Τοιχογραφία από το Ακρωτήρι της Θήρας που εικονίζει νηοπομπή (Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο Αθήνας)
Αθήνα και Ατλαντίδα
Α. Κείμενο
Στον διάλογό του Τίμαιος ο Πλάτων (427-347 π.Χ.) περιλαμβάνει μια ιστορία που υποτίθεται ότι τη διηγήθηκαν στον Σόλωνα κατά την επίσκεψή του στην Αίγυπτο (590 π.Χ.) Αιγύπτιοι ιερείς. Στην ιερή πόλη Σάιν, στο δέλτα του Νείλου, υπήρχε ναός της Νηίθ, της θεάς που θεωρούνταν ιδρύτρια της πόλης και συσχετιζόταν, κατά την αφήγηση, με τη θεά Αθηνά. Εκεί ο Σόλων πληροφορήθηκε για μια μεγάλη δύναμη, την Ατλαντίδα, η οποία σε πολύ προγενέστερους χρόνους είχε συγκρουστεί με όλες τις δυνάμεις, καθώς και με τον στρατό της Αθήνας.
Ἐν δὲ δὴ τῇ Ἀτλαντίδι νήσῳ μεγάλη συνέστη καὶ θαυμαστὴ δύναμις βασιλέων, κρατοῦσα μὲν ἁπάσης τῆς νήσου, πολλῶν δὲ ἄλλων νήσων καὶ μερῶν τῆς ἠπείρου. Αὕτη δὴ πᾶσα συναθροισθεῖσα εἰς ἓν ἡ δύναμις τόν τε παρ' ὑμῖν καὶ τὸν παρ' ἡμῖν καὶ τὸν ἐντὸς τοῦ στόματος πάντα τόπον μιᾷ ποτὲ ἐπεχείρησεν ὁρμῇ δουλοῦσθαι. Τότε οὖν ὑμῶν, ὦ Σόλων, τῆ
ς πόλεως ἡ δύναμις εἰς ἅπαντας ἀνθρώπους διαφανὴς ἀρετῇ τε καὶ ῥώμῃ ἐγένετο· πάντων γὰρ προέστη εὐψυχίᾳ καὶ τέχναις ὅσαι κατὰ πόλεμον ἐπὶ τοὺς ἐσχάτους ἀφικομένη κινδύνους, καὶ κρατήσασα μὲν τῶν ἐπιόντων τρόπαιον ἔστησε, τοὺς δὲ μήπω δεδουλωμένους διεκώλυσε δουλωθῆναι, τοὺς δ' ἄλλους ἀφθόνως ἅπαντας ἠλευθέρωσεν. Ὑστέρῳ δὲ χρόνῳ σεισμῶν ἐξαισίων καὶ κατακλυσμῶν γενομένων, ἡ Ἀτλαντὶς νῆσος κατὰ τῆς θαλάττης δῦσα ἠφανίσθη· διὸ καὶ νῦν ἄπορον καὶ ἀδιερεύνητον γέγονεν τοὐκεῖ πέλαγος.
ς πόλεως ἡ δύναμις εἰς ἅπαντας ἀνθρώπους διαφανὴς ἀρετῇ τε καὶ ῥώμῃ ἐγένετο· πάντων γὰρ προέστη εὐψυχίᾳ καὶ τέχναις ὅσαι κατὰ πόλεμον ἐπὶ τοὺς ἐσχάτους ἀφικομένη κινδύνους, καὶ κρατήσασα μὲν τῶν ἐπιόντων τρόπαιον ἔστησε, τοὺς δὲ μήπω δεδουλωμένους διεκώλυσε δουλωθῆναι, τοὺς δ' ἄλλους ἀφθόνως ἅπαντας ἠλευθέρωσεν. Ὑστέρῳ δὲ χρόνῳ σεισμῶν ἐξαισίων καὶ κατακλυσμῶν γενομένων, ἡ Ἀτλαντὶς νῆσος κατὰ τῆς θαλάττης δῦσα ἠφανίσθη· διὸ καὶ νῦν ἄπορον καὶ ἀδιερεύνητον γέγονεν τοὐκεῖ πέλαγος.
Γλωσσικά σχόλια
| συνέστη (οριστ. αορ. β΄ ρ. συνίσταμαι) | συγκροτήθηκε (πβ. ν.ε.: σύσταση, συστατικό) | |
| κρατοῦσα (μτχ. ενεστ. ρ. κρατέω, κρατῶ) ἁπάσης τῆς νήσου | που εξουσίαζε ολόκληρο το νησί, κυριαρχούσε σε ολόκληρο το νησί (πβ. ν.ε.: κράτος, κράτηση) | |
| συναθροισθεῖσα (μτχ. παθ. αορ. α ρ. συναθροίζομαι) εἰς ἕν | αφού συνενώθηκε (πβ. ν.ε.: συνάθροιση) | |
| τόν τε παρ’ ὑμῖν καὶ τὸν παρ’ ἡμῖν καὶ τὸν ἐντὸς τοῦ στόματος πάντα τόπον | τον δικό σας και τον δικό μας τόπο και όλη την περιοχή που βρίσκεται μέσα στο στόμιο (ενν. μέσα από τις Ηράκλειες στήλες, το σημερινό Γιβραλτάρ) | |
| μιᾷ ποτὲ ἐπεχείρησεν ὁρμῇ δουλοῦσθαι (απαρ. ενεστ. ρ. δουλόομαι, δουλοῦμαι) | επιχείρησε κάποτε να υποδουλώσει με μια και μόνη επίθεση (πβ. ν.ε.: ορμητήριο) | |
| διαφανὴς ἀρετῇ καὶ ῥώμῃ ἐγένετο | έγινε ξακουστή (πβ. ν.ε.: διαφάνεια, αδιαφανής) για τη γενναιότητα και το σθένος της (πβ. ν.ε.: ρωμαλέος) | |
| πάντων προέστη (οριστ. αορ. β΄ ρ. προΐσταμαι) εὐψυχίᾳ καὶ τέχναις ὅσαι κατὰ πόλεμον | ξεχώρισε απ’ όλες (πβ. ν.ε.: προστάτης, προστασία) στη γενναιότητα και στις πολεμικές τέχνες | |
| ἀφικομένη (μτχ. αορ. β΄ ρ. ἀφικνέομαι, ἀφικνοῦμαι) ἐπὶ τοὺς ἐσχάτους κινδύνους | αφού διέτρεξε (πβ. ν.ε.: άφιξη, ικανός, ικανότητα) τους έσχατους κινδύνους | |
| κρατήσασα τῶν ἐπιόντων (μτχ. ενεστ. ρ. ἐπέρχομαι) τρόπαιον ἔστησε | αφού νίκησε τους επιδρομείς / τους επιτιθέμενους, έστησε μνημείο νίκης (πβ. ν.ε.: τροπαιούχος, τροπαιοφόρος) | |
| τοὺς δὲ μήπω δεδουλωμένους (μτχ. παρακ. ρ. δουλόομαι, δουλοῦμαι) διεκώλυσε δουλωθῆναι | και παρεμπόδισε (πβ. ν.ε.: κώλυμα) την υποδούλωση όσων δεν είχαν ακόμη υποδουλωθεί | |
| ἀφθόνως | χωρίς υστεροβουλία, με μεγαλοψυχία | |
| ὑστέρῳ δὲ χρόνῳ σεισμῶν ἐξαισίων καὶ κατακλυσμῶν γενομένων | και αργότερα, αφού έγιναν πολύ δυνατοί (πβ. ν.ε.: αίσιος, απαίσιος) σεισμοί και κατακλυσμοί | |
| δῦσα (μτχ. αορ. β΄ ρ. δύομαι) ἠφανίσθη (οριστ. παθ. αορ. α΄ ρ. ἀφανίζομαι) | βυθίστηκε (πβ. ν.ε.: κατάδυση, ανάδυση) και εξαφανίστηκε | |
| διό | γι’ αυτό | |
| ὁ/ἡ ἄπορος, τὸ ἄπορον | αδιάβατος (πβ. ν.ε.: πόρος, απορία) | |
| ὁ/ἡ ἀδιερεύνητος, τὸ ἀδιερεύνητον | ανεξερεύνητος, αυτός που είναι δύσκολο να εξερευνηθεί | |
| τοὐκεῖ = τὸ ἐκεῖ (κράση) |
Ερμηνευτικά σχόλια
τῇ Ἀτλαντίδι νήσῳ: Ο θρύλος για τη χαμένη Ατλαντίδα είναι γνωστός σε όλο τον κόσμο. Σύμφωνα με τον μύθο, επρόκειτο για ένα μεγάλο νησί με ανεπτυγμένο πολιτισμό ή για μια μεγάλη χώρα που καταποντίστηκε στη θάλασσα. Ο Πλάτων πραγματεύεται τον μύθο αυτό στους διαλόγους Κριτίας και Τίμαιος.
