Να μου το πάρεις ,Υπνε μου-δημοτικό νανούρισμα,Ν.λογοτεχνια Γ Γυμνασίου

ΠΗΓΗ ΕΙΚΟΝΑΣ :https://eclass.sch.gr/courses/G470106/

ΜΕ ΤΗ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΗ ΓΡΑΦΗ…

https://macademy.gr/courses/%CE%B4%CE%B7%CE%BC%CE%B9%CE%BF%CF%85%CF%81%CE%B3%CE%B9%CE%BA%CE%AE-%CE%B3%CF%81%CE%B1%CF%86%CE%AE/

• Μαθαίνουμε να γράφουμε τις δικές μας ιστορίες
• Γινόμαστε καλύτεροι αναγνώστες
• Καλλιεργούμε τη φαντασία και την παρατηρητικότητά μας
• Αξιοποιούμε νοητικές, συναισθηματικές και γνωστικές δεξιότητες
• Διευρύνουμε την κριτική μας σκέψη, την έκφραση και το λεξιλόγιό μας
• Διαβάζουμε και συζητάμε χωρίς τον φόβο του «σωστό ή λάθος»

…και απολαμβάνουμε ένα μάθημα φτιαγμένο από εμάς για εμάς!

https://blogs.sch.gr/gymgouri/archives/1399

Νανουρίσματα

Στο μάθημα της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας και συγκεκριμένα στην ενότητα Νανουρίσματα ζητήθηκε απ’ τους μαθητές να γράψουν τα δικά τους ποιήματα, να ζωγραφίσουν και να εκφράσουν μ’ όποιο τρόπο επιθυμούν τα συναισθήματα και τις σκέψεις τους. Κάποιοι επέλεξαν να χρησιμοποιήσουν την τεχνολογία και με τη βοήθεια του κινητού τους ή του υπολογιστή έβαλαν νανουρίσματα και τα έντυσαν με εικόνες της επιλογής τους από την τρυφερή παιδική ηλικία.

Ήταν μια ενδιαφέρουσα και διαφορετική στιγμή στο μάθημα της Λογοτεχνίας. Ευχαριστώ πολύ τους μαθητές μου για την προσπάθειά τους και την προθυμία τους.

Ελένη Αρχανιώτη

Ενδεικτικά κάποια αποτελέσματα της προσπάθειας τους:

Γλυκός ύπνος

Νάνι νάνι νάνι  νάνι νάνι…

Το παιδάκι μου νάνι νάνι…

Νάνι Νάνι το παιδί

Και γλυκά να κοιμηθεί

Μια πεταλούδα θα σε βάλει στα φτερά της

Για να σε πάει στα βελούδινα όνειρά της

Σε πέπλα ανάλαφρα, σε πουπουλένια δάση

Θα σε ξαπλώσει κι απαλά θα σε σκεπάσει

Κοιμήσου αγγελούδι μου κοιμήσου νάνι νάνι

Πολυξένη Ασλάνι

Κοιμήσου…

Χαρά μου μάτια μου γλυκά, βλέφαρα στολισμένα,

της χρυσαυγής τα χρώματα έχεις ταξιδεμένα.

Χαρά μου στόμα μου γλυκό

με το χαμόγελο σου

να στεριανάς τον άγγελο

που έχεις στο πλευρό σου.

Κοιμήσου  αγγελούδι μου

βελούδινο το βράδυ

και η ψυχή μου χάδι

κοιμήσου αγάπη μου γλυκιά

κοιμήσου του ουρανού μου.

Κοιμήσου αγάπη μου γλυκιά

Ειρήνη Αλεξοπούλου

O Μορφέας

Κοιμήσου μωράκι μου, κοιμήσου εσύ ζωή μου

Να σε πάρει ο  «Μορφέας» και να σε πάει

Σε όνειρα μακρινά που κανείς δε μπορεί να ονειρευτεί

Να σε πάρει μακριά απ’ το κακό και να σε πάει εκεί που το κακό δεν φτάνει.

Κοιμήσου μωράκι μου κοιμήσου εσύ ζωή μου

Το όνειρό σου να ζήσεις και οι δυσκολίες της ζωής για καλό

Μη διστάσεις να τις αντιμετωπίσεις και μη φοβηθείς

αυτοί που σε αγαπούν θα είναι δίπλα σου!

Κοιμήσου μωράκι μου κοιμήσου εσύ ζωή μου

Ασφάλεια να νιώσεις γιατί θα δίνουμε τα πάντα για εσένα

για να γίνεις μεγάλος και τρανός σε οτιδήποτε κι αν κάνεις

Κοιμήσου μωράκι μου κοιμήσου εσύ ζωή μου

    Σπύρος Γεωργίου

H σκάλα του αλφάβητου νανουρίζει…

Αγγελούδι μου

Βασίλισσά μου

Γαρυφαλάκι

Διαμάντι μου

Ευτυχία μου

Ζουζουνάκι μου

Ηλιαχτίδα μου

Θησαυρέ μου

Ιλαρό μου προσωπάκι

Καρδιά μου

Λουλούδι μου

Μωράκι μου

Νεράιδά μου

Ξεφτέρι μου

Ορχιδέα μου

Πριγκίπισσα μου

Ροζουλάκι μου

Στολίδι μου

Τριαντάφυλλο μου

Υπέροχό μου

Φώς μου

Χαρά μου

Ψυχή μου

Ωραία μου

Αργυρώ Δημάκη             

Αγγελούδι μου!

Κοιμήσου αγγελούδι μου, κοιμήσου παιδί μου

Το ταξίδι στον κόσμο των ονείρων, να κάνεις

Εκεί στο πιο ωραίο μέρος να μην σε φτάνει, κανένας εφιάλτης,

Κι αν ένας εφιάλτης έρθει και πειράξει τα όνειρά σου,

Άνοιξε τα μάτια σου και θα δείς ότι είμαι κοντά σου.

Κοιμήσου αγγελούδι μου, κοιμήσου με τη φωνή μου,

Κοιμήσου και εγώ τους αγγέλους θα στείλω να σε φυλάνε.

Κι όταν ξυπνήσεις το πρωί μια γλυκιά καλημέρα

θα σου τραγουδάνε.

Θα έρθω να σε πάρω αγκαλιά , μια καλημέρα κ εγώ να σου πω.

Και κάτι ακόμη μην ξεχάσω:

πως τίποτα στον κόσμο δεν αγαπάω παραπάνω

 Ιωάννης Καλλιάφας

Έλα φεγγάρι…

Έλα φεγγάρι τούτο το μωρό να πάρεις

Ύπνος βαθύς να τον βρεί

Να ονειρευτεί το αργυρό φεγγάρι

Εσύ το φεγγάρι δυνατό

Καν’ τους όλους να σωπάσουν

Για να πάρει το παιδί μου ύπνο βαθύ σαν κοιμηθεί

Και να σε σίγουρο

Ότι θα σε φροντίζω

Και μια μέρα

Στα πέρατα της γης

Θα σε γυρίσω

ο αργυρό φεγγάρι

Εσύ το φεγγάρι δυνατό

Καν’ τους όλους να σωπάσουν

Για να πάρει το παιδί μου ύπνο βαθύ σαν κοιμηθεί

Και να σε σίγουρο

Ότι θα σε φροντίζω

Και μια μέρα

Στα πέρατα της γης

Θα σε γυρίσω

Κοιμήσου να μεγαλώσεις

Και μια μέρα

Τη γη θα οργώσεις

 Σταύρος Κατσαρέος

ρωτήσεις-Δραστηριότητες

1. Ποιο είναι το βασικό θέμα του κειμένου;
2. Πώς συσχετίζεται ο τίτλος με το περιεχόμενο του βιβλίου;
3. Σε ποιο χώρο και χρόνο διαδραματίζονται τα γεγονότα του βιβλίου; Πού οφείλεται η επιλογή του συγκεκριμένου χώρου; 
4. Ξαναγράψτε τα γεγονότα του βιβλίου, τοποθετώντας τη δράση σε άλλη εποχή και σε άλλο τόπο.
5. Ποια είναι τα μέρη του μυθιστορήματος και σε ποια σημεία έχουμε συγκρούσεις και κορυφώσεις;
6. Ποιοι είναι οι κύριοι χαρακτήρες του βιβλίου; Προσπαθήστε να τους σκιαγραφήσετε.
7. Με ποιον ήρωα του κειμένου θα θέλατε να συναντηθείτε και τι θα ρωτούσατε;  
8. Ποιον ήρωα συμαπθήσατε και ποιον όχι;
9. Ποιος αφηγείται τα γεγονότα και σε ποιο πρόσωπο; Συμμετέχει στα γεγονότα; Προσπαθήστε ν’αφηγηθείτε ένα απόσπασμα του μυθιστορήματος από την πλευρά ενός άλλου χαρακτήρα του κειμένου.
10. Πώς προχωρεί ο χρόνος του κειμένου; Ευθύγραμμα ή με αναχρονίες;
11. Πώς θα περιγράφατε τη γλώσσα και την επιλογή του λεξιλογίου;
12. Ποιες εικόνες σας εντυπωσίασαν και ποιοι άλλοι εκφραστικοί τρόποι προσδίδουν αμεσότητα στη γραφή;
13. Ποια μηνύματα ή αξίες για τη ζωή σας, σας προσέφερε το βιβλίο;
14. Διαβάσατε κάποια κριτική; Αν ναι, συμφωνείτε μ’ αυτήν; Αν γράφατε εσείς μία, με ποια επιχειρήματα θα ενθαρρύνατε τους φίλους σας στην ανάγνωση του;
15. Γράψτε μία δική σας κριτική για το κείμενο, στηριζόμενοι σε στοιχεία και αποσπάσματα του κειμένου.
16. Ποιο τμήμα του κειμένου θα θέλατε να ξαναδιαβάσετε;
17. Στείλτε μία επιστολή προς ένα χαρακτήρα του κειμένου.
18. Δώστε ένα διαφορετικό τέλος στην υπόθεση του βιβλίου.
19. Δημιουργήστε το δικό σας εξώφυλλο για το βιβλίο.
20. Φτιάξτε ένα κολάζ εμπνευσμένο από το βιβλίο.
21. Ζωγραφίστε  κάτι ή γράψτε ένα ποίημα εμπνευσμένοι από το βιβλίο.
22.  Σκεφτείτε ένα παραμύθι, τραγούδι ή ταινία στα οποία να σας παραπέμπει το βιβλίο που διαβάσατε.
23. Συμφωνείτε με τη στάση κάποιων ηρώων , ποια στάση θα επιλέγατε εσεις και γιατί; 
24. Αναζητήστε στον ημερήσιο τύπο κείμενα με θεματικές αναλογίες με το βιβλίο που διαβάσατε και εντοπίστε διαφορές.
25. Γράψτε μία διαφορετική  ιστορία που να έχει το τέλος του βιβλίου που διαβάσατε.

ΟΔΗΓΟΣ

ΠΗΓΗ :http://logom.schools.ac.cy/index.php/el/yliko/dimiourgiki-grafi

http://logom.schools.ac.cy/index.php/el/yliko/logotechniko-vivlio-leschi-anagnosis

