Η αγάπη του Αλεξάνδρου για τον Βουκεφάλα
Α. Κείμενο
Στο έργο του Ἀλεξάνδρου Ἀνάβασις, (βλ. Ενότητα 7) ο Φλάβιος Αρρια
νός (περ. 95-175 μ.Χ.) αφηγείται και το τέλος του Βουκεφάλα,
του αγαπημένου αλόγου του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Εκτός από
την περιγραφή του αλόγου, ο Αρριανός παραδίδει και ένα χαρακτηριστικό επεισόδιο που καταδ
εικνύει τον στενό δεσμό του μεγάλου στρατηλάτη με τον πιστό σύντροφό του.
νός (περ. 95-175 μ.Χ.) αφηγείται και το τέλος του Βουκεφάλα,
του αγαπημένου αλόγου του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Εκτός από
την περιγραφή του αλόγου, ο Αρριανός παραδίδει και ένα χαρακτηριστικό επεισόδιο που καταδ
εικνύει τον στενό δεσμό του μεγάλου στρατηλάτη με τον πιστό σύντροφό του.
Ἵνα δὲ ἡ μάχη συνέβη καὶ ἔνθεν ὁρμηθεὶς ἐπέρασεν τὸν Ὑδάσπην ποταμὸν πόλεις ἔκτι
σεν Ἀλέξανδρος. Καὶ τὴν μὲν Νίκαιαν τῆς νίκης τῆς κατ’ Ἰνδῶν ἐπώνυμον ὠνόμασε, τὴν
δὲ Βουκεφάλαν ἐς τοῦ ἵππου τοῦ Βουκεφάλα τὴν μνήμην, ὃς ἀπέθανεν αὐτοῦ ὑπὸ καύμα
τός τε καὶ ἡλικίας καματηρὸς γενόμενος, πολλὰ δὲ πρόσθεν ξυγκαμών τε
καὶ σ
υγκινδυνεύσας Ἀλεξάνδρῳ, ἀναβαινόμενός τε πρὸς μόνου Ἀλεξάνδρου, ὅτι τοὺς ἄλλους πάντας ἀπηξίου ἀμβάτας, καὶ μεγέθει μέγας καὶ τῷ θυμῷ γενναῖος. Σημεῖον δέ οἱ ἦν βοὸς κεφαλὴ ἐγκεχαραγμένη, ἐφ᾿ ὅτῳ καὶ τὸ ὄνομα τοῦτο λέγουσιν ὅτι ἔφερεν· οἱ δὲ λέγουσιν ὅτι λευκὸν σῆμα εἶχεν ἐπὶ τῆς κεφαλῆς, μέλας ὢν αὐτός, ἐς βοὸς κεφαλὴν μάλιστα εἰκασμένον. Οὗτος ὁ ἵππος ἐν τῇ Οὐξίων χώρᾳ ἀφανὴς ἐγένετο Ἀλεξάνδρῳ, καὶ Ἀλέξανδρος προεκήρυξεν ἀνὰ τὴν χώραν πάντας ἀποκτενεῖν Οὐξίους, εἰ μὴ ἀπάξουσιν αὐτῷ τὸν ἵππον. Τοσήδε γὰρ σπουδὴ Ἀλεξάνδρῳ ἀμφ᾿ αὐτὸν
ἦν.
σεν Ἀλέξανδρος. Καὶ τὴν μὲν Νίκαιαν τῆς νίκης τῆς κατ’ Ἰνδῶν ἐπώνυμον ὠνόμασε, τὴν
δὲ Βουκεφάλαν ἐς τοῦ ἵππου τοῦ Βουκεφάλα τὴν μνήμην, ὃς ἀπέθανεν αὐτοῦ ὑπὸ καύμα
τός τε καὶ ἡλικίας καματηρὸς γενόμενος, πολλὰ δὲ πρόσθεν ξυγκαμών τε
καὶ σ
υγκινδυνεύσας Ἀλεξάνδρῳ, ἀναβαινόμενός τε πρὸς μόνου Ἀλεξάνδρου, ὅτι τοὺς ἄλλους πάντας ἀπηξίου ἀμβάτας, καὶ μεγέθει μέγας καὶ τῷ θυμῷ γενναῖος. Σημεῖον δέ οἱ ἦν βοὸς κεφαλὴ ἐγκεχαραγμένη, ἐφ᾿ ὅτῳ καὶ τὸ ὄνομα τοῦτο λέγουσιν ὅτι ἔφερεν· οἱ δὲ λέγουσιν ὅτι λευκὸν σῆμα εἶχεν ἐπὶ τῆς κεφαλῆς, μέλας ὢν αὐτός, ἐς βοὸς κεφαλὴν μάλιστα εἰκασμένον. Οὗτος ὁ ἵππος ἐν τῇ Οὐξίων χώρᾳ ἀφανὴς ἐγένετο Ἀλεξάνδρῳ, καὶ Ἀλέξανδρος προεκήρυξεν ἀνὰ τὴν χώραν πάντας ἀποκτενεῖν Οὐξίους, εἰ μὴ ἀπάξουσιν αὐτῷ τὸν ἵππον. Τοσήδε γὰρ σπουδὴ Ἀλεξάνδρῳ ἀμφ᾿ αὐτὸνἦν.
Ο
Μ. Αλέξανδρος σε μεταξοτυ
πία
του Andy Warhol (1981, Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονί
κης)
Μ. Αλέξανδρος σε μεταξοτυ
πία
του Andy Warhol (1981, Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονί
κης)
Γλωσσικά σχόλια
| ἵνα | εκεί όπου | |
| ἔνθεν ὁρμηθείς (μτχ. παθ. αορ. ρ. ὁρμάομαι, ὁρμῶμαι) ἐπέρασεν | στο σημείο από το οποίο ξεκίνησε και πέρασε (πβ. ν.ε.: ορμή, ορμητήριο, παρόρμηση) | |
| τὴν Νίκαιαν τῆς νίκης τῆς κατ’ Ἰνδῶν ἐπώνυμον ὠνόμασε | έδωσε στην πόλη το όνομα Νίκαια από τη νίκη του κατά των Ινδών (πβ. ν.ε.: επωνυμία) | |
| αὐτοῦ | εκεί, σε αυτό το σημείο (με τη σημασία αυτή επιβιώνει και στη ν.ε.) | |
| ὑπὸ καύματός (ουσ. τὸ καῦμα, τοῦ καύματος) τε καὶ ἡλικίας καματηρὸς γενόμενος | επειδή καταβλήθηκε από τον καύσωνα και τα γηρατειά (πβ. ν.ε.: καυστήρας, καυστικός) | |
| ὁ καματηρός, ἡ καματηρά, τὸ καματηρόν | καταβεβλημένος, καταπονημένος | |
| πολλὰ δὲ πρόσθεν ξυγκαμών (μτχ. αορ. β΄ ρ. ξυγκάμνω) τε καὶ συγκινδυνεύσας (μτχ. αορ. ρ. συγκινδυνεύω) Ἀλεξάνδρῳ | αφού είχε υποφέρει προηγουμένως πολλά και είχε περάσει πολλούς κινδύνους μαζί με τον Αλέξανδρο | |
| ἀναβαινόμενός τε πρὸς μόνου Ἀλεξάνδρου | και τον οποίο ίππευε μόνο ο Αλέξανδρος | |
| ὅτι ἀπηξίου (οριστ. παρατ. ρ. ἀπαξιόω, ἀπαξιῶ) | επειδή απαξίωνε, απέρριπτε ως ανάξιους | |
| ὁ ἀμβάτης (ποιητ. τύπος αντί ὁ ἀναβάτης) | ο αναβάτης | |
| μεγέθει (δοτ. εν. ουσ. τὸ μέγεθος, τοῦ μεγέθους) μέγας | μεγαλόσωμος (πβ. ν.ε.: μεγεθύνω, μεγεθυντικός) | |
| τῷ θυμῷ γενναῖος | δυνατός | |
| σημεῖον δέ οἱ (δοτ. εν. γ΄ προσ. προσ. αντων.) ἦν | και είχε σημάδι | |
| βοὸς (γεν. εν. ουσ. ὁ βοῦς) κεφαλὴ ἐγκεχαραγμένη | ένα κεφάλι βοδιού χαραγμένο πάνω του | |
| ἐφ’ ὅτῳ (δοτ. εν. ουδ. αναφ. αντων. ὅστις, ἥτις, ὅ,τι) | εξαιτίας του οποίου | |
| τὸ σῆμα | το σημάδι (πβ. ν.ε.: σημειώνω, σήμα, σημαία) | |
| μέλας (επίθ. ὁ μέλας, ἡ μέλαινα, τὸ μέλαν) ὢν αὐτός | ενώ ο ίδιος ήταν μαύρος (πβ. ν.ε.: μελάνι, μελανιάζω) | |
| ἐς βοὸς κεφαλὴν μάλιστα εἰκασμένον (μτχ. παρακ. ρ. εἰκάζομαι) | που έμοιαζε πάρα πολύ με κεφάλι βοδιού (πβ. ν.ε.: εικαστικός, εικασία) | |
| ἀφανὴς ἐγένετο Ἀλεξάνδρῳ | ο Αλέξανδρος τον έχασε | |
| προκηρύσσω | διακηρύσσω δημόσια | |
| ἀποκτενεῖν (απαρ. μέλλ. ρ. ἀποκτείνω) | ότι θα εκτελέσει / ότι θα φονεύσει | |
| ἀπάγω | επιστρέφω κάτι | |
| ἡ σπουδή | το ενδιαφέρον |
Ερμηνευτικά σχόλια
Ἵνα δὲ ἡ μάχη συνέβη καὶ ἔνθεν ὁρμηθεὶς ἐπέρασεν
τὸν Ὑδάσπην ποταμὸν πόλεις ἔκτισεν Ἀλέξανδρος: Η ίδρυ
ση των δύο πόλεων στις όχθες του ποταμού Υδάσπη (σήμε
ρα ονομάζεται «Τζέλουμ») συνδέεται με τη μεγάλη μάχη
που έγινε εκεί μεταξύ της στρατιάς του Αλεξάνδρου και των δυνάμεων του Ινδού βασι
λιά Πώρου, που έληξε με νίκη των Μακεδόνων. Η Νίκαια χτίστηκε ακριβώς στο πεδίο
της μάχης, ενώ η Βουκεφάλα ή Βουκέφαλα (κατά τον Πλούταρχο, «Βουκεφαλία») στο σημεί
ο από το οποίο ξεκίνησε ο Αλέξανδρος με τον στρατό του, για να διαβεί τον Υδάσπη.
