολιάσετε το χρώμα της πεταλούδας σε σχέση με τη διάθεση αυτή.

4. Ποιες εικόνες ( ακουστικές, κινητικές, οπτικές, οσφρητικές) κυριαρχούν στην 2^η  στροφή;

5. Εντοπίστε τις μεταφορές στην 2^η στροφή .
6. Οι στίχοι της 2^ης στροφής είναι ομοιόμορφοι; Υπάρχει στην 2^η στροφή ομοιοκαταλη
7. ξία;

Φύλλα εργασίας

3^η ομάδα:  «Κάτω στης µαργαρίτας το αλωνάκι»  (1^η στροφή)

Ερωτήσεις:

1. Να δώσετε έναν τίτλο στην πρώτη στροφή του ποιήματος.

2. Ποια συναισθήματα σας προκαλεί η 1^η στροφή και γιατί;

3. Ποια στοιχεία αναδεικνύουν την υψηλή θερμοκρασία της ατμόσφαιρας στην 1^η στροφή;

4. Ποιες εικόνες ( ακουστικές, κινητικές, οπτικές, οσφρητικές) κυριαρχούν στην 1^η  στροφή;

5. Εντοπίστε τις προσωποποιήσεις και τις μεταφορές  στην 1^η  στροφή
6. Οι στίχοι της 1^ης στροφής είναι ομοιόμορφοι; Υπάρχει στην 1^η στροφή ομοιοκαταλη
7. ξία;

Φύλλα εργασίας

4^η ομάδα:  «Κάτω στης µαργαρίτας το αλωνάκι» (2^η στροφή)

Ερωτήσεις:

1. Να δώσετε έναν τίτλο στη δεύτερη στροφή του ποιήματος.

2. Ποια συναισθήματα σας προκαλεί η 2^η στροφή και γιατί;

3. Ποια πρόσωπα κυριαρχούν στην2^η στροφή και  σε ποια ψυχολογική διάθεση βρίσκονται; Ποια χαρακτηριστικά της εφηβείας διακρίνετε;

4. Ποιες εικόνες ( ακουστικές, κινητικές, οπτικές, οσφρητικές) κυριαρχούν στην 2^η στροφή;

5. Εντοπίστε τις μεταφορές στην 2^η στροφή
6. Οι στίχοι της 2^ης στροφής είναι ομοιόμορφοι; Υπάρχει στην 2^η στροφή ομοιοκαταληξία;

Φύλλα εργασίας

5^η ομάδα ( συνδυασμός δύο ποιημάτων)

1. Να συμπληρώσετε τον πίνακα με τα κοινά στοιχεία που διακρίνετε ανάμεσα στα δύο ποιήματα:

Φύση
Πρόσωπα- ζώα (σχέση μεταξύ τους)
Χρόνος
τόπος
Συναισθήματα ηρώων
Διάθεση ποιητών

*  Τα στοιχεία αυτά αφορούν στο περιεχόμενο των δύο ποιημάτων.

 Φύλλα εργασίας

6^η ομάδα ( συνδυασμός δύο ποιημάτων)

1. Να συμπληρώσετε τον πίνακα με  τα κοινά στοιχεία που διακρίνετε ανάμε
2. σα στα δύο ποιήματα:

Εικόνες
Μεταφορές
Προσωποποιήσεις
Γλώσσα
Ομοιοκαταληξία
Ομοιότητα στροφών- στίχων

• 
  Τα στοιχεία αυτά αφορούν στη μορφή των δύο ποιημάτων.

διαγωνισμα

http://istografia.blogspot.com/2018/01/blog-post_21.html

ΙΤΑΛΟ ΚΑΛΒΙΝΟ : "ΜΑΝΙΤΑΡΙΑ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ" - ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

1. Από ποιες φάσεις περνά η διάθεση του ήρωα, από τη στιγμή που ανακαλύπτει την ύπαρξη των μανιταριών;

  Μονάδες 6

2. Να συμπληρώσετε τον ακόλουθο πίνακα για την αφήγηση που διαβάσατε : 

Τόπος της ιστορίας
Χρόνος της ιστορίας
Σε ποιο χρόνο κυρίως εξιστορούνται τα γεγονότα ;
Ποιος αφηγείται την ιστορία; Συμμετείχε ο ίδιος στα γεγονότα που εξιστορεί;
Σε ποιο  ρηματικό πρόσωπο γίνεται η αφήγηση ;
Άλλοι εκφραστικοί τρόποι

 Μονάδες 6

ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΓΡΑΠΤΟΥ ΛΟΓΟΥ : Επιλέξτε ένα από τα δύο θέματα (περίπου 150-200 λέξεις).

1. Με αφορμή το κείμενο γράφετε ένα άρθρο στο ιστολόγιο του σχολείου σας για τη ζωή των ανθρώπων που ζουν στα μεγάλα αστικά κέντρα μακριά από τη φύση.

2. Δώστε ένα διαφορετικό τέλος στην ιστορία με τα μανιτάρια.

Ελύτης

πηγη:https://www.antoniskarabatsos.gr/index.php/component/k2/item/86-%CF%83%CF%83%CF%83

Οδυσσέας Ελύτης (1911-1996). Φιλολογικό ψευδώνυμο του Αλεπουδέλη. Σημαντικός ποιητής,   της  γενιάς του '30. Το 1979 του δόθηκε το βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας, κυρίως για τα ποιητικά του  έργα Άξιον Εστί, Ήλιος ο πρώτος, Προσανατολισμοί κ.ά. Διαμόρφωσε ένα προσωπικό ποιητικό ιδίωμα και θεωρείται ανανεωτής της  ελ-ληνικής ποίησης. Πολλά ποιήματά του μελοποιήθηκαν, ενώ συλλογές του έχουν μεταφραστεί σε  πολλές ξένες γλώσσες. Χαρακτηριστικά του έργου του Μετά τον Καρυωτάκη με την πεσιμιστική μορφή ποίησης, ο Ελύτης κ.ά.  έφεραν την αισιοδοξία. Απόλυτα λυρικός, και οι στίχοι του φροντισμένοι και στο  μέ τρο και στον συλλαβισμό. Γεμάτο νύξεις με ρομαντικές εικόνες, ρεμβασμό, και βαθείς στοχασμούς. Ωραί -ες λέξεις, εικόνες και επίθετα. Κινείται στο μέτρο μεταξύ υπερρεαλισμού και ρεαλισμού. Το έργο του είναι γε-μά το από την   παράδοσή μας και την ιστορία. Ένας λεπτός λυρισμός. Η γλώσσα, α πλή δημοτική. Η  ομιλουμένη, χωρίς χρήση εξεζητημένων λέξεων της δημοτικής. Τα έργα του «Έξι και μία τύψεις για τον Ουρανό» Ποιήματα με ωραίες ποιητικές εικόνες. Τα Ρω του Έρωτα» λυρικό, τρυφερό. « Ο ήλιος ο ηλιάτορας » Μια κοινωνική θεώρηση που καταγράφει την πικρή αλή θεια για την Ελλάδα. Στέκεται σαν θεατής, ο ποιητής, χωρίς να τολμήσει να πά-ρει  ξεκάθαρη  θέση που να δείχνει προς την κάθαρση. Ποίημα με θαυμάσιο λυρι-σμό. Το «Φωτόδεντρο» είναι διαμαρτυρία στη δικτατορία, που ο ίδιος ο συγγραφέας το  συγκρίνει με το «Άξιον Εστί». «Το Μονόγραμμα»: Ερωτικό ποίημα. με σύνθετη πλοκή. «Μαρία Νεφέλη»: Μια θετική άποψη για τις δεσμεύσεις. Χρησιμοποιεί τρόπους γραφής απ’ όλες τις σχολές: με μέτρο, με ομοιοκαταλη -ξίες, αλλά και ελεύθερο στίχο. Μετέφρασε   ποιήματα και θεατρικά έργα ξένων συγγραφέων. üΟ Συμβoλισμός στο έργο του Eλύτη Ο συμβολισμός, όπως είπαμε και στην 6η ενότητα, είναι η εικονική αναπαρά-σταση εννοιών, ιδεών ή και πραγμάτων. Η εικόνα δεν είναι αυτό που φαίνεται, αλ-λά κάτι άλλο που εννοείται. Οι άνθρωποι πάντα μιλούσαν με συμβολικό τρόπο και για το λόγο αυτό έφτιαξαν  ρητά, μύθους και παραβολές. Συμβολισμός, γενικά σαν έννοια σημαίνει «κάτι» που παραπέμπει με νύξεις κά- που αλλού. Μ’ αυτή την έννοια θα μπορούσαμε να βρούμε συμβολιστικές νύ ξεις σε όλα σχεδόν τα  λογοτεχνικά ρεύματα. Για να εκφραστεί ένα συναίσθημα ή μια ιδέα πρέπει να βρεθεί κάποιο σύμβολο  ή ένα σύνολο αντικειμένων, που θα δηλώσουν με έμμεσο τρόπο αυτό που θα δη λωνό-ταν με ευθύ  λόγο, αλλά χωρίς την γοητεία του κρυμένου, που έχει ομορφιά να ψάξεις να βρεις  την, με «πλά γιο τρόπο», ή με υπονοούμενο λόγο, ιδέα ή το συναίσθημα. Ο συμβολισμός στην   ποίηση έχει σκοπό να φέρει στην επιφάνεια όχι τον άγνω -στο κόσμο του υποσυνείδητου, αλλά τον βαθύτερο συμβολισμό των λέξεων. Η συμβολική ποίηση έδωσε εξαιρετικά αριστουργήματα, αν και είναι πολύ δυ- σερμήνευτα. Αυτό ισχύει για τους ποιητές που έχουν στοχασμό και σέβονται την  αλήθεια. Αλλά αυτό δεν ισχύει πάντα. Πολλοί εξέλαβαν την ελευθερία που δίνει αυ τή η μορφή έκφρασης σαν ασυδοσία και αυτό τους οδήγησε σε παράδοξα και παρά λο-γα ποιή ματα χωρίς ρυθμό έτσι, που το ποίημα να δίνει την εντύπωση ότι είναι ένα πεζό  γραμμένο  σαν ποίημα. Εδώ ο Ελύτης τα ανατρέπει όλα και διδάσκει ότι ο συμ-βολισμός  έχει τεχνικούς κανόνες;ή  τουλάχιστον δεν εμποδίζεται από αυτούς. ü Ήλιος ο πρώτος   (Αποσπάσματα) VII Κάτω στης μαργαρίτας το αλωνάκι Στήσαν χορό τρελό τα μελισσόπουλα Ιδρώνει ο ήλιος τρέμει το νερό Φωτιάς σουσάμια σιγοπέφτουνε Στάχυα ψηλά λυγίζουνε τον μελαψό ουρανό. Με χείλια μπρούντζινα κορμιά γυμνά Τσουρουφλισμένα στο τσακμάκι του οίστρου Εε! εε! Τραντάζοντας διαβαίνουν οι αμαξάδες Στο λάδι της κατηφοριάς τ’ αλόγατα βουλιάζουν Τ’ αλόγατα ονειρεύονται Μια πολιτεία δροσερή με γούρνες μαρμαρένιες “Ένα τριφύλλι σύννεφο έτοιμο να χυθεί Στους λόφους των λιγνών δεντρών που ζεματάν τ’ αυτιά τους Στα ντέφια των μεγάλων κάμπων που χοροπηδάν τις καβαλίνες τους. Πέρα μες στα χρυσά νταριά κοιμούνται αγοροκόριτσα Ο ύπνος τους μυρίζει πυρκαγιά Στα δόντια τους ο ήλιος σπαρταράει Απ’ τη μασχάλη τους γλυκά στάζει το μοσχοκάρυδο Κι η άχνα πιωμένη με βαριές χτυπιές παραπατά Στην αζαλιά στην έλισσα και στη μοσκοϊτιά! Ανάλυση Η τεχνική του ποιήματος Αυτό το ποίημα φαίνεται να είναι γραμμένο σε ελεύθερο στίχο, αλλά έχει μια εσω- τερική μετρική τάξη, αν το προσέξουμε καλά. Οι υπογραμμισμένοι στίχοι είναι  15/σύλ-λαβοι και άλλοι 16/συλλαβοι ή 14/σύλλαβοι. Οι άλλοι στίχοι έχουν από ένα  ημιστίχιο 15/σύλλαβου με 7 ή 8 συλλαβές,(είναι οι έντονα τονισμένες λέξεις). Έχει  πολλά στοι-χεία συμβολισμού, υπερρεαλισμού και λυρισμού. Η σημασία του ήλιου στο έργο του Ελύτη Ο Ελύτης δίνει μια υπερρεαλιστική διάσταση των ιδιοτήτων του ήλιου που κατα- κλύζουν τα πάντα -πράγματα και ιδέες. Τα σηματοδοτούν, τα προσδιορίζουν και καθορίζουν τη λειτουργικότητά τους. Έτσι ο ήλιος μπορεί να είναι: Ο ήλιος ο ζωοδότης, ο φωτοδότης (πραγματολογική προσέγγιση). Ο ήλιος ο εμψυχωτής, ο ήλιος που φυσά τις ιδέες στα περιεχόμενα των  πραγμά-των. (συναισθηματική προσέγγιση). Ο ήλιος- άνθρωπος που αξιολογεί τα πράγματα (πνευματική προσέγγιση) Αυτή η τελευταία ιδιότητα λειτουργεί σε τούτο το μεγάλο ποίημα και έχει ως  απαρχή τον ωραίο μύθο του Πρωταγόρα που διέσωσε αναλύοντάς τον ο Πλάτω νας. Ο μύθος λέει «πάντων χρημάτων μέτρο άνθρωπος», εδώ όλων των «χρημά των» μέ-τρον είναι ο ήλιος-άνθρωπος. Η λέξη «χρημάτων», όχι με την έννοια των πραγμάτων αλλά με την έννοια της α ξίας που έχουν τα   πράγματα για τον καθένα μας. Κάθε ξεχωριστός άνθρωπος είναι που καθορίζει όχι τι είναι το κάθε πράγμα,  αλλά πόσο χρήσιμο του είναι κάθε πράγμα. Έχει να κάνει με την οπτική  γωνία που τα βλέπουμε. Εδώ δεν μιλάμε για το τι είναι αντικειμενικά ή λογικά  τα πράγματα, αλλά για το τι υποκειμενικά λένε τα πράγματα σε μας. Πώς τα χρη σιμοποιούμε. Πώς μας φαίνονται. Έχουν «οιωνεί αξία» και όχι πραγματική και  είναι απόλυτα υποκειμενική. Με την έννοια αυτή βλέπουμε σε όλο το ποίημα ένα διαρκές ηλιόλουστο καλο- καίρι με έναν ήλιο φωτοδότη, αλλά κριτή και οδηγό μας. Κάτω στης μαργαρίτας το αλωνάκι. Νοηματική ανάλυση Ένα λυρικό παραλήρημα που ξεχειλίζει έρωτα και εικόνες. Λέξεις- σύμβολα δια λεγμένες μια- μια για να σπρώξουν το συναίσθημα στα όριά του (χορό, μελισσό -πουλα, νερό, σουσάμια, στάχυα, ουρανό, χείλια, κορμιά γυμνά, οίστρο). Ο βασι κός καμβάς, μια εικόνα!! Μια θάλασσα από λουλούδια μαργαρίτας και οι μέλισ σες με την αρμονία του βόμβου να τραγουδούν κάτω από το ζεστό ήλιο. Να  η εικονιστική αποτύπωση του έρωτα. Αλλά προσοχή στην εικόνα, αγαπητέ ανα γνώστη, να δούμε το βάθος της, την προοπτική της, τότε μόνο θα δούμε τον έρω τα.  Αυτό τώρα που βλέπουμε και ακούμε είναι το είδωλο. Ο ήλιος βάζει στις μαργαρί τες τη γύρη και το νέκταρ, για να αρέσουν στις μέλισσες, στις μέλισσες τα φτε ρά και τον βόμβο τους για να αρέσουν στα λουλούδια. Είναι αγκαλιασμένα και  τραγουδούν. Αυτό βλέπου-με και λέμε έρωτα, δεν είναι αυτός ο έρωτας, το τρα γούδι, και τα χρώματα είναι το ευχαριστώ στον ήλιο, δεν είναι τα τραγούδια ο έρω τας, έρωτας είναι η ζωή που γεν-νιέται μυστικά, αθόρυβα, κρυφά στα σπλάχνα του  ύπερου των λουλουδιών και στις κερήθρες της μέλισσας. Αυτή είναι η αποστολή  του ήλιου να δουλέψουν οι μέλισσες και τα λουλούδια για να γεννηθεί η νέα ζωή.  Αυτός είναι ο έρωτας. Ο ήλιος φωτίζει για τούτον τον έρωτα της δημιουργίας’’’’  δεν έρχεται για να κρατά απλά φανάρι στα χρώματα και στη βουή. Ο ήλιος είναι  ο θεός που ενδιαφέρεται και επιβλέπει τη δη-μιουργία της φύσης, αυτό τον ενδια φέρει, αυτή είναι η πνευματική του αποστολή του. Να μας παρασείρει όλλους με  τα τραγούδια και τα ταξίματα στον αγώνα του για την θεία του αποστολή. Όλα  και όλοι στους ίδιους ρυθμούς, με την ίδια αίσθηση χαράς, κανείς  δεν …..ξεφεύγει από την αγκαλιά του ήλιου. Οι εργαζόμενοι, οι πόλεις, η φύση, τα σπουδαία και ταπεινά, όλα ερωτευμένα. Τα  νέα κορίτσια με αγορίστικη ζωντάνια σαν σπόροι-ντάρια- με ευωδιές, με τον ή λιο μέσα τους να  καίει και με μεστά άνθη αζαλέας, έλισσας και μοσκοϊτιάς! Δεν θα πούμε τίποτε άλλο, γιατί τούτο το ποίημα, είναι σαν τον έρωτα που περι -γράφει, που δεν εξηγείται αλλά τον αισθανόμαστε. Και μόνο τούτος ο στίχος θα έφτανε να δώσει την πραγματολογική περιγραφή του  έρωτα: Που κάνει «τη μασχάλη τους γλυκά να στάζει το μοσχοκάρυδο» και να είναι πιο  μυρωδάτη η μασχάλη από την αζαλιά την έλισσα και τη μοσκοϊτιά!!! Να το θερμόμετρο για να μετράς, αγαπητέ αναγνώστη, τους βαθμούς του έρωτα  το πρωί σαν ξυπνάς! Τις μυρωδιές αλλάζει ο έρωτας όταν έρχεται. Τις μυρωδιές αλλάζει όταν φεύγει!!!

https://www.slideshare.net/mrsevi/ss-70922553

ΚΑΤΩ ΣΤΗΣ ΜΑΡΓΑΡΙΤΑΣ ΤΟ ΑΛΩΝΑΚΙ (ΣΧΟΛΙΑ)

https://blogs.sch.gr/earkouli/2018/04/30/%CE%BA%CE%B1%CF%84%CF%89-%CF%83%CF%84%CE%B7%CF%83-%CE%BC%CE%B1%CF%81%CE%B3%CE%B1%CF%81%CE%B9%CF%84%CE%B1%CF%83-%CF%84%CE%BF-%CE%B1%CE%BB%CF%89%CE%BD%CE%B1%CE%BA%CE%B9-%CF%83%CF%87%CE%BF%CE%BB%CE%B9/

ΟΔΥΣΣΕΑΣ ΕΛΥΤΗΣ (1911-1996)

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ:

Πατήστε εδώ για να  γνωρίσετε βασικά σημεία από τη ζωή του Οδυσσέα Ελύτη.