Δημιουργική Γραφή

Θέμα	Αρχείο	Ημερομηνία
Δημιουργική Γραφή – Οδηγίες πλεύσεως Καλλιγράφημα – Ιδεόγραμμα: εισαγωγή - παραδείγματα ΔΕΣ  Δημιουργική γραφή https://slideplayer.gr/slide/3086336/ ΔΕΣ ΚΑΙ :http://www.fresh-education.gr/%CE%B4%CE%B7%CE%BC%CE%B9%CE%BF%CF%85% CF%81%CE%B3%CE% B9%CE%BA%CE%AE%CF%82-%CE%B3%CF%81%CE%B1%CF%86%CE%AE%CF%82-%CF%85%CE%BB%CE%B9%CE%BA%CF%8C-%CE%B4%CF%81%CE%AC%CF%83%CE%B5% CF%89%CE%BD/ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΗ ΓΡΑΦΗ πηγή:http://gseremetakis.blogspot.com/p/blog-page_6.html ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΗΣ ΓΡΑΦΗΣ πηγή εικόνας :http://logom.schools.ac.cy/index.php/el/yliko/dimiourgiki-grafi ΠΕΖΑ 1) Αλλαγή εστίασης σε ιστορία και προσώπου ρημάτων. Εστίαση ,τι ειναι.  πηγή :https://stefanu.wordpress.com/2007/11/29/63/ [Αναφέρεται στη σχέση του αφηγητή με τα υπόλοιπα πρόσωπα της ιστορίας, τη γνώση τους για την υπόθεση.] •  Μηδενική             —-·>-    Ο αφηγητής ξέρει περισσότερα από ό,τι τα πρόσωπα, είναι έξω από τη δράση (παντογνώστης). Αφηγητής > Πρόσωπα •  Εσωτερική          —**    Ο αφηγητής ξέρει όσα και τα πρόσωπα. Αφηγητής = Πρόσωπα •  Εξωτερική               *-    Ο αφηγητής ξέρει λιγότερα από τα πρόσωπα. Αφηγητής < Πρόσωπα οπτική γωνία , τύπος αφηγητή , αφηγηματικός χρόνος κ.α. Οπτική γωνία [Αναφέρεται στην προοπτική του αφηγητή απέναντι στην ιστορία, τη σχέση του με την υπόθεση.] •  Εσωτερική           —*-   Την ιστορία αφηγείται ο βασικός ήρωας ή ένα δευτε- οπτική γωνία         ρεύον πρόσωπο (αφηγείται μόνο όσα υποπίπτουν στην αντίληψη του). •  Εξωτερική            —>-   Ο αφηγητής βρίσκεται έξω από την υπόθεση, αφηγεί- οπτική γωνία         ται σε τρίτο πρόσωπο. Ο τύπος του αφηγητή 1.  Με βάση τη συμμετοχή του στην ιστορία: •    Ομοδιηγητικός: Συμμετέχει στην ιστορία την οποία αφηγείται είτε ως πρωτα­γωνιστής (αυτοδιηγητικός αφηγητής) είτε ως παρατηρητής ή αυτόπτης μάρτυ­ρας. •    Ετεροδιηγητικός: Δεν έχει καμιά συμμετοχή στην ιστορία που αφηγείται. 2. Με βάση το αφηγηματικό επίπεδο: •    Ενδοδιηγητικός: Αφηγείται γεγονότα που ανήκουν στην κύρια αφήγηση. •    Εξωδιηγητικός: Αφηγείται γεγονότα και πράξεις ξένα προς το κύριο κείμενο της αφήγησης (εισαγωγικές αφηγήσεις, πρόλογοι…) •    Μεταδιηγητικός: Αφηγείται γεγονότα που συνιστούν δευτερεύουσα αφήγη­ση (που ενσωματώνεται στην κύρια αφήγηση, είναι αφήγηση μέσα στην αφή­γηση), εγκιβωτισμένη αφήγηση. Ο αφηγητής δεν ταυτίζεται με το συγγραφέα.  Σε όσες περιπτώσεις ταυτίζονται τα δύο πρόσωπα μιλάμε για αυτοβιογραφία (αυτοδιηγητική αφήγηση). Αφηγηματικοί τρόποι α) Διήγηση –    Τριτοπρόσωπη αφήγηση β) Μίμηση –    Πρωτοπρόσωπη αφήγηση –    Διάλογος –    Εσωτερικός μονόλογος γ) Μεικτός τρόπος (Συνδυασμός διήγησης και μίμησης) 5) Περιγραφή ε) Σχόλιο στ) Ελεύθερο πλάγιο ύφος Ο χρόνος στην αφήγηση •   Ιστορικός: Δηλώνει το πόνε χρονολογικά συνέβησαν τα γεγονότα που παρου­σιάζονται (το πότε). •   Πραγματικός/Αφηγημένος: Δηλώνει το διάστημα που καλύπτουν τα γεγονότα που παρουσιάζει η αφήγηση (το πόσο). •   Αφηγηματικός: Δηλώνει το πώς αξιοποιείται, πο5ς παρουσιάζεται ο χρόνος στη διαδικασία της αφήγησης (το πώς): α) ως προς τη σειρά παρουσίασης των γεγονότων: –  Ευθύγραμμος (όταν ακολουθεί τη φυσική σειρά των γεγονότων). –  Με αναχρονίες (όταν γίνονται ανακατατάξεις στη φυσική σειρά των γεγο­ νότων): •   Αναδρομές ή αναδρομικές αφηγήσεις ή αναλήψεις ή FLASH  BACK(επιστρο­φή στο παρελθόν). •   πρόδρομες αφηγήσεις ή προλήψεις (αναφορές γεγονότων που θα συμβούν αργότερα). β) ως προς το ρυθμό παρουσίασης των γεγονότων: –   Επιτάχυνση. –   Επιβράδυνση. –   Παράλειψη ή έλλειψη. γ) ως προς το σημείο έναρξης της υπόθεσης: ~ από την αρχή της υπόθεσης– –  από τη μέση της υπόθεσης 0 αφηγηματικός χρόνος ■ Ο αφηγηματικός χρόνος είναι βασικό στοιχείο της αφήγησης και διακρίνεται: –   στο χρόνο του πομπού, δηλαδή την εποχή στην οποία ζει ο συγγρα­φέας, –   στο χρόνο του αφηγητή, που συνήθως ταυτίζεται με το χρόνο των γεγονότων της αφήγησης, και –   στο χρόνο του δέκτη, δηλαδή την εποχή στην οποία ζει ο αναγνώστης. Ο χρόνος αυτός είναι εξωκειμενικός και δεν έχει σχέση με την αφή­γηση. Ο εσωτερικός/εσωκειμενικός χρόνος μπορεί να διακριθεί στο χρόνο  της ιστορίας και στο χρόνο   της αφήγησης: .  ο χρόνος της ιστορίας είναι ο φυσικός χρόνος στον οποίο εκτυλίσσεται η ιστορία, η φυσική σειρά των γεγονότων. •  Ο χρόνος της αφήγησης δε συμπίπτει με το χρόνο της ιστορίας, γιατί τα γε­γονότα της αφήγησης δεν ακολουθούν πάντοτε τη φυσική χρονική σειρά. Ο αφηγητής συχνά παραβιάζει την ομαλή χρονική πορεία για να γυρίσει προσωρινά στο παρελθόν, ή αφηγείται ένα γεγονός που πρόκειται να διαδραματιστεί αργότερα. Έτσι, προκύπτουν παραβιά­σεις στη φυσική σειρά των γεγονότων, που τις ονομάζουμε αναχρονίες και τις διακρίνουμε σε: –   Αναδρομικές αφηγήσεις/αναδρομές ή αναλήψεις Εί­ναι η τεχνική κατά την οποία διακόπτεται η κανονική χρονική σειρά των συμβάντων για να εξιστορηθούν γεγονότα του παρελθόντος. Η μετατόπιση αυτή του χρόνου της αφήγησης και η επιστροφή στο αρχι­κό χρονικό σημείο μπορεί να είναι σύντομη ή εκτεταμένη. –   Πρόδρομες αφηγήσεις/προλήψεις: Ο αφηγητής κάνει λόγο εκ των προτέρων για γεγονότα που θα γίνουν αργότερα, αναφέρεται δη­λαδή σε ένα μελλοντικό σημείο της αφήγησης. Άλλες τεχνικές με τις οποίες παραβιάζεται η ομαλή, φυσική χρονική σειρά: In medias res: Η λατινική αυτή φράση σημαίνει «στο μέσο των πραγ­μάτων», δηλαδή στη μέση της υπόθεσης, και αποτελεί μια τεχνική της αφήγησης, σύμφωνα με την οποία το νήμα της ιστορίας δεν ξετυλίγεται από την αρχή, αλλά ο αφηγητής μάς μεταφέρει στο κρισιμότερο σημείο    της πλοκής και έπειτα, με αναδρομή στο παρελθόν, παρουσιάζονται όσα προηγούνται του σημείου αυτού. Με την τεχνική αυτή διεγείρεται το ενδιαφέρον του αναγνώστη και η αφήγηση δε γίνεται κουραστική. •   Εγκιβωτισμός: Σε κάθε αφηγηματικό κείμενο υπάρχει μια κύρια αφήγηση, που αποτελεί την αρχική ιστορία, και μικρότερες, δευτε­ρεύουσες αφηγήσεις μέσα στην κύρια αφήγηση, που διακόπτουν την ομαλή ροή του χρόνου. Αυτή η «αφήγηση μέσα στην αφήγηση» ονομάζεται εγκιβωτισμένη αφήγηση ή εγκιβωτισμός. •   Παρεκβαση/παρεμβλητη (εμβόλιμη) αφήγηση: Είναι η προσωρι­νή διακοπή της φυσικής ροής των γεγονότων και η αναφορά σε άλ­λο θέμα που δε σχετίζεται άμεσα με την υπόθεση του έργου. •   Προϊδεασμός/προσήμανση: Είναι η ψυχολογική προετοιμασία τουαναγνώστη από τον αφηγητή για το τι πρόκειται να ακολουθήσει. •     Προοικονομία: Είναι ο τρόπος με τον οποίο ο συγγραφέας διευθετεί τα γεγονότα και δημιουργεί τις κατάλληλες προϋποθέσεις, ώστε η ε­ξέλιξη της πλοκής να είναι για τον αναγνώστη φυσική και λογική. Ο χρόνος της αφήγησης, με κριτήριο τη διάρκεια των γεγονότων, έχει τις ακόλουθες σχέσεις με το χρόνο της ιστορίας: •     Ο χρόνος της αφήγησης μπορεί να είναι μικρότερος από το χρόνο της ιστορίας, όταν ο αφηγητής συμπυκνώνει το χρόνο (συστολή του χρό­νου) και παρουσιάζει συνοπτικά (σε μερικές σειρές) γεγονότα που έ­χουν μεγάλη διάρκεια.  Με τον τρόπο αυτό επιταχύνεται ο ρυθμός της αφήγησης. .   Ο χρόνος της αφήγησης μπορεί να είναι μεγαλύτερος από το χρόνο της ιστορίας, όταν ο αφηγητής επιμηκύνει το χρόνο (διαστολή του χρόνου) και παρουσιάζει αναλυτικά γεγονότα που διαρκούν ελάχι­στα. Με τον τρόπο αυτό επιβραδύνεται ο ρυθμός της αφήγησης. .  Ο χρόνος της αφήγησης είναι ίσος με το χρόνο της ιστορίας, συνή­θως σε διαλογικές σκηνές. Ανακεφαλαιώνοντας, οι τεχνικές με τις οποίες ο συγγραφέας συ­ντομεύει το χρόνο της αφήγησης είναι: •   Η επιτάχυνση: γεγονότα που έχουν μεγάλη διάρκεια παρουσιάζο­νται σύντομα. •   Η παράλειψη: κάποια γεγονότα δεν αναφέρονται καθόλου, επειδή δε σχετίζονται με την ιστορία. •   Η περίληψη: όταν τα ενδιάμεσα γεγονότα παρουσιάζονται συνο­πτικά. •   Η έλλειψη ή το αφηγηματικό κενό: όταν ο αφηγητής παραλείπει ένα τμήμα της ιστορίας ή κάποια γεγονότα που εννοούνται εύκολα ή δε συμβάλλουν ουσιαστικά στην πλοκή. Η τεχνική με την οποία ο συγγραφέας διευρύνει το χρόνο της αφή­γησης είναι: •     Η επιβράδυνση: γεγονότα που έχουν μικρή διάρκεια παρουσιάζο­νται εκτεταμένα. Άλλες φορές παρατηρούμε μια φράση ή ένα βασικό θέμα να επαναλαμβάνεται στερεότυπα, κατά διαστήματα, στο έργο. Τότε μιλάμε για ένα μοτίβο το οποίο έχει κάποια συγκεκριμένη λειτουργία μέσα στην αφήγηση. Μπορεί δηλαδή να κλιμακώνει τη δράση ή να περιγράφει μια ψυχική κατάσταση κ.ά. 2) Δευτερεύουσες τροποποιήσεις σε ιστορία. 3) Μικρές αλλαγές σε παραμύθια. 4) Μεταφορά παραμυθιών στη σύγχρονη εποχή 5) Σαλάτα παραμυθιών 6) Εκτροχίαση ιστορίας, μικρή ή μεγάλη αλλαγή σε περιστατικό ή λόγια κάποιου. 7) Δημιουργία νέας ιστορίας αλλάζοντας την αρχή ή το τέλος μιας άλλης. 8) Δημιουργία ιστορίας με υποχρεωτική επιλογή ομάδας λέξεων. 9) Δημιουργία ιστορίας με ποσοτικό περιορισμό ουσιαστικών, ρημάτων ή επιθέτων. 10) Λειπογράμματα:  Δημιουργία ιστορίας με περιορισμό γραμμάτων.       Ταυτόγραμμα:  Δημιουργία ιστορίας με υποχρεωτική παρουσία γραμμάτων. 11) Παραγέμιση ιστορίας, περιστοιχίζουμε και υποστυλώνουμε το κύριο συμβάν με άλλα σχετικά (σκέψεις ή ενέργειες), που προηγούνται ή έπονται. 12) Φ ι ν ά λ ε (αφηγηματική έκβαση). Ξεκινάμε την αφήγηση από το τέλος ή από την μέση της ιστορίας. 13) Γράφουμε δύο ιστοριούλες των 15─20 σειρών που η μία ν’ αρχίζει και η δεύτερη να τελειώνει με την ίδια φράση. 14) Αντιστρέφουμε την αρχή με την έκβαση σε γνωστές μικρές ή μεγάλες ιστορίες. 15) Ά ρ ν η σ η λεκτική. Γράφουμε είτε τί δεν είναι αυτό που θα αφηγηθούμε είτε αντιδρούμε σε κάτι που υποτίθεται πως έχει προηγηθεί. 16) Ε λ ε ύ θ ε ρ ο ς π λ ά γ ι ο ς λόγος. Μες στα λόγια που λέει ο ήρωας εμπλέκεται και ο αφηγητής. 17) Ε ρ ώ τ η σ η. Η ερώτηση θεμελιώνει σχέσεις αμοιβαίας εμπιστοσύνης με τον ακροατή / αναγνώστη. 18) Δ η λ ώ σ ε ι ς, α ξ ι ο λ ο γ ή σ ε ι ς. Ταιριάζουν στην πρωτοπρόσωπη  ή στην τριτοπρόσωπη αφήγηση. 19) Θ α υ μ α σ μ ός, σ χ ε τ λ ι α σ μ ός(έκφραση αγανάκτησης ή παραπόνου,μεμψιμοιρία)) Εύκολη και απλή τεχνική για να ξεκινήσουμε την ιστορία. 20) Π ρ ο σ φ ώ ν η σ η, χαιρετισμός. Φαίνεται παρωχημένη τεχνική. 21) Ι δ ι ό λ ε κ τ α και ιδιωματισμοί. Τα συνιστούμε στους μαθητές που θέλουν να εντυπωσιάσουν από την πρώτη κιόλας φράση της ιστορίας τους. ιδιόλεκτος < ίδιος + λέγω https://el.wiktionary.org/wiki/%CE%B9%CE%B4%CE%B9%CF%8C%CE%BB%CE%B5%CE% BA%CF%84%CE%BF%CF%82  Ουσιαστικό ιδιόλεκτος θηλυκό (και ιδιόλεκτο ουδέτερο) ο ιδιαίτερος ατομικός τρόπος με τον οποίο ένας ομιλητής πραγματώνει τη γλώσσα στην προφορική του επικοινωνία το γλωσσικό ιδίωμα ατόμου ή περιορισμένου κύκλου ατόμων (οικογένεια) Ο όρος ιδιόλεκτο(ς)  αναφέρεται στη γλώσσα ενός ατόμου και σημαίνει  – το ολικό σύνολο της γλώσσας ενός προσώπου,  που περιλαμβάνει όλα τα πιθανά εκφωνήματα  – τη γλωσσική παραγωγή ενός προσώπου,  δηλαδή μόνον ό,τι λέει το πρόσωπο αυτό και όχι την εσωτερική γνώση του μυαλού του  “Το σύνολο των δυνατών εκφωνημάτων ενός ομιλητή σε συγκεκριμένο χρόνο που χρησιμοποιεί  μια γλώσσα για να αποκριθεί σε έναν άλλο ομιλητή είναι ένα ιδιόλεκτο… Ο ορισμός μας υποδηλώνει: (α) ότι ένα ιδιόλεκτο είναι ιδιαίτερο για κάθε ομιλητή,  (β) ότι ένας δεδομένος ομιλητής μπορεί να έχει διαφορετικά ιδιόλεκτα σε διαδοχικά στάδια της ζωής του,  και (γ) ότι μπορεί να έχει δύο ή περισσότερα διαφορετικά ιδιόλεκτα την ίδια στιγμή”  ιδιωματισμός  https://el.wiktionary.org/wiki/%CE%B9%CE%B4%CE%B9%CF%89%CE%BC%CE%B1%CF%84% CE%B9%CF%83%CE%BC%CF%8C%CF%82  Ουσιαστικο ιδιωματισμός αρσενικό (λεξικογραφική τυποποίηση) συστατικό προσαρμόσιμο σε μη παγιωμένες-ελεύθερα σχηματιζόμε νες φράσεις λέξη ή φράση ή άλλο γλωσσικό στοιχείο που απαντά σε ένα τοπικό ή κοινωνικό ιδίωμα και όχι  στην κοινή γλώσσα παγιωμένη έκφραση με ιδιαίτερο νόημα που δεν προκύπτει από το νόημα των επιμέρους λέξεων  που την αποτελούν  συνώνυμα: ιδιωτισμός   Ο ιδιωματισμός δεν είναι αυτούσια έκφραση μα ιδιαίτερο νόημα σε συστατικό προσαρμόσιμο σε φράση.  Η έκφραση: "κάτι τρέχει στα γύφτικα" αποτελεί αυτούσια φράση που λεξικογραφικά τυποποιείται ως έκ φραση (ακόμη κι αν εμπεριέχεται σε άλλη), τα προσαρμόσιμα συστατικά: "κεφάλι καζάνι", "αέρα πατέ ρα", "μαλλιά κουβάρια" αποτελούν ιδιωματισμούς προσαρμόσιμα σε μη προκαθορισμένες φράσεις. Λεξι κογραφικά είναι σημαντικός αυτός ο διαχωρισμός (λεξικογραφική τυποποίηση).  22) Κ ο ι ν ω ν ι ό λ ε κ τ α και φράσεις δηλωτικές επαγγελμάτων. Φτιάχνουμε φράσεις με βάση  τον ιδιαίτερο τρόπο έκφρασης επαγγελματικής ομάδας.       πηγή : http://www.greek-language.gr/digitalResources/modern_greek/tools/lexica/       glossology_edu/iframe.html?id=142&heading=1       Κοινωνικές ποικιλίες ή κοινωνιόλεκτοι        είναι γλωσσικές ποικιλίες        που δηλώνουν στοιχεία της κοινωνικής ταυτότητας των χρηστών τους,     εφόσον συνδέονται χαρακτηριστικά με κοινωνικές ομάδεςόπως είναι τα μέλη μιας κοινωνικο-οικο νομικής τάξης (π.χ. η γλώσσα των αστών ή των λαϊκών στρωμάτων, η πολύ αυστηρότερη διαστρωμάτω ση της «κάστας» στην Ινδία), μια εθνική ή εθνοτική ομάδα (π.χ. Μικρασιάτες πρόσφυγες), μια ηλικια κή ομάδα (π.χ. γλώσσα των νέων), μια επαγγελματική ομάδα με ιδιαίτερα ενδιαφέροντα (αθλητικογρά φοι, χτίστες, ψαράδες, γιατροί, δικηγόροι, μουσικοί, στρατιωτικοί), ή ακόμη και μια ομάδα με  κοινή ιδεολογία (π.χ. εθνικιστές, αντεξουσιαστές), κλπ. Στην περίπτωση των επαγγελματικών ο μάδων αναπτύσσονται και ειδικά λεξιλόγια που καλύπτουν τις ιδιαίτερες ανάγκες επικοινωνίας μεταξύ  των μελών τους.            Οι κοινωνιόλεκτοι είναι τρόποι ομιλίας με δικά τους χαρακτηριστικά   –στο επίπεδο των φθόγγων, του λεξιλογίου και της γραμματικής δομής– που χρησιμοποιού νται υπό ορισμένες συνθήκες επικοινωνίαςκαι είναι μέρος της γλωσσικής συνείδησης μιας κοινότη τας. Χρησιμοποιώντας μια κοινωνιόλεκτο ένα μέλος της ομάδας μπορεί να αυτοπροσδιορίζεται ως μέ λος και να αναγνωρίζεται επίσης ως μέλος από τους άλλους. Με άλλα λόγια,  οι κοινωνιόλεκτοι είναι μια όψη της στενής και σύνθετης σχέσης γλώσσας και κοινωνίας  . 23) Ο ν ό μ α τ α (κύρια), ονομασίες, επώνυμα. Είναι μια καλή αρχή γιατί απαντά αμέ σως στην βασική ερώτηση ποιος. 24) Συντάσσουμε φανταστικό αυτοβιογραφικό σημείωμα. Γράφουμε την φανταστική  αυτοβιογραφία μας  που αν περιέχει και αληθινές πληροφορίες ανάμεικτες με τις ψεύτικες δεν βλάπτει. 25) Δ ι ά λ ο γ ο ς τυπικός, με τις μεγάλες παύλες για την εναλλαγή των προσώπων· διάλογος ενσωματωμένος στην αφήγηση· διάλογος ενσωματωμένος μες στον μονόλογο. 26) Ε ν τ υ π ω σ ι α σ μ ό ς. Ένας από τους ευκολότερους τρόπους να ξεκινήσουμε ή να κορυφώσουμε την ιστορία είναι να αποσβολώσουμε τον υποθετικό αναγνώστη μας με κάτι απίθανο. 27) Ε π ι σ τ ο λ ι μ α ί α φράση, ημερολογίου, διαφημιστική. Αποσπούμε φράσεις από την καθημερινή τους χρήση (από την προσφώνηση μιας επιστολής, για παράδειγμα) και τις βάζουμε να ξεκινήσουν την ιστορία μας: (α) Θείτσα μου αγαπημένη, σε φιλώ! (επιστολή προς θείαν) (β) 23.30΄. Σήμερα είχα δύσκολη μέρα με τις δουλειές. (ημερολογιακή εγγραφή). 28) Μ ύ θ ο ς.   Δοκιμάζουμε μ ε τ α τ ρ ο π έ ς: α) στους χαρακτήρες β) στην υπόθεση γ) στην μορφή διατύπωσης του μύθου. 29) Σ ύ μ φ υ ρ σ η μύθων.  Χρησιμοποιούμε δύο μύθους με κοινό τόπο (π.χ. ένα φίδι), και κάνουμε τον ένα προέκταση του άλλου ή τους συμφύρουμε χωρίς να παραβλέπουμε το επιμύθιο. 30) Από το μύθο στην π α ρ ο ι μ ί α κι από την παροιμία, στο μύθο.  Παίρνοντας ως βασικό στοιχείο του μύθου το επιμύθιό του(=δίδαγμα), μπορούμε να οδηγηθούμε σε παροιμίες, κι αντίστροφα, από παροιμίες να φτιάξουμε νέους μύθους. 31) Μυθολογικές π α ρ ε κ τ ρ ο π έ ς.  Η μυθολογία που σχετίζεται με θεούς και ήρωες, δίνει πλούσιο υλικό για δημιουργία νέων ιστοριών. Έτσι μπορούμε να δώσουμε διάφορους τίτλους και οι μαθητές να φτιάξουν ιστορίες κωμικού κυρίως χαρακτήρα. 32) Τ η λ ε γ ρ α φ ι κ ά.  Αντί για μία μικρή πρόταση μπορούμε να γράψουμε δύο και περισσότερες μικρές κοφτές προτάσεις σε ύφος τηλεγραφήματος ή προκαταρκτικής περίληψης. 33) Μ ί μ η σ η. Διαλέγουμε την εναρκτήρια φράση από λογοτέχνημα που μας αρέσει και σχηματίζουμε παρόμοια, δηλαδή, που ν’ ακούγεται περίπου ομόηχη μα να έχει διαφορετικό νόημα. 34) Π α ρ ο ι μ ί ε ς και παροιμιώδεις φράσεις, σ τ ί χ ο ι, σ υ ν θ ή μ α τ α. Τέτοια φράση, εναρκτήρια ιδίως, χαρίζει την σιγουριά ότι πατούμε στην παράδοση. Παροιμία ονομάζεται ένα σύντομο απόφθεγμα που εκφράζει -τις περισσότερες φορές με αλληγορικό τρό πο- ισχυρισμούς που αποτελούν το απόσταγμα μακράς πείρας πολλών ανθρώπων. Έτσι, οι παροιμίες προσλαμβάνουν πολλές φορές έναν διδακτικό χαρακτήρα (.Αλληγορία είναι οτιδήποτε στον προφορικό ή γραπτό λόγο που εμπεριέχει υπαινιγμό και γενικά κρύβει νοήματα διαφορετικά από εκείνα που φαίνεται ότι δηλώνει) Συχνά είναι σύντομος έμμετρος ή πεζός λόγος, που διατυπώνει παραστατικά μια σοφή γνώμη, διαπίστω ση ή συμβουλή, που επαναλαμβάνεται στον καθημερινό λόγο, ως επιχείρημα ή παράδειγμα. https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A0%CE%B1%CF%81%CE%BF%CE% B9%CE%BC%CE%AF%CE%B1 Ο μύθος σύμφωνα με την ανθρωπολογική ερμηνεία του όρου είναι ιερή ή θρησκευτική αφήγηση της οποί ας το περιεχόμενο σχετίζεται με την προέλευση ή τη δημιουργία φυσικών, υπερφυσικών ή πολιτιστικών φα ινομένων. Η ανθρωπολογική έννοια για τον μύθο διαφέρει από εκείνην που υπονοεί στο περιεχόμενο του  μύθου κάποιο ψεύδος ΕΝΑ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ Η αφηγηματική δομή Ο αφορισμός ‘‘ο αισώπειος μύθος είναι αυστηρός και διδακτικός... ...μοιάζει με το κλασικό πα ραμύθι. Η μορφή του είναι επιγραμματική, εξαιρετικά οικονομική και απόλυτα συγκεκριμένη’’5 προδιαγράφει ήδη τη σύντομη αφηγηματική μορφή του. Η ιστορία οργανώνεται ως εξής κατά  το σχήμα του Brewer6 . Εδώ, η οργάνωση της ιστορίας κατά το πενταμερές αυτό σχήμα απο σκοπεί περισσότερο στη διδακτική εκμετάλλευσή του, στο να γίνουν αισθητές οι όψεις - ση μεία, σύμφωνα με τις οποίες οργανώνεται κάθε προφορική και κατ’ επέκταση γραπτή ιστορία). 1.    Άνοιγμα και κλείσιμο της αφηγηματικής διαδικασίας (α) ‘‘ Μια φορά ένα λιοντάρι... ...’’ Η πρόταση εισάγεται σχεδόν όμοια με τον τρόπο του λαϊκού παραμυθιού: γενικά και  αόριστα στο χρόνο. Η αοριστολογική εκφορά λειτουργεί σύμφωνα με τον κανόνα του λογοτεχνι κού είδους του μύθου: η απροσδιοριστία του χρόνου είναι σκόπιμη, για να λειτουργήσει άμε σα και παραδειγματικά στον αναγνώστη και για να τον μεταφέρει από το παρελθόν στο παρό ν και - γιατί όχι; - στο μέλλον. Στην ίδια πρόταση ο αφηγητής μυθοποιός συντάσσει, δίπλα  στον απροσδιόριστο χρόνο, τον σχετικά προσδιορισμένο και συγκεκριμένο χώρο: το  δάσος. Οι ζωόμορφοι ήρωές του έχουν τοποθετηθεί σ’ ένα επικοινωνιακό πλαίσιο που  είναι αληθοφανές και μοιάζει  πολύ το πραγματικό, το καθημερινό. Έτσι ο αναγνώστης  θα προσλάβει τα δρώμενα ως πραγματικά και όχι φανταστικά. (β) ‘‘ Έτσι την έπαθε κι αυτή, και τιμωρήθηκε... ...’’ Το κλείσιμο της ιστορίας γίνεται με το επιλογικό αυτό απόσπασμα που αποτελεί μια αυστηρή  και σοβαρή κρίση, που μοιάζει σαν απολογισμός συμβάντων, και σαν  απονομή της δικαιο σύνης ή αποκατάσταση της ηθικής τάξης. 2.Τα συμφραζόμενα της ιστορίας του μύθου Η αφηγηματική πορεία είναι απλή και σύντομη. Ο μύθος διαρθρώνεται αρχικά με α ντι κειμενική αφήγηση  στη συνέχεια με διάλογο μεταξύ των δύο ζώων. Και ενώ θα ήταν δυνατό να τελειώ σει,  συνεχίζει αναδι πλωνόμενος με μια τρίτη αντικειμενική αφήγηση που καταλήγει στο κλείσιμο της  ι στο ρίας. 3. Η φωνή του αφηγητή Ο αφηγητής διηγείται τα γεγονότα σε τριτοπρόσωπη αντικειμενική αφήγηση, ως  αφηγητής παντογνώστης, χωρίς να εμπλέκεται στα δρώμενα  (ετεροδιηγητική αφήγηση). 4. Η δόμηση των χαρακτήρων Σύντομα και επιγραμματικά δίνονται στοιχεία του χαρακτήρα των ζωόμορφων πρωταγωνι στών. Τα στοιχεία, όμως, αυτά είναι περιστασιακά και αποδίδονται ως κατηγορήμα τα και κατηγορηματικοί προσδιορισμοί, διότι έτσι υπηρετούν καλύτερα τους κανόνες του εί δους. Οι περιγραφές είναι λιτότατες, γιατί πρέπει να υπάρχει οικονομία ύφους και λόγου,  ώστε ο λόγος να είναι αυστηρός, δωρικός θα έλεγα, και να λειτουργήσει, ως διδακτι κή σκοπιμότητα, πιο αποτελεσματικά. Γι’ αυτόν το λόγο, δεν έχουμε προσπάθεια να δομη θούν χαρακτήρες, αλλά να συσταθούν και να επεξηγηθούν συγκεκριμένες συμπεριφορές. 5.Περιστατικά και επεισόδια Ο μύθος διαμορφώνεται συνήθως γύρω από ένα περιστατικό και, σπανιότερα, γύρω  από μια αλληλουχία περιστατικών που συνθέτουν ένα σύντομο επεισόδιο. Ο συγκεκριμέ νος διαμορφώνεται γύρω από το περιστατικό της βίαιης και αλαζονικής συμπεριφο ράς του λιονταριού. Η αφηγηματική πορεία αρχίζει απ’ αυτό και συνεχίζεται επαναλαμβάνο ντας ένα άλλο εντελώς ελλειπτικό. Το κύριο περιστατικό διανθίζεται από δύο σύντομους και  έντονους διαλόγους. Το δεύτερο έχει έκταση αποφθεγματικού ανεκδότου.             Επεισόδιο αφηγηματική πορεία   Περιστατικά 1ο Εμφάνιση, στη σκηνή του μύθου, του πρωταγωνιστή λιονταριού να φωνασκεί και να ενοχλεί τα  άλλα ζώα του δάσους. 2ο Εμφάνιση της σκνίπας και επίπληξη του λιονταριού 3ο Αντίδραση του λιονταριού 4ο Επίθεση της σκνίπας. Ήττα του λιονταριού 5ο Το λιοντάρι ομολογεί την ήττα του 6ο Επίδειξη νικηφόρων διαθέσεων και έπαρση της νικήτριας σκνίπας. 7ο Αιχμαλωσία και επικείμενος θάνατος της σκνίπας ΑΛΕΞΑΝ ΔΡΟ Σ Ν. ΑΚΡΙΤΟΠΟΥΛΟΣ ΠΟΙΗΜΑΤΑ 1) Η ακροστιχίδα δημιουργείται όταν το πρώτο γράμμα κάθε στίχου, αν διαβαστεί κάθετα,  συνδιαμορφώνει με τα προηγούμενα και τα επόμενα μία λέξη ή μία φράση, ανάλογα με την  έκταση του ποιήματος. 2) Μετατροπή ελεύθερου στίχου μοντέρνας ποίησης σε στίχο με ομοιοκαταληξία παραδοσιακής και το ανάποδο. 3) Η επανάληψη. Δημιουργία επαναλαμβανόμενου μοτίβου. 4) Το επίγραμμα θρηνεί την αμετάκλητη απώλεια και έχει ως εκ τούτου πένθιμο χαρακτήρα. Μπορούμε όμως να χρησιμοποιήσουμε το επίγραμμα χιουμοριστικά, σατιρικά, εν είδει παρωδίας. ΔΕΣ  Δημιουργική γραφή https://slideplayer.gr/slide/3086336/ amaked-thrak.pde.sch.gr/symdim-kav4/ppt/Dhmiourgikh_Grafh.ppt 5) Καλλιγραφήματα· Concrete poems:  Το σκεπτικό είναι ότι η απεικόνιση – εμφάνιση, το πώς δηλαδή είναι μορφοποιημένο το ποίημα στο χαρτί, καθρεφτίζει και το περιεχόμενό του.  Αν γράφουμε ένα αισθηματικό ποίημα τού δίνουμε το σχήμα της καρδιάς, αν γράφουμε για ένα μπαλόνι, για ένα καράβι, δίνουμε το αντίστοιχο σχήμα. ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ Παράδειγμα ενός καλλιγράμματος Γκυγιώμ Απολλιναίρ, Το λαβωμένο περιστέρι και το συντριβάνι Μετάφραση Τάκη Βαρβιτσιώτη Πηγή https://milwntasgiatoxioni.wordpress.com Guillaume Apollinaire - Source Ποίημα τουΓκιγιώμ Απολλιναίρ με τη μορφή του πύργου του Άιφελ 6) Conversation poems:  Αφού προηγηθεί η επεξεργασία του ποιητικού κειμένου στην τάξη, ο εκπαιδευτικός ζητεί από τους μαθητές να συνομιλήσουν με τον λογοτέχνη μέσα από την δική τους ποιητική δημιουργία. 7) Δημιουργία λίμερικ. ΔΕΣ :http://www.pi.ac.cy/pi/files/epimorfosi/ekpaid_yliko/logot_dimotiki/limerick_haikou.pdf Λίμερικ: Γιώργος Σεφέρης  ΠΗΓΗ :  http://sykees8.blogspot.com/2012/08/blog-post_8838.html Τα λίμερικ (limerick) είναι ποιήματα σύντομα, σατιρικά ή απλώς κωμικά, "δίχως νόημα". Ξακουστά είναι εκείνα του Έντουαρντ Λιρ (Edward Lear), που το 1864 δημοσίευσε μια ποιητική συλλογή με λίμερικ, με τον τίτλο The book of nonsense. Τον Λιρ τον μιμήθηκαν μεγάλοι συγγραφείς, όπως ο Σουίνμπερν, ο Τένυσον, ο Κίπλινγκ, αλλά μάλλον δεν μπόρεσαν να τον φτάσουν. Να ένα λίμερικ του Λιρ : Υπήρχε ένας γέρος στο έλος από τη φύση του ήταν ασήμαντος κι ανέμελος καθισμένος σ' ένα πετραδάκι τραγουδούσε δημοτικά σ' ένα βατραχάκι αυτός ο διδακτικός γέρος στο έλος. Στην Ελλάδα, πρώτος που αποπειράθηκε να γράψει λίμερικ είναι ο Γιώργος Σεφέρης. Μάλιστα, πήγε να αποδώσει τον όρο στα ελληνικά με τη λέξη "ληρολόγημα", συνδυάζοντας το όνομα του Λιρ με τη λέξη "λήρος", που σημαίνει τρελή κουβέντα, ασυνάρτητα λόγια. Το 1975 εξέδωσε μια συλλογή από λίμερικ, με τον τίτλο Ποιήματα με ζωγραφιές σε μικρά παιδιά.  Εδώ το πρώτο της συλλογής : Ήταν μια κοπέλα από τη Σάμο που έχωσε το δεξί της στην άμμο και με τ' άλλο χέρι εκρατούσε ένα αστέρι ετούτη η κοπέλα απ' τη Σάμο. Τα λίμερικ ομοιοκαταληκτούν συνήθως αα-ββ-α. Ο πρώτος στίχος περιέχει την παρουσίαση του πρωταγωνιστή Στον δεύτερο αποκαλύπτεται η ιδιότητά του. Στον τρίτο και τέταρτο έχουμε την πραγματοποίηση κάποιας ενέργειας. Ο πέμπτος στίχος είναι αφιερωμένος στην εμφάνιση ενός τελικού επιθέτου ή παραλόγου. Τα βασικά χαρακτηριστικά των λίμερικ: ● πεντάστιχα ποιήματα ● ζευγαρωτή ομοιοκαταληξία ● πέμπτος στίχος: επανάληψη του πρώτου (αα-ββ-α). ● τοπωνύμιο ● εικονοποιία ● φαντασία, πρωτοτυπία ● χιούμορ, σάτιρα ● στοιχείο του παραλόγου 8) Ο δημιουργός του Clerihew Edmund Bentley όρισε το συγκεκριμένο ποιητικό είδος : ---ως τετράστιχο που αποτελείται από δύο δίστιχα με ζευγαρωτή συνήθως ομοιοκαταληξία.  ---Καθ’ όσον τα δύο δίστιχα δεν αφήνουν κενό μεταξύ τους, αυτό που τα ξεχωρίζει είναι ο αριθμός των συλλαβών, το μήκος μ’ άλλα λόγια του στίχου. -- Οι πρώτοι δύο στίχοι είναι εμφανώς πολύ πιο μικροί απ’ ότι οι επόμενοι δύο. 9) Μαντινάδες και τσιαττιστά Μαντινάδες  ---παραπέμπει στην Κρήτη, ---δίστιχο, με στίχους συνήθως δεκαπεντασύλλαβους και με ομοιοκαταληξία. --- στοιχείο της μαντινάδας είναι το κρητικό ιδίωμα, https://crete.mmx.gr/mantinades/category/agapi Μα κι αν σου πω πως σ' αγαπώ για κουζουλό θα μ' έχεις, όφκερη έχεις την καρδιά πως νιώθω δεν κατέχεις Τσιαττιστά https://tvxs.gr/news/kala-nea/ta-tsiattista-tis-kyproy-ston-katalogo-tis-unesco Τα «τσιαττιστά», δηλαδή τα λαϊκά παραδοσιακά τραγούδια της Κύπρου, κάτι ανάλογο με τις Κρητικές μαντινάδες, είναι ανάμεσα σε 19 νέα στοιχεία, που προστέθηκαν στον Παγκόσμιο Κατάλογο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO. ΔΕΣ : http://helates.cut.ac.cy/index.php/szrir ΠΗΓΗ :https://www.slideshare.net/santziak/ss-34255331    ---κομμάτι της Κυπριακής λαϊκής ποίησης.        --- ολιγόστιχα, συνήθως δίστιχα, ομοιοκατάληκτα δημιουργήματα σε ιαμβικό δεκαπεντασύλλαβο.        ---οι τελευταίες επτά συλλαβές επαναλαμβάνονται συνήθως από την ομήγυρη.        ---  Τα δίστιχα αυτά έχουν ανταγωνιστικό χαρακτήρα, 10) Ασκήσεις μέτρου 11) Ἀσκηση με μονόστιχα, δίστιχα. 12) Ασκήσεις στην ομοιοκαταληξία. 13) Παρωδία.  Οι  μαθητές οικειώνονται το ποίημα, βιώνουν τον σαρκασμό του ποιητή και μαθαίνουν να διατυπώνουν τις σκέψεις και τα συναισθήματά τους με λεπτότητα και χιούμορ.  Οι ποδοσφαιρικές ομάδες, η πολιτική κατάσταση, ακόμη περισσότερο η ίδια η σχολική ζωή προσφέρουν στοιχεία που μπορούν με την δέουσα αίσθηση κοσμιότητας ν’ αποτελέσουν αντικείμενο παρωδίας. ΔΕΣ :https://eclass.upatras.gr/modules/document/file.php/LIT1770/%CE%91%CE%9D%CE%9F%CE%99% CE%A7%CE%A4%CE%91%20%CE%A8%CE%97%CE%A6%CE%99%CE%91%CE%9A%CE%91%20% CE%9C%CE%91%CE%98%CE%97%CE%9C%CE%91%CE%A4%CE%91/%CE%95%CE%BD%CF%8C %CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1%209.pdf Παρωδία ΙΙ: τυπολογία λειτουργιών στα λογοτεχνικά κείμενα Η παρωδία  ΠΗΓΗ;http://selidodeiktes.greek-language.gr/lemmas/674/611 Η παρωδία είναι μια πνευματώδης, αισθητικά ικανοποιητική σύνθεση, σε πρόζα ή στίχο,  συνήθωςχωρίς κακία, στην οποία μέσα από ελεγχόμενη παραμόρφωση  φθάνουν σε υπερβολή οι πιο έντονες ιδιαιτερότητες, θεματολογικές ή υφολογικές,  ενός λογοτεχνικούέργου, συγγραφέα,σχολής ή γραφής, με σκοπό να επανεκτιμηθεί  το πρωτότυπο. ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΠΑΡΩΔΙΑΣ Διήγησις του Πωρικολόγου Συγγραφέας: Ανώνυμος   Πρόκειται για ένα σύντομο πεζό κείμενο της βυζαντινής ρητορικής με ευτράπελο περιεχόμενο, το οποίο περιγράφει μια δίκη λαχανικών και παρωδεί την δικαστική διαδικασία, τη λόγια γλώσσα της βυζαντινής αυλής και τις στερεότυπες εκφράσεις της. Χρονολογείται στον 14ο αιώνα, διαβάστηκε ευρέως και μεταφράστηκε σε πολλές γλώσσες. Διήγησις του Πωρικολόγου Βασιλεύοντος τοῦ πανενδοξοτάτου Κυδωνίου καὶ ἡγεμονεύ- οντος τοῦ περιβλέπτου Κίτρου, συνεδριάζοντος δὲ Ῥῳδίου τοῦ ἐπικέρνη, Ἀπιδίου τοῦ πρωτονοταρίου, Μήλου τοῦ λογοθέτου, Νεραντσίου τοῦ πρωτοβεστιαρίου, Ῥοδακίνου τοῦ πρωτοστά-                τορος, Δαμασκήνου τοῦ πρωτοβελλισίμου, Πιστακίου τοῦ καί- σαρος, Λεμονίου τοῦ μεγάλου δρογγαρίου, Κουκουναρίου τοῦ ἐπικέρνη, Μοσχοκαρυδίου τοῦ μεγάλου ἄρχοντος, Μουσπούλου, Σούρβου, Σύκου, Βατσίνου, Τζιντζίφου, καὶ Κερασίου, τῶν γραμματικῶν·                  αὐτῶν δὲ παρισταμένων παρέστη καὶ ἡ Στάφυλος ἀναγγέλ- λουσα ταῦτα      «ὦ δέσποτα βασιλεῦ Κυδώνιε, γνωστὸν ἔστω τῆς ἁγίας σου βασιλείας, ὅτι ὁ πρωτοσέβαστος Πιπέριος μετὰ Κυμίνου τοῦ κόμητος καὶ Θρίμπου τοῦ πρωτοσπαθαρίου, Καναβουρίου       τοῦ μεγάλου ἄρχοντος, Κανίου πρατούκτορος, Δισικαμίνου, Προύνου τε καὶ Βατσίνου, [καὶ τῶν σῶν πραγμάτων καταφρο- νοῦσι], Τζιντζιφορεβίθου τε καὶ Ἀνακακάβου, Βραβούλου τε καὶ Κουμάρου, Κρανίου τε καὶ Βαλανίου τῶν ἀνυμνητέων, Ἀνήθου τε καὶ Μαράθου, Κολιάνδρου καὶ Δενδρολιβάνου, καὶ τῶν σῶν    προσταγμάτων καταφρονοῦσιν καὶ κατὰ τῆς βασιλείας σου ἄτοπα ἐπιτηδεύουσιν, ὦ δέσποτα βασιλεῦ Κυδώνιε.» ἀκούσας δὲ ταῦτα ὁ βασιλεὺ(ς) Κυδώνιος καὶ θυμοῦ πλη- σθεὶς ἔφη πρὸς αὐτήν                                   «ἔχεις μάρτυράς τινας;» ΔΕΣ :http://georgakas.lit.auth.gr /dimodis/index.php?option=com_chronoforms&chronoform =show Ergo&ergoID= 45&Itemid=277#o-porikologos 14) Ασκήσεις με PERSONA.  Το ποιητικό υποκείμενο που αναλαμβάνει να εκφέρει το νόημα δεν είναι κατ’ ανάγκην ο ίδιος ο μαθητής.  Μερικοί μαθητές έχουν την εντύπωση ότι η δημιουργία ποιήματος τους εκθέτει, καθώς αισθάνονται πως ποίημα σημαίνει βγάζω την ψυχή μου στην φόρα, φανερώνω όλα μου τα μυστικά. Αυτή η αντίληψη πρέπει οπωσδήποτε να καταρριφθεί μέσα από ασκήσεις που θα προσδιορίζουν από τον διδάσκοντα ένα διάφορο από τον εαυτό τους ποιητικό υποκείμενο· το alter ego τους. 15)  Ασκήσεις με sms.  Να στείλουν ένα SMS γραμμένο με ποιητική χροιά για μια οποιαδήποτε στιγμή από την πληθώρα στιγμών και περιστάσεων που τους ενδιαφέρει. 16) Σονέτο. ---Ποίημα δεκατετράστιχο με μέτρο 11σύλλαβο, 13σύλλαβο ή 15σύλλαβο στις πιο συνηθισμένες μορφές του ---και με ομοιοκαταληξία πλεχτή ή σταυρωτή, ποτέ όμως ζευγαρωτή. Το σονέτο ΠΗΓΗ :http://agriniovoice.gr/soneto-ikaliteri-poiitiki-askisi-gia-tous-arxarious/ Το σονέτο είναι ιταλικής προέλευσης και η ονομασία του προήλθε από την προβηγκιανή λέξη sonet, που με τη σειρά της ελήφθη από το λατινικό sonus που σημαίνει ήχος ή μουσικός σκοπός. Στην Ελλάδα, για το ποιητικό αυτό είδος χρησιμοποιήθηκε ο όρος «δεκατετράστιχο» γιατί ακριβώς το σονέτο αποτελείται από δεκατέσσερις στίχους. Το σονέτο, στην κλασική του μορφή αποτελείται από δυο συνθετικά μέλη: Από δυο τετράστιχες και δυο τρίστιχες στροφές. Ο τύπος αυτός του σονέτου – ο ένας από τους δυο βασικούς που υπάρχουν – είναι γνωστός με την ονομασία «πετραρχικός» τύπος. Ο Πετράρχης – από τους πρώτους και μεγαλύτερους σονετογράφους όλων των εποχών – υπήρξε ο ποιητής εκείνος, στον οποίο βρήκε την «καλύτερή του στιγμή» το περίτεχνο αυτό είδος. Ένας βασικός περιορισμός που ισχύει στο «πετραρχικό» σονέτο είναι ότι τα δυο πρώτα τετράστιχα του ποιήματος συνδέονται μεταξύ τους με κοινή ομοιοκαταληξία. Το δεύτερο μέρος του σονέτου το αποτελούν τα τρίστιχα που ονομάζονται και «τερτσίνες» και που ομοιοκαταληκτούν μεταξύ τους. Ο δεύτερος βασικός τύπος σονέτου που απαντάται στη νεοελληνική ποίηση – όχι και τόσο συχνά όμως όσο ο «πετραρχικός» τύπος – είναι ο λεγόμενος «σεξπιρικός» τύπος. Ο μέγας Άγγλος δραματουργός Σέξπιρ εκτός από τα αθάνατα θεατρικά του έργα έγραψε και μια περίφημη συλλογή 154 σονέτων. Η μορφή τους διαφέρει από την «πετραρχική», όσον αφορά τη διάταξη των στροφών του ποιήματος. Στον «σεξπιρικό» τύπο οι τρεις πρώτες στροφές είναι τετράστιχες ενώ η τέταρτη είναι ένα καταληκτικό δίστιχο που έχει δική του ομοιοκαταληξία. Κάθε μία από τις τρεις πρώτες στροφές έχει τις δικές της ρίμες που δεν περνούν από τη μια στην άλλη. Ένα από τα βασικά εξωτερικά χαρακτηριστικά του σονέτου είναι η ομοιοκαταληξία, αυτό το παιχνίδισμα, το στολίδι που ομορφαίνει το στίχο. Στο σονέτο, οι ομοιοκαταληξίες της πρώτης στροφής (που είναι πάντοτε πλεχτές ή σταυρωτές και ποτέ ζευγαρωτές) επαναλαμβάνονται και στη δεύτερη. Στα τρίστιχα οι ομοιοκαταληξίες είναι δυο ή τρεις και δεν επιτρέπεται να έχουν καμιά κοινή ομοιοκαταληξία με τα τετράστιχα. Το είδος αυτό, που μπήκε στη λογοτεχνία μας για πρώτη φορά το 19ο αιώνα με τα σονέτα του Αντρέα Λασκαράτου, καλλιεργήθηκε με μεγάλη επιτυχία από τους γνωστότερους Έλληνες λογοτέχνες. Ο Παλαμάς, ο Γρυπάρης, ο Ουράνης, ο Δροσίνης, ο Βαλαωρίτης, ακόμη και ο Καβάφης και ο Καζαντζάκης έχουν γράψει αξιόλογα σονέτα υψηλού περιεχομένου. Στην ελληνική παροικία της Μελβούρνης έχουμε, επίσης, ποιητές που έχουν ασχοληθεί με το σονέτο και ξεχώρισαν για την καλλιέργεια του είδους. Ο Αντρέας Τριανταφυλλόπουλος και ο Σάββας Ζουμής είναι, ίσως, οι πολυγραφότεροι στο συγκεκριμένο αυτό και απαιτητικό είδος. Υπάρχουν επίσης ο Βαγγέλης Μύρων και ο Γιάννης Κατσαράς που έχουν εκδώσει ποιητικές συλλογές με σονέτα, αλλά, τελευταία, και γνωστές λογοτέχνιδες όπως η Λούλα Παπαζώη, η Ιωάννα Λιακάκου, η Λίτσα Γκόγκα και η Καίτη Παύλου έχουν κάνει αισθητή την παρουσία τους καλλιεργώντας το ιδιόρρυθμο αυτό ποιητικό είδος που μπορεί να θεωρείται παρακμασμένο και απαρχαιωμένο, από τους θιασώτες της μοντέρνας τεχνοτροπίας, δεν παύει, όμως, να αποτελεί ένα «πετράδι», μια «πνευματική όαση» σε μια εποχή που οι αξίες καταρρακώνονται, τα πάντα αμφισβητούνται και επιχειρούνται διαρκώς ανανεώσεις σε κάθε μορφή τέχνης και τεχνοτροπίας. Σ’ αυτά που γράφει ο Γιάννης Λάσκος για το σονέτο, θα προσθέσουμε την πληροφορία ότι το σονέτο αποτελείται από ιαμβικούς εντεκασύλλαβους στίχους (οργανωμένους σε 4 τετράστιχες στροφές και σε δύο τρίστιχες). Οι δύο τετράστιχες στροφές περιγράφουν το “πρόβλημα” και οι δύο τρίστιχες στροφές δίνουν τη “λύση”. Καθώς περνάς Ακούω τα βήματά σου στην πλατεία τα ξεχωρίζω απ’ όλα όσα περνάνε! Ομίχλη, αχός, τα πλήθη που βογκάνε καθώς, αχ, ανατέλλεις λάγνα, θεία. Σωπαίνω για ν’ ακούσω τον τριγμό σου καθώς περνάς χορεύοντας μπροστά μου μα γίνεται ουράνιος κόκκος άμμου ο πόθος μου να μπω μέσ’ στο όνειρό σου. Μακάρι νά ’ξερες πως οι ενώσεις οφείλονται σε θύμησες αιώνων και φτάνουν μέχρι την αθανασία. Μ’ απομακρύνεσαι! Πού πας; Θα νοιώσεις τους κραδασμούς τόσων άφατων πόνων; Πώς να νικήσω αυτή την αμνησία; 17) Μετατροπή του ποιήματος σε πεζό και το ανάποδο. 18) Χαϊκού, Τάνκα. ΤΑ ΒΡΑΒΕΥΘΕΝΤΑ ΠΟΙΗΜΑΤΑ ΧΑΪΚΟΥ https://grjpn-association.gr/%CF%84%CE%B1-%CE%B2%CF%81%CE%B1%CE%B2%CE%B5%CF%85%CE%B8%CE%B5%CE%BD%CF% 84%CE%B1-%CF%80%CE%BF%CE%B9%CE%B7%CE%BC%CE%B1%CF%84%CE%B1-%CF%87%CE%B1%CF%8A%CE%BA%CE%BF%CF%85/ Δημοσιεύτηκε στις 23 Φεβ, 2017 ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ Η Κριτική Επιτροπή του 2ου Πανελλήνιου Διαγωνισμού Ποίησης Χαϊκού 2016 με ιδιαίτερη χαρά θα επιθυμούσε να ανακοινώσει κατωτέρω τα βραβευθέντα ποιήματα και τα ονόματα των βραβευθέντων ποιητών που τα έγραψαν.Επίσης ο Ελληνο-Ιαπωνικός Σύνδεσμος προτίθεται να κυκλοφορήσει εντός του μηνός Μαρτίου καλαίσθητο Ανθολόγιο με τα καλύτερα  150 Χαϊκού εκ του συνόλου 287 συμμετοχών στον Διαγωνισμό του 2016.Την επιλογή των ποιημάτων και την επιμέλεια της έκδοσης ανέλαβε ο Κύριος Χρήστος Τουμανίδης, ποιητής, μελετητής και ανθολόγος του Ελληνικού Χαϊκού. ΤΑ ΒΡΑΒΕΥΘΕΝΤΑ ΠΟΙΗΜΑΤΑ ΧΑΪΚΟΥ ________________________________________________ ΤΑ ΒΡΑΒΕΙΑ ______________ ΠΡΩΤΟ ΒΡΑΒΕΙΟ Αν το μπορέσω, θα ξανάρθω του χρόνου… Ψεύτη τζίτζικα.       Διονύσης Ευσταθίου *** ΔΕΥΤΕΡΟ ΒΡΑΒΕΙΟ Δεν περιμένω. Ποτέ του δεν γύρισε πίσω το κύμα.  Δήμητρα Σταύρου *** ΤΡΙΤΟ ΒΡΑΒΕΙΟ Άλλοι εραστές. Ερωτόλογα άλλα. Ίδιο φεγγάρι.    Μαρία Σφήκα *** ΟΙ ΤΡΕΙΣ ΙΣΟΤΙΜΟΙ ΕΠΑΙΝΟΙ Μαστιχόδεντρο πώς κρατάς το δάκρυ σου; Είπε η ιτιά. Μαρία Μπλάνα *** Φθινόπωρο πάλι, μια πεταλούδα νεκρή, πάνω στο μνήμα μου.   Μάνος Κουνουγάκης *** Αποκοιμήθηκα στις ρυτίδες του χρόνου γέρος ξύπνησα.    Ευτυχία Καπαρδέλη Τάνκα: https://www.logografis.gr/%CE%B5%CF%86%CF%84%CE %AC-%CF%87%CE%B1%CF%8A%CE%BA%CE%BF%CF% 8D-%CE%BA%CE%B9-%CE%AD%CE%BD%CE%B1-%CF%84%CE%AC%CE%BD%CE%BA%CE%B1-%CE%B3% CE%B9%CE%B1-%CF%84%CE%BF-%CE%BA%CE%B1%CE%BB%CE%BF%CE%BA%CE%B1/ Δεν έχει σχόλη -δουλειά ως το δείλι- για το μυρμήγκι. Μα το τζιτζίκι γλυκά σιγοντάρει, τέρποντας. ·  ιαπωνέζικο,  · προσλαμβάνεται εύκολα και από μικρούς μαθητές· · τρεις στίχοι  · με 5, 7 και 5 συλλαβές 19) Εικονοποίηση ποιήματος με βάση τους θεματικούς άξονες. 20) Δημιουργία κόμικς με αναπαράσταση ποιητικών διαλόγων (αποσπάσματα στίχων από ποιήματα π.χ. Αναγνωστάκης με Εγγονόπουλο ή Καρυωτάκης με Πολυδούρη). 21) Διάσπαση ποιήματος (παράλειψη λέξεων ή στίχων) και εκ νέου αναδόμησή του. 22) Δημιουργία νέου ποιήματος από σύζευξη δύο ή περισσοτέρων άλλων. 23) Δημιουργία συννεφόλεξου με στίχους ποιήματος. (wordle, worditout) ΔΕΣ :https://slideplayer.gr/slide/2818476/ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ 24) Εικονοποίηση ποιήματος με στίχους ποιήματος μαζί με φωτογραφίες ποιητή και γενέτειράς του. ΣΗΜΑΝΤΙΚΑ ΑΡΧΕΙΑ ΣΙΑΜΑΝΤΟΥΡΑ ΣΩΤΗΡΙΑ, ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ https://drive.google.com/file/d/0B1A85ZrjsK3va1Ixb1dRU1BBYW8/edit?usp=sharing ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΗ ΓΡΑΦΗ ΥΠΕΠΘ  https://drive.google.com/file/d/0B1A85ZrjsK3vakotZVRLZVNXUG8/edit?usp=sharing ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΗ ΓΡΑΦΗ ΜΜΕ ΥΠΕΠΘ https://drive.google.com/file/d/0B1A85ZrjsK3vUnRyMHdUZ3F6Szg/edit?usp=sharing ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΗ ΓΡΑΦΗ ΜΕ ΤΙΣ ΙΔΕΟΚΑΤΑΣΚΕΥΕΣ https://drive.google.com/file/d/0B1A85ZrjsK3vRGs4YUpnakpoT3M/edit?usp=sharing ΒΕΝΕΤΙΑ ΑΠΟΣΤΟΛΙΔΟΥ - Η ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΣΤΑ ΝΕΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΑ ΤΩΝ ΤΠΕ https://drive.google.com/file/d/0B1A85ZrjsK3vdHZNME9Wc29ZYm8/edit?usp=sharing ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΗΣ ΓΡΑΦΗΣ https://drive.google.com/file/d/0B1A85ZrjsK3vVERDTFJZMjlacjg/edit?usp=sharing ΕΛΕΝΗ ΚΑΡΑΤΖΙΑ - ΣΤΑΥΛΙΩΤΗ, Αξιολόγηση της κριτικής και δημιουργικής σκέψης υπό το πρίσμα του βιοπαιδαγωγισμού https://drive.google.com/file/d/0B1A85ZrjsK3vUjR6U3ZFbG1ZeWc/edit?usp=sharing ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΗ ΓΡΑΦΗ, ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΥΠΡΟΥ https://drive.google.com/file/d/0B1A85ZrjsK3vcjhMTDVSdDRGeXc/edit?usp=sharing Δημιουργική γραφή στην πράξη - ΧΑΡΑ ΝΙΚΟΛΑΚΟΠΟΥΛΟΥ https://drive.google.com/file/d/0B1A85ZrjsK3vSlJES1dWNVBybE0/edit?usp=sharing ΒΙΩΜΑΤΙΚΟ ΣΕΜΙΝΑΡΙΟ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΗΣ ΓΡΑΦΗΣ ΕΚΦΡΑΣΗ ΚΑΙ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ - ΠΑΝΑΓΙΩΤΑ ΨΥΧΟΓΥΙΟΠΟΥΛΟΥhttps://drive.google.com/folderview?id=0B1A85ZrjsK3vRWxTLWJUTU9aYW8&usp=sharing ΧΑΡΑ ΝΙΚΟΛΑΚΟΠΟΥΛΟΥ , Η ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΗ ΓΡΑΦΗ ΣΤΗΝ ΤΑΞΗ ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΠΡΑΞΗ  https://drive.google.com/file/d/0B1A85ZrjsK3vS2pKVHFjbFhlb1E/view?usp=sharing ΠΑ.Π.Ε.Δ.Ε. ΗΜΕΡΙΔΑ  31/03/2017 «Η πράξη της ανάγνωσης και η δημιουργική γραφή στη  Λογοτεχνία» https://drive.google.com/drive/folders/0B1A85ZrjsK3vSkJHeGlMTVpXRFE?usp=sharing