κρατοῦσα μὲν ἁπάσης τῆς νήσου... καὶ τὸν ἐντὸς τοῦ στόματος πάντα τόπον:Σύμφωνα με την εκδοχή που παρουσιάζει ο Πλάτων στον Τίμαιο, η Ατλαντίδα βρισκόταν έξω από τις Ηράκλειες στήλες (τον σημερινό πορθμό του Γιβραλτάρ). Ήδη στην αρχαιότητα αμφισβητήθηκε η ύπαρξη της Ατλαντίδας, (βλ. Στράβ. 2.3.6). Μεταξύ άλλων την αμφισβητούσε και ο Αριστοτέλης.
|  |
| Στη Σχολή των Αθηνών, έργο του Ραφαήλ, ο Πλάτων στέκεται δίπλα στον Αριστοτέλη κρατώντας τον Τίμαιο (1509-1510, Βατικανό) |
Ερωτήσεις
- Ποιες πληροφορίες αντλούμε από το κείμενο για τη δύναμη της Ατλαντίδας;
- Ποια ήταν, σύμφωνα με τη διήγηση, η συμβολή της Αθήνας στην αντιμετώπιση του συνασπισμού των βασιλέων της Ατλαντίδας, που υπήρξε μεγάλη απειλή για τους λαούς του ευρύτερου χώρου της Μεσογείου;
- Πώς καταστράφηκε η Ατλαντίδα σύμφωνα με το κείμενο;
- Η Ατλαντίδα και ο μύθος της εξακολουθούν ακόμα και σήμερα να εξάπτουν το ενδιαφέρον και τη φαντασία. Σε τι οφείλεται, κατά τη γνώμη σας, η διαχρονική απήχηση μύθων και αφηγήσεων για άγνωστους ή χαμένους πολιτισμούς;
Β1. Λεξιλογικός Πίνακας ![Λεξικό αρχαίας ελληνικής γλώσσας [σχολικό εγχειρίδιο Γυμνασίου]](https://lh3.googleusercontent.com/blogger_img_proxy/AEn0k_uCqjlHsUzTnHylF44bDO2UqGrDb1oynzPrsIVa25F8_IOyEfAMIHIH3rJlkcDl776UC7hajwt7Fr71GTVlq3mw58kZo-4BOlcBqIvEB1qqtT1R4HApLg5RqPohQH3terBRuPd6nFdPS5PJCQnSuB3d2wTQf2jQZeIftjEzPF-qXw=s0-d "Λεξικό αρχαίας ελληνικής γλώσσας [σχολικό εγχειρίδιο Γυμνασίου]")
κρατέω, κρατῶ [= 1. είμαι ισχυρός, έχω την εξουσία, 2. επικρατώ]
< κράτος [= (α.ε.) η ισχύς, η δύναμη, (ν.ε.) η χώρα] θ. κρατ-, κρατεσ- [στο κείμενο συναντήσατε τους τύπους κρατοῦσα και κρατήσασα] | ||||
Αρχαία Ελληνική
|
Αρχαία / Νέα Ελληνική
|
Νέα Ελληνική
| ||
 |  | κρατύνω [= 1. ενισχύω, 2. κυβερνώ] κρατερός [= ισχυρός] | τὸ κράτος [= (α.ε.) δύναμη] ὁ κραταιός [= ισχυρός] ἡ κράτησις (-η) [(α.ε.) ως β΄ συνθετικό] τὸ κράτημα κράτιστος [= 1. ισχυρότατος, 2. άριστος] | κρατούντες [= οι κυβερνώντες] κρατικός κρατητήριο κρατίδιο κρατούμενος / κρατούμενο |
 | θαλασσοκρατῶ ἀριστοκρατοῦμαι [= κυβερνώμαι από τους άριστους] δημοκρατοῦμαι αὐτοκρατής [= αυτός που κυβερνάει όπως θέλει] Ξενοκράτης Ἰσοκράτης Μενεκράτης | ἐπικρατῶ ἡ ἐπικράτησις (-η) ἐπικρατής ἡ ἐπικράτεια [= 1. κυριαρχία, 2. χώρα] κατακρατῶ [= υποτάσσω κάποιον] ἡ κατακράτησις (-η) ἀκρατής [= ανίσχυρος] ἡ ἀκράτεια ἡ γυναικοκρατία ἐγκρατής [= 1. αυτός που έχει την εξουσία, 2. αυτός που είναι κύριος του εαυτού του] ἡ ἐγκράτεια συγκρατῶ ἡ συγκράτησις (-η) ὁ αὐτοκράτωρ [= ο κύριος του εαυτού του] ὁ θαλασσοκράτωρ ἡ ἀριστοκρατία ἀριστοκρατικός ἡ δημοκρατία δημοκρατικός ἡ τιμοκρατία [= (α.ε.) πολίτευμα όπου η συμμετοχή των πολιτών στην εξουσία ήταν ανάλογη της περιουσίας τους] τιμοκρατικός Σωκράτης Ἱπποκράτης | κρατικοποιώ [= κάνω μια επιχείρηση ή οργανισμό ιδιοκτησία του κράτους] κρατικοποίηση αποκρατικοποίηση ανδροκρατία γραφειοκράτης γραφειοκρατία γραφειοκρατικός τεχνοκράτης τεχνοκρατικός αποικιοκράτης αποικιοκρατικός τρομοκρατώ τρομοκράτης τρομοκρατικός Τουρκοκρατία Ενετοκρατία | |
Ασκήσεις
- Να αναζητήσετε στον Λεξιλογικό Πίνακα τρία ουσιαστικά της α.ε. που προέρχονται από επίθετα.
- Να συνδυάσετε το επίθετο «κρατικός» με τα παρακάτω ουσιαστικά και να χρησιμοποιήσετε τις φράσεις σε προτάσεις:υπάλληλος, υπηρεσία, φορέας, μηχανή.
- Να γράψετε από τον Λεξιλογικό Πίνακα τις συνώνυμες ή αντώνυμες λέξεις της ν.ε. που ζητούνται:
Συνώνυμα Αντώνυμα δημόσιος _______________ ιδιωτικοποίηση _______________ φυλακή _______________ ανίσχυρος _______________ κυριαρχώ _______________ - Να αποδώσετε τη σημασία των παρακάτω φράσεων που περιέχουν το ρήμα «κρατώ».
α. Τον κρατούσα σε απόσταση, γιατί ήταν φορτικός.
β. Κράτησε χαρακτήρα και δεν απάντησε στην προσβολή που του έγινε.
γ. Δεν κρατώ ποτέ κακία σε κανέναν.
δ. Ο χορός στο πανηγύρι καλά κρατεί.
ε. Κράτησε τον λόγο του και ξαναγύρισε.
Β2. Ετυμολογικά
Παραγωγή επιθέτων
Παραγωγή επιθέτων από ουσιαστικά (α΄ μέρος)
| |||
Παρατήρηση
Σε -ειος (και όχι σε -ιος) λήγουν κανονικά τα επίθετα που παράγονται από ονόματα προσώπων ή ζώων, π.χ. κύκνειος < κύκνος.
Ασκήσεις
- Ποιες από τις παραπάνω καταλήξεις έχετε συναντήσει και στην παραγωγή επιθέτων της ν.ε.;
- Να κατατάξετε τα παρακάτω επίθετα της α.ε. στην κατάλληλη στήλη ανάλογα με τη σημασία τους: οἰκεῖος, πολιτικός, μητρῷος, τίμιος, πένθιμος, χρυσοῦς, σπουδαῖος, κόσμιος, σπονδεῖος, χρόνιος, τιμητικός, σιδηροῦς, ἀλλοῖος.