τὸν Ὑδάσπην ποταμὸν πόλεις ἔκτισεν Ἀλέξανδρος: Η ίδρυ
ση των δύο πόλεων στις όχθες του ποταμού Υδάσπη (σήμε
ρα ονομάζεται «Τζέλουμ») συνδέεται με τη μεγάλη μάχη
που έγινε εκεί μεταξύ της στρατιάς του Αλεξάνδρου και των δυνάμεων του Ινδού βασι
λιά Πώρου, που έληξε με νίκη των Μακεδόνων. Η Νίκαια χτίστηκε ακριβώς στο πεδίο
της μάχης, ενώ η Βουκεφάλα ή Βουκέφαλα (κατά τον Πλούταρχο, «Βουκεφαλία») στο σημεί
ο από το οποίο ξεκίνησε ο Αλέξανδρος με τον στρατό του, για να διαβεί τον Υδάσπη.
Οὔξιοι: Λαός της ανατολικής Σουσιανής στη μεθόριο της Περσίας. Κατοικούσαν στις πηγές
του Τίγρη ποταμού (σημερινού Καρούμ). Η περιοχή όπου ζούσαν ήταν ιδιαίτερα εύφο
ρη. Διακρίνονταν σε ορεινούς, που ήταν πιο σκληροτράχηλοι και ονομαστοί πολεμιστές,
και πεδινούς. Κατά την εκστρατεία του Μ. Αλεξάνδρου υπήρξαν σύμμαχοι του Δαρείου, ώ
σπου το 331 π.Χ. τους υπέταξε ο Αλέξανδρος και τους έκανε φόρου υποτελείς.
του Τίγρη ποταμού (σημερινού Καρούμ). Η περιοχή όπου ζούσαν ήταν ιδιαίτερα εύφο
ρη. Διακρίνονταν σε ορεινούς, που ήταν πιο σκληροτράχηλοι και ονομαστοί πολεμιστές,
και πεδινούς. Κατά την εκστρατεία του Μ. Αλεξάνδρου υπήρξαν σύμμαχοι του Δαρείου, ώ
σπου το 331 π.Χ. τους υπέταξε ο Αλέξανδρος και τους έκανε φόρου υποτελείς.
Ερωτήσεις
- Πώς πέθανε ο Βουκεφάλας;
- Σε τι όφειλε το όνομά του το άλογο του Μ. Αλεξάνδρου;
- Ποιο γεγονός επικαλείται ο Αρριανός, για να καταδείξει το ιδιαίτερο ενδιαφέρον του
- Μ. Αλεξάνδρου για το άλογό του;
- Μπορείτε να ανακαλέσετε στη μνήμη σας άλλες γνωστές περιπτώσεις στενού δεσμού μεταξύ
- ενός ανθρώπου και ενός ζώου;
Β1. Λεξιλογικός Πίνακας 
![Λεξικό αρχαίας ελληνικής γλώσσας [σχολικό εγχειρίδιο Γυμνασίου]](https://lh3.googleusercontent.com/blogger_img_proxy/AEn0k_uNQ3RuIZLqk0KHp_egN_mxqpSptnOGj0DREGnpaESPZyNTdAnXZUbVCc60VyaFCF7D4SDEmMpi9f6TJhjZt-ubZrh0cx5eJtHxzOvVQBbZ2uB4f0G2q_K_y5w3W7S_OFnldbMi-DKdy9Ri3iap1M2IClEwHNRWpAl3vJherA2SSA=s0-d "Λεξικό αρχαίας ελληνικής γλώσσας [σχολικό εγχειρίδιο Γυμνασίου]")
ἡ πόλις
[στο κείμενο συναντήσατε τον τύπο πόλεις] | ||||
Αρχαία Ελληνική
|
Αρχαία / Νέα Ελληνική
|
Νέα Ελληνική
| ||
 |  | πολίζω [= οικοδομώ, ιδρύω πόλη] ἡ πολίχνη [= η μικρή πόλη] τὸ πόλισμα [= το σύνολο των οικημάτων μιας πόλης, η πόλη, η κωμόπολη] | ὁ πολίτης ἡ πολιτεία [= (α.ε.) το πολίτευμα, ο τρόπος ζωής των πολιτών, (ν.ε.) το κράτος, η πόλη] ὁ πολιτευτής [= ο πολιτικός] πολιτικός τὰ πολιτικά τὸ πολίτευμα πολιτεύω [= είμαι πολίτης] πολιτεύομαι [= (α.ε.) είμαι ενεργός πολίτης, δρω ως πολίτης, (ν.ε.) θέτω υποψηφιότητα στις εκλογές] ὁ πολιτισμός | η πολιτική πολιτικάντης [= ο πολιτικός που αναδεικνύεται με ευτελή μέσα, δημαγωγία, πελατειακές σχέσεις] πολιτειακός [= αυτός που σχετίζεται με το πολίτευμα] πολιτισμένος πολιτιστικός |
 | ὁ ὑψίπολις [= ο πολίτης ένδοξης πόλης] ὁ ἄπολις [= αυτός που δεν έχει πόλη, πατρίδα] ἀπολίτευτος ὁ πολιτάρχης [= ο αρχηγός της πόλης] | ἡ ἀκρόπολις (-η) ἡ κωμόπολις (-η) πολιορκῶ ἡ πολιορκία ὁ πολιοῦχος [= ο προστάτης της πόλης] πολιτογραφῶ [= (α.ε.) εγγράφω κάποιον ως πολίτη, (ν.ε.) δίνω υπηκοότητα] ὁ πολιτοφύλαξ (-ακας) [= αυτός που φυλάει τους πολίτες] συμπολιτεύω (ν.ε. συμπολιτεύομαι) ἡ συμπολίτευσις (-η) ὁ συμπολίτης ἀντιπολιτεύομαι [= είμαι πολιτικός αντίπαλος] | πολιτικοποιώ πολιτικοποίηση πολιτικολογώ πολιτοφυλακή [= ένοπλο σώμα πολιτών για τη διατήρηση της τάξης] πολεοδόμος πολεοδομία αντιπολίτευση απολίτιστος απολιτικός | |
Ασκήσεις
- Να γράψετε τι δηλώνουν τα παρακάτω α.ε. παράγωγα
- του ρ. πολιτεύω: πολιτεία, πολίτευμα.
- Να αντιστοιχίσετε τις λέξεις της στήλης Α΄ με τις λέξεις της στήλης Β΄ δημιουρ
- γώντας αποδεκτά ονοματικά σύνολα:
- Να συμπληρώσετε τα κενά των προτάσεων με την κατάλληλη λέξη από αυτές
- που δίνονται στο πλαίσιο:
α. Λίγες πόλεις στην Ελλάδα έχουν σωστό ______________ σχεδιασμό.
β. Το Παρίσι αποκαλείται « ______________ του φωτός».
γ. Η φιλολαϊκή ______________ της κυβέρνησης απέδωσε καρπούς.
δ. Άλλο η ______________ και άλλο η κομματικοποίηση.πόλη
πολιτική
πολιτικοποίηση
πολεοδομικός - Να σχηματίσετε στη ν.ε. όσο το δυνατόν περισσότερα ονοματικά σύνολα με τη
- λέξη «πολιτικός» και να δώσετε τη σημασία τους. Συμβουλευτείτε τα λεξικά σας.
Β2. Ετυμολογικά
Παραγωγή ρημάτων
Παραγωγή ρημάτων από άλλα ρήματα, επιρρήματα και επιφωνήματα
Ρήματα παράγονται και από άλλα ρήματα και μπορεί να σημαίνουν:
α. Πράξη που αρχίζει να γίνεται (εναρκτικά). Έχουν παραγωγική κατάληξη -σκω, π.χ. γηράσκω < γηράω (= γερνάω).β. Πράξη που γίνεται συχνά ή με ένταση (θαμιστικά ή επιτατικά). Έχουν παραγωγικές καταλήξεις -άζω, -ίζω, -ύζω, π.χ. στενάζω (= στενάζω συχνά) < στένω.
γ. Έφεση, μεγάλη επιθυμία για εκείνο που δηλώνει το πρωτότυπο ρήμα (εφετικά). Έχουν παραγωγικές καταλήξεις -ιάω (-ιῶ), -είω, π.χ. κλαυσιάω, -ιῶ < κλαίω.
Επίσης, ρήματα παράγονται και από:
α. Επιρρήματα, π.χ. διχάζω (= διαιρώ σε δύο μέρη) < δίχα (= σε δύο μέρη), ἐγγίζω (= φέρνω κοντά) < ἐγγύς (= κοντά).β. Επιφωνήματα, π.χ. οἰμώζω (= θρηνώ) < οἴμοι (= αλίμονο).
Ασκήσεις
- Να αντιστοιχίσετε τα παράγωγα ουσιαστικά των ρ. κτίζω και βαίνω (στήλη Α΄) με την κατηγορία στην οποία ανήκουν (στήλη Β΄):
- Να γράψετε παράγωγα ρήματα της α.ε. από τα παρακάτω ονόματα (ουσιαστικά ή επίθετα):
βάρβαρος > _______________ σπουδή > _______________ εὐθύς > _______________ νίκη > _______________ φόβος > _______________ - Να γράψετε παράγωγα ουσιαστικά της α.ε. από τα επίθετα:
γενναῖος > _______________ ἀφανής > _______________ εὐθύς > _______________
Γ. Σύνταξη
Οι βασικοί όροι μιας απλής πρότασης
Οι βασικοί όροι μιας απλής πρότασης είναι δύο, το υποκείμενο και το κατηγόρημα.
Υποκείμενο είναι το ονοματικό σύνολο που φανερώνει ποιος ενεργεί ή πάσχει ή βρίσκεται σε μία κατάσταση. Βρίσκεται πάντοτε σε πτώση ονομαστική.