«Έφηβοι και δημιουργική γραφή» - B'3 Γυμνασίου

http://impschool.gr/erga-emeres17-18/index.php/item/1218-efivoi-kai-dimiourgiki-grafi-b3-gymnasiou

Οι μαθητές της Β’ Γυμνασίου είχαν την ευκαιρία να έρθουν σε επαφή, μέσα από το μάθημα της Λογοτεχνίας, με το διήγημα  του Γ.Ιωάννου «Να ‘σαι καλά δάσκαλε!». Στο συγκεκριμένο διήγημα παρουσιάζεται η διδακτική μεθοδολογία ενός νέου φιλολόγου, ο οποίος αγαπά πολύ τη λαϊκή παράδοση και εντυπωσιάζει τους μαθητές με την πρακτική εφαρμογή των θεωρητικών γνώσεων του μαθήματος. Με αφορμή αυτές τις σκέψεις, ζητήθηκε από τους μαθητές μας να παρουσιάσουν - αξιοποιώντας συγκεκριμένους αφηγηματικούς τρόπους - την απάντηση ενός μαθητή από την τάξη του νέου φιλολόγου στα επικριτικά σχόλιακάποιου καθηγητή,ο οποίος δυσανασχέτησε και απόρησε με τη φασαρία που ακουγόταν από την τάξη του νέου φιλολόγου.

Μπούτρου Αναστασία

Μυζήθρα Εύα

Σαββανάκης Κυριάκος

Τσουρούφλη Ζωή

Χιώτης Χαράλαμπος

Ασκήσεις στη Δημιουργική Γραφή.

https://eclass.sch.gr/courses/G470106/

Μπορούν ν’ αυξήσουν την παραγωγή ιδεών, να οδηγήσουν στο ξεκίνημα μιας ιστορίας και, ακόμη και αν μερικές φορές καταλήγουν σε αδιέξοδο, δεν παύουν να είναι ένας πολύ καλός τρόπος εξάσκησης των συγγραφικών δεξιοτήτων.

Δημιουργική Γραφή

Ενότητες

Ασκήσεις Δημιουργικής Γραφής 

Χαϊκού: Όλος ο κόσμος σε δεκαεφτά συλλαβές …

Το χαϊκού (ιαπωνικά: 俳句‎, δηλαδή «αστείος στίχος») είναι μια ιαπωνική ποιητική φόρμα. Παραδοσιακά αποτελείται από τρεις ομάδες των 5, 7, 5 συλλαβών, οι οποίες τοποθετούνται σε τρεις  στίχους για έμφαση ή σε έναν, χωρισμένο με κενά. Το χαϊκού είναι με συνολικά 17 συλλαβές η πιο  σύντομη μορφή ποίησης στον κόσμο. Περιγράφει μια εικόνα της φύσης και δίνει στοιχεία για την  εποχή του χρόνου μέσα από εποχιακές λέξεις (Κίγκο). Υπάρχουν επίσης ποιητές χαϊκού οι οποί οι ακολουθούν μια πιο ελεύθερη φόρμα. Ο ιδρυτής του σύγχρονου χαϊκού ως αυτόνομης μορ φής ποίησης ήταν ο Μασαόκα Σίκι, ο οποίος επίσης διαμόρφωσε τον όρο χαϊκού (από τους παλιότε ρους χαϊκάι ή χόκκου).  Σημαντικός εκπρόσωπός της θεωρείται ο Ματσούο Μπασό. Ένα χαϊκού περιγράφει μια στιγμή του χρόνου, δημιουργεί με λέξεις μια εικόνα. Συχνά αυτή η εικόνα  αποκαλύπτει και πώς νιώθει ο δημιουργός του. Τα χαϊκού συμπυκνώνουν ευφυΐα και σοφία, που εκφράζονται με λυρική, ή άλλοτε, χιουμοριστική  διάθεση, ενώ συχνά υπάρχει το στοιχείο της έκπληξης. Στα χαϊκού σημαντική θέση έχουν η φύση, οι  εποχές και τα χρώματα, η ομορφιά των λέξεων και των αντιθέσεων.  Ίσως ο πιο επιφανής Έλληνας που έγραψε χαϊκού είναι ο Γιώργος Σεφέρης («Δεκαέξι χαϊκού», Τετρά διο Γυμνασμάτων (1928-1937)) και θεωρείται ο εισηγητής των χαϊκού στην Ελλάδα, είτε λόγω του κύ ρους του, είτε λόγω του ότι θεωρείται πως ήταν πιο επιτυχής στην προσπάθειά του. Δεκαέξι χάικου - Γεώργιος Σεφέρης  Α' Στάξε στη λίμνη  μόνο μια στάλα κρασί  και σβήνει ο ήλιος. Β' Στον κάμπο ούτ' ένα  τετράφυλλο τριφύλλι. Ποιος φταίει απ' τους τρεις; Γ' Στον κήπο του μουσείου  Άδειες καρέκλες  τ' αγάλματα γύρισαν  στ' άλλο μουσείο. Δ' Να 'ναι η φωνή πεθαμένων φίλων μας ή φωνογράφος; Ε' Τα δάχτυλά της  στο θαλασσί μαντίλι  κοίτα: κοράλλια. ΣΤ' Συλλογισμένο  το στήθος της βαρύ  μες στον καθρέφτη. Ζ' Φόρεσα πάλι  τη φυλλωσιά του δέντρου κι εσύ βελάζεις. Η' Νύχτα, ο αγέρας  ο χωρισμός απλώνει και κυματίζει. Θ' Νέα μοίρα  Γυμνή γυναίκα  το ρόδι που έσπασε  ήταν γεμάτο αστέρια. Ι' Τώρα σηκώνω  μια νεκρή πεταλούδα χωρίς φτιασίδι. ΙΑ' Πού να μαζεύεις  τα χίλια κομματάκια  του κάθε ανθρώπου. ΙΒ' Άγονος γραμμή  Το δοιάκι τι έχει;  Η βάρκα γράφει κύκλους  κι ούτε ένας γλάρος! ΙΓ' Άρρωστη Ερινύς Δεν έχει μάτια  τα φίδια που κρατούσε  της τρών' τα χέρια. ΙΔ' Τούτη η κολόνα  έχει μια τρύπα, βλέπεις  την Περσεφόνη; ΙΕ' Βουλιάζει ο κόσμος κρατήσου, θα σ' αφήσει  μόνο στον ήλιο. ΙΣΤ' Γράφεις το μελάνι λιγόστεψε η θάλασσα πληθαίνει.