αυτός που ανήκει σε εκείνο που δηλώνει η πρωτότυπη λέξη ή έχει σχέση με αυτό ύλη ή χρώμα αυτός που είναι κατάλληλος για εκείνο που δηλώνει η πρωτότυπη λέξη
Γ1. Γραμματική
Γ΄ κλίση ουσιαστικών
Οι τύποι Ἀτλαντίδι, δύναμις, βασιλέων, μερῶν, στόματος, πόλεως και πέλαγος, που συναντήσατε στο κείμενο της Ενότητας, ανήκουν σε ουσιαστικά της γ΄ κλίσης.
Στη γ΄ κλίση ανήκουν ουσιαστικά και των τριών γενών. Διακρίνονται στις εξής κατηγορίες:
α. Κατηγορίες ουσιαστικών γ΄ κλίσης
| 1. Με κριτήριο τον χαρακτήρα του θέματος | |||||||||||||||||
| φωνηεντόληκτα (χαρακτήρας φωνήεν) πόλις, πόλεως |  | ||||||||||||||||
| συμ φωνόληκτα (χαρα κτήρας σύμφωνο) | |||||||||||||||||
 | |||||||||||||||||
| αφωνόληκτα (χαρακτήρας άφωνο σύμφωνο) | ημιφωνόληκτα (χαρα κτήρας ημίφωνο σύμφωνο) | ||||||||||||||||
 | | ||||||||||||||||
| ουρανικόληκτα κόραξ, κόρακος | οδοντικόληκτακαῦμα, καύματος | ενρινόληκτα Ἕλλην, Ἕλληνος | υγρόληκτα ῥήτωρ, ῥήτορος | ||||||||||||||
| χειλικόληκτα φλέψ, φλεβός | σ ιγμόληκτα βέλος, βέλους (< βέλεσος) | ||||||||||||||||
| 2. Με κριτήριο τον αριθμό των θεμάτων | ||||
 | ||||
| μονόθεμα (ένα θέμα σε όλες τις πτώσεις) Ἕλλην, Ἕλληνος | διπλόθεμα (δύο θέματα κατά την κλίση) πόλις, πόλεως | |||
| 3. Με κριτήριο την κατάληξη | ||||
| ||||
| καταληκτικά (ονομαστική ενικού σε -ς) πόλις, πόλεως | ακατάληκτα (ονομαστική ενικού σε -α, -η, -ι, -υ, -ω, -ν, -ρ) καῦμα, καύματος | |||
β. Οι καταλήξεις των ουσιαστικών γ΄ κλίσης
| αρσενικά και θηλυκά | ουδέτερα | |||
|---|---|---|---|---|
| ενικός αριθμός | πληθυντικός αριθμός | ενικός αριθμός | πληθυντικός αριθμός | |
| ονομ. γεν. δοτ. αιτ. κλητ. | -ς ή – -ος ή -ως -ι -α ή -ν -ς ή – | -ες -ων -σι(ν) -ας ή -ς -ες | – -ος ή -ως -ι – – | -α -ων -σι(ν) -α -α |
γ. Καταληκτικά διπλόθεμα φωνηεντόληκτα σε -ις (γεν. -εως)
Στο κείμενο της Ενότητας συναντήσατε τα φωνηεντόληκτα ουσιαστικά δύναμις και πόλις. Τα ουσιαστικά αυτά παρουσιάζουν στη ν.ε. ονομαστική ενικού σε -η και γενική ενικού σε -ης (π.χ. η δύναμη, της δύναμης)· συχνά όμως χρησιμοποιείται και η γενική ενικού σε -εως, π.χ. Είναι θέμα ηθικής τάξεως / Σχέδιο πόλεως.
Τα ουσιαστικά αυτής της κατηγορίας χαρακτηρίζονται διπλόθεμα, γιατί παρουσιάζουν ένα θέμα σε -ι (στην ονομ., αιτ. και κλητ. ενικού) και ένα σε -ε (στη γεν. και δοτ. ενικού και σε όλο τον πληθυντικό), π.χ. ονομ. εν. πρᾶξι-ς, αιτ. εν. πρᾶξι-ν, δοτ. πληθ. πράξε-σι.
| ενικός αριθμός | πληθυντικός αριθμός | |
|---|---|---|
| ονομ. γεν. δοτ. αιτ. κλητ. | ἡ δύναμις τῆς δυνάμεως τῇ δυνάμει τὴν δύναμιν (ὦ) δύναμι | αἱ δυνάμεις τῶν δυνάμεων ταῖς δυνάμεσι(ν) τὰς δυνάμεις (ὦ) δυνάμεις |
Παρατηρήσεις- Στη γενική ενικού η κατάληξη είναι -ως. Τονίζονται στη γενική ενικού και πληθυντικού στην προπαραλήγουσα, μολονότι η λήγουσα είναι μακρά. Αυτό οφείλεται στο ότι ο αρχικός τύπος γενικής ενικού είχε θέμα σε -η-(δυνάμηος). Αργότερα με αντιμεταχώρηση[1] προέκυψε ο τύπος δυνάμεως. Αυτό δεν επηρέασε τον τονισμό της λέξης.
- Η κλητική ενικού είναι ακατάληκτη.
- Τα δίχρονα φωνήεντα στις καταλήξεις των ουσιαστικών της γ΄ κλίσης είναι βραχέα.
δ. Καταληκτικά μονόθεμα φωνηεντόληκτα σε -εύς (γεν. -έως)
Στο κείμενο της Ενότητας συναντήσατε έναν τύπο ουσιαστικού αυτής της κατηγορίας, βασιλέων. Στη ν.ε. τα ουσιαστικά αυτά έχουν κατάληξη -ας και γενική ενικού σε -α. Ωστόσο, συχνά χρησιμοποιείται η γενική σε -έως (π.χ. ο γραφέας → του γραφέα / του γραφέως).
| ενικός αριθμός | πληθυντικός αριθμός | |
|---|---|---|
| ονομ. γεν. δοτ. αιτ. κλητ. | ὁ ἱππεύς τοῦ ἱππέως τῷ ἱππεῖ τὸν ἱππέα (ὦ) ἱππεῦ | οἱ ἱππεῖς (< ἱππέες) τῶν ἱππέων τοῖς ἱππεῦσι(ν) τοὺς ἱππέας (ὦ) ἱππεῖς (< ἱππέες) |
Παρατηρήσεις- To -υ- αποβάλλεται, όταν ακολουθεί φωνήεν στην κατάληξη.
- Στη δοτική ενικού το -ε- του θέματος συναιρείται με το -ι της κατάληξης σε -ει.
- Η κλητική ενικού είναι ακατάληκτη.
ε. Ουδέτερα ακατάληκτα μονόθεμα οδοντικόληκτα σε -α (γεν. -ατος)
Στο κείμενο της Ενότητας συναντήσατε το ουσιαστικό τὸ στόμα, που ανήκει σε αυτή την κατηγορία.
| ενικός αριθμός | πληθυντικός αριθμός | |
|---|---|---|
| ονομ. γεν. δοτ. αιτ. κλητ. | τὸ σῆμα τοῦ σήματος τῷ σήματι τὸ σῆμα (ὦ) σῆμα | τὰ σήματα τῶν σημάτων τοῖς σήμασι (< σήματ-σι) τὰ σήματα (ὦ) σήματα |
Παρατήρηση
Η ονομαστική, αιτιατική και κλητική ενικού σχηματίζονται από το θέμα χωρίς κατάληξη (σηματ-). Το -τ- αποβάλλεται, επειδή στην Ελληνική ληκτικά σύμφωνα είναι μόνο τα -ν, -ρ, -ς. Από την αποβολή αυτή εξηγείται η φαινομενική ύπαρξη δύο θεμάτων.