Κατηγόρημα είναι το σύνολο των λέξεων της πρότασης που αναφέρονται στο υποκείμενο. Οι μορφέςπου μπορεί να πάρει το κατηγόρημα είναι οι εξής:
| Aπλή πρόταση | ||||||||
 | ||||||||
| υποκείμενο | κατηγόρημα | |||||||
| μονολεκτικό |  | |||||||
| Όταν το ρήμα της πρότασης είναι είτε ενεργητικής διάθεσης[1] και αμετάβατο είτε ουδέτερης ή παθητικής διάθεσης, το κατηγόρημα περιλαμβάνει μόνο τον ρηματικό τύπο, π.χ. Ὁ παῖς ὑπνώττει / Το παιδί παίζει. | περιφραστικό | |||||||
 | ||||||||
| συνδετικό ρήμα + κατηγορούμενο | ||||||||
| Όταν το ρήμα της πρότασης είναι συνδετικό (εἰμί, γίγνομαι, φαίνομαι κ.ά.) παθητικής ή ουδέτερης διάθεσης, το κατηγόρημα περιλαμβάνει τον ρηματικό τύπο και το κατηγορούμενο, έναν όρο που δηλώνει μια ιδιότητα του υποκειμένου, π.χ. Ὁ χρησμὸς σαφής ἐστι / Το παιδί είναι ήσυχο. | ||||||||
| ενεργητικό μεταβατικό ρήμα + αντικείμενο (+2ο αντικείμενο) | ||||||||
| Όταν το ρήμα της πρότασης είναι ενεργητικό μεταβατικό, το κατηγόρημα περιλαμβάνει τον ρηματικό τύπο και το αντικείμενο, έναν όρο που δηλώνει το πρόσωπο, ζώο ή πράγμα στο οποίο μεταβαίνει η ενέργεια του ρήματος, π.χ. Σὺ μὴ ἐλπίσῃς ταῦτα / Εσύ μην ακούς τους άλλους. Μερικά ενεργητικά μεταβατικά ρήματα χρειάζονται δύο αντικείμενα, για να αποδώσουν ολοκληρωμένο νόημα (δίπτωτα ρήματα)· για τον λόγο αυτό το κατηγόρημα των προτάσεων αυτών περιλαμβάνει και δύο αντικείμενα, π.χ. Διηγήσομαι ὑμῖν μῦθον / Η Πολιτεία παρέχει κίνητρα στους επιχειρηματίες. | ||||||||
| ενεργητικό μεταβατικό ρήμα + αντικείμενο + κατηγορούμενο | ||||||||
| Όταν το ρήμα της πρότασης είναι ενεργητικό μεταβατικό και σημαίνει «αποκαλώ», «θεωρώ», «εκλέγω», «μετατρέπω (κάτι σε κάτι άλλο)», το κατηγόρημα εκτός από τον ρηματικό τύποπεριλαμβάνει και το αντικείμενο και το κατηγορούμενο του αντικειμένου, π.χ. Οἱ Ἀθηναῖοι εἵλοντο Περικλέα στρατηγόν / Ο διευθυντής με αποκάλεσε ασυνεπή. | ||||||||
Παρατηρήσεις
Υποκείμενο
- Το υποκείμενο μιας πρότασης βρίσκεται με την ερώτηση, «ποιος / ποια / ποιο + ρήμα;».
Ἀλέξανδρος τοὺς στρατιώτας συνήγαγε. - Ως υποκείμενο μιας πρότασης είναι δυνατόν να τεθούν: ουσιαστικά, αντωνυμίες, επίθετα, μετοχές, αριθμητικά, απαρέμφατα, δευτερεύουσες ονοματικές προτάσεις κ.ά.
- Το ρήμα συμφωνεί με το υποκείμενο της πρότασης (όταν αυτό είναι πτωτικό) στο πρόσωπο και στον αριθμό. Εξαίρεση αποτελεί η αττική σύνταξη, που χαρακτηρίζει κυρίως την ιωνική-αττική διάλεκτο. Όταν το υποκείμενο της πρότασης είναι ουδέτερο πληθυντικού αριθμού, το ρήμα τίθεται στο γ΄ ενικό αντί του γ΄ πληθυντικού, π.χ. τὰ παιδία παίζει.
Κατηγορούμενο
- Το κατηγορούμενο αποδίδει μία ιδιότητα στο υποκείμενο (ή στο αντικείμενο) με τη μεσολάβηση ενός συνδετικού ρήματος (εἰμί, γίγνομαι, φαίνομαι, διατελῶ, διάγω κ.ά.). Το εντοπίζουμε με την ερώτηση «τι (λογής) + ρήμα;».
Ἡ πόλις ἀνάστατος ἐγένετο. - Το κατηγορούμενο είναι συνήθως επίθετο. Ως κατηγορούμενο σε μια πρόταση είναι δυνατόν, επίσης, να τεθούν: ουσιαστικά, αντωνυμίες, μετοχές, αριθμητικά, απαρέμφατα, δευτερεύουσες ονοματικές προτάσεις (κυρίως αναφορικές) κ.ά.
- Το κατηγορούμενο, όταν είναι επίθετο, συμφωνεί με το υποκείμενο ή το αντικείμενο στο οποίο αναφέρεται στο γένος, στον αριθμό και στην πτώση, π.χ. Καὶ ἦν ἡ μάχη καρτερά. Όταν είναι ουσιαστικό, συμφωνεί υποχρεωτικά στην πτώση και ενδεχομένως στον αριθμό και στο γένος, π.χ. Τὰ δὲ Κύθηρα νῆσός ἐστιν. Μερικές φορές τίθεται στο ουδέτερο γένος, π.χ. Καλὸν ἡ σωφροσύνη, ἀλλ' ἐπίπονον, ή σε γενική (κατηγορηματική), π.χ. Ὁ θρόνος τοῦ μεγάλου βασιλέως χρυσοῦ ἦν.
Αντικείμενο
- Με αντικείμενο συντάσσονται τα ενεργητικής διάθεσης μεταβατικά ρήματα, όσα δηλαδή δε δηλώνουν απλώς ότι το υποκείμενο ενεργεί, αλλά και ότι η ενέργειά του μεταβαίνει σε ένα άλλο πρόσωπο, ζώο ή πράγμα.
- Το αντικείμενο βρίσκεται σε μία από τις πλάγιες πτώσεις (γεν., δοτ., αιτ.), ποτέ σε ονομαστική. Το εντοπίζουμε με την ερώτηση «ποιον / ποιαν / τι + ρήμα;».
Κλέαρχος τοὺς στρατιώτας συνήγαγε. - Στα δίπτωτα ρήματα το δεύτερο αντικείμενο το εντοπίζουμε με την ερώτηση «σε / με / για / από ποιον ή τι + ρήμα;».
Ἔπαυσαν Τιμόθεον τῆς στρατηγίας: από τι ἔπαυσαν Τιμόθεον; → (από τη στρατηγία) τῆς στρατηγίας → αντικείμενο. - Μερικά ρήματα άλλες φορές λειτουργούν ως μεταβατικά και άλλοτε ως αμετάβατα. Συγκρίνετε, π.χ., στη ν.ε.:
Μη μου μιλάς! Σκέφτομαι… (αμετάβατη χρήση), αλλά: Ο παππούς σκεφτόταν πάντα με νοσταλγία το χωριό(μεταβατική χρήση).
Ασκήσεις
- Να εντοπίσετε το ρήμα, το υποκείμενο και το κατηγορούμενο στις παρακάτω προτάσεις:
α. Οὗτοί εἰσι πονηροί.
β. Σὺ ἀνυπόδητος καὶ ἀχίτων διατελεῖς (= είσαι διαρκώς).
γ. Ὁ πόλεμος πολλῶν αἴτιος κακῶν γεγένηται.
δ. Ἐμπόριον ἦν τὸ χωρίον (= η περιοχή ήταν εμπορικό λιμάνι) καὶ ὥρμουν αὐτόθι (= αγκυροβολούσαν εκεί) ὁλκάδες πολλαί.
ε. Οἱ Καππαδόκαι ὑπὸ Ἑλλήνων Σύριοι ὀνομάζονται.
στ. Ἡ μὲν τοῦ σώματος ἰσχὺς γηράσκει, ἡ δὲ τῆς ψυχῆς ῥώμη ἀγήρατός ἐστι.
ζ. Οὐδεὶς ἔστι μοι ἀλλότριος (= ξένος), ἂν χρηστὸς ᾖ. - Να συμπληρώσετε το κατηγορούμενο στις παρακάτω προτάσεις:
α. Ἐγὼ καὶ σὺ _______________ (φίλος) ἐσμέν.
β. _______________ (μαθητής) τοῦ Σωκράτους ἐστέ;
γ. Οἱ πρόγονοι ἦσαν _______________ (σοφός) καὶ _______________ (ἀγαθός).
δ. Οἱ ἀδικοῦντες τὴν πόλιν ἡμέτεροι _______________ (ἐχθρός) εἰσιν.
ε. Ἐκείνη ἡ γραῦς _______________ (δίκαιος) ἦν. - Να βρείτε το ρήμα, το υποκείμενο και το αντικείμενο στις παρακάτω προτάσεις:
α. Ἀλέξανδρος ἐθήρευεν ἐλάφους ἐν τῷ ὄρει.
β. Σωκράτης διδάσκει τὴν ἀρετήν.
γ. Ὁ στρατηγὸς τὴν ἑλληνικὴν δύναμιν ἤθροιζεν.
δ. Λέγει αὐτῷ ὁ νεανίσκος.
ε. Οἱ δικασταὶ ἐθαύμασαν τὴν σοφίαν τοῦ νομοθέτου. - Να συμπληρώσετε τις καταλήξεις που λείπουν στις παρακάτω προτάσεις και να βρείτε τα κατηγορούμενα:
α. Ἡ πόλις ἡμῶν ἔνδοξ___ ἐγένετο.
β. Σὺ τυφλ___ τά τ’ ὦτα τόν τε νοῦν τά τ’ ὄμματ’ (= και στα αυτιά και στο νου και στα μάτια) εἶ.
γ. Ἀλέξανδρος ἦν υἱ___ Φιλίππου.
δ. Καὶ ἦν ἡ μάχη καρτερ___. (= σφοδρή).
ε. Πᾶν ἀναγκαῖον πρᾶγμ ἀνιαρ___ ἔφυ. - Να βρείτε τα αντικείμενα στις παρακάτω προτάσεις:
α. Οἱ Φελλόποδες εὔχονται ἡμῖν εὔπλοιαν.
β. Βασιλεὺς ἤκουσε Τισσαφέρνους τὴν Κύρου στρατείαν (= εκστρατεία).
γ. Μή μοι φθονήσῃς τοῦ μαθήματος (= μη μου αρνηθείς από φθόνο το μάθημα). - Να συμπληρώσετε τις καταλήξεις που λείπουν στις παρακάτω προτάσεις και να βρείτε τα αντικείμενα των ρημάτων:
α. Οὗτος ἐθαύμαζε τὴν ἀρετ___ τῶν προγόνων.
β. Οἱ Ἀθηναῖοι ἔπεμπον τοὺς νέ___ πρὸς τοὺς διδασκάλους.
γ. Καὶ ἔνθεν ὁρμηθεὶς πόλ___ ἔκτισεν Ἀλέξανδρος.
δ. Ἡ πόλις ἐκράτησε τῶν ἐχθρ___ καὶ τρόπαι___ ἔστησεν.