Το χαϊκού είναι ουσιαστικά κάτι παραπάνω από ένα απλό ποίημα είναι περισσότερο  μια πνευματική άσκηση: ομορφιά ίσοναφαίρεση, λιτότητα, γαλήνη, περισυλλογή.  Γι αυτό κι η φόρμα του είναι τόσο κλειστή και παραδοσιακή. Έχει το χαρακτηριστικό  ενός ευχάριστου ξαφνιάσματος για κάτι οικείο και καθημερινό, που λέγεται ήρεμα και ευ γενικά, αγγίζοντας τα πράγματα στην ουσία τους. Μία πνευματική πορεία πρακτικής  άσκησης στην καθημερινή ζωή. Και επειδή στους ποιητές των χαϊκού υπάρχει η συνείδη ση ότι η ζωή είναι πάνω από τις λέξεις, τα λόγια είναι ελάχιστα, αφήνοντας τον αναγνώστη  να «συμπληρώσει» αυτή την γεύση του αιώνιου. Έτσι γίνεται προσπάθεια να συλληφθεί  η στιγμή και να περάσει στο απυρόβλητο του χρόνου. Κάντε τη δική σας προσπάθεια να κρατήσετε τη στιγμή και γράψτε τα δικά σας χαϊ κού, αντλώντας έμπνευση από μια θεματική ενότητα της Γλώσσας ή από ένα κείμε νο της Λογοτεχνίας, από μια εικόνα στον δρόμο ή στο πάρκο, από την εναλλαγή των  εποχών, το πέρασμα του χρόνου.  Αποκαλύψτε εικόνες και συναισθήματα! ΑΦΗΓΗΣΗ

ΑΦΗΓΗΣΗ

• 
  
• 
  
• 
  
• 
  
• Γράφουμε τη φανταστική αυτοβιογραφία μας σε 1-2 σελίδες. (Αν περιέχει και αληθινές πληροφορίες ανάμεικτες με τις ψεύτικες δεν βλάπτει).

Έχουμε γίνει ογδόντα πέντε χρόνων και θυμόμαστε όλα ή κάποια από τα παρακάτω:

(α) το ωραιότερο ταξίδι μας

(β) το καλύτερο παιχνίδι ή κόσμημα που μας δώρισαν

(γ) πόσο ξύλο έχουμε φάει ή έχουμε δώσει

(δ) ποια ένεση είχε πονέσει, ποιο σιρόπι ήταν το πιο σιχαμερό κ.λπ.

(ε) το πιο όμορφο δώρο που κάναμε και σε ποιον

(στ) το νοστιμότερο γεύμα ή δείπνο

(ζ) το πιο αστείο περιστατικό

(η) το καλύτερο χορευτικό φοιτητικό πάρτι

(θ) πότε και πώς γίναμε μούσκεμα στη βροχή

(ι) πότε, πώς και γιατί μεθύσαμε μια φορά.

ΠΗΓΗ: Μίμης Σουλιώτης (2012) , "Δημιουργική Γραφή"

• Καταγράψτε τουλάχιστον δέκα αρχικές φράσεις από διηγήματα που δεν έχετε διαβάσει. Στη συνέχεια, χωρίς να διαβάσετε παρακάτω, γράψτε σε διακόσιες λέξεις τη συνέχεια της αφήγησης, για κάθε μία από τις φράσεις που καταγράψατε.

• Γράψτε μια ιστορία από την αφηγηματική σκοπιά ενός εφήβου. Το θέμα μπορεί να είναι ένα ραντεβού ή ένα βράδυ με φίλους. Χρησιμοποιήστε ενεστώτα χρόνο, καθαρή γλώσσα, περιγράψτε με ακρίβεια μικρές λεπτομέρειες και βάλτε σλανγκ στους διαλόγους. Το σκηνικό θα μπορούσε να είναι ένα πάρκο στα προάστεια μιας πόλης. Ξεκινήστε την ιστορία μερικά λεπτά αφότου κάτι δραματικό έχει συμβεί εκεί (π.χ.  ένας καβγάς ή μια σύλληψη εγκληματία. Σε 500 λέξεις).

• Δημιουργήστε έναν ήρωα με τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας ενός προσώπου που αγαπάτε. Τα φυσικά χαρακτηριστικά του, όμως, ν’ ανήκουν σε κάποιον που δεν αγαπάτε.

• Γράψτε για δύο ανθρώπους που βλέπουν ο ένας τον άλλον για πρώτη φορά.

• Επιλέξτε ένα βιβλίο στο ράφι σας και επιλέξτε δύο κεφάλαια τυχαία. Πάρτε την πρώτη γραμμή ενός κεφαλαίου και την τελευταία γραμμή του άλλου κεφαλαίου και γράψτε μια σύντομη ιστορία (όχι περισσότερες από 500 λέξεις) χρησιμοποιώντας αυτά ως βάση για την ιστορία σας.

• Γράψτε μια επιστολή στον εαυτό σας που σας λέει τι πρέπει να βελτιώσετε τους επόμενους 6 μήνες.

• Γράψτε κάτι εμπνευσμένο από ένα πρόσφατο όνειρο που είχατε.

• Φανταστείτε ότι είστε σκιά κάποιου για μια μέρα.

• Τι θα γινόταν αν ο καθρέφτης άρχιζε να μιλάει σε σας;

ΠΟΙΗΣΗ

• 7x7x7: Βρείτε το έβδομο βιβλίο από ένα ράφι της βιβλιοθήκης σας. Ανοίξτε το στη σελίδα επτά. Βρείτε την έβδομη πρόταση της σελίδας. Γράψτε ένα επτάστιχο ποίημα που ξεκινά με την πρόταση αυτή.

• Παρήχηση: Γράψτε ένα ποίημα στο οποίο όλες οι λέξεις σε κάθε στίχο ξεκινούν με το ίδιο γράμμα.

• Τρέπουμε σε πεζό λόγο την ακόλουθη ποιητική βιογραφία του Καβάφη, ενσφηνώνοντας τους χαρακτηρισμούς του ποιήματος στο δικό μας κείμενο (π.χ. «Ζούσε στην πόλη όπου γεννήθηκε.  Μια πόλη άχαρη, που τον πλάκωνε. …»):

 ...δεν έχει πλοίο για σε, δεν έχει οδό.
                          K. KABAΦH H πόλις

νταλγκαδιασμένος και βαρύς 
γυρνάει τα στενορρύμια
της πολιτείας της άχαρης
που τρώει τα σωθικά του

σ' αυτήν εδώ γεννήθηκε
σ' αυτή θε ν' αποθάνη
εδώ πίκρες τον πότισαν κρουνηδόν

εδώ τον βασανίσαν
μόνος του
πίστεψε - φορές -
πως τη χαράν ευρήκε σπανίως

κάποτε θέλησε κι' αυτός
κάπου μακρυά να φύγη
μα εκατέβη στο γιαλό
και δεν είχε καράβι

[Νίκος Εγγονόπουλος, «Σύντομος Βιογραφία του Ποιητού Kωνσταντίνου Kαβάφη (και του καθενός μας – άλλωστε)»]

ΔΕΣ:http://archeia.moec.gov.cy/sm/301/dimiourgiki_grafi.pdf
(ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΤΗΣ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΗΣ ΓΡΑΦΗΣ ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΤΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ)

ΠΗΓΗ ΕΙΚΟΝΑΣ :https://www.infokids.gr/praktikes-askiseis-dimioyrgikis-gra/

ΕΝΑ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ
ΠΗΓΗ :https://www.slideshare.net/ssuser193cb5/ss-61591041

Μίλτου Σαχτούρη Ο Ελεγκτής,

 Ασκήσεις δημιουργικής γραφής

1. .
2. 1. Να ζωγραφίσετε το χώρο όπου διαδραματίζεται η ιστορία του ποιήματος ή μία εικόνα από την ιστορία αυτή. 
3. 2. Για να βρει ο άνθρωπος τη «χαρά στον
4. άλλο δρόμο» τι πρέπει να κάνει;
5. 
   
6.  Γράψτε τις σκέψεις σας σε μια σελίδα ημερολογίου.
7. 
   
8.  Αγαπημένο μου ημερολόγιο 
9. Ο άνθρωποςείναι περίεργο πλάσμα. Δεν ησυχάζει ποτέ… αναζητά τη χαρά και την απόλαυση σε όλη του τη ζωή. 
10. Το θέμα είναι «φτάνει την ευτυχία;Παλεύει για τη χαρά;».
11.  Η ζωή είναι ένας δρόμος γεμάτος με όνειρα, αγάπη αλλά και απογοητεύσεις, λύπες. Την ζεις τη ζωή ή απλά περνούν οι μέρες; Στην νεανική ηλικία ένας έφηβος δεν μπορεί να σκεφτεί πέρα από την καθημερινότητα και τα υλικά αγαθά.
12.  Η χαρά γι’ αυτόν βρίσκεται σε ανούσια και κενά πράγματα. Με τα χρόνια όμως θα ωριμάσει, θα συλλογιστεί και θα καταλάβει ποια είναι τα αληθινά πράγματα που διαρκούνστη ζωή. Θα αναζητήσει τη χαρά σ’ άλλο δρόμο, σ’ άλλες αξίες και άλλα «πιστεύω». Θα κάνει λάθη, σφάλματα, θα πέσει, θα ξανασηκωθεί, αλλά θα καταλάβει πως δεν έχει σημασία τίποτα άλλο… παρά το σήμερα. Το αύριο δεν ξέρεις τι θα σου επιφυλάξει. Γι’ αυτό πρέπει να πιάσεις τη ζωή από τα μαλλιά και απλώς να ζήσεις, να ζήσεις, να ζήσεις… 
13. Μελίνα, Παναγιώτης
14. 
    
15.  Αγαπητό μου ημερολόγιο
16. 
    
17.  Είναι δύσκολο να βρεις τη χαρά και την ευτυχία στη ζωή όσο υπάρχει ο πόλεμος, η κακία, η διαφθορά και το συμφέρον. Για να μπορέσει ο άνθρωπος να είναι χαρούμενος θα πρέπει να υπάρχει στη ζωή του ειρήνη, υγεία, αγάπη και καλοσύνη. Ο άνθρωποςδεν πρέπει ν’ αγαπάει μόνο τον εαυτό του, αλλά να ενδιαφέρεται για τον συνάνθρωπότου και να τον βοηθάει στην ανάγκη του. Κυριακή, Στέλλα
18. 
    
19.  3. Να γράψετε δικούς σας στίχους σε μορφή λιμερίκ και χαϊκού, 
20. αρχίζοντας «εγώ πρέπει…».
21.  Αν σας βολεύει χρησιμοποιήστε ως θέμα την κατάσταση στη δική μας εποχή.
22.  
23. α) Τα λιμερίκια είναι η ελληνική απόδοση του αγγλικού limericks, λίμερικ. 
24. Είναι πεντάστιχα ποιήματα, με ομοιοκαταληξία ΑΑΒΒΑ, με σατιρικό θέμα –είναι μια άσκηση στην σαχλαμάρα, αλλά έχει γούστο.
25.  
26. Μια κοπέλα απ’ την Ερζερούμ
27.  Ρώταγε τους Γερμανούς:
28. Βαρούμ είστε τόσο σκυθρωποί
29. μόνο δουλειά και προκοπή; 
30. Απάντησαν:τι άλλο να χαρούμ’; 
31. Λιμερίκι του Νίκου Δήμου 
32. 
    
33. β) Το χαϊκού είναι ποίημα με συνολικά 17 συλλαβές, οι οποίες τοποθετούνται σε τρεις στίχους. Αποτελεί την πιο σύντομη μορφή ποίησης στον κόσμο. 
34. 
    
35. Πού να μαζεύεις
36.  τα χίλια κομματάκια 
37. του κάθε ανθρώπου. 
38. Χαϊκού Γ.Σεφέρη 
39. Γράφεις
40. το μελάνι λιγόστεψε
41.  η θάλασσα πληθαίνει.
42.  Χαϊκού Γ.Σεφέρη 
43. 
    
44. γ) Γράψτε δικό σας ποίημα, κρατώντας 3-4 λέξεις από τον «Ελεγκτή»
45.  Λιμερίκι 
46. Εγώ πρέπει να πετώ
47.  για να σωθώ
48.  Μπαχάμες και Καραϊβική
49.  να τριγυρνώεδώ κι εκεί 
50. σαν πουλί στο δειλινό.
51.  Χαϊκού
52.  Ειρήνη και αγάπη 
53. στο μπαξέ μου πολλή 
54. πάρε όση θες.
55.  Χριστίνα 
56. Λιμερίκι
57.  Γεμάτος αίμα ο ουρανός
58.  μαύρος και σκοτεινός 
59. Τ’ αστέρια πρέπει ν’ ανάψουν
60.  κι όλα με μιας να ξαναφτιάξουν
61.  Εγώ ο τόσο δα μικρός 
62. 
    
63. Χαϊκού 
64. Με μεγάλη προσπάθεια
65.  πρέπει ν’ ανάψουν
66.  τ’ αστέρια 
67. Λένα, Ελισάβετ
68. 4. Ποίημα με λέξεις από τον «Ελεγκτή»
69.  Εγώ πρέπει να νικήσω τους φόβους μου 
70. Να νικήσω τις σκιές μου
71.  Πρέπει να τρέξω γρήγορα 
72. Πρέπει να σε προλάβω 
73. Στάσου μη φεύγεις… 
74. Άσε με για τελευταία φορά Να σου χαρίσω το σ’ αγαπώ μου…
75.  Ζωή, Ιωάννα

ΠΗΓΗ :http://gym-peir-spartis.lak.sch.gr/oldsite/dhmioyrgikh_grafh.htm

Με τη Β΄ Γυμνασίου μελετήσαμε το ίδιο ποίημα, αλλά αυτή τη φορά για τη συγγραφή του σύντομου παραμυθιού οι μαθητές/τριες δούλεψαν μέσα στη τάξη ανά ομάδες. Ακολουθούν τα παραμύθια που έγραψαν οι ομάδες ... >>>>>

Η νεράιδα του δάσους 

της
Β΄ Γυμνασίου του Πειραματικού
 Γυμνασίου Σπάρτης.

Παραμύθι με αφορμή το ποίημα του Μ. Γκανά «Στα καμένα»

Η ομάδα «Νίκοσ Καββαδίασ» έγραψε:

 Μια θλιόλουςτθ θμζρα, μια φορά κι ζναν καιρό, τα παιδιά ζπαιηαν ξζνοιαςτα ςτο δάςοσ. Ξαφνικά αντίκριςαν μπροςτά τουσ μια καλφβα. Αποφάςιςαν, λοιπόν, να μποφνε μζςα και άρχιςαν να εξερευνοφν τθν καλφβα. Μπικανε ςε ζνα δωμάτιο, ςτο οποίο ολόγυρα υπιρχαν αναμμζνα κεριά και ςτο κζντρο μια αναμμζνθ τθλεόραςθ. Η τθλεόραςθ τουσ είχε απορροφιςει τόςο, που δεν είδαν τθ φωτιά που ξζςπαςε από τα αναμμζνα κεράκια. Δυςτυχϊσ, θ φωτιά προχϊρθςε ςτο δάςοσ και μόνο τότε κατάλαβαν τι κακό είχε ςυμβεί. Άρχιςαν τότε να τρζχουν πανικόβλθτοι και όταν βγικαν ζξω από τθν καλφβα αντίκριςαν ζνα μιςοκαμζνο δάςοσ και τθ φωτιά να εξαπλϊνεται. Ξαφνικά μια λάμψθ εμφανίςτθκε μπροςτά τουσ κι από εκεί ξεπρόβαλε μα νεράιδα , που γζμιςε τα παιδιά ελπίδεσ. Ευτυχϊσ θ νεράιδα ζςβθςε τθ φωτιά και φςτερα τουσ ζμακε να αγαποφν και να ςζβονται τθ φφςθ. Τα παιδιά κατάφεραν να ξεχωρίηουν τθ ηωι από τθν εικονικι πραγματικότθτα και ζηθςαν αυτοί καλά κι εμείσ καλφτερα!

 Η ομάδα «Σςε Γκεβάρα» ζγραψε:

 Μια φορά κι ζναν καιρό υπιρχε ζνα όμορφο δάςοσ, όπου ηοφςαν χαροφμενα πολλά ηϊα. Πμωσ, ξαφνικά εμφανίςτθκε ζνα παράξενο χταπόδι. Σε κάκε του πόδι κρατοφςε κι ζνα τθλεοπτικό κανάλι, εγκλϊβιηε τουσ ανκρϊπουσ και τουσ αποςποφςε από τθν πραγματικότθτα. Ζτςι, όταν ςτο δάςοσ ξζςπαςε μια μεγάλθ φωτιά και όλα κάθκαν, οι άνκρωποι δεν κατάλαβαν τίποτα. Μα τότε εμφανίςτθκε ξαφνικά μια καλι νεράιδα των δαςϊν και φϊναξε όλα τα παιδιά και τουσ νζουσ που είχαν όνειρα κι ελπίδεσ, τουσ ζμακε να αγαπάνε τθ φφςθ και να ηοφνε απλά, προςτατεφοντάσ τθν, Ζτςι όλοι μαηί δοφλεψαν ςκλθρά, για να αναδαςϊςουν το λιβάδι και με το μαγικό άγγιγμα τθσ νεράιδασ αυτό ζγινε όπωσ πριν και τρεισ φορζσ καλφτερο. Ζτςι, ηιςανε αυτοί καλά κι εμείσ καλφτερα! Πςο για το χταπόδι, δεν εμφανίςτθκε ξανά, γιατί δεν μποροφςε να νικιςει τθν αγάπθ που είχαν ςτθν καρδιά τουσ τα παιδιά!

 Η ομάδα «Νίκοσ Εγγονόπουλοσ» ζγραψε:

 Μια φορά κι ζναν καιρό ςϋ ζναν κόςμο μαγικό, μια όμορφθ νεράιδα περιπλανιόταν ςτο δάςοσ που βριςκόταν ςτισ εκβολζσ του ποταμοφ «Ονείρου». Ξαφνικά, αντίκριςε μια κακιά μάγιςςα, με ζντονα γαλανά μάτια, θ οποία πάντα τθ ηιλευε για τθν ομορφιά τθσ και βρικε πωσ τότε ιταν θ κατάλλθλθ ςτιγμι, για να τθν εκδικθκεί. Από ζνα μικρό κουτί που κρατοφςε θ μάγιςςα ζβγαλε ζνα μικρό κουτί από όπου ξεπιδθςαν κόκκινεσ φλόγεσ που περικφκλωςαν τθ νεράιδα και κόντευαν να κάψουν ολόκλθρο το δάςοσ. Δυο παιδάκια που είχαν πάει εκεί εκδρομι με τθν οικογζνειά τουσ ζτρεξαν για να τθ βοθκιςουν. Μόλισ φτάνουν τθ βλζπουν να είναι ςτο ζλεοσ τθσ κακιάσ μάγιςςασ και καταφζρνουν να τθ ςϊςουν με τθ δφναμθ τθσ αγάπθσ. Από τότε, με τθ βοικεια τθσ νεράιδασ, τα παιδιά ξεκίνθςαν ζνα παγκόςμιο κίνθμα για τθ ςωτθρία του πλανιτθ. Ζτςι με ςυντονιςμζνεσ δράςεισ κατάφεραν και τον επανζφεραν ςτθν αρχικι του κατάςταςθ. Και ηιςανε αυτοί καλά κι εμείσ καλφτερα…

 Η ομάδα «Γιάννησ Ρίτςοσ» ζγραψε:

Μια φορά κι ζνα καιρό ιταν ζνα πανζμορφο δάςοσ γεμάτο πραςινάδα. Οι άνκρωποι το αγαποφςαν και το φρόντιηαν. Μια θλιόλουςτθ θμζρα εμφανίςτθκε μια κακιά μάγιςςα που κρατοφςε μια τθλεόραςθ κι ζκανε μάγια ςτουσ ανκρϊπουσ. Οι άνκρωποι άρχιςαν να βλζπουν τθλεόραςθ μζρα-νφχτα και παραμζλθςαν το δάςοσ. Μια μζρα, ζνασ τουρίςτασ πζταξε απρόςεκτοσ ζνα τςιγάρο ςτο δάςοσ, με αποτζλεςμα να πιάςει φωτιά. Το δάςοσ κάθκε ολοςχερϊσ, αλλά οι άνκρωποι δεν ζκαναν τίποτε γιϋ αυτό. Ζνα πρωινό μια νεράιδα κατζβθκε ςτθ γθ αποφαςιςμζνθ να βοθκιςει ςε όλθ αυτιν τθν κατάςταςθ. Με το μαγικό τθσ ραβδί μάηεψε μερικοφσ ανκρϊπουσ και τουσ ζπειςε να ςταματιςουν να βλζπουν τθλεόραςθ. Οι άνκρωποι αποφάςιςαν να βγουν από τα ςπίτια τουσ και να κάνουν αναδάςωςθ. Ζτςι τα παιδιά άρχιςαν να παίηουν ανζμελα ςτο δάςοσ. Κι ζηθςαν αυτοί καλά κι εμείσ καλφτερα!

   Για τους Ινδιάνους    

            Στα Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας, σύμφωνα με το πρόγραμμα Σπουδών του "Νέου Σχολείου", επεξεργαστήκαμε κείμενα για την ενότητα "Φυσικό και κοινωνικό περιβάλλον". Ένα από αυτά ήταν και η επιστολή του Ινδιάνου Σηάτλ στον Πρόεδρο των Η.Π.Α.  με τίτλο "Ένα παλιό μήνυμα για το σύγχρονο κόσμο".

 

Μεγαλούπολη -  Ινδιάνικο χωριό

(Εύη Αθανασοπούλου, Α1)

Από το κείμενο "Ένα παλιό μήνυμα για το σύγχρονο κόσμο" εμπνεύστηκε και η Δανάη Καρβούνη (Α1), που έγραψε το παρακάτω ποίημα:  

                                                                  

       Να ΄μασταν όλοι σαν κι αυτούς,

άνθρωποι-φύση ένα,

μαζί ν΄ αγωνιζόμαστε

όλοι για τον καθένα.

Όμως μια και δεν έγινε,

και βλέπω δε θα γίνει,

πρέπει να κάνουμε παιδιά

ό,τι μας έχει μείνει,

ώστε να χτίσουμε μαζί

ένα καλύτερο παρόν

και, πάνω απ΄ όλα, μέλλον!

Να 'μασταν όλοι σαν κι αυτούς

άνθρωποι-φύση ένα,

μαζί ν΄ αγωνιζόμαστε

όλοι για τον...  κανένα.

Να 'μασταν όλοι σαν κι αυτούς

τους Ινδιάνους ...τους σοφούς!

                        Δανάη Καρβούνη (Α1)

                                                                                              

"Το μαύρο κύμα"

Μετά τη μελέτη αποσπάσματος (από βιβλίο του Λουίς Σεπούλβεδα)  με τίτλο "Το μαύρο κύμα", όπου περιγράφεται η εναγώνια προσπάθεια ενός γλάρου, της Κενγκά, να ξεφύγει από μια πετρελαιοκηλίδα, ζητήθηκε από τους μαθητές να συνεχίσουν την ιστορία από το σημείο όπου η Κενγκά, προσπαθεί να μιμηθεί τον Ίκαρο με την ελπίδα να λιώσει ο ήλιος το πετρέλαιο που έχει εμποτίσει τις φτερούγες της. Ο τίτλος της εργασίας που ανατέθηκε να συγγράψουν  οι μαθητές ήταν "Ο ήλιος βλέπει την Κενγκά να πλησιάζει. Τι σκέφτεται, άραγε;"

Ενδεικτικά παρατίθεται το κείμενο της μαθήτριας του Α2 Γεωργίας Μηλιάκου >>>>>

"Η Κενγκά κατευθύνεται προς τον ήλιο" της Κρικέλλα Αγγελικής, Α2

Για να διαβάσετε περισσότερα ποιήματα μαθητών/τριών και να δείτε εργασίες τους στο πλαίσιο του νέου προγράμματος σπουδών, πατήστε ΕΔΩ

ΔΕΣ ΚΑΙ :Από την εικόνα στον λόγο Οι εικαστικές τέχνες ως αφορμή για δημιουργική γραφή
http://users.sch.gr/achrono/wordpress/wp-content/uploads/2015/09/From-picture-to-word.pdf

Δημιουργική Γραφή: 100 ασκήσεις για να τελειώσετε το γράψιμο

ΠΗΓΗ :https://www.presspublica.gr/dimioyrgiki-grafi-100-askiseis-gia-na-teleiosete-to-grapsimo/

Του Δημήτρη Μαύρου

Έχουμε γεμίσει με εργαστήρια δημιουργικής γραφής. Κάθε γνωστός ή άγνωστος πεζογράφος ή ποιητής αποφασίζει ότι μπορεί να φτιάξει ένα τέτοιο εργαστήρι προσφέροντας κάτι παραπάνω ή διαφορετικό από όλους τους προηγούμενους.

Η πεζογραφία, η ποίηση και κάθε άλλη μορφή τέχνης δεν έχουν κάποιο μυστικό κλειδί το οποίο να μπορεί να μας προσφέρει ένας κλειδαράς-τεχνίτης για 100-200-300 ευρώ εντός 10 τρίωρων συναντήσεων. Αυτό που πληρώνουμε εν τέλει είναι η γνώμη του και μόνον. Από εκεί και έπειτα παίρνουμε εμείς τη σκυτάλη. Εμείς αποφασίζουμε τι θα κάνουμε με αυτή τη γνώμη και ό,τι άλλο αποκομίσαμε.

Παρακάτω θα βρείτε 100 ασκήσεις-αφορμές. Ο στόχος τους δεν είναι πάντοτε ο ίδιος. Άλλες φορές λειτουργούν απλώς ως μία αφορμή ή ιδέα γύρω από την οποία μπορείτε να γράψετε, ενώ συνήθως είναι ασκήσεις που αποσκοπούν στην όξυνση συγκεκριμένων πτυχών της γραφής.

Ακούμε εργαστήρι δημιουργικής γραφής και σκεφτόμαστε ότι θα μάθουμε πώς να αρχίζουμε να γράφουμε. Δεν υπάρχει, όμως, πιο εύκολο πράγμα από το να αρχίσει κανείς ένα γραπτό. Το ζητούμενο είναι να το ολοκληρώσει.