Το απόσπασμα «Κάτω στης Μαργαρίτας  το αλωνάκι» προέρχεται από τη συλλογή του Οδυσσέα Ελύτη «Ήλιος ο πρώτος» (1943) που αποτελεί μια αισιόδοξη αντίσταση μέσα στην κατοχή.

ΥΠΟΘΕΣΗ

Έφηβοι ερωτεύονται στην κάψα του καλοκαιριού.

ΠΗΓΗ ΕΜΠΝΕΥΣΗΣ

Το εφηβικό ερωτικό ξύπνημα με φόντο την ελληνική φύση

ΕΝΟΤΗΤΕΣ

Όλο το ποίημα αποτελεί μια ενότητα.

ΠΡΟΣΩΠΑ

Έφηβοι, αγόρια και κορίτσια (αγοροκόριτσα).

ΤΙΤΛΟΣ

Δεν είναι ο πραγματικός, αλλά ο πρώτος στίχος του αποσπάσματος της συλλογής «Ήλιος ο πρώτος».

ΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ

Το ποίημα ξεκινά με την περιγραφή του σκηνικού: ένα αλώνι από μαργαρίτες, όπου στριφογυρίζει ένα σμάρι μελισσών στον καλοκαιρινό καύσωνα. Η ζέστη είναι τόσο έντονη, ώστε ακόμη και ο ήλιος φαίνεται να ιδρώνει. Το νερό είναι τόσο θερμό, που δίνει την αίσθηση του βρασμού. Η θερμοκρασία της ατμόσφαιρας ανεβαίνει τόσο, ώστε ο αέρας δίνει την εντύπωση ότι στερεοποιείται σε μικρά πύρινα κομμάτια  που πέφτουν (φωτιάς σουσάμια σιγοπέφτουνε) και τα ψηλόλιγνα  στάχυα μοιάζουν να λυγίζουν  τον διάπυρο (μελαψό) ουρανό. Στη συνέχεια ο τόπος συγκεκριμενοποιείται (χρυσά νταριά) και δίνονται τα πρόσωπα. Είναι αγόρια και κορίτσια με το σφρίγος και την ομορφιά της νεότητας (στα δόντια τους ο ήλιος σπαρταράει) που διακατέχονται από  έντονη ερωτική επιθυμία, που φαίνεται ακόμη και από τον ύπνο τους (ο ύπνος τους μυρίζει πυρκαγιά), καθώς και από τα αρώματα που αναδίδουν τα εφηβικά κορμιά τους. (Απ’ τη μασχάλη τους γλυκά στάζει το μοσχοκάρυδο).

ΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟΙ*

Απ’ τη μασχάλη τους γλυκά στάζει το μοσχοκάρυδο, – μυρίζει πυρκαγιά: συμβολίζουν τη ζωντάνια της νεότητας και τα και την ένταση του ερωτισμού. Συμπλέκονται η όσφρηση, η γεύση και η όραση πράγμα που δείχνει την αισθησιοκρατία* του Ελύτη.

Στάχυα ψηλά λυγίζουν το μελαψό  ουρανό: λόγω της υψηλής θερμοκρασίας ο ουρανός έχει ένα θολό βαθυκόκκινο χρώμα. Θα περιμέναμε ο ουρανός με τον αέρα να κινεί τα στάχυα που λυγίζουν από τον άνεμο. Εδώ, όμως, κάτω από το βάρος του καύσωνα παρουσιάζεται να λυγίζει ο ουρανός για να δοθεί έμφαση στην ακινησία της καλοκαιρινής κάψας.

Ιδρώνει ο ουρανός- φωτιάς σουσάμια:  τονίζεται η αφόρητη ζέστη, ο καύσωνας από τον οποίο ακόμα και ο ήλιος υποφέρει.

ΧΡΟΝΟΣ

Το καλοκαίρι στις πιο θερμές μέρες του, πιθανόν τον Ιούλιο. Ειδικότερα  το μεσημέρι, όπου η ζέστη είναι στο αποκορύφωμα.

ΤΟΠΟΣ

Τόπος είναι ένα αλώνι διάσπαρτο με μαργαρίτες, στάχυα και  κεχριά.

ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΟΙ ΤΡΟΠΟΙ

Περιγραφή: εικόνες που περιγράφουν το ερωτικό σκίρτημα των εφήβων και απευθύνονται στην όραση, τη γεύση, την ακοή και την αφή.

ΓΛΩΣΣΑ

Απλή, καθημερινή αλλά και συμβολική που απαιτεί συνειρμούς για την κατανόησή της. Χρησιμοποιούνται ρήματα και ουσιαστικά  που γίνονται αντιληπτά μέσω συνειρμών (ο συνειρμός είναι μια σκέψη που προκαλεί μια άλλη λόγω συνάφειας). Οι συνειρμοί δεν προσεγγίζονται με τη λογική.

ΥΦΟΣ

Είναι πυκνό και παραστατικό.

ΜΕΤΡΟ

Το ποίημα ανήκει  στη νεότερη ποίηση, οπότε δεν υπάρχουν ομοιόμορφοι στίχοι ούτε ομοιοκαταληξία και μέτρο. Υπάρχει εσωτερικός ρυθμός.

ΕΚΦΡΑΣΙΚΑ ΜΕΣΑ ΣΧΗΜΑΤΑ ΛΟΓΟΥ

Εικόνες οπτικές (το αλώνι με τις μαργαρίτες), ηχητική (ο χορός των μελισσόπουλων), απτική (το αγκάλιασμα των εφήβων), οσφρητικές  (η μυρωδιά της πυρκαγιάς), γευστική (μοσχοκάρυδο).

Προσωποποιήσεις (ιδρώνει ο ήλιος)

Μεταφορές (φωτιάς σουσάμια)

Υπερρεαλιστικά στοιχεία*  ( στήσαν χορό τρελό τα μελισσόπουλα, ιδρώνει ο ήλιος τρέμει το νερό κ.λπ.)

ΓΛΩΣΣΑΡΙ

Αισθησιοκρατία: η θεωρία σύμφωνα με την οποία κάθε γνώση προέρχεται από τις αισθήσεις).

Συμβολισμός: Είναι λογοτεχνικό ρεύμα που εμφανίστηκε στη Γαλλία τις δύο τελευταίες  του 19^ου αιώνα. Τα θέματα αντλούνταν από τον εσωτερικό κόσμο του καλλιτέχνη και τις ανησυχίες του. Ο εξωτερικός κόσμος, τα πράγματα και τα αντικείμενα γίνονται σύμβολα των συναισθημάτων του λογοτέχνη.  Αυτό που ενδιαφέρει είναι η μουσικότητα και η υποβλητικότητα των λέξεων.

Υπερρεαλιστικά στοιχεία είναι οι απροσδόκητοι συνδυασμοί λέξεων, οι εντυπωσιακές εικόνες, το παράλογο, η ελευθερία στο λεξιλόγιο και τη στιχουργική. Χαρακτηρίζουν την υπερρεαλιστική ποίηση που δεν αποδίδει τον κόσμο όπως φαίνεται, αλλά με τρόπο αλληγορικό και τη μεσολάβηση της φαντασίας. Ο υπερρεαλισμός, ως κίνημα, εμφανίστηκε για πρώτη φορά το 1917 στη Γαλλία.

ΠΗΓΗ: Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Α΄ Γυμνασίου Εκδόσεων Σαββάλας (Μπουκόρου Κ., – Τσέλιου Μ.)


https://www.slideshare.net/kse1sekneapolis/ss-4527919

[DOC]

Σε μορφή .doc

proteas.greek-language.gr/files/document/.../kondylopoulos_opseis_romiosynis.doc

Σημειώνεται ότι όλες οι εργασίες είναι καταγεγραμμένες σε ένα Φύλλο εργασίας, ώστε .... «Ένας αϊτός περήφανος» | Γιάννης Ρίτσος, «Τζιτζίκια στήσαν τον χορό».

Π.3.2.1 Εκπαιδευτικά σενάρια και μαθησιακές δραστηριότητες, σύμφωνα με συγκεκριμένες προδιαγραφές, που αντιστοιχούν σε 30 διδακτικές ώρες ανά τάξη

Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας

Α΄ Γυμνασίου

Θεματική ενότητα:

Εικόνες της Ελλάδας στην ποίηση

Τίτλος:

«Όψεις της Ρωμιοσύνης: σχεδιάζοντας μια γιορτή για τον Γιάννη Ρίτσο»

ΙΩΑΝΝΗΣ ΚΟΝΔΥΛΟΠΟΥΛΟΣ

ΚΕΝΤΡΟ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ & ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ, ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ & ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥ

Θεσσαλονίκη 2012

ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΕΡΓΟΥ

ΠΡΑΞΗ: «Δημιουργία πρωτότυπης μεθοδολογίας εκπαιδευτικών σεναρίων βασισμένων σε ΤΠΕ και δημιουργία εκπαιδευτικών σεναρίων για τα μαθήματα της Ελληνικής Γλώσσας στην Α/βάθμια και Β/βάθμια εκπαίδευση» MIS 296579 (κωδ. 5.175), - ΟΡΙΖΟΝΤΙΑ ΠΡΑΞΗ, στους άξονες προτεραιότητας 1-2-3 του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση», η οποία συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και εθνικούς πόρους.

ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟΣ ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ: Ι .Ν. ΚΑΖΑΖΗΣ

ΑΝΑΠΛΗΡΩΤΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟΣ ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ: ΒΑΣΙΛΗΣ ΒΑΣΙΛΕΙΑΔΗΣ

ΠΑΡΑΔΟΤΕΟ: Π.3.2.1. Εκπαιδευτικά σενάρια και μαθησιακές δραστηριότητες, σύμφωνα με συγκεκριμένες προδιαγραφές, που αντιστοιχούν σε 30 διδακτικές ώρες ανά τάξη.

ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΠΑΡΑΔΟΤΕΟΥ: ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΚΟΥΤΣΟΓΙΑΝΝΗΣ

Υπεύθυνος υπο-ομάδας εργασίας λογοτεχνίας: Βασίλης Βασιλειάδης

ΦΟΡΕΑΣ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ: ΚΕΝΤΡΟ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ

http://www.greeklanguage.gr

Καραμαούνα 1 – Πλατεία Σκρα Τ.Κ. 55 132 Καλαμαριά, Θεσσαλονίκη

Τηλ.: 2310 459101 , Φαξ: 2310 459107, e-mail: centre@komvos.edu.gr

Α. Ταυτοτητα

Τίτλος

Όψεις της Ρωμιοσύνης: σχεδιάζοντας μια γιορτή για τον Γιάννη Ρίτσο.

Δημιουργός σεναρίου

Ιωάννης Κονδυλόπουλος

Διδακτικό αντικείμενο

Νεοελληνική Λογοτεχνία

(Προτεινόμενη) Τάξη

A΄ Γυμνασίου

Χρονολογία

Νοέμβριος 2012

Διδακτική / θεματική ενότητα

Εικόνες της Ελλάδας στην ποίηση

Διαθεματικό

Ναι

Εμπλεκόμενα γνωστικά αντικείμενα

Ημιτυπικές και άτυπες διαδικασίες εκπαίδευσης

Σχολικές γιορτές

Χρονική διάρκεια

12 διδακτικές ώρες

Χώρος

Ι. Φυσικός χώρος

Εντός σχολείου: αίθουσα διδασκαλίας, εργαστήριο πληροφορικής (εφόσον δεν υπάρχουν διαδραστικά συστήματα και ασύρματη σύνδεση με το διαδίκτυο στις αίθουσες).

ΙΙ. Εικονικός χώρος: Wiki τάξης, ιστοσελίδα σχολείου.

Προϋποθέσεις υλοποίησης για δάσκαλο και μαθητή

Για τον μαθητή: κατοχή υπολογιστή με πρόσβαση στο διαδίκτυο, γνώση της χρήσης προγραμμάτων επεξεργασίας κειμένου, προβολής παρουσιάσεων και/ή Windows MovieMaker (για κατασκευή αφίσας, παρουσίασης και/ή βίντεο). Η εξοικείωση με το Wiki θα γίνει σταδιακά και ίσως απαιτήσει τη συνδρομή του καθηγητή πληροφορικής.

Για τον εκπαιδευτικό: γνώσεις Τ.Π.Ε. Α΄ επιπέδου, δυνατότητα διαχείρισης Wiki, ετοιμότητα για εφαρμογή ομαδοσυνεργατικής μεθόδου και εκπόνησης σχεδίων εργασίας.

Για τη σχολική μονάδα: αίθουσες με διαδραστικά συστήματα διδασκαλίας και πρόσβαση στο διαδίκτυο (ενσύρματα και ασύρματα), διαθέσιμο εργαστήριο πληροφορικής σε περίπτωση που δεν υπάρχουν διαδραστικά συστήματα.

Εφαρμογή στην τάξη

Το συγκεκριμένο σενάριο είναι πρόταση διδασκαλίας

Το σενάριο στηρίζεται

—

Το σενάριο αντλεί

—

Β. Συντομη περιγραφη / περιληψη

Το σενάριο αυτό φιλοδοξεί να ανταποκριθεί στις ανάγκες όχι μόνο της συγκεκριμένης διδακτικής ενότητας, αλλά και να καταλήξει στη διοργάνωση μιας γιορτής για τον Γιάννη Ρίτσο στο σχολείο στο οποίο πρόκειται να υλοποιηθεί. Εναλλακτικά, μπορεί, με τις κατάλληλες τροποποιήσεις, να χρησιμοποιηθεί για τη διοργάνωση κάποιου μέρους της γιορτής για την επανάσταση της 25^ης Μαρτίου του 1821 ή της γιορτής για το Πολυτεχνείο.

Ξεκινώντας από τη μελέτη της σύντομης ποιητικής συλλογής του Ρίτσου με τίτλο Δεκαοχτώ λιανοτράγουδα της πικρής πατρίδας, οι μαθητές έρχονται (ίσως για πρώτη φορά στη σχολική τους ζωή) σε επαφή με μια ποιητική συλλογή, μέσω της οποίας προσεγγίζουν όψεις της ελληνικότητας, όπως αυτή παρουσιάζεται στο έργο του ποιητή της Ρωμιοσύνης.

Γ. Εισαγωγη

Σύλληψη και θεωρητικό πλαίσιο

Η αποσπασματικότητα έχει συχνά επισημανθεί ως το βασικότερο μειονέκτημα της ανθολόγησης κειμένων στα σχολικά εγχειρίδια. Για τον λόγο αυτό, στα νέα προγράμματα σπουδών (ΝΠΣ) προτείνεται η μελέτη μυθιστορημάτων, εκτενέστερων κειμένων ή ποιητικών συλλογών. Από την άλλη, στόχος των ΝΠΣ είναι η παραμετροποίηση των σεναρίων διδασκαλίας με βάση τις ανάγκες των μαθητών μιας συγκεκριμένης περιοχής ή ενός σχολείου. Με τη λογική αυτή προτείνεται εδώ ένα σενάριο που αφορμάται από μια σύντομη ποιητική συλλογή και αφορά έναν ποιητή που σχετίζεται με την περιοχή και το σχολείο στο οποίο πρόκειται να υλοποιηθεί το σενάριο.

Η συλλογή αυτή επιλέχθηκε με τα παρακάτω κριτήρια: α) Είναι σύντομη και εύκολα προσπελάσιμη είτε μέσω του διαδικτύου είτε τυπωμένη. β) Είναι σχετικά εύληπτη. Άλλωστε, το ένα τρίτο περίπου από τα ποιήματα που την αποτελούν έχει ανθολογηθεί στο παρελθόν στα σχολικά ανθολόγια. γ) Τα ποιήματα προσφέρονται για την προσέγγιση του θέματος της ελληνικότητας από τον Γιάννη Ρίτσο καθώς και για συγκρίσεις με ομόθεμα ποιήματα του ίδιου ποιητή ή ομοτέχνων του. δ) Τα ποιήματα με την πλούσια εικονοποιία τους μπορούν να αποδοθούν εικαστικά. ε) Τα ποιήματα έχουν μελοποιηθεί και μπορούν να αξιοποιηθούν και μουσικά στην προγραμματιζόμενη εκδήλωση.

Δ. Σκεπτικο-στοχοι και συνδυασμος τους

Γνώσεις για τον κόσμο, αξίες, πεποιθήσεις, πρότυπα, στάσεις ζωής

Με το σενάριο αυτό επιδιώκουμε οι μαθητές και οι μαθήτριες:

·         να γνωρίσουν την εικόνα της Ελλάδας (ως φυσικού τοπίου, αλλά και ως τόπου με συγκεκριμένο ιστορικό παρελθόν) και των ανθρώπων της, όπως παρουσιάζεται από τον Γ. Ρίτσο.