ε. Οἱ Ἀθηναῖοι τοῖς συμμάχ___ ὠργίζοντο. - Να βρείτε τα ρήματα και τα υποκείμενά τους στις παρακάτω προτάσεις και στη συνέχεια να τα μεταφέρετε στον αντίστοιχο τύπο του άλλου αριθμού:
α. Ὑμεῖς ἐκινδυνεύσατε τὸν ἔσχατον κίνδυνον.
β. Οὗτος ἐθαύμαζε τὴν ἀρετὴν τῶν προγόνων.
γ. Οἱ στρατιῶται διέβαινον ἐκ τῆς Θρᾴκης εἰς τὴν Ἀσίαν.
δ. Στέφανον ὁ νικητὴς λαμβάνει. - Να βρείτε το ρήμα, το υποκείμενο και το αντικείμενο στις παρακάτω προτάσεις και στη συνέχεια να μεταφέρετε τα αντικείμενα στην ίδια πτώση του άλλου αριθμού:
α. Οὐ φέρει καλὸν καρπὸν τοῦτο τὸ δένδρον.
β. Γέρων ἀγροὺς καὶ ἀμπέλους εἶχε.
γ. Οἱ ῞Ελληνες φρουροῦσι τὰς πύλας.
δ. Οἱ Σμυρναῖοι ἀποστέλλουσιν ἐς Κλάρον θεωρούς.
ε. Οἱ ἡμέτεροι σύμμαχοι ὑπομένουσι τοὺς κινδύνους.
Ἀδύνατον οἰκεῖσθαι πόλιν ἄνευ δικαιοσύνης
καὶ πολιτικῆς ἀρετῆς
Ἀριστοτέλης, Πολιτικά 1283a 21
Είναι αδύνατο να υπάρξει πόλη χωρίς δικαιοσύνη
και πολιτική αρετή.
Ενότητα 11η
Η αγάπη του Αλεξάνδρου για τον Βουκεφάλα
ΠΗΓΗ http://eu-mathein.gr/wp-content/uploads/2015/04/%CE%95%CE%BD%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1-11.pdf
Ἀλέξανδρος δέ ἵνα ἡ μάχη συνέβη καί Ο Αλέξανδρος, εκεί όπου έγινε η μάχη και ἔνθεν ὁρμηθείς ἐπέρασεν τόν ‘Υδάσπην ποταμόν στο σημείο από το οποίο ξεκίνησε και πέρασε τον Υδάσπη ποταμό, ἔκτισεν πόλεις. έκτισε πόλεις. Καί τήν μέν ὠνόμασε Νίκαιαν Και στη μια πόλη έδωσε το όνομα Νίκαια ἐπώνυμον τῆς νίκης τῆς κατ’ Ἰνδῶν, από τη νίκη του κατά των Ινδών, τήν δέ Βουκεφάλαν και την άλλη την ονόμασε Βουκεφάλα ἐς τήν μνήμην τοῦ ἵππου τοῦ Βουκεφάλα, σε ανάμνηση του ίππου του Βουκεφάλα, ὅς ἀπέθανεν αὐτοῦ που πέθανε εκεί γενόμενος καματηρός ὑπό καύματός τε καί ἡλικίας, επειδή καταβλήθηκε από τον καύσωνα και τα γηρατειά, πολλά δέ πρόσθεν ξυγκαμών τε αφού προηγουμένως είχε υποφέρει πολλά καί συγκινδυνεύσας Ἀλεξάνδρου, και είχε περάσει πολλούς κινδύνους μαζί με τον Αλέξανδρο ἀναβαινόμενός τε πρός μόνου Ἀλεξάνδρου, και τον οποίο ίππευε μόνο ο Αλέξανδρος, ὅτι ἀπηξίου τούς ἄλλους πάντας ἀμβάτας, επειδή απέρριπτε ως ανάξιους όλους τους άλλους αναβάτες, καί μεγέθει μέγας καί τῷ θυμῷ γενναῖος. μεγαλόσωμος και γενναίος. Σημεῖον δέ οἱ ἦν Και είχε σημάδι του κεφαλή βοός ἐγκεχαραγμένη, ένα κεφάλι βοδιού χαραγμένο πάνω του, ἐφ’ ὅτω λέγουσιν ὅτι ἔφερεν καί τό ὄνομα τοῦτο· εξαιτίας του οποίου λένε ότι έφερε και το όνομα αυτό· οἱ δέ λέγουσιν άλλοι, λένε ὅτι λευκόν σῆμα εἶχεν ἐπί τῆς κεφαλῆς, ότι είχε άσπρο σημάδι στο κεφάλι του, μέλας ὤν αὐτός, ενώ ο ίδιος ήταν μαύρος, εἰκασμένον μάλιστα ἐς κεφαλήν βοός. το οποίο έμοιαζε πάρα πολύ με κεφάλι βοδιού. Οὗτος ὁ ἵππος ἀφανής ἐγένετο Ἀλεξάνδρω, Αυτό το άλογο το έχασε ο Αλέξανδρος ἐν τῇ χώρα Οὐξίων, στη χώρα των Ουξίων, καί Ἀλέξανδρος προεκήρυξεν ἀνά τήν χώραν και γι’ αυτό ο Αλέξανδρος διακήρυξε δημόσια σε όλη τη χώρα ἀποκτενεῖν πάντας Οὐξίους, ότι θα εκτελέσει όλους τους Ουξίους, εἰ μή ἀπάξουσιν αὐτῷ τόν ἵππον. αν δεν του επιστρέψουν το άλογο. Τοσήδε γάρ σπουδή ἦν Ἀλεξάνδρω ἀμφ’ αὐτόν.
Γιατί τόσο μεγάλο ενδιαφέρον έδειχνε ο Αλέξανδρος γι’ αυτό το άλογο.
Νοηματική απόδοση του κειμένου
O Αρριανός στο κείμενο αυτό μας λέει, ότι ο Αλέξανδρος έκτισε δυο πόλεις, την Νίκαια, για να θυμίζει τη νίκη του εναντίον των Ινδών και τη Βουκεφάλα, για να τιμήσει τη μνήμη του αλόγου του, Βουκεφάλα. Το άλογο αυτό πέθανε εκεί από τον καύσωνα και τα γηρατειά. Είχε υποφέρει πολλά και πέρασε πολλούς κινδύνους μαζί με τον Αλέξανδρο. O Βουκεφάλας ήταν άλογο δυνατό και μεγαλόσωμο, έριχνε κάτω όλους τους ανάξιους αναβάτες και μόνο τον Αλέξανδρο δεχόταν ως αναβάτη. Λένε ότι πήρε το όνομά του από ένα κεφάλι βοδιού που το είχε σημάδι στο κεφάλι του. Άλλοι πάλι λένε ότι, ενώ το άλογο ήταν μαύρο, είχε στο κεφάλι του ένα σημάδι άσπρο που έμοιαζε με κεφάλι βοδιού και ότι απ’ αυτό πήρε το όνομά του. O Αλέξανδρος αγαπούσε τόσο πολύ το άλογο αυτό, ώστε, όταν κάποτε το έχασε στην χώρα των Ουξίων, κήρυξε ότι αν δε του το επιστρέψουν, θα σκοτώσει όλους τους Ουξίους. Γραμματική
1. Να εντοπίσετε στις παρακάτω προτάσεις το ρήμα, το υποκείμενο και όπου υπάρχουν, το κατηγορούμενο ή το αντικείμενο/α:
α. Μικρός ἐστιν οὗτος ὁ οἷκος. β. Προμηθεὺς ἔδωκε τοῖς ἀνθρώποις τό πῦρ. γ. Ἅπαντες ἤκουον τοῦ ρήτορος. δ. Λεωνίδας ἀπέθανεν ἐν Θερμοπύλαις. ε. Ἀποδώσομεν τὴν πατρίδα μείζονα (=μεγαλύτερη) τοῖς ἐσομένοις (=στους απογόνους). στ. Ἡ δικαιοσύνη καὶ ἡ σωφροσύνη νομίζονται ἀρεταί.
2. Να βρείτε τα υποκείμενα, αντικείμενα και κατηγορούμενα στα παραδείγματα: α. Περικλῆς ἄρχων καὶ στρατηγὸς ᾑρέθη. β. Ἡρακλῆς τῆς Ἑλλάδος κατέστη εὐεργέτης. γ. Μιλτιάδην ἐδίωξαν οἱ ἔχθροί. δ. Οἱ θεοὶ δίκαιοί εἰσιν. ε. Ὁ ἔπαινος ἀρχὴ φιλίας γίγνεται. στ. Ὅτε ταῦτα ἐγίγνετο, ὁ ἥλιος ἐδύετο. ζ. Χαλεπὰ τὰ δεινὰ ἐστιν. η. Ἀποκλείουσιν οἱ βάρβαροι ἡμᾶς τῆς ὁδοῦ. θ. Δημοσθένης συνεβούλευεν Ἀθηναίοις ἐκπολεμῆσαι Ὀλυνθίους.. ι. Ἀναμνήσω ὑμᾶς τοὺς τῶν προγόνων κινδύνους.
3. Να βρείτε ποια ρήματα είναι μονόπτωτα και ποια δίπτωτα στα παρακάτω παραδείγματα:
- Οὗτος λέγει ἡμῖν τήν ἀλήθειαν. - Οἱ στρατιῶται τάφρον ὀρύττουσιν. - Σωκράτης διδάσκει τούς νέους τήν ἀρετήν. - Μένων χρήματα ἔλαβε. - Κῦρος ἐθήρευεν κάπρους. - Ὁ ἥλιος θερμαίνει τήν γῆν. - Μή ποιήσης τοῦτο. - Σύ ἐπιθυμεῖς παιδείας. - Ἡμεις ἵππους καί κύνας τρέφομεν. - Οὐκ ἐρωτῶ σέ τοῦτο.
4. Να υπογραμμιστούν και να χαρακτηριστούν τα υποκείμενα, τα αντικείμενα και τα κατηγορούμενα των παρακάτω προτάσεων :
o Ὁ Δάφνις ἐσύριζεν. o Κέρατα ἔλαφος θήλεια οὐκ ἔχει. o Ὁ βίος βραχύς ἐστι. o Ἡ Σάμος νῆσος ἐστι. o Θαυμάζομεν τήν ἀρετήν τῶν προγόνων. o Ἀπολαύουσιν τῶν αγαθων. o Οἱ τριάκοντα ἦσαν τύραννοι. o Οὐδείς ἐγένετο σοφός. o Φίλιππος φαίνεται ἀξιόπιστος. o Τά όρη ἦν ὑπερύψηλα.