Γ2. Σύνταξη
Τα είδη των προτάσεων ως προς τους όρους τους
| Απλές |
|---|
| Έχουν μόνο τους βασικούς όρους. Τίς δ’ οὐκ ἂν ἀθυμήσειεν; (υποκείμενο και ρήμα) Σὺ Ἕλλην εἶ. (Υποκείμενο, ρήμα και κατηγορούμενο) Συνέμειξαν (= συγκρούστηκαν) οἱ Μακεδόνες τοῖς Πέρσαις. (Υποκείμενο, ρήμα και αντικείμενο) Οὐ τοῦτο ἐρωτῶ σε. (Υποκείμενο, ρήμα και δύο διαφορετικά αντικείμενα) Ἀθηναῖοι στρατηγὸν εἵλοντο (= εξέλεξαν) Περικλέα. (Υποκείμενο, ρήμα, αντικείμενο και κατηγορούμενο) |
| Σύνθετες |
| Έχουν περισσότερα από ένα υποκείμενα, αντικείμενα ή κατηγορούμενα, που συνδέονται μεταξύ τους με σύνδεσμο ή χωρίζονται με κόμμα. Κάστωρ καὶ Πολυδεύκης ἀθάνατοι ἐγένοντο. (Δύο υποκείμενα) Σοφὸς καὶ θεῖος ὁ ἀνήρ ἐστι. (Δύο κατηγορούμενα) Λακεδαιμόνιοι τά τε μακρὰ τείχη καὶ τὸν Πειραιᾶ κατέλαβον. (Δύο αντικείμενα) |
| Ελλειπτικές |
| Παραλείπεται κάποιος ή κάποιοι βασικοί όροι τους (ως ευκόλως εννοούμενοι). Πολὺ δ’ ἂν ἔτι πλείω χάριν ἔχοι. (Παραλείπεται το υποκείμενο Εὐαγόρας) Τούτων δ’ αἴτιος ὁ φθόνος. (Παραλείπεται το ρ. ἐστί) |
| Επαυξημένες |
| Εκτός από τους κύριους όρους έχουν και προσδιορισμούς, δηλ. όρους που διευκρινίζουν και συμπληρώνουν τους κύριους όρους τους. Εἴ τις δυνηθείη περὶ τῶν ἐπιτηδευμάτων καὶ τῶν κινδύνων αὐτοῦ ἀξίως εἰπεῖν. Οὕτω γάρ τινες δυσκόλως πεφύκασιν. |
Ασκήσεις
- Να εντάξετε τα παρακάτω ουσιαστικά σε κατηγορίες ουσιαστικών της γ΄ κλίσης και στη συνέχεια να τα κλίνετε: τὸ σῶμα, ἡ φράσις, ὁ βασιλεύς, ἡ ἀκρόπολις.
- Να γράψετε τους τύπους που ζητούνται στην παρένθεση:
ἡ θλῖψις _______________ (γεν. εν.), τὸ καῦμα _______________ (δοτ. εν.), ἡ σύνεσις _______________ (δοτ. εν.),ὁ πορθμεύς _______________ (αιτ. πληθ.), ἡ κτῆσις _______________ (αιτ. πληθ.), ἡ πρᾶξις _______________ (δοτ. πληθ.), ἡ φρόνησις _______________ (κλητ. εν.), ὁ χαλκεύς _______________ (γεν. εν.), ἡ πόλις _______________ (αιτ. εν.), ὁ γονεύς _______________ (γεν. εν.), ἡ τύψις _______________ (δοτ. πληθ.), τὸ χάσμα _______________ (δοτ. πληθ.). - Να μεταφέρετε τα ουσιαστικά στην ίδια πτώση του άλλου αριθμού:
τοῦ δώματος → __________________ τὸν ἱερέα → __________________ (ὦ) γραφεῖς → __________________ τῶν πραγμάτων → __________________ τὰς δύσεις → __________________ (ὦ) ῥήσεις → __________________ ταῖς ἀκροπόλεσι → __________________ τὴν ὅπλισιν → __________________ τῇ φύσει → __________________ τῷ ἱδρύματι → __________________ τοῦ φάσματος → __________________ τῶν φραγμάτων → __________________ τὰς τάξεις → __________________ (ὦ) φύσι → __________________ ταῖς λύσεσι → __________________ τῷ βαφεῖ → __________________ τοῖς ἱερεῦσι → __________________ τῷ κλάσματι → __________________ - α. Να μεταγράψετε τις παρακάτω λόγιες φράσεις της ν.ε. σύμφωνα με την ορθογραφία της α.ε. β. Να εντοπίσετε τα τριτόκλιτα ουσιαστικά και να τα μεταφέρετε στην ίδια πτώση του άλλου αριθμού. γ. Στη συνέχεια να σχηματίσετε με αυτές τις φράσεις προτάσεις της ν.ε.: έχω υπ’ όψιν, εν εξελίξει, κοινή συναινέσει.
- Να μεταφέρετε τις παρακάτω προτάσεις στον άλλο αριθμό:
α. Ἐν ταῖς νήσοις ταύταις θαυμασταὶ δυνάμεις πόλεων βαρβάρων ἦσαν.
β. Μεγίστων ἐπαίνων ἀξίαν νομίζω εἶναι τὴν πόλιν. - Να χαρακτηρίσετε τις προτάσεις ως προς τους όρους τους:
α. Ἡμεῖς φυλάττομεν τοὺς τῶν θεῶν ὅρκους.
β. Οἱ ἀγαθοὶ σῴζονται.
γ. Μηδὲν ἄγαν.
δ. Σοφὸν τὸ σαφές.
ε. Λακεδαιμόνιοι ἐποιοῦντο εἰρήνην.
στ. Λύσανδρος τάς τε ναῦς (= τα πλοία) καὶ τοὺς αἰχμαλώτους καὶ τἆλλα πάντα εἰς Λάμψακον ἀπήγαγεν (= οδήγησε, μετέφερε). - Να εξετάσετε αν ο χαρακτηρισμός των προτάσεων είναι σωστός (Σ) ή λανθασμένος (Λ) και να δικαιολογήσετε την απάντησή σας:
α. Οὔποτε ὁ ἐχθρὸς φίλος ἐστίν: σύνθετη πρόταση
β. Ὁ Ἀλκιβιάδης ᾤχετο (= αναχώρησε, έφυγε): επαυξημένη πρόταση
γ. Πολιτεία τροφὴ ἀνθρώπων ἐστί: σύνθετη πρόταση
δ. Θηραμένης ᾐρέθη (= εκλέχθηκε) πρεσβευτὴς εἰς Λακεδαίμονα: ελλειπτική πρόταση
ε. Αἱ κατηγορίαι ἐγίγνοντο πολλαί: επαυξημένη πρόταση
στ. Ἀθηναῖοι ἐπείθοντο τοῖς ἄρχουσι καὶ τοῖς νόμοις: απλή πρόταση
Διὰ τὴν τῶν χρημάτων κτῆσιν πάντες οἱ πόλεμοι γίγνονται
Πλάτων, Φαίδων 66c
Όλοι οι πόλεμοι γίνονται για την απόκτηση αγαθών.
https://www.slideshare.net/despifor/12-50240179
ΕΝΟΤΗΤΑ 12
https://blogs.sch.gr/mtrianti/files/2014/11/%CE%95%CE%9D%CE%9F%CE%A4%CE%97%CE%A4%CE%9112.pdf
Α. ΚΕΙΜΕΝΟ :
Αθήνα και Ατλαντίδα
ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ
Στη νήσο , λοιπόν , Ατλαντίδα συγκροτήθηκε μεγάλη και αξιοθαύμαστη δύναμη βασιλιάδων , που κυριαρχούσε σε όλο το νησί και σε πολλά άλλα νησιά και μέρη της ηπείρου . Αυτή όλη η δύναμη αφού συνενώθηκε , επιχείρησε κάποτε να υποδουλώσει με μια μόνο επίθεση και το δικό σας και το δικό μας τόπο και όλη την περιοχή που βρίσκεται μέσα στο στόμιο. Τότε , λοιπόν , Σόλωνα , η δύναμη της πόλης σας έγινε ξακουστή για τη γενναιότητα και το σθένος της σε όλους τους ανθρώπους. Γιατί ξεχώρισε από όλες στη γενναιότητα και τις πολεμικές τέχνες , αφού διέτρεξε τους έσχατους κινδύνους και αφού νίκησε τους επιδρομείς έστησε μνημείο νίκης και παρεμπόδισε την υποδούλωση όσων ακόμη δεν είχαν υποδουλωθεί και απελευθέρωσε χωρίς υστεροβουλία όλους τους άλλους. Και αργότερα , αφού έγιναν πολύ δυνατοί σεισμοί και κατακλυσμοί , το νησί της Ατλαντίδος εξαφανίστηκε αφού βυθίστηκε στη θάλασσα .Γι ‘ αυτό και τώρα το πέλαγος εκεί έχει γίνει αδιάβατο και δύσκολο να εξερευνηθεί. Πλάτων,Τίμαιος Ερωτήσεις κατανόησης 1. Τι συνέστη (συγκροτήθηκε) ἐν Ἀτλαντίδι νήσῳ; ………………………………………………………………………………………………………..