·         να συνειδητοποιήσουν ότι οι αναπαραστάσεις ενός τόπου έχουν στοιχεία διαχρονικότητας, αλλά προσλαμβάνουν και συγκεκριμένη φόρτιση, ανάλογα με τις ιστορικές συγκυρίες, τόσο κατά την εποχή της δημιουργίας όσο και της πρόσληψης μιας ποιητικής συλλογής.

·         να αντιληφθούν την αξία της ελευθερίας για κάθε σκεπτόμενο άνθρωπο και τη συνάφειά της με το αίτημα για αξιοπρεπή διαβίωση και καταξίωση της ανθρώπινης ύπαρξης.

Γνώσεις για τη λογοτεχνία

Με το σενάριο αυτό επιδιώκουμε οι μαθητές και οι μαθήτριες:

·         να έρθουν σε επαφή με έναν από τους κύριους εκπροσώπους της νεότερης ποίησής μας.

·         συνεξετάζοντας ποιήματα του Γιάννη Ρίτσου και ομοτέχνων του, να αντιληφθούν τον διάλογο των κειμένων μεταξύ τους αλλά και ενδεχόμενες κοινές αναζητήσεις του ποιητή με τους δύο χαρακτηριστικότερους εκπροσώπους της λεγόμενης γενιάς του Τριάντα στο ζήτημα της ελληνικότητας.

·         να αντιληφθούν την έννοια της ποιητικής συλλογής.

·         να γνωρίσουν τα βασικά χαρακτηριστικά του ιαμβικού δεκαπεντασύλλαβου, του στίχου που, κατά τον Σεφέρη, «βρίσκεται στο βαθύτερο κυμάτισμα της λαλιάς μας».

·         να έρθουν σε επαφή με τους βασικούς αφηγηματικούς τρόπους (αφήγηση, περιγραφή, διάλογο, σχόλιο).

·         να συνειδητοποιήσουν τη λειτουργία του τίτλου ως παρακειμενικού στοιχείου.

·         να εξοικειωθούν με τη χρήση σχημάτων λόγου, όπως η παρήχηση, η μεταφορά, η παρομοίωση, η προσωποποίηση και να αντιληφθούν ότι τα σχήματα αυτά εκπληρώνουν συγκεκριμένους στόχους του ποιητή.

·         να προβληματιστούν για την πρακτική να μελοποιούνται ποιήματα και τους στόχους που αυτή εξυπηρετεί.

Γραμματισμοί

Με το σενάριο αυτό επιδιώκουμε οι μαθητές και οι μαθήτριες:

• να ανιχνεύουν θέματα ή μοτίβα σε ομόθεμα ποιήματα και να συγκρίνουν τον τρόπο προσέγγισής τους από διαφορετικούς ποιητές ή τον ίδιο ποιητή σε διαφορετικές συλλογές.
• να εντοπίζουν τους αφηγηματικούς τρόπους σε ένα (αφηγηματικό) ποίημα.
• να εξοικειωθούν με τη χρήση των εργαλείων του Web 2.0 ως πεδίου γόνιμης συνεργασίας, όπου θα διατυπώνουν τεκμηριωμένες απόψεις για τις αναγνωστικές τους προτιμήσεις.

·         να επιχειρήσουν να γράψουν ατομικά ή σε συνεργασία με τους συμμαθητές τους δικά τους λιανοτράγουδα.

• να συνδημιουργήσουν μια γιορτή για τον ποιητή (με συγγραφή κειμένων για αυτή, δημιουργία προβολής παρουσίασης ή βίντεο, αφίσας, προγράμματος).

Διδακτικές πρακτικές

Με την από κοινού επεξεργασία ενός ευρύτερου ποιητικού έργου οι μαθητές συνεργάζονται, ώστε να ξεπεράσουν τυχόν ερμηνευτικές δυσκολίες. Επίσης, μέσω της κοινότητας αναγνωστών που δημιουργείται, οι μαθητές επικοινωνούν μεταξύ τους, μοιράζονται ιδέες και απόψεις, εκφράζουν κρίσεις και προτιμήσεις για ποιητικές επιλογές και πρακτικές και συνδιαμορφώνουν το υλικό για τη γιορτή. Τέλος, οι μαθητές αξιοποιούν το προτεινόμενο υλικό, αλλά και δημιουργούν ή προτείνουν δικό τους για τη γιορτή που προγραμματίζεται.

Ε. Λεπτομερης παρουσιαση της προτασης

Αφετηρία

Με την ευκαιρία της μετονομασίας του σχολείου μας σε 4^ο Γυμνάσιο Σπάρτης «Γιάννης Ρίτσος», προγραμματίζουμε μια εκδήλωση προς τιμήν του ποιητή της Ρωμιοσύνης. Προτείνεται, λοιπόν, εδώ ένα σενάριο διδασκαλίας, το τελικό προϊόν του οποίου θα είναι η διοργάνωση της εκδήλωσης αυτής.

Σύνδεση με τα ισχύοντα στο σχολείο

Η ενότητα «Εικόνες της Ελλάδας στην ποίηση» αποτελεί τη δεύτερη από τις τρεις προτεινόμενες ενότητες του Νέου Πιλοτικού Προγράμματος Σπουδών (ΝΠΣ) για τη Λογοτεχνία Β΄ Γυμνασίου. Η συγκεκριμένη ενότητα μπορεί να δώσει στους μαθητές την ευκαιρία να διερευνήσουν την προσωπική τους σχέση με τον τόπο μας και την ιστορία του, τις αναπαραστάσεις του και τις στερεοτυπικές αντιλήψεις για αυτόν, με όχημα αποκλειστικά τον ποιητικό λόγο.

Αξιοποίηση των Τ.Π.Ε.

Ένας από τους σκοπούς του ΝΠΣ είναι η δημιουργία κοινοτήτων αναγνωστών. Για την επίτευξή του κρίνεται ενδεδειγμένη η χρήση των δυνατοτήτων του Web 2.0 για ασύγχρονη επικοινωνία ανάμεσα στις ομάδες (Wiki). Επίσης, αξιοποιούνται το λογισμικό Wordle, τα λογισμικά προβολής παρουσιάσεων και επεξεργασίας κειμένου, λογισμικό δημιουργίας βίντεο (π.χ. Windows Movie Maker), ενώ οι μαθητές αντλούν υλικό από ιστοσελίδες και από το ΥouΤube.

Κείμενα

Λογοτεχνικά κείμενα εκτός σχολικών εγχειριδίων

Γιάννης Ρίτσος, Δεκαοχτώ Λιανοτράγουδα της πικρής πατρίδας. Αθήνα: Κέδρος, 1987 [1973].

Γιάννης Ρίτσος, «Ρωμιοσύνη». Στο Ποιήματα 1930-1960, B΄, 59-72. Αθήνα: Kέδρος, 2000. (βλ. το ποίημα στο Σπουδαστήριο Νέου Ελληνισμού, όπου και απαγγελία του ποιητή)

Οδυσσέας Ελύτης, «Ο ήλιος»[1]. Στο Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Α΄ Γυμνασίου, 7. Αθήνα: ΟΕΔΒ,  2000.

Οδυσσέας Ελύτης, «Το τρελοβάπορο» από τη συλλογή Ο Ήλιος ο Ηλιάτορας (1971). Στο Ποίηση, 247. Αθήνα: Ίκαρος, 2002.

Λογοτεχνικά κείμενα σχολικών εγχειριδίων

ΚΝΛ Α΄ Γυμνασίου

Δημοτικό τραγούδι, «Ένας αϊτός περήφανος»

Γιάννης Ρίτσος, «Τζιτζίκια στήσαν τον χορό»

ΚΝΛ Γ΄ Γυμνασίου

Οδυσσέας Ελύτης, «Το Άξιον Εστί»

Γιάννης Ρίτσος, «Αρχαίο θέατρο»

Γιώργος Σεφέρης, «Με τον τρόπο του Γ.Σ.»

ΚΝΛ Α΄ Λυκείου

Δημοτικό τραγούδι, «Της νύχτας οι αρματολοί»

ΚΝΛ Β΄ Λυκείου

Γιάννης Ρίτσος, «Ρωμιοσύνη»

Γιάννης Ρίτσος, «Ο τόπος μας»

Υποστηρικτικό υλικό

Αναγνώσεις

Γιάννης Ρίτσος, «Η Ρωμιοσύνη» [ανάγνωση από τον ποιητή αποσπάσματος από το ποίημα Ι (πηγή: Σπουδαστήριο Νέου Ελληνισμού)  

Ο Γιάννης Ρίτσος διαβάζει τη Ρωμιοσύνη, 1999 [1974], Lyra (επανακυκλοφόρησε στη σειρά «Οι Έλληνες ποιητές διαβάζουν έργα τους», με τίτλο: Ο Ρίτσος διαβάζει Ρίτσο. Ρωμιοσύνη, Lyra, χ.χ.)

Τραγούδια

Τα 18 λιανοτράγουδα της πικρής πατρίδας[2], μουσική: Μίκης Θεοδωράκης, ποίηση: Γιάννης Ρίτσος, ερμηνεία: Γιώργος Νταλάρας, Άννα Βίσση, 2003 [1974] Minos-EMI.

Ρωμιοσύνη, μουσική: Μίκης Θεοδωράκης, ποίηση: Γιάννης Ρίτσος, ερμηνεύει: Γρηγόρης Μπιθικώτσης, 2004 [1966] Minos-EMI.

Ταινία

Τα τραγούδια της φωτιάς[3], Νίκος Κούνδουρος, 1975.

Ιστοσελίδες

Γιάννης Ρίτσος. 1909-1990 [18-11-2012] (Αφιέρωμα Επτά Ημέρες, εφημ. Η Καθημερινή, 12-11-2000).

4^ο Γυμνάσιο Σπάρτης «Γιάννης Ρίτσος»: Η ιστοσελίδα του σχολείου για τον Γιάννη Ρίτσο [18-11-2012].

Διδακτική πορεία / στάδια / φάσεις

Α΄ φάση:Πριν την ανάγνωση (1 ώρα)

Κατά την πρώτη διδακτική ώρα χωρίζονται οι μαθητές σε ομάδες. Σε αυτήν τη φάση της σχολικής χρονιάς, αξιοποιώντας τις εμπειρίες μας από το πρώτο τρίμηνο, είναι δυνατό να αφήσουμε τους μαθητές να επιλέξουν στη φάση αυτή τα μέλη της ομάδας τους, παρεμβαίνοντας διακριτικά, όπου το κρίνουμε σκόπιμο, ώστε να αποφύγουμε τις μεγάλες διαφοροποιήσεις επίδοσης ή τις προσπάθειες απόρριψης ή περιθωριοποίησης κάποιων μαθητών.

Στη συνέχεια, οι μαθητές παρακολουθούν στο ΥouΤube το εισαγωγικό βίντεο που προβλήθηκε κατά την έναρξη των Ολυμπιακών αγώνων του 2004 (διάρκεια: 2.44΄). Κατόπιν, συζητούν και επεξεργάζονται στο πλαίσιο της ομάδας το Φύλλο εργασίας 1 (κάθε ομάδα επεξεργάζεται ένα Φύλλο εργασίας, το οποίο έχει βέβαια διανεμηθεί σε όλα τα μέλη της). Οι ερωτήσεις-εργασίες αυτού του φύλλου είναι κοινές για όλες τις ομάδες. Στο δεύτερο μισό αυτής της ώρας οι ομάδες ανακοινώνουν εκ περιτροπής τις απαντήσεις τους στην ολομέλεια.

Στόχος εδώ είναι να ξεκινήσει η συζήτηση για τις εικόνες της Ελλάδας που προβάλλονται ως αντιπροσωπευτικές (ή αναπαράγονται ως στερεότυπα, όπως ενδεχομένως θα διαφανεί μέχρι το τέλος της επεξεργασίας του σεναρίου αυτού) σε «κείμενα» του συγκεκριμένου είδους. Μας ενδιαφέρει ιδιαίτερα όχι απλώς η καταγραφή των εικόνων που εμπεριέχονται στο βίντεο, αλλά και ο τρόπος που τις προσλαμβάνουν οι μαθητές και ανταποκρίνονται σε αυτές.

Για το σπίτι ανατίθεται η εξής ατομική εργασία: «Να υποθέσεις ότι στο πλαίσιο μαθητικών ανταλλαγών το σχολείο μας επισκέπτεται μια μακρινή χώρα στο εξωτερικό. Ορίζεσαι ως υπεύθυνος για να εκφωνήσεις έναν λόγο, ώστε να παρουσιάσεις τη χώρα μας και την ιστορία της στην εναρκτήρια συνάντηση γνωριμίας με τους μαθητές του συγκεκριμένου σχολείου. Να γράψεις ένα κείμενο αντιπροσωπευτικό για τη χώρα μας και τους ανθρώπους της.»

Με την εργασία αυτή οι μαθητές αξιοποιούν, περισσότερο ή λιγότερο κριτικά, ό,τι συζητήθηκε ή παρουσιάστηκε την προηγούμενη ώρα στην τάξη. Αυτό θα αποτελέσει και το κύριο κριτήριο της αξιολόγησης αυτής της εργασίας. Επιπλέον, μας ενδιαφέρει να ανιχνεύσουμε σε αυτό το αρχικό στάδιο τις δικές τους αναπαραστάσεις για την Ελλάδα και τον πολιτισμό της.

Β΄ φάση: Κατά την ανάγνωση (8 διδακτικές ώρες)

1^ο δίωρο

Η φάση αυτή ξεκινά με μελέτη της ποιητικής συλλογής του Γιάννη Ρίτσου Τα δεκαοχτώ λιανοτράγουδα της πικρής πατρίδας μέσα στην τάξη. Πριν από την ανάγνωση των ποιημάτων, επιδεικνύεται στους μαθητές το σχετικό βιβλίο (ή, αν δεν υπάρχει διαθέσιμο αντίτυπο, προβάλλεται στον διαδραστικό πίνακα ένα σύντομο PowerPoint με φωτογραφίες του εξώφυλλου, των σελίδων περιεχομένων, των ποιημάτων, των χειρογράφων του ποιητή και του κολοφώνα). Οι μαθητές αρχίζουν και αντιλαμβάνονται ότι τα ποιήματα που θα μελετήσουμε αποτελούν τμήματα ενός συνόλου, μιας συλλογής. Τους ζητούμε, λοιπόν, κατά τη διαδικασία της ανάγνωσης να διαπιστώσουν αν υπάρχει νοηματική σχέση μεταξύ τους, ενημερώνοντάς τους ότι την οριστική απάντηση θα τη δώσουν σε επόμενο μάθημα.

Στη συνέχεια, οι μαθητές καλούνται να εικάσουν γιατί η πατρίδα χαρακτηρίζεται στον τίτλο της συλλογής ως «πικρή». Σε κάποια στιγμή, ανάλογα με τις εικασίες των μαθητών, ο διδάσκων αναφέρει το έτος (καλύτερα: τα έτη) συγγραφής της συλλογής, διαβάζοντας το σχετικό σχόλιο του ποιητή (Προκοπάκη 2000: 451). Δεν κρίνεται ακόμη σκόπιμη η εξήγηση του όρου «λιανοτράγουδα»[4], εκτός από μια σύντομη αναφορά για τη μετρική τους.

Στη συνέχεια περνούμε στην ανάγνωση όλων των ποιημάτων μέσα στην τάξη. Μετά την ανάγνωση των ποιημάτων και μέχρι τα μέσα περίπου της επόμενης διδακτικής ώρας, οι ομάδες επεξεργάζονται το Φύλλο εργασίας 2 και συμπληρώνουν τον σχετικό πίνακα (με ερωτήσεις διαφορετικές για την καθεμιά από αυτές). Σημειώνεται ότι όλες οι εργασίες είναι καταγεγραμμένες σε ένα Φύλλο εργασίας, ώστε να εξασφαλίζεται η γενική τους εποπτεία από όλους τους μαθητές, αλλά και να μπορούν, όταν θα πάνε στο σπίτι, να παρεμβαίνουν με σχόλιά τους από τον προσωπικό τους υπολογιστή στο Wiki, ανεξάρτητα από τα ζητήματα που είχαν επεξεργαστεί στο πλαίσιο της ομάδας τους σε αυτήν τη φάση της εργασίας.

Στόχος σε αυτήν τη φάση της εργασίας είναι υπό την καθοδήγηση του Φύλλου εργασίας 2 (και του διδάσκοντος, που επιβλέπει και παρεμβαίνει, όποτε του ζητηθεί) να έρθουν οι μαθητές σε επαφή με τα κύρια θέματα της ποιητικής συλλογής, που αποτελούν συγκεκριμένες αναπαραστάσεις του ελληνικού τοπίου και της Ρωμιοσύνης, στη συγκεκριμένη μάλιστα τραγική συγκυρία του χρόνου συγγραφής της συγκεκριμένης συλλογής. Καλό είναι κάθε ομάδα να είναι εφοδιασμένη με έναν φορητό υπολογιστή, ώστε να καταγραφούν αμέσως τα πορίσματά της (και να μην επιβαρυνθεί έτσι ο γραμματέας της με πρόσθετη εργασία για το σπίτι).

Στο δεύτερο μισό της δεύτερης ώρας αυτού του δίωρου, οι ομάδες ανακοινώνουν τα πρώτα τους πορίσματα στην ολομέλεια. Στο τέλος του μαθήματος, ανατίθεται σε κάθε ομάδα να αναρτήσει (μέσω του γραμματέα της) στο Wiki τον πίνακα, όπως τον επεξεργάστηκαν τα μέλη της στην τάξη. Επίσης, καλούνται οι μαθητές να ξαναδιαβάσουν την ποιητική συλλογή στο σπίτι τους και στη συνέχεια να επισκεφθούν τους πίνακες όλων των ομάδων, ώστε να μελετήσουν το προϊόν της συνεργασίας των συμμαθητών τους μέσα στην τάξη και να αναρτήσουν τυχόν προσθήκες ή τα σχόλιά τους. Αξιολογούμε θετικά τη συμμετοχή του καθενός στη συζήτηση που έχει ξεκινήσει μέσα στο Wiki και τυχόν συμβολή του στη συμπλήρωση των πινάκων, όχι μόνο της δικής του αλλά και των άλλων ομάδων. Τέλος, ενημερώνουμε τους μαθητές ότι στην ιστοσελίδα του σχολείου μας έχουν αναρτηθεί αποσπάσματα από βιβλία που αναφέρονται στις συνθήκες δημιουργίας της ποιητικής συλλογής που εξετάζουμε. (Κακλαμανάκη 1999: 72, Κώττη 1996: 158-9). Οι μαθητές αντιλαμβάνονται ότι η ιστοσελίδα του σχολείου μπορεί να προσφέρει αξιόπιστο υλικό για συμπλήρωση όσων εξετάζονται στην τάξη.