5. Να συνταχθούν οι παρακάτω προτάσεις και να χαρακτηριστούν τα ρήματα αμετάβατα ή μεταβατικά ή συνδετικά:
α. Ἁλιεύς τις αὐλοὺς εἶχε. β. Τοῖς μὲν πολεμίοις ἐναντίοι εἰσὶν οἱ θεοί. γ. Λέγει αὐτώ ὁ νεανίσκος. δ. Οὐχ Ἡρακλῆς οὗτός ἐστιν; ε. Κύκνοι εἰρηναῖοί (= ειρηνικοί) εἰσι. στ. Ἀγαμέμνων ἡγεμὼν τοῦ σύμπαντος στρατοῦ ἦν. ζ. Οἱ βότρυες ὄμφακές εἰσι. η. Ὁ ὄνος ἐκ τοῦ κόπου ἐτελεύτησε. Απαντήσεις στις ερωτήσεις κατανόησης του σχολικού βιβλίου
1. Πώς πέθανε ο Βουκεφάλας; Το άλογο του Μεγάλου Αλεξάνδρου, ο Βουκεφάλας, πέθανε καταπονημένος από τον καύσωνα και τα γηρατειά, αφού κατά τη διάρκεια της ζωής του είχε υποφέρει πολλά μαζί με τον Αλέξανδρο.
2. Σε τι όφειλε το όνομά του το άλογο του Μ. Αλεξάνδρου; Το άλογο του Μεγάλου Αλεξάνδρου ονομάστηκε «Βουκεφάλας» από ένα σημάδι που είχε στο κεφάλι του. Το σημάδι αυτό ήταν λευκό και έμοιαζε με κεφαλή βοδιού (βους + κεφαλή > Βουκεφάλας).
3. Ποιο γεγονός επικαλείται ο Αρριανός, για να καταδείξει το ιδιαίτερο ενδιαφέρον του Μ. Αλεξάνδρου για το άλογό του; Η αγάπη που έτρεφε ο Μέγας Αλέξανδρος για το άλογο που τον συντρόφεψε σε πολλούς κινδύνους και περιπέτειες φαίνεται από το περιστατικό που διηγείται ο Αρριανός, το οποίο συνέβη στη χώρα των Ουξίων. Κατά την εκστρατεία του Μεγάλου Αλεξάνδρου στην περιοχή, ο Βουκεφάλας χάθηκε και ο Αλέξανδρος διακήρυξε δημόσια ότι, αν δεν του επιστρέψουν το άλογό του, θα σκοτώσει όλους τους Ουξίους.
4. Μπορείτε να ανακαλέσετε στη μνήμη σας άλλες γνωστές περιπτώσεις στενού δεσμού μεταξύ ενός ανθρώπου και ενός ζώου; Είναι γνωστά πολλά περιστατικά, από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα, τα οποία μαρτυρούν το στενό δεσμό που συχνά αναπτύσσεται ανάμεσα σε ανθρώπους και ζώα, κυρίως σκύλους και άλογα, που θεωρούνται ιδιαίτερα πιστά στα αφεντικά τους. Ο Όμηρος στην Οδύσσεια, περιγράφει το συγκινητικό τέλος του Άργου, του γέρικου σκύλου του Οδυσσέα, που πεθαίνει μόλις αντικρίζει το αφεντικό του, μετά από πολλά χρόνια απουσίας. Ο Ηρόδοτος αφηγείται την ιστορία ενός μουσικού που λεγόταν Αρίων, ο οποίος σώθηκε από πνιγμό χάρη στη μεσολάβηση ενός δελφινιού που τον μετέφερε στην ξηρά πάνω στην πλάτη του.
Παρατήρηση : «πόλις» Ένας καλός πολίτης ζούσε σε μια πολιτεία που είχε πολλές πόλεις και κωμοπόλεις, με πολύ καλή πολεοδομία. Το πολίτευμα που επικρατούσε ήταν δημοκρατικό. Υπήρχαν πολλοί πολιτικοί και πολιτευτές που πολιτεύονταν για το μέλλον της πολιτείας· δεν έλειπαν όμως και οι πολιτικάντηδες ούτε και οι απολίτικοι. Οι κάτοικοι πολιτικοποιούνταν από μικρή ηλικία και πολιτικολογούσαν όλη τη μέρα. Πολλοί ήταν οι ξένοι που ήθελαν να πολιτογραφηθούν ως πολίτες αυτής της πολιτείας.
Μια μέρα, όμως, εμφανίστηκαν έξω από τα τείχη της πόλης κάποιοι εχθροί και άρχισαν να την πολιορκούν. Αμέσως, με εντολή της κυβέρνησης, επενέβησαν οι πολιτοφύλακες και πολλοί κάτοικοι έτρεξαν να κρυφτούν στην Ακρόπολη, ενώ κάποιοι άλλοι πήγαν να προσευχηθούν στην εκκλησία του πολιούχου άγιου. Επειδή δε λειτούργησε τόσο σωστά η πολιτοφυλακή, η αντιπολίτευση κατηγόρησε την κυβέρνηση για αδράνεια, ενώ η συμπολίτευση είχε διαφορετική άποψη και τη στήριξε. Τελικά, η πόλη σώθηκε από την πολιορκία και συνέχισε να ζει ειρηνικά και ευτυχισμένα, προάγοντας τον πολιτισμό, ώστε το σύνολο των κατοίκων θα μπορούσαν να θεωρηθούν ως πολιτισμένοι, χωρίς να υπάρχει σχεδόν κανείς κάτοικος που να μπορούσε να θεωρηθεί ως απολίτιστος.
καὶ πολιτικῆς ἀρετῆς
Ἀριστοτέλης, Πολιτικά 1283a 21
Είναι αδύνατο να υπάρξει πόλη χωρίς δικαιοσύνη
και πολιτική αρετή.
ΕΝΟΤΗΤΑ 11η
Η αγάπη του Αλεξάνδρου για τον Βουκεφάλα
ΠΗΓΗ http://2stav-glossa.blogspot.com/2015/03/11.html
Το κείμενο αναφέρεται στο αγαπημένο άλογο του Μ. Αλεξάν
δρου, το
Βουκεφάλα.
Ο Αρριανός μάς δίνει διάφορες ονομασίες για την προέλευση του
ονόμα
τος του αλόγου. Βουκεφάλας σημαίνει κεφάλι βοδιού.
Πηγή: http://e-didaskalia.blogspot.com/2013/06/11.html#ixzz
3T9xUEkPe
Το κείμενο
http://users.sch.gr/ipap/Ellinikos%20Politismos/Yliko/Theoria%20
arxaia/
metafraseis%20a%20gym/a11xm.htm
Ασκήσεις
1. Το υποκείμενο μιας πρότασης βρίσκεται με την ερώτηση, «ποιος / ποια / ποιο
+
ρή
μα;».
Ἀλέξανδρος τοὺς στρατιώτας συνήγαγε.
δρου, το
Βουκεφάλα.
Η βασική θεματική του αποσπάσματος εντοπίζεται στον
στενό
δεσμό
του Αλεξάνδρου, μεγάλου στρατηλάτη με το άλογό του. Ανάλο
γες
περιπτώ
σεις μπορούμε να δούμε τόσο από την μυθολογία
στενό
δεσμό
του Αλεξάνδρου, μεγάλου στρατηλάτη με το άλογό του. Ανάλο
γες
περιπτώ
σεις μπορούμε να δούμε τόσο από την μυθολογία
( Οδυσσέας – Άργος, Περσέας –Πήγασος , Αρίωνας - δελφί
νι)
όσο και α
πό την σύγχρονη πραγματικότητα (οι τυφλοί με τα σκυλιά ο
δη
γούς
τους, μοναχικοί άνθρωποι με τα κατοικίδιά τους κλπ).
νι)
όσο και α
πό την σύγχρονη πραγματικότητα (οι τυφλοί με τα σκυλιά ο
δη
γούς
τους, μοναχικοί άνθρωποι με τα κατοικίδιά τους κλπ).
Ο Αρριανός μάς δίνει διάφορες ονομασίες για την προέλευση του ονόμα
τος του αλόγου. Βουκεφάλας σημαίνει κεφάλι βοδιού.
Οὔξιοι: Λαός της ανατολικής Σουσιανής στη μεθόριο της Περσίας. Κατοικού
σαν
στις πηγές
του Τίγρη ποταμού (σημερινού Καρούμ). Η περιοχή όπου ζούσαν ήταν ιδιαί
τερα
εύφορη.
Διακρίνονταν σε ορεινούς, που ήταν πιο σκληροτράχηλοι και ονομαστοί
πολε
μιστές, και
πεδινούς. Κατά την εκστρατεία του Μ. Αλεξάνδρου υπήρξαν σύμμαχοι του
Δαρείου,
ώσπου το 331 π.Χ. τους υπέταξε ο Αλέξανδρος και τους έκανε φόρου υποτε
λείς.
σαν
στις πηγές
του Τίγρη ποταμού (σημερινού Καρούμ). Η περιοχή όπου ζούσαν ήταν ιδιαί
τερα
εύφορη.
Διακρίνονταν σε ορεινούς, που ήταν πιο σκληροτράχηλοι και ονομαστοί
πολε
μιστές, και
πεδινούς. Κατά την εκστρατεία του Μ. Αλεξάνδρου υπήρξαν σύμμαχοι του
Δαρείου,
ώσπου το 331 π.Χ. τους υπέταξε ο Αλέξανδρος και τους έκανε φόρου υποτε
λείς.
Πηγή: http://e-didaskalia.blogspot.com/2013/06/11.html#ixzz
3T9xUEkPe
Το κείμενο
Ἵνα δὲ ἡ μάχη συνέβη καὶ ἔνθεν ὁρμηθεὶς ἐπέρασεν τὸν
Ὑδάσπην ποταμὸν πόλεις ἔκτισεν Ἀλέξανδρος. Καὶ τὴν μὲν
Νίκαιαν τῆς νίκης τῆς κατ’ Ἰνδῶν ἐπώνυμον ὠνό
μα
σε, τὴν δὲ Βουκεφάλαν ἐς τοῦ ἵππου τοῦΒουκεφά
λα
τὴν μνήμην, ὃς ἀπέθανεν αὐτοῦ ὑπὸ καύματός
τε
καὶ ἡλικί
ας καματηρὸς γενόμενος, πολλὰ δὲ πρόσθεν ξυ
γκα
μών τε καὶσυγκινδυνεύσας Ἀλεξάνδρῳ, ἀναβαινόμενός
τε πρὸς μόνου Ἀλεξάνδρου,ὅτι τοὺς ἄλλους πάντας ἀπηξί
ου ἀμβάτας, καὶ μεγέθει μέγας καὶ τῷ θυμῷγενναῖ
ος. Ση
μεῖον δέ οἱ ἦν βοὸς κεφαλὴ ἐγκεχαραγμένη, ἐφ᾿
ὅτῳ
καὶ τὸ
ὄνομα τοῦτο λέγουσιν ὅτι ἔφερεν· οἱ δὲ λέγουσιν
ὅτι
λευ
κὸν σῆμα εἶχενἐπὶ τῆς κεφαλῆς, μέλας ὢν αὐτός, ἐς
βοὸς
κεφαλὴν μάλιστα εἰκασμένον. Οὗτος ὁ ἵππος ἐν
τῇ
Οὐξίων χώρᾳ ἀφανὴς ἐγένετο Ἀλεξάνδρῳ, καὶἈλέξα
νδρος προεκήρυξεν ἀνὰ τὴν χώραν πάντας ἀποκτενεῖν Οὐ
ξίους,
εἰμὴ ἀπάξουσιν αὐτῷ
τὸν ἵππον. Τοσήδε γὰρ σπουδὴ Ἀλεξάνδρῳ ἀμφ᾿
αὐτὸν ἦν.