2. Τι ἐπεχείρησε αὕτη ἡ δύναμις; ………………………………………………………………………………………………………..
3.Για ποιο λόγο έγινε ξακουστή η δύναμη της Αθήνας; ………………………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………………………….
4.Πώς ἠφανίσθη το νησί της Ατλαντίδος; ………………………………………………………………………………………………………..
5.Να αντιστοιχίσετε τις λέξεις της στήλης α με τη σημασία τους στη στή 2
Β1 ΛΕΞΙΛΟΓΙΚΟΣ ΠΙΝΑΚΑΣ
κράτος: η ανώτατη πολιτική εξουσία, η οποία ασκείται σ΄ ένα σύνολο ανθρώπων εγκατεστημένων μόνιμα σε μια συγκεκριμένη χώρα:
Tο ελληνικό κράτος έκανε προσφυγή στον ΟHΕ. (έκφρ.) κράτος εν κράτει, η αυτονομία την οποία αποκτά ένα πρόσωπο ή μία ομάδα, πέρα από τα καθορισμένα και επιτρεπτά όρια της κυβερνητικής δραστηριότητας. β. επικράτεια: Tα όρια του ελληνικού κράτους.
2. (λόγ.) η εξουσία, η κυριαρχία: Yπό το κράτος του φόβου / του πανικού / της μέθης. κατά κράτος, ολοκληρωτικά, ολοσχερώς: Hττήθηκαν κατά κράτος. κράτηση: η ενέργεια ή το αποτέλεσμα του κρατώ, κυρίως στις σημασίες που αναφέρονται στη φύλαξη, διατήρηση, συγκράτηση, παρεμπόδιση, σύλληψη ή παρακράτηση: α. κράτηση / κρατήσεις θέσεων, κυρίως για μεταφορικό μέσο. β. (συνήθ. πληθ.) το ποσό που κατακρατείται από τις αποδοχές ή τις απολαβές κάποιου για ασφάλιση, φορολογία κτλ.: Το δώρο υπολογίζεται επί του βασικού μισθού, χωρίς τις κρατήσεις.. γ. ποινή που επιβάλλεται σε περιπτώσεις πταισμάτων: Προσωπική κράτηση, προσωρινή στέρηση της ελευθερίας· προσωποκράτηση. (λόγ. έκφρ.) υπό κράτηση: Tελώ υπό κράτηση. Θέτω κπ. υπό κράτηση, στέρηση εξόδου η οποία επιβάλλεται στο στρατό ως ποινή σε περιπτώσεις ελαφρών παραπτωμάτων επικρατώ: εξουσιάζω, νικώ , υπερέχω. Από χθες επικρατούν άσχημες καιρικές συνθήκες στη Βόρεια Ελλάδα. επικράτηση : υπεροχή, δύναμη, εξουσία κατακράτηση: παράνομη ή βίαιη κράτηση προσώπου ή κατοχή πράγματος ακράτεια: απουσία εγκράτειας , αδυναμία
ΑΝΤ: εγκράτεια εγκράτεια: αυτοκυριαρχία ,σωφροσύνη συγκράτηση: διατήρηση , σταθεροποίηση κρατικοποίηση: η ανάληψη από το κράτος της κυριότητας και του ελέγχου μιας επιχείρησης που ανήκε σε ιδιώτες.
ΑΝΤ: αποκρατικοποίηση αποκρατικοποίηση :μετατροπή μιας κρατικής επιχείρησης σε ιδιωτική: Υποστηρικτής των αποκρατικοποιήσεων. γραφειοκρατία : σύστημα διεκπεραίωσης των δημόσιων κυρίως υποθέσεων, στο οποίο κυριαρχούν οι περιττές ενέργειες που επιβραδύνουν την όλη διαδικασία: H πάταξη της γραφειοκρατίας είναι πρωταρχικός στόχος της κυβερνήσεως..
2. προσήλωση στους τύπους. τεχνοκράτης: πολιτικός ή ανώτερο κρατικό στέλεχος, ειδικός σε τεχνικά θέματα: Tα βασικά υπουργεία τα κατέχουν τεχνοκράτες. || (μειωτ.) τεχνικός που δίνει προτεραιότητα στη λύση του τεχνικού μέρους ενός προβλήματος σε βάρος της κοινωνικής και ανθρωπιστικής πλευράς. αποικιοκρατία: θεωρητική στάση και πρακτική που εκφράζει την οικονομική, πολιτική και πολιτιστική κυριαρχία χωρών ισχυρότερων επάνω σε ασθενέστερες
3 ΑΣΚΗΣΕΙΣ
1.Να σχηματίσετε προτάσεις με τις λέξεις : επικράτηση , εγκράτεια , γυναικοκρατία, γραφειοκρατία , τεχνοκρατικός 2.Ποια είναι τα αντώνυμα των λέξεων : γυναικοκρατία , κρατικός , κρατικοποίηση 3.Να βρείτε σε ποια λέξη του λεξιλογικού πίνακα αντιστοιχούν οι παρακάτω ερμηνείες 1. ο κυρίαρχος της θάλασσας………………………………………………..
2. κυριαρχία ανδρών σε κάποιο τομέα……………………………………………..
3. αυτός που είναι κύριος του εαυτού του………………………………………….. 4. κυριαρχία………………………………………………..
5. οι κυβερνώντες…………………………………… 4.Να συμπληρώσετε τα κενά με τον κατάλληλο τύπο των λέξεων στην παρένθεση α Ο……………………………………….προϋπολογισμός δεν επαρκεί για περισσότερες αυξήσεις β. Η ……………………………………..είναι μεγάλη αρετή. γ. Η αστυνομία συνέλαβε όλους τους ……………………………
δ. Η ………………..δύναμη των βασιλιάδων της Ατλαντίδας νικήθηκε από τους Αθηναίους. ε. Η………………………………..της Ολυμπιακής ήταν πρωτοσέλιδο στη χθεσινή εφημερίδα. στ. Ο Σωκράτης ζούσε βίο ……………………. (εγκρατής , κρατικός ,κραταιός , κρατικοποίηση , τρομοκράτης , εγκράτεια)
4 Γ.ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ
Γ΄ΚΛΙΣΗ
Γενική Παρατήρηση :τα δίχρονα στην κατάληξη των ουσιαστικών της Γ΄κλίσης είναι βραχύχρονα π.χ. τοῖς βασιλεῦσιν, τό καῦμα
ΦΩΝΗΕΝΤΟΛΗΚΤΑ 1.ΜΟΝΟΘΕΜΑ 1.Το θέμα του είναι βασιλευ- , αλλά το –υπριν από φωνήεν αποβάλλεται ( βασιλευ –ιβασιλε –ι βασιλει) 2.Η κλητική ενικού δεν έχει κατάληξη 3.Όμοια : ὁ κεραμεύς , ὁ γραμματεύς , ὁ ἱερεύς , ὁ γονεύς , ὁ χαλκεύς , ὁ ἱππεύς…..
2.ΔΙΠΛΟΘΕΜΑ 1. Η κλητική ενικού δεν έχει κατάληξη. 2.Όμοια : ἡ δύναμις , ἡ κτῆσις ,ἡ πρᾶξις , ἡ φύσις , ἡ τάξις , ἡ φρόνησις , ἡ δύσις …….