Σε περίπτωση που κάποιοι μαθητές δεν έχουν πρόσβαση στο διαδίκτυο από το σπίτι τους, τους ζητάμε να συμπληρώσουν στο τετράδιό τους έναν πίνακα με τα θέματα κάποιας άλλης ομάδας από αυτή στην οποία συμμετείχαν και να τον διαθέσουν στο επόμενο μάθημα στα μέλη της ομάδας αυτής, για να συμπληρώσουν την εργασία τους. Έτσι και οι μαθητές που δεν έχουν πρόσβαση στο διαδίκτυο συμμετέχουν στην εκπόνηση της έρευνας και στη συζήτηση που έχει ανοίξει (χωρίς να αισθάνονται ότι μειονεκτούν).

2^ο δίωρο

Έχοντας πλέον αρκετά καλή γνώση του περιεχομένου της συλλογής, οι ομάδες καλούνται να μελετήσουν διεξοδικότερα τα ποιήματα. Η σύνθεση των ομάδων αλλάζει, ακολουθώντας τη «μέθοδο των ειδικών». Ένα από τα μέλη καθεμιάς από τις προηγούμενες ομάδες ενσωματώνεται σε μια καινούρια ομάδα. Έτσι, σε καθεμιά από τις καινούριες ομάδες θα υπάρχει ένα από τα μέλη της ομάδας Α του προηγούμενου δίωρου (που έχει μελετήσει ενδελεχώς το ζήτημα του ελληνικού τοπίου), ένα από τα μέλη της ομάδας Β (που έχει μελετήσει τα ζητήματα των καθημερινών ανθρώπων και της θρησκευτικής πίστης) κ.ο.κ.

Τα ερωτήματα του Φύλλου εργασίας 3 αποσκοπούν καταρχάς στην απόκτηση γνώσεων για τη λογοτεχνία και στην καλλιέργεια αντίστοιχων γραμματισμών. Στόχος είναι να ξεκινήσει μέσα στις ομάδες διάλογος για τη χρήση, την αισθητική αξία και τη λειτουργία κάποιων σχημάτων λόγου και να αρχίσουν να αντιλαμβάνονται οι μαθητές τους τρόπους με τους οποίους εκμεταλλεύεται ένας λογοτέχνης την ποιητική λειτουργία της γλώσσας, ώστε να επι-κοινωνήσει τις ιδέες ή τα συναισθήματά του με τους αναγνώστες του. Οι μαθητές επεξεργάζονται για μισή ώρα περίπου τα κοινά θέματα εκτός από το έκτο και στη συνέχεια ανακοινώνουν τα πορίσματά τους στην τάξη. Σημαντικό για την κατανόηση του χαρακτήρα και των στόχων όλης της συλλογής είναι το πέμπτο ερώτημα. Οι μαθητές τοποθετούν το ποίημα και το ερμηνεύουν μέσα στα ιστορικά του συμφραζόμενα (δικτατορία).

Για το τελευταίο εικοσάλεπτο της δεύτερης ώρας αυτού του δίωρου ανοίγουμε τη συζήτηση για τη στιχουργική των λιανοτράγουδων και για τον ιαμβικό δεκαπεντασύλλαβο. Το έκτο ερώτημα του Φύλλου εργασίας 3 θα απαντηθεί μόνο εφόσον επαρκέσει ο χρόνος για να προηγηθεί σχετική συζήτηση. Στην περίπτωση αυτή, οι μαθητές θα έχουν ως (πρώτη) γραπτή εργασία για το σπίτι τη μετρική ανάλυση (και ρυθμική ανάγνωση) ενός από τα ποιήματα της ομάδας τους. Σε αντίθετη περίπτωση, η σχετική συζήτηση θα μετατοπιστεί στην αρχή της επόμενης διδακτικής ώρας και η δραστηριότητα για τη συγγραφή του λιανοτράγουδου στο μεθεπόμενο μάθημα ή στην τρίτη φάση (μετά την ανάγνωση).

Είναι αυτονόητο ότι γενικότερα, σε περίπτωση που δεν επαρκεί ο χρόνος για τη μελέτη όλων των ερωτημάτων στην τάξη, οι μαθητές καλούνται να συνεχίσουν τη σχετική συζήτηση στο σπίτι (μέσω Wiki).

Επιπλέον, οι μαθητές, ως εργασία στο σπίτι, γράφουν στο Wiki την απάντηση στο ερώτημα: «Ποιο από τα λιανοτράγουδα μου άρεσε και γιατί;». Αξιολογούμε στο σημείο αυτό τον βαθμό ανταπόκρισης του καθενός στη συζήτηση που προηγήθηκε, την επιχειρηματολογία του σχετικά με την επιλογή του, τη διάθεσή του να συζητήσει τις απόψεις των συμμαθητών του κλπ.

Τέλος, ενημερώνουμε τους μαθητές ότι στην ιστοσελίδα του σχολείου έχουν αναρτηθεί αποσπάσματα όπου εξηγείται η επιλογή του Ρίτσου να χρησιμοποιήσει τον δεκαπεντασύλλαβο (Πρεβελάκης 1992: 377, Βελουδής 1977: 21, Spanos 1975: 80-81, Διαλησμάς, 1984: 40).

3ο δίωρο

Καταρχάς, γίνεται δεκάλεπτη συζήτηση για το τι είναι μια ποιητική συλλογή. Οι μαθητές συγκρίνουν τα μεμονωμένα ποιήματα που έχουν μέχρι τώρα μελετήσει με ένα συνθετικό έργο και διατυπώνουν τις πρώτες τους παρατηρήσεις για την ύπαρξη ή μη ενός γενικού σχεδίου που ακολουθεί ο ποιητής ή κάποιων ιδεών που συνέχουν τη συλλογή. Με καθοδηγούμενο διάλογο οι μαθητές καλούνται να εκφράσουν τις απόψεις τους. Δίνεται, έτσι, η ευκαιρία να αξιολογήσουμε την ατομική προφορική επίδοση κάποιων μαθητών.

   Στη συνέχεια μοιράζεται στους μαθητές το Φύλλο εργασίας 4, με τα εκδοτικά στοιχεία και τις εκδόσεις/ανατυπώσεις της συλλογής (και τον αριθμό αντιτύπων καθεμιάς) και οι ομάδες συζητούν για την πρόσληψή της κατά τα πρώτα χρόνια της Μεταπολίτευσης, προσπαθώντας να ερμηνεύσουν την απήχηση της.

Κατόπιν, οι ομάδες επανέρχονται στην αρχική τους σύνθεση (όπως ήταν κατά το πρώτο δίωρο της δεύτερης φάσης) και εκπονούν μέσα στην τάξη τις εξής εργασίες:

1. Ποιες εικόνες της Ελλάδας και της ιστορικής της διαδρομής παρουσιάζει ο Ρίτσος στη συλλογή Τα δεκαοχτώ λιανοτράγουδα της πικρής πατρίδας; Να καταγράψετε τις έως τώρα παρατηρήσεις σας, για να συντάξετε την πρώτη μορφή του κειμένου που θα εκφωνηθεί στη γιορτή που θα διοργανώσουμε προς τιμή του Γιάννη Ρίτσου στο σχολείο μας με τίτλο «Όψεις της Ρωμιοσύνης στο έργο του Γιάννη Ρίτσου».

2. Γράφουμε το δικό μας λιανοτράγουδο. Προσπαθούμε να σχετίζεται με το πνεύμα των υπόλοιπων, να συνομιλεί μαζί τους, να γίνει το «ξαδελφάκι» τους ή το δέκατο ένατο «αδελφάκι» τους[5].

Η εργασία 1 μπορεί να εκπονηθεί και ατομικά, εφόσον θεωρούμε ότι θα μας βοηθήσει στην ατομική αξιολόγηση της επίδοσης των μαθητών. Ωστόσο, προτείνεται η εκπόνηση της από μικρές ομάδες, ώστε να διατηρηθεί η έννοια της συνεργασίας και στη φάση αυτή.

   Η δεύτερη από τις εργασίες απαιτεί ειδικότερες δεξιότητες. Για αυτόν τον λόγο αφήνουμε τους μαθητές να επιλέξουν τον τρόπο με τον οποίον θα εργασθούν. Έτσι, μπορεί να χωρισθεί κάθε πενταμελής ομάδα σε υποομάδες[6]. Προσομοιώνουμε κατ΄ αυτόν τον τρόπο και τις συνθήκες δημιουργίας ενός δημοτικού τραγουδιού: μπορεί το ποίημα να ξεκινήσει από έναν, που έχει μεγαλύτερη έφεση στη στιχουργία, και οι υπόλοιποι να διορθώσουν ή να συμπληρώσουν. Παράλληλα, εξετάζοντας το περιεχόμενο των λιανοτράγουδων που θα συγγράψουν τα παιδιά, θα μας δοθεί ενδεχομένως η ευκαιρία να διαπιστώσουμε αν οι μαθητές έχουν αντιληφθεί τις συνθήκες μέσα στις οποίες γεννήθηκε η συλλογή του Ρίτσου και μπορούν να μεταφερθούν στην εποχή που γέννησε τα ποιήματα αυτά ή, έστω, να μεταφέρουν δικές τους αναπαραστάσεις (ή εμπειρίες) στα λιανοτράγουδα που θα γράψουν οι ίδιοι.

   Η γιορτή μας έχει αρχίσει να υλοποιείται. Από τη μελέτη του ποιήματος περνάμε στην παραγωγή του πρώτου υλικού για την εκδήλωση. Ευχής έργο θα ήταν κάποιο από τα λιανοτράγουδα να μελοποιηθεί από τα παιδιά και να ακουστεί σε αυτή.

Ως εργασία για το σπίτι ανατίθεται στους μαθητές να μελετήσουν τα παρακάτω ποιήματα, που διαλέγονται με τα «18 λιανοτράγουδα» ή δίνουν όψεις του ελληνικού τοπίου και των ανθρώπων του.

Λογοτεχνικά κείμενα σχολικών εγχειριδίων

ΚΝΛ Α΄ Γυμνασίου: Δημοτικό τραγούδι, «Ένας αϊτός περήφανος» | Γιάννης Ρίτσος, «Τζιτζίκια στήσαν τον χορό»

ΚΝΛ Γ΄ Γυμνασίου: Οδυσσέας Ελύτης, «Το Άξιον Εστί» | Γιάννης Ρίτσος, «Αρχαίο θέατρο» | Γιώργος Σεφέρης, «Με τον τρόπο του Γ.Σ.»

ΚΝΛ Α΄ Λυκείου: Δημοτικό τραγούδι, «Της νύχτας οι αρματολοί»

ΚΝΛ Β΄ Λυκείου: Γιάννης Ρίτσος, «Ρωμιοσύνη» | Γιάννης Ρίτσος, «Ο τόπος μας»

Λογοτεχνικά κείμενα εκτός σχολικών εγχειριδίων: Οδυσσέας Ελύτης, «Ο ήλιος» | Οδυσσέας Ελύτης, «Το τρελοβάπορο» | Γιάννης Ρίτσος, «Ρωμιοσύνη» (βλ. το ποίημα στο Σπουδαστήριο Νέου Ελληνισμού, όπου και απαγγελία του ποιητή)

Οι μαθητές μοιράζονται μεταξύ τους τα ποιήματα (σε μια πενταμελή ομάδα αντιστοιχούν στο κάθε μέλος από δύο ποιήματα) και αναλαμβάνουν να τα μελετήσουν στο σπίτι και να βρουν κοινά θέματα και μοτίβα ή οτιδήποτε σε επίπεδο ύφους μπορεί να διαλέγεται και να συνομιλεί με τα ποιήματα της συλλογής που μελετήσαμε. Παράλληλα, τους ενημερώνουμε ότι στην ιστοσελίδα του σχολείου μας έχουμε αναρτήσει αποσπάσματα μελέτης για τον τρόπο που βλέπει τη Ρωμιοσύνη ο ποιητής μας (Spanos 1975: 79-81).

Τους επισημαίνουμε, τέλος, ότι θα πρέπει να αρχίσουν να αναρτούν στο Wiki τις πρώτες εκτιμήσεις τους σχετικά με τα παραπάνω θέματα, αλλά και να τις προσκομίσουν και να τις θέσουν στη διάθεση της ομάδας τους στο επόμενο μάθημα στην τάξη.

Στόχος μας δεν είναι, φυσικά, μια εξαντλητική μελέτη των ποιημάτων αυτών (άλλωστε, πολλά από αυτά είναι ιδιαίτερα απαιτητικά και δύσβατα). Μας ενδιαφέρει εδώ ότι οι μαθητές «πολιορκούν» τα θέματα που εξετάζουμε από πολλές πλευρές, διαπιστώνουν ότι επανέρχονται στην ποίηση του Ρίτσου, αλλά και άλλων σύγχρονών του ποιητών και, κυρίως, γονιμοποιούν τη σκέψη και οξύνουν την ευαισθησία τους, διαβάζοντας ποίηση.

4ο δίωρο

Κατά το πρώτο εικοσάλεπτο διαβάζονται οι αντιπροσωπευτικότερες εργασίες που εκπονήθηκαν κατά το προηγούμενο δίωρο μέσα στην τάξη. Αξιολογούνται και επιλέγονται οι καλύτερες από την ολομέλεια. Στη συνέχεια οι ομάδες συνεδριάζουν για είκοσι περίπου λεπτά και κατόπιν ανακοινώνουν τα πορίσματά τους σε σχέση με το υλικό που συγκεντρώθηκε από τη μελέτη των ποιημάτων στο σπίτι τους. Κάνουν συγκρίσεις ανάμεσα σε ομόθεμα ποιήματα, τεκμηριώνουν τις θέσεις τους με στίχους από αυτά και συζητούν σύντομα α. για το ζήτημα της ελληνικότητας στην ποίηση του Ρίτσου και των ομότεχνών του της γενιάς του ’30, αλλά και β. τα τεχνοτροπικά χαρακτηριστικά του δημοτικού τραγουδιού (πέρα από τα θέματα που μπορούν να θεωρηθούν κοινά ανάμεσα στα κλέφτικα τραγούδια και στα ποιήματά μας). Επιπλέον, ζητούμε από τους μαθητές να αποφασίσουν αν θα αξιοποιήσουμε κάποια από τα ποιήματα των άλλων ποιητών που μελετήθηκαν σε ειδική ενότητα της γιορτής μας ή αν θα περιοριστούμε στα ποιήματα του Ρίτσου. Παράλληλα, αξιολογούμε τη συνεισφορά κάθε ομάδας (αλλά και κάθε μαθητή) στο σημείο αυτό της εργασίας.

Κατά το τελευταίο εικοσάλεπτο της δεύτερης ώρας οι μαθητές ακούνε μελοποιημένα τα τραγούδια της ποιητικής μας συλλογής από τον Μίκη Θεοδωράκη. Μέχρι τώρα αφήσαμε τον ποιητικό λόγο να μιλήσει αυτούσιος, χωρίς την καταλυτική επενέργεια της μουσικής. Από εδώ και πέρα μας ενδιαφέρει να συνεξετάσουμε με τους μαθητές αν η μουσική μπορεί να απογειώσει ακόμη περισσότερο τα ποιήματα (ή ακόμη και να τα βλάψει). Ακούγονται ένα ή δύο από τα λιανοτράγουδα (κατ’ επιλογή μας) και αρχίζει συζήτηση για τα συναισθήματα που τους γεννήθηκαν. Τους ρωτάμε αν κρίνουν επιτυχημένη τη μελοποίηση, αν μετά την ακρόασή της, κατανόησαν καλύτερα τα μηνύματα καθενός ή βίωσαν εντονότερα κάποια συναισθήματα. Επιπλέον, αναρωτιούνται για τη σκοπιμότητα και τα αποτελέσματα της επιλογής να μελοποιηθούν τα ποιήματα αυτά τη συγκεκριμένη εποχή και αν μπορούν να «λειτουργήσουν» στις μέρες μας.

 Εναλλακτικά, αντί για την απλή ακρόαση των τραγουδιών, προβάλλεται τμήμα από την ταινία του Νίκου Κούνδουρου Τα τραγούδια της φωτιάς, όπου υπάρχουν αποσπάσματα από συναυλία του Μίκη Θεοδωράκη το 1974, αμέσως μετά την πτώση της δικτατορίας. Ο λαός μετά την επτάχρονη δικτατορία ξεσπά σε μια συναυλία γεμάτη αγωνιστικό παλμό. Στην ταινία ακούγονται τα ποιήματα-τραγούδια «Μνημόσυνο» (1.12.54-1.14.56), «Συλλείτουργο» (1.14.57-1.17.14), «Το νερό» (1.17.14-1.18.24), «Εδώ το φως» (1.18.57-1.21.05) και «Τη Ρωμιοσύνη μην την κλαις» (1.21.06-1.23.08) από τα Δεκαοχτώ λιανοτράγουδα της πικρής πατρίδας. Μπορεί, λοιπόν, στο σημείο αυτό να τους ζητηθεί να συγκρίνουν τις εντυπώσεις τους από την ακρόαση ενός από αυτά τα τραγούδια από cd και από την παρακολούθηση της ζωντανής του εκτέλεσης σε εκείνη τη συναυλία, με στόχο να προβληματιστούν για τη δύναμη της εικόνας.