Ὑδάσπην ποταμὸν πόλεις ἔκτισεν Ἀλέξανδρος. Καὶ τὴν μὲν
Νίκαιαν τῆς νίκης τῆς κατ’ Ἰνδῶν ἐπώνυμον ὠνό
μα
σε, τὴν δὲ Βουκεφάλαν ἐς τοῦ ἵππου τοῦΒουκεφά
λα
τὴν μνήμην, ὃς ἀπέθανεν αὐτοῦ ὑπὸ καύματός
τε
καὶ ἡλικί
ας καματηρὸς γενόμενος, πολλὰ δὲ πρόσθεν ξυ
γκα
μών τε καὶσυγκινδυνεύσας Ἀλεξάνδρῳ, ἀναβαινόμενός
τε πρὸς μόνου Ἀλεξάνδρου,ὅτι τοὺς ἄλλους πάντας ἀπηξί
ου ἀμβάτας, καὶ μεγέθει μέγας καὶ τῷ θυμῷγενναῖ
ος. Ση
μεῖον δέ οἱ ἦν βοὸς κεφαλὴ ἐγκεχαραγμένη, ἐφ᾿
ὅτῳ
καὶ τὸ
ὄνομα τοῦτο λέγουσιν ὅτι ἔφερεν· οἱ δὲ λέγουσιν
ὅτι
λευ
κὸν σῆμα εἶχενἐπὶ τῆς κεφαλῆς, μέλας ὢν αὐτός, ἐς
βοὸς
κεφαλὴν μάλιστα εἰκασμένον. Οὗτος ὁ ἵππος ἐν
τῇ
Οὐξίων χώρᾳ ἀφανὴς ἐγένετο Ἀλεξάνδρῳ, καὶἈλέξα
νδρος προεκήρυξεν ἀνὰ τὴν χώραν πάντας ἀποκτενεῖν Οὐ
ξίους,
εἰμὴ ἀπάξουσιν αὐτῷ
τὸν ἵππον. Τοσήδε γὰρ σπουδὴ Ἀλεξάνδρῳ ἀμφ᾿
αὐτὸν ἦν.
arxaia/
metafraseis%20a%20gym/a11xm.htm
4η δραστηριότητα: Λεξιλογικός πίνακας
| |||||||||||
Για τη λέξη πόλις
Για να βρεις τη σημασία των λέξεων του Λεξιλογικού Πίνακα πήγαινε στα
λεξικά της Πύλης για την ελληνική γλώσσα ή χρησιμοποίησε τους παρακά τω δεσμούς:
|
ΑσκήσειςΒ2. Ετυμολογικά
Παραγωγή ρημάτων
Παραγωγή ρημάτων από άλλα ρήματα, επιρρήματα
και επι
φωνήματα
Ρήματα παράγονται και από άλλα ρήματα και μπορεί να
ση
μαίνουν:
α. Πράξη που αρχίζει να γίνεται (εναρκτικά). Έχουν
παρα
γωγική
κατάληξη -σκω, π.χ. γηράσκω < γηράω (= γερνάω).
β. Πράξη που γίνεται συχνά ή με ένταση (θαμιστικά ή επιτατι
κά). Έχουν παραγωγικές καταλήξεις -άζω, -ίζω, -ύζω,
π.χ.
στενά
ζω (= στενάζω συχνά) <στένω.
γ. Έφεση, μεγάλη επιθυμία για εκείνο που δηλώνει
το
πρω
τότυπο ρήμα (εφετικά).Έχουν παραγωγικές καταλή
ξεις
-ιάω
(-ιῶ), -είω, π.χ. κλαυσιάω, -ιῶ < κλαίω.Επίσης, ρή
μα
τα
παράγο
νται και από:
α. Επιρρήματα, π.χ. διχάζω (= διαιρώ σε δύο μέρη)
< δίχα
(= σε δύο μέρη),ἐγγίζω (= φέρνω κοντά) < ἐγγύς
(= κοντά).
β. Επιφωνήματα, π.χ. οἰμώζω (= θρηνώ) < οἴμοι
(= αλίμονο).
ση
μαίνουν:
α. Πράξη που αρχίζει να γίνεται (εναρκτικά). Έχουν
παρα
γωγική
κατάληξη -σκω, π.χ. γηράσκω < γηράω (= γερνάω).
β. Πράξη που γίνεται συχνά ή με ένταση (θαμιστικά ή επιτατι
κά). Έχουν παραγωγικές καταλήξεις -άζω, -ίζω, -ύζω,
π.χ.
στενά
ζω (= στενάζω συχνά) <στένω.
γ. Έφεση, μεγάλη επιθυμία για εκείνο που δηλώνει
το
πρω
τότυπο ρήμα (εφετικά).Έχουν παραγωγικές καταλή
ξεις
-ιάω
(-ιῶ), -είω, π.χ. κλαυσιάω, -ιῶ < κλαίω.Επίσης, ρή
μα
τα
παράγο
νται και από:
α. Επιρρήματα, π.χ. διχάζω (= διαιρώ σε δύο μέρη)
< δίχα
(= σε δύο μέρη),ἐγγίζω (= φέρνω κοντά) < ἐγγύς
(= κοντά).
β. Επιφωνήματα, π.χ. οἰμώζω (= θρηνώ) < οἴμοι
(= αλίμονο).
Γ. Σύνταξη
Οι βασικοί όροι μιας απλής πρότα
σης
http://www.gkonstantinou.com/school_work/arhaia_
enotita11_
vasikoioroi/arhaia_enotita11_vasikoioroi.html
enotita11_
vasikoioroi/arhaia_enotita11_vasikoioroi.html
Οι βασικοί όροι μιας απλής πρότασης
είναι δύο, το υποκείμενο και το κατηγόρημα.
είναι δύο, το υποκείμενο και το κατηγόρημα.
Υποκείμενο είναι το ονοματικό σύ
νολο που φανερώνει ποιος ενεργεί ή πάσχει ή
βρίσκεται σε μία κατάσταση. Βρίσκεται
πάντοτε σε πτώση ονομαστική.
νολο που φανερώνει ποιος ενεργεί ή πάσχει ή
βρίσκεται σε μία κατάσταση. Βρίσκεται
πάντοτε σε πτώση ονομαστική.
Κατηγόρημα είναι το σύνολο των λέξεων
της πρότασης που αναφέρονται στο υποκείμε
νο.
της πρότασης που αναφέρονται στο υποκείμε
νο.
1. Το υποκείμενο μιας πρότασης βρίσκεται με την ερώτηση, «ποιος / ποια / ποιο
+
ρή
μα;».
Ἀλέξανδρος τοὺς στρατιώτας συνήγαγε.
2. Ως υποκείμενο μιας πρότασης είναι
δυνατόν να τεθούν: ουσιαστικά, αντωνυμίες,
επίθετα, μετοχές, αριθμητικά, απαρέμφατα,
δευτερεύουσες ονοματικές προτάσεις
κ.ά.
δυνατόν να τεθούν: ουσιαστικά, αντωνυμίες,
επίθετα, μετοχές, αριθμητικά, απαρέμφατα,
δευτερεύουσες ονοματικές προτάσεις
κ.ά.
3. Το ρήμα συμφωνεί με το υποκείμενο της πρότα
σης (όταν αυτό είναι πτωτικό) στο πρόσωπο και
στον αριθμό. Εξαίρεση αποτελεί η αττική
σύνταξη, που χαρακτηρίζει κυρίως την ιωνική
-αττική
διάλεκτο. Όταν το υποκείμενο της πρότασης εί
ναι ουδέτερο πληθυντικού αριθμού, το ρήμα τίθε
ται
στο γ΄ ενικό αντί του γ΄ πληθυντικού, π.χ. τὰ παιδία
παίζει.
σης (όταν αυτό είναι πτωτικό) στο πρόσωπο και
στον αριθμό. Εξαίρεση αποτελεί η αττική
σύνταξη, που χαρακτηρίζει κυρίως την ιωνική
-αττική
διάλεκτο. Όταν το υποκείμενο της πρότασης εί
ναι ουδέτερο πληθυντικού αριθμού, το ρήμα τίθε
ται
στο γ΄ ενικό αντί του γ΄ πληθυντικού, π.χ. τὰ παιδία
παίζει.
http://ebooks.edu.gr/modules/ebook/show.php/DSGL102/457/3003,
12061/
extras/references/index_11/ypokeimeno.html
12061/
extras/references/index_11/ypokeimeno.html
Κατηγορούμενο
1. Το κατηγορούμενο αποδίδει μία ιδιό
τητα
στο
υποκεί
μενο (ή στο αντικείμενο) με τη μεσολάβη
ση
ενός
συνδε
τικού ρήματος (εἰμί,γίγνομαι, φαίνομαι,
διατελῶ, διάγω κ.ά.). Το εντοπίζουμε
με την ερώτηση
«τι
(λο
γής) + ρήμα;».
Ἡ πόλις ἀνάστατος ἐγένετο.
τητα
στο
υποκεί
μενο (ή στο αντικείμενο) με τη μεσολάβη
ση
ενός
συνδε
τικού ρήματος (εἰμί,γίγνομαι, φαίνομαι,
διατελῶ, διάγω κ.ά.). Το εντοπίζουμε
με την ερώτηση
«τι
(λο
γής) + ρήμα;».
Ἡ πόλις ἀνάστατος ἐγένετο.
2. Το κατηγορούμενο είναι συνήθως επίθετο.
Ως κατη
γορούμενο σε μια πρόταση είναι δυνατόν, επί
σης, να τεθούν: ουσιαστικά, αντωνυμίες, μετο
χές, αριθμητικά, απαρέμφατα, δευτερεύουσες
ονοματι
κές προτάσεις (κυρίως αναφορικές) κ.ά.