ΟΔΟΝΤΙΚΟΛΗΚΤΑ 1.ΜΟΝΟΘΕΜΑ 1. Οδοντικό πριν από σ αποβάλλεται: γίγαντ-ς γίγας,γίγαντ-σιν 5
2.ΔΙΠΛΟΘΕΜΑ
1.Έχει δύο θέματα γέροντ-και γέρωντ- , αλλά το –τ- αποβάλλεται στην ονομαστική, γιατί καμία λέξη της ελληνικής δεν τελειώνει σε –τ2.Όμοια: ὁ δράκων, ὁ θεράπων , ὁ λέων , ὁ τένων, ὁ Κρέων..
ΑΣΚΗΣΕΙΣ
1. Να κλιθούν τα ουσιαστικά: ὁ κεραμεύς, ἡ τάξις,ὁ ἐλέφας ,ὁ ἱμάς,τό κῦμα,ὁ δράκων
2. Να γραφούν οι πλάγιες πτώσεις των ουσιαστικών :ὁ γονεύς , ἡ πρᾶξις
3. Να γράψετε την κλητική ενικού και τη δοτική πληθυντικού των ουσιαστικών: ὁ ἀνδριάς , ὁ ἀδάμας , ὁ λέων Ενικός πληθυντικός Ονομ. ὁ γέρων1 οἱ γέροντες Γεν. τοῦ γέροντος τῶν γερόντων Δοτ. τῶ γέροντι τοῖς γέρουσιν Αιτιατ τόν γέροντα τούς γέροντας Κλητ ὦ γέρον ὦ γέροντες 6 Ασκήσεις
1.Να συμπληρώσετε τις παρακάτω φράσεις με τους κατάλληλους τύπους των ουσιαστικών στην παρένθεση 1. Το σημεῖον τοῦτο γέγονε κατά …………………….(βούλησις, αιτιατ. ενικ) Διός.
2. Ἀγησίλαος ἐβούλετο τάς ………………………(πόλις) αὐτονόμους εἶναι.
3. Οἱ …………….(ὁπλίτης) μέν Λακεδαιμόνιοι εἰσίν , οἱ δ΄……………..(ἱππεύς) Θηβαῖοι.
4. Οἱ ……………(πολίτης) τάς αἰσχράς ……………..(πρᾶξις) κολάζουσιν. 5. Οὗτοι ἐνομίζοντο Ἀσκληπιοῦ …………………………(θεράπων)
6. Οἱ …………….(νέος) τά …………………(σῶμα) ἐγύμναζον. 7. Ἡ γεωργία ἐνομίζετο ἄριστον ἐπιμέλημα ὑπό τῶν ……………………..(βασιλεύς)
8. Ἐκεῖ ἔζων Κύκλωπες καί ἄγρια φῦλα ………………..(γίγας, γεν πληθυντικού) 9. Παῖδες εἰσίν ………………..(γονεύς, δοτική πληθυντικού) ………………(ἄγκυρα) βίου.
10. Ἐξ ὄνυχος τόν……………..(λέων) 11. Κῦρος ἐβοήθει τοῖς…………………..(ἱππεύς) 12. Πολύ τοῦ ………………….(στράτευμα) ἐκινδύνευε. 13. Οὗτος ὁ λειμών τροφήν τοῖς………………(ἐλέφας) καί τοῖς …………….(λέων) παρέχει θήραν. 14. Ὁ παιδαγωγός ὡργίζετο τῇ ……………….(ὕβρις) τοῦ παιδός. 15. Ἐνταῦθα ἐντυγχάνομεν τῷ …………………(γέρων) 16. Τήν τοιαύτην ……………………(δύναμις) ἀνδρείαν ἐγώ καλῶ. 17. Ἦν στήλη πετρίνη ἀνδρός πνίγοντος……………………..(λέων, αιτιατική ενικού) 18. Οἱ …………………(Θηβαῖος) ἔφευγον διά τῆς ……………………..(πόλις) 19. Βουκεφάλας ὑπό …………………….(καῦμα, γεν. ενικ) καματηρός ἐγένετο. 20. ………………………..(ἀνδριάς, γεν. ενικού) αφωνότερος. 2. Να γράψετε τις πλάγιες πτώσεις των ουσιαστικών : ἡ τάξις,.ὁ γραμματεύς, τό καῦμα ενικός αριθμός πληθυντικός αριθμός 3. Να γράψετε τις πτώσεις που ζητούνται για κάθε ουσιαστικό που ακολουθεί: ὁ γονεύς: κλητική ενικού και αιτιατική πληθυντικού τό γράμμα :δοτική ενικού και πληθυντικού 7 τό σῶμα: γενική ενικού και πληθυντικού ὁ θεράπων: κλητική ενικού και πληθυντικού ὁ κεραμεύς: γενική ενικού και δοτική πληθυντικού ἡ φύσις: δοτική ενικού και πληθυντικού ἡ κίνησις:γενική ενικού και αιτιατική πληθυντικού ὁ ἀδάμας : κλητική ενικού και δοτική πληθυντικού ὁ ἱμάς : αιτιατική ενικού και πληθυντικού 4. Να αντιστοιχίσετε τα ουσιαστικά της στήλης Α με τη γραμματική αναγνώριση της στήλης Β Α Β 1. ποίησιν α.δοτική ενικού 2.θεράπουσιν β.γενική ενικού 3.ἀκροπόλει γ.κλητική ενικού 4.βεβαιώσεως δ.δοτική πληθυντικού 5.ἀδάμαν ε. αιτιατική ενικού 5. Να συνδυάσετε τις λέξεις της στήλης α με τα ουσιαστικά της στήλης β , αφού τα βάλετε στη σωστή πτώση και αριθμό( φροντίζοντας να σχηματίσετε αποδεκτά ονοματικά σύνολα) α β 1.σεβασμίοις α. ἐλέφας 2.χαλκίνου β. θεράπω
ν 3.ἀγρίῳ γ. γέρων
4.μεγάλων δ. λέων 5.ἀγαθοῖς
ε. ἀνδριάς 6. Να συμπληρώσετε τις παρακάτω φράσεις με τους κατάλληλους τύπους των ουσιαστικών στην παρένθεση 1. Ὁ παράδεισος ἐστι πλήρης………………….(λέων, γεν.πληθυντικού).
2. Οἱ …………………..(δράκων)ἦσαν μυθολογικά ὄντα.
3. Ὁ γέρων κοσμεῖ τό οἴκημα πολλοῖς ………………………..(ἀνδριάς).
4. Οἱ λησταί ὅμοιοι τοῖς……………….(δράκων) εἰσίν
.
5. Ὁ Ζεῦς ἐκράτησε τῶν…………………..(γίγας).
6. Ὦ…………………….(γέρων) , γλῶτταν ἡδίστην ἔχεις.
7. Ὁ υἱός τοῦ …………………..(γέρων ) τό πεπρωμένον οὐκ ἀποφεύγει.
7. Να αντιστοιχίσετε τα τριτόκλιτα ουσιαστικά
της στήλης α με την κατηγορία που ανήκουν
της στήλης β
α β 1.ὁ τένων α. ακατάληκτο μονόθεμο οδοντικόληκτο
2.ὁ Κάλχας β. καταληκτικό διπλόθεμο φωνηεντόληκτο
3.ἡ ποίησις γ. καταληκτικό μονόθεμο φωνηεντόληκτο 4.ὁ ἁλιεύς δ. καταληκτικό μονόθεμο οδοντικόληκτο 5.τό τραῦμα ε. ακατάληκτο διπλόθεμο οδοντικόληκτο
Πλάτων, Φαίδων 66c
Όλοι οι πόλεμοι γίνονται για την απόκτηση αγαθών.