Η συζήτηση προετοιμάζει τα παιδιά για την εργασία τους στο σπίτι: Οι μαθητές ακούν όλα τα τραγούδια του δίσκου στο ΥouΤube (πάλι από τρία τέσσερα ο καθένας –γίνεται καταμερισμός της εργασίας στο πλαίσιο των ομάδων). Ανοίγει στο Wiki η συζήτηση σχετικά με τα τραγούδια της συλλογής που θα επιλεγούν για να ακουστούν στη γιορτή μας και τους λόγους της επιλογής τους. Μας ενδιαφέρουν τα κριτήρια που θα τεθούν (πέρα από το αν είναι γνωστά ή τους εντυπωσιάζουν). Παράλληλα, οι μαθητές καλούνται να ακούσουν την απαγγελία της Ρωμιοσύνης από τον ίδιο τον Ρίτσο. Τους ζητούμε να επιλέξουν το απόσπασμα από το ποίημα αυτό που θα ακουστεί στη γιορτή μας. Κάποιοι αναλαμβάνουν να ακούσουν μελοποιημένα αποσπάσματα της Ρωμιοσύνης (πάλι από τον Θεοδωράκη) με τον ίδιο πάντα στόχο. Κάποιοι πάλι καλούνται να επισκεφθούν την ιστοσελίδα του σχολείου μας, για να αντλήσουν υλικό για τον Ρίτσο, που θα αξιοποιηθεί στη γιορτή. Μαθαίνουν έτσι τα παιδιά να ανατρέχουν σε αποθησαυρισμένο υλικό και να το αξιοποιούν. Άλλωστε, και οι δικές τους εργασίες θα αναρτηθούν στην ιστοσελίδα του σχολείου και θα είναι στη διάθεση των συμμαθητών τους και οποιουδήποτε ενδιαφέρεται να μελετήσει τις εργασίες που έχουν εκπονήσει.

Γ΄ φάση: Μετά την ανάγνωση (3 ώρες)

Οι μαθητές προχωρούν πλέον στην υλοποίηση των υπόλοιπων εργασιών που είναι απαραίτητες για τη γιορτή μας:

Κατά την πρώτη ώρα της τρίτης φάσης ζωγραφίζουν με υπόκρουση τα τραγούδια του Θεοδωράκη από τον ομώνυμο με τη συλλογή μας δίσκο. Ενημερώνονται ότι τα έργα τους θα εκτεθούν ή θα αξιοποιηθούν στη σύνθεση του τελικού PowerPoint (ή του βίντεο) της εκδήλωσης με τίτλο: «Όψεις της Ρωμιοσύνης στο έργο του Γ. Ρίτσου». Φυσικά, δε μας ενδιαφέρει να κρίνουμε την εικαστική αρτιότητα των έργων, αλλά τον βαθμό που οι μαθητές ήρθαν σε επαφή με την ποιητική συλλογή, εμπνεύστηκαν από αυτήν και μετουσίωσαν τον ποιητικό λόγο σε συναίσθημα ή εντύπωση.

Κατά τη δεύτερη ώρα της τρίτης φάσης οι μαθητές σχεδιάζουν επί χάρτου το PowerPoint (εναλλακτικά βίντεο) της εκδήλωσης, την αφίσα της και το πρόγραμμά της (τα οποία κατά τις επόμενες εβδομάδες θα υλοποιήσουν με χρήση των κατάλληλων λογισμικών στο σπίτι τους). Αποφασίζουν ποιο από το υλικό που οι ίδιοι έχουν δημιουργήσει έως τώρα θα χρησιμοποιήσουν και, χωρισμένοι σε ομάδες, ανάλογα με τα ενδιαφέροντά τους πλέον, αναλαμβάνουν να τα υλοποιήσουν μέχρι την ημερομηνία της γιορτής. Χώρος ανάρτησης των ενδιάμεσων μορφών των έργων αυτών θα είναι το Wiki, όπου θα συνεχίζεται η συνεργασία μέχρι την ημέρα της εκδήλωσης.

Κατά την τρίτη ώρα της τρίτης φάσης ανατίθεται ατομική εργασία μέσα στην τάξη με θέμα: «Διάλογος με τα Δεκαοχτώ λιανοτράγουδα της πικρής πατρίδας: ένα παιδί του 2012/13 αντικρίζει τη σημερινή Ελλάδα με οδηγό όσα έγραψε τότε ο ποιητής.»

Η εργασία προσφέρεται για αξιολόγηση και ανατροφοδότηση της δουλειάς μας. Τελικά, τι έχει μείνει στα παιδιά από όσα συζητήθηκαν; Κατά πόσο μπορεί να λειτουργήσουν τα ποιήματα αυτά στη σημερινή συγκυρία; Λένε κάτι στα παιδιά, μπορούν οι σημερινοί νέοι να εμπνευστούν από το αγωνιστικό τους πνεύμα ή όχι; Πόσο ζωντανή, παρωχημένη ή γραφική τους φαίνεται η εικόνα της Ελλάδας που δίνεται στα ποιήματα αυτά; Τα παραπάνω υποερωτήματα μπορεί να ανακοινωθούν στα παιδιά, αν μας ζητηθούν διευκρινίσεις. Φυσικά, οι καλύτερες από αυτές τις εργασίες μπορούν να αξιοποιηθούν στην τελική εκδήλωση. Προτείνεται, στην εκδήλωση που θα διοργανωθεί, τα παιδιά να σταθούν απέναντι από τη φωτογραφία του ποιητή (που θα προβάλλεται μέσω του προτζέκτορα) και να αναγνώσουν τα κείμενα με τις σκέψεις και τις ανησυχίες τους.

Το υλικό για την προετοιμασία της εκδήλωσης αλλά και η ίδια η εκδήλωση αναρτάται στην ιστοσελίδα του σχολείου, ώστε να χρησιμοποιηθεί στο μέλλον, να δώσει ερεθίσματα, να γεννήσει νέες δραστηριότητες.

ΣΤ. Φυλλα εργασιας

                                       ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 1

Το βίντεο που θα παρακολουθήσουμε είχε προβληθεί κατά την τελετή έναρξης των Ολυμπιακών Αγώνων της Αθήνας (2004). Ας το παρακολουθήσουμε προσεκτικά και στη συνέχεια ας συζητήσουμε στο πλαίσιο της ομάδας μας τα παρακάτω ερωτήματα, για να συμπληρώσουμε το Φύλλο εργασίας 1.

1. Με ποιο σκοπό δημιουργήθηκε η συγκεκριμένη ταινία; Ποιοι ήταν οι αποδέκτες του συγκεκριμένου προϊόντος;

2. Ποιες εικόνες της Ελλάδας πέρασαν μπροστά από τα μάτια μας; Ας τις καταγράψουμε, αφού τις κατατάξουμε σε κατηγορίες (π.χ. εικόνες από τη σύγχρονη καθημερινότητα).

3. Σε ποιες από τις παραπάνω κατηγορίες έδωσε έμφαση ο δημιουργός της ταινίας; Για ποιους λόγους;

4. Αν δημιουργούσατε εσείς μια αντίστοιχη ταινία, τι θα αλλάζατε (τι θα προσθέτατε, τι θα αφαιρούσατε, τι θα τονίζατε;)

5. Ας σχολιάσουμε τον ρόλο της μουσικής στη συγκεκριμένη ταινία.

6. Ας καταγράψουμε στο Wordle.net τα συναισθήματα που γεννήθηκαν στον καθένα μας (χρησιμοποιούμε τρία έως πέντε ουσιαστικά, που να τα αποτυπώνουν).

  

ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 2

ΟΜΑΔΑ Α΄

Ας εστιάσουμε την προσοχή μας στα στοιχεία του ελληνικού φυσικού περιβάλλοντος (τοπίο, χλωρίδα, πανίδα) που εντοπίζουμε στα ποιήματα. Καταγράφουμε τα στοιχεία που συγκεντρώσαμε στον Πίνακα 1.

ΟΜΑΔΑ Β΄

Ας εστιάσουμε την προσοχή μας στις αναφορές των ποιημάτων στους απλούς καθημερινούς ανθρώπους αυτού του τόπου, καθώς και τη θρησκευτική πίστη και λατρεία τους. Καταγράφουμε τα στοιχεία που συγκεντρώσαμε στον Πίνακα 1.

ΟΜΑΔΑ Γ΄

Σε ποιες ιστορικές περιόδους από τη διαχρονική πορεία του Ελληνισμού αναφέρεται άμεσα ή έμμεσα ο ποιητής; Πριν απαντήσουμε, ας αναζητήσουμε στοιχεία στο διαδίκτυο, ώστε να ανασυνθέσουμε τις συνθήκες κάτω από τις οποίες γράφτηκε η ποιητική συλλογή που εξετάζουμε. Στη συνέχεια καταγράφουμε τα στοιχεία που συγκεντρώσαμε στον Πίνακα 1.

ΟΜΑΔΑ Δ΄

Ας εντοπίσουμε τις αναφορές στη Ρωμιοσύνη, την ελευθερία, τον λαό, και στην Ελλάδα που υπάρχουν στα Δεκαοχτώ λιανοτράγουδα. Επίσης, ας εντοπίσουμε σε ποια αντικείμενα με συμβολική σημασία αναφέρεται ο ποιητής. Καταγράφουμε τα στοιχεία που συγκεντρώσαμε στον Πίνακα 1.

ΟΜΑΔΑ Ε΄

Ας επικεντρώσουμε την προσοχή μας στην ηχητική διάσταση των ποιημάτων που εξετάζουμε (λέξεις που δηλώνουν ήχο κλπ.). Στη συνέχεια καταγράφουμε τα στοιχεία που συγκεντρώσαμε στον Πίνακα 1.

                                                ΠΙΝΑΚΑΣ 1

Κάθε ομάδα μπορεί να κατασκευάσει έναν παρόμοιο πίνακα στο Wiki, ώστε να είναι δυνατή η συζήτηση πάνω στα στοιχεία που συγκεντρώθηκαν και η περαιτέρω επεξεργασία τους από το σπίτι.

ΟΜΑΔΑ……

ΘΕΜΑ ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗΣ………………………………………………………..

ΑΡΙΘΜΟΣ ΠΟΙΗΜΑΤΟΣ	ΣΤΙΧΟΣ, ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ	ΣΧΟΛΙΑ, ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 3

1. Σε ποια ποιήματα της συλλογής είναι έντονο το περιγραφικό στοιχείο, πού υπάρχουν αρκετά αφηγηματικά στοιχεία και σε ποια συνοψίζονται ιδέες ή σχόλια του ποιητή;

2. Ας προσέξουμε καλύτερα τον τίτλο κάθε ποιήματος. Ποιοι από τους τίτλους μάς βοηθούν να εστιάσουμε την προσοχή μας στο θέμα του ποιήματος που επιγράφουν; Ποιοι από τους τίτλους φωτίζουν καλύτερα το περιεχόμενο;

3. Υπάρχουν παρηχήσεις σε κάποιους από τους στίχους των ποιημάτων που μελετήσαμε;

4. Ποιο είναι το κυρίαρχο σχήμα λόγου σε καθένα από τα ποιήματα αυτά; Ας απαντήσουμε, λαμβάνοντας υπόψη τη λειτουργία του ή το αισθητικό αποτέλεσμά του. (Φυσικά στο ερώτημα αυτό ενδιαφέρει να καταγραφούν οι απόψεις και οι διαφωνίες σας).

5. Ποια στοιχεία ή ποιήματα της συλλογής μας θα μπορούσαμε να τα χαρακτηρίσουμε αλληγορικά; Πριν απαντήσουμε, ας μην ξεχάσουμε ότι η συλλογή γράφτηκε κατά τα πρώτα χρόνια της δικτατορίας.

6. Ο ιαμβικός δεκαπεντασύλλαβος. Ας αναλύσουμε μετρικά ένα από τα ποιήματα της ομάδας μας[7].

Τα ποιήματα που θα εξετάσει κάθε ομάδα είναι:

ΟΜΑΔΑ Α:

1, 2, 8 και 15

ΟΜΑΔΑ Β:

5, 6, 9 και 16

ΟΜΑΔΑ Γ:

3, 10, 14 και 17

ΟΜΑΔΑ Δ:

4, 11, 13 και 18

ΟΜΑΔΑ Ε:

1, 7, 12 και 18

ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 4

Η ιστορία ενός βιβλίου και η πορεία του μέσα στον χρόνο

Στοιχεία και περιγραφή της έκδοσης στο: Μακρυνικόλα, Αικ. 1993. Βιβλιογραφία Γιάννη Ρίτσου 1924-1989. Αθήνα: Εταιρεία Σπουδών Νεοελληνικού Πολιτισμού και Γενικής Παιδείας (Ιδρυτής: Σχολή Μωραΐτη).

Γιάννης Ρίτσος, Δεκαοχτώ λιανοτράγουδα της πικρής πατρίδας, κόσμημα του Γιάννη Ρίτσου, Κέδρος, Ιούλιος 1973.

(Διαστάσεις βιβλίου) 11,50 x 17 εκ., σ[ελίδες]. 40 χ[ωρίς] αρ[ίθμηση] + 8 λ[ευκές].

Ραμμένο με κλωστή στο κέντρο. Τα ποιήματα στοιχειοθετημένα στις πρώτες σελίδες του βιβλίου, ακολουθούνται από φωτογραφική αναπαραγωγή του χφ.[=χειρόγραφου]. - Αντίτυπα 3000.

Εκδόσεις /ανατυπώσεις της συλλογής Δεκαοχτώ λιανοτράγουδα της πικρής πατρίδας

ΕΚΔΟΣΗ	ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΑ	ΑΡΙΘΜΟΣ ΑΝΤΙΤΥΠΩΝ
1η	Ιούλιος 1973	3.000
2η	Σεπτέμβριος 1973	4.000
3η	Δεκέμβριος 1973	4.000
4η	Γενάρης 1974	4.000
5η	Σεπτέμβριος 1974	4.000
6η	Μάιος 1976	3.000
7η	Φεβρουάριος 1978	2.000
8η	Μάρτιος 1980	4.000
9η	Φεβρουάριος 1982	3.000
10η	Μάρτιος 1982	4.000
11η	Ιούνιος 1987	3.000
13η	Ιούνιος 1995	3.000
Από τον Αύγουστο του 1989 κυκλοφορεί ο συγκεντρωτικός τόμος Ποιήματα 1963-1972, τόμος Ι, όπου εμπεριέχεται η συλλογή μας. Η συλλογή έχει μεταφραστεί στην ιταλική, ισπανική, αγγλική, γαλλική, εβραϊκή, ρωσική, ουκρανική, περσική, τουρκική και γερμανική γλώσσα.

Ας συζητήσουμε για την απήχηση που είχε η συλλογή στο αναγνωστικό κοινό, λαμβάνοντας υπόψη τον παραπάνω πίνακα.

Ζ. Αλλες εκδοχες

Ανάλογα με τον χρόνο και τις δυνατότητες της τάξης μπορεί να περιοριστεί ή να αυξηθεί ο αριθμός των παράλληλων ποιημάτων. Επίσης, ο διδάσκων θα επιλέξει ποιους από τους στόχους αναφορικά με τις γνώσεις για τη λογοτεχνία θα έχει τον χρόνο να υλοποιήσει τελικά. Όπως δηλώσαμε και παραπάνω, το σενάριο μπορεί να αξιοποιηθεί για την προετοιμασία μέρους της γιορτής της 25^ης Μαρτίου ή της επετείου της εξέγερσης του Πολυτεχνείου.

Η. Κριτικη

Το σενάριο φιλοδοξεί να ανταποκριθεί στις ανάγκες μιας συγκεκριμένης σχολικής μονάδας. Πιστεύουμε, ωστόσο, ότι με την κατάλληλη παραμετροποίηση μπορεί να προσφέρει ιδέες για ανάλογες πρωτοβουλίες ή εκδηλώσεις και σε άλλα σχολεία, σε άλλες περιοχές της πατρίδας μας.

Επίσης, το σενάριο προϋποθέτει συγκεκριμένες υποδομές και εξοικείωση διδασκόντων και μαθητών με περιβάλλοντα Web 2.0, γεγονός που μπορεί να προκαλέσει δυσκολίες κατά την υλοποίηση του. Ωστόσο, στον βαθμό που ανταποκρίνεται στις καινούριες αναζητήσεις σχετικά με την πρόσληψη των λογοτεχνικών κειμένων στο σχολείο και με τη δημιουργική αξιοποίηση του Web 2.0, ίσως αξίζει να δοκιμαστούν οι δυνατότητες υλοποίησής του.

Θ. Βιβλιογραφια

Βελουδής, Γ. (επιμ.). 1977. Γιάννη Ρίτσου, Επιτομή. Ιστορική Ανθολόγηση του ποιητικού του έργου. Αθήνα: Κέδρος.

Διαλησμάς, Στ. ⁴1984. Εισαγωγή στην ποίηση του Ρίτσου. Αθήνα: Επικαιρότητα.

Η λέξη 182 (Οκτώβριος-Δεκέμβριος 2004). Αφιέρωμα στον Γιάννη Ρίτσο.

Κακλαμανάκη, Ρ. 1999. Γιάννης Ρίτσος. Η ζωή και το έργο του. Αθήνα: Πατάκης.

Κώττη, Α. 1996. Γιάννης Ρίτσος. Ένα σχεδίασμα βιογραφίας. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα.

Μακρυνικόλα, Αικ. 1993. Βιβλιογραφία Γιάννη Ρίτσου 1924-1989. Αθήνα: Εταιρεία Σπουδών Νεοελληνικού Πολιτισμού και Γενικής Παιδείας (Ιδρυτής: Σχολή Μωραΐτη).

Πρεβελάκης, Π. [1980] 1992. Ο ποιητής Γιάννης Ρίτσος. Συνολική Θεώρηση του έργου του. Αθήνα: Βιβλιοπωλείον της «Εστίας».

Προκοπάκη, Χρ. 2000. Ανθολογία Γιάννη Ρίτσου. Αθήνα: Κέδρος.

Spanos, W. 1975. Το ύφος ως ιστορική μνήμη στη «Ρωμιοσύνη» του Γιάννη Ρίτσου, μτφρ. Ρ. Κακλαμανάκη. Στο Γιάννης Ρίτσος. Μελέτες για το έργο του, 75-102. Αθήνα: Διογένης.