Ως κατη
γορούμενο σε μια πρόταση είναι δυνατόν, επί
σης, να τεθούν: ουσιαστικά, αντωνυμίες, μετο
χές, αριθμητικά, απαρέμφατα, δευτερεύουσες
ονοματι
κές προτάσεις (κυρίως αναφορικές) κ.ά.
3. Το κατηγορούμενο, όταν είναι επίθετο, συμφω
νεί με
το υποκείμενο ή το αντικείμενο στο οποίο αναφέρε
ται στο γένος, στον αριθμό και
στην πτώση, π.χ. Καὶ ἦν ἡ μάχη καρτερά. Όταν
είναι ουσιαστικό, συμφωνεί υποχρεωτικά
στην πτώση και ενδεχομένως στον αριθμό και
στο γένος, π.χ. Τὰ δὲΚύθηρα νῆσός ἐστιν. Μερικές
φο
ρές τίθεται στο ουδέτε
ρο γένος, π.χ. Καλὸν ἡ σωφροσύνη, ἀλλ' ἐπίπονον,
ή σε γενική (κα
τηγορηματική), π.χ.Ὁ θρόνος τοῦ μεγάλου βασιλέως
χρυσοῦ ἦν.
νεί με
το υποκείμενο ή το αντικείμενο στο οποίο αναφέρε
ται στο γένος, στον αριθμό και
στην πτώση, π.χ. Καὶ ἦν ἡ μάχη καρτερά. Όταν
είναι ουσιαστικό, συμφωνεί υποχρεωτικά
στην πτώση και ενδεχομένως στον αριθμό και
στο γένος, π.χ. Τὰ δὲΚύθηρα νῆσός ἐστιν. Μερικές
φο
ρές τίθεται στο ουδέτε
ρο γένος, π.χ. Καλὸν ἡ σωφροσύνη, ἀλλ' ἐπίπονον,
ή σε γενική (κα
τηγορηματική), π.χ.Ὁ θρόνος τοῦ μεγάλου βασιλέως
χρυσοῦ ἦν.
http://ebooks.edu.gr/modules/ebook/show.php/DSGL102/457/3003,12061/
extras/references/index_11/katigoroumeno.html
extras/references/index_11/katigoroumeno.html
Αντικείμενο
1. Με αντικείμενο συντάσσονται τα ενεργη
τι
κής διάθεσης μεταβατικά ρήματα, όσα δη
λα
δή
δε δη
λώνουν απλώς ότι το υποκείμενο ενεργεί,
αλ
λά
και ότι
η ενέργειά του μεταβαίνει σε ένα άλλο
πρό
σω
πο, ζώ
ο ή πράγμα.
τι
κής διάθεσης μεταβατικά ρήματα, όσα δη
λα
δή
δε δη
λώνουν απλώς ότι το υποκείμενο ενεργεί,
αλ
λά
και ότι
η ενέργειά του μεταβαίνει σε ένα άλλο
πρό
σω
πο, ζώ
ο ή πράγμα.
2. Το αντικείμενο βρίσκεται σε μία από τις
πλά
γιες
πτώσεις (γεν., δοτ., αιτ.), ποτέ σε ονομα
στι
κή. Το
εντοπίζουμε με την ερώτηση «ποιον / ποι
αν
/ τι
+ ρήμα;».
Κλέαρχος τοὺς στρατιώτας συνήγαγε.
πλά
γιες
πτώσεις (γεν., δοτ., αιτ.), ποτέ σε ονομα
στι
κή. Το
εντοπίζουμε με την ερώτηση «ποιον / ποι
αν
/ τι
+ ρήμα;».
Κλέαρχος τοὺς στρατιώτας συνήγαγε.
3. Στα δίπτωτα ρήματα το δεύτερο αντικείμε
νο
το εντο
πίζουμε με την ερώτηση «σε / με / για /
α
πό
ποι
ον ή τι + ρήμα;».
Ἔπαυσαν Τιμόθεον τῆς στρατηγίας:
από τι ἔπαυσανΤιμόθεον; → (από τη στρατηγία) τῆς στρατηγίας → αντικείμε
νο.
νο
το εντο
πίζουμε με την ερώτηση «σε / με / για /
α
πό
ποι
ον ή τι + ρήμα;».
Ἔπαυσαν Τιμόθεον τῆς στρατηγίας:
από τι ἔπαυσανΤιμόθεον; → (από τη στρατηγία) τῆς στρατηγίας → αντικείμε
νο.
4. Μερικά ρήματα άλλες φορές λειτουργούν
ως με
ταβατι
κά και άλλοτε ως αμετάβατα. Συγκρίνε
τε,
π.χ.,
στη ν.ε.:
Μη μου μιλάς! Σκέφτομαι… (αμετάβα
τη
χρή
ση),\
αλλά: Ο παππούς σκεφτόταν πάντα με
νο
σταλ
γία το χωριό(μεταβατική χρήση).
ως με
ταβατι
κά και άλλοτε ως αμετάβατα. Συγκρίνε
τε,
π.χ.,
στη ν.ε.:
Μη μου μιλάς! Σκέφτομαι… (αμετάβα
τη
χρή
ση),\
αλλά: Ο παππούς σκεφτόταν πάντα με
νο
σταλ
γία το χωριό(μεταβατική χρήση).
Ασκήσεις
Ενότητα 11η
Η αγάπη του Αλεξάνδρου για τον Βουκεφάλα
ΠΗΓΗ http://eu-mathein.gr/wp-content/uploads/2015/04/%CE%95%CE%BD%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1-11.pdf
Ἀλέξανδρος δέ ἵνα ἡ μάχη συνέβη καί Ο Αλέξανδρος, εκεί όπου έγινε η μάχη και ἔνθεν ὁρμηθείς ἐπέρασεν τόν ‘Υδάσπην ποταμόν στο σημείο από το οποίο ξεκίνησε και πέρασε τον Υδάσπη ποταμό, ἔκτισεν πόλεις. έκτισε πόλεις. Καί τήν μέν ὠνόμασε Νίκαιαν Και στη μια πόλη έδωσε το όνομα Νίκαια ἐπώνυμον τῆς νίκης τῆς κατ’ Ἰνδῶν, από τη νίκη του κατά των Ινδών, τήν δέ Βουκεφάλαν και την άλλη την ονόμασε Βουκεφάλα ἐς τήν μνήμην τοῦ ἵππου τοῦ Βουκεφάλα, σε ανάμνηση του ίππου του Βουκεφάλα, ὅς ἀπέθανεν αὐτοῦ που πέθανε εκεί γενόμενος καματηρός ὑπό καύματός τε καί ἡλικίας, επειδή καταβλήθηκε από τον καύσωνα και τα γηρατειά, πολλά δέ πρόσθεν ξυγκαμών τε αφού προηγουμένως είχε υποφέρει πολλά καί συγκινδυνεύσας Ἀλεξάνδρου, και είχε περάσει πολλούς κινδύνους μαζί με τον Αλέξανδρο ἀναβαινόμενός τε πρός μόνου Ἀλεξάνδρου, και τον οποίο ίππευε μόνο ο Αλέξανδρος, ὅτι ἀπηξίου τούς ἄλλους πάντας ἀμβάτας, επειδή απέρριπτε ως ανάξιους όλους τους άλλους αναβάτες, καί μεγέθει μέγας καί τῷ θυμῷ γενναῖος. μεγαλόσωμος και γενναίος. Σημεῖον δέ οἱ ἦν Και είχε σημάδι του κεφαλή βοός ἐγκεχαραγμένη, ένα κεφάλι βοδιού χαραγμένο πάνω του, ἐφ’ ὅτω λέγουσιν ὅτι ἔφερεν καί τό ὄνομα τοῦτο· εξαιτίας του οποίου λένε ότι έφερε και το όνομα αυτό· οἱ δέ λέγουσιν άλλοι, λένε ὅτι λευκόν σῆμα εἶχεν ἐπί τῆς κεφαλῆς, ότι είχε άσπρο σημάδι στο κεφάλι του, μέλας ὤν αὐτός, ενώ ο ίδιος ήταν μαύρος, εἰκασμένον μάλιστα ἐς κεφαλήν βοός. το οποίο έμοιαζε πάρα πολύ με κεφάλι βοδιού. Οὗτος ὁ ἵππος ἀφανής ἐγένετο Ἀλεξάνδρω, Αυτό το άλογο το έχασε ο Αλέξανδρος ἐν τῇ χώρα Οὐξίων, στη χώρα των Ουξίων, καί Ἀλέξανδρος προεκήρυξεν ἀνά τήν χώραν και γι’ αυτό ο Αλέξανδρος διακήρυξε δημόσια σε όλη τη χώρα ἀποκτενεῖν πάντας Οὐξίους, ότι θα εκτελέσει όλους τους Ουξίους, εἰ μή ἀπάξουσιν αὐτῷ τόν ἵππον. αν δεν του επιστρέψουν το άλογο. Τοσήδε γάρ σπουδή ἦν Ἀλεξάνδρω ἀμφ’ αὐτόν.
Γιατί τόσο μεγάλο ενδιαφέρον έδειχνε ο Αλέξανδρος γι’ αυτό το άλογο.
Νοηματική απόδοση του κειμένου
O Αρριανός στο κείμενο αυτό μας λέει, ότι ο Αλέξανδρος έκτισε δυο πόλεις, την Νίκαια, για να θυμίζει τη νίκη του εναντίον των Ινδών και τη Βουκεφάλα, για να τιμήσει τη μνήμη του αλόγου του, Βουκεφάλα. Το άλογο αυτό πέθανε εκεί από τον καύσωνα και τα γηρατειά. Είχε υποφέρει πολλά και πέρασε πολλούς κινδύνους μαζί με τον Αλέξανδρο. O Βουκεφάλας ήταν άλογο δυνατό και μεγαλόσωμο, έριχνε κάτω όλους τους ανάξιους αναβάτες και μόνο τον Αλέξανδρο δεχόταν ως αναβάτη. Λένε ότι πήρε το όνομά του από ένα κεφάλι βοδιού που το είχε σημάδι στο κεφάλι του. Άλλοι πάλι λένε ότι, ενώ το άλογο ήταν μαύρο, είχε στο κεφάλι του ένα σημάδι άσπρο που έμοιαζε με κεφάλι βοδιού και ότι απ’ αυτό πήρε το όνομά του. O Αλέξανδρος αγαπούσε τόσο πολύ το άλογο αυτό, ώστε, όταν κάποτε το έχασε στην χώρα των Ουξίων, κήρυξε ότι αν δε του το επιστρέψουν, θα σκοτώσει όλους τους Ουξίους. Γραμματική
1. Να εντοπίσετε στις παρακάτω προτάσεις το ρήμα, το υποκείμενο και όπου υπάρχουν, το κατηγορούμενο ή το αντικείμενο/α:
α. Μικρός ἐστιν οὗτος ὁ οἷκος. β. Προμηθεὺς ἔδωκε τοῖς ἀνθρώποις τό πῦρ. γ. Ἅπαντες ἤκουον τοῦ ρήτορος. δ. Λεωνίδας ἀπέθανεν ἐν Θερμοπύλαις. ε. Ἀποδώσομεν τὴν πατρίδα μείζονα (=μεγαλύτερη) τοῖς ἐσομένοις (=στους απογόνους). στ. Ἡ δικαιοσύνη καὶ ἡ σωφροσύνη νομίζονται ἀρεταί.