https://www.slideshare.net/despifor/12-50240179
ΕΝΟΤΗΤΑ 12
https://blogs.sch.gr/mtrianti/files/2014/11/%CE%95%CE%9D%CE%9F%CE%A4%CE%97%CE%A4%CE%9112.pdf
Α. ΚΕΙΜΕΝΟ :
Αθήνα και Ατλαντίδα
ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ
Στη νήσο , λοιπόν , Ατλαντίδα συγκροτήθηκε μεγάλη και αξιοθαύμαστη δύναμη βασιλιάδων , που κυριαρχούσε σε όλο το νησί και σε πολλά άλλα νησιά και μέρη της ηπείρου . Αυτή όλη η δύναμη αφού συνενώθηκε , επιχείρησε κάποτε να υποδουλώσει με μια μόνο επίθεση και το δικό σας και το δικό μας τόπο και όλη την περιοχή που βρίσκεται μέσα στο στόμιο. Τότε , λοιπόν , Σόλωνα , η δύναμη της πόλης σας έγινε ξακουστή για τη γενναιότητα και το σθένος της σε όλους τους ανθρώπους. Γιατί ξεχώρισε από όλες στη γενναιότητα και τις πολεμικές τέχνες , αφού διέτρεξε τους έσχατους κινδύνους και αφού νίκησε τους επιδρομείς έστησε μνημείο νίκης και παρεμπόδισε την υποδούλωση όσων ακόμη δεν είχαν υποδουλωθεί και απελευθέρωσε χωρίς υστεροβουλία όλους τους άλλους. Και αργότερα , αφού έγιναν πολύ δυνατοί σεισμοί και κατακλυσμοί , το νησί της Ατλαντίδος εξαφανίστηκε αφού βυθίστηκε στη θάλασσα .Γι ‘ αυτό και τώρα το πέλαγος εκεί έχει γίνει αδιάβατο και δύσκολο να εξερευνηθεί. Πλάτων,Τίμαιος Ερωτήσεις κατανόησης 1. Τι συνέστη (συγκροτήθηκε) ἐν Ἀτλαντίδι νήσῳ; ………………………………………………………………………………………………………..
2. Τι ἐπεχείρησε αὕτη ἡ δύναμις; ………………………………………………………………………………………………………..
3.Για ποιο λόγο έγινε ξακουστή η δύναμη της Αθήνας; ………………………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………………………….
4.Πώς ἠφανίσθη το νησί της Ατλαντίδος; ………………………………………………………………………………………………………..
5.Να αντιστοιχίσετε τις λέξεις της στήλης α με τη σημασία τους στη στή 2
Β1 ΛΕΞΙΛΟΓΙΚΟΣ ΠΙΝΑΚΑΣ
κράτος: η ανώτατη πολιτική εξουσία, η οποία ασκείται σ΄ ένα σύνολο ανθρώπων εγκατεστημένων μόνιμα σε μια συγκεκριμένη χώρα:
Tο ελληνικό κράτος έκανε προσφυγή στον ΟHΕ. (έκφρ.) κράτος εν κράτει, η αυτονομία την οποία αποκτά ένα πρόσωπο ή μία ομάδα, πέρα από τα καθορισμένα και επιτρεπτά όρια της κυβερνητικής δραστηριότητας. β. επικράτεια: Tα όρια του ελληνικού κράτους.
2. (λόγ.) η εξουσία, η κυριαρχία: Yπό το κράτος του φόβου / του πανικού / της μέθης. κατά κράτος, ολοκληρωτικά, ολοσχερώς: Hττήθηκαν κατά κράτος. κράτηση: η ενέργεια ή το αποτέλεσμα του κρατώ, κυρίως στις σημασίες που αναφέρονται στη φύλαξη, διατήρηση, συγκράτηση, παρεμπόδιση, σύλληψη ή παρακράτηση: α. κράτηση / κρατήσεις θέσεων, κυρίως για μεταφορικό μέσο. β. (συνήθ. πληθ.) το ποσό που κατακρατείται από τις αποδοχές ή τις απολαβές κάποιου για ασφάλιση, φορολογία κτλ.: Το δώρο υπολογίζεται επί του βασικού μισθού, χωρίς τις κρατήσεις.. γ. ποινή που επιβάλλεται σε περιπτώσεις πταισμάτων: Προσωπική κράτηση, προσωρινή στέρηση της ελευθερίας· προσωποκράτηση. (λόγ. έκφρ.) υπό κράτηση: Tελώ υπό κράτηση. Θέτω κπ. υπό κράτηση, στέρηση εξόδου η οποία επιβάλλεται στο στρατό ως ποινή σε περιπτώσεις ελαφρών παραπτωμάτων επικρατώ: εξουσιάζω, νικώ , υπερέχω. Από χθες επικρατούν άσχημες καιρικές συνθήκες στη Βόρεια Ελλάδα. επικράτηση : υπεροχή, δύναμη, εξουσία κατακράτηση: παράνομη ή βίαιη κράτηση προσώπου ή κατοχή πράγματος ακράτεια: απουσία εγκράτειας , αδυναμία
ΑΝΤ: εγκράτεια εγκράτεια: αυτοκυριαρχία ,σωφροσύνη συγκράτηση: διατήρηση , σταθεροποίηση κρατικοποίηση: η ανάληψη από το κράτος της κυριότητας και του ελέγχου μιας επιχείρησης που ανήκε σε ιδιώτες.
ΑΝΤ: αποκρατικοποίηση αποκρατικοποίηση :μετατροπή μιας κρατικής επιχείρησης σε ιδιωτική: Υποστηρικτής των αποκρατικοποιήσεων. γραφειοκρατία : σύστημα διεκπεραίωσης των δημόσιων κυρίως υποθέσεων, στο οποίο κυριαρχούν οι περιττές ενέργειες που επιβραδύνουν την όλη διαδικασία: H πάταξη της γραφειοκρατίας είναι πρωταρχικός στόχος της κυβερνήσεως..
2. προσήλωση στους τύπους. τεχνοκράτης: πολιτικός ή ανώτερο κρατικό στέλεχος, ειδικός σε τεχνικά θέματα: Tα βασικά υπουργεία τα κατέχουν τεχνοκράτες. || (μειωτ.) τεχνικός που δίνει προτεραιότητα στη λύση του τεχνικού μέρους ενός προβλήματος σε βάρος της κοινωνικής και ανθρωπιστικής πλευράς. αποικιοκρατία: θεωρητική στάση και πρακτική που εκφράζει την οικονομική, πολιτική και πολιτιστική κυριαρχία χωρών ισχυρότερων επάνω σε ασθενέστερες
3 ΑΣΚΗΣΕΙΣ
1.Να σχηματίσετε προτάσεις με τις λέξεις : επικράτηση , εγκράτεια , γυναικοκρατία, γραφειοκρατία , τεχνοκρατικός 2.Ποια είναι τα αντώνυμα των λέξεων : γυναικοκρατία , κρατικός , κρατικοποίηση 3.Να βρείτε σε ποια λέξη του λεξιλογικού πίνακα αντιστοιχούν οι παρακάτω ερμηνείες 1. ο κυρίαρχος της θάλασσας………………………………………………..
2. κυριαρχία ανδρών σε κάποιο τομέα……………………………………………..
3. αυτός που είναι κύριος του εαυτού του………………………………………….. 4. κυριαρχία………………………………………………..
5. οι κυβερνώντες…………………………………… 4.Να συμπληρώσετε τα κενά με τον κατάλληλο τύπο των λέξεων στην παρένθεση α Ο……………………………………….προϋπολογισμός δεν επαρκεί για περισσότερες αυξήσεις β. Η ……………………………………..είναι μεγάλη αρετή. γ. Η αστυνομία συνέλαβε όλους τους ……………………………
δ. Η ………………..δύναμη των βασιλιάδων της Ατλαντίδας νικήθηκε από τους Αθηναίους. ε. Η………………………………..της Ολυμπιακής ήταν πρωτοσέλιδο στη χθεσινή εφημερίδα. στ. Ο Σωκράτης ζούσε βίο ……………………. (εγκρατής , κρατικός ,κραταιός , κρατικοποίηση , τρομοκράτης , εγκράτεια)
4 Γ.ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ
Γ΄ΚΛΙΣΗ
Γενική Παρατήρηση :τα δίχρονα στην κατάληξη των ουσιαστικών της Γ΄κλίσης είναι βραχύχρονα π.χ. τοῖς βασιλεῦσιν, τό καῦμα
ΦΩΝΗΕΝΤΟΛΗΚΤΑ 1.ΜΟΝΟΘΕΜΑ 1.Το θέμα του είναι βασιλευ- , αλλά το –υπριν από φωνήεν αποβάλλεται ( βασιλευ –ιβασιλε –ι βασιλει) 2.Η κλητική ενικού δεν έχει κατάληξη 3.Όμοια : ὁ κεραμεύς , ὁ γραμματεύς , ὁ ἱερεύς , ὁ γονεύς , ὁ χαλκεύς , ὁ ἱππεύς…..