Φρυδάκη, Ευ. 2009. Η διδασκαλία στην τομή της νεωτερικής και μετανεωτερικής σκέψης. Αθήνα: Κριτική.

---

[1] Πρόκειται για απόσπασμα («Ε σεις στεριές και θάλασσες… κουκουρίκου τους») από τη συλλογή Ο Ήλιος ο Ηλιάτορας (1971). Στο Οδυσσέας Ελύτης. Ποίηση, 237. Αθήνα: Ίκαρος, 2002.

[2] Πληροφορίες για το έργο και τις υπόλοιπες εκδόσεις του βλ. http://el.Wikipedia.org/Wiki/18_%CE%9B%CE%B9%CE%B1%CE%BD%CE%BF%CF%84%CF%81%CE%AC%CE%B3%CE%BF%CF%85%CE%B4%CE%B1_%CF%84%CE%B7%CF%82_%CE%A0%CE%B9%CE%BA%CF%81%CE%AE%CF%82_%CE%A0%CE%B1%CF%84%CF%81%CE%AF%CE%B4%CE%B1%CF%82 [18-11-2012].

[3] Βλ. σχετικά: http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A4%CF%81%CE%B1%CE%B3%CE%BF%CF%8D%CE%B4%CE%B9%CE%B1_%CF%84%CE%B7%CF%82_%CF%86%CF%89%CF%84%CE%B9%CE%AC%CF%82  [18-11-2012]

[4] Ίσως θα μπορούσαμε να προβάλουμε στον διαδραστικό πίνακα το λήμμα για τα λιανοτράγουδα [18-11-2012]

[5] Η εργασία αυτή θα ανατεθεί μόνο εφόσον έχει προηγηθεί η σχετική συζήτηση (βλ. παραπάνω, στο 2ο δίωρο).

[6] Ανάλογα με την πρόθεση ή τις δυνατότητες των μαθητών να εργαστούν ατομικά (1+2+2) ή ομαδικά (2+3).

[7] Πριν απαντήσουμε, ας ανατρέξουμε στην παρακάτω ιστοσελίδα για να διαβάσουμε τα γνωρίσματα αυτού του μέτρου:

http://www.greek-language.gr/greekLang/literature/education/european/poetry/dante/19.html

1)Τζιτζίκια στήσαν το χορό ( Γ. Ρίτσος )

2)- Κάτω στης μαργαρίτας τ’ αλωνάκι ( Οδ. Ελύτης )

πηγή::https://mnfilologos.wordpress.com/2013/04/30/ritsos_elytis_agymn/

 – Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Α’ Γυμνασίου

 

Τζιτζίκια στήσαν το χορό

στο ντάλα μεσημέρι

και στέκουν γύρω τα παιδιά

και παίζουν παλαμάκια.

Mια πεταλούδα διάφανη,

πορτοκαλιά και μαύρη,

στου γέρου κόσμου στάθηκε

τα φρύδια επάνω, αντήλιο,

κι έπαιζε και κρυφόγνεφε

της πίκρας μαντιλάκι.

Γ. Ρίτσος, Παιχνίδια τ’ ουρανού και του νερού, Kέδρος

Κάτω στης μαργαρίτας το αλωνάκι

Στήσαν χορό τρελό τα μελισσόπουλα

Iδρώνει ο ήλιος τρέμει το νερό

Φωτιάς σουσάμια σιγοπέφτουνε

Στάχυα ψηλά λυγίζουνε το μελαψό ουρανό.

[…]

Πέρα μέσ’ στα χρυσά νταριά κοιμούνται αγοροκόριτσα

O ύπνος τους μυρίζει πυρκαγιά

Στα δόντια τους ο ήλιος σπαρταράει

Aπ’ τη μασχάλη τους γλυκά στάζει το μοσχοκάρυδο.

O. Ελύτης, Ποίηση, Ίκαρος

Κεντρική ιδέα :

Επαφή παιδιών και εφήβων με τη φύση και τα συναισθήματα τους ( χαρά, αισιοδοξία, ελπίδα, ανεμελιά )  μέσα σ’ αυτό το καλοκαιρινό περιβάλλον. Αντίθεση με τα προβλήματα, τις δυσκολίες της ζωής των ενηλίκων ανθρώπων ( Γ. Ρίτσος ) και εφηβικό ερωτικό σκίρτημα ( Οδ. Ελύτης )

Χαρακτηριστικά νεωτερικής ποίησης :

–  τα  ποιήματα έχουν πολλές συμβολικές λέξεις ( πολυσημία λέξεων, υπαινικτική ποίηση )

– τα ποιήματα δεν έχουν  ομοιοκαταληξία

– δεν υπάρχει σταθερός αριθμός στίχων σε κάθε στροφή

– δεν υπάρχει σταθερός αριθμός συλλαβών σε κάθε στροφή [ στο πρώτο ποίημα :   8 συλλαβές – 7 συλλαβές  ( ανά δύο στίχους ) = ιαμβικός δεκαπεντασύλλαβος , στο δεύτερο ποίημα υπάρχει ποικιλία ως προς τον αρθιμό των συλλαβών σε κάθε στίχο  ] .

–  πολλές φορές το ποίημα γράφεται με τέτοιο τρόπο που θυμίζει πεζό λόγο, ενώ η στίξη είναι ακανόνιστη.

–  εκφραστικά μέσα, σχήματα λόγου  :  εικόνες, μεταφορές,  προσωποποιήσεις 

Προβληματισμοί :

Παιδιά και νέοι :  Ποια επαφή έχουν, σήμερα, με το φυσικό περιβάλλον, ζώντας μέσα σε  απρόσωπες, χωρίς πράσινο, μεγαλουπόλεις και έχοντας μεγάλη εξάρτηση από τα ηλεκτρονικά μέσα ( κινητά, τηλεόραση, υπολογιστής, ηλεκτρονικά παιχνίδια ) ;

Περιβαλλοντικά προβλήματα πόλεων (  θάλασσα, αέρας, γη ) και προβλήματα υγείας από τη ρύπανση- μόλυνση του περιβάλλοντος. Εξαφάνιση σπανίων ειδών ζώων, πουλιών, φυτών. Ανακύκλωση – κομποστοποίηση. Αδυναμία νέων να ξεχωρίζουν τα περισσότερα  είδη των ζώων, πουλιών και φυτών.

ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ Α΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ - "ΤΖΙΤΖΙΚΙΑ ΣΤΗΣΑΝ ΤΟ ΧΟΡΟ " - "ΚΑΤΩ ΣΤΗΣ ΜΑΡΓΑΡΙΤΑΣ ΤΟ ΑΛΩΝΑΚΙ " ΓΙΑΝΝΗΣ ΡΙΤΣΟΣ-ΟΔΥΣΣΕΑΣ ΕΛΥΤΗΣ

http://filologikaek.blogspot.com/2017/01/blog-post.html

Διαβάστε τα ποιήματα:http://ebooks.edu.gr/modules/ebook/show.php/DSGYM-A107/392/2597,10134/

                                                          ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΤΕΤΣΗΣ

ΔΟΜΗΜΕΝΗΣ ΜΟΡΦΗΣ ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ -"ΤΖΙΤΖΙΚΙΑ ΣΤΗΣΑΝ ΤΟ ΧΟΡΟ"-"ΚΑΤΩ ΣΤΗΣ ΜΑΡΓΑΡΙΤΑΣ ΤΟ ΑΛΩΝΑΚΙ"-ΡΙΤΣΟΣ-ΕΛΥΤΗΣ-ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ Α΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ.. from mrsevi

ΕΥΗ ΚΑΡΟΥΝΙΑ

ΔΕΙΤΕ ΤΑ ΠΑΡΑΚΑΤΩ ΒΙΝΤΕΟ ΚΑΙ  ΑΠΟΛΑΥΣΤΕ ΤΗΝ ΥΠΕΡΟΧΗΜΟΥΣΙΚΗ ΚΑΙ ΤΙΣ ΕΙΚΟΝΕΣ ΤΟΥΣ.ΕΚΦΡΑΣΤΕ ΓΡΑΠΤΑ ΤΑΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΑ ΣΑΣ ΓΙ' ΑΥΤΟΝ ΤΟΝ ΣΥΝΔΥΑΣΜΟ ΤΗΣ ΠΟΙΗΣΗΣ ,ΤΟΥΗΧΟΥ ΚΑΙ ΤΗΣ ΖΩΓΡΑΦΙΚΗΣ.

ΠΩΣ Η ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΔΙΝΕΙ ΕΜΠΝΕΥΣΗ ΣΕ ΟΛΕΣ ΤIΣ ΜΟΡΦΕΣ ΤΗΣ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑΣ:

1 ΤΙΤΛΟΣ ΔΙΑΘΕΜΑΤΙΚΟΥ ΣΕΝΑΡΙΟΥ

https://docplayer.gr/4688488-Titlos-diathematikoy-senarioy-oi-tesseris-epohes-toy-hronoy.html

 ΟΙ ΤΕΣΣΕΡΙΣ ΕΠΟΧΕΣ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ 

Δημιουργός: Τάξη: Α Γυμνασίου 

Μάθημα: Ν. Λογοτεχνία 

Διδακτική ενότητα: «Ο άνθρωπος και η φύση»

 Αριθμός μαθητών: 25

 Διδακτικά αντικείμενα:

 Νεοελληνική Λογοτεχνία, 

Νεοελληνική Γλώσσα,

 Γεωγραφία, Μουσική, Καλλιτεχνικά, Περιβαλλοντική Εκπαίδευση, Πληροφορική. 

Διδακτικές ώρες: 6 

Υλικό και μέσα διδασκαλίας:

 1. Διδακτικό εγχειρίδιο 2. MS Word 3. Power point 4. Διαδίκτυο Τόπος διεξαγωγής μαθήματος: σχολικό εργαστήριο πληροφορικής και αίθουσα διδασκαλίας με διαδραστικό πίνακα, laptops και ασύρματη σύνδεση στο διαδίκτυο. Προϋποθέσεις υλοποίησης:

 Για τον διδάσκοντα: Απαραίτητη είναι η εξοικείωση με τη χρήση των ΤΠΕ και ειδικότερα με: τη χρήση των εφαρμογών οργάνωσης γραφείου (επεξεργαστής κειμένου, πρόγραμμα παρουσιάσεων) την πλοήγηση στο διαδίκτυο Επίσης, κρίνεται απαραίτητη η δυνατότητα διαθεματικής προσέγγισης του μαθήματος της Λογοτεχνίας, κυρίως σε συνάρτηση με την Περιβαλλοντική Αγωγή και την Αισθητική Αγωγή, η κριτική επιλογή του υλικού μέσα από έγκυρες ηλεκτρονικές πηγές καθώς και η γνώση των παιδαγωγικών αρχών της ομαδοσυνεργατικής διδασκαλίας/μάθησης, ώστε να μπορεί να υποστηρίξει το ρόλο του συντονιστή των ομάδων. Για τους μαθητές: Απαιτούνται βασικές γνώσεις: χειρισμού των εφαρμογών γραφείου (επεξεργαστής κειμένου, πρόγραμμα παρουσιάσεων) αναζήτησης και σταχυολόγησης πληροφοριών από το διαδίκτυο.

 ΓΕΝΙΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ Σελίδα 1

2 Να αντιληφθούν τη σημασία της διεπιστημονικής μελέτης ενός θέματος για την απόκτηση ολοκληρωμένης γνώσης. Να αναπτύξουν τις ερευνητικές τους δεξιότητες, σύμφωνα με τη θεωρία της διερευνητικής ανακαλυπτικής μάθησης (Βruner), αναζητώντας και συλλέγοντας πληροφορίες από το Διαδίκτυο. Να οικοδομήσουν ενεργητικά τη νέα γνώση, σύμφωνα με τη θεωρία της γνωστικής - εποικοδομιστικής μάθησης προσεγγίζοντας συναισθηματικά και βιωματικά τα κείμενα με κατευθυνόμενη αυτενέργεια (Vigotsky). Να δημιουργηθούν στους μαθητές κίνητρα για προσωπική έκφραση και δημιουργία. Να ασκηθούν στην παραγωγή γραπτού λόγου και στη δημιουργία πολυτροπικού κειμένου με συγκεκριμένο επικοινωνιακό πλαίσιο. Να καλλιεργηθεί η φαντασία και η κριτική τους ικανότητα (κριτικός γραμματισμός) Να προχωρήσουν οι μαθητές μέσω της συνεργασίας από την ανακάλυψη και τη σύγκριση στη σύνθεση και στην παρουσίαση των αποτελεσμάτων τους αξιοποιώντας δημιουργικά το υλικό που συνέλεξαν

. ΕΙΔΙΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ

 Με τη διδασκαλία του σεναρίου επιδιώκεται: Να έρθουν οι μαθητές σε ελεύθερη και δημιουργική επαφή με έργα της νεοελληνικής λογοτεχνίας, να τα ερμηνεύσουν και να νιώσουν αισθητική απόλαυση. Να απολαύσουν την ομορφιά της φύσης στις διάφορες εποχές του χρόνου μέσα από τα ποιητικά αποσπάσματα των ποιητών μας. Να κατανοήσουν τη σχέση αλληλεπίδρασης λογοτεχνίας φύσης ανθρώπου και ειδικότερα φύσης και παιδικής ηλικίας. Να κατανοήσουν τη χρήση των εκφραστικών μέσων στο λογοτεχνικό κείμενο. Να γνωρίσουν τα χαρακτηριστικά της μοντέρνας ποίησης και να διαπιστώσουν τις διαφορές της από την παραδοσιακή. 

ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ 

Να καλλιεργήσουν συνεργατικό πνεύμα μέσα στα πλαίσια της εργασίας σε ομάδες. Να ασκηθούν στο διάλογο και στην επιχειρηματολογία. Να ασκηθούν στην ενεργητική ακρόαση και στην αυτοπειθαρχία. Να γίνουν ενεργοί πολίτες με κοινωνικές, περιβαλλοντικές και πολιτισμικές ανησυχίες. 

ΣΤΟΧΟΙ Τ.Π.Ε. 

Να εξοικειωθούν οι μαθητές με τη χρήση ανοιχτού λογισμικού, μηχανών αναζήτησης και διαδικτυακών πηγών γενικότερα, ώστε να παράγουν δικό τους έργο αξιοποιώντας τις νέες δυνατότητες που παρέχουν οι Τ.Π.Ε. (νέος γραμματισμός). Σελίδα 2

3 ΑΦΕΤΗΡΙΑ 

Η ιδέα του σεναρίου προέκυψε από το σενάριο ομαδοσυνεργατικής διδασκαλίας της συμβούλου φιλολόγων κ. Αγάθης Γεωργιάδου, με τίτλο: «Η φύση, οι εποχές και οι ποιητές», το οποίο αφορά στο μάθημα της Ν. Λογοτεχνίας και είναι σχεδιασμένο για τέσσερις ομάδες όσες και οι εποχές του χρόνου. Τα τρία από τα πέντε ποιήματα που μελετήθηκαν στο παρόν σενάριο είναι τα ίδια (με εξαίρεση τα «Θαλασσινά τραγούδια» του Γ. Δροσίνη), χρησιμοποιήθηκαν όμως επιπλέον και κάποια παράλληλα κείμενα (ποιήματα του Αντόνιο Βιβάλντι) από τη γνωστή σύνθεσή του «Τέσσερις εποχές» προς σύγκριση με τα βασικά, καθώς και κάποια επιπλέον σε ορισμένες ομάδες. Η προστιθέμενη αξία του παρόντος σεναρίου έγκειται στη διαθεματικότητα, την αύξηση των ομάδων κατά μία, την υιοθέτηση συγκεκριμένων ρόλων των ομάδων (παραμυθάδες, μουσικοί, κοινωνιολόγοι, περιβαλλοντολόγοι, εικαστικοί δημιουργοί) και τον εμπλουτισμό του σεναρίου με περισσότερες καλλιτεχνικές και οπτικοακουστικές δραστηριότητες, βιωματικές δράσεις, αλληλεπίδραση των ομάδων και δημιουργική έκφραση με χρήση των Τ.Π.Ε. Αφορμή για τη διαθεματική προσέγγιση του θέματος μας έδωσαν κάποια γεγονότα της επικαιρότητας, όπως τα έντονα καιρικά φαινόμενα των αρχών του φθινοπώρου με τις ξαφνικές και ορμητικές βροχές και τις συνακόλουθες συνέπειές τους, καθώς και κάποιες συζητήσεις με τους μαθητές για το χειμώνα που προμηνύεται πολύ δύσκολος για μεγάλο μέρος της ελληνικής κοινωνίας λόγω της οικονομικής κρίσης. Το θέμα έγινε δεκτό με πολλή χαρά από τα παιδιά, τα οποία υιοθέτησαν τους παραπάνω αναφερθέντες ρόλους για τις ανάγκες του σεναρίου, σύμφωνα με τα ενδιαφέροντά τους.

 ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΚΑΤΑΝΟΜΗ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ 

Το σενάριο μαθήματος εκτείνεται σε 6 διδακτικές ώρες και διεξάγεται στο εργαστήριο πληροφορικής και στην αίθουσα διδασκαλίας με laptops, διαδραστικό πίνακα και ασύρματη σύνδεση στο διαδίκτυο. 

Οι μαθητές χωρίζονται σε 5 ομάδες των 5 μαθητών με ανομοιογένεια ως προς την επίδοση. Κάθε ομάδα διέθετε σε φωτοτυπία αλλά και σε ηλεκτρονική μορφή τα φύλλα εργασίας της.

 Η 1 η ώρα αφιερώθηκε: στη γενική παρουσίαση του σχεδίου εργασίας (τίτλος ενότητας, θέμα, τρόπος εργασίας και αξιολόγησης) στην εξακρίβωση των βασικών δεξιοτήτων χρήσης του Η/Υ και του διαδικτύου από τους μαθητές στη διαμόρφωση των ομάδων σε μια πρώτη ανάγνωση των πέντε ποιημάτων από το βιβλίο και από φωτοτυπίες Σελίδα 3

4 Η 2 η και 3 η ώρα αφιερώθηκε στη μελέτη των ποιημάτων και στην αισθητική προσέγγισή τους καθώς και στη σύγκρισή τους με ανάλογα ποιήματα του Βιβάλντι. 