2. Να βρείτε τα υποκείμενα, αντικείμενα και κατηγορούμενα στα παραδείγματα: α. Περικλῆς ἄρχων καὶ στρατηγὸς ᾑρέθη. β. Ἡρακλῆς τῆς Ἑλλάδος κατέστη εὐεργέτης. γ. Μιλτιάδην ἐδίωξαν οἱ ἔχθροί. δ. Οἱ θεοὶ δίκαιοί εἰσιν. ε. Ὁ ἔπαινος ἀρχὴ φιλίας γίγνεται. στ. Ὅτε ταῦτα ἐγίγνετο, ὁ ἥλιος ἐδύετο. ζ. Χαλεπὰ τὰ δεινὰ ἐστιν. η. Ἀποκλείουσιν οἱ βάρβαροι ἡμᾶς τῆς ὁδοῦ. θ. Δημοσθένης συνεβούλευεν Ἀθηναίοις ἐκπολεμῆσαι Ὀλυνθίους.. ι. Ἀναμνήσω ὑμᾶς τοὺς τῶν προγόνων κινδύνους.
3. Να βρείτε ποια ρήματα είναι μονόπτωτα και ποια δίπτωτα στα παρακάτω παραδείγματα:
- Οὗτος λέγει ἡμῖν τήν ἀλήθειαν. - Οἱ στρατιῶται τάφρον ὀρύττουσιν. - Σωκράτης διδάσκει τούς νέους τήν ἀρετήν. - Μένων χρήματα ἔλαβε. - Κῦρος ἐθήρευεν κάπρους. - Ὁ ἥλιος θερμαίνει τήν γῆν. - Μή ποιήσης τοῦτο. - Σύ ἐπιθυμεῖς παιδείας. - Ἡμεις ἵππους καί κύνας τρέφομεν. - Οὐκ ἐρωτῶ σέ τοῦτο.
4. Να υπογραμμιστούν και να χαρακτηριστούν τα υποκείμενα, τα αντικείμενα και τα κατηγορούμενα των παρακάτω προτάσεων :
o Ὁ Δάφνις ἐσύριζεν. o Κέρατα ἔλαφος θήλεια οὐκ ἔχει. o Ὁ βίος βραχύς ἐστι. o Ἡ Σάμος νῆσος ἐστι. o Θαυμάζομεν τήν ἀρετήν τῶν προγόνων. o Ἀπολαύουσιν τῶν αγαθων. o Οἱ τριάκοντα ἦσαν τύραννοι. o Οὐδείς ἐγένετο σοφός. o Φίλιππος φαίνεται ἀξιόπιστος. o Τά όρη ἦν ὑπερύψηλα.
5. Να συνταχθούν οι παρακάτω προτάσεις και να χαρακτηριστούν τα ρήματα αμετάβατα ή μεταβατικά ή συνδετικά:
α. Ἁλιεύς τις αὐλοὺς εἶχε. β. Τοῖς μὲν πολεμίοις ἐναντίοι εἰσὶν οἱ θεοί. γ. Λέγει αὐτώ ὁ νεανίσκος. δ. Οὐχ Ἡρακλῆς οὗτός ἐστιν; ε. Κύκνοι εἰρηναῖοί (= ειρηνικοί) εἰσι. στ. Ἀγαμέμνων ἡγεμὼν τοῦ σύμπαντος στρατοῦ ἦν. ζ. Οἱ βότρυες ὄμφακές εἰσι. η. Ὁ ὄνος ἐκ τοῦ κόπου ἐτελεύτησε. Απαντήσεις στις ερωτήσεις κατανόησης του σχολικού βιβλίου
1. Πώς πέθανε ο Βουκεφάλας; Το άλογο του Μεγάλου Αλεξάνδρου, ο Βουκεφάλας, πέθανε καταπονημένος από τον καύσωνα και τα γηρατειά, αφού κατά τη διάρκεια της ζωής του είχε υποφέρει πολλά μαζί με τον Αλέξανδρο.
2. Σε τι όφειλε το όνομά του το άλογο του Μ. Αλεξάνδρου; Το άλογο του Μεγάλου Αλεξάνδρου ονομάστηκε «Βουκεφάλας» από ένα σημάδι που είχε στο κεφάλι του. Το σημάδι αυτό ήταν λευκό και έμοιαζε με κεφαλή βοδιού (βους + κεφαλή > Βουκεφάλας).
3. Ποιο γεγονός επικαλείται ο Αρριανός, για να καταδείξει το ιδιαίτερο ενδιαφέρον του Μ. Αλεξάνδρου για το άλογό του; Η αγάπη που έτρεφε ο Μέγας Αλέξανδρος για το άλογο που τον συντρόφεψε σε πολλούς κινδύνους και περιπέτειες φαίνεται από το περιστατικό που διηγείται ο Αρριανός, το οποίο συνέβη στη χώρα των Ουξίων. Κατά την εκστρατεία του Μεγάλου Αλεξάνδρου στην περιοχή, ο Βουκεφάλας χάθηκε και ο Αλέξανδρος διακήρυξε δημόσια ότι, αν δεν του επιστρέψουν το άλογό του, θα σκοτώσει όλους τους Ουξίους.
4. Μπορείτε να ανακαλέσετε στη μνήμη σας άλλες γνωστές περιπτώσεις στενού δεσμού μεταξύ ενός ανθρώπου και ενός ζώου; Είναι γνωστά πολλά περιστατικά, από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα, τα οποία μαρτυρούν το στενό δεσμό που συχνά αναπτύσσεται ανάμεσα σε ανθρώπους και ζώα, κυρίως σκύλους και άλογα, που θεωρούνται ιδιαίτερα πιστά στα αφεντικά τους. Ο Όμηρος στην Οδύσσεια, περιγράφει το συγκινητικό τέλος του Άργου, του γέρικου σκύλου του Οδυσσέα, που πεθαίνει μόλις αντικρίζει το αφεντικό του, μετά από πολλά χρόνια απουσίας. Ο Ηρόδοτος αφηγείται την ιστορία ενός μουσικού που λεγόταν Αρίων, ο οποίος σώθηκε από πνιγμό χάρη στη μεσολάβηση ενός δελφινιού που τον μετέφερε στην ξηρά πάνω στην πλάτη του.
Παρατήρηση : «πόλις» Ένας καλός πολίτης ζούσε σε μια πολιτεία που είχε πολλές πόλεις και κωμοπόλεις, με πολύ καλή πολεοδομία. Το πολίτευμα που επικρατούσε ήταν δημοκρατικό. Υπήρχαν πολλοί πολιτικοί και πολιτευτές που πολιτεύονταν για το μέλλον της πολιτείας· δεν έλειπαν όμως και οι πολιτικάντηδες ούτε και οι απολίτικοι. Οι κάτοικοι πολιτικοποιούνταν από μικρή ηλικία και πολιτικολογούσαν όλη τη μέρα. Πολλοί ήταν οι ξένοι που ήθελαν να πολιτογραφηθούν ως πολίτες αυτής της πολιτείας.
Μια μέρα, όμως, εμφανίστηκαν έξω από τα τείχη της πόλης κάποιοι εχθροί και άρχισαν να την πολιορκούν. Αμέσως, με εντολή της κυβέρνησης, επενέβησαν οι πολιτοφύλακες και πολλοί κάτοικοι έτρεξαν να κρυφτούν στην Ακρόπολη, ενώ κάποιοι άλλοι πήγαν να προσευχηθούν στην εκκλησία του πολιούχου άγιου. Επειδή δε λειτούργησε τόσο σωστά η πολιτοφυλακή, η αντιπολίτευση κατηγόρησε την κυβέρνηση για αδράνεια, ενώ η συμπολίτευση είχε διαφορετική άποψη και τη στήριξε. Τελικά, η πόλη σώθηκε από την πολιορκία και συνέχισε να ζει ειρηνικά και ευτυχισμένα, προάγοντας τον πολιτισμό, ώστε το σύνολο των κατοίκων θα μπορούσαν να θεωρηθούν ως πολιτισμένοι, χωρίς να υπάρχει σχεδόν κανείς κάτοικος που να μπορούσε να θεωρηθεί ως απολίτιστος.
[1] Ενεργητικής διάθεσης χαρακτηρίζονται τα ρήματα που δηλώνουν ότι το υποκείμενό τους ενεργεί. Περαιτέρω διακρίνονται σε μεταβατικά, που δηλώνουν ότι η ενέργεια του υποκειμένου τους μεταβαίνει σε ένα άλλο πρόσωπο, ζώο ή πράγμα, και σε αμετάβατα, που δε δηλώνουν μετάβαση ενέργειας, π.χ. Ο Γιάννης περπατάει στον κήπο (ενεργητικό αμετάβατο) / Η Μαρία σκέφτεται με νοσταλγία τις περσινές διακοπές της (ενεργητικό μεταβατικό).
Παθητικής διάθεσης χαρακτηρίζονται τα ρήματα που δηλώνουν ότι το υποκείμενό τους γίνεται αποδέκτης της ενέργειας κάποιου άλλου, π.χ. Το αεροσκάφος καταρρίφθηκε από εχθρικά πυρά.
Ουδέτερης διάθεσης χαρακτηρίζονται τα ρήματα που δηλώνουν ότι το υποκείμενό τους δεν ενεργεί ούτε παθαίνει, απλώς βρίσκεται σε μια κατάσταση, π.χ. Ο Κώστας κοιμάται.
Παθητικής διάθεσης χαρακτηρίζονται τα ρήματα που δηλώνουν ότι το υποκείμενό τους γίνεται αποδέκτης της ενέργειας κάποιου άλλου, π.χ. Το αεροσκάφος καταρρίφθηκε από εχθρικά πυρά.
Ουδέτερης διάθεσης χαρακτηρίζονται τα ρήματα που δηλώνουν ότι το υποκείμενό τους δεν ενεργεί ούτε παθαίνει, απλώς βρίσκεται σε μια κατάσταση, π.χ. Ο Κώστας κοιμάται.