Πεζογραφία:

1. Οι πέντε θεμελιώδεις ερωτήσεις: ποιος, τι, πού, πότε, γιατί. 
2. Είτε καλύπτετε τους βασικούς άξονες μίας υπάρχουσας σε εμβρυικό στάδιο ιδέας είτε προσπαθείτε να βρείτε αυτήν ακριβώς την ιδέα, μπορείτε πάντα να γράψετε ελεύθερα αυτές τις 5 ερωτήσεις. 
3. Π.χ. Ποιος τρύπωσε έξω από το παράθυρο; 
4. Τι κουβαλούσε; 
5. Πού πήγαινε μες στη νύχτα; 
6. Αφότου απαντήσετε σε τέτοια ερωτήματα, μπορείτε ν’ αποφασίσετε κατά πόσο αρκούν ως πρώτο υλικό για μία ιστορία ή όχι. 
7. Μπορεί, και αυτό είναι το πιθανότερο, μέσα από πολλαπλές πεντάδες ερωτημάτων να βρείτε μία ιστορία συνθέτοντας τις λεπτομέρειες διαφόρων ερωτοαπαντήσεων.
8. Γράμμα σε ένα νεώτερο εαυτό σας.
9.  Συχνά δεν αναλογιζόμαστε σε επαρκή βαθμό τα βιώματά μας. Είναι, όμως, αναγκαίο να μην τα αφήνουμε ακατέργαστα, εάν θέλουμε να τα εντάξουμε σε ένα λογοτεχνικό κείμενο. 
10. Γράφοντας και εξηγώντας πράγματα για εσάς σε εσάς σαν να ήσασταν ξένοι, αναγκάζεστε αφενός να τα αρθρώσετε με λέξεις αφετέρου αποκτάτε μία καλύτερη ιδέα για αυτά.
11. Όλοι μας έχουμε εμπειρίες ή προδιαθέσεις/ενασχολήσεις που μας διαφοροποιούν από τους υπόλοιπους ανθρώπους. 
12. Παράλληλα, ως λογοτέχνες οφείλει ο λόγος μας να είναι ακριβής. 
13. Και η ακρίβεια είναι προϊόν της γνώσης. Τουτέστιν, ένας λογοτέχνης που γεννήθηκε π.χ. σε ένα αγρόκτημα στη Θεσσαλία θα είναι σε θέση να εισάγει τον αναγνώστη στην αγροτική ζωή καλύτερα από έναν Αθηναίο λογοτέχνη (υποθέτοντας ότι είναι εξίσου καλοί τεχνίτες του λόγου, ακόμα και αν ο τελευταίος έχει διαβάσει πέντε μελέτες σχετικές με την αγροτική ζωή). 
14. Και ο λόγος είναι ότι the devil is in the details.
15.  Γράφουμε λοιπόν μόνον ό,τι έχουμε ζήσει εκτενώς και κατέχουμε απόλυτα; Όχι, αυτό θα ήταν μάλλον βαρετό για τους περισσότερους. 
16. Αλλά αφενός δε βλάπτει να χρησιμοποιήσουμε αυτά που ξέρουμε καλύτερα και αφετέρου προσπαθούμε να συγκεντρώσουμε τις περισσότερες δυνατόν πληροφορίες για το αντικείμενό μας (όπως ο Αθηναίος). Η τρίτη άσκηση, λοιπόν, είναι να κρατήσετε ένα αρχείο σημειώσεων για τα πράγματα που γνωρίζετε καλά. Μεγαλώσατε σε μονογονεϊκή οικογένεια; Είδατε από κοντά πώς είναι μία ασθένεια; Παίζετε χρόνια σκάκι; Υπήρχε κάτι μη συνηθισμένο στον τρόπο ανατροφής σας; Έχετε αδέλφια; Κλπ. Καταγράψτε ό,τι διαθέτετε.
17. Γράψτε κάθε μέρα από μισή έως μία σελίδα αυτόματης γραφής. Αποφύγετε κάθε φραγμό της λογικής. Ανάμεσα στις ασυναρτησίες θα δείτε να εμφανίζονται ωραίες φράσεις.
18. Γράψτε την ιστορία κάποιου που ξέρετε.
19. Έχετε 5 λεπτά για να καταγράψετε δέκα κωμικά/αλλόκοτα ονόματα, αναφέροντας το αντίστοιχο επάγγελμα. Όπως: «Φάνης Μπαμπούλας, νεκροθάφτης». 
20. Απαγορεύεται να σκεφτείτε και αν το κάνετε παρόλα αυτά, κάντε το τουλάχιστον γρήγορα. Δεχτείτε τις πρώτες ιδέες, οι περισσότερες θα είναι έτσι κι αλλιώς άχρηστες.
21. Διαλέξτε ένα από τα ονόματα και περιγράψτε τον χαρακτήρα: 
22. Φυσικά γνωρίσματα (φύλο, ηλικία, οποιαδήποτε ιδιαιτερότητα στην εξωτερική εμφάνιση), κοινωνική κατάσταση (επάγγελμα, γιατί το διάλεξε, βιοτικό επίπεδο, κοινωνική συμπεριφορά), οικογενειακή κατάσταση/διαπροσωπικές σχέσεις (έχει οικογένεια, παιδιά, πολλούς φίλους, αν τους βλέπει, πότε ήταν ερωτευμένος για τελευταία φορά και πώς ακριβώς τελείωσε εκείνη η σχέση, οι σχέσεις του με τους συναδέλφους του), ψυχολογία (πνευματικό επίπεδο, κυρίαρχη εντύπωση, απόμακρος, δυστυχισμένος κλπ.), φιλοδοξία και όνειρα, καταπιεσμένες επιθυμίας, φοβίες, στάση απέναντι στη ζωή.
23. Γράψτε την εσωτερική φωνή, τον εσωτερικό μονόλογο του χαρακτήρα που δημιουργήσατε, στο πρώτο ενικό.
24. Προσποιηθείτε ότι είστε αυτός ο χαρακτήρας για 24 ώρες. 
25. Σημειώστε τις παρατηρήσεις σας και διορθώστε την περιγραφή του χαρακτήρα, εάν το κρίνετε απαραίτητο.
26. Διαλέξτε μία φιγούρα από άρθρο εφημερίδας/σάιτ ειδήσεων και να αναπτύξετε την ιδέα μίας ιστορίας, ξεκινώντας από τον χαρακτήρα και τη βασική του σύγκρουση. Μπορείτε να καθορίσετε τι είναι αυτό που θέλει κι αυτό που κατά βάθος επιθυμεί;
27. Συγκεντρωθείτε για 3 λεπτά σε αυτά που συμβαίνουν έξω από το παράθυρό σας και περιγράψτε ένα χαρακτήρα, μια πράξη ή ένα θέμα που παρατηρήσατε.
28. Καταγράψτε άμεσα έναν διάλογο του οποίου γίνατε μάρτυρας. Ποια είναι η βασική σύγκρουση. Περιγράψτε τους χαρακτήρες.
29. Συνδυάστε τους χαρακτήρες από δύο διαφορετικές ιστορίες σας και γράψτε μία νέα ιστορία, όπου οι δύο αυτοί χαρακτήρες συναντιούνται για πρώτη φορά.
30. Τι θα συνέβαινε αν… κάποιος ξυπνούσε 15 χρόνια αργότερα; … και ανακάλυπτε ότι… κανείς δεν τον θυμάται/είναι γυναίκα/τον κυνηγούν ως δολοφόνο/είναι ζωντανός σ’ ένα φέρετρο/η κοπέλα που αγαπάει έχει στο μεταξύ παντρευτεί άλλον και έχει παιδιά; 
31. Παίξτε αυτό το παιχνίδι με τον εαυτό σας. Βρείτε το νήμα της ιστορίας που σας ιντριγκάρει περισσότερο και αναπτύξτε το. 
32. Μπορείτε να το κάνετε υπό τη μορφή δενδροδιαγράμματος σε ένα χαρτί.
33.  Τι θα συνέβαινε αν α/β/γ και ανακάλυπτε ότι α1/α2/α3, β1/β2/β3, γ1/γ2/γ3;
34. Γράψτε μία λέξη στο κέντρο μια λευκής κόλλας χαρτιού. Κλείστε τα μάτια σας – η λέξη θα προκαλέσει, μετά από ένα λεπτό, συνειρμούς.
35.  Έτσι ξεκινάει η πρώτη φάση. Μετά να γράψετε ελεύθερα για 10 λεπτά περίπου. Να επαναλάβετε το ίδιο με ένα διώνυμο εννοιών.
36. Όπως παραπάνω, ξεκινήστε κι εδώ από μία λευκή κόλλα χαρτιού, στο κέντρο της οποίας θα σημειώσετε μία λέξη, γύρω από την οποία θα σχηματίσετε έναν κύκλο. 
37. Ξεκινώντας από τον κύκλο να σχεδιάσετε κλαδιά που θα οδηγήσουν σε διαφορετικές πλευρές του θέματος που αντιστοιχεί στην αρχική λέξη. 
38. Από κάθε κλαδί θα ξεκινήσουν πάλι άλλα κλαδιά, που θα αναγράφουν έννοιες, οι οποίες ανήκουν στο θέμα.
39.  Στην άσκηση αυτή επιτρέπονται μόνον τα ουσιαστικά. Και μια όχι ασήμαντη λεπτομέρεια: οι λέξεις να γραφτούν όλες με κεφαλαία.
40. Γράψτε ελεύθερα, μετρώντας συγχρόνως δυνατά από το 100 ως το 1.
41. Διαλέξτε έναν από τους 10 χαρακτήρες που δημιουργήσατε στην άσκηση 6 και γράψτε 10 κωμικές ή υπερβολικές περιπτώσεις ενός περιβάλλοντος, στο οποίο σε καμία περίπτωση δεν ταιριάζει ο χαρακτήρας. Διαλέξτε ένα από αυτά τα περιβάλλοντα. 
42. Σκεφτείτε ποιος τύπος ανθρώπου θα μπορούσε να αποτελέσει ένα ανυπόφορο βάσανο για το χαρακτήρα που διαλέξατε και να σημειώσετε 10 τέτοιους τύπους που θα μπορούσαν να αντιπαρατεθούν μαζί του. 
43. Διαλέξτε έναν εξ αυτών.
44.  Τέλος, σημειώστε 10 περιπτώσεις του αγώνα που κάνει ενάντια στον εαυτό του. Διαλέξτε μία. Συνδυάστε αυτά τα τρία στοιχεία σε μία ιστορία.
45. Διαλέξτε ένα παραμύθι που σαν παιδιά το φοβόσασταν πολύ ή/και σας γοήτευε ιδιαιτέρως και να το μεταφέρετε στη δική σας πραγματικότητα. Ξεκινήστε κάνοντας μία σύνοψη του πρωτοτύπου όπως το θυμάστε, συγκεντρώνοντας την προσοχή σας στο κεντρικό συναίσθημα που θυμάστε ότι είχατε ως παιδιά. Στη συνέχει γράψτε μία πιθανή νέα εκδοχή.
46. Ξαναγράψτε ένα πολύ γνωστό σας παραμύθι αντιστρέφοντας τους ρόλους του πρωταγωνιστή και του ανταγωνιστή
47. Σκεφτείτε τον πιο εκκωφαντικό ήχο που μπορείτε να φανταστείτε και βάλτε το χαρακτήρα σας να τον ακούει για πρώτη φορά στην αρχή της ιστορίας.
48. Βάλτε το χαρακτήρα σας να δειπνεί σ’ ένα εστιατόριο με κλειστά φώτα όπου το προσωπικό είναι τυφλό και περιγράψτε σε μία σελίδα πώς είναι το τραπεζομάντηλο, τα ρούχα, το χέρι του ανθρώπου που δειπνεί μαζί του, ο ήχος των πιάτων, ποτηριών, η αίσθηση ότι κανείς δεν μπορεί να τον δει.
49. Γράψτε μία ιστορία εξ ολοκλήρου σε μορφή διαλόγου, αφήνοντας όμως ανείπωτη την πλευρά του ενός ομιλητή (αφαιρώντας την). 
50. Βεβαιωθείτε ότι ο αναγνώστης μπορεί να φανταστεί την παραλειπόμενη πλευρά.
51. Περιγράψτε δύο χαρακτήρες που συζητούν χωρίς λέξεις, μόνο με χειρονομίες. Προσπαθήστε να δείτε πόσο μπορείτε να κρατήσετε ζωντανή τη συζήτηση, τελειώστε την όμως με τον ένα ομιλητή να λέει μια λέξη και τον άλλο να την επαναλαμβάνει. 
52. Στόχος είναι η τελική λέξη να νοηματοδοτεί την υπόλοιπη συζήτηση, έστω και αφαιρετικά.
53. Σ’ ένα δημόσιο χώρο από τις τελευταίες σας διακοπές, βάλτε δύο χαρακτήρες να τσακώνονται και προς το τέλος της διαφωνίας να γίνεται σαφές ότι στην πραγματικότητα τσακώνονται για κάτι άλλο.
54. Συνθέστε μία σκηνή, η οποία ν’ αποτελείται κυρίως από διάλογο μεταξύ ενός παιδιού κι ενός ξένου. Στόχος είναι να δειχθεί ότι το παιδί είναι απίστευτα χαριτωμένο χωρίς να υποπέσετε σε συναισθηματισμούς.
55. Βάλτε δύο χαρακτήρες να συζητούν χρησιμοποιώντας μόνον μία λέξη, δίνοντας έμφαση και προσφέροντας τα περικείμενα, ώστε κάθε φορά η λέξη να προσλαμβάνει και διαφορετικό νόημα. Κατ’ εξοχήν παράδειγμα αυτού είναι ο μονολεκτικός διάλογος στη σειρά «The Wire», βλ. ΥοuTube
56. Διαλέξτε ένα αντικείμενο που σας φαίνεται απαίσιο και δημιουργήστε ένα χαρακτήρα που το βρίσκει όμορφο. 
57. Βάλτε τον να το περιγράφει με τρόπο που να πείθει τον αναγνώστη ότι είναι όμορφο. 
58. Τώρα, γράψτε μία δεύτερη εκδοχή όπου πείθετε τον αναγνώστη (μέσω της περιγραφής του αντικειμένου και μόνον) ότι ο χαρακτήρας είναι ψυχικά ασταθής.
59. Διαλέξτε ένα αγαπημένο έργο τέχνης. Φανταστείτε ένα σαλόνι εμπνευσμένο από αυτό το στυλ τέχνης. Έπειτα, δείξτε τον ίδιο χώρο αφότου ένα παντρεμένο ζευγάρι έχει κάνει το χειρότερο καυγά του.
60. Επιλέξτε ένα απλό αντικείμενο και γράψτε μία σκηνή που κάνει τον αναγνώστη να κλαίει όταν βλέπει το αντικείμενο. Εναλλακτικά, βάλτε τον χαρακτήρα να κλαίει βλέποντάς το χωρίς εμφανή λόγο και συνθέστε μία σκηνή που να δείχνει γιατί αυτό το αντικείμενο του φέρνει τέτοια συναισθήματα.
61. Γράψτε μία ολόκληρη σελίδα περιγράφοντας τα ακριβή σας συναισθήματα όταν ήρθατε αντιμέτωποι με ένα ευτυχές ή καταστροφικό γεγονός στη ζωή σας.
62. Έπειτα, συμπυκνώστε αυτή τη σελίδα σε μία συγκλονιστική φράση (βλ. For sale: Baby shoes, never worn).
63. Γράψτε μία σκηνή όπου ο χαρακτήρας διακατέχεται από δύο αντιθετικά συναισθήματα ταυτόχρονα. Π.χ. μαθαίνει το θάνατο του πατέρα του και νοιώθει τόσο ικανοποίηση όσο και πόνο.
64. Συνθέστε μία σκηνή όπου ο χαρακτήρας αρχίζει ευρισκόμενος σε μία συναισθηματική κατάσταση και μέσω των σκέψεών του περνάει σε ένα εντελώς διαφορετικό συναίσθημα.
65. 
    
66. Δημιουργήστε έναν δευτερεύοντα χαρακτήρα βασισμένο σε κάποιον που αντιπαθείτε. Έπειτα, βάλτε τον κύριο χαρακτήρα να τον συναντά και να αισθάνεται συμπάθεια και κατανόηση για εκείνον και τα ελαττώματά του.
67. Χρησιμοποιήστε έναν ιδιόρρυθμο χαρακτήρα ως αφηγητή μίας ιστορίας γραμμένης σε μία παράξενη φόρμα: χαρτί οδηγιών, ενημέρωση κίνησης στους δρόμους, ανταλλαγή email, δελτίο καιρού, μήνυμα κινητού κ.α.
68. Βάλτε ένα χαρακτήρα που έχει αποστηθίσει κάτι (στάσεις Κάμα Σούτρα, το βιβλίο της Αποκάλυψης κλπ.) να το απαγγέλλει ενώ κάνει κάτι εντελώς άσχετο και αταίριαστο.
69.  Π.χ. Κάποιος που απαγγέλλει Όμηρο στο ντουζ, Αποκάλυψη στο σεξ, διαφημιστικά συνθήματα στο σούπερ μάρκετ.
70. Γράψτε μία παράγραφο όπου ο χαρακτήρας κάνει μία απλή πράξη (π.χ. ανάβει το φως) και κάντε τον αναγνώστη να αναρωτηθεί πόσο παράξενη είναι αυτή ενέργεια.
71. Περιγράψτε ένα χαρακτήρα καθώς περπατάει σ’ ένα χωράφι/πεζοδρόμιο/πάρκινγκ κ.ο.κ. Ο αναγνώστης θα πρέπει να μπορεί να καταλάβει πολλά γι’ αυτόν απλώς από τον τρόπο που βαδίζει.
72. Γράψτε μία σκηνή σε πρωτοπρόσωπη αφήγηση ενός χαρακτήρα υπό την επήρεια αλκοόλ/ναρκωτικών. Κάντε το στυλ της πρόζας να ταιριάζει με το φτιαγμένο/ζαλισμένο χαρακτήρα.
73. Περιγράψτε την πρώτη φορά που ένας χαρακτήρας συνειδητοποιεί ότι δεν είναι τόσο έξυπνος όσο νόμιζε.
74. Περιγράψτε σε μία σελίδα μία ώρα από τη ζωή ενός χαρακτήρα, ο οποίος πλέον αδυνατεί να κάνει αυτό που αγαπάει (πιανίστας με σοβαρή αρθρίτιδα, αθλητή στίβου σε αναπηρικό καροτσάκι, συγγραφέας που δεν έχει τι να γράψει).
75. Γράψτε τον διάλογο ενός ζευγαριού, στον οποίο ο ένας παραπονιέται για μία σωματική νόσο, αλλά ο σύντροφός του αρνείται να τον πιστέψει.
76.  Γράψτε το ίδιο για μία ψυχολογική νόσο. Γράψτε το ίδιο και για σωματική και για ψυχική νόσο, όπου όμως ο ίδιος ο ασθενής αρνείται να το πιστέψει. Τέλος, γράψτε το ίδιο όπου ο ένας γνωρίζει ότι ο άλλος πάσχει από υποχονδρία και ως εκ τούτου δεν τον πιστεύει. Πώς του φέρεται; Γράψτε δύο εκδοχές για αυτό, όπου στη μία αποδεικνύεται ότι όντως δεν πάσχει από τη νόσο, ενώ στην άλλη πάσχει (παρότι εξακολουθεί να είναι υποχόνδριος και, άρα, αναξιόπιστος).
77. Γράψτε μία σκηνή όπου ένας ξένος σταματάει τον πρωταγωνιστή της ιστορίας σας επιμένοντας ότι τον γνωρίζει. Περιγράψτε πώς αισθάνεται ο πρωταγωνιστής μετά από αυτή τη συνάντηση.
78. Περιγράψτε ένα μικρό στοιχείο της προσωπικότητας κάποιου που αγαπάτε και κάντε τον αναγνώστη να το αγαπήσει κι αυτός.
79. Συνθέστε μία σκηνή σε δημόσιο αποχωρητήριο όπου αποκαλύπτεται η προσωπικότητα του πρωταγωνιστή. Πιέζει τον αντίχειρά του στον καθρέφτη αφήνοντας το αποτύπωμά του; Γράφει με κραγιόν μία έκκληση για βοήθεια; Μήπως ένα σύνθημα; Αυνανίζεται; Πλένει τα χέρια του; Δεν πλένει τα χέρια του, αλλά φτιάχνει τα μαλλιά του; Κλπ.
80. Συνθέστε μία σκηνή όπου ο χαρακτήρας αντιδρά με εξαιρετικά ασυνήθιστο τρόπο απέναντι σε μία εθνική τραγωδία, όπως ένα τρομοκρατικό χτύπημα ή μια φυσική καταστροφή. Βάλτε τους να ξέρουν πόσο περίεργη είναι η αντίδρασή τους και να την κρύβουν ή να μην έχουν συναίσθηση και να την μοιράζονται με οποιονδήποτε.
81. Σκεφτείτε μία ασθένεια από την οποία πάσχει ή έπασχε ένα γνωστό σας πρόσωπο. Πώς αντιδρά ο πρωταγωνιστής σας μαθαίνοντας ότι ένα κοντινό του πρόσωπο πάσχει από την ίδια ή μια αντίστοιχη νόσο;
82. Βάλτε τον χαρακτήρα σας, που χρειάζεται να λάβει μια απόφαση, να έρχεται αντιμέτωπος με ένα εκπληκτικό συμβάν το οποίο τον βοηθά να καταλήξει στην απόφασή του.
83. Φανταστείτε ότι ο χαρακτήρας σας συναντά για πρώτη φορά τον πανομοιότυπο δίδυμο αδελφό του. Ποια ψυχικά χαρακτηριστικά τους ενώνουν και ποια διαφέρουν λόγω των ατομικών τους εμπειριών;
84. Αν ο χαρακτήρας σας καιγόταν από ένα καυτό τηγάνι, ποια παράξενη αντίδρασή του θα φανέρωνε τα περισσότερα πράγματα για εκείνον. 
85. Γράψτε μία παράγραφο. 

Ποίηση:

1. Ψάξτε ή/και σημειώνετε, καθώς διαβάζετε ποίηση, παρομοιώσεις που σας τραβούν την προσοχή. Συνθέστε μία λίστα μ’ έκταση τουλάχιστον μία σελίδα Α4.
2.  Ξαναδιαβάστε τες και προσπαθήστε να καταλάβετε γιατί τις ξεχωρίσατε. 
3. Τι ήταν αυτό που τις καθιστά εκφραστικάκυρίως ιδιαίτερες. Έπειτα, αφορμώμενοι από το περιβάλλον, τη μνήμη ή/και την φαντασία, προσπαθήστε να συνθέσετε μία δική σας λίστα αξιοποιώντας την «φόρμουλα» που εξάγατε από τις παρομοιώσεις των άλλων.
4.  Μην σας απασχολήσει το πού θα κολλήσει η κάθε παρομοίωση ή κατά πόσο είναι 100% κατανοητή/ακριβής/διαυγής. 
5. Μήνες ή και χρόνια αργότερα θα πιάσετε τον εαυτό σας να αντλεί στίχους από αυτή τη λίστα ακόμη και αν η διατύπωσή τους αλλάξει. Μπορείτε να κάνετε το ίδιο με μεταφορές ή κάποιο άλλο σχήμα λόγου που σας γοητεύει.
6. Όπου βρίσκεστε, προσπαθήστε να κάνετε 5 παρατηρήσεις για κάθε αίσθηση (όραση, ακοή, όσφρηση, αφή, γεύση). Τουτέστιν, 25 προτάσεις. Όσο συχνότερα κάνετε αυτή την άσκηση, τόσο ταχύτερα θα δείτε να ξεφυτρώνουν ανάμεσα στις συνηθισμένες παρατηρήσεις (βλέπω ανθρώπους σε τραπέζια) πιο ασυνήθιστες (βλέπω παιδιά να παίζουν με μία ταλαιπωρημένη μπάλα μέσα στις λάσπες της βροχής).
7. Συνθέστε μία λίστα με 3 στήλες έκτασης τουλάχιστον μίας σελίδας. Στην πρώτη στήλη τοποθετήστε επίθετα, στη δεύτερη απλά ουσιαστικά και στην τρίτη αφηρημένα ουσιαστικά. Π.χ. :

Άδειος          Καρέκλα       Θάνατος

Ελάχιστος    Θάλασσα       Ελπίδα

Φωτεινός      Ήλιος            Θρήνος

Υγρός           Φεγγάρι         Απώλεια

Υπόλευκος    Γη                 Λύπη

Κούφιος        Φυλλωσιά     Αγάπη

Πρώτος         Κορμός         Έρωτας

Γράψτε φράσεις επιλέγοντας μία λέξη από κάθε στήλη. Μπορείτε να αλλάξετε τη σειρά, π.χ.: στη γη της πρώτης απώλειας, ο κούφιος κορμός του θρήνου.