Η 4 η ώρα αφιερώθηκε στη διαθεματική προσέγγιση ανάλογα με τον ρόλο που είχε αναλάβει κάθε ομάδα. 

Η 5 η και 6 η ώρα αφιερώθηκε στην αλληλεπίδραση των ομάδων, στην παρουσίαση των αποτελεσμάτων των μαθητικών εργασιών, στην ετεροαξιολόγηση και στην αξιολόγηση του σεναρίου. 

Στο τέλος προκλήθηκε και αλληλεπίδραση των ομάδων μέσω του διαλόγου, της ετεροαξιολόγησης και συγκεκριμένων δράσεων.

 ΠΟΙΗΜΑΤΑ ΠΡΟΣ ΜΕΛΕΤΗ

 Γιάννης Ρίτσος, [Τζιτζίκια στήσαν το χορό] Οδυσσέας Ελύτης, VII [Κάτω στης μαργαρίτας το αλωνάκι] Γεώργιος Δροσίνης, Πρωτοβρόχια Κώστας Καρυωτάκης, Χιόνι Τέλλος Άγρας, H άνοιξη, περαστικιά

 ΠΑΡΑΛΛΗΛΑ ΚΕΙΜΕΝΑ

 Α. Βιβάλντι, Καλοκαίρι Α. Βιβάλντι, Φθινόπωρο Α. Βιβάλντι, Χειμώνας Α. Βιβάλντι, Άνοιξη Γρ. Ξενόπουλου, Οι εποχές Νικ. Βρεττάκου, Το παιδί με τα σπίρτα Χανς, Κ. Άντερσεν, Το κοριτσάκι με τα σπίρτα Τάκη Παπατσώνη, Ερημοκκλήσι Σελίδα 4

5 Γιάννη Τσαρούχη, 

ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 1 

ΟΜΑΔΑ 1

 Η : ΠΑΡΑΜΥΘΑΔΕΣ ΜΕΛΗ: ΘΕΜΑ ΜΕΛΕΤΗΣ: ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ Γ. Ρίτσου, 

Τζιτζίκια στήσαν το χορό 

1) Αρχικά αναζητήστε στην ηλεκτρονική διεύθυνση το βίντεο με το ποίημα του Γ. Ρίτσου σε μουσική Γ. Μαμαγκάκη και απαντήστε στις παρακάτω ερωτήσεις σχετικά με την οπτικοποίηση με το συγκεκριμένο βίντεο. 

Πιο συγκεκριμένα οι εικόνες: Βοηθούν τη φαντασία σας ή την περιορίζουν στη σύλληψη και απόλαυση της ποίησης; 

Σας φαίνεται ότι αναδεικνύουν το ποίημα; 

Σε ποιο βαθμό σας ικανοποιούν αισθητικά; Σελίδα 5

6 2) Αφού μελετήσετε το ποίημα, 

να συμπληρώσετε τον πίνακα που ακολουθεί: Γιάννης Ρίτσος, [Τζιτζίκια στήσαν το χορό] 

Τζιτζίκια στήσαν το χορό στο ντάλα μεσημέρι και στέκουν γύρω τα παιδιά και παίζουν παλαμάκια. πορτοκαλιά και μαύρη, στου γέρου κόσμου στάθηκε τα φρύδια επάνω, αντήλιο, κι έπαιζε και κρυφόγνεφετης πίκρας μαντηλάκι Μια πεταλούδα διάφανη, 

Μορφή Αριθμός στροφών:

 Αριθμός στίχων ανά στροφή: 

Περιεχόμενο 

Σε ποια στοιχεία της φύσης επικεντρώνει την προσοχή του ο ποιητής;

 Μέτρο:

 Ποια διάθεση του ποιητή εκφράζεται στο ποίημα; 

Ομοιοκαταληξία: 

Ποιες αισθήσεις μας κινητοποιεί το ποίημα; 

Ποια από τα παρακάτω εκφραστικά μέσα αξιοποιεί ο ποιητής;

 Γράψτε 2-3 ενδεικτικά, αν έχει. 

Επίθετα Εικόνες Μεταφορές Παρομοιώσεις 

3) Αναζητήστε στην ηλεκτρονική διεύθυνση το βίντεο με τη μουσική σύνθεση του Α. Βιβάλντι, Καλοκαίρι και αφού απολαύσετε το έργο,

 δημιουργήστε ένα ηλεκτρονικό σημειωματάριο με τον επεξεργαστή κειμένου word, όπου θα καταγράψετε τις εικόνες που φανταστήκατε και τα συναισθήματα που νιώσατε από την ακρόαση του μουσικού αποσπάσματος με τη μορφή αυτόματης γραφής. Σελίδα 6

7 Στη συνέχεια ανοίξτε τον παρακάτω υπερσύνδεσμο %BA%CE%BF%CE%BB%CE%AC%CE%B6+%CE%B3%CE%B9%CE%B1+%CF%8 4%CE%B9%CF%82+4+%CE%B5%CF%80%CE%BF%CF%87%CE%AD%CF%82 και αφού διαβάσετε τα σχετικά με τη σύντομη περιγραφή του έργου «Οι τέσσερις εποχές» του Βιβάλντι και ειδικότερα την περιγραφή του κοντσέρτου με τίτλο «Καλοκαίρι»,

 διαβάστε και το αντίστοιχο ποίημα με τον ομώνυμο τίτλο, που έγραψε ο δημιουργός και συγκρίνετέ το με τις αρχικές σας σημειώσεις.

 Ποιες εικόνες από αυτές που φανταστήκατε ακούγοντας το μουσικό απόσπασμα στην αρχή, υπάρχουν στο ποίημα του Βιβάλντι και ποια συναισθήματά σας ταυτίζονται με αυτά, που περιγράφει ο δημιουργός;

 Σημειώστε ό,τι παραλείψατε στο ηλεκτρονικό σας σημειωματάριο. 4) Αναζητήστε στην ηλεκτρονική διεύθυνση temid=83 παραμύθια, μύθους, παροιμίες και γνωμικά για τα τζιτζίκια, τις πεταλούδες και γενικά για το καλοκαίρι. Δημιουργήστε ένα ppt, στο οποίο να παρουσιάζετε την εποχή αυτή μέσα από το υλικό που συλλέξατε, εμπλουτίζοντάς το με ανάλογες εικόνες και ήχους. 

ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 2 

ΟΜΑΔΑ 2

 Η: ΜΟΥΣΙΚΟΙ ΜΕΛΗ: ΘΕΜΑ ΜΕΛΕΤΗΣ: ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ 

Ποίημα Οδ. Ελύτη, Κάτω στης μαργαρίτας το αλωνάκι 

1. Αναζητήστε στην ηλεκτρονική διεύθυνση το βίντεο με το ποίημα μελοποιημένο από το Γ. Μαρκόπουλο και απαντήστε στις παρακάτω ερωτήσεις:

Ποιες οι πρώτες σας εντυπώσεις από την ακρόαση του ποιήματος; Ποια συναισθήματα σας δημιούργησε; Σελίδα 7

8 Οι εικόνες βοήθησαν τη φαντασία σας ή την περιόρισαν στη σύλληψη και απόλαυση της ποίησης; Σε ποιο βαθμό σας ικανοποίησαν αισθητικά;

Αφού μελετήσετε το ποίημα, 

Οδυσσέας Ελύτης, VII

 [Κάτω στης μαργαρίτας το αλωνάκι] Κάτω στης μαργαρίτας το αλωνάκι Στήσαν χορό τρελό τα μελισσόπουλα Ιδρώνει ο ήλιος τρέμει το νερό Φωτιάς σουσάμια σιγοπέφτουνε Στάχυα ψηλά λυγίζουνε τον μελαψό ουρανό. Πέρα μες στα χρυσά νταριά κοιμούνται αγοροκόριτσα Ο ύπνος τους μυρίζει πυρκαγιά Στα δόντια τους ο ήλιος σπαρταράει Απ' τη μασχάλη τους γλυκά στάζει το μοσχοκάρυδ

 Μορφή Αριθμός στροφών: Αριθμός στίχων ανά στροφή: 

Περιεχόμενο 

Σε ποια στοιχεία της φύσης επικεντρώνει την προσοχή του ο ποιητής;

 Μέτρο: Ποια διάθεση του ποιητή εκφράζεται στο ποίημα; 

9 Ομοιοκαταληξία: 

Ποιες αισθήσεις μας κινητοποιεί το ποίημα; 

Ποια από τα παρακάτω εκφραστικά μέσα αξιοποιεί ο ποιητής;

 Γράψτε 2-3 ενδεικτικά, αν έχει. Επίθετα Εικόνες Μεταφορές Παρομοιώσεις

 3. Αρχικά αναζητήστε στην ηλεκτρονική διεύθυνση το βίντεο με τη μουσική σύνθεση του Α. Βιβάλντι, Καλοκαίρι και αφού απολαύσετε το έργο, 

δημιουργήστε ένα ηλεκτρονικό σημειωματάριο με τον επεξεργαστή κειμένου word, όπου θα καταγράψετε τις εικόνες που φανταστήκατε και τα συναισθήματα που νιώσατε από την ακρόαση του μουσικού αποσπάσματος με τη μορφή αυτόματης γραφής.

 Στη συνέχεια ανοίξτε τον παρακάτω υπερσύνδεσμο %BA%CE%BF%CE%BB%CE%AC%CE%B6+%CE%B3%CE%B9%CE%B1+%CF%8 4%CE%B9%CF%82+4+%CE%B5%CF%80%CE%BF%CF%87%CE%AD%CF%82 και αφού διαβάσετε τα σχετικά με τη σύντομη περιγραφή του έργου «Οι τέσσερις εποχές» του Βιβάλντι και ειδικότερα την περιγραφή του κοντσέρτου με τίτλο «Καλοκαίρι», 

διαβάστε και το αντίστοιχο ποίημα με τον ομώνυμο τίτλο, που έγραψε ο δημιουργός και συγκρίνετέ το με τις αρχικές σας σημειώσεις.

 Πόσες εικόνες από αυτές που φανταστήκατε ακούγοντας το μουσικό απόσπασμα στην αρχή υπάρχουν στο ποίημα του Βιβάλντι και ποια συναισθήματά σας ταυτίζονται με αυτά, που περιγράφει ο δημιουργός; Σημειώστε ό,τι παραλείψατε στο ηλεκτρονικό σας σημειωματάριο. 

4. Αναζητήστε στο Youtube ελληνικά παραδοσιακά και έντεχνα τραγούδια σχετικά με το καλοκαίρι και τις άλλες εποχές του χρόνου και δημιουργήστε ένα αρχείο word, στο οποίο να αντιγράψετε τους στίχους κάθε τραγουδιού καθώς και το όνομα του ερμηνευτή τραγουδιστή και του μουσικοσυνθέτη. 

Στη συνέχεια να ενώσετε με έναν υπερσύνδεσμο τους στίχους του τραγουδιού με τη μουσική εκτέλεσή του, που θα βρείτε στο Youtube (αρχείο mp3) ή ένα βίντεο (αρχείο mp4).

 Παρουσιάστε έτσι 4-5 αντιπροσωπευτικά τραγούδια και, αν θέλετε, φτιάξτε μια λίστα με ηλεκτρονικές διευθύνσεις, όπου θα μπορεί να βρει κάποιος κι άλλα. 

10 ΟΜΑΔΑ 3:

 ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΛΟΓΟΙ 

ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 3

 ΜΕΛΗ: ΘΕΜΑ ΜΕΛΕΤΗΣ: 

ΦΘΙΝΟΠΩΡΟ

 1. Αρχικά αναζητήστε στην ηλεκτρονική διεύθυνση το βίντεο με τη μουσική σύνθεση του Α. Βιβάλντι, Φθινόπωρο και αφού απολαύσετε το έργο, δημιουργήστε ένα ηλεκτρονικό σημειωματάριο με τον επεξεργαστή κειμένου word, όπου θα καταγράψετε τις εικόνες που φανταστήκατε και τα συναισθήματα που νιώσατε από την ακρόαση του μουσικού αποσπάσματος με τη μορφή αυτόματης γραφής. Στη συνέχεια ανοίξτε τον παρακάτω υπερσύνδεσμο %BA%CE%BF%CE%BB%CE%AC%CE%B6+%CE%B3%CE%B9%CE%B1+%CF%8 4%CE%B9%CF%82+4+%CE%B5%CF%80%CE%BF%CF%87%CE%AD%CF%82 και αφού διαβάσετε τα σχετικά με τη σύντομη περιγραφή του έργου «Οι τέσσερις εποχές» του Βιβάλντι και ειδικότερα την περιγραφή του κοντσέρτου με τίτλο «Φθινόπωρο»,

 διαβάστε και το αντίστοιχο ποίημα με τον ομώνυμο τίτλο, που έγραψε ο δημιουργός και συγκρίνετέ το με τις αρχικές σας σημειώσεις. 

Ποιες εικόνες από αυτές που φανταστήκατε ακούγοντας το μουσικό απόσπασμα στην αρχή υπάρχουν στο ποίημα του Βιβάλντι και ποιες επιπλέον διαφορετικές εικόνες εντοπίζετε; Σημειώστε τις στο ηλεκτρονικό σας σημειωματάριο. 

2. Αφού μελετήσετε το ποίημα του Γεωργίου Δροσίνη «Πρωτοβρόχια», να συμπληρώσετε τον πίνακα που ακολουθεί: Σελίδα 10

11 Γεώργιος Δροσίνης, «Πρωτοβρόχια» Με τα πρωτοβρόχια θα ρθουν τα μηνύματα του χειμώνα: το ποτάμι θα θολώσει, θα τριζοβολούν ξερά τα πλατανόφυλλα, θα κρυώσει η νύχτα και θα μεγαλώσει. Θα δροσοσταλάζουν κόκκινα τα κούμαρα, κυκλαμιές θ' ανθούν στο χώμα ταίρια-ταίρια, θα καπνίζουν σφαλιστά τα χωριατόσπιτα και θ αρχίσουν τα σπιτιάτικα νυχτέρια. Θα σωπάσει ο τζίτζικας κι ετοιμοτάξιδα γι άλλων τόπων άνοιξη, μακριά απ τα χιόνια, βράδυ βράδυ ως τα μεσούρανα θα χύνονται μαύροι φτερωτοί σταυροί τα χελιδόνια. Ω χαρά μας! το Χειμώνα θα προσμένουμε δίχως πάγους και χιονιές να φοβηθούμε: Της ζωής μας στο στερνό ταξίδι κάναμε και την Άνοιξη άλλων τόπων δεν ποθούμε. Μορφή Αριθμός στροφών: Αριθμός στίχων ανά στροφή: Περιεχόμενο Σε ποια στοιχεία της φύσης επικεντρώνει την προσοχή του ο ποιητής; Μέτρο: Ποια διάθεση του ποιητή εκφράζεται στο ποίημα; Ομοιοκαταληξία: Ποιες αισθήσεις μας κινητοποιεί το ποίημα; Σελίδα 11

12 Ποια από τα παρακάτω εκφραστικά μέσα αξιοποιεί ο ποιητής; Γράψτε 2-3 ενδεικτικά, αν έχει. Επίθετα Εικόνες Μεταφορές Παρομοιώσ εις 3. Ανατρέξτε πάλι στην ηλεκτρονική διεύθυνση %CE%BF%CE%BB%CE%AC%CE%B6+%CE%B3%CE%B9%CE%B1+%CF%84%CE% B9%CF%82+4+%CE%B5%CF%80%CE%BF%CF%87%CE%AD%CF%82 και βρείτε την επιστημονική ερμηνεία των τεσσάρων εποχών του έτους. Δημιουργήστε ένα αρχείο word ή ppt και επικολλήστε σε αυτό τις δύο εικόνες που αφορούν στις ισημερίες και τον κάθετο άξονα της γης. Αφού συμβουλευτείτε και τις πληροφορίες στις σελ του σχολικού βιβλίου της Γεωγραφίας σας για το ίδιο θέμα, γράψτε σε ποιους παράγοντες οφείλεται η ύπαρξη των τεσσάρων εποχών του έτους. Στη συνέχεια ανοίξτε τον παρακάτω υπερσύνδεσμο και διαβάστε στη σελίδα 61 το απόσπασμα «Οι εποχές» από το έργο «Αθηναϊκές επιστολές» του Γρ. Ξενόπουλου, όπου δίνεται η ίδια εξήγηση αλλά από την οπτική του λογοτέχνη, για να δείτε την διαφορά στην περιγραφή. Ποια από τις δύο περιγραφές σας φαίνεται πιο εύληπτη και γιατί; Μπείτε στην ιστοσελίδα της WWF: επιλέξτε την ένδειξη «Εκπαιδευτικό υλικό» και στη συνέχεια «Το ταξίδι στην πόλη του μέλλοντος», Παρουσίαση powerpoint και αντλήστε πληροφορίες για την αλλαγή του κλίματος στην εποχή μας. Δημιουργήστε στη συνέχεια ένα νοητικό χάρτη, που να δείχνει τη σχέση αλληλεπίδρασης που υπάρχει ανάμεσα στις εποχές του έτους και τις ανθρώπινες ενέργειες. Αντιγράψτε, στη συνέχεια, και επικολλήστε τον στο αρχείο word ή ppt., που δημιουργήσατε παραπάνω και δώστε του το όνομα: «Οι εποχές και το κλίμα στην εποχή μας». Σελίδα 12