2.ΔΙΠΛΟΘΕΜΑ 1. Η κλητική ενικού δεν έχει κατάληξη. 2.Όμοια : ἡ δύναμις , ἡ κτῆσις ,ἡ πρᾶξις , ἡ φύσις , ἡ τάξις , ἡ φρόνησις , ἡ δύσις …….
ΟΔΟΝΤΙΚΟΛΗΚΤΑ 1.ΜΟΝΟΘΕΜΑ 1. Οδοντικό πριν από σ αποβάλλεται: γίγαντ-ς γίγας,γίγαντ-σιν 5
2.ΔΙΠΛΟΘΕΜΑ
1.Έχει δύο θέματα γέροντ-και γέρωντ- , αλλά το –τ- αποβάλλεται στην ονομαστική, γιατί καμία λέξη της ελληνικής δεν τελειώνει σε –τ2.Όμοια: ὁ δράκων, ὁ θεράπων , ὁ λέων , ὁ τένων, ὁ Κρέων..
ΑΣΚΗΣΕΙΣ
1. Να κλιθούν τα ουσιαστικά: ὁ κεραμεύς, ἡ τάξις,ὁ ἐλέφας ,ὁ ἱμάς,τό κῦμα,ὁ δράκων
2. Να γραφούν οι πλάγιες πτώσεις των ουσιαστικών :ὁ γονεύς , ἡ πρᾶξις
3. Να γράψετε την κλητική ενικού και τη δοτική πληθυντικού των ουσιαστικών: ὁ ἀνδριάς , ὁ ἀδάμας , ὁ λέων Ενικός πληθυντικός Ονομ. ὁ γέρων1 οἱ γέροντες Γεν. τοῦ γέροντος τῶν γερόντων Δοτ. τῶ γέροντι τοῖς γέρουσιν Αιτιατ τόν γέροντα τούς γέροντας Κλητ ὦ γέρον ὦ γέροντες 6 Ασκήσεις
1.Να συμπληρώσετε τις παρακάτω φράσεις με τους κατάλληλους τύπους των ουσιαστικών στην παρένθεση 1. Το σημεῖον τοῦτο γέγονε κατά …………………….(βούλησις, αιτιατ. ενικ) Διός.
2. Ἀγησίλαος ἐβούλετο τάς ………………………(πόλις) αὐτονόμους εἶναι.
3. Οἱ …………….(ὁπλίτης) μέν Λακεδαιμόνιοι εἰσίν , οἱ δ΄……………..(ἱππεύς) Θηβαῖοι.
4. Οἱ ……………(πολίτης) τάς αἰσχράς ……………..(πρᾶξις) κολάζουσιν. 5. Οὗτοι ἐνομίζοντο Ἀσκληπιοῦ …………………………(θεράπων)
6. Οἱ …………….(νέος) τά …………………(σῶμα) ἐγύμναζον. 7. Ἡ γεωργία ἐνομίζετο ἄριστον ἐπιμέλημα ὑπό τῶν ……………………..(βασιλεύς)
8. Ἐκεῖ ἔζων Κύκλωπες καί ἄγρια φῦλα ………………..(γίγας, γεν πληθυντικού) 9. Παῖδες εἰσίν ………………..(γονεύς, δοτική πληθυντικού) ………………(ἄγκυρα) βίου.
10. Ἐξ ὄνυχος τόν……………..(λέων) 11. Κῦρος ἐβοήθει τοῖς…………………..(ἱππεύς) 12. Πολύ τοῦ ………………….(στράτευμα) ἐκινδύνευε. 13. Οὗτος ὁ λειμών τροφήν τοῖς………………(ἐλέφας) καί τοῖς …………….(λέων) παρέχει θήραν. 14. Ὁ παιδαγωγός ὡργίζετο τῇ ……………….(ὕβρις) τοῦ παιδός. 15. Ἐνταῦθα ἐντυγχάνομεν τῷ …………………(γέρων) 16. Τήν τοιαύτην ……………………(δύναμις) ἀνδρείαν ἐγώ καλῶ. 17. Ἦν στήλη πετρίνη ἀνδρός πνίγοντος……………………..(λέων, αιτιατική ενικού) 18. Οἱ …………………(Θηβαῖος) ἔφευγον διά τῆς ……………………..(πόλις) 19. Βουκεφάλας ὑπό …………………….(καῦμα, γεν. ενικ) καματηρός ἐγένετο. 20. ………………………..(ἀνδριάς, γεν. ενικού) αφωνότερος. 2. Να γράψετε τις πλάγιες πτώσεις των ουσιαστικών : ἡ τάξις,.ὁ γραμματεύς, τό καῦμα ενικός αριθμός πληθυντικός αριθμός 3. Να γράψετε τις πτώσεις που ζητούνται για κάθε ουσιαστικό που ακολουθεί: ὁ γονεύς: κλητική ενικού και αιτιατική πληθυντικού τό γράμμα :δοτική ενικού και πληθυντικού 7 τό σῶμα: γενική ενικού και πληθυντικού ὁ θεράπων: κλητική ενικού και πληθυντικού ὁ κεραμεύς: γενική ενικού και δοτική πληθυντικού ἡ φύσις: δοτική ενικού και πληθυντικού ἡ κίνησις:γενική ενικού και αιτιατική πληθυντικού ὁ ἀδάμας : κλητική ενικού και δοτική πληθυντικού ὁ ἱμάς : αιτιατική ενικού και πληθυντικού 4. Να αντιστοιχίσετε τα ουσιαστικά της στήλης Α με τη γραμματική αναγνώριση της στήλης Β Α Β 1. ποίησιν α.δοτική ενικού 2.θεράπουσιν β.γενική ενικού 3.ἀκροπόλει γ.κλητική ενικού 4.βεβαιώσεως δ.δοτική πληθυντικού 5.ἀδάμαν ε. αιτιατική ενικού 5. Να συνδυάσετε τις λέξεις της στήλης α με τα ουσιαστικά της στήλης β , αφού τα βάλετε στη σωστή πτώση και αριθμό( φροντίζοντας να σχηματίσετε αποδεκτά ονοματικά σύνολα) α β 1.σεβασμίοις α. ἐλέφας 2.χαλκίνου β. θεράπω
ν 3.ἀγρίῳ γ. γέρων
4.μεγάλων δ. λέων 5.ἀγαθοῖς
ε. ἀνδριάς 6. Να συμπληρώσετε τις παρακάτω φράσεις με τους κατάλληλους τύπους των ουσιαστικών στην παρένθεση 1. Ὁ παράδεισος ἐστι πλήρης………………….(λέων, γεν.πληθυντικού).
2. Οἱ …………………..(δράκων)ἦσαν μυθολογικά ὄντα.
3. Ὁ γέρων κοσμεῖ τό οἴκημα πολλοῖς ………………………..(ἀνδριάς).
4. Οἱ λησταί ὅμοιοι τοῖς……………….(δράκων) εἰσίν
.
5. Ὁ Ζεῦς ἐκράτησε τῶν…………………..(γίγας).
6. Ὦ…………………….(γέρων) , γλῶτταν ἡδίστην ἔχεις.
7. Ὁ υἱός τοῦ …………………..(γέρων ) τό πεπρωμένον οὐκ ἀποφεύγει.
7. Να αντιστοιχίσετε τα τριτόκλιτα ουσιαστικά
της στήλης α με την κατηγορία που ανήκουν
της στήλης β
α β 1.ὁ τένων α. ακατάληκτο μονόθεμο οδοντικόληκτο
2.ὁ Κάλχας β. καταληκτικό διπλόθεμο φωνηεντόληκτο
3.ἡ ποίησις γ. καταληκτικό μονόθεμο φωνηεντόληκτο 4.ὁ ἁλιεύς δ. καταληκτικό μονόθεμο οδοντικόληκτο 5.τό τραῦμα ε. ακατάληκτο διπλόθεμο οδοντικόληκτο