4. Χρησιμοποιήστε μια φόρμα ή πλαίσιο στο γράψιμό σας –κλασσική ή μη: σονέτο, μπαλάντα, σεστίνα, απλό δεκαπεντασύλλαβο, σκέτο ίαμβο ή άλλες πειραματικές μεθόδους. 
5. Στην προσπάθεια ένταξης της σκέψης σας σε ένα μοντέλο, η ίδια η σκέψη αναγκάζεται να μεταμορφωθεί ώστε να χωρέσει.
6.  Γράφοντας ένα σονέτο, φερ’ ειπείν, υποχρεούστε να συμπυκνώσετε σε 14 συνήθως 11σύλλαβους στίχους τη σκέψη ή τις σκέψεις σας, οι οποίες μπορεί να καταλάμβαναν και μία σελίδα εάν δεν υπήρχε κανένας περιορισμός. 
7. Τέτοιοι περιορισμοί μας αναγκάζουν να είμαστε καλύτεροι επιμελητές των κειμένων μας, ενώ παράλληλα φυλακίζοντας τη σκέψη μας, την απελευθερώνουν.
8. Αρχίστε να κρατάτε ονειρολόγιο. Σημειώνετε τα όνειρα μόλις ξυπνήσετε. 
9. Προσέξτε για τυχόν συμβολιστικά μοτίβα που μπορεί να φανούν χρήσιμα στην ποίησή σας ή απλώς ξεδιαλέξτε τυχόν ευφάνταστες εικόνες που πιθανότατα δε θα σκαρφιζόσασταν πίνοντας τον καφέ σας. Εάν διακρίνετε κάποιο μοτίβο, θα σας βοηθήσει να ψάξετε την πηγή του, τη σημασία του και τις τυχόν προεκτάσεις που μπορεί να λάβει.
10. Προτού χρησιμοποιήσετε κάτι μες στο ποίημα, προσπαθήστε να αποκτήσετε τη σφαιρικότερη δυνατόν αντίληψη επ’ αυτού, ώστε να είστε σε θέση να επιλέξετε και τον καλύτερο τρόπο διατύπωσης. Σύμβολα, μύθοι, θρησκείες, παραμύθια, ψυχολογία, ψυχανάλυση είναι τομείς που διαφωτίζουν το πώς μπορεί να χρησιμοποιηθεί μια ονειρική εικόνα ή μοτίβο.
11. Χαρτογραφήστε τα ποιήματά σας, προτού αρχίσετε να τα γράφετε –ιδίως αν ξεπερνούν τη μία σελίδα. Σημειώστε όλες τις σκέψεις γύρω από το ποίημα, λέξεις-φράσεις που θέλετε να συμπεριλάβετε, θέματα, τρόπους ανάπτυξης θεμάτων σε ποιήματα εκτενή ή ποιήματα που αποτελούνται από πολλαπλά μέρη.
12. Γράψτε την πρώτη λέξη που σας έρχεται στο νου. 
13. Και άλλη μία. Και άλλη μία εις το διηνεκές, ώσπου να αισθανθείτε ότι ολοκληρώσατε κάτι. Αποφύγετε όποια λογική αλληλουχία, γράψτε μόνον σύμφωνα με τον ήχο.
14. Αρχίστε ένα ποίημά σας με μία λέξη ή φράση από μια πρόσφατη συζήτηση με κάποιον άλλο ή κάποιου άλλου.
15. Σημειώστε σε ένα χαρτί τι γράφουν οι πινακίδες και είτε αρχίστε ένα ποίημα με μία τέτοια φράση είτε δομήστε το ποίημά σας γύρω από διάφορες φράσεις πινακίδων.
16. Γράψτε για μία μαθηματική έννοια ή χρησιμοποιήστε μία μαθηματική δομή σε ποίημά σας.
17. Γράψτε ένα ποίημα για κάτι που θεωρείται αυτονόητο κομμάτι της καθημερινότητάς μας και δε λογαριάζεται ως ξεχωριστό.
18. Γράψτε ένα ποίημα που δεν ξεπερνά τις 25 λέξεις.
19. Γράψτε ένα ποίημα που δεν ξεπερνά τις 15 λέξεις.
20. Γράψτε ένα ποίημα που δεν ξεπερνά τις 17 συλλαβές (βλ. χαϊκού).
21. Γράψτε ένα ποίημα που αφορά τους αποχαιρετισμούς. Μπορεί να αφορά το «Τα λέμε» που είπατε χθες στο σχόλασμα ή το «Αντίο» σε ένα αγαπημένο πρόσωπο. Ή και τα δύο.
22. Γράψτε μία λίστα εικόνων όπου καιρικά φαινόμενα απεικονίζονται φυλακισμένα σε εσωτερικούς χώρους.
23. Περιγράψτε τον ήχο της σιωπής.
24. Γράψτε στίχους ή ποίημα αφορμώμενο από το τσίρκο.
25. Γράψτε ένα ποίημα-λεύκωμα, όπου κάθε στίχος αφορά άμεσα ή έμμεσα ένα πρόσωπο που ήξερες, αλλά δεν ξέρεις πλέον. Δεν χρειάζονται ονόματα ή ρητές αναφορές σε άλλους. Μπορεί να είναι ένας κατάλογος αναμνήσεων.
26. Χρησιμοποιήστε την τελευταία φράση από ένα βιβλίο κοντά σας ως έμπνευση για την πρώτη φράση ενός ποιήματός σας.
27. Γράψτε πέντε λέξεις που να ξεκινούν από το ίδιο γράμμα. Δομήστε ένα ποίημα γύρω από αυτές.
28. Γράψτε δέκα λέξεις που να παρηχούν (βλ. παρήχηση) και συνθέστε ένα ολιγόστιχο ποίημα που να τις περιλαμβάνει (<15 στίχους).
29. Συνθέστε ένα ποίημα οποιασδήποτε έκτασης όπου όλες οι λέξεις αρχίζουν από το ίδιο γράμμα.
30. Αντλήστε έμπνευση για ένα ποίημα από τα emails στον φάκελο spam.
31. Γράψτε ένα ποίημα με τη μορφή απόδειξης σούπερ μάρκετ.
32. Θυμηθείτε μία ταινία/σειρά που είδατε προσφάτως. Γράψτε ένα ποίημα από την οπτική γωνία ενός χαρακτήρα.
33. Γράψτε ένα ποίημα που να περιλαμβάνει το ανέβασμα ή/και κατέβασμα από μία σκάλα.
34. Πάρτε το πλησιέστερο βιβλίο. Ανοίξτε το στην σελίδα 23. Καταγράψτε 10 λέξεις που σας τραβούν την προσοχή. Χρησιμοποιήστε τουλάχιστον 7 εξ αυτών σε ένα ποίημα.
35. Γράψτε ένα ποίημα που είναι γράμμα σε μια παλιά αγάπη. Για να μην ξεφύγετε σε κοινότυπους συναισθηματισμούς χρησιμοποιήστε όσε περισσότερες από τις παρακάτω λέξεις μπορείτε: πολιτική, πυρηνικά, τουαλέτα, τσιμέντο, ωκεανογραφία, εκτόπλασμα, ψυχαναλυτής, σκούπα.
36. Γράψτε ένα ερωτικό ποίημα που να μην περιλαμβάνει τις ακόλουθες λέξεις και να μην είναι σε δευτεροπρόσωπη αφήγηση: αγάπη, έρωτας, καρδιά, πόνος, χαρά, ρόδο, τριαντάφυλλο, ρόδινος, γλυκός, πικρός, ανανταπόδοτος, αίσθημα, συναίσθημα, νοιώθω, αισθάνομαι, αγαπώ.
37. Συνθέστε μία λίστα επτά λέξεων που να έχουν τους ίδιους φωνηεντικούς ήχους και χρησιμοποιήστε τες μ’ επαναληπτικό τρόπο σε ένα ποίημα.
38. Γράψτε ένα ποίημα για μία ή περισσότερες παράξενες πληροφορίες που γνωρίζετε.
39. Γράψτε ένα διμερές ποίημα για δύο εντελώς διαφορετικά πράγματα. Βάλτε έναν τίτλο που να τα συνδέει με ευρηματικό τρόπο.
40. Γυρίστε μία σελίδα Α4 οριζόντια και γράψτε ένα ποίημα για τον θεό ή το σύμπαν ή τον ορίζοντα του ωκεανού με μακρύτερους στίχους και δείτε πού σας οδηγεί.
41. Γράψτε ένα ποίημα για το αγαπημένο σας γράμμα.
42. Γράψτε ένα επτάστιχο ποίημα για μία από τις 7 Θανάσιμες Αμαρτίες που περιέχει επτά λέξεις σε κάθε στίχο.
43. Σκεφτείτε το ωραιότερο πράγμα που σας έχουν πει. 
44. Γράψτε ένα ποίημα για μία βροχερή μέρα όπου κάτι πλημμυρίζει. Τελειώστε το ποίημα με το πράγμα που σας είπαν.
45. Συνθέστε μία λίστα 10 εικόνων που είδατε τις τελευταίες 24 ώρες. Χρησιμοποιήστε τες όλες σε ένα ποίημα.
46. Γράψτε ένα ποίημα με μόνον 7 συλλαβές ανά στίχο. Δώστε του μεγάλο τίτλο.
47. Γράψτε ένα ποίημα όπου η τελευταία λέξη του πρώτου στίχου αρχίζει με το πρώτο γράμμα του ονόματός σας και η τελευταία λέξη του δεύτερου στίχου αρχίζει με το δεύτερο γράμμα κ.ο.κ. ώσπου να έχετε «γράψει» ολόκληρο το ονοματεπώνυμό σας.
48. Γράψτε ένα ποίημα όπου μία λογοτεχνική φιγούρα εμφανίζεται και σας λέει ή σας δίνει κάτι.
49. Γράψτε ένα ποίημα συντιθέμενο από 10 μεταφορές.
50. Συνθέστε μία λίστα με τις αγαπημένες σας λέξεις. Γράψτε ένα ποίημα με τουλάχιστον 10 εξ αυτών.
51. Ξαναδιαβάστε το αγαπημένο σας ποίημα. Γράψτε ένα δικό σας πατώντας στο ρυθμό, τόνο, ύφος, φόρμα του πρωτοτύπου, αλλάζοντας όσες περισσότερες λέξεις μπορείτε.
52. 
    
53.  Π.χ. The Waste Land, T.S. Eliot (μτφρ. Δημήτρης Μαύρος):

Ποιες είναι οι ρίζες που αδράχνουν, ποια κλαδιά φυτρώνουν

Μέσα από αυτά τα πέτρινα σκύβαλα; Υιέ ανθρώπου,

Δεν μπορείς να πεις, ή να εικάσεις, αφού γνωρίζεις μόνον

Ένα σωρό θρυμματισμένων εικόνων, εκεί όπου χτυπά ο ήλιος,

Και το πεθαμένο δέντρο δεν προσφέρει άσυλο, ο γρύλλος καμία ανακούφιση,Και η στεγνή πέτρα ήχο νερού κανέναν. Μόνον

Κάτω απ’ αυτόν τον κόκκινο βράχο υπάρχει σκιά,

(πέρασε στη σκιά αυτού του κόκκινου βράχου)

Και θα σου φανερώσω κάτι διαφορετικό

Απ’ τη σκιά σου το πρωί που δρασκελίζει πίσω σου

Ή τη σκιά σου σούρουπο που ορθώνεται να σμίξετε •

Θα σου φανερώσω τον φόβο μέσα σε μια χούφτα στάχτη.

Το οποίο μπορεί να γίνει:

Ποιες είναι οι στιγμές που αγκιστρώνονται, ποια γεγονότα ανθούν

Μέσα στη νεκρή φύση της μνήμης; Γιε μου,

Μπορείς να μου πεις ή να μαντέψεις, αφού εσύ μόνο γνωρίζεις,

Τι σου ήμουνα, όσο πατούσα στο αχνάρι του φωτός,

Όσο δεχόμουν τη βροχή του χρόνου, τι σου ήμουνα,

Όσο ήμουνα; Μόνο

Μια λάμψη στα χρονόδαρτά μου μάτια,

(για σένα κυλάει η λάμψη)

Και είναι διαφορετική

Από το δάκρυ του μωρού, για ν’ αναπνεύσει

Ή το δάκρυ του γερόντιου, επειδή ξεψυχά·

Είναι που είμαστε μαζί μα μόνοι.


Γράψτε...


Γράψτε ένα ποίημα για τη σκιά σας

Γράψτε ένα ποίημα στο οποίο να κυριαρχεί ένα χρώμα, χωρίς όμως να δηλώνεται ποτέ το όνομα του χρώματος.

Γράψτε ένα ποίημα υπό τη μορφή του νανουρίσματος.

Γράψτε ένα πεζολογικό ποίημα που αφορά μία παιδική ανάμνηση αληθινή ή πλαστή. Αν ξεπερνάει τις οκτώ προτάσεις, συμπυκνώστε το σε 8 προτάσεις το πολύ. Έπειτα, συμπυκνώστε το ποίημα σε μία φράση.

Γράψτε ένα ποίημα όπου μία φράση ή ένα τμήμα φράσης επαναλαμβάνεται με σταθερή ή αυξανόμενη συχνότητα. Πειραματιστείτε με τα διάφορα αποτελέσματα της επανάληψης.

Κοιτάξτε για λίγα λεπτά έναν αγαπημένο πίνακα και έπειτα απαντήστε στις ακόλουθες ερωτήσεις με απαντήσεις που να μην υπερβαίνουν τις 1-2 γραμμές. Ποια ήταν η πρώτη λεπτομέρεια που προσέξατε; Τι ώρα μέσα στη μέρα/νύχτα διαδραματίζεται και τι σημαίνει αυτό; Ποια είναι η κύρια απόχρωση και τι σας κάνει να σκέφτεστε; Τι ακούτε στην εικόνα; Τι συμβαίνει στην εικόνα και γιατί; Υπάρχει μία λεπτομέρεια στον πίνακα που δεν προσέξατε μέχρι τώρα. 
Γράψτε 1-2 γραμμές για αυτήν. 
Από κάτω γράψτε ένα στίχο που συνεχίζει νοηματικά από τον προηγούμενο, αλλά περιέχει τη λέξη «πάντα».
Αν ο ζωγράφος είχε κινηθεί ελάχιστα προς τα δεξιά τι άλλο θα περιλαμβανόταν στον πίνακα;

 Βάλτε κάποιον –τον εαυτό σας ίσως- στο ποίημα με κάποιον τρόπο. Σας περισσεύουν μέχρι πέντε γραμμές για ολοκληρώσετε το ποίημα. 

Σε αυτές τις πέντε γραμμές προσπαθήστε να επαναλάβετε μία λέξη ή φράση που ειπώθηκε στην αρχή του ποιήματος.

https://www.public.gr/

Γιάννη Ρίτσου «Πρωινό άστρο» - Της Γιόλας Αργυροπούλου-Παπαδοπούλου*

http://www.palmografos.com/permalink/12012.html

Αρχική | Τέχνες - Επιστήμες | Ποίηση | Γιάννη Ρίτσου «Πρωινό άστρο» - Της Γιόλας Αργυροπούλου-Παπαδοπούλου*

 

Αναρτήθηκε την 22 Οκτωβρίου 2011, 21:49
Αρθρο του/της: Γιόλα Αργυροπούλου - Παπαδοπούλ

Στην κόρη μου Έρη

ΚΟΡΙΤΣΑΚΙ μου, θέλω να σου φέρω

τα φαναράκια των κρίνων

να σου φέγγουν τον ύπνο σου.

Θέλω να σου φέρω

ένα περιβολάκι

ζωγραφισμένο με λουλουδόσκονη

πάνω στο φτερό μιας πεταλούδας

για να σεργιανάει το γαλανό όνειρό σου.

Θέλω να σου φέρω

ένα σταυρουλάκι αυγινό φως

δυο αχτίνες σταυρωτές απ’ τους στίχους μου

να σου ξορκίζουν το κακό

να σου φωτάνε

μη μου σκοντάψεις, κοριτσάκι,

έτσι γυμνόποδο και τρυφερό

στ’ αγκάθι κ’ ενός ίσκιου.

Κοιμήσου.

Να μεγαλώσεις γρήγορα.

Έχεις να κάνεις πολύ δρόμο, κοριτσάκι,

κ’ έχεις δυο πεδιλάκια μόνο από ουρανό.

Κοιμήσου.

Το πρόσωπο της μητερούλας φέγγει

πάνω απ’ τους ρόδινους λοφίσκους του ύπνου σου

εαρινό φεγγάρι

ανάμεσα απ’ τα στάχυα της έγνοιας της

και τα τριαντάφυλλα των τραγουδιών μου.

Κοιμήσου, κοριτσάκι.

Είναι μακρύς ο δρόμος.

Πρέπει να μεγαλώσεις.

Είναι μακρύς μακρύς μακρύς ο δρόμος…

Οι στίχοι αυτοί αποτελούν την πρώτη ενότητα της Συλλογής του Γιάννη Ρίτσου «Πρωινό άστρο», που γράφτηκε στην Αθήνα τον Σεπτέμβριο του 1955 και αφιερώθηκε στην κόρη του Έρη. Ο υπότιτλος «Μικρή εγκυκλοπαίδεια υποκοριστικών» μόνον τυχαίος δεν μπορεί να θεωρηθεί, αφού σε ολόκληρο το ποίημα απαντούν συνεχώς υποκοριστικά, τα οποία καθιστούν πραγματικά απέραντη αυτή τη θάλασσα της τρυφερότητας, που αποπνέει η σύνθεση… (Κοριτσάκι, φαναράκια, περιβολάκι, σταυρουλάκι, πεδιλάκια, μητερούλα, λοφίσκοι).

Το 1954, ο Γιάννης Ρίτσος παντρεύτηκε τη Φαλίτσα Γεωργιάδη, παιδίατρο από τη Σάμο, την οποία είχε γνωρίσει ως φοιτήτρια, κατά την περίοδο της Κατοχής.

Η αγαπημένη μου με χάιδεψε.

Έγινα ένα δάσος

ένα δάσος απέραντο.

Μέσα στο δάσος

τρέχει γυμνή η αγαπημένη μου

κόβοντας μαργαρίτες.

Οι μαργαρίτες φέγγουν τα στήθη της

φέγγουν την κοιλιά της

φέγγουν τα χέρια της, τα πόδια της,

το πρόσωπό της.

Η αγαπημένη μου γέμισε ανταύγειες.

Πάνω της

το δάσος τρέμει σκοτεινό

περιμένοντας

την καταιγίδα και τους ξυλοκόπους.

Πώς να το αντέξει πάνω της η αγαπημένη μου

ένα πελώριο δάσος σκοτεινό;

Κρύβομαι πίσω απ’ τους κορμούς των δέντρων.

Πρόκειται για το υπ’ αριθμ. ΧΙΙ ποίημα της Συλλογής του Ρίτσου «Στίχοι από σκισμένα ποιήματα» (1938 – 1952). Το συγκεκριμένο ποίημα, που γράφτηκε στην Αθήνα, τον Δεκέμβριο του 1952, πιθανολογείται να αποτελούσε τον «προάγγελο» της συζυγικής ευτυχίας του Ρίτσου, όπως και το ποίημα «Δοξολογία» ΙΙ, από την ίδια Συλλογή:

Αν δείτε δυο άστρα να φιλιούνται με τα ράμφη τους

είναι γιατί χαμογελά η αγαπημένη μου.

Το 1955, η ευτυχία του Γιάννη Ρίτσου και της γυναίκας του Φαλίτσας κορυφώθηκε με την γέννηση της κόρης τους Έρης, για την οποία έγραψε ο ποιητής το «Πρωινό άστρο» του, μια εκπληκτικού κάλλους εκτενή σύνθεση, αποτελούμενη από 19 ενότητες. «Το πατρικό φίλτρο μέλλει ν’ αποδειχθεί ισχυρότερο από τον συζυγικό έρωτα» παρατηρεί εύστοχα ο Παντελής Πρεβελάκης («Ο ποιητής Γιάννης Ρίτσος», Εκδόσεις Κέδρος, 1981, σελ. 201). Και πράγματι, όλο αυτό το έργο φανερώνει την άφατη τρυφερότητα του Ρίτσου για το μοναχοπαίδι του· δηλώνει μιαν αγάπη που παρόμοιά της δεν φαίνεται να έχει νοιώσει ποτέ άλλοτε ο ποιητής· εκφράζει μια λατρεία που εξαιτίας της ο Ρίτσος αισθάνεται συμφιλιωμένος πια με τον καθένα και με το καθετί…

ΚΟΡΙΤΣΑΚΙ

πώς τα φίλιωσες όλα, πώς τα ’σμιξες –

καμιά φωνή δε λέει μου «όχι»,

έτσι καθώς με δένεις

μ’ εχτρούς και φίλους

με τα παλιά και τ’ αυριανά

όλα αυριανά

κι όλα για πάντα.

Πού ’ναι ο παλιός γκρεμνός; – δε βλέπω –

γκρεμνός δεν είναι –

γεφύρι εσύ

κι ούτε γεφύρι,

ζωή.

Ανάμεσα στη μάνα σου και μένα

εσύ

ανάμεσα στο χτες και τ’ αύριο

εσύ

ανάμεσα στο χώμα και το φως

εσύ –

η ζωή τραβάει, τραβάει

κ’ η σιωπή

άκου πώς μιλάει

πώς χαμογελάει.

Έτσι καθώς με φίλιωσες

μ’ εχτρούς και φίλους

οι φλέβες μου μες στα πουλιά

οι ρίζες μου στη θάλασσα

τα φύλλα μου στ’ αστέρια.

Έτσι να κάνω θα διαβώ

με μια μονάχα δρασκελιά

γη κι ουρανό…

Ολόκληρο το ποίημα, γραμμένο μ’ έναν άκρατο λυρισμό και με μιαν άμετρη ευαισθησία, απευθύνεται από την αρχή μέχρι το τέλος στο λατρεμένο, νεογέννητο μωρό… Έτσι, ο λόγος του ποιητή, σε όλη τη σύνθεση, είναι γραμμένος κυρίως στο β΄ πρόσωπο: Κοιμήσου, κοριτσάκι…, Να μεγαλώσεις γρήγορα…, Κράτησέ με, κοριτσάκι…, Ανοίγεις τα ματόφυλλα…, Έτσι παιδί που μ’ έκανες, παιδί μου…, Έλα να σου συστήσω ένα τριαντάφυλλο / να παίξετε μαζί στον κήπο…, Πώς άλλαξες τον κόσμο, κοριτσάκι… Και βέβαια σε όλο το έργο επαναλαμβάνεται συχνά, σαν ηχώ επίμονη κι ατελεύτητη ή σαν το ρεφρέν της πιο γλυκιάς μελωδίας, η προσφώνηση Κοριτσάκι ή Κοριτσάκι μου, με την οποία άλλωστε αρχίζει (Κοριτσάκι μου, θέλω να σου φέρω…) και τελειώνει (Περπάτα, κοριτσάκι) η σύνθεση. Βέβαια, κάποιες φορές, συναντάμε τη χρήση του α΄ προσώπου, καθώς ο ποιητής επιθυμεί να εξάρει αυτή την ιερή, την πρωτόγνωρη χαρά που του έχει προξενήσει η γέννηση του παιδιού του…

Κ’ εγώ τραγουδάω,

δεν ξέρω γιατί,

τραγουδάω.

Έχω ένα κοριτσάκι

έχω ένα κοριτσάκι.

Είμαι ένα δέντρο μες στη μέση τ’ ουρανού.

Πολλά αστρουλάκια

πολλά λουλούδια

πολλοί καρποί.

Τραγουδάω…

Το παιδί μου κοιμήθηκε

κ’ εγώ τραγουδάω…

…Θα βουρτσίσω το παντελόνι μου

απ’ τη σκόνη των άστρων

απ’ τα μικρά σμαράγδια της θάλασσας,

θα βγω στο δρόμο

να δω τετράγωνα τα πράγματα

να δω τους αριθμούς των σπιτιών

να ξεχωρίσω τα ονόματα

και τ’ όνομά μου…

Η παρουσία του φυσιολατρικού στοιχείου είναι ιδιαίτερα έντονη μέσα στη συλλογή. Ουρανός και θάλασσα, μικρά ζώα, πουλιά κι έντομα, δένδρα, καρποί και λουλούδια· κι όλα αυτά, μέσα στο άπλετο φως της ζωογόνου άνοιξης, δένονται άρρηκτα με τα υποκοριστικά, χρησιμοποιούνται για ξεχωριστές προσωποποιήσεις, παρομοιώσεις και μεταφορές, και συμβάλλουν – σε μέγιστο βαθμό – στην δημιουργία ενός εξαιρετικού, από κάθε άποψη, Ποιητικού Λόγου…

…Κοριτσάκι,

ένα λευκό π ε ρ ι σ τ ε ρ ά κ ι

με δυο φτερά ανοιχτά

την κούνια σου φωτά…

…Κοιμήσου, κοριτσάκι.

Ανάμεσα σε δυο αστραπές χαμόγελα

ένα γλαυκό – γλαυκό ε λ α φ ά κ ι σε κοιτάζει.

Ένα μικρό – μικρό ποτάμι α σ τ έ ρ ι α

και δυο κ ε ρ ά σ ι α

σου φέρνει το ε λ α φ ά κ ι…

…Κάτω απ’ τα τ ρ ι α ν τ α φ υ λ λ έ ν ι α πέλματά σου

δυο καρδιές –

η καρδιά της μητέρας

η καρδιά του πατέρα.

Πάτα γερά.

Δε θα πέσεις…

…Ένα α η δ ο ν ά κ ι

νοτισμένο από α σ τ έ ρ ι α πρωινά

πήρε τη θέση της καρδιάς μου…

…Με χίλια βελουδένια χέρια

χειροκροτάνε τα λ ο υ λ ο ύ δ ι α…

…Ένα π ε ρ ι σ τ ε ρ ά κ ι

κρατώντας μες στο ράμφος του

μια θαλασσιά κορδέλα θ ά λ α σ σ α

γράφει στον αέρα κύκλους – κύκλους

και μες στους κύκλους

περνοδιαβαίνουνε ψ α ρ ά κ ι α

χρυσά, γαλάζια, βιολετιά ψ α ρ ά κ ι α…

…Μια κ α ρ δ ε ρ ί ν α

άφησε μισόχτιστο το σπίτι της

κ’ ήρθε να σε δει…

...Τα σ τ α φ ύ λ ι α ανάβουν

κόκκινα και κίτρινα

βιολετιά, μενεξεδένια φαναράκια

και μου φέγγουν να σου γράφω

τα τραγούδια σου…

…Ο κ ο κ κ ι ν ο λ α ί μ η ς

πήδηξε στην κούνια σου

και με δυο χαντρίτσες ευτυχία

σε κοιτάει και γελάει.

Είδες πώς γελάνε τα π ο υ λ ά κ ι α;

Νάνι – νάνι, κοριτσάκι…

…Η ά ν ο ι ξ η σού αφήνει

κάτου απ’ το μαξιλάρι σου

όλα τα κλειδιά της

για τις πόρτες των π ο υ λ ι ώ ν

για των σ π ό ρ ω ν τα σεντούκια

και για τους φεγγίτες των η λ ι ο τ ρ ό π ι ω ν…

…Ξύπνησες, κοριτσάκι;

Ξύπνησε ο ή λ ι ο ς…

Η γέννηση της Έρης δεν αποτελεί μόνο πηγή έμπνευσης για τον Ρίτσο· είναι ένα «μαγικό» γεγονός που τον συναρπάζει, τον συγκλονίζει, τον εκστασιάζει, τον κάνει να παραληρεί· ο ποιητής πιστεύει πως ο ερχομός αυτού του παιδιού είναι η αρχή της δημιουργίας, η αφετηρία του κόσμου ολόκληρου…

…Κοριτσάκι,

προχτές γεννήθηκες εσύ,

χτες η μητέρα σου κ’ εγώ,

σήμερα ο κόσμος…

Διαβάζοντας το «Πρωινό άστρο» διαπιστώνει κανείς, μέσ’ από μερικούς στίχους, και το εξής: ότι στο έργο αυτό αφυπνίζεται η χριστιανική ατμόσφαιρα των παιδικών χρόνων του ποιητή. Ο «ουρανός» με τη θρησκευτική έννοια της λέξης, τα αγγελούδια, ο Παράδεισος και ο Θεός είναι παρόντες…

…Η μητέρα που λείπει

έχει βγει μια στιγμή στον ουρανό

να ποτίσει

τα λουλουδάκια των άστρων.

Δυο μικρά αγγελούδια

τη συνάντησαν

στο πιο δροσερό

μονοπάτι του Παράδεισου.

Τη ρωτήσανε για σένα, κοριτσάκι,

βγάλαν δυο φτερά από τα φτερά τους

και στα στέλνουν

να τα βρέξεις στην καρδιά μας

και να γράψεις στο θεό.

Γράψ’ του:

«Καλέ θεούλη

εμείς είμαστε καλά.

Κάνε, καλέ θεούλη,

να ’χουν όλα τα παιδάκια

ένα ποταμάκι γάλα

μπόλικα αστεράκια

μπόλικα τραγούδια.