13 ΟΜΑΔΑ 4 Η : ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΟΙ ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 4 ΜΕΛΗ: ΘΕΜΑ ΜΕΛΕΤΗΣ: ΧΕΙΜΩΝΑΣ 1. Αρχικά αναζητήστε στην ηλεκτρονική διεύθυνση το βίντεο με τη μουσική σύνθεση του Α. Βιβάλντι, Χειμώνας και αφού απολαύσετε το έργο, δημιουργήστε ένα ηλεκτρονικό σημειωματάριο με τον επεξεργαστή κειμένου word, όπου θα καταγράψετε τις εικόνες που φανταστήκατε και τα συναισθήματα που νιώσατε από την ακρόαση του μουσικού αποσπάσματος με τη μορφή αυτόματης γραφής. Στη συνέχεια ανοίξτε τον παρακάτω υπερσύνδεσμο %BA%CE%BF%CE%BB%CE%AC%CE%B6+%CE%B3%CE%B9%CE%B1+%CF%8 4%CE%B9%CF%82+4+%CE%B5%CF%80%CE%BF%CF%87%CE%AD%CF%82 και αφού διαβάσετε τα σχετικά με τη σύντομη περιγραφή του έργου «Οι τέσσερις εποχές» του Βιβάλντι και ειδικότερα την περιγραφή του κοντσέρτου με τίτλο «Χειμώνας», διαβάστε και το αντίστοιχο ποίημα με τον ομώνυμο τίτλο, που έγραψε ο δημιουργός και συγκρίνετέ το με τις αρχικές σας σημειώσεις. Ποιες εικόνες από αυτές που φανταστήκατε ακούγοντας το μουσικό απόσπασμα στην αρχή υπάρχουν στο ποίημα του Βιβάλντι και ποιες επιπλέον διαφορετικές εικόνες εντοπίζετε; Σημειώστε τις στο ηλεκτρονικό σας σημειωματάριο. 2. Αφού μελετήσετε το ποίημα του Κώστα Καρυωτάκη «Χιόνι», να συμπληρώσετε τον πίνακα που ακολουθεί: Σελίδα 13

14 Κώστας Καρυωτάκης, Χιόνι Τι καλά που ναι στο σπίτι μας τώρα που όξω πέφτει χιόνι! Το μπερντέ παραμερίζοντας, τ άσπρο βλέπω εκεί σεντόνι να σκεπάζει όλα τα πράγματα: δρόμους, σπίτια, δέντρα, φύλλα. Πόσο βλέπω μ ευχαρίστηση μαζεμένη τόση ασπρίλα! Όμως, κάτου, τουρτουρίζοντας το κορίτσι εκείνο τρέχει. Τώρα στάθηκε στην πόρτα μας. Ψωμί λέγει πως δεν έχει, πως κρυώνει, πως επάγωσε «Έλα μέσα, κοριτσάκι. Το τραπέζι μας εστρώθηκε κι αναμμένο είναι το τζάκι.» Μορφή Περιεχόμενο Αριθμός στροφών: Σε ποια στοιχεία της φύσης επικεντρώνει την προσοχή του ο ποιητής; Αριθμός στίχων ανά στροφή: Μέτρο: Ποια διάθεση του ποιητή εκφράζεται στο ποίημα; Ομοιοκαταληξία: Ποιες αισθήσεις μας κινητοποιεί το ποίημα; Ποια από τα παρακάτω εκφραστικά μέσα αξιοποιεί ο ποιητής; Σελίδα 14

15 Επίθετα Εικόνες Μεταφορές Παρομοιώσεις 3. α) Το ποίημα βασίζεται σε μια αντίθεση. Ποια είναι αυτή;... β) Στη συνέχεια ανοίξτε τον παρακάτω υπερσύνδεσμο και παρακολουθήστε το βίντεο με το παραμύθι του Χανς Κ. Άντερσεν, Το κοριτσάκι με τα σπίρτα. Διαβάστε επίσης το ποίημα του Νικηφόρου Βρεττάκου, Το παιδί με τα σπίρτα (στη σελ. 189 του βιβλίου των Κειμένων Νεοελληνικής Λογοτεχνίας σας). Ποια κοινά στοιχεία εντοπίζετε ανάμεσα στα τρία αυτά λογοτεχνικά κείμενα ως προς το περιεχόμενο; Αφού διαβάσετε το άρθρο της κοινωνιολόγου/εγκληματολόγου Ιωάννας Χαρμπέα στην ηλεκτρονική διεύθυνση απαντήστε στις παρακάτω ερωτήσεις: Α) Σε ποιο ποσοστό ανέρχεται η παιδική φτώχεια στην Ελλάδα σύμφωνα με τα τελευταία στατιστικά στοιχεία και ποιος ο αριθμός των φτωχών παιδιών; Β) Σε ποιο αριθμό ανέρχονται τα φτωχά παιδιά στην Ευρωπαϊκή Ένωση και σε ποιο αριθμό στις πλούσιες ανεπτυγμένες χώρες;.. Γ) Σχολιάστε την άποψη της συντάκτριας του άρθρου, η οποία αναφερόμενη στην παιδική φτώχεια γράφει: «Αναβιώνει λοιπόν το κοριτσάκι με τα σπίρτα, ένα παραμύθι πραγματικότητα. Το κορίτσι περιπλανιέται στους δρόμους μέσα στο τσουχτερό κρύο, χωρίς ωστόσο να καταφέρει να πουλήσει ούτε ένα κουτί σπίρτα. Η ψυχρότητα των περαστικών, η κοινωνική αναλγησία στο ζενίθ! Δύο κόσμοι αναβιώνουν σε αυτό το παραμύθι: των πλουσίων και των φτωχών». Επιβεβαιώνεται η άποψη αυτή στην Ελλάδα του 2013; Πώς αντιμετωπίζουν οι «έχοντες» και πώς οι «μη έχοντες» το κρύο του χειμώνα; Δώστε στο κείμενό σας τη μορφή άρθρου, που θα δημοσιευτεί στην ιστοσελίδα του σχολείου σας. Σελίδα 15

16 ΟΜΑΔΑ 5 Η : ΕΙΚΑΣΤΙΚΟΙ ΔΗΜΙΟΥΡΓΟΙ ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 5 ΜΕΛΗ: ΘΕΜΑ ΜΕΛΕΤΗΣ: ΑΝΟΙΞΗ 1. Αρχικά αναζητήστε στην ηλεκτρονική διεύθυνση το βίντεο με τη μουσική σύνθεση του Α. Βιβάλντι, Άνοιξη και αφού απολαύσετε το έργο, δημιουργήστε ένα ηλεκτρονικό σημειωματάριο με τον επεξεργαστή κειμένου word, όπου θα καταγράψετε τις εικόνες που φανταστήκατε και τα συναισθήματα που νιώσατε από την ακρόαση του μουσικού αποσπάσματος με τη μορφή αυτόματης γραφής. Στη συνέχεια ανοίξτε τον παρακάτω υπερσύνδεσμο %BA%CE%BF%CE%BB%CE%AC%CE%B6+%CE%B3%CE%B9%CE%B1+%CF%8 4%CE%B9%CF%82+4+%CE%B5%CF%80%CE%BF%CF%87%CE%AD%CF%82 Σελίδα 16

17 και αφού διαβάσετε τα σχετικά με τη σύντομη περιγραφή του έργου «Οι τέσσερις εποχές» του Βιβάλντι και ειδικότερα την περιγραφή του κοντσέρτου με τίτλο «Άνοιξη», διαβάστε και το αντίστοιχο ποίημα με τον ομώνυμο τίτλο, που έγραψε ο δημιουργός και συγκρίνετέ το με τις αρχικές σας σημειώσεις. Ποιες εικόνες από αυτές που φανταστήκατε ακούγοντας το μουσικό απόσπασμα στην αρχή υπάρχουν στο ποίημα του Βιβάλντι και ποιες επιπλέον διαφορετικές εικόνες εντοπίζετε; Σημειώστε τις στο ηλεκτρονικό σας σημειωματάριο. 2. Αφού μελετήσετε το ποίημα του Τέλλου Άγρα «Η άνοιξη, περαστικιά», να συμπληρώσετε τον πίνακα που ακολουθεί: Τέλλου Άγρα, «H άνοιξη, περαστικιά» H άνοιξη, περαστικιά απ το σπίτι, έσυρε μια χαρακιά στο φεγγίτη. Xάραξε κλαδιά πλεχτά σα γαϊτάνι, και τα φύλλα τα δετά σε στεφάνι, και τ αγέρι όταν περνά στα κοτσάνια, κάνουν όλα ταπεινά μια μετάνοια. Πέρασε απ τις γνωστικές τις κοπέλες κι άνθισαν ποδιές λευκές και κορδέλες. Πήγε κι απ την εξοχή κι απ το ρέμα, κι όλοι οι φράχτες, οι φτωχοί, τρέχουν αίμα. Tώρα ο δρόμος της μακριά θα τη βγάλει, κει που βρέχει τη στεριά τ ακρογιάλι, στα νερά τα χαμηλά, κούφια, λίγα, για να βάλει μια λιλά, μια ίσια ρίγα. Άδειασε κι εδώ κι εκεί τόσα δώρα και σα Mοίρα στοργική φεύγει τώρα Σελίδα 17

18 Άγιασε τα χώματα μ άγια μύρα, κι είν ευκές τα χρώματα, γύρα-γύρα. στην καλή της ώρα! Μορφή Περιεχόμενο Έχει στροφές; Σε ποια στοιχεία της φύσης επικεντρώνει την προσοχή του ο ποιητής; Έχει μέτρο; Ποια διάθεση του ποιητή εκφράζεται στο ποίημα; Έχει ομοιοκαταληξία; Ποιες αισθήσεις μας κινητοποιεί το ποίημα; Ποια από τα παρακάτω εκφραστικά μέσα αξιοποιεί ο ποιητής; Επίθετα Εικόνες Μεταφορές Παρομοιώσεις 3. Αναζητήστε στην ηλεκτρονική διεύθυνση A%CE%BF%CE%BB%CE%AC%CE%B6+%CE%B3%CE%B9%CE%B1+%CF%84%C E%B9%CF%82+4+%CE%B5%CF%80%CE%BF%CF%87%CE%AD%CF%82 έργα μεγάλων ελλήνων και ξένων δημιουργών με θέμα τις τέσσερις εποχές του χρόνου, αλλά και στο Google εικόνες και δημιουργήστε ένα ppt, όπου θα τα παρουσιάσετε, ταξινομώντας τα κατά χρονολογική σειρά και κατά ζωγράφο, αρχίζοντας από τους παλαιότερους. 4. Δημιουργήστε έναν πίνακα-κολάζ με ποικίλες εικόνες της Άνοιξης ή φτιάξτε ένα φωτογραφικό άλμπουμ με φωτογραφίες της φύσης που θα τραβήξετε αυτή Σελίδα 18

19 την εποχή.

 Τέλος να δώσετε έναν τίτλο στη σύνθεσή σας ή σε καθεμιά από τις φωτογραφίες σας και να τις αποθηκεύσετε σε ένα αρχείο εικόνων στον Η/Υ σας.

 1. ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΟΛΟΜΕΛΕΙΑ 

1. Παρακολουθήστε στην ηλεκτρονική διεύθυνση το βίντεο με την παρουσίαση από δορυφόρο των εναλλαγών των τεσσάρων εποχών στη γη. Συζητήστε γύρω από το παρακάτω φιλοσοφικό θέμα: Η γη γυρίζει. Οι εποχές αλλάζουν «τὰ πάντα ῥεῖ καί ουδέν μένει», όπως έλεγε και ο προσωκρατικός φιλόσοφος Ηράκλειτος. Μήπως όμως μένει κάτι; Σημειώστε τις σκέψεις σας στο ηλεκτρονικό σας σημειωματάριο, με τίτλο: «Φιλοσοφικοί στοχασμοί με αφορμή την ποίηση»

 2. Στην ηλεκτρονική διεύθυνση: μπορείτε να δείτε την παρουσίαση ενός εκπαιδευτικού προγράμματος με τίτλο «Κλιματική αλλαγή και λογοτεχνία», που υλοποιήθηκε από το Πρότυπο Πειραματικό Γυμνάσιο της Ευαγγελικής Σχολής Σμύρνης το σχολ. έτος , απ όπου θα αντλήσετε ιδέες και θα βρείτε σχετική βιβλιογραφία και δράσεις μαθητών επάνω στο θέμα.

 3. Αγώνας αντιλογίας (debate): 

Ανά δύο ομάδες Θα επιχειρηματολογήσουν στα εξής θέματα: 

«Προτιμώ το καλοκαίρι προτιμώ τον χειμώνα, σαν εποχή» (η πρώτη με την τέταρτη), «Οι ανθρώπινες ενέργειες δεν έχουν σχέση με την κλιματική αλλαγή και το αντίθετο» (η δεύτερη με την τρίτη) και «Η οικονομική κρίση κάνει καλό στο φυσικό περιβάλλον» (η τέταρτη με την πέμπτη) 4. Οι δύο πρώτες ομάδες, που μελέτησαν μοντέρνα ποίηση (Ρίτσο και Ελύτη) Θα αλληλεπιδράσουν με τις υπόλοιπες ομάδες, που μελέτησαν παραδοσιακή ποίηση και θα διατυπώσουν τα συμπεράσματά τους σχετικά με τα χαρακτηριστικά της μοντέρνας και της παραδοσιακής ποίησης. ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΕΣ ΕΡΓΑΣΙΕΣ ΓΙΑ ΟΛΕΣ ΤΙΣ ΟΜΑΔΕΣ (ΑΤΟΜΙΚΑ Ή ΟΜΑΔΙΚΑ) Να επιλέξετε μία από τις παρακάτω: Δημιουργήστε κι εσείς ένα δικό σας κείμενο (πεζό, ποιητικό ή άλλο), που θα γράψετε σε ένα αρχείο word σχετικά με τις τέσσερις εποχές του χρόνου (ή με μία μόνον από αυτές). Αντιγράψτε και κάποιες σχετικές εικόνες επάνω στο Σελίδα 19

20 φύλλο σας. Μπορείτε στη συνέχεια να το ενώσετε με υπερσύνδεσμο με ένα αρχείο ήχου από το Διαδίκτυο, που να ταιριάζει στο περιεχόμενο του έργου σας. Αν θέλετε, μπορείτε να φτιάξετε εναλλακτικά και ένα ppt., όπου θα προσθέσετε φωτογραφίες και ήχους ή ακόμη, αν μπορείτε, να δημιουργήσετε και ένα δικό σας βίντεο. Ζωγραφίστε έναν πίνακα εμπνευσμένο από τα ποιήματα που μελετήσατε ή δημιουργήσατε ή συνθέστε μία αφίσα ή ένα κολάζ με ποικίλες εικόνες της Άνοιξης ή φτιάξτε ένα φωτογραφικό άλμπουμ με φωτογραφίες που θα τραβήξετε από τη φύση. Τέλος να δώσετε έναν τίτλο στη σύνθεσή σας ή σε καθεμιά από τις φωτογραφίες σας και να τις αποθηκεύσετε σε ένα αρχείο εικόνων στον Η/Υ σας. Αν παίζετε κάποιο μουσικό όργανο και έχετε την ευχέρεια, επιχειρήστε να μελοποιήσετε το ποίημα που μελετήσατε ή δημιουργήσατε. Εναλλακτικά, μπορείτε ακόμη να φτιάξετε ένα δικό σας βίντεο και να το οπτικοποίησετε. Δραματοποίηση θεατρικό παιχνίδι Αν θέλετε, μπορείτε να γράψετε ένα θεατρικό διάλογο σχετικά με τις τέσσερις εποχές του χρόνου ή μόνον με την εποχή την οποία περιγράφει το ποίημα που μελετήσατε και στη συνέχεια να αναπαραστήσετε τη σκηνή. Να μελετήσετε το ποίημα του Τάκη Παπατσώνη «Ερημοκκλήσι» που ακολουθεί και να επισημάνετε τα κοινά στοιχεία και τις διαφορές με τα ποιήματα του Ρίτσου [Τζιτζίκια στήσαν το χορό] και του Ελύτη [Κάτω στης μαργαρίτας το αλωνάκι].: 

Τάκης Παπατσώνης, «Ερημοκκλήσι» 

Είσαι άσπρο ελληνικό ερημοκλήσι δαρμένο από την αντηλιά. Γύρω γύρω σου αμπέλια, μποστάνια, καρποφόρες συκιές και κάπου κάπου μοναχική και κάποια ελιά. Χρυσοφρυγανισμένα τα χορτάρια αχνίζουνε, άχυρο πια κι αντίς γι' αγγέλους, τα τζιτζίκια σου κανοναρχούνε το κάθε απομεσήμερο έως αργά με το δικό τους τρόπο τον Παρακλητικό Κανόνα. Περικλή Λύτρα, Εκκλησάκι 

21 ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ Η 

αξιολόγηση θα γίνει και από τους ίδιους τους μαθητές και από το διδάσκοντα καθηγητή και θα αφορά τόσο τη συμπεριφορά και στάση των μαθητών στα πλαίσια της ομάδας όσο και τις απαντήσεις στα φύλλα εργασίας

. Οι γραπτές εργασίες θα κριθούν με βάση την εγκυρότητα, ορθότητα και σαφήνεια των απαντήσεων. Ως προς το άλλο σκέλος οι μαθητές θα αξιολογηθούν με βάση την ικανότητά τους να συνεργαστούν, να δουλέψουν ομαδικά, να αναπτύξουν πρωτοβουλίες και δημιουργική δράση.

 Επίσης θετικά υπολογίζεται και η εφαρμογή των γνώσεών τους σε θέματα τεχνογνωσίας.

 ΦΥΛΛΟ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΤΟΥ ΣΕΝΑΡΙΟΥ

 1.Σας άρεσε αυτός ο τρόπος διδασκαλίας; Ναι Όχι Λίγο Αρκετά

 2. Μπορέσατε να λειτουργήσετε μέσα στα πλαίσια της ομάδας; Λειτούργησε καλά στα σημεία : Α) Β) Γ) Δεν λειτούργησε στα σημεία : Α). Β). Γ)... 

3.Βοήθησε τη διδασκαλία στο επίπεδο : 

Α) της κατανόησης Β) της διερευνητικής ανακαλυπτικής μάθησης Γ) της καλλιέργειας της κριτικής σκέψης Δ) της προώθησης της φαντασίας 

22 Ε) της απόκτησης αυτοπεποίθησης ΣΤ) της ψυχικής και πνευματικής απόλαυσης Ζ) της ευρύτερης συμμετοχής μαθητών Η) ΑΛΛΟ..

4. Τι δυσκολίες συναντήσατε;