Κάνε, καλέ θεούλη,

να ’ναι όλοι καλά

έτσι που και μεις να μη ντρεπόμαστε

για τη χαρά μας».

Ένα ακόμη στοιχείο, που μπορεί να επισημάνει κανείς μέσα σ’ αυτό το ποίημα, είναι το «ανθρωπιστικό πνεύμα» του Ρίτσου, ο οποίος πραγματεύεται σε κάποιους στίχους του την «τραγωδία» της Χιροσίμα και του Ναγκασάκι.

Στη Χιροσίμα, κοριτσάκι,

είταν κάτι παιδάκια, κοριτσάκι,

είταν κάτι μανούλες, κοριτσάκι,

– όχι, δε θέλω να σου πω –

είταν κάτι παιδάκια, κοριτσάκι…

Πρέπει να ξέρεις.

Την ώρα που γεννήθης, κοριτσάκι,

ακούστηκε το πρώτο τζιτζικάκι

ύστερ’ από δέκα χρόνια,

σκέψου, κοριτσάκι,

ύστερ’ από δέκα χρόνια

στο Ναγκασάκι…

Ο συνθέτης Χρήστος Λεοντής, ο οποίος πρόσφατα μελοποίησε το «Πρωινό άστρο», έχει εύστοχα παρατηρήσει ότι «….το ποίημα ξεφεύγει από τη σχέση του πατέρα προς το νεογέννητό του και προχωρεί τα πράγματα πολύ πιο πέρα».

Πράγματι, μέσ’ απ’ αυτόν τον ξεχειλισμένο από τρυφερότητα πατρικό μονόλογο προς το νεογέννητο μοναχοπαίδι του, διαφαίνονται τα οράματα του Ποιητή Ρίτσου για έναν καινούργιο κόσμο, όπου δεν θα υπάρχουν τα δεινά που μέχρι τώρα μαστίζουν την ανθρωπότητα, όπως ο πόλεμος, ο πόνος, η πικρία και η πείνα…

Οι άνθρωποι είναι λυπημένοι –

δε συχωρνάνε τη χαρά μας.

Πρέπει να θυμηθούμε, κοριτσάκι –

οι άνθρωποι είναι κουρασμένοι.

Πρέπει να πάρουμε στα χέρια μας

τα πικρά τους χέρια

τα γονατισμένα χέρια τους…

…Κ’ εγώ ανασκουμπωμένος, κοριτσάκι μου,

ψωμάς του κόσμου, κοριτσάκι,

όλος πιτσιλισμένος απ’ τ’ αλεύρι των άστρων

κι απ’ το αίμα των ανθρώπων,

ζυμώνω την καρδιά μου μες στη σκάφη του ήλιου

και φτιάχνω τα φαρδιά ψωμιά του τραγουδιού μου

να μην πεινάσει φως ο κόσμος,

να μην πεινάσεις, κοριτσάκι.

Δος μου το χέρι σου κι αργήσαμε.

Μας περιμένουν απ’ ώρα, κοριτσάκι.

Περπάτα, κοριτσάκι.

Ο Παντελής Πρεβελάκης (σελ. 203) γράφει χαρακτηριστικά για τον Ρίτσο – Ποιητή του «Πρωινού άστρου»: «Ένας Ρίτσος αγνώριστος. Το Πρωινό άστρο είναι, θαρρείς, γραμμένο από το χέρι της Τιτάνιας, ή ζωγραφισμένο από το Νικόλαο Γύζη της “Ανοιξιάτικης συμφωνίας”».

56 χρόνια έχουν περάσει από τότε που ο Ρίτσος έγραψε το «Πρωινό άστρο» του. Η Έρη παντρεύτηκε κι απόκτησε κι εκείνη μια κόρη. Κι όμως, συλλογίζομαι με συγκίνηση πως κάποιες φορές η ώριμη πια αυτή γυναίκα δεν μπορεί παρά να νοιώθει κοριτσάκι, εκείνο το κοριτσάκι, στο οποίο ο Μεγάλος Ποιητής – Πατέρας αφιέρωσε μια ολόκληρη Συλλογή… Αρκεί να την κρατήσει στα χέρια της, αρκεί να την ξεφυλλίσει, αρκεί να διαβάσει ελάχιστους μόνον στίχους…

Άλλη χαρά

δεν είναι πιο μεγάλη

απ’ τη χαρά που δίνεις.

Να το θυμάσαι, κοριτσάκι.

*Η κυρία Γιόλα Αργυροπούλου – Παπαδοπούλου είναι επ. καθηγήτρια της Φιλοσοφικής Σχολής Αθηνών και ποιήτρια

Άλλα άρθρα από Γιόλα Αργυροπούλου - Παπαδοπούλ

Τα Χριστούγεννα στην Ποίηση - Της Γιόλας Αργυροπούλου-Παπαδοπούλου*

Απρίλης..., ο μήνας της Μαρίας Πολυδούρη (ένα μικρό αφιέρωμα στην αγαπημένη ποιήτρια)

Τα Χριστούγεννα στην Ποίηση - Της Γιόλας Αργυροπούλου-Παπαδοπούλου*

Νικηφόρου Βρεττάκου «Τα μάτια της Μαργαρίτας» - Της Γιόλας Αργυροπούλου-Παπαδοπούλου*

Κώστας Καρυωτάκης, «ένας δειλός που ’κρυβε μέσα του δυνάμεις γίγαντα...» - Της Γιόλας Αργυροπούλου-Παπαδοπούλου*

Περισσότερα Άρθρα

https://agriniobestof.gr/index.php/component/k2/item/43224-i-gynaika-sta-dimotika-mas-tragoydia
Από Palmografos.com: Palmografos.com - Γιάννη Ρίτσου «Πρωινό άστρο» - Της Γιόλας Αργυροπούλου-Παπαδοπούλου* 

Η ΓΥΝΑΙΚΑ στα Δημοτικά μας Τραγούδια…

 Γράφτηκε από τον  Συντακτική Ομάδα του AgrinioBestOf.gr

•  Εκτύπωση 
•  E-mail 
•  Σχολιάστε πρώτοι!

Βαθμολογήστε αυτό το άρθρο

• 1
• 2
• 3
• 4
• 5

(2 ψήφοι)

Η ΓΥΝΑΙΚΑ στα Δημοτικά μας Τραγούδια…

Γράφει η δρ Μαρία  Ν.  Αγγέλη

Φέτος, το σχολικό έτος 2018-2019, για τρίτη χρονιά υλοποιείται στα Γυμνάσια της Eλλάδας Θεματική Εβδομάδα με τίτλο: "ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΗ ΣΥΝΥΠΑΡΞΗ ΚΑΙ ΑΝΘΡΩΠΙΝΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ"

Ο θεσμός της Θεματικής Εβδομάδας αποσκοπεί στην ενημέρωση και ευαισθητοποίηση των μελών της σχολικής κοινότητας σε ζητήματα που άπτονται της Εκπαίδευσης για την Αειφόρο Ανάπτυξη και κατά το τρέχον έτος εστιάζει σε πέντε βασικούς άξονες: α)-Διατροφή και ποιότητα ζωής,   β)-Πρόληψη του εθισμού και των εξαρτήσεων γ)-Έμφυλες ταυτότητες δ)-Κυκλοφοριακή Αγωγή και Οδική Ασφάλεια και ε)-Δημοκρατική Συνύπαρξη και Ανθρώπινα Δικαιώματα

Επιλέξαμε με μαθητές του 2ου Γυμνασίου Αγρινίου ένα θέμα από τον τρίτο άξονα με τίτλο: «Η Γυναίκα στα δημοτικά μας τραγούδια».......  

Η γυναίκα κατέχει εξέχουσα θέση στο δημοτικό τραγούδι. Kατά τη διάρκεια της Θ.Ε. μελετήσαμε τους ρόλους της νέας, της μάνας, της συζύγου, της ηρωίδας. Αναζητήσαμε υλικό σε ανθολόγια  Ν. Λογοτεχνίας, σε Συλλογές Δημοτικών Τραγουδιών και στο Διαδίκτυο. Ακούσαμε πολλά τραγούδια στο youtube. 

Οι μαθητές και μαθήτριες εντόπιζαν και σχολίαζαν τους στίχους κάθε τραγουδιούπου γινόταν αναφορά στη γυναίκα. Μια χαριτωμένη, μικροκαμωμένη μαθήτρια μου είπε με χαμόγελο: «Κυρία, η κοντούλα γυναίκα τραγουδιέται πολύ στα δημοτικά! Πιο πολύ από την ψηλή!»...

Είχαμε ακούσει:

«Μια κοντή, κοντούλα,εδώ στη γειτονιά,

Που έχει μαύρα μάτια και σγουρά μαλλιά…»

«Μωρή κοντού-, μωρή κοντούλα λεμονιά

με τα πολλά λεμό-, λεμόνια, Βησσανιώτισσα

σε φίλησα κι αρρώστησα και το γιατρό δεν φώναξα…»

Αρκετά παιδιά ήρθαν στο κέφι και με δική μου παρότρυνση σηκώθηκαν και χόρεψαν…

Φωτο: Ομαδική τμήμα Γ1

Α).-Η  ΝΕΑ ΚΑΙ ΕΡΩΤΕΥΣΙΜΗ ΓΥΝΑΙΚΑ 

Τα τραγούδια του Έρωτα και της αγάπης υμνούν τη φυσική ομορφιά της γυναίκας.Εξωτερικά χαρακτηριστικά: Εκφραστικά μάτια, λευκό δέρμα, μακριά μαλλιά, ρόδινα μάγουλα, χείλια, δόντια, χέρια, πόδια, κορμοστασιά… κατά τα πρότυπα της εποχής. Η ομορφιά της παρομοιάζεται με στοιχεία της φύσης: φεγγάρι, πούλια, ήλιος… Τα δέντρα χρησιμοποιούνται μεταφορικά για τη γυναίκα: ιτιά, λεμονιά, μηλιά…

Επίσης αρκετά τραγούδια αναφέρονται στο σεμνό και περιποιημένο ντύσιμό της στην εκκλησιά, τους γάμους, τα πανηγύρια… 

Πολλά εξαίρουν το ήθος, τη σεμνότητα, την εργατικότητα, τη δεξιοτεχνία της γυναίκας. 

Ενδεικτικά Παραθέτουμε:

Η Ζερβοπούλα

…Μπροστά χορεύουν οι ξανθές, πίσω οι μαυρομάτες

και μες στη μέση του χορού χορεύει η Ζερβοπούλα 

και ελάμπαν τα μανίκια της κι άστραφτε η τραχηλιά της.

Κι ο βασιλιάς εξέβγαινε να λαφοκυνηγήσει. […]

Να μην είχεν ήμουν βασιλιάς, να μην είχεν ήμουν ρήγας, 

'να πήγαινα να πιάνομουν σε Ζερβοπούλας χέρι, 

πόχει ταχείλι κόκκινο σαν το ούρμο το κεράσι, 

πόχει τα μάτια τα γλαρά, το γέλιο ζαχαρένιο 

και βαλαντώνει τις καρδιές, τρελαίνει τους λεβέντες. 

Στο τραγούδι αυτό που το συναντούμε σε πολλά μέρη της Ελλάδας, υμνείται ηΟμορφιά μιας νέας. Δηλώνεται το κάλλος, η λαμπερή ενδυμασία της και οι επιπτώσεις τους στους λεβέντες… Ακόμα και ο βασιλιάς μαγεύεται από την ομορφιά της!

*********

Μια κοκκινοφορεμένη

Μια κοκκινοφορεμένη μούχει την καρδιά καμμένη

Κι άλλη μια με κάτι μαύρα μούχει στην καρδιά μου λαύρα

Δεν μπορώ να τη γελάσω το χεράκι να της πιάσω.

Και μ’ ορμήνεψε η θεια της, μια πρωτοξαδέρφισσά της

Στο χορό που θα χορεύει σύρε πιάστην απ’ το χέρι…

Στο τραγούδι αυτό η γυναίκα με το κόκκινο φουστάνι έχει κάψει την καρδιά του νέου. Και με τη συμβουλή της θειας της μπορεί να της πιάσει το χέρι μόνο στο χορό! 

********

H Zαχαρούλα

Σειόνται τα δέντρα, σειόνται Ζαχαρούλα, 

σειόνται και τα κλαριά,

σειέται κι η Ζαχαρούλα

με τα χρυσά φλουριά… 

Στο τραγούδι υμνείται η γυναίκα με το γλυκό όνομα και τα χρυσά στολίδια…

*************

Ιτιά

Ιτιά, ιτιά μοσχοϊτιά

Μου ’χεις μαράνει την καρδιά […]

Ιτιά μου σε παρακαλώ

Σκύψε να κόψω τον ανθό.

Στη Ρούμελη και στο Μοριά

Όλοι χορεύουν την ιτιά...

***********

Κιτρολεμονιά

Κιτρολεμονιά και μαντζουράνα μου

Αρνήσου τους δικούς σου κι έλα αντάμα μου…        

Έλαμψε ο ήλιος

Έλαμψε ο ήλιος το ταχύ, μαραίνει τα χορτάρια,

Πρόβαλε η κόρη π’ αγαπώ, μαραίνει παλληκάρια,

Φλογίζει νιους και καίγει οχτρούς, σκλαβώνει παληκάρια,

Καίγει κι εμένα π’ αγαπώ μέσα στα φυλλοκάρδια. 

                               

Στο παραπάνω τραγούδι η κόρη παρομοιάζεται με τον ήλιο και μαραίνει παληκάρια όταν την αντικρίζουν!

Β).-Η ΜΑΝΑ

Η μάνα στα δημοτικά τραγούδια έχει ανέβει «στο υψηλότερο ηθικό βάθρο» της οικογένειας, της κοινωνίας, της πατρίδας και της θρησκείας. Στον κύκλο της ζωής: γέννηση, γάμο, θάνατο αλλά και στην καθημερινότητα και στην  ξενιτιά και στον πόλεμο η μορφή της μάνας κυριαρχεί.

Ι)-Στα νανουρίσματα

Η μάνα με αγάπη και στοργή τραγουδάει στο μωρό της. Με το τραγούδι της εκφράζει τους πόθους και τα όνειρα για το παιδί της…

 

Ύπνε, που παίρνεις τα μικρά, έλα, πάρε και τούτο,

Μικρό, μικρό σου το δωκα, μεγάλο φέρε μου το

Μεγάλο σαν ψηλό βουνό, ίσο σαν κυπαρίσσι,

Κι οι κλώνοι του ν’ απλώνονται σ’ Ανατολή και Δύση.        

Έλα ύπνε αγκάλιασέ το

Έλα ύπνε αγκάλιασέ το, έλα πάρτο αγάλι αγάλι

κι ελαφρά να το κοιμήσεις στη ζεστή σου την αγκάλη.

Κοιμήσου και παράγγειλα στην Πόλη τα προικιά σου

Στα Γιάννενα τα ρούχα σου και τα χρυσαφικά σου…  

                             

ΙΙ) Στα  τραγούδια του γάμου

Η κόρη ζητάει πρώτα από τη μάνα της την ευχή στα προζύμια του γάμου και στο στόλισμά της… Τα παρακάτω τραγούδια τραγουδιούνται στο Ξηρόμερο Αιτωλ/νίας, τόπο καταγωγής μου.

Αναπιάνοντας τα προζύμια

Ψιλά-λιχνά τ’ αλεύρια κι αφράτα τα προζύμια

κι ο γυιός που τα ξανάπιασε με μάνα και πατέρα.

Ανάχλια-ανάχλια τα νερά κι αφράτα τα προζύμια

κι η κόρη που τ’ ανάπιανε με μάνα με πατέρα.

–Ευχήσου με μανούλα μου στα πρώτα κοσκινίδια.

–Με την ευχή μ’ παιδάκι μου να ζήσεις, να προκόψεις.

***********

Στο στόλισμα της νύφης

-Νύφη μου ποιος σε στόλισε και σ’ ηύρα στολισμένη;

-Η μάνα μου με στόλισε και μ’ ηύρες στολισμένη.

-Ευχήσου με, μανούλα μου, τώρα το πρώτο στόλισμα.

-Με την ευχή μ’ παιδάκι μου, και σύρε στο καλό σου.

-Ευχήστε μ’, αδερφάκια μου, τώρα στο πρώτο στόλισμα.

-Με την ευχή αδελφούλα μας και σύρε στο καλό σου.

ΙΙΙ) Στα μοιρολόγια

«Τα μοιρολόγια των γυναικών μας, θαυμαστά ελεγειογραφίας αριστουργήματα, αυτόφυτα της ελληνικής ευαισθησίας προϊόντα, κινούσι τον θαυμασμόν των ποιητών και εφελκύουσι των γραμματολόγων την προσοχήν, όσον ουδέν άλλο, έστω και το εντεχνότερον, των λοιπών εξευγενισμένων και τετορνευμένων ημών στιχουργημάτων.»γράφει ο Σπ. Ζαμπέλιος

 

Ο πόνος της μάνας που χάνει το παιδί της είναι σπαρακτικός στα μοιρολόγια:

«Αν δεν φουσκώσει η θάλασσα, ο βράχος δεν αφρίζει

κι αν δεν σε κλάψει η μάνα σου, ο κόσμος δεν δακρύζει.» 

Για το παιδί

Εσύ, παιδί μου, εκίνησες να πας στον Κάτου κόσμο,

κι’ αφήνεις τη μανούλα σου πικρή, χαροκαμένη.

Παιδάκι μου, τον πόνο σου πού να τον απιθώσω,

που κι’ αν τον ρίξω τρίστρατα, τον παίρνουν οι διαβάτες, 

κι’ αν τον αφήσω στα κλαριά, τον παίρνουν τα πουλάκια. 

Πού να βαλθούν τα δάκρυα μου για τον ξεχωρισμό σου;

Αν πέσουνε στη μαύρη γης, χορτάρι δεν φυτρώνει, 

αν πέσουνε στον ποταμό, ο ποταμός θα στύψη, 

αν πέσουνε στη θάλασσα, πνίγονται τα καράβια,

κι αν τα σφαλίσω στην καρδιά, γρήγορα σ’ ανταμώνω.

       Στο παραπάνω μοιρολόγι η χαροκαμένη μάνα θρηνεί για το παιδί της. Ο πόνος της είναι τόσο μεγάλος, που αν δεν καταφέρει να τον ξεπεράσει θα ανταμώσει γρήγορα με το παιδί… Θα πεθάνει και αυτή!

Ο σπαραχτικότερος θρήνος είναι, όταν:

«Κλαίνε οι μάνες για παιδιά και τα παιδιά για μάνες.»

                                             ***********

Η μάνα σκέφτεται ακόμη και το δικό της πρόωρο θάνατο. Τρέμει και ανησυχεί πώς θα βιώσουν αυτό το ενδεχόμενο θλιβερό γεγονός τα παιδιά της:

«Με τι καρδιά, με τι ψυχή, θα πάω εγώ στον Άδη,

ν’ αφήσω τα παιδάκια μου, να κλαιν αυγή και βράδυ;

Να κλαίνε, να φωνάζουνε. μανούλα μ’, πού να είσαι;

βαριά αποκοιμήθηκες κι εμάς δε μας θυμάσαι»

                                          **********

Ο θρήνος των παιδιών για τη μάνα είναι επίσης σπαρακτικός, όπως αναφέραμε. Παραθέτω δυο μοιρολόγια που τραγούδησαν ξηρομερίτισσες μοιρολογίστρες για τη δική μου μάνα:

Της μάνας μου

Κλάψε Μαρία μ’, μη ντρέπεσαι και δάκρυα μη λυπάσαι,

γιατί χάνεις τη μάνα σου και δεν τη ματαβλέπεις…

Κάνει σταυρό στην πόρτα σου και βούλα στην αυλή σου.

Η μάνα είναι ζάχαρη, η μάνα είναι μέλι

Η μάνα είναι μυστικό,  κασέλα κλειδωμένη

Κι όσα σκεπάζει ο ουρανός τόσα σκεπάζει η μάνααα!

                                          ********

Τάξε μανούλα μ’ 

Φυσάει αέρας δεν ακούω κι αντάρα δε χωρίζω

Ρίχτει και σιγαλή βροχή δεν σας καλοχωρίζω

-Χριστέ μ’, πάψε τον άνεμο και σκόρπα την αντάρα

Κι ακούω μια ψιλή φωνή απ’ τον απάνω κόσμο

Κι είναι φωνή απ’ τα παιδάκια μου, μου λένε να γυρίσω πίσω

-Τάξε μανούλα μ’ τάματα, χρυσάφια και ασήμια

Για να σ’ αφήνει ο χάροντας να’ρχεσαι δυο τρεις φορές το χρόνο

Μια να’ναι τα Χριστούγεννα κι η άλλη τ’ς Αποκρέες

Κι η Τρίτη η καλύτερη να’ναι  μέσ’ το Πάσχα

Για  ν’ ανταμώνουμε όλοι μαζί γονέοι με τα παιδιά τους!

IV)-Η μάνα- χήρα.

Ο θάνατος του άνδρα της ήταν καθοριστικός στη ζωή της. Χάνει μέρος της κοινωνικής της ταυτότητας. Η μάνα - χήρα αναπληρώνει σε όλα τον άνδρα της, «ανδροποιείται» και επωμίζεται όλες τις ευθύνες της οικογένειας… 

 «Όποια ’χασε τον άνδρα της, έχασε την τιμή της…» αναφέρει  γνωστό μοιρολόγι. Ηχήρα πρέπει να είναι ιδιαίτερα προσεκτική στη συμπεριφορά της γιατί σχολιάζεταιπολύ αυστηρά. Και ιδιαίτερα σε κάποιες κοινωνίες όπως: Ξηρόμερο, Μάνη, Ήπειρο…

Για τη χήρα

Κυρά που κάθεσαι ψηλά, κατέβα παρακάτω

Και κάτσε με τις άμοιρες και κάτσε με τις χήρες

Και τίναξ’ το κεφάλι σου να γκρεμιστεί η κορώνα

Τίναξε και το δάχτυλο, να πέσει η αρραβώνα

Και βγάλ’ τα κατακόκκινα και φόρεσε τα μαύρα.

Τα κόκκινα είναι της χαράς, τα μαύρα είναι της λύπης

Η χήρα μέσα κάθεται κι όξω την κουβεντιάζουν

Αν περπατήσει ταπεινά, της λεν πως καμαρώνει

Κι αν περπατήσει ογλήγορα, της λεν πως  εζουρλάθη

Κι αν κουβεντιάσει μ’ άλλονε, της λεν άντρα γυρεύει,

Κι αν γνέθει με τη ρόκα της, της λεν πως προίκα φτιάνει

Κι αν αρρωστήσει και καμμιά, της λεν παιδί θα κάμει. 

                                        

V).-Η μάνα του ξενιτεμένου 

H γυναίκα έχει ξεχωριστή θέση στα τραγούδια της ξενιτιάς. Και ο ζωντανός ο χωρισμός της ξενιτιάς είναι σπαρακτικός. Ο  ξενιτεμένος κυρίως τη μάνα του αποχαιρετάει:

 

Σ’ αφήνω γεια μανούλα μου

«Σ’ αφήνω γεια μανούλα μου, σ’ αφήνω γεια πατέρα

Έχετε γεια αδελφάκια μου και σεις ξαδερφοπούλες.

Θα φύγω θα ξενιτευτώ, θα πάω μακριά στα ξένα

Θα φύγω μάνα,και θα ΄ρθω μα μην πολυλυπιέσαι.

Από τα ξένα όπου βρεθώ, μηνύματα σου στέλνω

Με τη δροσιά της άνοιξης, την πάχνη του χειμώνα

Και με τ’ αστέρια τ’ ουρανού, τα ρόδα του Μαίου

Θε να σου στέλνω μάλαμα, θε να σου στέλνω ασήμι,

Θε να σου στέλνω πράγματα π’ ουδέ τα συλλογιέσαι…»

                                           *********

Κλάψε με μάνα, κλάψε με

Ν’ αναστενάξω, μανούλα μ’ δε μ΄ακούς

Να κλάψω δε με βλέπεις…

Να στείλω γράμμα για να ρθεις, τα έξοδα δεν έχω

Κλάψε με μάνα, κλάψε με με ήλιο με φεγγάρι

Και την αυγούλα με δροσιά ώσπου να φέξει η μέρα.

V)-Η μάνα- πεθερά.

Η πεθερά παρουσιάζεται κτητική, εγωίστρια, ανταγωνιστική και κακιά στα περισσότερα τραγούδια. Σε λίγα είναι γλυκομίλητη και καλή. Χαρακτηριστική περίπτωση κακής πεθεράς είναι εκείνη της προσφυγοπούλας. Η πεθερά της προσφυγοπούλας δεν αποδέχτηκε τη φτωχή νέα που παντρεύτηκε τον αρχοντογιό της. Και την ταίζει φίδια για να την φαρμακώσει… Ο  γιος από τον πόνο για το θάνατο της αγαπημένης του αυτοκτονεί!

 

Αρχοντογιός παντρεύεται

Αρχοντογιός παντρεύεται 

και παίρνει προσφυγούλα, προσφυγούλα μαυρομάτα μου,

και παίρνει προσφυγούλα, προσφυγούλα σε κλαίν’ τα μάτια μου.

Η μάνα του σαν τ’ άκουσε τα δέντρα ξεριζώνει.

Πιάνει δυο φίδια ζωντανά, τα ξεροτηγανίζει.

–Έλα νύφη να φας φαΐ, ψάρια τηγανισμένα.

Την πρώτη βούκα πο ’βαλε ψυχή της φαρμακώθη.

–Νερό μανούλα μ’ κι έσκασα, νεράκι, θα πεθάνω.

–Εγώ νύφη μου γέρασα, τη βρύση δεν την ξέρω.

–Νεράκι ταίρι μ’ κι έσκασα, έσκασα, θα πεθάνω.

Όσου να πάει και να ’ρθει τη βρήκε πεθαμένη.

–Μάνα μ’ αν έχεις άλλο γιο δώσ’ του αρχοντοπούλα.

Και το μαχαίρι έβγαλε και στην καρδιά το μπήγει. 

Γ)-Η ΣΥΖΥΓΟΣ

Η γυναίκα έπρεπε να έχει κάποιες αρετές οι οποίες θα σηματοδοτούσαν ένα καλό γάμο. Ομορφιά, ηθική,… και προίκα.

Στα δημοτικά τραγούδια υμνείται η πίστη, η αφοσίωση, η ενάρετη αναμονή του ξενιτεμένου, η διαφύλαξη της συζυγικής τιμής… Οι περισσότερες γυναίκες  συμβιβάζονταν. Κάποιες εκφράζουν παράπονο και κατηγορούν τη μάνα που τις κακοπάντρεψε… 

Ι).-Η πιστή και αφοσιωμένη

Άλλο τι δεν ζήλεψα μέσ’ τον απάνω κόσμο,

Παρά το γλήγορο άλογο και το γοργό ζευγάρι,

Και τη γυναίκα την καλή,όπου τιμάει τον άντρα…

Τώρα είν’ ο Μάης

[…]Πάρε μ’ αφέντη μ’ πάρε με, πάρε κι εμέ κοντά σου,

να μαγειρεύω να δειπνάς, να στρώνω να κοιμάσαι.

Να γίνω γης να με πατείς, γιοφύρι να διαβαίνεις, 

να γίνω κι ασημόκουπα να πίνεις το κρασί σου. 

Εσύ να πίνεις το κρασί κι εγώ να λάμπω μέσα… 

II).-Η κακοπαντρεμένη

«Μάνα, με κακοπάντρεψες. Και μ’ έδωσες στους κάμπους,

Κι εγώ στους κάμπους δε βαστώ, ζεστό νερό δεν πίνω.

Θα μαραθούν τα χείλη μου, θα κιτρινοφυλλιάσουν…» 

 Η κόρη κατηγορεί τη μάνα της που την πάντρεψε στους κάμπους και κακοπερνάει.

Της νύφης που κακοπάθησε

[…] Μία Κυριακή και μία Λαμπρή, μία πίσημον ημέρα

την πήρε το παράπονο κι η πίκρα τ'ς η μεγάλη:

-Θέλω να πάω στη μάνα μου, να πάω στα γονικά μου

-Ελένη, πλούσια σ' ήφερα, φτωχή πού να σε πάω,

 που ντρέπομαι τ' αδέρφια σου, φοβούμαι τους δικούς σου;

Κι εκείνη δεν τον άκουσε, μονάχη της κινάει
και πήρε το στρατί στρατί, τ' ωριό το μονοπάτι.
Στην στράταν οπού πήαινε, τον Θιόν επαρακάλει:
«Χριστέ, να βρω τσι δούλες μου στη βρύση να λευκαίνουν».
Κι ο Θεός την εσυνάκουσε και η Κυρά του κόσμου
και έβρηκε τσι δούλες της στη βρύση που λευκαίναν…

Η πλούσια κόρη που κακοπάθησε στο φτωχό γάμο της επιθυμεί να επιστρέψει στο πατρικό της σπίτι…

III).-Η άπιστη και η τιμωρία

Η απιστία θεωρείται ασυγχώρητο παράπτωμα στην παραδοσιακή κοινωνία και καταδικάζεται σε πολύ βαριά τιμωρία. Ενδεικτικό παράδειγμα ο Μενούσης από την Ήπειρο. Ο Μενούσης διέπραξε έγκλημα τιμής. Μεθυσμένος πήγε και σκότωσε τη γυναίκα του γιατί μίλησε σε άγνωστο άνδρα. Η γυναίκα είχε διαπράξει «απιστία» για την εποχή εκείνη. Γι’ αυτό έπρεπε να τιμωρηθεί.

Ο Μενούσης

Ο Μενούσης, ο Μπερμπίλης κι ο Ρεσούλ Αγάς, 

σε κρασοπουλειό πηγαίναν για να φαν να πιούν.

Κει που τρώγαν,  κει που πίναν  και που γλένταγαν, 

κάπου πιάσαν τη κουβέντα για τις όμορφες.

Όμορφη γυναίκα που `χεις βρε Μενούσ’ Αγά!

Πού την είδες, πού την ξέρεις και τη μολογάς;

Χθες την είδα στο πηγάδι που `παιρνε νερό

και της `δωσα το μαντήλι και μου το `πλυνε.

Αν την ξέρεις κι αν την είδες,  πες μου τι φορεί;

Ασημένιο μεσοφόρι με χρυσό φλουρί.

Κι ο Μενούσης,  μεθυσμένος πάει την έσφαξε.

Το πρωί ξεμεθυσμένος πάει την έκλαψε.

Σήκω πάπια μ’ ,  σήκω χήνα μ’ ,  σήκω πέρδικα μ’ .

Σήκω λούσου και χτενίσου κι έμπα στο χορό.

Να σε δουν τα παλληκάρια να μαραίνονται.

Να σε δω κι εγώ ο καημένος και να χαίρομαι.

IV).-Η Σύζυγος ξενιτεμένου

Ο καημός της γυναίκας του ξενιτεμένου και η αφοσίωση σ’ αυτόν είναι εμφανής στα δημοτικά τραγούδια της ξενιτιάς:

 

Ξενιτεμένο μου πουλί

Ξενιτεμένο μου πουλί και παραπονεμένο,

η ξενιτιά σε χαίρεται κι εγώ 'χω τον καημό σου.

Τι να σου στείλω, ξένε μου, τι να σου προβοδίσω;

Μήλο αν σου στείλω σέπεται,τριαντάφυλλο μαδιέται,

σταφύλι ξερογιάζεται, κυδώνι μαραγκιάζει.

Να στείλω με τα δάκρυά μου μαντίλι μουσκεμένο,

τα δάκρυά μου είναι καυτερά, και καίνε το μαντίλι.

Τι να σου στείλω, ξένε μου, τι να σου προβοδίσω;

Σηκώνομαι τη χαραυγή, γιατί ύπνο δεν ευρίσκω,

ανοίγω το παράθυρο, κοιτάζω τους διαβάτες,

κοιτάζω τις γειτόνισσες και τις καλοτυχίζω,

πώς ταχταρίζουν τα μικρά και τα γλυκοβυζαίνουν.

Με παίρνει το παράπονο, το παραθύρι αφήνω,

και μπαίνω μέσα, κάθομαι, και μαύρα δάκρυα χύνω.

Ο γυρισμός του ξενιτεμένου

«…- Γιατί δακρύζεις λυγερή και βαρυαναστενάζεις; 

Μήνα πείνας, μήνα διψάς, μην έχεις κακή μάνα;

-Μήτε πεινώ, μήτε διψώ, μήτ’ έχω κακή μάνα.

Ξένε μου κι αν εδάκρυσα κι αν βαρυαναστενάζω, 

τον άντρα ’χω στην ξενιτιά και λείπει δέκα χρόνους. 

Κι ακόμα δυο τον καρτερώ και τρεις τον παντυχαίνω. 

Κι αν δεν ερθεί, κι αν δεν φανεί, καλόγρια θα γένω, 

θα πάγω σ’ έρημα βουνά, να στήσω μοναστήρι

και στο κελί θα σφαλιστώ στα μαύρα θελά βάψω

εκειόν να τρώγει η ξενιτιά κι εμέ τα μαύρα ράσα…» 

Δ)-Η ΗΡΩΙΔΑ

Στα Ιστορικά τραγούδια Η γυναίκα εμφανίζεται σε ένα αντι-συμβατικό ρόλο:Μαχητική, υπερήφανη, ανυπότακτη! Υπερβαίνει τη γυναικεία φύση της και παρουσιάζεται σε ένα καθαρά αντρικό ρόλο… Εξαίρεται το ανυπότακτο της εθνικής υπερηφάνειας της…Δύο πολύ γνωστά ιστορικά τραγούδια που αναφέρονται σε γυναίκες είναι της Δέσπως Μπότση και της Λένως Μπότσαρη.

Πέρα από γυναίκα ηρωίδα παρουσιάζεται και ως  μάνα ήρωα. Μάνα του Βασίλη, του Κίτσου… Μάνα του κλέφτη που αγωνίζεται για την ελευθερία…

I).-Της Δέσπως

Το τραγούδι, όπως και εκείνο «Της Λένως Μπότσαρη», αναφέρεται σε μια από τιςπαρασπονδίες τον Αλή Πασά σε βάρος των Σουλιωτών, το 1803. Κατά τη συμφωνία οι Σουλιώτες είχαν το δικαίωμα να φύγουν ένοπλοι για όποιο μέρος ήθελαν. Ένα μικρό απόσπασμα από 78 Σουλιώτες κατέφυγε στο χωριό Ρινιάσα (ανάμεσα στην Πρέβεζα και την Πάργα). Εκεί όμως στίφος Τουρκαλβανών, που τους έστειλε ο Αλή πασάς, έκανε ξαφνική επιδρομή και άρχισε να σφάζει τους κατοίκους και τους πρόσφυγες. Η Δέσπω, γυναίκα του Γεωργάκη Μπότση, μαζί με τις κόρες, τις νύφες και τα εγγόνια της, κλείστηκε στον πύργο του Δημουλά και αντιστάθηκε ηρωικά στους επιδρομείς του Αλή Πασά. Στο διάλογο με τον εχθρό φαίνεται η λεβεντιά και η ανδρεία της Γυναίκας!

Αχός βαρύς ακούεται, πολλά τουφέκια πέφτουν.

Μήνα σε γάμο ρίχνονται, μήνα σε χαροκόπι;

Ουδέ σε γάμο ρίχνονται, ουδέ σε χαροκόπι,

η Δέσπω κάνει πόλεμο με νύφες και μ' αγγόνια.

Αρβανιτιά την πλάκωσε στου Δημουλά τον πύργο.

«Γιώργαινα, ρίξε τ' άρματα, δεν είν' εδώ το Σούλι.

Εδώ είσαι σκλάβα του πασά, σκλάβα των Αρβανίτων.

-Το Σούλι κι αν προσκύνησε, κι αν τούρκεψεν η Κιάφα,

η Δέσπω αφέντες Λιάπηδες δεν έκανε, δεν κάνει»,

Δαυλί στο χέρι νάρπαξε, κόρες και νύφες κράζει:

«Σκλάβες Τούρκων μη ζήσομε, παιδιά μ', μαζί μου ελάτε».

Και τα φυσέκια ανάψανε κι όλοι φωτιά γενήκαν. 

II).-Μάνες ηρώων

Ο Βασίλης του δημοτικού τραγουδιού παρ’όλες τις δυσκολίες της κλέφτικης ζωής, αποφασίζει να φύγει κλέφτης στα βουνά. Ζητά από τη μάνα, σαν άλλη Σπαρτιάτισσα, να του φέρει τα όπλα του.

 

Του Βασίλη

«Βασίλη, κάτσε φρόνιμα, να γένεις νοικοκύρης,

για ν' αποχτήσεις πρόβατα, ζευγάρια κι αγελάδες,

χωριά κι αμπελοχώραφα, κοπέλια να δουλεύουν.

- Μάνα μου εγώ δεν κάθομαι να γίνω νοικοκύρης,

να κάμω αμπελοχώραφα, κοπέλια να δουλεύουν,

και να 'μαι σκλάβος των Τουρκών, κοπέλι στους γερόντους. 

Φέρε μου τ' αλαφρό σπαθί και το βαρύ τουφέκι, 

να πεταχτώ σαν το πουλί ψηλά στα κορφοβούνια,

να πάρω δίπλα τα βουνά, να περπατήσω λόγγους, 

να βρω λημέρια των κλεφτών, γιατάκια καπετάνων 

και να σουρίξω κλέφτικα, να σμίξω τους συντρόφους, 

που πολεμούν με την Τουρκιά και με τους Αρβανίτες».

Πουρνό φιλεί τη μάνα του, πουρνό ξεπροβοδιέται. 

«-Γεια σας βουνά με τους γκρεμνούς, λαγκάδια με τις πάχνες! 

- Καλώς το τ' άξιο το παιδί και τ' άξιο παλικάρι».

                                                   ********

 Η μάνα του Κίτσου στο τραγούδι μαλώνει με το ποτάμι γιατί στέκεται εμπόδιο στην επιθυμία της να περάσει στα κλέφτικα λημέρια και να συμμετέχει στη σύναξη των κλεφτών. Μέσα στον πόνο για το γιο της αλλά πιστή στις παραδόσεις φαίνεται να νιάζεται για τα  άρματα και τα τσαπράζια, τα όπλα και τα στολίδια του! Για τον κλέφτη αυτόν δεν έχουμε πληροφορίες. Από μια παραλλαγή φαίνεται ότι ο ήρωας ήταν κλέφτης του Ξηρομέρου και του Βάλτου.

Του Κίτσου 

Του Κίτσου η μάνα κάθονταν στην άκρη στο ποτάμι

με το ποτάμι μάλωνε και το πετροβολούσε

Ποτάμι μ' για λιγόστεψε, ποτάμι μ' γύρνα πίσω

για να περάσω αντίπερα, πέρα στα κλεφτοχώρια

πόχουν οι κλέφτες σύναξη κι όλοι οι καπεταναίοι

πόχουν αρνιά και ψένουνε, κριάρια σουβλισμένα

πόχουν κι ένα γλυκό κρασί οπού γλεντούν και πίνουν

Τον Κίτσο τον επιάσανε, πάνε να τον κρεμάσουν

Χίλιοι τον παν από μπροστά και δυο χιλιάδες πίσω

κι ολοξοπίσω πήγαινε η μαύρη του η μανούλα

Μοιρολογούσε κι έλεγε, μοιρολογεί και λέει

Κίτσο, πού είναι τ' άρματα, τα έρημα τσαπράζια

Μάνα λωλή, μάνα τρελή, μάνα ξεμυαλισμένη

δεν κλαις τα μαύρα νιάτα μου και την παλικαριά μου

μον' κλαις τα 'ρημα τ' άρματα, τα έρημα τσαπράζια

Και μια παραλλαγή του τραγουδιού:

Του Κίτσ’ η μάνα θλίβεται, του Κίτσ’ η μάνα κλαίει. 

Με το ποτάμι μάλωνε, με τα βουνά μαλώνει: 

«Ποτάμι, για λιγόστεψε, ποτάμι, κάμε πόρο. 

Θε να περάσ’ απόπερα στον ξακουσμένο Βάλτο 

όπου οι κλέφτες οι πολλοί κι όλοι οι καπεταναίοι».

Έμπνευση για δημιουργική γραφή

Στιχουργήματα, ποιήματα μαθητριών και μαθητών 

Στη συζήτηση που προηγήθηκε της Γραφής όλα τα παιδιά εξέφρασαν την αγάπη για τη μάνα τους! Είναι το πιο δυνατό και διαχρονικό συναίσθημα.

Στην έκφραση του ερωτικού συναισθήματος, τα περισσότερα αγόρια είπαν ότι σε περιπτώσεις  που διστάζουν να εκφράσουν προφορικά το θαυμασμό τους σε ένα κορίτσι χρησιμοποιούν το instagram. Φλερτάρουν «ινσταγκραμικά»! Και μετά βλέπουμε, ανέφεραν…

Μια  φωτογραφία, ένα μήνυμα από το κινητό είναι ο σύγχρονος τρόπος προσέγγισης και γνωριμίας των νέων.

 

Μετά τη συζήτηση είπα στα παιδιά να γράψουν μερικούς στίχους για τη σημερινή  γυναίκα… Σε μια - δυο διδακτικές ώρες δεν είναι τόσο εύκολο να γράψει κάποιος μερικούς στίχους. Γι’ αυτό εκτιμώ πολύ τη γραφή των μαθητών/τριών μου ακόμα και με τις ατέλειές της… Ίσως σε δεύτερο ή τρίτο χέρι… γίνει καλύτερη! 

Φωτο: Μαθητές και μαθήτριες σε ώρα δημιουργικής γραφής…

Παραθέτω ενδεικτικά έργα μαθητριών και μαθητών του 2ου Γυμνασίου Αγρινίου:

 

I)-Όμορφη κόρη

 

Μια νέα κοπέλα, όμορφη και φανταχτερή

Την είδα σε μια γιορτή και μου άρεσε πολύ

Αλλά μήνυμα στο ίνσταγκραμ θέλησα να της στείλω

Για να την προσεγγίσω  και να τη γνωρίσω

Στο δρόμο μια μέρα την ξαναείδα και τρελάθηκα

Και ξαφνικά δεν κρατήθηκα και της συστήθηκα! 

Γιώργος  -Παύλος

II) Η συμμαθήτρια

Την είδα στο σχολείο μου και μου άρεσε πολύ

Πάει κάποιο άθλημα και έχει ωραίο κορμί

Στο ίνσταγκραμ τη βρήκα και αμέσως γεια της είπα

Είναι ντροπαλή, μα  απ’ όλες είναι μοναδική

Βόλτα θέλω να  την πάω αφού την αγαπάω

Ήρθε η κρίσιμη στιγμή να της δώσω το  φιλί. 

 

Γιώργος Μπάκας -Θόδωρος Κυριλής

III) Οι  σύγχρονες Ελληνίδες

Έχουν απελευθερωθεί και στα πόδια τους σταθεί

Όλες έχουνε σπουδάσει και τους άντρες ξεπεράσει

Υπουργίνες, σωφερίνες, βουλευτίνες, ιατρίνες

Άγχος, τρέξιμο πολύ απ’ το βράδυ ως το πρωί

Στη δουλειά είναι πρώτες και στο σπίτι και στις βόλτες

Αυτό δεν αλλάζει, είναι αυτό που τους ταιριάζει

Μάνες όταν θα γενούν, όλα τ΄ άλλα τα ξεχνούν

Γι’ αυτά τους βάζω δέκα! Να η σύγχρονη γυναίκα! 

Π. Γκρίζης-Δ. Γεωργίου

IV) Η ηρωίδα μάνα

Μια γυναίκα νέα  που παλεύει μέσα στην κρίση

Προσπαθώντας την οικογένεια να κρατήσει

Κόβει και ράβει στα έξοδα πολλά για τα παιδιά

Έτσι ώστε να τα  βγάλουν πέρα οικονομικά

Τι θα γινότανε άραγε αν δεν ήταν αυτή;

Γυναίκα ηρωίδα στην καθημερινή ζωή!

Λ. Θώδη 

V) Η γυναίκα στην κρίση

H Ελληνίδα σήμερα ορθώθηκε ηρωίδα

αγέρωχη στάθηκε στην οικονομική κρίση 

Το σπιτικό της στήριξε με σύνεση και μέτρο

Η γιαγιά τη σύνταξή της έδωσε στα εγγόνια

Η μάνα τώρα ψώνιζε μόνο τα αναγκαία

Η κόρη δυσκολεύτηκε, μα έμαθε το μέτρο

Τρεις γυναίκες μοναδικές, είναι όλες θαυμαστές!

  

Mαρία

VI) Η σύγχρονη μητέρα

Γυναίκα όμορφη πολύ και έξυπνη συγχρόνως

Πρότυπο οικογένειας και μας φροντίζει όλους

Για τα παιδιά της θα ’δινε και τη ζωή ακόμα

Τα παιδιά όλο φωνάζει: «στο insta» είσαι πάλι;

Άμα βράδυ έξω πας, νωρίς θα πρέπει να γυρνάς

Διάβασε σχολείο έχεις, διάβασε με προσοχή!

Ξέρετε πόσο σας αγαπώ, για σας πάντα μπορώ…

 

Μαρία Σουλιώτη-Δήμητρα Κλεφτοσπύρου

VΙI) Μαμά

Σε κάθε δυσκολία, δίπλα μου ήταν μόνο μία

Με σύνεση και λογική μου ’δινε σωστή συμβουλή

Παρά τα προβλήματά της στα οικονομικά της

Στην περίοδο της κρίσης για όλα είχε λύσεις…

Παράδειγμα αντοχής τόσες ώρες υπομονής

Δεν μπορείς να πεις, πρότυπο καλής ανατροφής

Νομίζω είπα αρκετά, σ’ αγαπώ πολύ μαμά! 

 

Αλέξης Ριζογιάννης -Γιάννης Σκορδόπουλος 

VIII)  Η όμορφη κόρη

Κοριτσάκι μου, αστέρι μου πόσο σ’αγαπώ

Ήρθες στο σχολείο και έπαθα εγκεφαλικό

Σε είδα και με μάγεψες από το πρώτο λεπτό

Μακάρι να μπορούσα να σου πω πόσο σ’ αγαπώ

Είσαι τόσο φυσική και σε νιώθω μοναδική

Απ’ την πρώτη στιγμή εγώ σε είχα ερωτευτεί

Γιατί είσαι τόσο όμορφη και λαμπερή

Το μυαλό σου τρέχει και σε θαυμάζω πολύ

Μα μπλοκάρω να σου πω ότι πολύ σε αγαπώ

Από κοντά όταν σε δω νιώθω ότι θα πνιγώ

Γι΄αυτό μηνύματα στο instagram σου στέλνω εγώ

Για να δω αν ελπίδες μαζί σου θα έχω να βγω

Κορίτσι μου καλό, δεν χορταίνω πότε να σε δω

Στο μπαλκόνι περιμένω και να βγεις παρακαλώ

Μονάχα αυτό σου ζητώ, να σου πω σε αγαπώ

Μπορεί να φανεί απλό, μα είναι πολύ δυνατό! 

 

Κ. Θώδη -Άντζελα Gjetdogaj

IX) Αγάπη, σ’ αγαπώ

Αγάπη είσαι όμορφη, αγάπη είσαι τρέλα

Αν μ’ αγαπάς πραγματικά, στο όνειρό μου έλα!

Πώς θα ’θελα τα χείλη σου, τα ώριμα κεράσια

Να τα φιλήσ’ Αγάπη μου να φύγουν τα μαράζια!

Θαρρώ βλέπω τα μάτια σου σαν κοιτώ τον ουρανό

Αγάπη μ’, αλήθεια λέω, χωρίς εσένα δε μπορώ

Σαν φωτιά είν’ τα μαλλιά σου, περίσσια η ομορφιά

Κορμί σαν κυπαρίσσι έχεις, ξεχειλίζει η τσαχπινιά!

Έχεις ένα δυναμισμό και μία  ευφυία

Που στ’ ορκίζομαι Αγάπη, δεν υπάρχει άλλη καμία

Σε βλέπω με το τζιν σου και με το τισερτάκι

Αγάπη μου, αν μ’αγαπάς, στείλε μηνυματάκι!  

 

Ε. Αρωνιάδα -Θ. Σκουτέρη

X)-Νιώθω

Η ομορφιά σου έλαμψε, θέλω να σε γνωρίσω

Τα χείλη σου τα όμορφα, θέλω να τα φιλήσω

Στην αγκαλιά σου πάρε με  για λίγο να χαθούμε..

Άμα το θες κι εσύ για κάνα καφέ να βγούμε

Να συστηθούμε, να γνωριστούμε, μαζί να ζούμε…

Σε είδα και χάθηκα, στα μάτια σου τρελάθηκα

Είσαι μόνο μία, δε σε αλλάζω με καμία

Για σένα και τη ζωή μου θα ’δινα να το ξέρεις

Δε θέλω στη ζωή σου να κλαις και να υποφέρεις

Χαρούμενη θέλω να σε βλέπω κι ας μη θέλεις,

Τα πάντα θα έδινα για σένα να το ξέρεις! 

 

Ράνια Μουτεσίδη -Κων/να Παπούτση

XI) Η απόρριψη

Την είδα στο φροντιστήριο και μαγεύτηκα

Και με την πρώτη τη ματιά τρελά την ερωτεύτηκα

Της είπα να βγούμε και μου είπε ότι: θα δούμε…

Ναι, στεναχωρήθηκα πολύ εκείνη τη στιγμή

Το πήρα σαν απόρριψη, ως χυλόπιτα στεγνή! 

Ελένη Κεσίδη -Θεοφανία Κολώνια

XII) Η σύγχρονη γυναίκα

Η σύγχρονη γυναίκα που είναι πάντα δυνατή

Και στη δύσκολη την κρίση συνέχεια αντέχει

Η σύγχρονη γυναίκα, η άριστη νοικοκυρά

Που έχει μεγαλώσει με  τη φτώχεια τα παιδιά

Η σύγχρονη γυναίκα που όλους τους βοηθάει

Και γι’ αυτό η οικογένεια την αγαπάει

Η σύγχρονη γυναίκα η τίμια και ταπεινή

Που είναι σε όλο τον κόσμο απ’ όλους σεβαστή…

 

Παναγιώτης Κασούμης  -Εφραίμ Κοκώνης

XIII) Η ηρωίδα μάνα

Η μάνα, η σύγχρονη ηρωίδα της ζωής

Πάντα προσπαθεί να βοηθήσει τα παιδιά

Δίχως να σπαταλάει όπου βρει τα λεφτά

Για να έχουν τα παιδιά της μια καλή ζωή

Η μάνα πάντα είναι εκεί, σε ό,τι χρειαστεί…  

Λαμπρινή – Νίκος

....................................................................

Ενδεικτική βιβλιογραφία- ιστοσελίδες:

-Μαρία Ν. Αγγέλη, Ξηρομερίτισσες μοιρολογίστρες: οι ποιητάρισσες του θανάτου, στο Περιοδικό: Τα Αιτωλικά, εκδ. ΑΙ.ΠΟ.Ε , τεύχος 10. 

-Μαρία Ν. Αγγέλη, «Για σένα Πατέρα, Νοέμβριος 2012». διαθέσιμο στα : Xiromeronews.blogspot.gr   και Vlyziananews. blogspot.gr  

-Μαρία Ν. Αγγέλη, «Αφιέρωμα στη μάνα», διαθέσιμο στα: https://www.Αgriniobestof.gr  και Xiromeronews.blogspot.gr 

-Μαρία Ν. Αγγέλη, «Η ΜΑΝΑ της Περλ Μπακ και η μάνα των μαθητών…», διαθέσιμο στα:  https://www.Αgriniopress.gr,https://www.Αgriniobestof.gr 

και Xiromeronews.blogspot.gr

-Μαρία Ν. Αγγέλη,  «Ο ΕΡΩΤΑΣ ΣΤΑ ΔΗΜΟΤΙΚΑ ΜΑΣ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ. Οι μαθητές του 2ου Γυμνασίου Αγρινίου εμπνέονται από αυτά…», διαθέσιμο στα:https://www.Αgriniopress.gr, -http://www. Agriniobestof.gr, Xiromeronews.blogspot.gr  

-Τριαντάφυλλος Κωτόπουλος, «Μάθε παιδί μου… δημοτικό τραγούδι», διαθέσιμο:https://slpress.gr/politismos/mathe-paidi-mou-dhmotiko-tragoydi-tragoydi/ 

-Γεράσιμος Η. Παπατρέχας, Δημοτικά τραγούδια του Ξηρομέρου, Αγρίνιο 1992.

-Ν.Γ. Πολίτη, Δημοτικά τραγούδια, Εκλογαί από τα τραγούδια του Ελληνικού λαού, Αθήναι.

-Αλέξανδρου Τ. Σάββα, Ξηρομερίτικα Δημοτικά Τραγούδια, Αθήνα 1984 

xiromeronews.blogspot.com